Upload
trinhnhi
View
252
Download
9
Embed Size (px)
Citation preview
DİYABET HEMŞİRELİĞİNDE ARAŞTIRMANIN
ÖNEMİ VE
ARAŞTIRMA SÜRECİNDE TEMEL YAKLAŞIMLAR
Prof.Dr. Semra Erdoğan
Yard.Doç.Dr.Gülhan Coşansu
18. ULUSAL DİYABET HEMŞİRELİĞİ SEMPOZYUMU
20-24 Nisan 2016
HEMŞİRELİK VE ARAŞTIRMA 2
Hemşirelik Hizmetlerinin Kapsamı, Hemşirelerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları Hemşirelik hizmetlerinin kapsamı
MADDE 5 – (1) Hemşirelik hizmetleri aşağıdaki hususları kapsar:
a) Birey, aile, grup ve toplumun sağlığının geliştirilmesi, korunması, hastalık durumunda iyileştirilmesi …………………………, eğitim, danışmanlık, araştırma, yönetim, kalite geliştirme, işbirliği yapma ve iletişimi sağlama rolleri,
Hemşirelerin görev, yetki ve sorumlulukları
MADDE 6 – (1) Hemşireler;
Hemşirelikle ilgili eğitim, danışmanlık, araştırma faaliyetlerini yürütür. Mesleği ile ilgili bilimsel etkinliklere katılır. Toplumun, öğrenci hemşirelerin, sağlık çalışanlarının ve adaylarının eğitimine destek verir ve katkıda bulunur.
HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ 8 Mart 2010 Resmî Gazete Sayı : 27515
HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA NİÇİN ÖNEMLİ - 1
Araştırmalarla kanıtlanmış yeni bilgilere ve
Var olan bilgilerin doğrulanmasına gerek var.
Hemşireler çalıştıkları alana yeni bilgiler katmak, gerçekçi karar
vermek ve verdiği kararların arkasında durmak istiyorsa;
1. Araştırma yapmak,
2. Araştırma okumak ve
3. Araştırma sonuçlarını uygulamada kullanmak zorundadır.
3
BİLİMSEL BİLGİNİN HEMŞİRELİĞE YARARLARI NEDİR?
Bakımın içeriğini ve niteliğini güven altına alır.
Bakımda ortaklık sağlar.
Gerçekçi karar almada yardımcı olur.
Bilgi yoluyla profesyonelliği güçlendirir.
Hemşirelik hizmetini güvence altına alır, sorumluluğu
destekler.
Entelektüel gelişimi, mesleki doyumu ve güven duygusunu
arttırır.
4
HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA NİÇİN ÖNEMLİ - 2
Hemşirelik kendine özgü bir disiplin olma özelliğine sahiptir.
(1) Hemşireliğin tanımlanabilir bir felsefesi vardır.
(2) Kavramsal bir temeli vardır.
(3) Hemşirelik bilgisinin gelişimine olanak sağlayan
metodolojik yaklaşımları vardır.
5
BİLGİ KAYNAKLARIMIZ NELER-1
Bilginin değeri, doğruluğu, geçerliği ve güvenilirliği kullanılan
kaynaklara göre değişir.
Gelenekler: Kurumların geçmiş eğilimleri, politikaları etkilidir. Ancak
doğrulukları test edilmemiştir ve değiştirilmesi oldukça zordur.
İnançlar: Dogma olarak bilinir. Doğruluğu kanıtlanamayan bilgilerdir.
Otoriteler: Otorite olan kişilerin bilgileri sorgulanmadan kullanılır.
Bilimsel gelişmeyi desteklemez. Ancak hemşirelikte uzman/güçlü
otoriteler bilgi kaynağı olarak düşünülebilir.
6
BİLGİ KAYNAKLARIMIZ NELER-2
Kişisel deneyimler: Hemşirelik uygulamalarında önemlidir. Ancak
hatalardan etkilenmiş olabilir. Bilimsel yöntemlerle test edilmelidir.
Deneme ve yanılma: Etkili olan uygulama bulunana kadar defalarca
tekrar gerektirdiği için bireye / hastaya zarar verebilir.
Disiplinli/bilimsel araştırmalar: Doğruluk değeri en yüksek
önermelerdir.
Ne yazık ki;
Türkiye’de hemşirelerin bilimsel kaynaklar dışındaki bilgileri daha fazla kullandıkları gösterilmiştir (Emiroğlu ve ark. 2005).
7
HEMŞİRELİK - BİLİM ve ARAŞTIRMA
Hemşirelik kendine özgü bir disiplin olma özelliklerine sahiptir.
(1) Hemşireliğin tanımlanabilir bir felsefesi vardır.
(2) Kavramsal bir temeli vardır.
(3) Hemşirelik bilgisinin gelişimine olanak sağlayan
metodolojik yaklaşımları vardır.
8
ARAŞTIRMALARDA HEMŞİRELERİN SORUMLULUKLARI
Lisans: Alanı ile ilgili araştırmaları okur, yorumlar,
sonuçları klinik uygulamada kullanır.
