Prof. Dr. Mehmet Fırat72

Sıkı GeçmeMil – Göbek Bağlantıları:

Kontrol ve Boyutlandırma Hesaplamaları

Prof. Dr. Mehmet Fırat73

Limitler ve Geçmeler

Tasarımcı, delikler ve miller için istenilen işlevi yerine getirdikten sonra herhangi birgeometrideki geçmeyi belirlemede özgürdür. Standartlar, ortak olarak tekrarlanandurumların nitelikli tecrübeleri ile belirlenmiştir.Limitler ve geçmeler için iki standart mevcuttur, birisi inch birimleri diğeri ise metrikbirimleri temellidir.Metrik standartların kullanımında, her zaman, büyük harfler deliği, küçük harfler militemsil eder.

Üst sapma, δu

Alt sapma, δL

Uluslar arası tölerans oranı,Δd(ITnumarası)

Temel sapma, δF

Alt sapma, δL

Üst sapma, δu

Temel sapma, δF

Mak. Ölçü, dmak

Min. Ölçü, dmin

Temel ölçü, D(d)

Min. Ölçü, Dmin

Mak. Ölçü, Dmak

Uluslar arası tölerans oranı,Δd(ITnumarası)

Prof. Dr. Mehmet Fırat74

Limitler ve Geçmeler

Üst sapma, δu

Alt sapma, δL

Uluslar arası toleransoranı,Δd(IT numarası)

Temel sapma, δF

Alt sapma, δL

Üst sapma, δu

Temel sapma, δF

Mak. Ölçü, dmak

Min.Ölçü, dmin

Temel ölçü, D(d)

Min. Ölçü, Dmin

Mak. Ölçü, Dmak

Uluslar arası toleransoranı,Δd(IT numarası)

Prof. Dr. Mehmet Fırat75

Limitler ve GeçmelerTemel ölçü veya “nominal boyut”, limit ve sapmaları belirleyenve geçmenin her iki elemanı için de aynı olan büyüklüktür.Sapma, bir ölçü ile ilgili temel ölçü arasındaki cebirsel farktır.Üst sapma, maksimum limit ile ilgili temel ölçü arasındaki cebirsel

farktır.Alt sapma, minimum limit ile ilgili temel ölçü arasındaki cebirsel farktır.Temel sapma, üst ya da alt sapmadan birisidir. Temel ölçüye yakın

olan alınır.Tolerans, parçanın maksimum ve minimum ölçü limitleri

arasındaki farktır.Uluslar arası tolerans derece numaraları (IT), aynı boyut

hassasiyetteki sahip, ancak farklı nominal boyut büyüklüğüne göredeğişen tolerans – kalite gruplarını belirler.Delik bazlılar, temel delik boyutu ile ilgili geçme sistemlerini

temsil eder. Temel sapma H’dir.Mil bazlılar, temel mil boyutu ile ilgili geçme sistemlerini temsil eder.

Temel sapma h’dir.

Üst sapma, δu

Alt sapma, δL

Uluslar arası tölerans oranı,Δd(ITnumarası)

Temel sapma, δF

Alt sapma, δL

Üst sapma, δu

Temel sapma, δF

Mak. Ölçü, dmak

Min. Ölçü,dmin

Temel ölçü, D(d)

Min. Ölçü, Dmin

Mak. Ölçü, Dmak

Uluslar arası tölerans oranı,Δd(ITnumarası)

Prof. Dr. Mehmet Fırat76

Limitler ve GeçmelerTolerans bölgesinin değeri, parça ölçüsündeki değişimdir ve iç ve dış ölçülerin her ikisi için deaynıdır.Tolerans alanları IT numaraları denilen uluslar arası tolerans derece numaraları ileözelleştirilmiştir. Küçük derece numaraları, küçük toleransları belirler. ( Tercihli geçmeler içinsadece IT6’dan IT11’e kadar olan derecelere ihtiyaç vardır)Metrik Standard’ta, tolerans pozisyon harflerini kullanır, büyük harfler iç ölçüler (delikler),büyük harfler dış çaplar (miller) için kullanılır. Temel sapma, temel ölçü ile ilişkili toleransalanını belirler.

