SIMBOLIKA LOGIKA

1. Objasnite razliku izmeu logike prvog i drugog reda?

2. Objasnite razliku izmeu klasinih i neklasinih logika?Klasina logika je uobiajeni naziv za logiku konstituisanu na osnovu Aristotelovih logikih spisa, bivalentna (sadri samo 2 istinosne vrijedosti: istinito i lano), podrazumjeva tri temeljna principa: princip identiteta, princip neprotivrjenosti i princip iskljuenja treeg, dok je, za razliku od nje, neklasina logika opta oznaka za modalnu (operatori: mogunost, nemogunost, nunost), polivalentnu (prihvata vie od 2 istinosne vrijednosti) i oslabljenu logiku.

3. Objasnite razliku izmeu gramatike i logike strukture iskaza?

4. Kako Frege definira stav?Stav ili iskaz je funkcija svojih dijelova ili rijei koje u njega spadaju. Tu vie nema subjekta u smislu subjektno-predikatne logike kao odnosa prve i druge supstancije, nego je subjekat funkcija predikata, njihov raun, raun predikata, raun vezanih znaenja rijei ili termina na koje se protee egzistencijalni ili univerzalni kvantifikator, jednom rijeu: calculus Sadraj je, pri tome, odreen kao istinosna vrijednost, kao "predmet" ili kao znaenje me su predikati "istinito" i "lano" postali forme konstante stavne funkcije

5. ta je kontekstualna definicija?

6. Navedite osnovne postulate Wittgensteinovog razumijevanja logike iz Tractatusa?Wittgenstein je u Tractatusu logiku identificirao sa matematikom posredno preko identifikacije logike i jezika. Jezik je za njega ''beskonano fina mrea'' operacija ili simbolikih manipulacija koja odslikava svijet koja se sastoji od znakovnog sistema ili odreenog broja matematskih operacija koje su identine logikim operacijama ili logikom calculusu. Izgradnja znakovnog sistema je simbolika izgradnja logike slike svijeta pomou logikih skela koje omeuju logiki prostor.

7. Kako Strawson kritikuje Russelovu teoriju znaenja?Russel: Sve rijei imaju znaenje u jednostavnom smislu da su one simboli koji stoje za neto drugo nego to su to one same, znaenje je irelevantno za logiku, jer jedan iskaz ne sadri samo rijei, on sadri entitete oznaene rijeima. Strawson kritikuje Russela navodei da izrazi upotrebljeni na iskljuivo referirajui nain nisu nikada niti logika niti vlastita imena niti opisi. Na taj je nain Strawson odbacio i gramatiki i logiki kriterij kao irelevantne za znaenje i denotaciju predikativnih iskaza. Izvor Russelove pogreke prema Strawsonu je bio u njegovom brkanju referiranja ili oznaavanja sa znaenjem

8. Navedite glavne autore i djela vezana za filozofiju obinog jezika?Gottlob Frege ''Die Grundlagen der Arithmetik'' John Langshaw Austin ''How to do Things with Words'' Wittgenstein ''Tractatus'' Rudolf Carnap ''The Logical Syntax of Language'', ''Meaning and Necessity'' Bertrand Russel ''The Principles of Mathematics'' Alfred Tarski ''Logic, Semantics, Mathematics''

9. Objasnite odnos izmeu logike i metodologije?Metodologija je posebna logika disciplina koja se zasniva na cjelokupnom sadraju logike. U metodologiju ulaze svi klasnini problemi logike kao to su npr teorija pojma, definicije, suda, zakljuka, dokaza kao i rezultati logikih ispitivanja strukture naunihzakona, teorija i sitema. U metodologiji se osnovni logiki problemi posebno ne raspravljaju jer se pretpostavlja da su oni poznati iz prethodnog prouavanja logike. Metodologija se ne smije postovijetiti sa logikom jer se metodoloko prouavanje ne moe ograniiti na logiki okvir naunog istraivanja. Metodologija ispituje sva konkretna sredstva koja se upotrebljavaju u nauci da bi se u odreenim logikim i teorijskim okvirima dolo do novih saznanja. Logika saznanja su temelj metodologije, ali u nju pored logikih ulaze i tehniki heuristiki elementi.