Yüksek lisans: Araştırma planlar, yürütür. Araştırma
sonuçlarını bakım alanına yansıtır. Diğer araştırmacılarla
işbirliği kurar.
Doktora: Araştırmada liderlik yapar. Araştırma yönetir.
9
BİLİM Deney ve gözleme dayalı araştırma sonuçları ile elde edilen ve
uygulamayla doğrulanan bilgidir. Yenilik yaratıcı ve bilimsel yöntemlerin uygulandığı bilimler “Pozitif bilimler” olarak tanımlanır. Doğa bilimleri (fizik bilimler ve biyolojik bilimler)” Toplum bilimleri (ekonomi, siyaset bilimi, sosyoloji, sosyal antropoloji, tarih, felsefe gibi)” olmak üzere farklı bilim dallarından oluşur. Hemşirelik bilimi hemşirelik alanlarının özelliğine göre, bu
bilimlerin bilgilerinden yararlanır ve kendine özgü bilgilerini üretir.
10
11
BİLİMSEL DÜŞÜNCE YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Bilimin 4 temel işlevi vardır.
1. Anlamak / tanımlamak: Olayların doğasını anlamak, bazen de
olaylar arasındaki ilişkileri tanımlamamızı sağlar.
Örn: Erişkin diyabetlilerin insülin enjeksiyon uygulama becerileri ne
düzeyde?
2. Açıklamak: Olayın Niçin? Neden? olduğunu açıklar. Hemşirelik
girişimleri ile hasta sonuçları arasındaki ilişkileri ortaya koyar.
Örn: : İnsülin uygulama eğitimine katılan hastaların becerilerinde
değişim oldu mu?
12
BİLİMSEL DÜŞÜNCE YÖNTEMLERİ NELERDİR?
3. Yordamak / tahminde bulunmak: Hastanın sonuçları ile
ilgili olasılıkları öngörmektir.
Örn: Diyabetin risk faktörleri neler?
4. Kontrol etmek: Uygulanan bir girişimin etkisi değerlendirilir.
Örn: İnsülin enjeksiyon beceri eğitiminin, hastaların glisemik kontrolündeki iyileşme üzerine etkisi (eğitim almayanlara göre)
13
14
ARAŞTIRMA SÜRECİNİN ADIMLARI
15
BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİNİN ADIMLARI 16
1.ADIM
• KAVRAMSAL HAZIRLIK
2.ADIM • TASARIM ve PLANLAMA
3.ADIM • UYGULAMA
4.ADIM • ANALİZ
5.ADIM • RAPORLANDIRMA ve YAYIMLAMA
1.ADIM ARAŞTIRMA PROBLEMİ / KONU SEÇİMİ
Gözlem ve deneyimler: Amaç çözüm aramaktır
Örn1. Diyabetli bireylerde ayak yarası risk düzeyi ile ayak özbakımı ve ayak bakım bilgisinin ilişkisi
KENDİNE SORU SOR?
Bu problem ne kadar önemli? Eksik olan bilgiye katkı sağlayacak mı?
Problem hakkında ne biliniyor? Denekler uygun mu?
Veri toplama süresi/maliyeti/analizi mümkün mü?
Araştırmacının bilgisi/becerisi ile uyumlu mu? Etik mi?
17
LİTERATÜR TARAMA AŞAMALARI
Odak soru belirlenir
Anahtar kelimeler belirlenir
Veri tabanları seçilir
İlgili kaynaklar seçilerek okunur
Çalışmalardan çıkan bilgiler özetlenir/kodlanır
Çalışmalar değerlendirilir, kritik edilir.
Bilgiler özetlenir
18
ODAK SORU VE ANAHTAR KELİME BELİRLEME
Erişkin diyabetlilerin ayak ülseri risk düzeyi ile ayak öz-bakımı
ve ayak bakım bilgisi arasındaki ilişki
Araştırma konusuna /Odak soruya en uygun anahtar kelimeler
seçilir.
«diyabetik ayak / diabetic foot ulcer»
«ayak risk tanılama/ foot risk; risk assessment
İlişkili faktörler
«ayak öz-bakımı davranışı/ foot self care behaviors»
«ayak bakımı bilgisi / foot care knowledge»
19
LİTERATÜR TARAMA YOLLARI
Süreli yayınlar / Dergiler /Kitaplar
Kataloglar (Kütüphanede var olan yayınlar listesi)
İndeksler (INI / CINAHL / TTD / ULAKBİM)
Arama Motorları (yahoo, google, excite, altavista,
webcrawler, arabul……vb)
Bilimsel ve Mesleki toplantı raporları
Veri tabanları (Medline, CINAHL, PUBMED, COCHRANE)
20
LİTERATÜR İNCELEMELERİ
Taranan literatürün araştırma problemini tanımlamak için detaylı
incelenmesi işlemidir
Yeni gelişmeler, bilinen ve bilinmeyenler tanımlamak,
Problemin önemi belirlemek, kuramsal çerçeve oluşturmak,
Araştırmanın amacını, hedeflerini, sorularını/hipotezlerini geliştirmek,
Araştırmanın tasarımına karar vermek, değişkenleri, yöntemi,
sınırlılıkları tanımlamak,
Bulguları diğer çalışma bulguları ile tartışılmak, karşılaştırmak için
yol gösterir.