0.3600.2300.1400.0890.0570.036315-400

0.3200.2100.1300.0810.0520.032250-315

0.2900.1850.1150.0720.0460.029180-250

0.2500.1600.1000.0630.0400.025120-180

0.2200.1400.0870.0540.0350.02280-120

0.1900.1200.0740.0460.0300.01950-80

0.1600.1000.0620.0390.0250.01630-50

0.1300.0840.0520.0330.0210.01318-30

0.1100.0700.0430.0270.0180.01110-18

0.0900.0580.0360.0220.0150.0096-10

0.0750.0480.0300.0180.0120.0083-6

0.0600.0400.0250.0140.0100.0060-3

IT11IT10IT9IT8IT7IT6TemelBoyutlar(mm)

Tolerans Dereceleri

Prof. Dr. Mehmet Fırat77

Limitler ve GeçmelerTemel Delik Sistemini Kullanarak Tercih Edilen Geçmelerin TanımlarıKaynak: Preferred Metric Limits and Fits, ANSI B4.2-1978 ( ayrıca BS 4500)

H7/u6Force fit: suitable for parts that can be highly stressed or for shrink fits where the heavypressing forces required are impractical.

H7/s6Medium drive fit: for ordinary steel parts or shrink fits on light sections, the tightest fitusable with cast iron

H7/p6Locational interference fit: for parts requiring rigidity and alignment with prime accuracy oflocation but without special bore pressure requirements.

Sıkı geçme

H7/n6Locational transition fit: for more accurate location where greater interference ispermissible

H7/k6Locational transition fit: for accurate location, a compromise between clearence andinterference

Ara geçme

H7/h6Locational clearence fit: provides snug fit for location of stationary parts, but can be freelyassembled and disassenbled

H7/g6Sliding fit: where parts are not intended to run freely, but most move and turn freely andlocate accurately

H8/f7Close running fit: for running on accurate machines and for accurate location at moderatespeeds and journal pressures

H9/d9Free running fit: not for use where accuracy is essential, but good for large temperaturevariations, high running speeds, or heavy journal presseres

H11/c11Loose running fit: for wide commercial tolerances or allowances on external membersBoşluklugeçme

SembolTanımGeçme Tipi

Prof. Dr. Mehmet Fırat78

Limitler ve Geçmeler

Standard limitler ve geçmelerde, büyük harflerdeliği, küçük harfler mil için kullanılır.Delik için

Millerde c, d, f, g ve h boşluklu geçmeler için,

Millerde k, n, p, s ve u sıkı geçmeler için,

Düşük sapmalar H (delikler için) sıfırdır.Bu nedenle, “üst sapma değeri” tolerans değerineeşittir.

Üst sapma, δu

Alt sapma, δL

Uluslar arası tölerans oranı,Δd(ITnumarası)

Temel sapma, δF

Alt sapma, δL

Üst sapma, δu

Temel sapma, δF

Mak. Ölçü, dmak

Min. Ölçü, dmin

Temel ölçü, D(d)

Min. Ölçü, Dmin

Mak. Ölçü, Dmak

Uluslar arası tölerans oranı,Δd(ITnumarası)

DDD max DDmin

Fmax dd ddd Fmin

ddd Fmax Fmax dd

Prof. Dr. Mehmet Fırat79

Limitler ve Geçmeler

Miller için Temel Sapmalar

TemelÖlçüler

Üst Sapma Değerleri Alt Sapma Değerleri

c d f g h k n p s u

Prof. Dr. Mehmet Fırat80

Limitler ve Geçmeler

•ÖRNEK: 34mm temel ölçüsünde mil ve delik ölçülerini “boşluklu geçme”-”ara geçme” durumu için bulunuz.

Tablo 7-9’dan ISO sembolünün 34H11/c11 olduğunu görürüz. Tablo A-11’den, IT11 tolerans derecesinin 0.160mm olduğunu görürüz. 34H11/c11sembolü ΔD= Δd=0.160mm olduğunu gösterir. Delik için, denklem (7-36)kullanılarak

Dmax=D+ΔD= 34+0.160=34.160 mm

Dmin=D=34 mm

Mil 34c11 olarak belirlenmiştir. Tablo A-12’den, temel sapma δF=-0.120 mmolarak tespit edilir. Denklem (7-37) kullanılarak, mil ölçüleri için

d max=d+ δF = 34+(-0.120)=33.880 mm

dmin=d+ δF- Δd=34+(-0.120)-0.160=33.720 mm

•Çözüm:

Prof. Dr. Mehmet Fırat81

Limitler ve Geçmeler

Prof. Dr. Mehmet Fırat82

Limitler ve Geçmeler

Prof. Dr. Mehmet Fırat83

Limitler ve Geçmeler

Prof. Dr. Mehmet Fırat84

Sıkı GeçmeMil-Göbek Bağlantıları

Prof. Dr. Mehmet Fırat85

Sıkılık ve Moment İletimi

Prof. Dr. Mehmet Fırat86

Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon

Prof. Dr. Mehmet Fırat87

Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon

Prof. Dr. Mehmet Fırat88

Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon

Prof. Dr. Mehmet Fırat89

Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon

Prof. Dr. Mehmet Fırat90

Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon