01dosya

S iyas i seçk in ler in , kürese l le şmetasavvurlarını hayata geçirmek içinbuldozerlerle giriştikleri “temizlik”operasyonları bunun en çarpıcı ve görünürörneği. Ancak Metropolde yer alan tümsosyal gruplar için “mekan”, çeşitlianlamları birbirinden ayıklanmayacak birbütün.

4

TMMOB M MARLAR ODASI ANKARA UBESİ Ş İ

7

Son dönemin sihirli kavramı KentselDönüşüm büyüyüpbüyümeyeceği geleceği bile bukavram ile açıklanmaya çalışılıyor. “KentselDönüşüm” sı kü hepberaber kentsel dönüşümün erdemlerindenbahsediyor, pastadan nasıl pay alacağımızıtartışıyoruz.

“”. Ekonomimizin

ve hatta

pasta o kadar büyük

BÜLTEN 40 / MAYIS-HAZİRAN 2006

16

“kentsel dönü üm” kavram tartılması ve bu kavram konusunda bi-

lim çevrelerimizin ve akademis-yenlerimizin bir karar vermesi vekavramı kentsel yenileme, kentselsıhhileştirme, yeniden canlandırmakavramlarının yerine kullanmaktanvazgeçmesi lazım.

ş ı ın nı

ş

4“KENTSEL DÖNÜŞÜM” ve/veya “KENT TOPRAKLARIÜZERİNDEN SAĞLANAN RANT'IN BÖLÜŞÜMÜ”

kentsel dönüsüm tartısmaları-1

KENTSEL DÖNÜŞÜM TARTI MALARIŞ 7

MİMARLIĞIN YENİ ORTAMI 3

KENTSEL DÖNÜŞÜM ÜZERİNE 12

yuvarlak masa toplantısı “KENTSEL DÖNÜŞÜM” 16

40KENTSEL DÖNÜŞÜM SÜRECİ VE PROJE ORTAKLIKLARI

45KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN TEMSİLİNE İLİŞKİN BİR ÖNERME

48GECEKONDU AB R “ ” DENEY MLANINDA KENTSEL DÖNÜŞÜM ÜZERİNE

ULUSLARARASI İ YOĞUN STÜDYO İ İ

55Türkiye’den örnekler- “KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ”PROTOKOL YOLUNDA NELER OLUYOR?

- KAYAKAPI PROJESİ VE ÜRGÜP'TE KENTSEL DÖNÜŞÜM 60

66Dünyadan örnekler- İSPANYA KENTLERİNDE GÜNCEL KENTSEL DÖNÜŞÜMPROJELERİ VE BARSELONA ÖRNEĞİ

70- LONDRA DOCKLANDS KENTSEL GELİŞME ALANI:EKONOMİK HAYATIN GERÇEKLERİ KARŞISINDA YERELHALKIN NOSTALJİK TALEPLERİ

74

do

sya

TMMOB Mimarlar Odasý Ankara Þubesi AdýnaSahibi ve Yazý Ýþleri Müdürü

YAYIN BÝRÝMÝ

Nimet Özgönül

Emel Akýn, Kadri Atabaþ,Bülent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil Özaloðlu, Ebabekir Özmert,

Mehmet Saner

Yayýna Hazýrlayan

Grafik Tasarým

Konur Sokak No: 4/3 Kýzýlay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65Faks: 0 312 417 18 04

e-posta: info@mimarlarodasiankara.orghttp://www.mimarlarodasiankara.org

Deniz Aygün, Esin Soydemir

Harman Þaner Çakmak

Matsa BasýmeviBaský

TMMOB Mimarlar Odasý Ankara Þubesi Bültenieki olarak iki ayda bir yayýmlanmaktadýr.

Burada yer alan yazýlarýn içeriðinin sorumluluðu yazarýna aittir.Kaynak gösterilmek koþuluyla alýntý yapýlabilir.

dosya

do

sya

dosya kentsel donusumkentsel donusum 3

Son aylarda süregelen tartışmalar gösteriyor ki, kent ve mekangündemi içinde en çok öne çıkan ; özellikle 2004 yılındaçıkarılan yasalarla farklı bir boyut kazanan kentsel dönüşüm atağı.İstanbul daki uygulamalar, Arap ya da İsrail sermayesinin kentteyer tutması; yabancı mimarların mekansal söylemleri, Gökçekyasası veya belediyelere tanına yetkilerin boyutları ve benzerikonular hakkındaki tartışmalar yalnızca kent mekanı ve onunkullanımı üzerine değil, Türkiye'nin geleceğine dair öngörüler

ı da içeriyor. Bülten'in Mayıs-Haziran sayısı ile yeniformatında ilk kez hazırlanan Dosya ekinin konusu da, bugelişmeler doğrultusunda Kentsel Dönüşüm Tartışmaları

Kentsel dönüşüm kavramının ne olduğunun tanımlanmamasıkle henüz uygulamaya geçmemiş ya da uygulama

aşamasında o an projelerin kentlinin bilgisi ve katılımı olmadankente dahil olması beraberinde birçok problemi doğurabilecek birdurum. Kentin eskidiği ya da aldığı noktalarda,problemleri doğru tanımlayıp, mekansal ve sosyal açıdan etkili birçözüme ulaşabilmek için yapılması gerekenleri katılımcı biranlayışla tartışabilmeliyiz. Bunun için, bu Do

, kentsel dönüşüm tartışmaları adı altında bir çalışma yapıldı.Bu çalışma da güncel duruma dair yorumlar; Türkiye'deki mevcutuygulamaların yaklaşımları ve nasılişledikleri örneklenmeye çalışıldı. Bunun yanı sıra karşılaştırmaolanağı sağlayacağını düşünerek yurtdışında uygulanmış kentseldönüşüm projelerinden örnek edildi.

konu

'

n

i veyorumlar

“ ” olarakbelirlendi.

veözelli

l,

sorunlu bir biçim

sya'da ilk bölümü yeralacak

gençlerin okullarda konuyu

ler de Dosya'ya dahil

Dosya Editörü Nazlı Ayşe Gümüş Yüksek Lisans Öğrencisi

MİMARLIĞIN YENİ ORTAMI

Sa t Kozaci ıoğlu 01.06.2006

2005 yılında İstanbul'da birbirinin peşi sıra çıkanGalataport, Haydarpaşa, Dubai Kuleleri projeler ve bu yılİstanbul Büyükşehir Belediyesinin Küçükçekmece ve Kartal içinküresel üne sahip yabancı mimarlara hazırlattığı “KentselDönüşüm” projeleri, Ankara Büyükşehir Belediyesinin Mühyeyamaçlarında, Esenboğa Yolunda meslek ortamındankaçırırcasına sürdürdüğü projeler, Ulus, Gençlik Parkı, AKMAlanı üzerindeki süregelen yanlış uygulamaların yenitezahürlerinden ibaret değil. Yeni bir durumu gösteriyor.

ve onlara değin söylemler kentleşme sürecinde yapısalbir dönüşümün unsurları. 2002 yılından bu yana yapılan yasadeğişiklikleri ile imar süreci bu tip müdahalelerehazırlanmaktaydı. Yapı üretiminin sermaye kompozisyonu vesiyasi rejimi değişmiş bulunuyor. Bu alanda 50 yıla yakın birsüredir gelişen ve kentleşmemizi karakterize eden süreç artıksona ermiş görünüyor. Yeni durumu eskinin olumsuzluklarınınartması olarak kavrama eğilimi aramızda yaygın. Bu yaklaşımyetersiz ve yanıltıcı.

Kentleşmeyi kavrayışımızı temellendiren ve eleştirilerimizibiçimlendiren yakın geçmiş aslında çok özel bir tarihi dönemdi.Ülkemiz birçok bakımdan özgünhızlı kentleşme süreci geçirdi yeni bir kentleşmetarzıydı. En göze batan yanı elbette hızıydı. 50 yıldan kısa birsürede, sürecin başlangıcındaki toplam nüfusun iki katınıkentlere yerleştiren bir süreç yaşandı. Niceliksel olarak birbaşarı, bir rekor. Oldukça kısıtlı bir sermaye birikimi ortamındamilyonların kentleşme talebini hızla karşılayabilen bukentleşme tarzı bu yönüyle aslında dünya çapında dikkatedeğer gelişmeydi. Diğer yandan elde edilebilen yapılı çevrekalitesi işleyişin mantığı gereği çok düşük oldu. Sürecingerçekleştirdiği kentleşmenin niteliksizliği

Kentleşmeye bakışımızı bu kentleşme tarzına getirdiğimizeleştiriler çerçevesinden çıkarmak zorundayız. Çünkü bu süreçbitti. 50 yıl boyunca kendini büyüterek yeniden üreten bukentleşme tarzı artık sona ermiş veya en azından hakimkentleşme tarzı olmaktan çıkmış durumda. Manşetler çıkanprojeler başka bir kentleşme tarzının projeleri.

Hem yapı üretimindeki sermayenin kompozisyonu hem desiyasi rejim değişmekte. Bunlar birbirine paralel ve bağımlı

ortayagibi

niyetleriBu

eylemler

1950'lerden 2000'e kadar bir. Bu adeta

1989 depremi iletrajik bir biçimde sergilendi.

e

gelişmeler. Konut üretiminde yap-sat'ın yerini malisermaye alırken, politikada da popülizm yerini despotizmebırakıyor.

Bu kentleşme tarzının tükenişi sürecin kentlerimizde yarattığıentropi kadar etinde soğuk savaşın sonaermesi ile başlayan yeniden yapılanmalar yer alıyor.iyasetin rolü kamu kaynaklarının özellikle arsa ve altyapı -

kentleşmeye tahsisi ile ilgili. Bugün kendini yeniden üret mezhale gelen bu kentleşme tarzının kaynağı gecekondu politikasıdiye adlandırılabilir. İmar hukuku dışında ve mümkünolduğunca kamu arazileri üzerinde yapılaşmanın zımnen veyaaçıkça teşviki, yapılaşma ile yerleşmelerin meşruiyet ve alt yapı

sı, imar planlamasının yoğunluk arttırma aracı olarakkullanılması gibi mekanizmalarla kentsel rantı doğuranpaylaştıran ve yoğunlaştıran

kentleşmenin finansmanını sağlıyordu. Kentleşmeüzerinden yapılan bu siyasi gerekçesi oligarşininiktidar tabanını oluşturmaktı. Esas olarak bir soğuk savaş dönemipolitikası idi. Sosyalizme karşı örülen bir duvar. Soğuk savaşyıllarında Batı Avrupa'da sosyalizme karşı inşa edilen refahdevletinin Türkiye şartlarındaki karşılığı olan bu gecekondupolitikasının varlık sebebi 1990 yılında sona erdi. Kentlileşenkitleleri kentlerde küçük mülk sahibi yapan ve sosyal mobilitevaat eden gecekondulaşma kaynak kaybı olarak görülmeyebaşlandı. Konut üretiminde asıl kaynak olan kamu arazileri toplukonut idaresi ve mali sermayenin finanse ettiği “site” inşaatlarınatahsis edilmeye, gecekondulaşma engellenmeye başlandı.

Yine soğuk savaşın sona ermesi ile ilintili olarak dünyasiyasetinde yükselen küreselleşme akımı 1929'dan bu yanaotarşik bir yönelimi olan oligarşiyi etkiledi. Ülke hem iktisadihem de siyasi bağlamda dışarıya açıldı. Soğuk savaş yıllarındaanayasal düzeni tahribe uğrayan ülkemizde bu dışa açılışın,özellikle AB ile entegrasyonun, demokratik kazanımlarsağlayacağı beklentisi kamuoyunda yaygınlaştı.Demokratikleşmeyi, insan haklarındaki gelişmeyi dışdinamiklere bağlayan yeni bir “Tanzimat” zihniyeti doğdu.Askeri rejimlerle kendidemokrasi mücadelemiz unutuldu. İktidarların güç kaynağı ülkedışına kaydı. Popülist ayak bağları olmayan yeni iktidar despotikbir kentleşme tarzını benimsedi. Çıkarılan yasalar bu imar planısürecini belediyelerden uzaklaştırdı, özel yatırımlar için istimlakimkanı getirdi, kamu arsalarının ihalesiz devrine kapı açtı.

global-

ndeülke ve dünya siyas

Yerels

e

kazanma,

bu politika bir emme basmatulumba gibi

popülizmin

..

ezilen, popülist politikalarla yitirilen

-

TMMOB Mimarlar Odası Ankara ubesi AdınaSahibi ve Yazı İ leri Müdürü

YAYIN BİRİMİ

Şş

Nimet Özgönül

Emel Akın, Kadri Ataba ,Bülent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil Özaloğlu, Ebabekir Özmert,

Mehmet Saner

ş

Yay na Haz rlayan

Grafik Tasar m

Konur Sokak No: 4/3 K z lay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65

Faks: 0 312 417 18 04e-posta: info@mimarlarodasiankara.org

http://www.mimarlarodasiankara.org

ı ı

ı

ı ı

Deniz Aygün, Esin Soydemir

Harman aner ÇakmakŞ

BaskıMatsa Bas meviı

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi Bültenieki olarak iki ayda bir yay mlanmaktad r.

Burada yer alan yaz lar n içeri inin sorumlulu u yazar na aittir.Kaynak gösterilmek ko uluyla al nt yap labilir.

ı Şı ı

ı ı ğ ğ ış ı ı ı

dosya

do

sya

TMMOB Mimarlar Odasý Ankara Þubesi AdýnaSahibi ve Yazý Ýþleri Müdürü

YAYIN BÝRÝMÝ

Nimet Özgönül

Emel Akýn, Kadri Atabaþ,Bülent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil Özaloðlu, Ebabekir Özmert,

Mehmet Saner

Yayýna Hazýrlayan

Grafik Tasarým

Konur Sokak No: 4/3 Kýzýlay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65Faks: 0 312 417 18 04

e-posta: info@mimarlarodasiankara.orghttp://www.mimarlarodasiankara.org

Deniz Aygün, Esin Soydemir

Harman Þaner Çakmak

Matsa BasýmeviBaský

TMMOB Mimarlar Odasý Ankara Þubesi Bültenieki olarak iki ayda bir yayýmlanmaktadýr.

Burada yer alan yazýlarýn içeriðinin sorumluluðu yazarýna aittir.Kaynak gösterilmek koþuluyla alýntý yapýlabilir.

dosya

do

sya

dosya kentsel donusumkentsel donusum 3

Son aylarda süregelen tartışmalar gösteriyor ki, kent ve mekangündemi içinde en çok öne çıkan ; özellikle 2004 yılındaçıkarılan yasalarla farklı bir boyut kazanan kentsel dönüşüm atağı.İstanbul daki uygulamalar, Arap ya da İsrail sermayesinin kentteyer tutması; yabancı mimarların mekansal söylemleri, Gökçekyasası veya belediyelere tanına yetkilerin boyutları ve benzerikonular hakkındaki tartışmalar yalnızca kent mekanı ve onunkullanımı üzerine değil, Türkiye'nin geleceğine dair öngörüler

ı da içeriyor. Bülten'in Mayıs-Haziran sayısı ile yeniformatında ilk kez hazırlanan Dosya ekinin konusu da, bugelişmeler doğrultusunda Kentsel Dönüşüm Tartışmaları

Kentsel dönüşüm kavramının ne olduğunun tanımlanmamasıkle henüz uygulamaya geçmemiş ya da uygulama

aşamasında o an projelerin kentlinin bilgisi ve katılımı olmadankente dahil olması beraberinde birçok problemi doğurabilecek birdurum. Kentin eskidiği ya da aldığı noktalarda,problemleri doğru tanımlayıp, mekansal ve sosyal açıdan etkili birçözüme ulaşabilmek için yapılması gerekenleri katılımcı biranlayışla tartışabilmeliyiz. Bunun için, bu Do

, kentsel dönüşüm tartışmaları adı altında bir çalışma yapıldı.Bu çalışma da güncel duruma dair yorumlar; Türkiye'deki mevcutuygulamaların yaklaşımları ve nasılişledikleri örneklenmeye çalışıldı. Bunun yanı sıra karşılaştırmaolanağı sağlayacağını düşünerek yurtdışında uygulanmış kentseldönüşüm projelerinden örnek edildi.

konu

'

n

i veyorumlar

“ ” olarakbelirlendi.

veözelli

l,

sorunlu bir biçim

sya'da ilk bölümü yeralacak

gençlerin okullarda konuyu

ler de Dosya'ya dahil

Dosya Editörü Nazlı Ayşe Gümüş Yüksek Lisans Öğrencisi

MİMARLIĞIN YENİ ORTAMI

Sa t Kozaci ıoğlu 01.06.2006

2005 yılında İstanbul'da birbirinin peşi sıra çıkanGalataport, Haydarpaşa, Dubai Kuleleri projeler ve bu yılİstanbul Büyükşehir Belediyesinin Küçükçekmece ve Kartal içinküresel üne sahip yabancı mimarlara hazırlattığı “KentselDönüşüm” projeleri, Ankara Büyükşehir Belediyesinin Mühyeyamaçlarında, Esenboğa Yolunda meslek ortamındankaçırırcasına sürdürdüğü projeler, Ulus, Gençlik Parkı, AKMAlanı üzerindeki süregelen yanlış uygulamaların yenitezahürlerinden ibaret değil. Yeni bir durumu gösteriyor.

ve onlara değin söylemler kentleşme sürecinde yapısalbir dönüşümün unsurları. 2002 yılından bu yana yapılan yasadeğişiklikleri ile imar süreci bu tip müdahalelerehazırlanmaktaydı. Yapı üretiminin sermaye kompozisyonu vesiyasi rejimi değişmiş bulunuyor. Bu alanda 50 yıla yakın birsüredir gelişen ve kentleşmemizi karakterize eden süreç artıksona ermiş görünüyor. Yeni durumu eskinin olumsuzluklarınınartması olarak kavrama eğilimi aramızda yaygın. Bu yaklaşımyetersiz ve yanıltıcı.

Kentleşmeyi kavrayışımızı temellendiren ve eleştirilerimizibiçimlendiren yakın geçmiş aslında çok özel bir tarihi dönemdi.Ülkemiz birçok bakımdan özgünhızlı kentleşme süreci geçirdi yeni bir kentleşmetarzıydı. En göze batan yanı elbette hızıydı. 50 yıldan kısa birsürede, sürecin başlangıcındaki toplam nüfusun iki katınıkentlere yerleştiren bir süreç yaşandı. Niceliksel olarak birbaşarı, bir rekor. Oldukça kısıtlı bir sermaye birikimi ortamındamilyonların kentleşme talebini hızla karşılayabilen bukentleşme tarzı bu yönüyle aslında dünya çapında dikkatedeğer gelişmeydi. Diğer yandan elde edilebilen yapılı çevrekalitesi işleyişin mantığı gereği çok düşük oldu. Sürecingerçekleştirdiği kentleşmenin niteliksizliği

Kentleşmeye bakışımızı bu kentleşme tarzına getirdiğimizeleştiriler çerçevesinden çıkarmak zorundayız. Çünkü bu süreçbitti. 50 yıl boyunca kendini büyüterek yeniden üreten bukentleşme tarzı artık sona ermiş veya en azından hakimkentleşme tarzı olmaktan çıkmış durumda. Manşetler çıkanprojeler başka bir kentleşme tarzının projeleri.

Hem yapı üretimindeki sermayenin kompozisyonu hem desiyasi rejim değişmekte. Bunlar birbirine paralel ve bağımlı

ortayagibi

niyetleriBu

eylemler

1950'lerden 2000'e kadar bir. Bu adeta

1989 depremi iletrajik bir biçimde sergilendi.

e

gelişmeler. Konut üretiminde yap-sat'ın yerini malisermaye alırken, politikada da popülizm yerini despotizmebırakıyor.

Bu kentleşme tarzının tükenişi sürecin kentlerimizde yarattığıentropi kadar etinde soğuk savaşın sonaermesi ile başlayan yeniden yapılanmalar yer alıyor.iyasetin rolü kamu kaynaklarının özellikle arsa ve altyapı -

kentleşmeye tahsisi ile ilgili. Bugün kendini yeniden üret mezhale gelen bu kentleşme tarzının kaynağı gecekondu politikasıdiye adlandırılabilir. İmar hukuku dışında ve mümkünolduğunca kamu arazileri üzerinde yapılaşmanın zımnen veyaaçıkça teşviki, yapılaşma ile yerleşmelerin meşruiyet ve alt yapı

sı, imar planlamasının yoğunluk arttırma aracı olarakkullanılması gibi mekanizmalarla kentsel rantı doğuranpaylaştıran ve yoğunlaştıran

kentleşmenin finansmanını sağlıyordu. Kentleşmeüzerinden yapılan bu siyasi gerekçesi oligarşininiktidar tabanını oluşturmaktı. Esas olarak bir soğuk savaş dönemipolitikası idi. Sosyalizme karşı örülen bir duvar. Soğuk savaşyıllarında Batı Avrupa'da sosyalizme karşı inşa edilen refahdevletinin Türkiye şartlarındaki karşılığı olan bu gecekondupolitikasının varlık sebebi 1990 yılında sona erdi. Kentlileşenkitleleri kentlerde küçük mülk sahibi yapan ve sosyal mobilitevaat eden gecekondulaşma kaynak kaybı olarak görülmeyebaşlandı. Konut üretiminde asıl kaynak olan kamu arazileri toplukonut idaresi ve mali sermayenin finanse ettiği “site” inşaatlarınatahsis edilmeye, gecekondulaşma engellenmeye başlandı.

Yine soğuk savaşın sona ermesi ile ilintili olarak dünyasiyasetinde yükselen küreselleşme akımı 1929'dan bu yanaotarşik bir yönelimi olan oligarşiyi etkiledi. Ülke hem iktisadihem de siyasi bağlamda dışarıya açıldı. Soğuk savaş yıllarındaanayasal düzeni tahribe uğrayan ülkemizde bu dışa açılışın,özellikle AB ile entegrasyonun, demokratik kazanımlarsağlayacağı beklentisi kamuoyunda yaygınlaştı.Demokratikleşmeyi, insan haklarındaki gelişmeyi dışdinamiklere bağlayan yeni bir “Tanzimat” zihniyeti doğdu.Askeri rejimlerle kendidemokrasi mücadelemiz unutuldu. İktidarların güç kaynağı ülkedışına kaydı. Popülist ayak bağları olmayan yeni iktidar despotikbir kentleşme tarzını benimsedi. Çıkarılan yasalar bu imar planısürecini belediyelerden uzaklaştırdı, özel yatırımlar için istimlakimkanı getirdi, kamu arsalarının ihalesiz devrine kapı açtı.

global-

ndeülke ve dünya siyas

Yerels

e

kazanma,

bu politika bir emme basmatulumba gibi

popülizmin

..

ezilen, popülist politikalarla yitirilen

-

TMMOB Mimarlar Odası Ankara ubesi AdınaSahibi ve Yazı İ leri Müdürü

YAYIN BİRİMİ

Şş

Nimet Özgönül

Emel Akın, Kadri Ataba ,Bülent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil Özaloğlu, Ebabekir Özmert,

Mehmet Saner

ş

Yay na Haz rlayan

Grafik Tasar m

Konur Sokak No: 4/3 K z lay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65

Faks: 0 312 417 18 04e-posta: info@mimarlarodasiankara.org

http://www.mimarlarodasiankara.org

ı ı

ı

ı ı

Deniz Aygün, Esin Soydemir

Harman aner ÇakmakŞ

BaskıMatsa Bas meviı

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi Bültenieki olarak iki ayda bir yay mlanmaktad r.

Burada yer alan yaz lar n içeri inin sorumlulu u yazar na aittir.Kaynak gösterilmek ko uluyla al nt yap labilir.

ı Şı ı

ı ı ğ ğ ış ı ı ı

dosya

ekonominin göreceli olarak canlanması, AKPiktidarının politik bir tercihi gibi durmaktadır.

Ankara ve İstanbul'da

Formula 1 Galataport,Haydarpaşa Limanı ve Garı ve 'Dubai Towers'Kamusal Alanda Yasalara ve Hukuka aykırı biçimde

“Şişman Kedilerin”Küçükçekmece ve

Kartal Kentsel Tasarım Projeleriİstanbul

Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ın, ülkenintarihini, mimarlık kültürünü, kamusal sorumluluğunu,“mimar kimliğini” unutup yapmış olduğu - en hafifdeyimiyle talihsiz açıklamalar- mimarlık kamuoyunungündemine bomba gibi düşmüştür. BelediyeBaşkanı'nın yapmış olduğu bu açıklamalar üzerineMimarlar Odasınca yapılması gereken, “Mimar” KadirTopbaş'ın mimar ünvanını bir daha kullanmaması içinOnur Kuruluna sevk edilmesini sağlamak olmalıdır.

Cumhuriyet'in Başkenti Ankara açısından en önemlialanlardan; “Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı”

“Atatürk Kültür Merkezi YenilemeProjesi”

2302 sayılı yasa

Bunabağlı olarak da, hiçbir planlamaya, araştırmaya,fizibilite çalışmasına gerek duyulmadan, birçok bölgede“kentsel dönüşüm” alanlarının ilan edilmesi, buna bağlıolarak da toplu konut üretiminin hızla yapılıyor olmasıörnek gösterilebilir.

Özellikle kamusal alanlardayabancı ve yerli yatırımcılar tarafından yapılmasıplanlanan ve yapımı ile ilgili engellerin yöneticilertarafından, yasa tanımadan bertaraf edilmeye çalışıldığı,'büyük' ve 'akıllı' projeler, kentlerimizde ve mimarlıkalanında tahmin edilebilecek gelişmeleri doğuracaktır.

Tüm dönüşüm süreçlerinin en yoğun yaşandığı yer olanİstanbul'da, otomobil yarış pisti,

gibi

hazırlatılan projeler kamuoyunda geniş yankı bulmuş vetartışmalar devam ederken, tuhaf biryar şma sonucu tasarlamış olduğu

ve Projelerin elde edilişbiçimi üzerine oluşan tepkiler üzerine,

“Kentsel Dönüşüm Projeleri” özellikle İstanbul’da veülkemizin bir çok kentinde olduğu gibi, Başkentte deuygulanmaya başlamış ve kentin bir çok bölgesindedevam etmektedir.

olarak ilan edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi Mecliskararında,

İlk sit kararının alındığı 1980 yılından itibaren UlusTarihi Kent Merkezinde köklü değişim / dönüşümsağlanmadığından, mevcut dokudaki yapılarınyıkılmaya, yıpranmaya yüz tutmuş olup, alanınmezbelelik bir görünüm kazandığı; hızlı, hayatageçebilecek güncelleştirilmiş yeni bir 'Kentsel Dönüşümve Gelişim Proje Alanı' oluşturma ihtiyacı doğduğubelirtilerek, Belediye Kanununun 73. maddesininverdiği yetki ile teklif sınırları içinde kalan tüm planlarıniptali öngörülmüştür.

Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Projesinin,yakınında yer alan

ile birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir.AKM Alanının kullanımı, ile belirlenmişolup, yasanın ilk hükmüne göre, alanda 'Milli Mücadeletarihini, Türk halk kültürünü ve sanatını tanıtankullanımlar ve Milli Komitenin saptayacağı tesisler

ı

bulunur' denilmektedir. 'nin 9 Aralık2004 tarihli toplantısında, alanın bütünü için genelbir projenin plan ve maketleriyle birlikte Kültür veTurizm Bakanlığı ile Ankara Büyükşehir Belediyesitarafından tamamlanmasına karar verilmiştir.Mimarlar Odası Ankara Şubesi

bir mektup yollayarak, AlanınBüyükşehir Belediyesine devredilmesiyle ilgiliendişelerini iletmiş, konu Milli Komitedegörüşülmüş, Mimarlar Odasının önerisi ile teknik biralt komite kurulmuş, oluşturulan Teknik Alt KomiteAğustos 2005 tarihinde bir araya gelerek raporlarınıhazırlamış ve Milli Komite Sekreterliğine iletmiştir.

Yine Ankara Büyükşehir Belediyesi, Temmuz 2005tarihinde yasallaşan

kanununa dayanarak SİTalanı sınırlarını değiştirmiş ve bu alanda daha önce

bir tarafabırakarak,

kapsayan “YeniDeğişim ve Dönüşüm Projelerini”, İstanbul'daAKP'ye yakın olan “Hassa” bir Mimarlık Bürosunasipariş etmiştir. (Bu gelişmelerden ve işin nasılverildiğine dair kamuoyunun, Ankaralıların ve UlusBölgesinde Yarışma Sonucu Proje hazırlayanmüelliflerin en ufak bir bilgisi bulunmamaktadır.)

Ankara'nın başka bölgelerinde de “KentselDönüşüm Projeleri” bütün hızıyla devam etmektedir.Şu anda devam eden örnekler; Bayındırlık ve İskânBakanlığı eliyle, 775 sayılı Gecekondu ÖnlemeKanununa bağlı olarak,

bir alan imara açılmış ve bu alanda,kooperatifler eliyle projeler üretilmeye başlanmışdurumdadır. Bu, ciddi olarak irdelenmesi vetartılması gereken bir uygulama olarak önümüzdedurmaktadır.

Yineüretimi başlamış durumda. Bu alanla ilgili olarak“Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Yasası” adıaltında özel bir yasa çıkarılmış (bu yasakamuoyunda da “Melih Gökçek Yasası” olarakanılmaktadır), havaalanı yolunda bulunangecekondular “Bizi yabancı konuklara karşı mahcupediyor” gerekçesi ile yıkılarak, yerine, “modern,çağdaş” projeler üretilmeye başlanmıştır...

Yapılacak olan konutların projelerini henüz görmeolanağımız olamadı, konut inşaatları çıkan yasanınardından süratleinşaa edilmeye başlandı, bölgede yaşayan insanlarhızla tahliye edildi. Yaklaşık insanınyaşayacağı bir büyüklükteki bir alanın planlanmasıve inşaa edilmesinin hangi yöntemlerle ve kimlereliyle nasıl yapıldığının ve oluşacak olan

Milli Komite

Say nCumhurbaşkanı'na

“Yıpranan Tarihi ve KültürelTaşınmaz varlıkların Yenilenerek Korunması veYaşatılarak Kullanılması”

yarışmalar yoluyla elde edilen projeleri“Ulus Tarihi Kent Merkezi”, “Ankara

Kalesi”, Hamamönü Bölgelerini

Temelli bölgesinde 30.000konutluk

Kuzey Ankara kent girişinde 18.000 konut

İnşaat Ruhsatları bile alınmadan

72.000

“kentselrantların” kimler arasında pay edileceğini kestirmekzor değil.

ı

Siyasi seçkinlerin, küreselleşme tasavvurlarını hayatageçirmek için buldozerlerle giriştikleri “temizlik”operasyonları bunun en çarpıcı ve görünür örneği.Ancak Metropolde yer alan tüm sosyal gruplar için“mekan”, çeşitli anlamları birbirindenayıklanmayacak bir bütün.

/İletişim Yayınları 1.Baskı2005/İstanbul)

en genel anlamdatanımlayacak olursak, bu olguyu

Bu kapsamda, kentselbozulma süreçlerinin anlaşılması ve üzerindeuzlaşılması, toplum sağlığı için düşük yaşamkoşullarının iyileştirilmesi ve fiziksel ve sosyal altyapıeksikliklerinin giderilmesi, sorunların eşgüdümlü vesürekli bir biçimde çözümlenmesi, yeni alanlaryerine varolan kentsel alanların planlanması veyönetimi ve kentsel dokuda yitirilmiş sürekliliklerinyeniden sağlanması da dönüşümün vurgulanan diğeryönleridir.

Son yıllarda adı altında birçokkentte yaşadığımız, gördüğümüz uygulamalarla karşıkarşıyayız ve bu konu çeşitli platformlarda çokkonuşulur hale geldi. Yine kamuoyundaolarak bilinen ile birlikteTürkiye'de konut üretimi sürecinin biçimdeğiştirdiğini görüyoruz. Bugüne kadar bildiğimizkonut üretim biçimlerinin yerini, başka üretimbiçimleri ve yöntemleri almış durumda; Bu konudahazırlanan yeterince anlaşılmadan veyasallaşmadan, işin içine uluslararası finanskuruluşlarının, bankaların ve bankacılık

(A.Öncü-Petra WeylandMekan, Kültür, İktidar

Kentsel dönüşümünü'değişime uğrayan

kentsel bir bölgenin ekonomik, fiziksel, sosyal veçevresel sorunlarına kalıcı bir çözüm sağlamayaçalışan kapsamlı bir vizyon ve eylem' olaraközetlememiz mümkündür.

(ODTÜ MATPUM 2005: 6-7; Keleş 2003:1 Ege Yıldırım 2005. Doktora çalışması)

“kentsel dönüşüm”

“mortgage”Konut finansman modeli

“yasa tasarısı”

sistemlerinin de girdiği bir süreç üretilmeye başlandıbile. Konut Finansman Yasası henüz çıkmamışolmasına rağmen tüketicilerin, bir yıl içerisindebankalardan 20 milyar dolar konut kredisi kullanıldığıve bu kredilerin geri dönüşünde %14 gibi yüksek biroranda sorun yaşanmış olması gelecekte

ipucunu vermekte.

Konut sunumu ile ilgili bankalardan uzun vadeli krediile ipotekli konut satın alınmasını öngörensistemi de büyük bir tartışma konusudur.

olarak sunulsa bile,aslında bu sistemle arza çıkarılacak olan konutlarınyüksek gelir gruplarının yararlanabileceği nitelikteolduğu anlaşılmaktadır. Şimdiden basın yayınaraçlarında reklamları verilen lüks konut siteleri debunu elevermektedir.

Diğer bir kritik nokta, Bankalar BirliğiBaşkanının da endişesini belirttiği, konut yapımişlerinde dış fonlardan yararlanılması ile ilgilidir.Küreselleşmenin Türkiye gibi 'çevre ülkeler' için taşıdığıtehlikelerden biri de bu noktada belirmektedir. Böylece,ulusal gelire katkısı olmayan bu ekonomik etkinlik ile,Türkiye'deki kentsel topraklar yabancı gruplarınekonomik yatırım alanına dönüşmekte, Türk toplumuise giderek daha çok tüketen bir topluma dönüşmeyisürdürmektedir. Oysa bu konut alanlarının yaşamkalitesi ve insani / sosyal boyutu açısından sorgulamasıyapılmamaktadır.

“yaşanacakdramların”

'mortgage''Dar

gelirlilerin konut sorununa çözüm'

'Mortgage' sistemi ile ilgilidüzenlemeleri, anayasal bir hak olan konut hakkının vekamu yararının ihlali olarak yorumlamak damümkündür.

“Kentsel Dönüşüm Projeleri” ile birlikte “yaratılan sunitalep patlaması” ülkede “Toplu Konut” üretimiyle ilgilibir tetiklemeye yol açmıştır. “Ulusal” ve Uluslararasısermayenin kent topraklarında (Kamusal Alanlarda)“Yeni ve Karlı” yatırım alanlarına yönelmesi veülkemizde ekonomik krizlerle birlikte inşaatsektöründe yaşanan daralmanın aşılması ve

“KENTSEL DÖNÜŞÜM” ve/veya “KENT TOPRAKLARI

ÜZERİNDEN SAĞLANAN RANT'IN BÖLÜŞÜMÜ”

H. Ali Ulusoy

4 5

ekonominin göreceli olarak canlanması, AKPiktidarının politik bir tercihi gibi durmaktadır.

Ankara ve İstanbul'da

Formula 1 Galataport,Haydarpaşa Limanı ve Garı ve 'Dubai Towers'Kamusal Alanda Yasalara ve Hukuka aykırı biçimde

“Şişman Kedilerin”Küçükçekmece ve

Kartal Kentsel Tasarım Projeleriİstanbul

Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ın, ülkenintarihini, mimarlık kültürünü, kamusal sorumluluğunu,“mimar kimliğini” unutup yapmış olduğu - en hafifdeyimiyle talihsiz açıklamalar- mimarlık kamuoyunungündemine bomba gibi düşmüştür. BelediyeBaşkanı'nın yapmış olduğu bu açıklamalar üzerineMimarlar Odasınca yapılması gereken, “Mimar” KadirTopbaş'ın mimar ünvanını bir daha kullanmaması içinOnur Kuruluna sevk edilmesini sağlamak olmalıdır.

Cumhuriyet'in Başkenti Ankara açısından en önemlialanlardan; “Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı”

“Atatürk Kültür Merkezi YenilemeProjesi”

2302 sayılı yasa

Bunabağlı olarak da, hiçbir planlamaya, araştırmaya,fizibilite çalışmasına gerek duyulmadan, birçok bölgede“kentsel dönüşüm” alanlarının ilan edilmesi, buna bağlıolarak da toplu konut üretiminin hızla yapılıyor olmasıörnek gösterilebilir.

Özellikle kamusal alanlardayabancı ve yerli yatırımcılar tarafından yapılmasıplanlanan ve yapımı ile ilgili engellerin yöneticilertarafından, yasa tanımadan bertaraf edilmeye çalışıldığı,'büyük' ve 'akıllı' projeler, kentlerimizde ve mimarlıkalanında tahmin edilebilecek gelişmeleri doğuracaktır.

Tüm dönüşüm süreçlerinin en yoğun yaşandığı yer olanİstanbul'da, otomobil yarış pisti,

gibi

hazırlatılan projeler kamuoyunda geniş yankı bulmuş vetartışmalar devam ederken, tuhaf biryar şma sonucu tasarlamış olduğu

ve Projelerin elde edilişbiçimi üzerine oluşan tepkiler üzerine,

“Kentsel Dönüşüm Projeleri” özellikle İstanbul’da veülkemizin bir çok kentinde olduğu gibi, Başkentte deuygulanmaya başlamış ve kentin bir çok bölgesindedevam etmektedir.

olarak ilan edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi Mecliskararında,

İlk sit kararının alındığı 1980 yılından itibaren UlusTarihi Kent Merkezinde köklü değişim / dönüşümsağlanmadığından, mevcut dokudaki yapılarınyıkılmaya, yıpranmaya yüz tutmuş olup, alanınmezbelelik bir görünüm kazandığı; hızlı, hayatageçebilecek güncelleştirilmiş yeni bir 'Kentsel Dönüşümve Gelişim Proje Alanı' oluşturma ihtiyacı doğduğubelirtilerek, Belediye Kanununun 73. maddesininverdiği yetki ile teklif sınırları içinde kalan tüm planlarıniptali öngörülmüştür.

Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Projesinin,yakınında yer alan

ile birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir.AKM Alanının kullanımı, ile belirlenmişolup, yasanın ilk hükmüne göre, alanda 'Milli Mücadeletarihini, Türk halk kültürünü ve sanatını tanıtankullanımlar ve Milli Komitenin saptayacağı tesisler

ı

bulunur' denilmektedir. 'nin 9 Aralık2004 tarihli toplantısında, alanın bütünü için genelbir projenin plan ve maketleriyle birlikte Kültür veTurizm Bakanlığı ile Ankara Büyükşehir Belediyesitarafından tamamlanmasına karar verilmiştir.Mimarlar Odası Ankara Şubesi

bir mektup yollayarak, AlanınBüyükşehir Belediyesine devredilmesiyle ilgiliendişelerini iletmiş, konu Milli Komitedegörüşülmüş, Mimarlar Odasının önerisi ile teknik biralt komite kurulmuş, oluşturulan Teknik Alt KomiteAğustos 2005 tarihinde bir araya gelerek raporlarınıhazırlamış ve Milli Komite Sekreterliğine iletmiştir.

Yine Ankara Büyükşehir Belediyesi, Temmuz 2005tarihinde yasallaşan

kanununa dayanarak SİTalanı sınırlarını değiştirmiş ve bu alanda daha önce

bir tarafabırakarak,

kapsayan “YeniDeğişim ve Dönüşüm Projelerini”, İstanbul'daAKP'ye yakın olan “Hassa” bir Mimarlık Bürosunasipariş etmiştir. (Bu gelişmelerden ve işin nasılverildiğine dair kamuoyunun, Ankaralıların ve UlusBölgesinde Yarışma Sonucu Proje hazırlayanmüelliflerin en ufak bir bilgisi bulunmamaktadır.)

Ankara'nın başka bölgelerinde de “KentselDönüşüm Projeleri” bütün hızıyla devam etmektedir.Şu anda devam eden örnekler; Bayındırlık ve İskânBakanlığı eliyle, 775 sayılı Gecekondu ÖnlemeKanununa bağlı olarak,

bir alan imara açılmış ve bu alanda,kooperatifler eliyle projeler üretilmeye başlanmışdurumdadır. Bu, ciddi olarak irdelenmesi vetartılması gereken bir uygulama olarak önümüzdedurmaktadır.

Yineüretimi başlamış durumda. Bu alanla ilgili olarak“Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Yasası” adıaltında özel bir yasa çıkarılmış (bu yasakamuoyunda da “Melih Gökçek Yasası” olarakanılmaktadır), havaalanı yolunda bulunangecekondular “Bizi yabancı konuklara karşı mahcupediyor” gerekçesi ile yıkılarak, yerine, “modern,çağdaş” projeler üretilmeye başlanmıştır...

Yapılacak olan konutların projelerini henüz görmeolanağımız olamadı, konut inşaatları çıkan yasanınardından süratleinşaa edilmeye başlandı, bölgede yaşayan insanlarhızla tahliye edildi. Yaklaşık insanınyaşayacağı bir büyüklükteki bir alanın planlanmasıve inşaa edilmesinin hangi yöntemlerle ve kimlereliyle nasıl yapıldığının ve oluşacak olan

Milli Komite

Say nCumhurbaşkanı'na

“Yıpranan Tarihi ve KültürelTaşınmaz varlıkların Yenilenerek Korunması veYaşatılarak Kullanılması”

yarışmalar yoluyla elde edilen projeleri“Ulus Tarihi Kent Merkezi”, “Ankara

Kalesi”, Hamamönü Bölgelerini

Temelli bölgesinde 30.000konutluk

Kuzey Ankara kent girişinde 18.000 konut

İnşaat Ruhsatları bile alınmadan

72.000

“kentselrantların” kimler arasında pay edileceğini kestirmekzor değil.

ı

Siyasi seçkinlerin, küreselleşme tasavvurlarını hayatageçirmek için buldozerlerle giriştikleri “temizlik”operasyonları bunun en çarpıcı ve görünür örneği.Ancak Metropolde yer alan tüm sosyal gruplar için“mekan”, çeşitli anlamları birbirindenayıklanmayacak bir bütün.

/İletişim Yayınları 1.Baskı2005/İstanbul)

en genel anlamdatanımlayacak olursak, bu olguyu

Bu kapsamda, kentselbozulma süreçlerinin anlaşılması ve üzerindeuzlaşılması, toplum sağlığı için düşük yaşamkoşullarının iyileştirilmesi ve fiziksel ve sosyal altyapıeksikliklerinin giderilmesi, sorunların eşgüdümlü vesürekli bir biçimde çözümlenmesi, yeni alanlaryerine varolan kentsel alanların planlanması veyönetimi ve kentsel dokuda yitirilmiş sürekliliklerinyeniden sağlanması da dönüşümün vurgulanan diğeryönleridir.

Son yıllarda adı altında birçokkentte yaşadığımız, gördüğümüz uygulamalarla karşıkarşıyayız ve bu konu çeşitli platformlarda çokkonuşulur hale geldi. Yine kamuoyundaolarak bilinen ile birlikteTürkiye'de konut üretimi sürecinin biçimdeğiştirdiğini görüyoruz. Bugüne kadar bildiğimizkonut üretim biçimlerinin yerini, başka üretimbiçimleri ve yöntemleri almış durumda; Bu konudahazırlanan yeterince anlaşılmadan veyasallaşmadan, işin içine uluslararası finanskuruluşlarının, bankaların ve bankacılık

(A.Öncü-Petra WeylandMekan, Kültür, İktidar

Kentsel dönüşümünü'değişime uğrayan

kentsel bir bölgenin ekonomik, fiziksel, sosyal veçevresel sorunlarına kalıcı bir çözüm sağlamayaçalışan kapsamlı bir vizyon ve eylem' olaraközetlememiz mümkündür.

(ODTÜ MATPUM 2005: 6-7; Keleş 2003:1 Ege Yıldırım 2005. Doktora çalışması)

“kentsel dönüşüm”

“mortgage”Konut finansman modeli

“yasa tasarısı”

sistemlerinin de girdiği bir süreç üretilmeye başlandıbile. Konut Finansman Yasası henüz çıkmamışolmasına rağmen tüketicilerin, bir yıl içerisindebankalardan 20 milyar dolar konut kredisi kullanıldığıve bu kredilerin geri dönüşünde %14 gibi yüksek biroranda sorun yaşanmış olması gelecekte

ipucunu vermekte.

Konut sunumu ile ilgili bankalardan uzun vadeli krediile ipotekli konut satın alınmasını öngörensistemi de büyük bir tartışma konusudur.

olarak sunulsa bile,aslında bu sistemle arza çıkarılacak olan konutlarınyüksek gelir gruplarının yararlanabileceği nitelikteolduğu anlaşılmaktadır. Şimdiden basın yayınaraçlarında reklamları verilen lüks konut siteleri debunu elevermektedir.

Diğer bir kritik nokta, Bankalar BirliğiBaşkanının da endişesini belirttiği, konut yapımişlerinde dış fonlardan yararlanılması ile ilgilidir.Küreselleşmenin Türkiye gibi 'çevre ülkeler' için taşıdığıtehlikelerden biri de bu noktada belirmektedir. Böylece,ulusal gelire katkısı olmayan bu ekonomik etkinlik ile,Türkiye'deki kentsel topraklar yabancı gruplarınekonomik yatırım alanına dönüşmekte, Türk toplumuise giderek daha çok tüketen bir topluma dönüşmeyisürdürmektedir. Oysa bu konut alanlarının yaşamkalitesi ve insani / sosyal boyutu açısından sorgulamasıyapılmamaktadır.

“yaşanacakdramların”

'mortgage''Dar

gelirlilerin konut sorununa çözüm'

'Mortgage' sistemi ile ilgilidüzenlemeleri, anayasal bir hak olan konut hakkının vekamu yararının ihlali olarak yorumlamak damümkündür.

“Kentsel Dönüşüm Projeleri” ile birlikte “yaratılan sunitalep patlaması” ülkede “Toplu Konut” üretimiyle ilgilibir tetiklemeye yol açmıştır. “Ulusal” ve Uluslararasısermayenin kent topraklarında (Kamusal Alanlarda)“Yeni ve Karlı” yatırım alanlarına yönelmesi veülkemizde ekonomik krizlerle birlikte inşaatsektöründe yaşanan daralmanın aşılması ve

“KENTSEL DÖNÜŞÜM” ve/veya “KENT TOPRAKLARI

ÜZERİNDEN SAĞLANAN RANT'IN BÖLÜŞÜMÜ”

H. Ali Ulusoy

4 5

Bilinen şehircilik ve mimarlık kuralları hiçe sayılarak,demokratik ve açık olmayan süreçler, yüksek betonbloklar. Tipleştirme, sadece konut alanında değil;elde edilen , Adliye binalar

birbirinin tıpkı basımı üretilen tip projelerde desöz konusu. Toplu Konut İdaresi Yatırımcı kurumlararasında inşaat yatırımında birinci sırada yer alıyor,Adalet Bakanlığı ikinci büyük yatırımcı kamukuruluşu. Her ilde, her ilçede adliye binalarıyapılmaya başlandı, üretilen projelerde genel olarak,geçmişe öykünen, kötü kopyacılık ve taklitçiliğinhakim olduğu “kimlikli, kişilikli yapılar”ın sayısıgiderek artıyor.

Ankara Büyükşehir Belediyesinin programında,alanının

planlandığı ifade edilmiş. Bir başka alan90'lı yıllardan bugüne kadar devam eden ve

dönüşen bir alan. O alanda da 4. ve 5. etapyapılaşma önümüzdeki günlerde başlayacak. Bualanda da üretimi planlanıyor.

nin yapımına başlanmış durumda.

Bütün bu alanlarda yapılacak konut sayısınıtopladığımızda Ankara'da, kamu eliyle yüz elli bineyakın bir toplu konut üretimi söz konusu. Onundışında, Temelli bölgesinde Türk Konut'un ürettiği yada başka özel sektör kuruluşlarının ürettiği konutlarıve Eskişehir Yolunda devam eden inşaatları da dahilederseniz, yaklaşık üretiminden sözetmek mümkün. (800.000 nüfulu yeni bir kent)

Bu durum sadece Ankara için geçerli değil;Türkiye'nin birçok bölgesinde benzer uygulamalarvar, Toplu Konut eliyle kentlerimizde toplu konutüretimi söz konusu. Bu ihtiyacı kimin, nasıl tespitettiği, nasıl belirlediği konusunda en ufak bir veri, enufak bir bilimsel çalışma yok. Türkiye'de yapılan enson nüfus sayımı üzerinden 4 yıl gibi bir zamangeçmiş; bu dört yıl içerisinde nüfus artmış, bunüfusun kentlere doğru yığılması ne durumda,sayısal olarak bu ne anlam ifade ediyor, bununüzerine hiçbir araştırma yapılmamış, Kamu buaraştırmayı yapma ihtiyacını hissetmiyor. Olupbitenleri hep birlikte seyrediyoruz.

Proje elde etme süreciyle ilgili özellikle bizimüzerinde durmamız gereken diğer bir konu ise; (eğerbu kadar çok konut ihtiyacı varsa), planlama ilkeleriçerçevesinde ve kamusal yarar ön planda tutularakbilimsel veriler oluşturulduktan sonra, bütün

eğitim yapılarında

(Üretilen yapılar “kişilikli kimlikli”de biz mi farkında değiliz ..)

Mamak Bölgesi için 60.000 konut“Dikmen

Vadisi”;

19.700 adet konut5.000 konutluk “Eski Altındağ Kentsel DönüşümProjesi”

200.0000 konut

Merkezi Yönetimin ve yerel yöneticilerin böyle birpolitika izliyor olmalarının önemli nedenlerindenbiri de, ülkede bir türlü yaratılamayan “EkonomikPatlamayı ve İstihdamı”, daralan ekonomiyi “sünitalepler oluşturmak suretiyle” hareketlendirmek, birbaşka ifade ile, “belli bir kesimin” elinde sıkışansermayenin, Kamu Toprakları üzerinden, yeniden“ranta” dönüştürülmesi ve realize edilmesineolanak sağlamak olarak algılamak mümkün..

ındavb.

!

demokratik ve çağdaş ülkelerde olduğu gibi, projelerinyarışma yoluyla elde edilmesi, bu son derece önemli.

Bugüne kadar varolan kamunun proje elde etmebiçimleri, giderek üç-dört mimarın yaptığı (kiminyaptığını da çok önemli değil) tip projelere dönüşüyor.Bu süreç bir süre sonra bizim yaşamımızı tipleştirmeyedoğru götürecek, bütün bu olup bitenlere baktığımızzaman, birbirinin aynı konutlarla; etrafı tel örgülerleçevrili birbirine benzeyen büyük sitelerle; kent dair,insana, insanca yaşamaya dair olması gereken şeylerdenyoksun mekanlarla, üretim biçimleri ile karşı karşıyayız.

Bugün genel nüfusun yüzde 65'e yakını kentlerdeyaşamak durumunda ve bu sayı giderek artıyor.Önümüzdeki yıllarda bu sayının yüzde70-80'lereçıkması kaçınılmaz. Kırsal kesimde ekonomik ve sosyalihtiyaçlar karşılanamaması sonucunda, kent nüfusugiderek artıyor. Kent nüfusunun artması doğal olarakbarınma ihtiyaçları, alt yapı, eğitim, sağlık, kültür veçalışma ihtiyaçlarının karşılanmasını zorunlu halegetiriyor. Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Özellikle SosyalDevletin, Çağdaş Kent Yönetimlerinin bütün bunlarınönlemini almak durumunda olduğunu belirtmekgerekir. Bir dönem ülkemizde “Milli Fiziki Plan”lar,bilimsel araştırmalar yapıyorlardı. Maalesef bugün bubilimsel yaklaşımlar terk edildi.

Bu ülkenin geçmişine binlerce yıllık mimarlık kültürünebaktığımız zaman, en azından Cumhuriyetdönemindeki ülkeyi yöneten insanların, kentleşme veproje elde etme süreclerinin son derece demokratik,insani, bilimsel araştırmayı, meslek adamını veplanlamayı öne çıkaran yaklaşımları olduğunugörüyoruz... Bu yaklaşım uzun süre devam etmiş.Ancak bugün kenti yönetenler bu kavramlardan sonderece uzaktalar, rant ilişkileri her şeyin önüne geçmişdurumda.

Meslek çevreleri, gündemdeki projelerin, getirmekteoldukları ciddi ve büyük değişimlere oranla ciddiyetsizkanunlarla ele alınması karşısında tepki duymakta vebu gelişmelerin ardındaki derin ilişkiler ağınıkavradıkça büyük endişeler duymaktadır.Uygulamalar, dönüşümün toplumsal adalet vesürdürülebilirlik ilkelerine sahip stratejikyaklaşımlarına değil, küreselleşme içindeki hızlı imajve rant kazanımı boyutuna odaklanmış şekildeilerlemektedir.

Kaynak:

1. A.Öncü-Petra Weyland Mekan, Kültür,İktidar/İletişim Yayınları 1.Baskı 2005/İstanbul

2. Y.Şehir Plancısı E. Yıldırım 2005/ Doktora çalışması

3. ULUSOY, Ali, TURAN, Menaf & YILDIRIM, Ege,

, Sunuş ve Sohbet Etkinliği, Mimarlar Derneği1927, 22 Aralık 2005 (konuşma notları)

Ankara'da Kentsel Dönüşüm Politikaları, Yansımaları veSonuçları

NEREDEN ÇIKTI BU KENTSEL DÖNÜŞÜM?

Son dönemin sihirli kavramı Kentsel Dönüşümbüyüyüp büyümeyeceği

geleceği bile bu kavram ile açıklanmaya çalışılıyor.“Kentsel Dönüşüm” sı ki hepberaber kentsel dönüşümün erdemlerindenbahsediyor, pastadan nasıl pay alacağımızıtartışıyoruz. Televizyon kanallarında paramızı nasıldeğerlendireceğimiz konusunda ahkam kesen medyameddahları bile gayrimenkul uzmanı oldu. Borsanınçökmemesi içim ABD'de satılan ev sayısını takipediyor, kadarının yeni ev, ne kadarının ikinci elolduğu tartışıyor, yabancı emekli fonlarınıgayrimenkul piyasamıza çekerek, dış borçlarımızınvadesini uzatmayı hayal ediyoruz.

Emlaklarımızın doğrudan gayrimenkul veya“mortgage” tasarısı ile menkulleştirilerek yabancılarasatışı, son dönemde ekonominin kırılganlığını artıranen büyük etken olarak görülen cari açık sorunununçözümü için dahi tek umudumuz. Neyin satıldığıkimsenin umurunda değil. Yeter ki günü kurtaralım.

eni meslekler, yeni dernekler çıktı ortaya;Emlak zmanları, Gayrimenkul DeğerlemeUzmanları, Gayr menkul Yatırım Uzmanları, bunlarındernekleri, dernek başkanları hep bir ağızdan emlakpiyasasının geleceğinin ne kadar parlak olduğunusöylüyorlar Bu durum emlak piyasasında fiyatlarıartırıyor, bu büyük fırsatı kaçırmak istemeyen insanlar,yapılan yoğun reklam kampanyalarının da etkisiylekonut kredisi almak üzere bankalara koşuyor.yapıcıları ve inşaat malzemesi üreticileri son yıllarınen güzel günlerini yaşıyorlar. Emlak fiyatlarındakiartış, 2003 yılından günümüze kadar yaklaşı

“ ”.Ekonomimizin ve hatta

pasta o kadar büyük

nenu

Tüm televizyonlar, gazeteler “Emlak Komisyoncusu”oldu.

Bu süreçte yU

i

.

Konut

k % 40-

50 artmış bulunmaktadır. Bu artış ABD doları bazalındığında 60’lara çıkmaktadır(son günlerde dövizde görülen artış, sürecin nasılgelişeceği tahmin edilemediğinden oranlarayansıtılmamıştır).

İstanbul'da, Ankara'da, Ereğli'de, Balıkesir'de,Kuşadası'n yerde Kentsel Dönüşüm Alanlarıtespit ediliyor Oferlere, Kutmanlara,Dubaililere ayrılırken, daha küçük olanlar

zarlanıyor

Eskiden kentsel rantın oluşumu ve paylaşımıkonusunda dikkatli olunmasını bunun çevre ve sosyaldevlet açısından sakıncalarını söyleyenler , artıkranttan korkmamamız gerektiğini söylüyor. Meseleninyaratılan değer (rant) değil bu değerin nasılpaylaşıldığı, vergilendirilip vergilendirilmediğiolduğunu enin ranttan korkmak gibi birsaplantısının olmadığını

Dolayısı ile, bütün bu gelişmelerkonunun bu kadar yoğun bir şekilde gündemegelmesinin bize anlattığı temel husus; planlama vemimarlık eyleminin salt fiziki yapıyı değiştirmediği,yarattığı ekonomik ve sosyal sonu larının büyüklüğünedeniyle,

siyasi bir tercihe bağlı olarak gerçekleştirilenbir eylem olduğu mi böyle olmuştur?Şüphesiz ki hayır. Vali Hausman tarafından Paris’tegerçekleştirilen imar çalışmalarının askeri ve siyasinedenleri, birleşen Almanya nın gücünü ve duvarınyıkıldığını göstermek için Berlin’de gerçekleştirilenbüyük imar faaliyetlerinin siyasi amaçları herkestarafından bilinmektedir. planlama ve

ortalama olarak %55-

da, her. Büyük olanlar,

yerelyönetimlerce pa .

,bile

,

, kimsnedense anlamak

istemiyorlar.

Bu konulardan çok söz ediliyor, bahsedilen paralarçok büyük. in ve

çgünümüzde her zamankinden daha çok

olarak,dur. Bu yeni

'

Yeni olan,

Ahmet Müfit Bayram Şehir Plancısı, YAYED Yönetim Kurulu Üyesi

KENTSEL DÖNÜŞÜM TARTI MALARIŞ

6 7dosya kentsel donusumkentsel donusum

Bilinen şehircilik ve mimarlık kuralları hiçe sayılarak,demokratik ve açık olmayan süreçler, yüksek betonbloklar. Tipleştirme, sadece konut alanında değil;elde edilen , Adliye binalar

birbirinin tıpkı basımı üretilen tip projelerde desöz konusu. Toplu Konut İdaresi Yatırımcı kurumlararasında inşaat yatırımında birinci sırada yer alıyor,Adalet Bakanlığı ikinci büyük yatırımcı kamukuruluşu. Her ilde, her ilçede adliye binalarıyapılmaya başlandı, üretilen projelerde genel olarak,geçmişe öykünen, kötü kopyacılık ve taklitçiliğinhakim olduğu “kimlikli, kişilikli yapılar”ın sayısıgiderek artıyor.

Ankara Büyükşehir Belediyesinin programında,alanının

planlandığı ifade edilmiş. Bir başka alan90'lı yıllardan bugüne kadar devam eden ve

dönüşen bir alan. O alanda da 4. ve 5. etapyapılaşma önümüzdeki günlerde başlayacak. Bualanda da üretimi planlanıyor.

nin yapımına başlanmış durumda.

Bütün bu alanlarda yapılacak konut sayısınıtopladığımızda Ankara'da, kamu eliyle yüz elli bineyakın bir toplu konut üretimi söz konusu. Onundışında, Temelli bölgesinde Türk Konut'un ürettiği yada başka özel sektör kuruluşlarının ürettiği konutlarıve Eskişehir Yolunda devam eden inşaatları da dahilederseniz, yaklaşık üretiminden sözetmek mümkün. (800.000 nüfulu yeni bir kent)

Bu durum sadece Ankara için geçerli değil;Türkiye'nin birçok bölgesinde benzer uygulamalarvar, Toplu Konut eliyle kentlerimizde toplu konutüretimi söz konusu. Bu ihtiyacı kimin, nasıl tespitettiği, nasıl belirlediği konusunda en ufak bir veri, enufak bir bilimsel çalışma yok. Türkiye'de yapılan enson nüfus sayımı üzerinden 4 yıl gibi bir zamangeçmiş; bu dört yıl içerisinde nüfus artmış, bunüfusun kentlere doğru yığılması ne durumda,sayısal olarak bu ne anlam ifade ediyor, bununüzerine hiçbir araştırma yapılmamış, Kamu buaraştırmayı yapma ihtiyacını hissetmiyor. Olupbitenleri hep birlikte seyrediyoruz.

Proje elde etme süreciyle ilgili özellikle bizimüzerinde durmamız gereken diğer bir konu ise; (eğerbu kadar çok konut ihtiyacı varsa), planlama ilkeleriçerçevesinde ve kamusal yarar ön planda tutularakbilimsel veriler oluşturulduktan sonra, bütün

eğitim yapılarında

(Üretilen yapılar “kişilikli kimlikli”de biz mi farkında değiliz ..)

Mamak Bölgesi için 60.000 konut“Dikmen

Vadisi”;

19.700 adet konut5.000 konutluk “Eski Altındağ Kentsel DönüşümProjesi”

200.0000 konut

Merkezi Yönetimin ve yerel yöneticilerin böyle birpolitika izliyor olmalarının önemli nedenlerindenbiri de, ülkede bir türlü yaratılamayan “EkonomikPatlamayı ve İstihdamı”, daralan ekonomiyi “sünitalepler oluşturmak suretiyle” hareketlendirmek, birbaşka ifade ile, “belli bir kesimin” elinde sıkışansermayenin, Kamu Toprakları üzerinden, yeniden“ranta” dönüştürülmesi ve realize edilmesineolanak sağlamak olarak algılamak mümkün..

ındavb.

!

demokratik ve çağdaş ülkelerde olduğu gibi, projelerinyarışma yoluyla elde edilmesi, bu son derece önemli.

Bugüne kadar varolan kamunun proje elde etmebiçimleri, giderek üç-dört mimarın yaptığı (kiminyaptığını da çok önemli değil) tip projelere dönüşüyor.Bu süreç bir süre sonra bizim yaşamımızı tipleştirmeyedoğru götürecek, bütün bu olup bitenlere baktığımızzaman, birbirinin aynı konutlarla; etrafı tel örgülerleçevrili birbirine benzeyen büyük sitelerle; kent dair,insana, insanca yaşamaya dair olması gereken şeylerdenyoksun mekanlarla, üretim biçimleri ile karşı karşıyayız.

Bugün genel nüfusun yüzde 65'e yakını kentlerdeyaşamak durumunda ve bu sayı giderek artıyor.Önümüzdeki yıllarda bu sayının yüzde70-80'lereçıkması kaçınılmaz. Kırsal kesimde ekonomik ve sosyalihtiyaçlar karşılanamaması sonucunda, kent nüfusugiderek artıyor. Kent nüfusunun artması doğal olarakbarınma ihtiyaçları, alt yapı, eğitim, sağlık, kültür veçalışma ihtiyaçlarının karşılanmasını zorunlu halegetiriyor. Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Özellikle SosyalDevletin, Çağdaş Kent Yönetimlerinin bütün bunlarınönlemini almak durumunda olduğunu belirtmekgerekir. Bir dönem ülkemizde “Milli Fiziki Plan”lar,bilimsel araştırmalar yapıyorlardı. Maalesef bugün bubilimsel yaklaşımlar terk edildi.

Bu ülkenin geçmişine binlerce yıllık mimarlık kültürünebaktığımız zaman, en azından Cumhuriyetdönemindeki ülkeyi yöneten insanların, kentleşme veproje elde etme süreclerinin son derece demokratik,insani, bilimsel araştırmayı, meslek adamını veplanlamayı öne çıkaran yaklaşımları olduğunugörüyoruz... Bu yaklaşım uzun süre devam etmiş.Ancak bugün kenti yönetenler bu kavramlardan sonderece uzaktalar, rant ilişkileri her şeyin önüne geçmişdurumda.

Meslek çevreleri, gündemdeki projelerin, getirmekteoldukları ciddi ve büyük değişimlere oranla ciddiyetsizkanunlarla ele alınması karşısında tepki duymakta vebu gelişmelerin ardındaki derin ilişkiler ağınıkavradıkça büyük endişeler duymaktadır.Uygulamalar, dönüşümün toplumsal adalet vesürdürülebilirlik ilkelerine sahip stratejikyaklaşımlarına değil, küreselleşme içindeki hızlı imajve rant kazanımı boyutuna odaklanmış şekildeilerlemektedir.

Kaynak:

1. A.Öncü-Petra Weyland Mekan, Kültür,İktidar/İletişim Yayınları 1.Baskı 2005/İstanbul

2. Y.Şehir Plancısı E. Yıldırım 2005/ Doktora çalışması

3. ULUSOY, Ali, TURAN, Menaf & YILDIRIM, Ege,

, Sunuş ve Sohbet Etkinliği, Mimarlar Derneği1927, 22 Aralık 2005 (konuşma notları)

Ankara'da Kentsel Dönüşüm Politikaları, Yansımaları veSonuçları

NEREDEN ÇIKTI BU KENTSEL DÖNÜŞÜM?

Son dönemin sihirli kavramı Kentsel Dönüşümbüyüyüp büyümeyeceği

geleceği bile bu kavram ile açıklanmaya çalışılıyor.“Kentsel Dönüşüm” sı ki hepberaber kentsel dönüşümün erdemlerindenbahsediyor, pastadan nasıl pay alacağımızıtartışıyoruz. Televizyon kanallarında paramızı nasıldeğerlendireceğimiz konusunda ahkam kesen medyameddahları bile gayrimenkul uzmanı oldu. Borsanınçökmemesi içim ABD'de satılan ev sayısını takipediyor, kadarının yeni ev, ne kadarının ikinci elolduğu tartışıyor, yabancı emekli fonlarınıgayrimenkul piyasamıza çekerek, dış borçlarımızınvadesini uzatmayı hayal ediyoruz.

Emlaklarımızın doğrudan gayrimenkul veya“mortgage” tasarısı ile menkulleştirilerek yabancılarasatışı, son dönemde ekonominin kırılganlığını artıranen büyük etken olarak görülen cari açık sorunununçözümü için dahi tek umudumuz. Neyin satıldığıkimsenin umurunda değil. Yeter ki günü kurtaralım.

eni meslekler, yeni dernekler çıktı ortaya;Emlak zmanları, Gayrimenkul DeğerlemeUzmanları, Gayr menkul Yatırım Uzmanları, bunlarındernekleri, dernek başkanları hep bir ağızdan emlakpiyasasının geleceğinin ne kadar parlak olduğunusöylüyorlar Bu durum emlak piyasasında fiyatlarıartırıyor, bu büyük fırsatı kaçırmak istemeyen insanlar,yapılan yoğun reklam kampanyalarının da etkisiylekonut kredisi almak üzere bankalara koşuyor.yapıcıları ve inşaat malzemesi üreticileri son yıllarınen güzel günlerini yaşıyorlar. Emlak fiyatlarındakiartış, 2003 yılından günümüze kadar yaklaşı

“ ”.Ekonomimizin ve hatta

pasta o kadar büyük

nenu

Tüm televizyonlar, gazeteler “Emlak Komisyoncusu”oldu.

Bu süreçte yU

i

.

Konut

k % 40-

50 artmış bulunmaktadır. Bu artış ABD doları bazalındığında 60’lara çıkmaktadır(son günlerde dövizde görülen artış, sürecin nasılgelişeceği tahmin edilemediğinden oranlarayansıtılmamıştır).

İstanbul'da, Ankara'da, Ereğli'de, Balıkesir'de,Kuşadası'n yerde Kentsel Dönüşüm Alanlarıtespit ediliyor Oferlere, Kutmanlara,Dubaililere ayrılırken, daha küçük olanlar

zarlanıyor

Eskiden kentsel rantın oluşumu ve paylaşımıkonusunda dikkatli olunmasını bunun çevre ve sosyaldevlet açısından sakıncalarını söyleyenler , artıkranttan korkmamamız gerektiğini söylüyor. Meseleninyaratılan değer (rant) değil bu değerin nasılpaylaşıldığı, vergilendirilip vergilendirilmediğiolduğunu enin ranttan korkmak gibi birsaplantısının olmadığını

Dolayısı ile, bütün bu gelişmelerkonunun bu kadar yoğun bir şekilde gündemegelmesinin bize anlattığı temel husus; planlama vemimarlık eyleminin salt fiziki yapıyı değiştirmediği,yarattığı ekonomik ve sosyal sonu larının büyüklüğünedeniyle,

siyasi bir tercihe bağlı olarak gerçekleştirilenbir eylem olduğu mi böyle olmuştur?Şüphesiz ki hayır. Vali Hausman tarafından Paris’tegerçekleştirilen imar çalışmalarının askeri ve siyasinedenleri, birleşen Almanya nın gücünü ve duvarınyıkıldığını göstermek için Berlin’de gerçekleştirilenbüyük imar faaliyetlerinin siyasi amaçları herkestarafından bilinmektedir. planlama ve

ortalama olarak %55-

da, her. Büyük olanlar,

yerelyönetimlerce pa .

,bile

,

, kimsnedense anlamak

istemiyorlar.

Bu konulardan çok söz ediliyor, bahsedilen paralarçok büyük. in ve

çgünümüzde her zamankinden daha çok

olarak,dur. Bu yeni

'

Yeni olan,

Ahmet Müfit Bayram Şehir Plancısı, YAYED Yönetim Kurulu Üyesi

KENTSEL DÖNÜŞÜM TARTI MALARIŞ

6 7dosya kentsel donusumkentsel donusum

bunun sonucunda oluşan kentsel rantındeğişmesi ,rantı yandaşlarına dağıtmayı arzu eden ve bu amaçlaspekülatörlüğe soyunan m

yatırımcıların yerini uluslararasıfinans sisteminin alıyor olmasıdır.

ıkarılan ve çıkarılmakta olan bir çokyasanın altında yatan budur. “Kentsel Dönüşüm”kavramını; yabancılara mülk satışından,mortgage'dan, gayrimenkul yatırım ortaklıklarından,GATS'dan, hizmetlerin serbest dolaşımından, çevre,planlama ve imar mevzuatımızın yabancıların aşinaolduğu şekle uydurulmak istenmesinden (çevremevzuatımız Almanlardan alınan

ş durumda, imar mevzuatını kime havaleetsek acaba) bağımsız düşünmemiz mümkündeğildir.

sonucunda oluşan vetüm toplumun refahına katkı sağlaması gerekenkentsel rantın vergilendirilmesine

yapılmıyor olmasının nedeni debudur (Gelişmiş ülkelerde kentsel rant ciddi şekildevergilendirilmektedir)

Bilindiği gibi bugün kullanıldığı anlamda “KentselDönüşüm” kavramı; neo-liberalizm, küreseleşme vedünya kenti kavramlarının, kavram olmaktan çıkıpgerçekliğe dönüşmelerinde kullanılan en temelaraçlardan biri olmuştur. Bu çerçevede, “KentselDönüşüm” kavramına, “Kentsel Yenileme”kavramından daha geniş bir içerik yüklenmekte, dahaönce yapılaşmamış (ilk kez yapılaşmaya açılan)alanlarda bu kapsamda anılmaktadır.

70’lerin sonuna doğru fikir olarak şekillenmeyebaşlayıp, 80'lerde hız kazanan bu gelişmenin en iyiörnekleri arasında Londra “Docklands”, Paris

eriverilmektedir. Tüm projelerin amacı, yeni dünyadüzeninde kentlerin rekabet imkanlarını artırmak,uluslararası şirketleri ve finansmanı ülkelerineçekmek ülkelerin uluslararası sistemeentegrasyonunu artırmak,

projelerin sahiplerinin sunuşlarındabelirtilmektedir. ıfinans sisteminin komuta kontrol merkezlerinden biriolmak anlamına gelmektedir ve misafir ettiğişirketlerin gücü ve temsil düzeyi ile orantılı olarak,

siyasi güç merkezlerinden farklıyeni bir siyasi güç

merkezini tanımlamaktadır. Bir dünya kentininniteliğinin ne olması gerektiği ile ilgili olarak çeşitliuluslararası örgütlerce kriterler yayınlamış, şanslıkentler listelenmeye çalışılmıştır.

Örnek aldığımız dört projeden ikisi gelişmiş batıülkelerinde, ikisi ise ortadoğudadır. İlk üçü mevcutkent dokusunun yeni bir tasarımla, kullanımbiçiminin değiştirilmesini amaçlarken, Dubai projesiboş bir alanda gerçekleştirilmiştir. Dördü de teknik

taliplerinin, arazi veya gecekondu sahibinin yerini

erkezi ve yerelyönetimlerin, yerli ise

Son dönemde ç

krediyle Almanlaraihale edilmi

,Bir çok yasa yeniden düzenlenirken,

tamamen kamusal bir hizmetin

yönelik birdüzenlemenin hala

.

19

“Defans”, Beyrut Kent Merkezi ve Dubai örnekl“

,yani “dünya kenti” olmak”

olarak, bizzat“Dünya Kenti” olmak, uluslararas

mevcut ulusal , onugöreli olarak ikinci plana atan

DÜNYA ÖRNEKLERİ

özellikleri ve tasarımları açısından başarılıbulunmaktadır. ’teki ’

günün gereklerineuygun dönüşümler sağlanarak dekorumalarını amaçlarken,gelişmiş ülkelerin yeni ortadoğu tasarımında

büyük önem taşımaktadır

Doğaldır macı siyasi olan bir konuyu sadeceteknik veya sanatsal nitelikleriyle değerlendirmekmümkün değildir. Yapılacak değerlendirme isteristemez siyasi ve ekonomik nitelikler de taşıyacaktır.

Yukarıda belirttiğimiz gibi, projelerin amaçlarıaynıdır. Farklılık projelerin amaçlarında değilgerçekleştirilme biçimlerinden kaynaklanmaktadıryukarıda kısaca değindiğimiz rant tartışması ve

nsmanda kullanılan sermayenin kaynağı ileilişkilidir.

Projeleri, uygulama için gereken sermayenin kaynağıaçısından değerlendirdiğimizde; Paris, Londra veDubai projelerikaynaklarını kullanmaları ve ağırlıklı olarakyatırımcılarının kendi ülkelerinin şirketleri olmasıaçısından benzerlik taşımasına karşın, BeyrutProjesinin finansmanı Avr pa (esas olarak Fransa) veSuudi Arabistan kaynaklıdır. Bu proje sonucundaLübnan çok ciddi bir dış borç yükü ile karşı karşıyakalmıştır.

Diğer bir önemli husus ise, bu projenin babası sayılanpojenin yapıldığı yıllarda Lübnan Başbakanı olan

’ gerekpopularitesinin (Berluskoni gibi medya şirketlerininde sahibidir) servetinin çok daha artmışolmasıdır. (Türk Telekom geçen sene aynı zamandaSuudi Arabistan vatandaşı da olan bu kişinin şirketitarafından satın alınmıştır.) ifadeetmeye çalıştığımız bu iki özelliği ile diğerprojelerden farklılaşmaktadır.

Başbakan Hariri ve siyasi yandaşlarını gerekekonomik, gerekse siyasi olarak güçlendirmiş, ülkeSuriye ile yollarını ayırırken, batı ve batı yanlısı arapülkeleriyle bağlarını güçlendirmiştir halkı şuanda, batı yanlıları - Suriye yanlıları diye tekrar ikikutba ayrımış durumdadır.

yıllar neo-liberalizmin sağcısıyla solcusuylaherkesi etkilediği, finansal liberalizasyonunözelleştirmenin (80 darbesinin yarattığı siyasikaosunda etkisiyle) Turgut Özal tarafından karşıçıkılamaz doğrular olarak topluma sunulduğu yıllarolmuştur. 90'ların başında Sovyetler Birliğininçökmesi, Doğu Avrupa ülkelerinde yaşanandeğişiklikler tüm dünyada olduğu gibi ülkemizsolunun da alternatifüretememesi ve bu gelişmenin peşine takılmasısonucunu doğurdu.

Paris ve Londra daki projeler, bukentlerin varolan potansiyellerini,

gelecekteDubai ve Lübnan projeleri,

bölgemerkezi olarak .

ki, a

ve

fina

kendi ülkelerinin finansman

u

veRefik Hariri nin, bu pojeler sonucunda

, gerekse

Beyrut Projesi

Proje,

. Ülke

1980'li ,ve

kendine güvenini kaybetmesi,

ÜLKEMİZ ÖRNEKLERİ

1984 yılında üç büyük şehirde BelediyeBaşkanlıklarını ANAP'lı adaylar kazandıktan sonra,değiştirilen yerel yönetim yasaları ile sağlanan maddi

ve denetimsiz plan değişikliği imkanlarınında katkısıyla Belediye Başkanları büyük kentselprojeler üretmeye koyuldular. İstanbulda Dalandönemi kentsel dönüşüm projelerinin plansız,programsız da olsa yapılmaya başlandığı yıllar oldu.Tarlabaşı Bulvarı, Gökkafes, boğazınyapılaşmaya açılması, doğa,tarih, yasa ve uzman tanımaz bir şekilde İstanbulungündemine girdi. Ankara'da Güvenpark’ın altının

ve dolmuş otobüs terminali yapılmakistenmesi bu projelerden akıllarda kalan bir örnekİzmir'de deniz ile kentin ilişkisini koparan sahil yol

ikinci konut adı altında sahillerdekibetonlaşma

“Kentsel Dönüşüm” konusunda ülkemizde ortayaçıkan il örnekler 1980 lerin ikinci yarısındaAnkara'da şekillenmeye başlamış Ulus Tarihi KentMerkezi Yarışması yapılmış, bu projenintamamlayıcısı ve Nazım Plana göre Merkezi İşAlanının 1. Aşaması olarak düşünülen AnkaraUluslararası Ticaret Merkezi Proje bu dönemdebaşla ılmıştır.

O zamanki eğilimlere uygun olarak, kamu ve özelgirişimin işbirliğini öngören bu projeler 1989 yılındaBelediye Başkanı olan Murat KARAYALÇIN yönetimitarafından da ciddiye alınmış, Dikmen ve PortakalÇiçeği Vadi projeleriyle birlikte dönüşüm projeleriolarak kamuoyuna sunulmuş

Bu projelerin gerçekleştirilmesi için ise iki ayrı yolizlenmiştir. Konut amaçlı Portakal Çiçeği ve DikmenVadisi Projelerinin belediyenin resmi yapısı dışındaoluşturulan şirketler eliyle yürütülmesi yolunagidilirken (yurtdışı örneklere benzer şeki , UlusTarihi Kent Merkezi Projesi ve Uluslararası TicaretMerkezi Projesinin belediyenin idari bünyesi içindegerçekleştirilmesi öngörülmüştür.

Bu tercih projelerin gerçekleşme şansını da doğrudanetkilemiş, belediyenin idari yapısının dışında, şirketlerbünyesinde, dış kredi de kullanılmak suretiylegerçekleştirilen ve bu yönü ile yurt dışı başarılı

Portakal Çiçeği ve Dikmen VadisiProjeleri , Ulus Tarihi KentMerkezi Projesi ve Uluslararası Ticaret MerkeziProjelerinde uygulama aşamasına (HacbayramMeydanı Düzenlemesi dışında) geçilememiştir .

1994 yılında belediye yönetimine gelen MelihGökçek rant amacını dahabelirginleştirerek

miştir.gibi ortaya çıkan büyük ve lüks

konut projeleri bu anlayışın ve örgütlenme biçiminindevamı niteliğindedir ve toplumun konut sorunununçözümü am cıyla herhangi bir ilişkisi yoktur. Amacıdar gelirli toplum kesimlerinin konut sorununa

olanaklar

Park Otel,vb. gibi bir çok proje

otopark.

uprojesi,

hep bu dönemin () projeleri olarak gündeme geldi.

k ciddi,

sinen

situr.

lde)

“ ”örneklere benzeyen

, hayata geçirilirken

. .

konut projelerini, dadevam ettirirken, kent merkezine

yönelik projeleri büyük ölçüde ihmal etGünümüzde mantar

a

kenti ve kentliyidönüştürme

katkıda bulunmak olan Başbakanlık Toplu Konutİdaresi dahi bu amacını ikinci plana atmış, üst gelirgurubuna yönelik “prestij” projelerine yoğunlaşmıştır.

üm büyük kentsel yatırımlar kentinçeperlerinde gerçekleştirilmiş

arı, Bayındır Barajı, Gölbaşıbu alanların civarında büyük konut projeleriplanlanmış ve uygulanmıştır u alanlarda, buprojeler öncesinde ne gibi mülkiyet değişikliklerininyaşanmış olduğu araştırılmaya değ

una karşılık kent merkezi (Ulus, Kızılay) gerek trafikdüzenlemeleri, gerekse bakımsızlık nedeni ile (ZaferMeydanının, Güvenpark'ın, Ulus ve Hacı BayramMeydanlarının durumu) fiziki ve sosyal olarakçöküntü mekanları haline getirilmişti

Bu noktada herkes tarafından bilineni bir kez dahatekrarlamakta yarar bulunmaktadır. Konut amaçlı buprojeler gerçekte dönüşüm projeleri değildir. Birkentsel alandaki kullanım biçimini değiştirmeyen,aynı kullanımla yenilenmesini veya rehabiliteedilmesini öngören bu projelerin “Kentsel İyileştirme”veya “Kentsel Yenileme” projeleri olarakisimlendirilmeleri gerekir. Bu konut projelerinin“Kentsel Dönüşüm Projeleri” olarak adlandırılmanedeni, projelerin içinde saklı olan rantsağlama amacının, dönüşüm kelimesinin içinde yatan

olumlu ideolojik anlamın ardındasaklanılmak istenilmesinden kaynaklanmaktadır. Birgecekondu alanının çok katlı konut alanı halinegetirilmesinin dönüşümle bir ilişkisibulunmamaktadır, yapılan rantın artırılaması veyeniden paylaştırılması yoluyla yenilenmeninsağlanmasıdır.

Dünyada sadece konut amaçlı olarak yapılmışdönüşüm projesi veya konut projesi yaparakdönüşmüş bir kent bulunmamaktadır. Başarılı yurtdışı örnekler olarak bahsettiğimiz tüm projeler,çalışma alanlarının (ticaret merkezleri, tekno parklar,vb.), dolayısı ile kentin ekonomik aktivitelerinin“daha çağdaş hale getirilmesi” dönüştürülmesi ileilgilidir. Konut projeleri esas amaca destek olarakgerçekleştirilmektedir.

ökçek önüşümün kentin merkezfonksiyonlarının dönüştürülmesi yoluylagerçekleşeceğinin farkındadır. Kendisinin merkezdedönüşümü öngörennazım plan ve ulaşım ana planına aykırıdışında kent içine yapılması yasak olan büyükmağazalar ve alışveriş merkezlerinin, kent içinde yerseçme taleplerine olumlu yaklaşımı ile tutarlıolmuştur

Gelişmenin bu yönde olmasında ülkemizperakendecilik sektörüne girmek ağırlığını artırmakisteyen yabancı marka ve perakendecilik şirketlerininbüyük katkısı olduğu ünümüzde bu tür büyükalışveriş merkezlerinde yerli markaların yer bulmaktagüçlük yaşadıkları, ciddi bir yakınma konusu olarak

,

Bu dönemde t(Göksu Park, Harikalar

Diy park projeleri gibi),

(b

er bir konudur).B

r.

“bir kesime”

popüler ve

Melih G d

projeleri durdurma yönündekitercihi, yurt

.

ve

, g

8 9dosya kentsel donusumkentsel donusum

bunun sonucunda oluşan kentsel rantındeğişmesi ,rantı yandaşlarına dağıtmayı arzu eden ve bu amaçlaspekülatörlüğe soyunan m

yatırımcıların yerini uluslararasıfinans sisteminin alıyor olmasıdır.

ıkarılan ve çıkarılmakta olan bir çokyasanın altında yatan budur. “Kentsel Dönüşüm”kavramını; yabancılara mülk satışından,mortgage'dan, gayrimenkul yatırım ortaklıklarından,GATS'dan, hizmetlerin serbest dolaşımından, çevre,planlama ve imar mevzuatımızın yabancıların aşinaolduğu şekle uydurulmak istenmesinden (çevremevzuatımız Almanlardan alınan

ş durumda, imar mevzuatını kime havaleetsek acaba) bağımsız düşünmemiz mümkündeğildir.

sonucunda oluşan vetüm toplumun refahına katkı sağlaması gerekenkentsel rantın vergilendirilmesine

yapılmıyor olmasının nedeni debudur (Gelişmiş ülkelerde kentsel rant ciddi şekildevergilendirilmektedir)

Bilindiği gibi bugün kullanıldığı anlamda “KentselDönüşüm” kavramı; neo-liberalizm, küreseleşme vedünya kenti kavramlarının, kavram olmaktan çıkıpgerçekliğe dönüşmelerinde kullanılan en temelaraçlardan biri olmuştur. Bu çerçevede, “KentselDönüşüm” kavramına, “Kentsel Yenileme”kavramından daha geniş bir içerik yüklenmekte, dahaönce yapılaşmamış (ilk kez yapılaşmaya açılan)alanlarda bu kapsamda anılmaktadır.

