SENARYONUN DRAMATİK YAPISI

7/28/2019 SENARYONUN DRAMATK YAPISI

1/51

T.C.

MLL ETM BAKANLII

RADYO-TELEVZYON

SENARYONUN DRAMATK YAPISI321GM0002

Ankara, 2011


2/51

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.


3/51

i

AIKLAMALAR .......................................................................................................iiiGR ...........................................................................................................................1RENME FAALYET1 ........................................................................................ 31. TEMA VE TEMA SEM .....................................................................................3

1.1. Tema (Senaryo Konusu) Nedir?........................................................................ 31.2. Konu Seiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler .................................................. 51.3. Senaryo Oluturma Kaynaklar .........................................................................5

1.3.1. Edebiyat rnleri ....................................................................................... 51.3.2. Tarihi Olaylar .............................................................................................61.3.3. Gnlk Hayat ve Tecrbeler ......................................................................71.3.4. Toplumsal Olaylar......................................................................................71.3.5. Dier Kaynaklar ......................................................................................... 8

1.4. Senaryo Konusu Belirlenirken Gz nnde Bulundurulmas Gerekenzellikler.................................................................................................................. 8

1.4.1. Kitlesellik ................................................................................................... 81.4.2. Poplerlik ................................................................................................... 81.4.3. zllk.......................................................................................................91.4.4. Mantkllk..................................................................................................91.4.5. Grsellik ................................................................................................... 101.4.6. itsellik .................................................................................................... 10

UYGULAMA FAALYET...................................................................................12LME VE DEERLENDRME.........................................................................13

RENME FAALYET2 ...................................................................................... 142. SENARYODA DRAMATK YAPI ......................................................................14(YK VE YKLEME)........................................................................................ 14

2.1. yk Anlatm.................................................................................................142.2. yk Trleri .................................................................................................... 15

2.2.1. Olay yks.............................................................................................152.2.2. Durum ve Kesit yks............................................................................152.2.3. Gnmzde yk ....................................................................................16

2.3. yknn Amaca Uygunluu...........................................................................162.4. Senaryonun nemli Blmleri........................................................................17

2.4.1. Srekli Ilerleme Yasas ............................................................................ 182.4.2. Senaryonun Doruk Noktas ......................................................................182.4.3. Sahne ve Ayrm(Sekans)..........................................................................192.4.4. Blmler................................................................................................... 192.4.5. Giri ..........................................................................................................202.4.6. Merak esi .............................................................................................212.4.7. Sonu........................................................................................................212.4.8. Mutlu Son................................................................................................. 22

NDEKLER


4/51

ii

2.4.9. Beklenmedik Olaylar................................................................................ 22

2.4.10. Flash Back (Geriye Dn)....................................................................232.5. Uyarlama Sorunlar ve zm Yollar............................................................242.5.1. Romandan Uyarlama Sorunlar ve zm............................................. 242.5.2.Tiyatro Uyarlama Sorunlar ve zm ................................................... 26


RENME FAALYET3 ...................................................................................... 303. DRAMATK YAPI KURMAK ............................................................................. 30

3.1. yklemede Olaylar rgsn Gelitiren Temel eler...............................303.1.1. Giri ..........................................................................................................30

3.1.2. Geliim ..................................................................................................... 303.1.3. zm ...................................................................................................... 313.2. yk elerinin Dzenlenmesi ......................................................................313.3. Bak As ...................................................................................................... 31

3.3.1. Ana Kiinin Bak Asndan yk .........................................................323.3.2. nc Kiinin Bak Asndan yk ................................................... 32

3.4. Temel ykleme Trleri.................................................................................323.4.1. Yaln ykleme ........................................................................................ 323.4.2. Odaa Bir Sorun Yerletirmek.................................................................323.4.3. Bir Sorunun Cevabn Aramak.................................................................32

3.5. ykleme Teknikleri....................................................................................... 333.5.1. Dramatize Etme........................................................................................333.5.2. Bilgiler......................................................................................................343.5.3. Eksilti, Temel Eksilti................................................................................343.5.4. Gerilim/Srpriz/artmaca......................................................................353.5.5. Seyircinin Tahminleri............................................................................... 353.5.6. Yerletirim................................................................................................353.5.7. Aldatmaca.................................................................................................353.5.8. Kiilikler...................................................................................................363.5.9. Kartlklar................................................................................................37

3.5.10. Soluklanma, Dinlenme ........................................................................... 373.5.11. Uzatma Noktas ......................................................................................383.5.12. Yinelemeler ............................................................................................393.5.13. Yinelemeli Gagler...............................................................................39


MODL DEERLENDRME ..................................................................................40CEVAP ANAHTARLARI.........................................................................................40NERLEN KAYNAKLAR......................................................................................40KAYNAKA.............................................................................................................40


5/51

iii

KOD 321GM0002

ALAN Radyo-Televizyon

DAL/MESLEK Alan Ortak

MODLN ADI Senaryonun Dramatik Yaps

MODLN TANIMISeilen bir konuda, basit dzeyde, bir senaryo dramatikyapsnn kurulma bilgi ve becerilerinin kazandrldrenme materyalidir.

SRE 40/24

N KOUL Senaryonun Temel geleri modln alm olmak.YETERLK Senaryonun dramatik yapsn oluturmak.

MODLN AMACI

Genel Ama Gerekli ortam salandnda bu modl ile bir konu

belirleyerek basit dzeyde bir senaryonun dramatikyapsn kurabileceksiniz

AmalarUygun ortam salandnda;

1. eitli kaynaklardan yararlanarak senaryo konusunu

belirleyebileceksiniz.2. Senaryonun dramatik yapsn, blmlerinin vesorunlarn analiz edebileceksiniz.

3. eitli ykleme tekniklerini kullanarak bir senaryodramatik yaps kurabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Senaryo rnekleri, DVD ve VCD film rnekleri,bilgisayar, projeksiyon cihaz.

LME VEDEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faliyetle ilgili deerlendirmesorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen modl sonunda size lme arac (uygulama,soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ilekazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir

AIKLAMALAR


6/51

iv


7/51

1

Sevgili renci,

Bu modlden nceki Senaryonun Temel geleri modlnde baz iddialardabulunduk. Senaryo yazarlnda yaratcln rolnn sanlandan az olduunu ileri srdk.Dahas dev bir itahla maml program tketen gnmz sinema ve televizyon dnyasnda

bir yere gelmenin asl yolunun eitim, disiplin ve zveriden getiini iddia ettik.

Bir ii mesai kavramnn tesine tayarak zverili birekilde yapmak tamamen kiiselbir tercihtir. O ii seviyorsanz yaparsnz. Senaristlii sevdirme konusunda bu modln size

fazla bir katks olmaz, ancak sz konusu meslek dalnn gelecein hatta bugnn gerektenok parlak olduunu hatrlatarak sizi belki motive edebiliriz. Disiplinle burda kastedilen desadece alma disiplini, yani senaryonun teslim tarihinde yetimesi iin gereken almatemposunu srdrebilmektir.

Bu modl gerektii ekilde bitirdiinizde senaryonuza konu belirleyebilecek,senaryonun dramatik yapsn ve blmlerini bilecek; ayrca eitli ykleme tekniklerinikullanarak bir senaryonun dramatik yapsn kurabileceksiniz.

GR


8/51

2


9/51

3

RENME FAALYET1

eitli kaynaklardan yararlanarak senaryo konusunu belirleyeceksiniz.

Bir konunun senaryo iin nemini aratrnz. zlediiniz filmlerdeki konularn nerelerden retilmi olduunu aratrnz.

Aratrma ilemleri iin TV kurulularn ve sinema irketlerinin arivlerinikullanabilirsiniz.

1. TEMA VE TEMA SEM

1.1. Tema (Senaryo Konusu) Nedir?

Her sanat rn gibi, senaryo da bir dnceyi, bir gr yanstmak; izleyiciyebelirlenen bir iletiyi, retiyi ulatrmak, bir eyler anlatmak amacyla oluturulur. Hersanat gibi, senaryo yazarnn da bir diyecei olmal ve bunu ileride filme dnecek

biimiyle, kt zerinde senaryonun kendine zg yazm biiminde szcklerle anlatmayamalamaldr.

ykl filmin amac, insan dnce ve hareketlerinin, senaryo yazarnn hayalgcyle gzlemleriyle dzenledii bir yk erevesinde film yoluyla ortaya konulmasdr.Tema da, bu yknn temelini, bel kemiini oluturur.

ster ykl film olsun, ister belgesel ya da bilimsel, retici film olsun, hersenaryonun kesinlikle iyi belirlenmi bir temas olmaldr. Bu yle bir tema (nerme) olmalki, var lmak istenen amaca, yazar/ynetmeni/izleyiciyi dndrp dolatrmadangtrebilsin.

Benzetmek gerekirse, bir evin temeli gibidir tema, iyi yaplandrlan bir ykyedayanak oluturur. Sanatsal, zgn ya da yknn zndeki dramatik konunun ortayakonulmas gibi belirgin ya da dorudan olmas gerekmez. Temann (k noktas/nerme) neolduunu iyi anlamak iin gzlerinizin nne tamamen yanm bir hayat alan getirin. Buhayat alann yangndan nce grmseniz, oradaki her bir evin kendine zg grnmolduunu da bilirsiniz. Yangndan sonra geride kalan, yalnzca birbirlerine benzer plaktemellerdir. Tema da geride kalan bu temellere benzer; birbirlerinden deiik, zgn,sanatsal ya da ayrml deil... Bir eserin deerini, konudan nce tema belirler. zleyicilerin

bir filme duyduklar ilgi, o eserin temasnn derinliine baldr. Somutlatrlarak filmedntrlecek olay/olguda tema seimi; olay/olgunun fikr etkileyicilii ortaya koyar.Olayn olumlu ve olumsuz deerlendiriliinin bir anlatmdr tema.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


10/51

4

Bu aklamalarn nda, imdi, temann tanmn yapalm: Bir filmin ilk

grntsnden son grntsne dek anlatlmak istenen ve son grntleri arasnda enineboyuna ilenen, gelitirilen, fikrin zn yaratan, ieriini oluturan, bir ykye bal olarakanlatlan ana dnceye, egemen olan gre, iletiye, retiye tema (nerme) denilir.yknn temas, yknn zdeki dramatik yapsn, o konunun zme doru gidiini ve dezmn ilgili kiiler iin ortaya koyduu sonucu belirler. Temann varl, yknn amacngerekletirme adna gereklidir. Tema kavram ile ortaya konulan; siyasal, din, fikr ya daestetik olarak tartlabilen dncelerdir.

Bir filmin ierik yaps incelendiinde, tema, dramatik konu ve anlamdan olutuugrlr. Geri tema ile konu birbirine bal, ama ayn ey deildir. Konu ile tema arasndaayrmlar vardr. Konu resimde, tiyatro oyununda, filmde canlandrlan somut olaydr. Ksaca,

konu, temann somutlatrlmasdr. Toplumsal hayatn ruh ieriini yanstan tema esi, bireserde ieriin dzeyini, konu ise sanatsal biimin dzeyini belirtir. Birbirine kartrlan buiki kavram, biraz daha irdeleyip aralarndaki ayrmlar grelim.

yknn dramatik konusu, o yknn insan gereksinimleri evresinde dnenodadr. Sevilme... kaderini denetleme... gereksinim duyulma... engelleri aabilme... hayatnyaralarn iyiletirebilme... hayatdaki olaylar anlama ve onlara anlam ykleme... zlemduyulan bir biimde hayata... gereksinimi gibi. nemli olan yknn dramatik konuyuanlamlandrmasdr. Bir yknn dramatik konusunu rahata anlamak istiyorsanz,grmekten ve iitmekten zevk aldnz eyleri dnnz. Sonra o eylere bir 'anlam'veriniz. Ak... Bilgi edinme... alma... Hilikten birisi olmaya giden bir kii... Kty

yenen iyi... gibi.

Dramatik etki yaratma konusunda, grnr hibir amaca hizmet etmeyen, belirgin birtemadan yoksun bir yk, tpk amasz kiilerin bo konumas gibidir. Bununla birlikte, heramac olup ve nlerine kartlar kan kiilerin eylemleri de dramatik bir yk olmayabilir.Belli bir konu evresinde, gzle grlr bir ak olmayan yk amaszdr. Hayatnamaszln anlatan bir yknn de, doyurucu ve ilgi ekici olabilmesi iin dramatik birodak noktasna gereksinimi vardr. Dramatik bir konuyu belirgin bir biimde zme dorugtren ve her eyin yk gibi olmasn salayan kiilerin eylemleridir. Ama verilmekistenen gizemli noktann anlalmas kouluyla. Bir yknn temasn tanmlamak, oyknn kii, eylem ve amalarndan sz etmekten baka bireydir. Romeo ile Juliet, trajik

olsa da byk bir akn yksdr. Bu ykde temann ilevi, olabildiince dramatik veyoun duyumsamay ortaya koymaktr. zleyicilere sonu trajik biten bir ak yaatmak iinhareket eder kiilikler.