10. Kako Marks razumijeva metode drutvenog istraivanja?Glavne podsticaje za razvoj svoje metodoloke misli Marks je crpio iz Hegelove filozofije i klasine politike ekonomije. Osnovna Marksova metodoloka ideja bila je da teorijska i metodoloka iskustva steena u prouavanju jednog razvijenog tipa drutva mogu korisno posluiti u prouavanju drugih. Prva osobenost Marksovog shvatanja drutva je uoavanje da klasni sukobi i suprotnosti lee u osnovi onog dijela historije gdje postoji klasna diferencijacija. Odnosi u kojima se ljudi nalaze u drutvenoj proizvodnji ine osnovicu drutva i opti okvir za razvoj i zadovoljenje potreba.

11. Objasnite osnove epistemolokog stanovita novokantovaca?Epistemoloko stanovite novokantovaca polazi metodoloke razlike prirodnih i drutvenih pojava, koju ne objanjavaju nainom dolaenja do izvornih obavjetenja o ispitivanim pojavama, nego razliitim saznanjem inresovanjem i ciljevima. Nauke se dijele na: - nomotetske, cilj im je utvrditi ono to je u pojavama opte, nuno, preovladava apstrakcija - idiografske, cilj im je prikazati individualni karakter prouavane pojave, prevladava konkretna oiglednost. Pojam vrijednosti ima izuzetno veliku ulogu u epistemolokim shvatanjima novokantovaca. Pod vrijednou se obino izrazito praktian stav prema pojavama.

12. Navedite osnovne postulate Lenjinovog razumijevanja naunog prouavanja drutva?

13. ta je drutvena funkcija neke pojave za Dirkema?Drutvena funkcija neke pojave se sastoji u objektivnom odnosu koji postoji izmeu nje i drutva kao cjeline. Ona se odreuje po tome kakvu drutvenu potrebu pojava zadovoljava. Drutvene pojave mogu sluiti pojedincima ali samo posredno, dok one neposredno slue drutvu. Pravilo za objanjenje funkcija drutvenih pojava glasi: Funkciju drutvene injenice treba uvijek traiti u odnosu koji ona odrava sa nekim drutvenim ciljem. Dirkem odnos funkcije i uzroka shvata vrlo reciprono. Funkcija koju neka pojava obavlja moe istovremeno raati ili bar obnavljati njen uzrok. Funkcija ne zavisi samo od objektivnih osobina pojave koja funkciju vri, nego se javlja kao odnos.

14. Navedite i objasnite osnovne postulate Diltajevog istorizma?Diltaj je jedan od najuticajnijih predstavnika istorizma. Prvi je ire razradio istorizam kao epistemoloko stanovite u djelu ''Uvod u duhovne nauke''. elio je da napie kritiku istorijskog uma jer se ''ovjek spoznaje samo u historiji''. Njegova osnovna ideja je da je znanje o drutvu mogue samo u vidu konkretne historije. Cilj je duhovnih nauka da shvate pojedinano i individualno u historijsko-drutvenoj stvarnosti. Osnovnu ideju istorizma o nemogunosti teorijskog saznanja o drutvu i neplodnosti pa i tetnosti sociologije, on je nastojao da dokae tezama: - o potpunom historijskom diskonuitetu - o izrazito subjektivnoj osnovi historijskog iskustva - svoenjem sintetikih oblika historijskog saznanja na otkrivanje smisaonih veza u razliitim oblicima individualnog i kolektivnog djelovanja.

15. Po emu se pozitivno-nauni nain miljenja razlikuje od teolokog i metafizikog (Kont)?Teoloka i metafizika misao tee za apsolutnim znanjem, a ta tenja se ispoljava u stalnom nastojanju da se objasni porijeklo svih stvari, a se otkriju njihovi najdublji uzroci. Razlike se sastoje u tome to se uzroci objanjavaju na drugaiji nain: u teolokom duhu nekim vjerskim dogmama, a u metafizikom apstraktnim idejama. Osnovni cilj nauke sastoji se u otkrivanju zakona koji vladaju pojavama.