21
KURAMSAL / KAVRAMSAL ÇERÇEVE OLUŞTURULUR
İncelenen araştırmalardan elde edilen bulgular ile var olan bilgi birikimi
arasında ilişki kurularak araştırmanın «yapısı», «kavramları»,
«değişkenleri» belirlenir, araştırma planlanır.
Bağımsız değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişki incelenir.
22
BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN X1- ayak öz-bakım davranışı X2- ayak bakımı bilgisi X3- izlem sıklığı??
BAĞIMLI DEĞİŞKEN
Y- Ayak risk kategorileri
ARAŞTIRMANIN AMACI
Neden niçin yapılacak?
Hangi sorunlara çözüm getirecek
Yararları ne olacak?
Hangi değişkenler incelenecek?
Değişkenler arasındaki ilişkiler nedir?
Veriler nerede toplanacak?
Çalışmaya kimler katılacak? Sorularına yanıt vermelidir.
23
ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu çalışmanın amacı diyabet polikliniğine kayıtlı hastaların
ayak öz-bakım davranışlarını belirlemek, bireysel ve hastalığa
ilişkin özellikleri ile karşılaştırmaktır.
Bu kapsamda çalışmanın hedefleri; diyabetlilerin ayak yarası risk
düzeylerini kayıt altına almak ve (1) ayak öz-bakım davranışları,
(2) ayak bakımı bilgisi ile ilişkisini inceleyerek ayak yarasını
önleme girişimleri için yol gösterici bilgi sağlamaktır.
24
Erişkin diyabetlilerin ayak ülseri risk düzeyi ile ayak öz-bakımı ve ayak bakım bilgisi arasındaki ilişki
Araştırma soruları
1. Diyabetlilerin ayak ülseri risk düzeyi nedir?
2. Risk düzey ile ayak öz-bakım davranışları arasında ilişki var mı?
3. Risk düzeyi ile ayak bakım bilgisi arasında ilişki var mı?
4. Risk düzeyi ile klinik izlem sayısı arasında ilişki var mı?
25
ARAŞTIRMA HİPOTEZİ
Yarı deneysel ve Tam deneysel tasarımlarda hipotezler kullanılır
Amaç; «Diyabetlilere uygulanan bireysel ve grup eğitimi yönteminin ayak yarası riskini azaltma üzerine etkisi » ise;
1. Bireysel ayak bakımı eğitimi alan hastalarda öz-bakım
davranışları daha başarılı olacaktır (H1, Araştırma Hipotezi)
2. Bireysel ve grup eğitimi alan hastaların öz-bakım davranışları benzerdir, fark yoktur (H0, İstatistik / Null Hipotez)
3. Bireysel eğitim alan hastaların (1) ayak bakım bilgileri daha yüksek (2)
ayak problemleri daha az olacaktır (Karışık Hipotez)
26
ARAŞTIRMA TASARIMLARI
NİCEL TASARIMLAR NİTEL TASARIMLAR
27 2. ADIM
TASARIM VE PLANLAMA
28
NİCEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkileri en doğru ve yansız saptamak güçlü ve geçerli sonuçlara ulaşmak için yapılan düzenlemeler
- Araştırmanın temel amacı ne? Tanımlamak? İlişki aramak?
- Bir girişim uygulanacak mı? Evet ise denetim altında olacak mı?
- Öntest uygulanacak mı? Örneklem rastlantısal olarak mı seçilecek
- Değişkenlerin tekrarlayan ölçümleri olacak mı?
- Veriler nasıl toplanacak? Dış değişkenler kontrol altına alınacak mı?
29
30
DENEYSEL OLMAYAN ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Basit tanımlayıcı tasarımlar: Konu hakkında çok az şey
biliniyorsa kullanılır. Durum / olay tanımlanır. Elde edilen Bilgiler
sınırlıdır
Örnek: «Diyabet hastaların ayak bakımı davranışlarının belirlenmesi»
Karşılaştırmalı tanımlayıcı tasarımlar: Benzer özellikte olan iki veya daha
fazla grubun değişkenleri arasındaki farklılıklar incelenir.
Örnek: « Eğitim alan ve almayan diyabet hastaların ayak bakımı
davranışlarının karşılaştırılması»
31
DENEYSEL OLMAYAN ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Kesitsel Tasarımlar: Belli bir zaman dilimindeki verileri inceler.
Neden-sonuç ilişkisi o zaman dilimi için geçerlidir.
Örnek: «Diyabet hastalarında orucun metabolik parametreler
üzerine etkisi» Ramazan ayında polikliniğe başvuranları yansıtır.
İlişki Arayıcı Tasarımlar: Sadece iki veya daha fazla değişken
arasındaki ilişkiyi (korelayonu) gösterir.
Örnek: «Diyabet hastalarının ayak bakımı bilgileri ile ayak bakımı
davranışları arasındaki ilişki»
32
DENEYSEL OLMAYAN ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Retrospektif Tasarımlar: Araştırmacı sonuçtan hareket ederek geriye
dönük kayıtlardan nedeni araştırır.
Örnek: «Acile gelen diyabet hastaların akut problemlerinin retrospektif
incelenmesi»
Prospektif Tasarımlar: Araştırmacı olası nedenleri izleyerek sonuca
ulaşmaya çalışır (Kohort Araştırmaları)
Örnek: «Diyabetik ayak yarası ve ampütasyonu için risk faktörleri:
Diyabet Hemşireliği Derneği, 500 hastada kohort çalışması»
33
DENEYSEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Neden sonuç ilişkilerini en iyi test eden araştırmalardır.
Kanıt düzeyi deneysel olmayan araştırmalara göre daha
yüksektir.
Ancak daha zor ve yorucudur.
Müdahale/girişim vardır.
İzleme dayalıdır.
Çalışmadan ayrılanlar/uyumsuz denekler olumsuz etkiler
Etik sorunlar ön plandadır.
34
DENEYSEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Tam Deneysel Araştırma Tasarımları: Randomize Kontrollü Çalışmalar
(RKÇ) olarak tanınır. En iyi bilgiyi / kanıtı sağlar. Random ile atanmış iki
gruptan birine deneysel bir girişim yapılır. Uygulanan girişimin etkisi,
kontrol grubu ile karşılaştırılır.
Ön test- Son test Kontrol gruplu; Son test Kontrol gruplu; Solomon Dört
Gruplu: 2 deney-2 kontrol gruplu tasarlanabilir.
Örnek: «Yüksek riskli diyabetlilere SMS yolu ile yapılan hatırlatmaların
ayak yarasının önlenmesi üzerine etkisi: Randomize kontrollü çalışma»
35
DENEYSEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Yarı Deneysel Araştırma Tasarımları:
- Tam deneysel araştırmanın tasarlanamadığı durumda
seçilir.
- Genellikle kontrol grubu oluşturulmaz. Tek gruplu Ön
Test-Son Test tasarım kullanılır.
36
DİĞER ARAŞTIRMA TASARIMLARI
Metodolojik Araştırmalar
- İncelenen kavramları/değişkenleri ölçmek için araç ve teknikleri
geliştirmek, geçerlik ve güvenirliğini sağlamak için kullanılır.
Örnek: Diyabetliler için Ayak Bakımı Davranışları Ölçeği Türkçe
formunun geçerlik ve güvenirliği
37
38 Araştırma sonuçlarının geçerli , güvenilir ve kullanılabilir olması için verilerin toplandığı kaynağın özelliği önemlidir.
En doğru sonuç bilginin alındığı kaynağın tümünden elde edilen sonuçtur.
Ancak, kaynağın tümüne ulaşmak çok zordur ve neredeyse imkansızdır.
Bu nedenle araştırmacılar kaynağın tümünü incelemek yerine kaynağın özelliklerini gösteren daha küçük bir grup üzerinde çalışmak zorundadır.
ÖRNEKLEME
39 EVREN
Araştırmaya konu olan toplum ya da toplum grubudur.
Belli bir özelliği taşıyan birimlerden oluşan , canlı ya da cansız elemanlar bütünüdür.
Araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanların tümüdür.
Evren “N” sembolü ile gösterilir.
Örnek;
tip 2 diyabetli bireyler, diyabet hemşireleri vb.
40
Araştırmanın amacı, soruları- hipotezleri doğrultusunda evren sınırlandırılabilir.
41 Genel Evren Çalışma Evreni/ Ulaşılabilir Evren
Tanımlanması kolay ama ulaşılması güç olan evrendir.
Araştırmanın konusu ile ilgili tüm bireyleri/elemanları/ maddeleri vb. kapsar.
Örnek: Tip 1 diyabetliler üzerinde yapılacak bir çalışmanın genel evreni Türkiye’deki tüm tip 1 diyabetlilerdir.
Ulaşılabilen somut evrendir.
Çalışma evreni araştırma sonuçlarının genellendiği evrendir.
Örnek: Aynı çalışmanın çalışma evreni İstanbul’da yaşayan diyabetlilerdir.
42 ÖRNEKLEM
İncelenmek istenen herhangi bir olayla ilgili çalışma evreninden belirli kurallara göre seçilmiş olan ve evreni temsil ettiği düşünülen küçük kümedir.
Örneklem evreni oluşturan varlıkların alt parçalarından oluşur.
Çalışma bilgilerinin toplandığı en temel birimdir.
Örneklem “n” sembolü ile gösterilir.