Olaylar rgs, bir filmin gvdesi ise, tema da onun ruhudur. Ayn yk iinesktrlan, birden fazla tema evresinde birbirine arapsa gibi dolanan bir sr hareket,hem yky anlalmaz bir duruma sokar, hem amacn yitmesine, hem de filmin gereindenfazla uzamasna sebep olur. Bylece bir ykde/filmde verilmek istenen gerek ileti yiter.


11/51

5

1.2. Konu Seiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Senaryo yazmnda baary getirenlerden birisi senaryo tekniini bilip zveriylealmaksa, bir dieri de iyi bir senaryo konusu bulmaktr. Konu seiminde dikkat edilmesigerekenler ksaca yle sralayabiliriz:

Konu ilgi ekici, dinamik, son derece yaln ve salam, belirgin, ilenmeyeelverili olmal.

Yukarda tanmlanan zelliklerle bir yk temasnn nasl yazlacankavramak, yk anlatmndaki dier elerinde anlalmasn salar. (yknnakn dramatik klacak olaylar yaratma, ykdeki kiilerin nasl olacann

belirleme...) ykye etken eylem atsyla balamak, yk anlamnn ok

nemli bir boyutudur.

Sinema, geni bir kitleye yneldiinden, anlatlmak istenen eyin yaln olmaskanlmaz bir zorunluluk. Temann bu zellikleri tamas, tema seimiylegdlen amacn belirli olmas, amacn izleyicilerce kolaylkla anlalmasnsalar.

Gerek yknn (filmin) anlalr; amacnn ak, belirli olmasn salamak,gerek filmin btnln salamak asndan tek bir temann ele alnmas,

bunun zerinde allmas yerinde olur. Bunlar salamak iin de, eldekimalzeme iinden titiz bir seim yaparak, nnze kan temalar arasndan bir

seim yapmak zorundasnz.Tema belirlemenin birden ok yolu vardr.

Nerelerden tema karabilirsiniz?

Doallkla, hereyden nce kendi hayat deneyimlerinizden, Gnlk hayat ve gnlk deneyimler srasnda karlatnz herhangi bir

olaydan ya da birok olaylardan, Roman, yk, tiyatro oyunu, iir ya da gazete haberinden. Belli bir an modasndan, Toplum yaayndaki her olaydan tema karabilirsiniz.

1.3. Senaryo Oluturma Kaynaklar1.3.1. Edebiyat rnleri

Edebiyat rnleri eskiden beri sinema ve televizyon filmleri iin konu oluturduukadar senaristlerin de edebiyatla iie kiiler arasndan kmas bir rastlant deildir. Senaryoyazarnn zellikleri konusunda deinildii gibi senaristler lkelerinin ve dnya edebiyatnnileri gelen yazarlarnn eserlerini okumu, hi olmazsa bunlara ait bireyler izlemi olmaszaten bu iin temel artlarndan birisidir. Roman, hikye, iir gibi edebiyat rnleri konuolarak kendilerine genellikle getikleri dnemde olmu herhangi bir sosyal veya dramatikolay seerler. Seilen bu konu daha sonra bir sanatnn duyarllnda ilenerek edeb eser

hline gelir. Sinema ve televizyon filmlerinin baars da zaten bu temeller zerineoturtulmutur. Yani toplum tarafndan kabul grm edeb eserler nasl yazl hlde ilgi ekip


12/51

6

beeni ile okunuyorsa bile senaryo olduunda da ayn baary gstermesi neredeyse

kanlmazdr. Bu yzden senaristler edeb eserleri sk sk ekrana veya beyaz perdeyeuyarlama yoluna giderler.

Resim 1.1. ve 1.2: Edebiyat rnleri, sinemann senaryo kaynaklar arasndadr.

1.3.2. Tarihi Olaylar

Tarih olaylar, lkelerin kaderlerini izen dnm noktalar da sinema ve televizyondizileri iin ok geni ve ilgin bir konu ortamdr. Hi bir izleyici dnemezsiniz ki kendiTarihine, gemiine duyarsz kalsn. Tarih olaylar sinema veya televizyon filmi hline

getirmenin bir dier avantaj da olayn gemite yaanm olmasnn getirmi olduudurumdur. ou kii gemite yaanm bu olay hakknda nceden bir n bilgiye sahip olupdaha ayrntl bilgi edinmek ve perdenin arka yzn renmek isteyecektir. Bu da film iinnceden hazr bir izleyici kitlesinin var olmas anlamna gelmektedir. Ayn zamanda millduygulara ve benlie seslenebilme zelliine sahip olmas, Tarih konularnsenaryolatrlmasndaki bir dier avantajdr. Tarih olaylardan retilen filmlerin bu kadaravantajnn yannda, tek dezavantaj ise pahalya malolmalardr.

Resim 1.3: Truva filminden bir sahne


13/51

7

1.3.3. Gnlk Hayat ve Tecrbeler

Senaryo yazarnn, bir yaknnn veya hi tanmad birinin bana gelen ilgin gnlkhayat olaylar sinema ve televizyon iin her zaman konukayna olmulardr. oumuz gnlk yaantmzn oksradan eyler olduunu bunlarn arasndan birsenaryoya konu olacak kadar ilgin eylerkmayacan dnrz. Oysa ki duyarl bir gzlemleinsanlarn gnlk hayatnda yaad sevinler, aclar,heyecanlar arasndan ok ilgin konular kartlabilir.Bir olayn bir senaryo konusu olabilmesi iin okdramatik veya trajik olmasna gerek yoktur. nemliolan bu olaylardaki arpklklarn veya gzelliklerin

sergilenmesidir ki bunlar da genellikle ayrntda gizlidir.Yani gnlk yaantmzn arasna serpitirilmi,neredeyse gizlenmilerdir. Duyarl bir sanat gz

bunlar gizlendikleri yerden kartp senaryo tekniinegre sergilerse gerekten ilgin film ykleri olurlar.Dikkat edildii takdirde en baarl filmlerin hep butrden birey anlatanlar arasndan kt grlecektir.

Resim 1.4: nsann gnlk hayatnda yaad skntlar, amazlar, iyi sergilendii takdirdeilgin bir film konusu oluturabilir.

1.3.4. Toplumsal Olaylar

Toplumsal olaylardan retilen filmlerin ilk bakta belgesel sinemann ilgi alannagirdii dnlebilir. Oysa ki belgeseller kadar sinema filmleri de konularnn nemliksmn toplumsal olaylar arasndan seerler. nk gerek kendinden nce yaayaninsanlarn, gerekse baka toplumlarn hayatlarnda nemli dnm noktalar oluturantoplumsal olaylar her zaman insanlarn ilgisini ekmitir. Bu yzden konusunu toplumsalolaylardan alan filmlerin konuya ilgi duyan hazr bir izleyici kitlesi olduunu syleyebiliriz.Konusunu toplumsal olaylardan alanfilmlerin senarist asndan bir dieravantaj, olaylarn nasl sonulanacanaynelik fazla zahmet gerektirmemesidir.Senaristler zamanlarnn ve emeklerinin

byk ksmn, konu bulmakla, karakteroluturmakla, olaylar zincirini gelitir-mekle ve senaryonun nasl bir sonla

biteceini dnmekle harcarlar. Oysaki toplumsal konulu filmlerde senaristin

bu tr teknik sorunlarla uramasnafazla gerek kalmayacaktr. nk tm

bu sorularn cevab zaten bellidir.

Resim 1.5: kmekte olan aalk sistemini ileyen

Zrt Aa filminden bir sahne.


14/51

8

1.3.5. Dier Kaynaklar

Gnmz senaryolarnn byk bir ksm yukarda szn ettiimiz konulardanoluturulurlar. Burada akllara yle bir soru gelebilir, bunlarn dnda olup da senaryoyakonu olan olaylar yok mudur? Bir bilim adam veya kaifin almalarn konu alan veyahibir byk amac olmadan, sadece izleyenlere hoa vakit geirmek amacyla yazlmsenaryolardan ekilmi filmleri hepimiz seyretmiizdir. Sorumuzun da cevab olan buyaklamdan sonra konuyu u ekilde balayabiliriz. Her gn yakn evremizde veyadnyada yzlerce ilgin, filme konu olacak olaylar olmaktadr. Bu konu bolluunda senaristeden grev evresindeki olaylar ve olaylarn arkasndaki sakl gerekleri gzleyip, salklsebep sonu ilikileri kurup bu i iin zaman ve eitimi olmayan kiilerin gzlerinin nnesermektir.

1.4. Senaryo Konusu Belirlenirken Gz nnde BulundurulmasGereken zellikler

Toplumun byk ksmnn ilgisini ekecek, yayn saatlerinde onlar ekran banatoplayacak bir senaryoya konu bulmak sanld kadar kolay deildir. Bunu baarabilmekiin gerekenlerden belki de en nemlisi senaristin iinde yaad toplumu ok iyitanmasdr. Dikkat edilirse en baarl, en ok izlenen diziler iinde yaanlan toplumdankesitlerin sergilendii dizilerdir. zledii programlarda kendinden veya hayallerinden

bireyler aramak insanlarn yapsnda vardr. Bu yzden senaristin iinde yaad toplumuok iyi tanmas gerekir.

Bir dier nemli gereklilik de salkl ve srekli gzlem yapabilmektir. lgin diziler,ilgin olaylar sergilemekle baarlr. Bunun iin de evremizde olup biten ilginlikleri grponlar sergileyecek kadar iyi bir gzlem gcne sahip olmamz gerekir. Bu yzden senaryoyazarl bir meslek deil, srekli gzlem yapmay gerektiren bir hayat biimidir diyebiliriz.

Bunlarn dnda, bir konu belirlenirken gz nnde bulundurulmas gereken zellikleraada sralanmtr.

1.4.1. Kitlesellik

Bir televizyon dizisi ne kadar byk bir izleyici kitlesini ilgilendiriyorsa, izlenmeans da o kadar byktr diyebiliriz. Az nce de szn ettiimiz gibi, artk gnmz insankendi sorunlarna kar daha duyarl olduu iin, ekranda da kendinden baz eyler bulduudizilere kar daha duyarl olmaktadr. Dizi kahramanlaryla zdeleerek onlarn yaadacy, mutluluu, heyecan adeta kendi de yayormucasna diziyi izlemektedir. Senarist,

bulaca konusuyla toplumun ne kadar byk bir kitlesine bu tr duygular yaatrsa, dizininbaar ans o derece yksek olacaktr.

1.4.2. Poplerlik

Tm kitle iletiim ara rnlerinin ortak bir kaygs vardr ki, o da gndemi takipetmek. Yani ilenen konu her ne ise haber, ark, rportaj vb mutlaka gncel olmal, o gne

ait izler tamal veya bir ekilde gndemle badatrlabilmelidir. Aksi takdirde, toplumun


15/51

9

byk ksmnn ilgisini ekmez, ancak ok kstl bir kesime ular.Kitle iletiim aralar iin

geerli sz konusu bu durum ilenecek senaryo konular iin de aynen geerlidir. Senaristsinema filmi veya televizyon dizisi hline getirecei konunun popler, yani gncel veizleyicinin gndeminde olmasna dikkat etmelidir. Zaten bu, tm edeb sanat akmlarnnortak kaygsdr. Bata edeb sanat eserleri olmak zere tm sanat eserleri iinde

bulunduklar dnemin gncel sorunlarn dile getirmiler, onlar gzler nnesermilerdir.Bir sanat eseri veya senaryo iledii konu ne kadar gncel, ne kadar poplerseizlenme ans, baar ans o lde yksek olacaktr. Gndemde olmayan, poplaritesiniyitirmi bir konu ise ne kadar baarl bir ekilde ilenirse ilensin baary yakalama ansolduka azdr.

Poplerlik ve gncellik konusunda sylenecek son sz ise, zellikle televizyon

dizilerinde tank olduumuz, popler diye btn dizilerin ayn konuyu ileme hatasnadlmemesi gereidir. Bu durumda da izleyici, tm dizilerde benzer konularn ilenmesiyle,sanki her kanalda ayn dizi farkl kiilerle ileniyormu duygusuna kaplacaktr. Bu aradagndemde olan farkl bir konuyu ileyen senarist ise baary yakalayacaktr.

1.4.3. zllk

zllk, yani anlamllk tm dramatik sahne eserlerinin olmazsa olmazlarnn arasndabelki de en bata gelenidir. Brakn dramatik sahne eserlerini, gnlk hayatmzda dierinsanlarla olan ilikilerimizde bile tadmz anlaml, zl, iten olma kaygs, birtelevizyon dizisinin beenilmesine olan katks olduka yksektir.