16. Objasnite razliku izmeu metodologije i metoda?Metod je nain istraivanja koji se primjenjuje u nekoj nauci. Metod je nerazdvojni sastavni dio istraivake djelatnosti jedne nauke. Srastao je sa teorijskim shvatanjima te nauke i razvija se u najuem dodiru sa onim zadacima koje nauka treba da rijei u jednom periodu. Metod mora odgovarati pojavi koja se prouava, socioloke pojave mogu biti ili historijske ili suvremene pa se prema njima treba orjentirati izbor metoda. Dok, na drugoj strani, metodologija slui da se objasne postupci i sredstva koji su bili upotrebljni u istraivanju, da se osigura provjeravanje rezultata istraivanja, da se ubrza prenoenje pozitivnog metodolokog iskustva.

17. Objasnite Poperovo razumijevanje sociologije?Poperova zamisao sociologije je vrlo jednostavna. Najvanija njegova teza je kritika ideje da se drutvo moe prouavati kao cjelina ili totalitet. On navodi da cjelina kao totalitet znai sveukupnost svojstava ili aspekata neke stvari, naroito odnosa izmeu njenih sastavnih dijelova. On pojmu cjeline suprotstavlja pojam strukture koji odreene stvari ine organizovanom cjelinom, a ne obinom gomilom. Poper nauku o drutvu izjednaava sa druptvenom tehnologijom, naunike drutvenih nauka sa inenjerima u tehnikim naukama.

18. Osnovna podjela simbolike logike?

19. ta je konvencija T (I)?Konvencija I. Formalno korektna definicija simbola ''I'', formulirana u meta-jeziku nazvae se adekvatnom definicijom istine ako ima sljedee konsekvence: v Svi iskazi koji se dobiju iz izraza ''x I ako i samo ako p'' supstituiranjem simbola ''x'' strukturalnodeskriptivnim imenom, a simbola p izazom koji ini prijevod ovog iskaza u meta-jezik v Iskaz ''za bilo koje x, ako x I onda x S''

20. ta Carnap podrazumijeva pod ekstenzijom i intenzijom iskaza?Carnap pod ekstenzijom i intenzijom iskaza podrazumijeva: 1) Ako su dva designatora ekvivalentna imaju istu ekstenziju 2) Ako su dva designatora L-ekvivalentna imaju istu ekstenziju 3) Ekstenzija predikatora je klasa individua na koje se predikat primjenjuje 4) Intenzija predikatora je svojstvo koje on izraava 5) Ekstenzija iskaza je njegova istinosna vrijednost 6) Intenzija iskaza je propozicija izraena iskazom 7) Ekstenzija individualnog izraza je ona individua na koju izraz referira 8) Intenzija individualnog izraza je pojam nove vrste izraen tim imenom (individualni pojam) Razlika izmeu L-istine i L-ekvivalencije je u tome to kod L-istine vai kondicional (ako, onda), a kod Lekvivalencije bikondicional (ako i samo ako). Carnap je svoju metodu analize i znaenja izraza imenovao metodom ekstenzije i intenzije. Termin entitet Carnap upotrebljava kao zajedniku oznaku za svojstva, iskaze i druge intenzije, a s dr strane za klase, individue i druge ekstenzije. U ekstenziji i intenziji izraza Carnap je vidio funkcije dijelova od kojih su sagraeni na osnovu navedenih pravila za designaciju i predikaciju

21. Navedite sve karakterizacije logike?Logika je vieznaan termin kojim se karakterie: v Intuitivna sposobnost pravilne upotrebe misaonih formi polo~enih u prirodnim jezicima v Kalkulativna vjeatina upotrebe formalnih svojstava racionalnog jezika ljudskog mialjenja, primjene operacija logikog zbrajanja i mulipliciranja v Znanost koja se bavi istra~ivanjem, otkrivanjem, formiranjem, transformiranjem i upotrebom idealnih misaonih objekata razliite kompleksnosti v Skup tehnika karakterizacije istinosne vrijednosti razliitih tipova onog logikog od kojih su neki tipovi primitivni ili bezuvjetno istiniti (nekondicionirai), neki su dvostruko ili obostrano uvjetovani u svojoj istinistosti (bikondicionirani), neki su viestruko uvjetovani (multikondicionirani) v Znanstveno sredstvo prirodnih, druatvenih i humanistiakih znanosti koje po predmetu svog interesovanja uspostavljaju mreu alalize hipoteza i iz njih deduciraju teorijske iskaze koje povezuju u konzistetne teorijske cjeline primjenom (ne)standardnih tehnika kvantifikacije, modifikacije ili supstitucije v Antificijelni jezik logikog programiranja ili simbolike konstrukcije procedura tehnikih sistema na temelju primjene algoritma uvjetne inteligencije ili nemonofonijskih logikih operacija v Filozofska disciplina koja producira promjenjivi kritiki i analitiki dio ili metodu interpretacije ili reinterpretacije epistemolokih i ontolokih pretpostavki teorija.