43 Örneklemin Temsil Yeteneği:
Her araştırmada temsil yeteneğine sahip bir örneklem seçmek temel ilkedir. Temsil yeteneğine sahip bir örneklemin temel özellikleri şunlardır.
Örneklemin büyüklüğü yeterli olmalıdır.
Örneklem evrendeki dağılıma çeşit ve oran yönünden benzer olmalıdır.
Örneklem olasılıklı örnekleme yöntemlerinden biriyle seçilmelidir.
Örneklem seçiminde yan tutulmamalıdır.
Eğer örneklem;
- yeterli sayıda değilse,
- yanlı seçim yapılmışsa,
- yanlış ya uygun olmayan yöntemle seçilmişse
bu araştırma sonuçlarına göre doğru karar almak olası değildir.
44
ÖRNEKLEME
Örnekleme bütün evreni yansıtabilecek, evrenden bir bölüm seçme işlemidir.
Örneklemenin temel amacı evrendeki durumu temsil edebilecek bir örneklem seçilmesidir.
Araştırmacılar dar kapsamlı, sınırlı sayıda birimi kapsayan çalışma evreni ile çalışacaksa örnekleme yapmadan “tam sayım yöntemi” ile çalışma evreninin tamamına ulaşabilir.
45 Örnekleme alma kriterleri örnek
“Tip 2 Diyabetlilerde Özbakım Aktiviteleri ve Diyabete İlişkin Bilişsel- Sosyal Faktörler” Başlıklı Bir Çalışmada
Araştırmaya,
Tip 2 diyabetli,
35-65 yaşları arasında,
Tanı süresi en az 1 yıl olan,
Gebe olmayan,
Kayıtlarında DSM IV kriterlerine göre tanımlanmış psikiyatrik ve serebral sorunu olmayan,
Türkçe okuyup yazabilen ,
Çalışmaya katılmayı kabul eden diyabetliler alınmıştır.
46 ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ / ÖRNEKLEM HACMİ
Örneklemenin en güç aşaması örneklem büyüklüğünün belirlenmesidir.
Güvenilir sonuçlar elde edebilmek için en uygun örneklem büyüklüğü ne olmalıdır ????
Bu sorunun kesin bir yanıtı yoktur.
Ancak yaklaşık hesaplamalarla bir sonuca varılabilir.
Seçilecek örneklem evreni temsil etme yeteneğini taşıyan en küçük sayı olmalıdır
Örneklem büyüklüğünü belirlemek için bazı formüller mevcuttur. Araştırmacılar bu formülleri kullanarak örneklem büyüklüğü hesaplayabilir.
47
ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
OLASILIKLI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
Elemanların evrenden her seferinde eşit olasılıkla seçildiği yöntemdir.
Yöntemin ayırt edici özelliği elemanların evrenden rasgele (tesadüfi) seçilmesidir.
Evrendeki her elemanın örnekleme girme olasılığı birbirine eşittir.
Basit rastgele örnekleme
Sistematik örnekleme
Tabakalı örnekleme
Küme örnekleme
Rastlantısal güzergah örnekleme
OLASILIKSIZ ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ
Gelişigüzel örnekleme
Kota Örneklemesi
Amaçlı Örnekleme
48 Basit Rastgele Örnekleme Yöntemi
Evren büyüklüğü 1000’in altında olduğunda (N<1000) ya da evrenin bir listesi varsa en ideal örnekleme yöntemidir.
- Evrenin homojen olması gerekir
- Her elemanın seçilme şansı eşittir
- Örneklem çerçevesi oluşturularak evren listelenir ve numaralanır
- Örneklemin belirlenmesinde rastgele sayılar tablosundan ya da bilgisayar temelli programlardan yararlanılır.
49 Sistematik Örnekleme
Örneklem seçim işlemlerinin kolay olması nedeniyle özellikle evrenin büyük olduğu durumlarda kullanılan bir örnekleme yöntemidir.
Çok sayıda birim içeren kayıt sistemlerinin incelenmesinde, örneğin; hasta dosyaları, hasta yada işçi kartları, kayıt dosyaları, listeler gibi.
Sistematik örnekleme yönteminde, örnekleme alınacak olan bireylerin listeden eşit aralıklarla seçimi sözkonusudur. Seçim işlemlerinde evren büyüklüğü (N) örneklem büyüklüğüne (n) bölünerek kaç birimde bir birimin (k) örnekleme alınacağı saptanır
k: N/n
50 Sistematik örnekleme örneği;
5000 kayıtlı hastası bulunan diyabet polikliniğinden 100 diyabetli örnekleme seçilecekse ;
N/n: k formülünden k: 5000 / 100 = 50 bulunur.
Yani her 50 hastada bir hasta örnekleme alınacaktır.
Başlangıç sayısı rasgele seçilmelidir (Kura ya da rastgele sayılar tablosundan) Bu örnekte başlangıç sayısı 5 olsun;
Örnekleme girecek olan 100 diyabetli;
5. 55. 105. 155. 205. ............. .4955. sırada kayıtlı diyabetliler olacaktır
51 Tabakalı Örnekleme Yöntemi
İncelenen özellik evrendeki elemanların herhangi bir özelliğine ( yaş, cinsiyet, eğitim, sosyo-ekonomik, kültürel özellikler vb.) göre değişiklik gösteriyorsa bu yöntem ile örnekleme yapmak daha doğru sonuç verir.
Bu yöntemin etkin olabilmesi için tabakalardaki birimlerin kendi içinde homojen olması ve tabakalar arasında gerçek bir farklılık bulunması gerekir.
52 Diyabetliler üzerinde yapılacak bir çalışmada diyabet tipi tabaka olarak kabul edilecek olursa ve kayıtlı 500 diyabetli arasından 50 diyabetli örnekleme seçilecek ise;
TABAKA
NUMARASI (İ)
Diyabet
Tipi
HASTA
SAYISI
(Ni)
TABAKA AĞIRLIĞI
(Ni/N=ai)
Örnekleme girecek
öğrenci sayısı (ni=ai x
n)
1 Tip 1 180 180/500=0.36 0.36x50=18
2 Tip 2 320 320/500=0.64 0.24x50=32
TOPLAM 500 1 50
ORANTILI TABAKALI ÖRNEKLEME
VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ ve ARAÇLARI 53
Bir araştırmanın başarısı veri toplama yönteminin seçilmesi ve uygulanması ile yakından ilgilidir . Araştırmacılar, birçok yöntemi ve aracı seçebilirler . Çalışmanın planlama aşamasında, araştırmanın değişkenleri ve bu değişkenler ile ilgili verileri ölçen uygun yöntem ve geçerli-güvenilir araçlar belirlenmelidir .
ETİK KONULAR
Araştırma etiği, bilimsel çalışmalarda etik ilkelerin geliştirilmesini ve
uygulanmasını konu alır . Sadece insanlar üzerinde yapılacak araştırmaları
değil aynı zamanda hayvanlar üzerinde yapılacak araştırmaları da kapsar.
Ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve yönetmeliklerle belirlenmiş olan etik
kurallar geçerlidir.Tüm araştırmacılar bu etik kurallara uymak zorundadır.
54
3. ADIM UYGULAMA
55
•Uygulama aşamasında veriler toplanır ve analize hazırlanır. •Verilerinin toplanmasının ardından bu verilerin araştırmanın amacına uygun olarak işlenmesi, çözümlenmesi, yorumlanıp değerlendirilmesi gerekir . Araştırmada toplanan ham veriler bilgi değildir . Ham verinin bilgi olabilmesi için işlenmesi, anlamlandırılması gerekir.
VERİLERİN ANALİZE HAZIRLANMASI 56
1 • veri toplama araçlarının kontrol edilmesi ve düzenlenmesi
2 • verilerin kodlanması
3 • verilerin bilgisayar ortamına / veri tabanına aktarılması
4 • veri temizleme ve verilerin yeniden düzenlenmesi
5
• uygun analiz yöntemine karar verme
57
Uygun analiz yöntemine karar vermenin yollarından biri de karar ağacı kullanılmasıdır . Bu yöntem verilerin ölçüm özelliklerine ve araştırmanın amacına göre uygun analizlerin seçiminde seçenekleri daraltarak araştırmacılara yol gösterebilir
Çıkarımsal İstatistiksel Testlerin Seçimi için Karar Ağacı
58
59
Araştırmacı, analiz yöntemine / yöntemlerine karar verirken öncelikle verilerin niteliğini, analiz yöntemlerinin temel ilkelerini ve araştırmanın amacını dikkate almalıdır . İstatistik programları araştırmacıya uygun analiz yöntemini önermez . Doğru olmayan analiz yönteminin seçimi hatalı sonuçlara, yanlış yorumlara neden olabilir. Uygun olmayan analiz tekniğinin kullanımı yaygın bir sorundur ve bunun en önemli nedeni araştırmacının kullandığı veya kullanmaya çalıştığı istatistiksel analiz tekniğinin özellikleri ve gereklilikleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmamasıdır .
60 4. ADIM
ANALİZ ve YORUMLAMA
Araştırmacılar verilerini kendileri analiz edebileceği gibi bir istatistik uzmanından da destek alabilirler. Nicel analizler için pek çok bilgisayar programı (MINITAB, SPSS, STATISTICA, GENSTAT, STAT VIEW, C-STAT, PSTAT, SURFER, LISREL gibi) bulunmaktadır. Araştırmacı bu programlardan birini kullanabilir . En yaygın kullanılan program Statistical Packages for the Social Sciences (SPSS)’dir .
61
İstatistik testleri genellikle Tanımlayıcı İstatistikler (Decriptive Statistics) ve Çıkarımsal İstatistikler (Inferential Statistics) olmak üzere iki ana grupta toplanırlar.
Tanımlayıcı İstatistikler, araştırma verilerinin basit olarak sınıflanması ve özelliklerinin açıklanması amacı ile kullanılır. Çıkarımsal İstatistikler, ilişkilerin, farkların ve nedensellik ilişkisinin ortaya konması amacı ile kullanılır.
62
Analizlerin sonuç tablolarında anlamlılık düzeyi “Sig.” değeri ile gösterilir ve bu değer araştırma raporunda “p” ile ifade edilir.
Bu değerin belirlenen α değerinden küçük olması durumunda fark-ilişki olmadığını iddia eden H0 hipotezi reddedilir.
Sağlık bilimlerinde anlamlılık/önemlilik düzeyi genellikle 0.05 kabul edilir. Yani; bir farklılığın , değişikliğin şansa, tesadüfe bağlı olarak görülme olasılığı 0.05’den küçük ise bu farklılık gerçek, anlamlı / önemli bir faklılık olarak kabul edilir.
Araştırma Bulgularının Yorumlanması Anlamlılık / Önemlilik
63
Yard.Doç.Dr. Gülhan Coşansu
Yard.Doç.Dr. Gülhan Coşansu
64
65
5. ADIM ARAŞTIRMA RAPORUNU YAZMA ve YAYIMLAMA
Araştırma raporu edebi bir eser değildir. Yalın, anlaşılır, yazım kurallarına uygun dil kullanmak esastır
Akademik dünyada 5Y1O olarak kısaltabileceğimiz "Yay Yayın Yap, Ya da Yok Ol!" kuralı vardır.
ARAŞTIRMA RAPORUNU YAZMA
Araştırma bulgularını yayına dönüştürme sürecidir.
Üretilen bilginin hemşirelik uygulamalarında kullanılması için
şarttır.
Yazma yeteneğimiz yazdıkça ve okudukça gelişir.
Anlatılmak istenenler kısa ve öz olmalı, uzun cümleler
kullanılmamalı.
Bölümler arasında uygunluk olmalı; her bölüm kendinden önceki
bölümü desteklemeli ve kendinden sonra gelecek bölüme temel
oluşturmalı.
66
RAPOR YAZMA-TEMEL İLKELER
Paragraflar ve bölümler arasındaki geçişler anlamlı ve mantıklı
olmalı.
Paragraflar çok uzun olmamalı, bir paragraf en az üç cümleden
oluşmalı.
Her paragrafta tek bir konu işlenmeli ve ana düşüncenin yer
aldığı bir cümle mutlaka bulunmalı.
Bulgular “dili geçmiş zaman”
Önceki çalışma cümleleri “mişli geçmiş zaman”;
Yorum, öneri ve hipotezlerde “geniş zaman” kullanılır.
67
RAPOR YAZMA-TEMEL İLKELER
Raporda olaylar ya da olgular “kişi zamirleri” kullanılarak
kişileştirilmemeli.
Örn; “yaptığım” ya da “yaptığımız” çalışma…. yerine,
“bu çalışmada”, “çalışma grubunda”, “yazarlar”, “gibi.
Rapor yazımından sonra, yazı bir süre bekletip tekrar okunmalı,
Yapıcı eleştiri yapabilen kişilere okutularak eleştirileri
değerlendirilmeli.
68
BAŞLIK
Bir cümle değil, etikettir.
Her kelimesi dikkatle seçilir. Raporun bütününü tanımlar.
Ne? Nerede? Ne zaman? Nasıl? sorularını yanıtlar.
En çok okunan bölümdür.
Örnek: “Sağlıklı ve diyabetli yaşlılarda sağlıkla ilgili
yaşam kalitesinin karşılaştırılması”
Araştırmanın tipi karşılaştırmalı tanımlayıcı
Bağımlı değişkeni yaşam kalitesi
Çalışma grubu sağlıklı ve diyabetli yaşlılar
69
ARAŞTIRMA BÖLÜMLERİ
Temel bilimlerde, bilimsel yazılar, “IMRAD” kısaltması ile dört
bölüm olarak isimlendirilir.
Hangi problem incelendi? (I) Introduction Giriş
Problem nasıl incelendi? (M) Methods Yöntemler
Neler bulundu? (R) Results Sonuçlar
(A) And Ve
Bunlar ne anlam taşır? (D) Discussion Tartışma
70
YAZARLAR VE ÖZET
Yazarlar: Araştırma için bilgi toplayan, derleyen, yorumlayan ve kaleme
alan kişiler
Birinci yazar: orijinal fikrin sahibi olan, koordine eden, karar
verici olan kişidir.
Öz/Özet: Araştırmanın tüm bileşenlerini 200-300 kelime ile özetler.
Derginin kurallarına göre yazılır. Yapılandırılmış (bölüm başlıkları ile) ya
da yapılandırılmamış olabilir. Ana metni iyi yansıtması çok önemlidir.
Başlıktan sonra en çok okunan bölümdür.
Anahtar kelimeler: Indexs Medicus (Tıp Bilimleri Dergi İndeksi) ile
uyumlu Türkçe ve İngilizce kelimeler (en az 3 adet)
71
ÖZET ŞU SORULARI YANITLAMALIDIR
Bu çalışma niçin yapıldı? Giriş
Nasıl gerçekleştirildi? Tasarım (Metod)
Bulunan nedir? Bulgular
Hangi sonuçlar veya Sonuç
genellemeler yapıldı?
72
73
GİRİŞ
Temel bilgileri sağlar. Okuyucunun soruna ve konuya
ilgisinin çekildiği bölümdür.
Araştırma problemi ve çalışmanın hemşirelik için önemi,
Konunun kavramsal çerçevesi,
Problemin diğer çalışmalarla bağlantısı,
Soru cümleleri ya da temel varsayımlar,
Konu niçin seçildi ve neden önemli?
Problemin çözümleri neler?
Güncel araştırma literatürleri
74
YÖNTEM
Araştırma nasıl yürütüldü? Problem nasıl incelendi?
“gereç-yöntem, yöntem, materyal-metod” gibi ifadeler de kullanılabilir
Araştırmanın tasarım tipi
Araştırmanın yapıldığı yer (İzin)
Evreni, örneklemi,örnekleme yöntemi ve örneklem büyüklüğü
Ölçüm yöntemleri veri toplama araçları; geçerlik ve güvenirliği vb.)
Veri toplama süreci (ölçümlerin sıklığı, süresi, kimin topladığı,
toplayan kişinin özellikleri, alınan önlemler, yanıtlama durumu).
Etik konular (etik kurul onamı, diğer etik durumlar)
75
YÖNTEM - devamı
Analiz yöntemleri ve anlamlılık değeri
Verilerin analizi için hangi bilgisayar programı kullanıldı?
Program nasıl sağlandı?
Hangi değişkenler /değerlendirmeler için, hangi analiz
yöntemleri kullanıldı?
76
BULGULAR
Çok sayıda veriyi genelleştirmek için tablolar ve şekiller kullanılır.
Tablo, şekil, resim gibi çizelgeler, metin içindeki sırasına
göre numaralandırılır.
Bulgular yorumsuz olarak açıklanır.
Sonuç bilgiler çizelgelere atıf yapılarak açıklanır.
Örn; Diyabetli hastaların A1C düzeyi yüksek bulundu(Tablo 4).
77
78
79 Sütunlar çalışılan değişkenlerin miktarını / büyüklüğünü gösterir. Bir grubun diğer gruba göre büyüklüğünü değerlendirmeyi sağlar.
80 Grafikler tablo verilerinin görsel hale getirilmesini sağlar Zaman içindeki değişimleri gösterir - Yatay eksen: ölçüm zamanı - Dikey eksen: miktarı /oranı gösterir. Gruplar arası farklılıklar istatistik değerleri ile tartışılır.
TARTIŞMA ve SONUÇ
Sonuçlar ne anlam ifade ediyor? açıklanır
Her bir bulgu ve kanıtları çok kısa özetlenir / Bulgular tekrar
edilmez
Sonuçlar kaynaklarla tartışılır
(Bulgularda yer almayan veriler tartışılmaz)
Araştırmanın güçlü yönü ve sınırlılığı örnek verilerek yorumlanır
Sonucun hemşirelik bilgilerine katkıları ve öneriler belirtilir
81
ARAŞTIRMADA SINIRLILIKLAR
Metodolojik sınırlılıklar
- Araştırma tasarımı (zayıf tasarım)
- Planlanan örneklem sayısına ulaşamama
- Örneklem seçme hataları / genellenemez koşulu
- Deney ve kontrol grubunun birbirinden etkilenmesi
- Araştırma sorusu/hipotezi ile uygun olmayan analiz yöntemleri
- Veri toplama araçlarının geçerlik ve güvenirliğinin olmaması
- Bireysel bildirimlerde sosyal arzu edilebilirlik
Kuramsal Sınırlılıklar
- Araştırmanın amacı, soruları veya hipotezleri ile kuramsal
çerçeve bağlantısının açık değil
82
SONUÇ
Tartışma sonunda; Bulgular ilgili hemşirelik alanında nasıl kullanılacak? Daha sonraki araştırmalar için problem ve süreç ile ilgili öneriler
neler? Araştırmayı kim destekledi? AÇIKLANIR Kaynak gösterme biçimi makalenin yayınlanacağı dergiye göre
değişir. Hemşirelik makalelerinde genellikle APA formatı /Yazar-Tarih
yaklaşımı kullanılır. Kaynaklar listesinde sadece metin içinde kullanılan kaynaklar
gösterilir.
83
ARAŞTIRMA SONUÇLARININ YAYIMLANMASI
1. Derginin Seçilmesi
2. Bilgilendirme Mektubu / Kapak Mektubunun Hazırlanması
3. Araştırma Metninin Hazırlanması
4. Kabul Edilen Metnin Hakemlere Gönderilmesi
5. Metnin Önerilere Göre Yeniden Gözden Geçirilmesi
6. Kabul ve basım süreci
84
TEŞEKKÜRLER