Gnmz insan gnlk hayatnda bireysel ve toplumsal bir ok sorunla karlamakta veister istemez bu sorunlar karsnda daha duyarl ve sorumlu olmaktadr. te yandan senaryoyazarlar izleyicinin bu ynn dikkate alarak, konu seiminde insanlara duyarl olduklarkonularda, anlaml mesajlar veren eserler retirlerse izlenme anslar daha yksek olacaktr.

1.4.4. Mantkllk

Sinema ve televizyon dnyas bir anlamda gsteri dnyas olarak kabul edilir.Sinemada salona, evde televizyonun karsna oturmu kii elbette bu duygunun bilincindeolacaktr. Yani ekrana veya perdeye gerek hayatta olmayacan bildii eyleri grse bile buhogr penceresinden bakacaktr olup bitenlere. Dolaysyla bu adan bakldnda gnlk

hayatta pek sk rastlayamayacamz bir olay, rnein bir arabann devrildiinde patlamasveya kahramann tek bana be kiiyi pataklamas pek de sama, mantksz gibi gelmezizleyiciye. Ancak bu hogr tasn da fazla ykseltmemek, tadnda brakmak gerekir. Aksitakdirde insanlar tpk gnlk hayatta olduu gibi mantksz, lsz olaylar karsndakendilerinin aptal yerine konduunu dnecekler, mantksz ve tutarsz bir kiiye yaptklargibi, o tip bir programa ilgi gstermeyip ciddiye almayacaklard r. Bu durumda olay yenidenzetleyecek olursak, yazar senaryosunda kiileraras ilikilerde, atmalarda, dier birdeyile senaryonun her aamasnda kabul edilebilir bir mantkllk kaygsn hep yaayacak,eserine yanstacaktr. Olaya eker katmak diye tabir edilen abartlar ise ho grlebilirliliktasnn fazla stne tarmayacaktr.


16/51

10

1.4.5. Grsellik

Televizyon, sinema demek, gze hitap etmek demektir. Burada genel kural udurgstererek, hareketle anlatabiliyorsan, sze ba vurma yani szl anlatm ancak grselolarak anlatamadmz zaman veya ok gerektiinde grsel ifadeyi desteklemek amacyla

bavurulmaldr. Bu durumda televizyon ve sinema iin grselliin nemi ok belirgin birekilde ortaya kmaktadr. Senaristde baarl bir eser ortaya koymak istiyorsa bu kuralauymak zorundadr.

Grsellik ilkesinin gerekletirilmesi srasnda dikkat edilecek nemli noktalardanbirisi de gereksiz ve hareketsiz sahnelerle izleyicinin ilgisini yitirmesine sebep olmamaktr.Az nceki szmz tekrarlayacak olursak, televizyon, sinema grsellik demek, ama bir okadar da hareket demektir. Gnmz sinemasnda hibir anlaml mesaj olmadan, hi bir

mehur sanat kullanmadan srf gze hitap eden, grsel efektlerle sslenen bir ok film gierekorlar krmakta, grsel len olarak hafzalara kaznmaktadr.

Resim 1.6: Yzklerin Efendisi filmi grsel zenginliiyle geni kitlelerin dikkatini ekmitir.

1.4.6. itsellik

itsellik, grsellik kadar olmasa da bir senaryoda hafzalara kaznacak kadar kalcsahnelerin olumasna yol aan unsurlardan birisidir. Televizyon sinema grselliktir,harekettir dedik, anlatabiliyorsanz hareketle, gstererek anlatnz dedik; ama senaryodaiitsellik nemsizdir demedik. Ortadan ikiye ayrdmz senaryo kdnn sol tarafgrntye ait ise, sa taraf da seslere yani iitsellie hitap edecektir.

Senaryoda iitsellik neredeyse grsellik kadar nemlidir. nk ou sahnelerdeyalnzca grnt, onu destekleyen sesler olmaynca pek birey ifade edemez. Bunu kendinizde deneyerek grebilirsiniz, televizyonda bir filmi izlerken eer sesini ksarsanz hibir ey

anlamayacak, bir zevk alamayacaksnz.


17/51

11

Sinema tarihinin en baarl senaryolar, dolaysyla filmleri grselliin ve iitselliin

birlikte ustaca kullanld sahnelerdir. Senaryo yazarlar bunu hi unutmamaldr vesenaryolarnda aklda kalc sahneler olmas iin iki unsurun birlikte ustaca kullanmasnbilmelidirler.


18/51

12

lem Basamaklar neriler

Tema kavramn analiz ediniz. Tema belirlerken dikkat edilmesi gereken

kurallara uygun davrannz. Senaryo oluturma kaynaklarn analiz

ediniz.

zlediiniz sinema ve televizyonfilmlerinin trlerinin en kaliteliolanlarndan seilmesine dikkat ediniz

Filmlerin aile ortamnda izlenecektrden olmasna zen gsteriniz.

Grsel adan baarl sahnelerin filme

olan katksn tartnz. Beendiiniz sinema filmlerinin

konularnn nerelerde getiine dikkatediniz.

UYGULAMA FAALYET


19/51

13

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak belirtiniz.

1. Trk ve dnya edebiyat sinema ve televizyon dnyas iin konu kayna olmutur.

2. Bir senaryonun konusu ne kadar byk bir kitleyi ilgilendiriyorsa izlenme ans okadar artar.

3. Tarih filmler gncel olmamalar sebebiyle tercih edilmezler.

4. Tema senaryo yksnn bel kemiidir.

5. Filmin anlalr olmas iin senaryonun tek bir tema zerinde durmas doru olur.

6. Kat bir mantk lt senaryonun baarsn artracaktr.

7. Gnlk hayatn sradan olaylar hibir zaman iyi bir film iin konu oluturamaz.

8. Sinema ve televizyon gze hitap eden aralar olduu iin iitselliin nemi yoktur.

9. Ciddi bir konusu, mesaj olmayan baz filmler srf grsel birlen olmalar yzndenciddi seyirci toplayabilmektedirler.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz

sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

LME VE DEERLENDRME


20/51

14

RENME FAALYET2

Senaryonun dramatik yapsn, blmlerini ve sorunlarn analiz edebileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalarunlardr:

yk anlatmn ve yk trlerini aratrnz. Bir senaryonun nasl gelitirildiini aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam, CD ve DVDlerin satld maazalar,televizyon kanallar ve prodksiyon irketlerini gezmeniz gerekebilir. Senaryonun nemli

blmleri ve ykleme trleri iin senaryo yazarlarndan bilgi edininiz.

2. SENARYODA DRAMATK YAPI(YK VE YKLEME)

2.1. yk Anlatm

Hereyden nce bir yknn anlatmdr senaryo yazmak. yk nedir? Szckleri vegrntleri dzenleyip, olaylar ve kiileri hayata benzer olarak yeniden yaratan; amacnzmyle izleyeni/okuru doyuran ekici bir geziye gtren tat... Tekrar tekrar ayn geziyidenemekten, yeniden izlemekten/okumaktan holanlan, ou hayatdan daha gl, dahaarpc, daha gerek ya da daha sevilecek bir hayat. stenilen; byle bir hayat yaratma

becerisi, izleyiciyi/okuru ekmesi yk sanatnn yreidir.

Belirlenen bir tema erevesinde, seme, dzenleme, younlatrma yoluyla hayatdanbir ya da birka olaya anlam ve biim kazandrma ilemidir yk yazmak. yknn enyaygn tanmlar, "olmu ya da olabilmesi mmkn olaylar anlatan ksa yaz."; "nsanhayatnda geree uygun kesitler sunan, bunu yere (mekna), zamana balayarak yapan"yaz tr. "Olaylar ve kiileri tek ynyle anlatan, romandan daha ksa, ayrntysergilemeden kanan yaz."

Hayatn her anndan alnabilen, gereklemesi mmkn olan bireydir yk; yeter ki,insancl ve dramatik olsun. yk, anlaml hayat deneyimi sunduklarndan, insanlarn temelgereksinimlerinden birini hayatn anlaml olmasn karlar. Yaln ya da karmak her yk,amac ve anlam olan deerli hayat deneyimleri; hayatn gereksinimlerinden kaynaklanankimi konular evresinde dner. Bylelikle okur/izleyici ak, onur ve yreklilik (korku,kuku, intikam) deneyimleri yaar. Kendini dnyann bir paras olarak grr ve yenidnyalar kefetme zgrl duyumsar. Hayata ilikin, tek bana gremeyecei ya daderinlemesine yaayamayaca bak alarn gelitirebilir. Ancak yk, okurun/izleyenindikkatini derinlerde yatan noktalara ekebildiinde, sz verdii deerin elde edilmesini

salar.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


21/51

15

2.2. yk Trleri

ykler eitli ynlerden ayrlr ve adlandrlr. Kimileri bu ayrm, konusu ynndenyapar: ak yks, serven yks vb. Kimileri, yky oluturan elerin dzenleniiynnden. Gnmzde daha ok ikincisi yaygn olarak kullanlmaktadr.

imdi yk trlerini inceleyelim.

2.2.1. Olay yks

ykde ar basan, ncelikli e olaydr. Yazar, ileride filme dnecek yksnde,arpc bir olayn anlatmyla izleyici ile arasndaki ilgi balantsn kurmaya alr. Burada,olaylar dizisiyle, olayn zaman esi arasnda dzenli bir balant vardr. Geleneksel

terimlerle sylenirse serim, dm, zm balamnda geliir yk. Yazar, anlatt olay,izleyicinin kopmadan ilgiyle izlemesi iin merak esi ekler; merak artrmak iin de, olaynakna, zaman zaman arttrd, zaman zaman gevettii kimi atmalar, engeller, karmakdurumlar koyar; gerilimi doruk noktasna kardktan sonra, aamal bir biimde drerekzmlemeye ular. zleyicinin ilgisini diri tutmaya, merak ve gerilim iinde yaatp, sorunuzme ve aydnlatmaya ynelik bu yk trnde genellikle olaylarn olaanst bir yanolabilir. Kimi yklerde olay, korku ve gerilim yaratma esi olarak, kimilerinde bir gereiaydnlatma ya da bir kiilii yanstma (portre -karakter- yks) grevini stlenerekkullanlr. lgi, temelde d atmalara deil, ilgin bir kiiliin kiisel bir atmasnaekilir. Kiiliin kart kiilie ya da evresine hareketleri anlatlr. yk iindecanlandrlan ana kiilik engelleri aar. Kii ya Bonnie ya da Clyde (Bonnie ve Clyde),

olabilir. Hareket (action), serven filmlerinde olduu gibi fiziksel gcn ya da Rain Man(Yamur Adam), Kramer Kramer (Kramer Kramer'e Kar), Amelie from Montmartre(Amelie) filmlerinde olduu gibi duygusal ve szel gc kullanr. Bu rneklerdeki gibikahramann, kartl yenmek iin dorudan etkilenmesi gerekir. Bir film yksndekartlk, yalnzca kart bir kiiden gelmez, ana kiiliin kendisinden de gelir. Ksaca,dierleriyle ve kendisiyle atan kiinin deiimini anlatr bu ykler.

2.2.2. Durum ve Kesit yks

Durum ve kesit yks deiik durumlar ve kesitleri ya da bir insanlk durumunubelli bir ortam iinde veren yk biimidir. Belirleyici zelliine bal olarak, durum vekesit yks ya da atmosfer ve ortam yks olarak da tanmlanabilir.

Nedir durum ve kesit yksnn belirleyici zellikleri? Kaln bir izgiyle, konularngnlk hayatn sradanlndan karan, sradan insanlar kendi ortamlar iinde veren, belirli

bir olay anlatma amacna dayanmayan; olaysz, dm ve zm olmayan gerilimsiz biryk biimidir.. Gerilimin ve olayn yerini belirli bir ortamdan kaynaklanan izlenimler,armlar alr. zlenimler, armlar, btnleerek bir ortam yaratr ykde. Yazar ortamtanmlamak adna dolantlara bavurmaz. Gnlk hayata herhangi bir durumdan ya daherhangi bir yerden iner. Uzun serime, yknn geliimini hazrlayacak ipularnarastlanmaz. Giri, gelime ve sonu, izleyeni/okuyan titretecek, sarsacak bir zellik tamaz.Konudan uzaklama, iirsellik, iirsellii yaratan anlar, arm ve dnceler yazara zengin

olanaklar salar. Kimi yklerinde, yazarlarn bunlar at, simgelere bavurarakgerekst bir tutum iine girdii de grlebilir.


22/51

16

yk izleyicilerinin/okurlarnn, yknn ierdii hayattan daha fazla gerek ve daha

fazla etkili bir hayat deneyimi vardr. Gerek ak nerede, nasl yaanr? nanlmaz olaylarnerede zlr? Ac ve karmaaya nerede etkili anlamlar yklenebilir? zleyici gerekteninanyorsa, anlatlanlardan istedii eyi alr

2.2.3. Gnmzde yk

Gnmzde yk, salt olay, karakter (portre) ya da durum (kesit) yks olarak, kesinsnrlarla ayrlabilir mi? Genel dnce bu yklerin ayrlamad ynndedir. Gnmzyksnde olay, insanlarn doal ve toplumsal evresiyle olan ilikilerinden doan durumlarsergiler. Byle olunca, yklerin ieriini olay ve durumlar belirler. Daha dorusu gnmzyks kark bir yap gsterir; ne tmyle olaydan syrlp, olay yk d bir e sayar; nede yky srkleyen bir e olarak grr. Olayla, olaylarn vurguland durumlar dengeli

bir biimde yknn yaps iinde yer alr. Denge hangi tarafta arsa yknnadlandrlmas ona gre yaplr.

Bugne dein okuduklarnz (grdnz filmleri) hatrlaynz. Bunlarn her birindeya bir olay ya da bir durum vardr. Kimilerinde de olaylarla durumlar i iedir. Olay vedurum szlerinden ne anlyoruz? Genellikle szlklerde, olay kavram, olan ey, bir olguolarak yer alan ve geen ey olarak tanmlanr.

Genel balamda olmas diye nitelendirilmeyecek hibir ey yok gibi. Yamurunyamas, bir kiinin ldrlmesi, evlenme, doum, her ey olay balam iindednlebilir. Ayn ey durum kavram iin de geerli. Her varlk ya da nesnenin iinde

bulunduu birtakm koullar olduuna gre, hereyin kendine zg bir de durumu vardr.Olay ve durumun, yk esi olarak anlamna gelince: Genelde birbirine balantl

olmakla birlikte, yine de ayr bir yan var. yle ki, yknn yasland her olay, gerekteinsann eyleme dnen tutkular, zlemleri, dleri ya da istekleridir. Bu ynden, her olayya da durum, bir sorunu da birlikte getirir. Bu sorun, insann insanla, insann doal vetoplumsal evresiyle ya da insann kendisiyle olan atmasdr. Bunlar yknn bir ynnortaya koyar. yknn olaylar, gr ve dnceleri, izleyicinin ilgisini tutacak, geriliminiaamal bir dzen iinde zmleyecek biimde ele alan d ve i odaklar, yk anlatcs(senaryo yazar) araclyla tanmlanr ve dzenlenir. Yazar hayattan gzlemleyip aldgerek olaylar, film gereine dntrr. Ama olduu gibi yanstmaz onlar. D odaklar,yknn nasl ve niinindedir; yknn olay ve kiileri, izleyicinin ilgi ve merakn eker. odaklar yknn zm ynnde sralanp etki yaratan anlaml elerini, hareketlerinidzenler. Merak insanlarn kimi gereksinimlerine ynelik kararllndaki gibi verilir vedesteklenir: almann yanll, engellerin almas, hayatn anlamnn ve amalarnnaranmas gibi... Yazar, bylelikle yknn gelien tartma konusunu yerine getirerek,izleyicinin merakn dllendirir.

2.3. yknn Amaca Uygunluu

yknn genel grnmn belirten hareket/dayanak noktas, ykdeki her birenin, amaca uygun olmasn gerektirir. Evrende her ey birbiriyle yakndan ilikiliolduundan, hibir ey kendi bana buyruk bir hayat hakkna sahip deildir. Hayatta hibirey dierinden soyutlanarak tek bana ele alnmaz. Olay ve durum, ykde uyumlu bir


23/51

17

btnlk iinde yer alr. nsanlar tarih ncesi zamanlarda, maarada atein evresinde

toplandklarnda, yk anlatclar, acaba dinleyenlerin dikkatini nasl ekerek yk benzeriolaylar aktarmt? Bu soruyu dinleyenlerin/izleyenlerin merakndan yararlanarak diyecevaplandrabiliriz.

yk anlatmnda, bireysel duyarl yanstmas, tutumun anlatlmas ve toplumsalkoullarn ortaya koyulmas iin tema ve ierik seimi ok nemlidir. eriin deerkazanmas ancak ona verilen anlamla oluur. Herhangi bir tema seip ilemeye kararverdiinizde, bunu en iyi biimde izleyiciye aktarabilmek iin, izleyicinin merak duygusunaseslenen sadeletirilebilecek ve geniletilebilecek uygun yky; yky yrtecek kiilerive bu kiilerin iinde bulunduklar evreyi ve ilikileri dnp, aratrp kurmakzorundasnz. Bir yknn olaylar dizisi, yknn zmnde dramatik etkiyi salayc

atmalar ve engellerle yaplr. Kiilerin, yk olaylar dizisinde dzenlenerek srdrdhareketler, hareketlerin dramatik etkisi, atma ve engellerinin stesinden gelmesiyleyounlar. Bu da, yk kiilerinin hareketlerinin ok iyi saptanmas gerekliliini ortayakoyar.

Birka koucunun yart bir yar dnnz. Yarta bir balang, bir orta, bir deson vardr. Deiik koucularn eitli eylemleri, balangcndan sonuna yar olayn(aksiyon) ve zmn grnr ve somut klar. Yarn gereki tanmlamas iinsylenebilir bunlar. ykde ise, yarn olaylar ve o olaylarn sonular, ykc tarafndan,okurlar/izleyiciler iin belli bir doyum duygusu yaratacak biimde dzenlenir. rnein,Romeo ile Juliet'in, okurlarn/izleyenlerin akn derin doas hakknda bir deneyimi hayatlar

adna kurgulanmas gibi. Bylelikle, okur/izleyici iin, ykc bir yarn aksiyon vezmn iselletirmesinin sebep olduunu vurgular.

Baarl bir senaryo iin balangcndan sonuna dek tutarlln salanmas bir beceriyigerektirir. Tutarlln korunmasnda iki yntem vardr. Olaylarn, birbirinden zorunlusonular kartlarak batan sona ilendii yapsal geliim ya da olaylarn olu srasna gredeil de tersine olaya temel atmadan girip sebepleri geriye dnle, yava yava gzlernne seren bir geliim olan zmsel geliim. yk ak her ykde deiik bir yapdadr.Kimi yk insan gereksiniminin yerine getirilmesi ve sorunun zm hakkndadr. Buyknn niini olarak adlandrlr.

2.4. Senaryonun nemli BlmleriBu blmde senaryoyu bir izgi, bir eim olarak ele alacaz. Her ne kadar

senaryonun blmleri, sahnelenen bir tiyatro eserindeki kadar nemliyse de, ayn orandaizgisel ve ak seik bir grnm sunmazlar. Burada, senaryodaki blmleri, sahnelerin

birbirine eklemleniindeki belirleyici noktalar, iki sahne arasnda gereken sreleriinceleyeceiz. Bylece hem senaryoda bir noktadan dierine nasl geildiini hem de evrimsel,yani balad noktaya dnen senaryolarda sahnelerin hangi izgiye gre ve nasl ilerlediinigstermeye alacaz.


24/51

18

2.4.1. Srekli Ilerleme Yasas

Srekli ilerleme yasasn bir merdivene benzetebiliriz. Bu yasa; dramatikgerilimin, yava yava artarak doruk noktasna ulamas, bir baka deyile, en nemli ve en ar-

pc olaylarn filmin sonunda, bu gerilimin son bulduu noktada seyirciye sunulmas ilkesinedayanr.

Bunu filmlerinde bir ilke olarak benimseyen Hitchcock da filmin bir teleferik gibisrekli ykselerek ilerlemesi gerektiini syler. Baz yazarlar bu ilerlemeyi kan birmerdivene benzetir. Baz senaristler bu yasaya kar karken, bazlar da senaryodagerilimin trmandrlmas gerekliliini savunurlar.

Vale: "Tiyatro sinemaya oranla srekli bir ilerleme zerinde fazla durmaz, nktiyatroda zaman zaten sreklidir." der; yazara gre "ileri doru hareket" filmi oluturangerek zaman paralarn birbirine balamaya yarar. Yine bu eserde: "Bu yasa (srekliilerleme) yknn her esine uygulanmaldr; her zellik filmin sonuna dein giderek nemkazanmaldr. Her heyecan giderek daha vurgulanmal, her verilen kararn sonular dahaar olmaldr." diye yazyor. Bylece Vale, ok nemli bir olayla filme balanmamasgerektiine, byle bir balangcn her trl ilerlemeyi ksacana dikkati ekmektedir: "Birokfilm ou yapmcnn da istedii gibi parlak bir girile balar, ancak bu baar film boyuncasnerek kaybolur."

ykye balarken, kii ya da durumlar zellikleri gelitirilmi, tamamlanm hlleriyle

gsterilmemelidir; byle bir tutum, kii ve durumu daha filmin banda donduracaktr. Aynekilde, yknn gemie doru ilerlemesi gerekiyorsa, "her pln, her sahne bymeli, gelimelive dahaiyi ya da daha kt bir hle gelmelidir."

2.4.2. Senaryonun Doruk Noktas

Bir senaryonun doruk noktas, dramdaki heyecann ve iddetin, dramatik gerilimin ulaten son noktadr. Senaryo en yaygn biimiyle srekli bir dramatik ilerlemeye gre yazlmsa, doruknoktas ilkece filmin sonuna doru yer alacaktr. Bu noktadan sonra yalnzca zm sahnelerigelebilir.

Swain, senaryonun doruk noktasn, oyun kiisinin istekleriyle iinde bulunduutehlikeli durumun att en ileri nokta olarak tanmlyor. Herman'a gre senaryonun doruknoktas, bir dizi gerilimin vard en nemli noktadr. Senaryo yazar, ba kiiyi hayatnn zel

bir annda gstererek ykye bir k noktas salayabilir; senaryoda mutlaka ilenen sorununzmlenmesi art deildir .

Bir senaryonun doruk noktasnn mutlaka iddet ieren bir sahne olmas da gerekmez,nemli olan ierdii heyecandr. Sapk filminin banda yer alan du sahnesi, filminsonundaki, annenin mahzende bulunduu sahneye oranla ok daha fazla kan ve iddetgrntleri kapsar, bununla birlikte film, son blmnde en iddetli heyecan uyandracak

biimde kurulmutur; dutaki cinayet sahnesinin ise amac, seyircide bir ok (srpriz,

artmaca) yaratmaktr.


25/51

19

Grld gibi, senaryonun doruk noktas, bir durumu alt st eden "beklenmedik

olay"dan farkl bireydir. Hatta bu doruk noktas, seyircinin kendini hazrlad, bekledii birsahne de olabilir (iki rakibin kar karya geldii kovboy ya da polisiye filmleri gibi).

"Bir senaryoya balarken, doruk noktasn nereye yerletireceinizi iyice belirleyiniz; tpkyapacanz bir yolculuun ynn izer." gibi. Bir baka deyile filmdeki olayn doruk noktasdaha senaryonun banda yazarn kafasnda olumaldr.

2.4.3. Sahne ve Ayrm(Sekans)

Daha byk bir birim olan sekans, ayn dnceyi yanstan sahnelerin birarayagelmesinden oluur ve bir sahneler dizisi ya da grubu olarak tanmlanabilir. Sekans tekolmasna karn bir ok mekn kapsayabilir.

Blnmenin KorunmasTiyatroya zg mekn snrlamalar tanmayan sinema yine de oyunu sahnelere

blmektedir. Baz yazarlar bu blnmeyi her filmin en geni alt blmlere ayrlmas,yknn iinde bir olay geen kesit olarak tanmlarlar. Bir film, bu tr otuz kadar blmierebilir. Baz yazarlar ise kesin bir say vermeyerek bunun ykye bal olduunu belirtiyor.

Sahnelerdeki EksiltilerBir filmi baz sahnelerinin orta yerinde, bazlarnn da son dakikalarnda, dolaysyla

seyircinin, gsterilmeyen sre iinde neler olduunu tahmin etmesini salayacak biimde

perdeye yanstmak gerekir. Bylece film hem daha canl bir ritm hem de daha gizemli,bilmeceli ve artmacal bir nitelik kazanm olur. Bir baka deyile, sahnenin tmylegsterilmemesi, sahneler zincirinde bir gerilim oluturmaya yarar.

Zaman ve SahnelerZaman asndan bakldnda bir filmde iki tr zamann kullanldn grrz: Birincisi

sahne boyunca akan zaman (bu, ksaltlm ya da uzatlm olsun, gerek zaman gibi kabuledilir.), ikincisi de sahneler arasndaki zaman boluklardr.

2.4.4. Blmler

l DiziBirok yazar bir senaryonun blmden olumasn, giri, atma ve zm

biimine gre yazlmasn tlyorlar. Olayla ilgili tm verilerin sunulduu ilk blm,toplam film sresinin drtte birini kapsamaldr. lk blmn iki kat uzunlukta olan ikinci

blmde, kahramann rakibiyle atmas ve kahramann talihinin hi dzelmeyecek biimdeters dnmesi gsterilmeli ve geri kalan drtte birlik sredeyse sorunun zm yer almal dr.


26/51

20

2.4.5. Giri

TanmGiri blm bir senaryoda yknn temelini oluturan trl elerle k noktalarnn

seyirciye sunulduu blmdr: Ba kiiler, filmin getii ortam, k noktas, dzeninbozulduu an vb.

Baz yazarlar "anlatnn kavranmas iin yk kiilerinin gemilerine ilikin verilenbilgi" olarak tanmlarlar. Onlara gre giri blm, "merak gesi"yle amac belli bir giriiiermelidir: Filmin daha banda kiiler ve durum bu girii sayesinde etkin bir biimde

belireceklerdir.

"Giri blm her filmin ierebilecei en youn bilgilerin yer ald blmdr." ve "Bir

senaryo yazarnn deneyimli olup olmad ite bu giri blmnde gsterdii beceridenanlalr."

Giri gerekten zor bir itir, nk en ksa zamanda en fazla bilginin verilmesizorunludur. Oysa bir film boyunca seyircinin aklnda en son bilgiler kalr. Sinemada seyirciyalnzca duygularla ilgilenir. Bu da zellikle filmin banda birtakm glkler ortaya karr:Aktarlmas gereken bir bilgiyi iine duygu esi katmadan seyirciye sunmak, ok g birdeneyimdir.

Giri Blm Bir Giri Gibi OlmamaldrSenaryoda giriin kural gerei, bir giri havasnda olmamas gerekir. Oyuncu

birtakm bilgileri seyirciye aktarrken bunlar zorla sylyormu izlenimi uyandrmamal,bu gerekli bilgileri olabildiince doal bir tavrla seyirciye yanstmaldr. Sonu olarak, birsenaryodaki giri blmnn dramatik bir bilgi verme ilevi olduunu syleyebiliriz.

Giri Blm Dramatik OlmaldrBir filmin giriinde verilecek n bilgiler, neredeyiz, kiiler kim, aralarndaki i ve

akrabalk ilikileri nelerdir, gemileri nasldr... gibi sorularn bir bilgi formu niteliinebrnmeden yknn balad andan itibaren cevaplanmaldr. Ancak seyircinin bilgileridolayl yoldan edinmesi gerekir. yle ki senaryo bilgi veriyor gibi olmasn. rnein,senaryoda kiilerin ne dndklerini dile getirmelerini salayacak bir kavga sahnesi yer alabilir.

Bylece oyuncular, senaryo yazar istedii iin deil, kendi istedikleri iin konuurlar.Giri blmnn baarl olmas iin unlara dikkat etmemiz gerekir: Seyircinin bilmesi gerekeni belirlemek. Seyircinin, kiilerin gemiini merak etmesini salamak. Oyun kiilerinin de bu bilgileri renmek istemesini ve bunlar elde etmek iin

uramalarn salamak (rnein bu bilgi bir sr olabilir).

Grdnz gibi sorun iki ynldr: Bir yandan oyun kiileri kendi istekleriyle bazbilgileri edinmek iin uramal, dier yandan da seyirci bu bilgileri merak etmelidir.


27/51

21

2.4.6. Merak esi

Filmde merak esi diye adlandrdmz ey, arpc, tuhaf, hatta bilmece gibi birolaydr. yk kiilerinin durumlar hakknda bilgi verilen giri blmnn kapsamna girmemekle

birlikte, filmin ilk sahnesinde yer alr.

Televizyon dilinde bu tr merak elerine teaser denir, incelediimiz kitaplarn yazarlarmerak esini ya da teaseri fazla dsel bir boyuta ulatrmamak gerektiini, nk byle birtutumun filmin devamn soluk ve cansz klabileceini sylyorlar.

Televizyon dilinde, seyircinin dikkatini ekmek amacyla ilk sahnede gsterilen ksave ani bir hareket anlamna gelen teaser, genellikle bir olayn zel bir anndan ok filmdemeydana gelecek bir olay duyuran, bilmeceli ve karmak niteliiyle seyircide biraknlk

ve merak uyandran bir senaryo tekniidir.

Bazen teaser, kahramann henz ilgisi olmad bir cinayeti gsterir ve bu cinayet biranlamda kahramann gzpekliini kantlamasn salayacak bir bilmeceyi de beraberindegetirir. Bazen de bu ilk durumun tersine kahraman bir eylem s rasnda gsterilir. Bu, ikincilnitelikli bir eylem de olabilir, filmin temelini oluturan bir grev de; bu grevin ne olduuileride seyirciye bildirilecektir.

2.4.7. Sonu

lkece her senaryoda anlat boyunca dmlenen atmalarn ya da olaylarn zmeulat bir sonu blm vardr. Olduka eski bir dram esi olan sonu ilkesi, yknnkendi verilerinden kaynaklanmaldr. Bir baka deyile dardan, umulmadk ya da sihirli birenin araya girmesiyle deil , yknn verileriyle olumaldr; zellikle de mutlu sonlarda:Aslnda baard diye nitelendirilen birok filmin sonu blmnn yazgya bal bir olayzerine kurulduunu grrz. Kaza, rastlant gibi olaylar filmde bir tesadf ya da doal afet

biiminde gsterilirler. Ksaca bunlarn yknn dnda kalan birer ge olduunusyleyebiliriz.

Senaryonun sonu blm, ykde yer alan amaca ulalmas olarak grlr. Birfilmin sonu blmnde ya kiiler arasndaki yaknlk ya da iticilik balarn kurarz(dmanlar barabilir, sevgililer arasndaki engeller ortadan kalkabilir); ya kiiler arasnda biryaknlk ba kurarz ya da birbirine zt kiilerden birini ortadan kaldrrz.

Bazen senaryo yazarna senaryonun sonu blmn evrimsel bir biimde yazmasnerilir; yani senaryo, yknn banda yer alan bir koulun, kiinin, bir yer ya da birsorunun yeniden gsterilmesiyle sonulanr.

eit sonu vardr:

Ak Son, Kapal SonBaz filmler, ykdeki sr aklanmadan, giriilen bir tasar tamamlanmadan, kahraman

zorlayan glk almadan, hatta filmin sonunda kiilerin bulumas gsterilmeden son bulur.Bu tr filmlere "ak sonlu" filmler denir. Filmin sonunda btn olaylar bir sonuca

balanyorsa bu tr sonlara kapal son denir.


28/51

22

Senaryo sonlarnda kural gerei konuyu oluturan her enin bir zme ulamas

gerekir, ancak bu, yknn ierdii her sorunun mutlaka zmlenmesi anlamna gelmez.ykde ilenilen sorunlar bir kmazda da gsterilebilir, nemli olan sorunlarn bir kenardaunutulmamasdr, dier bir deyile konuyu meydana getiren koullar film boyunca bir ilevyklenmelidir.

Sonu Blm Bir Yiitlik Gsterisi mi?Sonu, bir senaryonun yazlmas en g blmdr, ite bu yzden de allm

kalplara ve kolayc yntemlere ok sk bavurulur: Bir ekime, bir kovalamaca, bir facia, kanlbir olay gibi allm zmler birer yiitlik gsterisinden teye gitmezler. Bunlar konuylailgili ipularn kesinlikle inandrc bir biimde birletirmeyen, hatta tam tersine sonu

blmn zayflatan yntemlerdir.

Unutmamak gerekir ki bir hareketin balangcnda nemli sayda kiiyi, olay, temay vb.ykye yerletirmek, bu elerin her birini yk boyunca etkin bir biimde kullanmaktan okdaha kolaydr.

2.4.8. Mutlu Son

ykdeki ac, sknt gibi sorunlarn sona erdii ya da kahramanlarn aka, mutlulua,zafere vb. kavutuklar filmlerin sonu blmlerine "mutlu son" denir. ncelediimiz filmlerinhibirinde gerek anlamyla mutlu ya da mutsuz son yoktur.

Bir filmi oluturan deiik motifleri bir ezginin notalarna benzetecek olursak mutlu yada mutsuz sonun seyircide uyandraca etki, son notann uzatlmasna, bir baka deyile filminsonunda yer alan grntye baldr. Yine de bir filmin sonu kesinlikle bir kandrmaca deildir:Oyun kiileri (en azndan hayatta kalanlar) hayatlarna devam edeceklerdir, ayrca hibirmutluluk gvenceleri de yoktur.

2.4.9. Beklenmedik Olaylar

Dramn temel elerinden olan beklenmedik olay, ykdeki bir durumu umulmadkbir anda alt st eden ani bir deiikliktir: Bu, yeni bir kiinin olaya karmas ya da talihindnmesi, bir srrn ortaya kmas ya da beklenenin tersine ani bir olayn meydana gelmesiolabilir.

Aristoteles, beklenmedik olay "bir hareketin geree uygun bir biimde, tam aksi ynednmesi" olarak tanmlyor.

Beklenmedik durum, genellikle kahramann yazgsnda deiiklikler meydana getirdiigibi kiilere kendi durumlaryla ilgili beklenmedik aklamalar ya da yeni tanmlamalaryaptrabilir.

Beklenmedik Olayn Aklama NiteliiBeklenmedik olay, ounlukla seyircinin ve oyun kiisinin bilmedii bir eyi ortaya

karr. rnein, X, Tnin kzdr; Z'nin bavulunda olduunu sand para baka bir yerdedir;

ya da ld sanlan hayattadr.Bu gibi durumlarda seyirciyi, bazen de oyun kiisini etkin bir


29/51

23

biimde bir eye inandrmak gerekir (rnein parann bavulda olduuna). Seyirci olayla ilgili

gerei sonradan renecektir. Hatta filmde seyircinin bir olay hakknda hi bilgisiolmamasna da dikkat edilmelidir. Beklenmedik Olayn HazrlBeklenmedik olay, ounlukla karmak ve ustaca kotarlm bir hazrlk gerektirir.

Zorla meydana getirilen beklenmedik olaylar, yle ok zel varsaymlar zerine kuruluyor kibunlarn arasndan bir tanesi baarl ve doal bir sonuca ularken seyirci binlerce hounagitmeyen doal olmayan olay seyretmek zorunda kalr.

2.4.10. Flash Back (Geriye Dn)

Bir filmde gerekletirilen geriye dnler (flash back), kendine zg birok sorunlar

iermektedir. Bunun da sebebi, sinematografik yklemenin yazl anlat zamanlarn (gemi,imdiki, gelecek zaman) tanmamasndan ileri gelir.

Sinemada gemie dnldn anlatmak ya da gemiteki olaylar belirtmek amacylabaz yntemler gelitirilmitir: Ksa ksa grntlerin birbirini izlemesi ya da grntnndalgalanmas, kararmas, bulanklamas, renk deitirmesi gibi...

Sinemada kullanlan bu geriye dnlerin kullanm tr, anlat tr ya da tadanlama gre eitli snflandrmalar yaplabilir: Bunlardan en ok kullanlan bilmece flash

backtir.

Bilmece flash backlerde genellikle len bir kiinin brakt bir sr aratrlr ve btntanklklar bu sr zerinde younlatrlr: Bu srada ilgisi olan tanklarn konumalarndagemi baz sahneler yeniden canlandrlr. Tabii sinema gerei bunlarn doruluk derecesitartma gtrr. Bu rnee uyan birok film arasnda Orson Welles'in Yurtta Kane, JosephMankiewicz'in plak Ayakl Kontes'i, Andrey Vajda'nn Mermer Adam, Franois Truffaut'nunKadnlar Seven Adam gibi filmleri sayabiliriz.

Bu trn deiik biimleri vardr: Deiik tanklarn syledikleri birbiriyle eliir,birbirini yalanlar. zellikle bir cinayet, tecavz, kaybolma gibi olaylarn gerek yznrenmek gerektiinde bu ynteme ska bavurulur. Bu trn en nl rneiKurosava'nn Raomon adl filmidir. Bu filmde ayn olayla ilgili (rza geme ve ldrme)

deiik bak asn yanstan anlat birbirini izler ve film boyunca sregelen kuku sonsahnede de bir aydnla kavumaz. Yine bu ilkeye dayanan baka bir film de GeorgeCukor'un Dnya Gzeli'dir. Bu filmdeyse nc anlat ilk iki anlaty keser ve ikisini

birbirine kartrarak doruya ular (oysa Raomon'da geree anlatdan hibirinde yerverilmiyordu). Yine bu trle ilgili olarak, John Ford'un Kahramann Sonu adl filminde,ikinci flashback filmin temelini oluturan olay aydnlatr (bir haydut etesinin dalmas): lkflash back'te James Stewart'n canlandrd avukatn Liberty Valance' ldrd sanlr;oysa tam o srada karanlkta gizlenen bir adam tetii ekmitir.

Baz filmlerde de flash back yknn sonu blmyle ya da sonuca ok az zaman kalabalar. rnein, lme mahkum edilen bir adam idama gtrlrken ya da keye sktrlan

adam ldrlmek zereyken, onu bu sona getiren olaylar hatrlayp bir nc kiiye anlatr.


30/51

24

Bylece seyirci, yava yava filmin balad noktaya yaklatka olaylarn nasl sarpasardn ve

geriye ok az bir zaman kaldn daha iyi hisseder.

2.5. Uyarlama Sorunlar ve zm Yollar

Bir sanat eseri, kendi z anlatmndan doar. Genellikle konular sinema iin yazlmve zgn olmaldr. Sinema, en iyi varsaymla bile her seferinde hayal kopya resimler gibi st steakmalara gereksinimi olmayan zerk bir sanat daldr. Her sanat eseri, alglad ve anlatmn onda

bulduu boyutta yaar. Bir kitapta yer alan durumlar kendileri olmadan, hibir anlam tamazlar.Federico Fellini, nemli olan, bu durumlarn anlatt duygulardr, yani hayal gcdr, ortamdr,ktr ve sonu olarak bunlarn yorumudur. Oysa bu olgularn kt zerindeki yorumunun,sinematografik yorumu ile hibir ilgisi yoktur. der. Film yks, tiyatro oyunu senaryosu ya da

romanla kyaslanamaz. Film yksne ksa yk daha yakndr. Ksa yk kural olarak,okurun/izleyicinin dikkatini canl tutmak iin gerekli en gl eleri (atmalar, dmler,dolantlar) kullanr; eylemin dramatik geriliminin en yksek noktasna ulat anda zlentek bir dnceyi ierir.

2.5.1. Romandan Uyarlama Sorunlar ve zm

Sinema harekettir (aksiyon), zleyicinin deneyimi perdede grebildii eyle snrldr.Filmlerin nde gelen bulular, araba yarlar ve silahl savam ama dier ynde mahkemesalonlar ve yatak odalar... hareket gerektiren bildiimiz eylerdir. Hareketin anlam o andagrlen kiinin kimi eyler yapyor olmasdr. rnein, telefon bandaki kzn beklentisi, belki

ldrlmesi istenen kiinin kimliini renmek olabilir (Point of No Ketum/ La FammeNikita / Ka Yok). Burada izleyici iin nemli olan bu hareketi perdede grmektir.

Bir romann ya da tiyatro oyununun sinemaya uyarlanmasnda kimi sorunlar vardr.Edeb eserlerin filme uyarlanmasn d a sk rastlanan sorun malzemenin filmin darerevesi iine yerletirilmeye allmasndan doar. Roman yazar, yllarca sevgi ileabayla sren aratrmadan sonra bir olayn tm gereini, geree ballkla yazar.Olayn her ayrntsn, meknlarn, zamann renklerini ve seslerini... Bu malzemelerdenhangisi filme girecek, hangisi darda braklacak? Eserin zne zarar vermeden bu semenasl yaplacak? Bir roman, hacim asndan, filmden daha uzundur. Bir romann iyap s, ki ilerin konumalarndan daha fazlasn ierir; evreye (mekn), dneme

(zaman) ve okurun/izleyenin hayal gcne temel olacak ipularna ilikin ayrntlarverir.

Roman ve k sa yk, kiileri canlan dr ma da , o kur una a k l gznkullanmasna iz in verir. Ama filmler, izleyiciyi hareketin iine ne kadar srklerse,izleyici evresinde oluan yknn paras olur. Tarihsel bir drama ya da geleceeynelik bir bilimkurgu bile, izleyicinin grd gibi imdi bir yerde geiyormugibi grlr. Filmler, gerekte, fantezi dnyas ile badamaz. Film, elbette Starwars(Yldz Savalar) gibi bir fantezi dnyasnda geebilir, ama izleyici de oradaolduundan, o dnya artk gerektir. Olaan uzunluktaki bir film ortalama doksandakika srer, yz yirmi dakikay aan film uzun saylr. Kar la trma yaplrsa, bir

filmin uzunluu, uzun bir yknn uzunluuna eittir. Bununla birlikte, film, uzun


31/51

25

bi r ykden uyar lansa bile, her ikisinin de anlatm zellikleri deiik olduundan birbirini

aynen izlemez.Seilen malzemenin film diline nasl evrilecei dier sorundur. Edeb bir eser, hangi

tr iinde oluturulmusa (roman, yk, tiyatro oyunu...), filmin zellikleri gznndetutularak deil, yazld trn kurallarna, zelliklerine uygun olarak yazlr. Kullanlanmalzeme, ilikili olduu sanatn malzemesidir. Roman yazarnn, bir varl/nesneyi (somut

bir kavram), kimi davranlarn sebeplerini, herhangi bir geliimi, oluumu anlatmas, birevreyi betimlemek iin birok szce bavurmas, sayfalarca yazmasn gerektirir. Bunakarlk senaryo yazar, belirtilen varl/nesneyi, geliimi, oluumu zaman asndanekonomik davranma sebebiyle tek bir grnt ile ortaya koyabilir. Senaryo, romanda olduugibi kiilikleri, nesneleri, geliimleri tanmlamaz. Onlar, roman anlatmndaki ayn olguyu,

havay ve gelimeyi yaratacak grntlerle varlk olarak sunar. stelik bunu yaparken hemayn ak salamasna, hem de filmin gereklerine uygun olmasna dikkat etmek zorundadr.Bunlar sre asndan filmin tm iinde uygun bir yer alacak koullardr. Roman yazar

psikolojik bir durumu birka cmle ile anlatrken, senaryo yazar bunun iin uzun grntlerdizisine bavurmak zorunda kalabilir. Bu durumda senaryonun sinamatografik elertamas iin senaryo yazar, tek kar yol olarak simgelere, karlatrmalara, eitli szsanatlarnn grntdeki karlklarna bavurur. Motiflerle, simgelerle glendirilen yk,motif ve simgelerin eitli aamalarda geliimi ile daha belirgin duruma gelir. Ama kimizaman yaln bir davrann, karmak psikolojik durumu vurgulayabildiini de unutmamakgerekir.

Hitchcock kendi uyarlama yntemini ortaya koyarken Kitab nce okuyun, sonra biryana koyun. Bir film olabilmesinde kitabn istedikleri hakkndaki eyleri dnn. Bir gnsonra kafanzda ana-hatlarda hibir ey kalmayabilir. Siz bir film almas olabilecek anahat yazncaya dek belirli diyaloglar ya da sahneler iin kitaba dnmeyin. der. HitchcockYntemi ksaca byle aklanabilir.

Kimi kuramclar da roman uyarlamasnda yntem ileri srerler: aktarma,yorumlama, benzerlik, koutluk kurma.

Aktarma: Olay aknda en alt dzeyde deiiklikler yaplarak romanndorudan doruya senaryoya aktarlmasdr. Bu yntemde olaylar dizisi,

hareket, kiilikler ve ileti aynen korunur. Yorumlama: Roman yeniden kurma ve yeniden vurgulama yntemidir. Buyntemde, roman senaryoya dntrlrken, kimi yerler ve belki zelliklesonu amal olarak deitirilir.

Benzerlik, Koutluk Kurma: yk temel olarak alnr ama, olayn getiizaman dilimi, getii lke, kahramanlarn milliyeti vb. eyler deitirilir.

Her uyarlama ynteminde, genel olarak alma roman ya da yknn belli balhareketlerinin, balca kiilerinin ve evresinin korunmasyla balar. Bundan sonra yaplacaki, elde edilen malzemeyi yaz dilinden sinema diline evirmektir. Dier bir anlatmla, eldekimalzemeye grsel karlk aramaktr. Bylece yllar kapsayan servenlerin anlatld uzun

srede okunabilen roman filmde bir buuk/iki saatte izlenebilecek duruma getirilir.


32/51

26

2.5.2.Tiyatro Uyarlama Sorunlar ve zm

Bir tiyatro oyunu kiiler arasndaki konuma rgsn (diyalog) ieren bir metindenoluur. Ayn sahnede bir yl ncesi ve sonrasna ya da ayn perde de bir yerden dierinesraylar yaplmadan oyunun zaman ve mekn, bu metnin sahne dzenine greuyarlanmasnda gz nnde tutulur. Film senaryosu ile tiyatro oyunu arasnda byk biraykrlk gze arpmaz, fakat anlatm arac olarak aralarndaki ayrm olduka byktr.Ricciotto Canudo, "Sinema ve tiyatro arasnda balant aramayalm, kesinlikle yoktur.kisinin de bir gsteri sanat olmas, belli bir kalabal belli bir temsil olay nnde bir arayagetirmeleri zelliinden baka. Hibir z ve biim, hibir ara ve anlatm ortakl yoktur,

perdenin sabit gerekdl ile sahnenin deien gereklii arasnda." diyerek tiyatrooyunlarnn, romanlara oranla filme uyarlanmas en elverisiz konu kayna olduunuvurgular.

Tiyatro oyun metninin film senaryosuna dntrlmesi srasnda dikkat edilmesigereken drt nokta vardr:

Sunu AsndanTiyatro, dorudan youn sze dayanan; sinema ise, szle birlikte youn grsellie

arlk veren ayr sanatlardr. Bir film senaryosunun konuma rgs (diyalog), tiyatrooyununun konuma rgsnden ok deiiktir. Tiyatro oyununda en nemli eolarak konuma rgs yer alr. Oyunun gelien tm hareketleri bu yolla aklanr.Oysa bir film senaryosunun konuma rgs, hemen hibir zaman grnty aklamaz.

Sinemada konuma rgs konumay tamamlar, grntye yardmc olur. Tiyatrodanemli olan edeb yklemlerle (imalar) szler ve olgulardr. Buna karlk sinemadanemli olan, kiilerin konutuklar (szl blmlerin) dier elerle desteklenengrntsdr.

Bir tiyatro oyununa ait konuma rgsnn, yalnzca dinlenmesi bile, hareketleri,temel atmalar, dmleri, dolantlar ortaya koyar. Ama bir film senaryosu yalnzcakonuma rgs dinlenerek, okuyarak izlenemez. Tiyatrodaki gibi belli bir dekor iinde,konuan kiileri izlemek, sinemada dayanlmayacak bir sretir. Bu durumtiyatronun, sinemadan daha alt dzeyde bir sanat oldu unu deil; birbirinden ayrsanatlar olduunu gsterir.

Mekn Kullanm AsndanFilmde deiik meknlar kullanlmasnn sinematografik bir gereklilik olduunu

ileri srenler zellikle tiyatro oyunlarndan yaplan uyarlamalarda bol bol mekndeiiklii kullanr. Oysa, Hitchcock, bir tiyatro oyununun salamlnn oyundakiyounluktan ileri geldiini ne srer. Bu konuyla ilgili olarak Jean Cocteau'nun Les

parents Terribes oyununun sinema uyarlamas zerine Andre Bazin'in yazddenemeler olduka aydnlatcdr.


33/51

27

Zaman Kullanm AsndanSinemada zamana bal hareketin ve dzenlemenin yasalar tiyatronun yasalarndan

de iiktir. Btnnn paracklarn seip aralarnda iliki kurulurken, yazar elindenelerin bulunduunu, bu paracklar kopmaz bir biimde birbirine nelerin baladn okiyi bilmek, grmek zorundadr. Tarkovski, Alldk tiyatro dramaturjisine, nceden

belirlenmi kiiliklerden yola kan bir konuya dayal yapya saplanp kalmz. diye sesiniykseltir.

Sessiz film dneminden bugne dek tiyatro oyunlarndan, film senaryosu uyarlamayntemi yledir: "Bundan film yapacaz'' karar ile tiyatro oyunu ele alnr. lk i, oyunugeniletme ilemidir. Geniletmede, senaryo yazarnn yapaca ilem, sahne snrlar

iindeki olay, sahne dna tamaktr. nemli olan, bir zorlama ya da d ekim olsunmant deil, olayn geliimine katks bulunacak d sahneleri yazmaktr. rnein,kiiliklerden birinin piyeste taksiyle geldiini dnelim. Filmde taksinin gelii, kiinintaksiden kmas, paray demesi, merdivenlerden kmas, kapy almas ve odaya girmesigsterilir. Tm bunlar oda iinde geecek uzun bir sahnenin tantlmasna hizmet eder. Eersahnede yer alan kiiliklerden birisi, daha nceden yapt bir yolculuktan sz ederse, filmde

bu yolculuk flash back (geri dn) yntemleriyle gsterilir. te bu teknik, temel niteliisnrl olan sahne iinde olaylar vermek olan piyeslere kar sinemann salad birstnlktr. in dorusu, tiyatroda sahneye koyarken byle bir younluu salamak okgtr. stelik bir oyunun dramatik etkisi aktarlma aamasnda ortadan kaybolabilir.Sinemaclarn sk sk yanlgya dtkleri nokta budur. Oyuna ekledikleri eylerle bo ve

anlamsz yapaylklar yaratrlar.


34/51

28

lem Basamaklar neriler

Senaryoda dramatik yapy inceleyiniz.

Senaryonun nemli blmleriniinceleyiniz.

Uyarlama sorunlarn ve zm yollarninceleyiniz.

zlediiniz filmlerin trnn kalitelirnekleri olmasna ve aile ortam iindeizlenecek trden olmasna dikkat ediniz.

zlediiniz televizyon ve sinemafilmlerinin nasl ykletirildiinedikkat ederek yklemenin filme olankatksn tartnz.

zlediiniz filmlerdeki yklemeyntemlerinin farkl ve ortak ynlerinisaptamaya alnz.

zlediiniz filmlerdeki gerilimintemposuna dikkat ediniz.

Filmin en heyecanl sahnesini ve burayanasl gelindiini tartnz.

Bir filmi sekanslarna ayrmayaalnz.

Bir filmdeki beklenmedik olaylarnhangi sahneler olduunu saptamayaalnz.

Merak gesinin gerekliliini tartnz.

Giri blmnde verilen bilgilerin

gerekliliini ve verili biiminitartnz.

UYGULAMA FAALYET


35/51

29

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak belirtiniz.

1. Senaryo yazmak hereyden nce bir yknn anlatmdr.

2. Olay yklerinde ar basan ge olaydr.

3. Srekli ilerleme yasas dramatik gerilimin yava yava artarak doruk noktasna

ulamas ilkesine dayanr.

4. yk balarnda kii ya da durumlar deitirilmi son ekilleriyle olmaldrlar.

5. Giri, en youn bilginin verildii blmdr.

6. Olaylarn tam sonuca balanp bittii filmlere ak sonlu filmler denir.

7. Beklenmedik olayda ounlukla seyircinin ve oyuncularn bilmedii birey ortayakar.

8. Senaryonun doruk noktas filmin en son sahnesidir.

9. Sekanslar tek bir meknda geer.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

LME VE DEERLENDRME


36/51

30

RENME FAALYET3

eitli ykleme tekniklerini kullanarak bir senaryo dramatik yaps kurabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalarunlar olmaldr:

yklemede olaylar rgsn gelitiren temel eleri aratrnz. ykleme tekniklerini aratrnz.Aratrma ilemleri iin nternet ortam, VCD ve DVDlerin satld maazalar,

prodksiyon irketlerini ve tiyatrolar gezmeniz gerekmektedir. Konu hakknda senaryoyazarlarndan n bilgi edininiz.

3. DRAMATK YAPI KURMAK3.1. yklemede Olaylar rgsn Gelitiren Temel eler

Olaylar rgsnn harekete yerletirilmesinde temel biim giri, gelime ve zmblmlerinden oluur.

3.1.1. Giri

Giri yani serim yknn anlalmasn kolaylatrc hareket geliimi iinde konu vekiileri canl tutmak amacyla verilen ek bilgilerdir. Giri olaylar, kiiler ya yknn bandaabuk en ekonomik biimde verilir ya da yknn ak sreci iine yaylr. Serim yknn

banda yapld zaman konuma rgs, kiiler aras i ve d atmalarla en hzl biimdebelirgin duruma getirilir. Giri yknn gidi ynn belirler.

3.1.2. Geliim

yknn nemli anlarnn sergilendii, durumun daha karmaklat gittike artanmerak ieren orta blme geliim denir. Karmakln yaratld, atmann bir zmedoru srklendii bunalmlarn, engellerin tehditlerin sergilendii bir blmdr geliim

blm. Geliim blmnn en nemli esi atmadr. yklerde atmalar drt ekildeilenir:

Duruk atma; kararl bir eylem iermez. Mcadele gc olmayan zayfkarakterler tarafndan gerekletirilir, istenmeyen bir durumdur.

Sramal atma; ilenen sorun evresinde ykye katks bulunmayan atmatrdr.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA


37/51

31

Gelimeli atma; gl istekleri olan, ne istediini bilen, bunlara ulamak iinkararl eylemler ortaya koyan kiilerin yapt atma trdr. nceden belirtilen atma; filmin banda muhtemel bir durum zerine dikkatekilerek daha sonra adm adm bu atmann gerekletirilmesi durumudur.

atmalardan baka gelime blm iinde baka elerde vardr. Bunlardan birtanesi dmdr. Dmler ksaca seyircinin imdi ne olacak? dedii durumlardr.

3.1.3. zm

yknn tamamlanp olaylar dizisinde sergilenen sorunlar ve atmalarn belirgin,anlalr ilgin bir biimde zme ulatrld blmdr. zmde filmin son grntlerive szleri izleyici asndan nem tar. Bunlar ok iyi dzenlenmemise o ana dek elde

edilen etki yok olabilir. Bu sebeple zm sahnesinin ok abartl ya da etkisiz olmamasnadikkat edilir.

3.2. yk elerinin Dzenlenmesi

Senaryo yazarnn en nemli grevlerinden biri yknn elerini dramatik etkiyaratacak ekilde dzenleyerek zm noktasna ulatrmaktr. Olay rgsn somut vegrnr duruma yknn kiileri getirir. Ancak burada yazar, ykde kiiler iin var olandurumla, yknn daha derinde ve temel dzeyde ilgilendii konu arasnda ayrm yapmasgerekir.

yknn tm kiilerinin gl amalar olmaldr. Gsz kiiler, eylemlerininzayfl yznden seyirciye yeterli ipucunu vermez. Sonu olarak dramatik eylem yoksaseyirci izlediklerinden birey anlamaz, holanmaz.

3.3. Bak As

Bir yknn en iyi biimde hangi bak asndan verileceini bilmek, yazar adaylariin ciddi bir sorundur. Olay rgsnn, yknn ak zerinde nasl etkili olduunun

bilinmesi, bak asnn yk anlatm esi olarak grlmesi, yazar adaylarnn ta sorununstesinden gelmesine yardm eder. Bak asna ilikin temel sorun udur: Hangi bakasyla anlatm, yky izleyiciler iin daha somut ve dramatik yapar?

Deneyimsiz yazarlarn ou, bak asna ilikin sorunla urap durur. Bunun sebepiyklerinin daha ilgi ekici olmasn salamak iin alma annda, ilk bak alarndeitirmeleridir. Burada verilecek t, yknn akyla, izleyicinin kendisini

btnletirmesi gerektiinin unutulmamas. Bak asndaki deiiklik, istenenbtnlemenin nne geiyorsa, sz konusu deiiklikler izleyiciyi yknn dna iter.

"Hangi bak as yky en iyi anlatr?" sorusunun cevabn u soru erevesindednmek gerekir: "Anlatmda u bak asn kullanmak, izleyicinin, yknn akna yada sonucuna daha gl bir duyguyla katlmn salamaya yardmc oluyor mu?" Bir yazar,yksn hangi bak asyla anlatacan semekte zgrdr. Ancak yk anlatmnn tm

elerinde bilgili deilse geliigzel bir bak asnn kullanm yky glendirmez. Buson aklama, gen yazarlarn kulaklarna kpe olacak bir uyar...


38/51

32

3.3.1. Ana Kiinin Bak Asndan yk

ou senaryo, yky kiilerden birinin bak asndan anlatr. Anlatc ounlukla,ana kiidir. Olaylar ana kiinin dnda baka bir kii tarafndan anlatld zaman ana kiinini dnyas konusunda fazla bilgi verilemez.

3.3.2. nc Kiinin Bak Asndan yk

Kimi ykler, yazarla ya da yk iindeki bir kiiyle balants olmayan, ustalklakullanldnda kendini belli etmeyen, hereyi gren, bilen, konuan nc bir kiinin bakasyla anlatlr. Bu nc kii kameradr. nce yazarn sonra ynetmenin istedii gibidavranr, dilerse kahramann gnlnden, aklndangeenleri, dilerse davranlaryla ilgili

dnce ve yorumlar aktarr izleyiciye. Ancak bu dnce ve yorumlar kaln izilirse,yknn anlatm birlii, ak bozulur. Bu trn nemli bir sakncas gerei gibikullanlmad zaman izleyicinin yaratcln yok etmesidir.

3.4. Temel ykleme Trleri

3.4.1. Yaln ykleme

ykleme teknii anlatlan yk kadar nemlidir. Her film anlatm biimine greykleme teknii kullanlr. Bunun yan sra zorunlu olarak kalplaan ykleme biimlerinikullanan trler de vardr. rnein, sinema ile herkesin yk kurgusunu iyi bildii polisiye

filmler. Cinayet ilenir, dedektif suluyu bulmak iin aratrmaya balar, ifadeler alnr.Sonunda sulu bulunur. Bu tr filmler, katil kim sorusuna odaklan r. Sorunun cevabnailikin abalar yknn geliimini salar.

3.4.2. Odaa Bir Sorun Yerletirmek

ok kullanlan bir ykleme tekniidir. Olaylarn merkezine bir sorun yerletirilir.zleyici bu sorunun nasl zleceini btn film boyunca merak eder. Odaklanlan sorununcevabnn ne zaman ve nasl aklanaca bu tekniin can alc noktasdr.

3.4.3. Bir Sorunun Cevabn Aramak

Bazen de tm film boyunca bir sorunun cevab verilmeye allr izleyiciye. Tmkarakterlerin temel ura bu sorunun cevabn nce meraklandrmaya sonra da zmeyeyneliktir. Bu tarz yklemede beceri, sorunun cevabnn ne zaman ve nasl vereliceindesakldr. Cevap, en uygun anda verilmelidir.


39/51

33

3.5. ykleme Teknikleri

3.5.1. Dramatize Etme

Dramatize Etmenin Kurallar

Dramatize etmek, herhangi bir olayn, durumun, kurmaca ya da gerek bir yknnseyircide heyecan uyandrmasn salayarak, dramatik biimde ilemesi iin bavurulanyntemlerin tmdr.

Bir dram oluturmak, ok ilgin ya da gerek bir olay anlatmak deildir; nemliolan, bu olayn dramatize edilmesidir. te bu sebeple, gazetelerde karlatmz olaylarnsinemaya uyarlanmas sinemada istenen baary salayamamaktadr, nk anlatlan olayn

gerek olduu iin dramatik gcne gvenilir ve sonuta olayn dramatik i mant gzard edilir.

En basit bir olay bile uygun bir biimde dramatize edildiinde son derece heyecanlbir filme konu olabilir.

Dramatize Etme almasBir seyirci olarak dramatize etme ilkelerinden oumuzun haberi vardr. ok iyi

bilmesek bile, rnein komik bir yk anlatrken bu ilkeleri saptayabiliriz. imdi, sradan biryk malzemesini, yaadmz bir eyi dramatize etmeyi deneyelim (rnein geirdiimiz

bir gn). Balangta dramatik olmayan, hatta dram d bir malzemeyle nasl bir alma

yaplabilir? Bunu maddeler halinde yle gsterebiliriz:

a) Younlama: Hem ykye bir birlik kazandrmak hem de seyirciye belli bir bilgivermek iin konu younlatrlr.

b) Heyecan yaratlmas: yk yansz bir biimde deil, yknn kahramanylaseyirci arasnda bir zdeleme salayarak, heyecan uyandracak bir biimde anlatl-maldr. Bunun dnda yknn kazanlacak ya da kaybedilecek bir kavga, bir amaiermesi de gerekir.

c) iddetlenme : yk boyunca yaanan duygularla gerekleen durumlarabartlmamaldr.

d) Belli bir dzene gre sunma: ykdeki nemli olaylarn, yknn ss olan

ayrntlardan ayrlmas gerekir. ykde anlatlan her eyin deiik bir nem derecesi ol-maldr.

Yine bu dorultuda anlatnn yaps kurulacaktr: Anlat blmlere ayrlacak, eleribirbirinden ayrlarak anlatnn iinde eitli dzlemler tasarlanacaktr. eler arasnda birseim yaplmadan, hereyi ayn dzlemde anlatan kii baarszdr.

e) Bir izginin, erinin olumas: yknn bir ilerleme izgisi olacaktr, yklemesrasnda olayn nemli anlarna gre ini ve klar belirten bireyin yaps oluacaktr(bu eim genellikle ykselen bir dorudur).


40/51

34

Bu saydmz ilkelerin hepsini birden tek bir anlatda uygulama zorunluluu yoktur;

hatta bazen senaryoda bunlarn aralarndan yalnzca birkan vurgulamak yerinde olur. Bukurallarn says az gibi gelebilir ancak kullanm biimleri ve birbirleriyle bir araya gelmeihtimalleri ok fazladr.

3.5.2. Bilgiler

Bir yk anlatmak, bir olayn zaman ve mekn erevesini, kiileri, kurumlaryla ilgilieitli bilgileri aktarmak demektir. Bu bilgiler eitli yollardan verilebilir. Bunlar d ses,flash back olabilecei gibi daha baka bir yntem de bulanlabilir. Burada nemli olan

bilginin aktarlmasnda uygun yntemin seilmesidir. Seyirciye verilecek olan bilgiler bykbir zenle seilmelidir. Bu seim iyi yaplrsa yk ilginleir. Bu bilgiler genelliklesenaryonun giri blmnde verilir, ancak btn oyun boyunca srer. Senaryonun ileriaamalarnda verilecek bilgi zenle saklanmaldr. Bilginin doru zamanda verilmesiizleyenlerin heyecenlanmasna sebep olacaktr. Seyirciye verilecek bilginin miktar buyzden snrl olmaldr.

Filmlerde bilgiler bazen akca deil, st rtl olarak izleyiciye verilir; buna dartk bilgi denir. rnein, bir odada uyumakta olan adam o odann sahibi olduunu belirtir.Ancak bazen de bu durumlarda kart bir bilgi verilerek seyirci artlr. Bunun da dramatiketkiyi arttrmas sz konusudur.

3.5.3. Eksilti, Temel Eksilti

Senaryolarda sk bavurulan bir yntem de eksilti, yani yknn bir parasnn, birannn ya da bir ayrntsnn bilinli olarak atlanmas ve seyircinin bu eksik paralaraklndan birletirmesine dayanan yntemdir.

Eksiltilerin birok ilevi vardr:

a) yknn ritmini hzlandrr, yky canlandrr. Belli bir sahneyi oluturan tmetkenleri seyirciye gsterme zorunluluu yoktur. rnein, bir kavga sahnesi yalnzca kzgn

bir annda ya da bir sonuca ulamadan hemen nceki durumuyla gsterilebilir. Bir filmde bazgei sahneleri, giri, gelime ya da zm vb. gibi anlaty arlatrabilecek ve seyircide birfazlalk ve hareketsizlik izlenimi uyandrabilecek sahnelerde zellikle eksilti yapmaya zen

gsterilir.b) Eksiltiler seyirciye baz srprizler hazrlamaya da yarar. Bunun en klasik rnei,

konumalarn seyirciye aktarmadan kiilerin grntlendii sahnelerdir. Burada yaplaneksiltinin temel ilevi seyircinin olan biteni konuulan tahmin etmesi ve sonunda birsrprizle karlamasdr.

c) Bazen bir oyun kiisi, ykye yeni katlan kiiye seyircinin bildii eyleri bueksiltiler sayesinde iletir.

d) Son olarak, atlanan sre ya da ayrntnn filmin iinde nemli bir ilevi varsa(rnein bir bilmecenin en nemli dm olabilir), temel eksilti dediimiz eksiltitekniine bavurulur.


41/51

35

3.5.4. Gerilim/Srpriz/artmaca

Gerilim filmlerinin usta ynetmeni Alfred Hitcok, bir syleide gerilimle srprizarasndaki ayrm yle aklyor: "Son derece masum bir sohbet yapyoruz. imdi,aramzdaki u masann altnda bir bomba olduunu varsayalm. Ortada hibir ey yokkenanszn 'bom!' ve bir patlama... izleyici aryor. Biz bu artmacann ncesinde izleyiciyeson derece sradan, hibir zellii olmayan bir sahne gsterdik. imdi bir gerilim durumuoluturalm: Masann altna bir bomba konmu ve izleyici bunu biliyor. (...) izleyici,

bombann saat l'de patlayacan da renmi; u anda saat bire eyrek var; dekorda birduvar saati yer alyor. Byle durumlarda, ayn sradan konuma birdenbire ilginlik kazanr,nk izleyicinin olaya katlm vardr. (...) Birinci durumda izleyiciye patlama annda on

be saniyelik bir artmaca yaattk, ikinci durumdaysa on be dakika boyunca bir gerilim

yaar. Buradan varacamz sonu, seyirciyi her seferinde durum hakknda olabildiincebilgilendirmek gerektiidir. Bazen de senaryoda yer alan srpriz etkisi bir elencelik olarakkullanlabilir."

3.5.5. Seyircinin Tahminleri

Bir yk anlatmak demek, seyircide gemi ve zellikle gelecek hakknda merakuyandrmak demektir. Seyircinin filmde olup bitecekleri tahmin etmeye bir eilimi vardr.te senaryo yazarnn becerisi bu tahminlere imkn salamaktr. Bunun iin senaryoyazar seyircide bir merak uyandrmal ve seyircinin dncelerini ynlendirmelidir. te busebeple bir senaryo, ykyle ilgili eitli bilgiler, srlar, sorular, gerilimler, tehlikeler,

bekleyiler, yanltc ipular iermelidir.

Ayn zamanda da seyircinin dikkati yalnzca bu olay zerinde younlatrlmamaldr.Bunun dnda bir baka olay, bambaka bir biimde ve zamanda meydana gelmeli veseyirciyi artmaldr.

3.5.6. Yerletirim

Yerletirim filmin ileri evrelerinde konuya katkda bulunacak kii, ayrnt, olay veyabaka eyin filmin hareket eksenine yerletirilmesidir.Bunlar bir kiinin giydikleri, iki yerarasndaki mesafe, bir topluluun yeleri arasnda yer alan bir kii ya da kiilerden birinin

belli bir nesneye olan zaaf gibi filmin banda nemli bir rol olmayan elerdir. Yerletirimseyirciye hissettirilmeden yaptrlmaldr.Baka bir deyile seyirci bir ayrntnn film iindesonradan ie yarayacan hissetmemelidir. Ayrca yaplan yerletirmeler ie yaramal ve birsonuca ulamaldr. Senaryo yazar da yapt yerleimleri unutmamaldr.

3.5.7. Aldatmaca

Senaryolarda sk bavurulan yntemlerden biri de aldatmaca dediimiz seyirciyi,tahminlerini baka bir yne ekerek iyice artmak amacyla bavurulan senaryo hileleridir.rnein, kendi hlinde bir adam, senaryo yazar, kukulu ve karanlk bir adam gibigsterir. Seyircinin tm ilgisi olay srasnda bu adam zerinde younlamken, olayda

seyircinin daha yakndan tand bir baka kiinin parma olduu ortaya kar.


42/51

36

3.5.8. Kiilikler

Filmde rol olan kiilerin grnm ve davranlarn oluturan ayrntlarn tmdr.Sinemada, edebiyatta olduu gibi kiilere yalnzca belli birtakm dncelerin verilmesiszkonusu deildir.

Kiiletirmenin temel eleri unlardr:Kiinin yaklak ya ( fiziksel grn, kiinin szl ya da grsel olarak verdii bir

bilgi ya da bir doum gn bahanesiyle belirtilebilir).Kiinin toplumsal konumu (aile iindeki yeri, konumu, uralar; Vale'in deyiiyle

"Bir kiinin meslei d grnnden anlalmyorsa, filmde olabildiince erkenden bumeslei belirtmeliyiz.").

Kiinin dierleriyle olan ilikileri (aile, arkadalk balar).Dier kiilerin bu kiiye gre davranlar.Bazen de kiinin gizlenen gemii.

Karakterin Hareketle GsterilmesiFilmlerde kiinin karakteri anlatlmamal, kantlanmaldr. Karakteri hareketler

araclyla gstermeliyiz. Bunun iin de filmde, olayn akn deitirecek kadar nemlideil de, szkonusu kiinin baz zelliklerini ele verecek kk olaylar yaratlmaldr. Buadan bakldnda sinemann davran bir sanat olduunu gryoruz. Kiilerinkarakterleri genellikle filmin banda, kk olaylar araclyla gsterilir. Bazen de birkiinin portresi zt, hatta birbiriyle elien davranlarla, seyirciye bir "bilmece" gibi sunulur.

kincil Kiilerin KarakteriYeni senaryo yazmaya balayanlarn en sk dtkleri yanl, karakterleri gerektii gibi

oluturamamalardr. yi filmleri ktlerinden ayran balca zellik ikincil kiilerinkarakterleridir. Filmdeki sekreter, sekreterden baka birey olmamaldr. Buradaki anlamylakarakter demek, bir sekreter kiiliinin ykde tek ve zel bir yeri olmas demektir. teyandan, karakter yalnzca kiinin mesleiyle ve ykdeki ileviyle tanmlanamaz. Biz, dahada ileri giderek, karakterin yknn temel gereksinimleri dnda ve kiininilevselliinden ok daha ileri bir noktada bulunduunu syleyebiliriz.

Bir senaryoda deiik kiilerin karakterleri arasnda ztlklar yaratlarak, ayn durumkarsnda bu kiilerin deiik tepkileri gsterildiinde filmdeki karakter ayrlklar daha iyivurgulanr.

Kiiliin BltrlmesiBir kiinin karakteri bir defada aklanmamaldr. Film boyunca belli bir sre iinde,

hatta bazen de senaryo sresince kiilii oluturan zellikler birer birer sunulmaldr. Bu,senaryonun bazen dramatik bir malzemesi de olabilir. rnein, kiinin mesleiyle ilgili, zelya da aile hayatyla ilgili baz srprizler yaplabilir. Buna karlk, kiiliin temel zellikleri,yani ykde kiinin ilevini oluturan zellik filmin banda szkonusu kiinin grndilk andan balayarak seyirciye verilmelidir. Eer bir kiinin temel zellikleri filmde ok gekesinlik kazanrsa, seyircinin bu belirsiz ya da belirlenememi kiilie kar kaytsz kalmatehlikesi vardr.


43/51

37

Ayn ekilde, iki kii arasndaki ilikiler (aile balar, cinsellik) szkonusu olduunda

da bu tr belirsizliklerden kanmak, dier yandan da seyircide bu iliki hakknda daha okey renme istei uyandrmak gerekir. Senaryo gerei bilinli olarak bir belirsizlikyaratlmak isteniyorsa, bu belirsizlik zenle kurulmaldr.

Karakteri Belirleyen Ayrc zellikler

Tikler, hareketler, tipik replikler, baz tepkiler, giysilere zg bir ayrnt, bir aksesuarvb ayrntlar filmde ou kez ikinci nitelikli kiileri dierlerinden ayrt etmeye yarar. Bu trayrntlara tikel zellik denir. Baz yazarlar her film kiisinin byle bir takm ayrczellikleri olmas gerektiini savunurlar.

3.5.9. Kartlklar

Genelde bir eyi anlatmak iin ok sk bavurulan bir yntem de kartlklaryaratmaktr. Davranlarn, karakterlerin, durumlarn arasnda kartlklar yaratarakseyircinin bunlar daha iyi deerlendirmesi salanr. Bylece filmde yeni kiilikler,

birbirine kout ya da birbirini tamamlayan durumlar yaratlabilir. Bu kartlklarn temelilevi, bir zellii belirginletirmektir.

Bir kartln filmde etkin olabilmesi iin, yalnzca kiiler, meknlar ya da durumlarnbirbirlerinden farkl olmas yeterli deildir. Bunlar arasnda baz ortak noktalar da olmaldr.Kiiler arasndaki ortak zellikler ne denli ok olursa , belli durumlar karsnda aralarndakidavran ayrlklar o denli baarl gsterilir. Kartlklar kurma senaryonun tm zellikleri

iin geerli bir yntemdir; meknlar, dnceler, sahneler, trl senaryo teknikleri vb.

3.5.10. Soluklanma, Dinlenme

Dinlenme sahneleri gerilim veya komik sahnelerden sonra izleyicinin heyecanngidermek ve onu sakinletirmek amacyla araya konulan sradan sahnelerdir. Baka birdeyile filmin genel aknn dnda ona ters den sahnelerdir. Gldr filmlerinde tamtersine oyun kiilerine ciddi bir hava veren heyecan sahnelerinin kullanm buna rnekgsterilebilir.

Filmlerde yer alan soluklanma sahneleri iyi dengelenmi bir yknn vazgeilmez

elerindendir. Bu sahnelerin amac, komik ya da dramatik doygunlua ulamas sonucufilmin gldr ya da heyecan esinin zayflamasn nlemektir. Ciddi konulu hatta trajikfilmle

Documents

SENARYONUN DRAMATİK YAPISI