22. Koji je znaaj statistike za Marksa?Statistiki izvori imaju kljuni metodoloki znaaj za Marksa. Statistici je pridana neobino iroka uloga u provjeravanju raznih teorijskih pretpostavka. Ono to Marks naziva ''dovoljno preienim materijalom'' odnosi se na kvalitet statistikih podataka. Mnogi osnovni pojmovi u Marksovoj teoriji odreeni su statistiki. Teorija sa ovakvom pojmovnom strukturom moe se metodino povezati sa iskustvom i iskustveno provjeriti jedino pomiu statistike.

23. Navedite osnovne postulate Marksovog shvatanja drutva?Prva osobenost Marksovog shvatanja drutva je uoavanje da klasni sukobi i suprotnosti lee u osnovi onog dijela historije gdje postoji klasna diferencijacija. Odnosi u kojima se ljudi nalaze u drutvenoj proizvodnji ine osnovicu drutva i opti okvir za razvoj i zadovoljenje potreba. Marks u oblasti materijalne proizvodnje vidi osnovnu polugu itavog drutvenog razvoja. Prijelaz iz feudalizma u kapitalizam bili su osnovno podruje njegovih istraivanja.

24. Objasnite uticaj koji razumijevanje drutvene uloge znanosti ima na znanstvenu metodu?

25. Navedite osnovne elemente logike predikata?Osnovni elementi logike predikata su: a) konstante- a, b, c... b) varijable- simboliki elementi koji treba da izraze ono to ne znamo kakvo je, x, y, z... c) predikati- veu varijable, postoje jednomjesni, dvomjesni- F, G, H... d) kvantifikatori 1. egzistencijalni 2. sve, svi, nijedan e) operatori *, -, V, f) zagrade ()

26. Objasnite de Morganova pravila?De Morgan uvodi formalnu verziju klasine propozicijske logike tj. nastoji logiku prikazati pomou algebarskih znakova i operacija. Njegova pravila su korisna pri dokazivanju valjanosti deduktivnih argumenata. U formalnoj logici De Morganovi zakoni su pravila koja se odnose na logike operatore ''v'' i '''' u terminima negacije. (p v q) = -p * -q -(p q) = -p v q De Morganov teorem primjenjuje se kod negacije disjunkcije ili kod negacije konjukcije u cijeloj ili dijelu formule.

27. Koje tipove govornih radnji razlikuje Austin?Austin je u svom najznaajnijem djelu ''How to do Things with Words'' analizom formi izgovaranja iskaza pokuao povezati jeziko ponaanje sa intencijom onoga ko vri tu radnju. Prvo je izvrio distinkciju izmeu 2 tipa reenica: v Performativne, u kojima je izgovaranje reenice upravo samo to injenje v KonstativneAustin razlikuje 3 govorne radnje: v Stilizirana govorna radnja, koja je ekvivalentna izgovaranju odreene reenice sa odreenim smislom v Nestitlizirana -||-, kao ato su informisanje, upozoravanje, preduzimanje v Perlokutivna -||-, omoguuju na neki nain ostvarenje neeg time to kaemo neto, npr ubjeivanje, nagovaranje, zastraivanje...

28. Koji sve inioci mogu utjecati na shvatanje znanstvenih metoda?Ponajprije znanstvene metode zavise od toga kako istraiva shvata prirodu problema, zatim shvatanja o drutvenoj ulozi nauke, dok u treu grupu shvatanja o znanstvenom metodu spadaju logiko-epistemoloka shvatanja o prirodi nauke i na kraju, jako bitan faktor je stepen razvijenosti istraivake prakse odreene nauke, a u izvjesnoj mjeri i sklonosti i osobenosti pojedinih najuticajnijih naunika.

29. Objasnite osnove Rikertovog epistemolokog stanovita? Rikertovo epistemoloko stanovite je vrlo jednostrano jer nepravilno i jednostrano tumai stvarnu injenicu da se u nauci prirodnim i drutvenim pojava prilazi na razliite naine: - da bi se otkrilo ono to ini njihove opte osobine i meusobne odnose - predmet istraivanja su pojedinane pojave i njihovi konkretni odnosi On smatra da se svi sadraji stvarnosti mogu prouavati na prirodno-nauni nain i vjeruje u objektivnost i mogunost stvaranja jedinstvenog i hijerarhinog vrijednosnog sistema.

30. ta je pozitivni duh za Konta? Pozitivni duh se, po Kontu, ogleda, prije svega, u odreenom osnovnom stavu prema stvarnosti i nainu prouavanja iskustvenih pojava. On se najpotpunije ispoljava u nauci, ali nije principijelno razliit od zdravog razuma. Kont ne smatra da izmeu zdravog razuma i nauke postoji nepremostiva provalija. Nauka je samo proien potpunije razvijen i sistematizovan zdrav razum. Po njegovom miljenju, pozitivni duh je, prije svega, realan i nije sklon da se zanosi bilo kakvim sanjarijama, iluzijama i da se preputa praznom matanju. Zatim, pozitivni duh je praktian, nastoji da rijei neke probleme koji su tijesno povezani sa praktinim ciljevima i praktinom djelatnou pojedinca i drutva. Trea karakteristika pozitivnog duha je tenja za sigurnim i pouzdanimznanjem. Kao etvrtu osobinu pozitivnog duha navodi tenju za to veom preciznou, dok se peta njegova osobina sastoji se u tome to je pozitivni duh zamiljen kao suta suprotnost negativnom, koji je sposoban samo da razara, a ne i da stvara.

31. ta je predmet istraivanja simbolike logike?Naziv simbolika logika ne znai samo da ta logika upotrebljava simbole jer je svaki jezik sistem simbola pa se, prema tome, svaka znanost slui simbolima. Karakteristika je simbolike logike univerzalna upotreba ideograma (simbola za pojmove) umjesto fonograma (simbola za glasove). Moe se rei da je simbolika logika novi oblik formalne logike koji se od tradicionalnog oblika razlikuje, prije svega, prema trima glavnim obiljejima. To su: 1. univerzalna upotreba ideograma 2. konzekventni formalizam 3. konzekventni deduktivizam u smislu izgradnje logike kao aksiomatskog sistema koji se sastoji od sudova, a koji se prihvaaju bez dokaza (aksiomi ili postulati), te i od sudova izvodivih iz njih (dokaljivi sudovi ili teoremi) pomou definicija i prema odreenim pravilima (pravilima dedukcije ili sintaktikim pravilima).

32. Kako Marks shvata odnos izmedju naune misli i drutvene prakse?Nauka treba da bude kritika analiza postojeeg da bi u njemu otkrivala najdublje proturjenosi i zakone razvoja. Nauno-kritiki stav koji Marks ima prema stvarnosti jeste preduslov efikasnijeg uticaja nauke na drutvenu praksu. Cilj nauke po Marksu je samo istina, sve potpunije i dublje saznavanje stvarnosti.

33. Kako Weber shavata drutvo?Veber drutvo shvata na izrazito nominalistian nain, kao rezultat djelovanja pojedninaca koji ga sainjavaju. U metodologiiji se ovo nominalistiko stanovite pretvara u tzv. metodoloki individualizam. Sa stanovita metodolokog individualizma Veber je funkcionalnom pristupu mogao priznati poetnu i pomonu vrijednost. Pod drutvom treba razumjeti takav drutveni odnos u kome se orijentacija drutvenog djelovanja osniva na racionalno motivisanom kompromisu interesa ili njihovom povezivanju, svejedno da li je u pitanju vrijednosna ili ciljna racionalnost.

34. Navedite i objasnite Millove prigovore upuene Kontu?Mill je svoja neslaganja sa Kontom iznio u studiji ''Ogist Kont i pozitivizam'', gdje Mill smatra da je Kontovo shvatanje metodologije jednostrano, jer kont raspravlja o postupcima pomou kojih nauka dolazi do iskustvenih obavjetenja, ali ne razrauje logiko-epistemoloke kriterije provjeravanja njihove tanosti. Dalje Mill pokazuje da Kont nije iznio nikakva odreena pravila indukcije. Jo jedan Millov prigovor odnosi se na zapostavljanje ispitivanja uzronih odnosa meu pojavama. Kont nije u stanju da razlikuje ono to Mill naziva fenomenalnim zakonima. Sljedea zamjerka je ona u kojoj Mill iznosi sumnju da je Kontu bilo dovoljno stroeg provjeravanja naunog saznanja te da je bio spreman da vrtvuje preciznost i tanost pojedinih saznanja. Jedna od Millovih kritika odnosi se na Kontovo osporavanje psihologije kao posebne drutvene nauke i naune upotrebljivosti izvornih podataka dobijenih samoposmatranjem.

35. Logiki calculus?Logii pozitivizam se opredijelio prije svega za konstrukciju novog, artificijelnog sistema jezika ili logikog (simbolikog) calculusa unutar kojeg se elementarni predikativni sud, stav ili iskaz uzimao kao primjerak ope iskazne (predikativne) forme ili logie funkcije je dijelove (varijable) zadovoljavaju (satis-faction) ili ispunjavaju argumenti i na taj nan odreuju istinosnu vrijednost varijabli kao dijelova otvorenog iskaza ("x postoji"), pa time onda odreuju i istinosnu vrijednost zatvorenog iskaza ("Sokrat postoji").

36. Kont- drutvo?Kont je iznio ideju o 3 stadija razvoja drutva: - u drutvenom pogledu, teoloka epoha je vrst i stabilan tradicionalni poredak zasnovan na sistemu teolokih dogmi i tradicionalne hijerarhije - metafizika epoha ima prijelazan karakter, krtitika razara tradicionalni sistem i teoloki nain miljenja - u pozitivnoj epohi red i progres treba da se spoje u trajno i nerazdovjno jedinstvo

37. Kontovo shvatanje zakona?Nauni zakoni izraavaju samo konstantne odnose meu pojavama i to: 1. istovremenog postojanja (koegzistencije) 2. pravilnog redoslijeda (sukcesije) Nauni zakon izvodi se iz pravilnosti koje su otkrivene meu pojavama, a ne objanjava se deterministiki. U redukcionizmu je izraena misao da se zakoni svakog vieg sloja mogu svesti na zakone sloja koji se nalazi ispod njega. Npr. redukcionisti smatraju da se bioloki zakoni mogu izvesti iz fizikalno-hemijskih.

38. Kontova metodologija?Jedna od osnovnih teza Kontove metodologije jeste da nain istraivanja mora biti to vie prilagoen prirodi predmeta koji se istrauje. Metod treba uiti u neposredno naunoj djelatnosti i na iskustvima raznih nauka. On zastupa izrazito globalistiki metodoloki pristup u prouavanju drutva. Neposredni postupci koje sociologija upotrebljava u svojim istraivanjima su: posmatranja, eksperiment, uporedna istraivanja, historijski metod.

39. Emil Dirkem- drutvo?Dirkem svojim sociologizmom stvara jednu varijantu organske teorije o druvu. On smatra da su ideje i etike vrijednosti sr drutva kao posebnog dijela stvarnosti. U drutvu spontano nastaju kolektivne predstave, ideje i moralne norme i ti idejni i etiki sadraji su preduslov normalnog drutvenog ivota.

40. Dirkemova metodologija?Nain stvaranja naune iskustvene evidencije je polazna taka Dirkemove metodoloke zamisli. Prvo njegovo pravilo je da se drutvene injenice posmatraju kao stvari. On naglaava da se drutvene pojave mogu objektivnije posmatrati ako se odvoje od individualnih oblika u kojima se ispoljavaju. Zalae se za to sistematinija izvorna obavjetenja. Pridavao je veliki znaaj statistici jer ona obezbjeuje one naune podatke koje je on najvie cijenio.

41. Noviji razvoj sociologije?Prva tendencija u novijem razvoju sociologije je uobliavanje itavog niza posebnih sociolokih disciplina: sociologija rada, porodice, grada, sela, prava, a potom tenja za neposrednom praktinnom primjenom sociolokih saznanja. Trea osobenost je zapostavljanje teorije, a etvrta osobenost razvoja sociologije izmeu 20-tih i kraja 50-tih jeste dosta brz i vrlo jednostran razvoj metoda istraivanja.