70’lerin sonuna doğru fikir olarak şekillenmeyebaşlayıp, 80'lerde hız kazanan bu gelişmenin en iyiörnekleri arasında Londra “Docklands”, Paris

eriverilmektedir. Tüm projelerin amacı, yeni dünyadüzeninde kentlerin rekabet imkanlarını artırmak,uluslararası şirketleri ve finansmanı ülkelerineçekmek ülkelerin uluslararası sistemeentegrasyonunu artırmak,

projelerin sahiplerinin sunuşlarındabelirtilmektedir. ıfinans sisteminin komuta kontrol merkezlerinden biriolmak anlamına gelmektedir ve misafir ettiğişirketlerin gücü ve temsil düzeyi ile orantılı olarak,

siyasi güç merkezlerinden farklıyeni bir siyasi güç

merkezini tanımlamaktadır. Bir dünya kentininniteliğinin ne olması gerektiği ile ilgili olarak çeşitliuluslararası örgütlerce kriterler yayınlamış, şanslıkentler listelenmeye çalışılmıştır.

Örnek aldığımız dört projeden ikisi gelişmiş batıülkelerinde, ikisi ise ortadoğudadır. İlk üçü mevcutkent dokusunun yeni bir tasarımla, kullanımbiçiminin değiştirilmesini amaçlarken, Dubai projesiboş bir alanda gerçekleştirilmiştir. Dördü de teknik

taliplerinin, arazi veya gecekondu sahibinin yerini

erkezi ve yerelyönetimlerin, yerli ise

Son dönemde ç

krediyle Almanlaraihale edilmi

,Bir çok yasa yeniden düzenlenirken,

tamamen kamusal bir hizmetin

yönelik birdüzenlemenin hala

.

19

“Defans”, Beyrut Kent Merkezi ve Dubai örnekl“

,yani “dünya kenti” olmak”

olarak, bizzat“Dünya Kenti” olmak, uluslararas

mevcut ulusal , onugöreli olarak ikinci plana atan

DÜNYA ÖRNEKLERİ

özellikleri ve tasarımları açısından başarılıbulunmaktadır. ’teki ’

günün gereklerineuygun dönüşümler sağlanarak dekorumalarını amaçlarken,gelişmiş ülkelerin yeni ortadoğu tasarımında

büyük önem taşımaktadır

Doğaldır macı siyasi olan bir konuyu sadeceteknik veya sanatsal nitelikleriyle değerlendirmekmümkün değildir. Yapılacak değerlendirme isteristemez siyasi ve ekonomik nitelikler de taşıyacaktır.

Yukarıda belirttiğimiz gibi, projelerin amaçlarıaynıdır. Farklılık projelerin amaçlarında değilgerçekleştirilme biçimlerinden kaynaklanmaktadıryukarıda kısaca değindiğimiz rant tartışması ve

nsmanda kullanılan sermayenin kaynağı ileilişkilidir.

Projeleri, uygulama için gereken sermayenin kaynağıaçısından değerlendirdiğimizde; Paris, Londra veDubai projelerikaynaklarını kullanmaları ve ağırlıklı olarakyatırımcılarının kendi ülkelerinin şirketleri olmasıaçısından benzerlik taşımasına karşın, BeyrutProjesinin finansmanı Avr pa (esas olarak Fransa) veSuudi Arabistan kaynaklıdır. Bu proje sonucundaLübnan çok ciddi bir dış borç yükü ile karşı karşıyakalmıştır.

Diğer bir önemli husus ise, bu projenin babası sayılanpojenin yapıldığı yıllarda Lübnan Başbakanı olan

’ gerekpopularitesinin (Berluskoni gibi medya şirketlerininde sahibidir) servetinin çok daha artmışolmasıdır. (Türk Telekom geçen sene aynı zamandaSuudi Arabistan vatandaşı da olan bu kişinin şirketitarafından satın alınmıştır.) ifadeetmeye çalıştığımız bu iki özelliği ile diğerprojelerden farklılaşmaktadır.

Başbakan Hariri ve siyasi yandaşlarını gerekekonomik, gerekse siyasi olarak güçlendirmiş, ülkeSuriye ile yollarını ayırırken, batı ve batı yanlısı arapülkeleriyle bağlarını güçlendirmiştir halkı şuanda, batı yanlıları - Suriye yanlıları diye tekrar ikikutba ayrımış durumdadır.

yıllar neo-liberalizmin sağcısıyla solcusuylaherkesi etkilediği, finansal liberalizasyonunözelleştirmenin (80 darbesinin yarattığı siyasikaosunda etkisiyle) Turgut Özal tarafından karşıçıkılamaz doğrular olarak topluma sunulduğu yıllarolmuştur. 90'ların başında Sovyetler Birliğininçökmesi, Doğu Avrupa ülkelerinde yaşanandeğişiklikler tüm dünyada olduğu gibi ülkemizsolunun da alternatifüretememesi ve bu gelişmenin peşine takılmasısonucunu doğurdu.

Paris ve Londra daki projeler, bukentlerin varolan potansiyellerini,

gelecekteDubai ve Lübnan projeleri,

bölgemerkezi olarak .

ki, a

ve

fina

kendi ülkelerinin finansman

u

veRefik Hariri nin, bu pojeler sonucunda

, gerekse

Beyrut Projesi

Proje,

. Ülke

1980'li ,ve

kendine güvenini kaybetmesi,

ÜLKEMİZ ÖRNEKLERİ

1984 yılında üç büyük şehirde BelediyeBaşkanlıklarını ANAP'lı adaylar kazandıktan sonra,değiştirilen yerel yönetim yasaları ile sağlanan maddi

ve denetimsiz plan değişikliği imkanlarınında katkısıyla Belediye Başkanları büyük kentselprojeler üretmeye koyuldular. İstanbulda Dalandönemi kentsel dönüşüm projelerinin plansız,programsız da olsa yapılmaya başlandığı yıllar oldu.Tarlabaşı Bulvarı, Gökkafes, boğazınyapılaşmaya açılması, doğa,tarih, yasa ve uzman tanımaz bir şekilde İstanbulungündemine girdi. Ankara'da Güvenpark’ın altının

ve dolmuş otobüs terminali yapılmakistenmesi bu projelerden akıllarda kalan bir örnekİzmir'de deniz ile kentin ilişkisini koparan sahil yol

ikinci konut adı altında sahillerdekibetonlaşma

“Kentsel Dönüşüm” konusunda ülkemizde ortayaçıkan il örnekler 1980 lerin ikinci yarısındaAnkara'da şekillenmeye başlamış Ulus Tarihi KentMerkezi Yarışması yapılmış, bu projenintamamlayıcısı ve Nazım Plana göre Merkezi İşAlanının 1. Aşaması olarak düşünülen AnkaraUluslararası Ticaret Merkezi Proje bu dönemdebaşla ılmıştır.

O zamanki eğilimlere uygun olarak, kamu ve özelgirişimin işbirliğini öngören bu projeler 1989 yılındaBelediye Başkanı olan Murat KARAYALÇIN yönetimitarafından da ciddiye alınmış, Dikmen ve PortakalÇiçeği Vadi projeleriyle birlikte dönüşüm projeleriolarak kamuoyuna sunulmuş

Bu projelerin gerçekleştirilmesi için ise iki ayrı yolizlenmiştir. Konut amaçlı Portakal Çiçeği ve DikmenVadisi Projelerinin belediyenin resmi yapısı dışındaoluşturulan şirketler eliyle yürütülmesi yolunagidilirken (yurtdışı örneklere benzer şeki , UlusTarihi Kent Merkezi Projesi ve Uluslararası TicaretMerkezi Projesinin belediyenin idari bünyesi içindegerçekleştirilmesi öngörülmüştür.

Bu tercih projelerin gerçekleşme şansını da doğrudanetkilemiş, belediyenin idari yapısının dışında, şirketlerbünyesinde, dış kredi de kullanılmak suretiylegerçekleştirilen ve bu yönü ile yurt dışı başarılı

Portakal Çiçeği ve Dikmen VadisiProjeleri , Ulus Tarihi KentMerkezi Projesi ve Uluslararası Ticaret MerkeziProjelerinde uygulama aşamasına (HacbayramMeydanı Düzenlemesi dışında) geçilememiştir .

1994 yılında belediye yönetimine gelen MelihGökçek rant amacını dahabelirginleştirerek

miştir.gibi ortaya çıkan büyük ve lüks

konut projeleri bu anlayışın ve örgütlenme biçiminindevamı niteliğindedir ve toplumun konut sorunununçözümü am cıyla herhangi bir ilişkisi yoktur. Amacıdar gelirli toplum kesimlerinin konut sorununa

olanaklar

Park Otel,vb. gibi bir çok proje

otopark.

uprojesi,

hep bu dönemin () projeleri olarak gündeme geldi.

k ciddi,

sinen

situr.

lde)

“ ”örneklere benzeyen

, hayata geçirilirken

. .

konut projelerini, dadevam ettirirken, kent merkezine

yönelik projeleri büyük ölçüde ihmal etGünümüzde mantar

a

kenti ve kentliyidönüştürme

katkıda bulunmak olan Başbakanlık Toplu Konutİdaresi dahi bu amacını ikinci plana atmış, üst gelirgurubuna yönelik “prestij” projelerine yoğunlaşmıştır.

üm büyük kentsel yatırımlar kentinçeperlerinde gerçekleştirilmiş

arı, Bayındır Barajı, Gölbaşıbu alanların civarında büyük konut projeleriplanlanmış ve uygulanmıştır u alanlarda, buprojeler öncesinde ne gibi mülkiyet değişikliklerininyaşanmış olduğu araştırılmaya değ

una karşılık kent merkezi (Ulus, Kızılay) gerek trafikdüzenlemeleri, gerekse bakımsızlık nedeni ile (ZaferMeydanının, Güvenpark'ın, Ulus ve Hacı BayramMeydanlarının durumu) fiziki ve sosyal olarakçöküntü mekanları haline getirilmişti

Bu noktada herkes tarafından bilineni bir kez dahatekrarlamakta yarar bulunmaktadır. Konut amaçlı buprojeler gerçekte dönüşüm projeleri değildir. Birkentsel alandaki kullanım biçimini değiştirmeyen,aynı kullanımla yenilenmesini veya rehabiliteedilmesini öngören bu projelerin “Kentsel İyileştirme”veya “Kentsel Yenileme” projeleri olarakisimlendirilmeleri gerekir. Bu konut projelerinin“Kentsel Dönüşüm Projeleri” olarak adlandırılmanedeni, projelerin içinde saklı olan rantsağlama amacının, dönüşüm kelimesinin içinde yatan

olumlu ideolojik anlamın ardındasaklanılmak istenilmesinden kaynaklanmaktadır. Birgecekondu alanının çok katlı konut alanı halinegetirilmesinin dönüşümle bir ilişkisibulunmamaktadır, yapılan rantın artırılaması veyeniden paylaştırılması yoluyla yenilenmeninsağlanmasıdır.

Dünyada sadece konut amaçlı olarak yapılmışdönüşüm projesi veya konut projesi yaparakdönüşmüş bir kent bulunmamaktadır. Başarılı yurtdışı örnekler olarak bahsettiğimiz tüm projeler,çalışma alanlarının (ticaret merkezleri, tekno parklar,vb.), dolayısı ile kentin ekonomik aktivitelerinin“daha çağdaş hale getirilmesi” dönüştürülmesi ileilgilidir. Konut projeleri esas amaca destek olarakgerçekleştirilmektedir.

ökçek önüşümün kentin merkezfonksiyonlarının dönüştürülmesi yoluylagerçekleşeceğinin farkındadır. Kendisinin merkezdedönüşümü öngörennazım plan ve ulaşım ana planına aykırıdışında kent içine yapılması yasak olan büyükmağazalar ve alışveriş merkezlerinin, kent içinde yerseçme taleplerine olumlu yaklaşımı ile tutarlıolmuştur

Gelişmenin bu yönde olmasında ülkemizperakendecilik sektörüne girmek ağırlığını artırmakisteyen yabancı marka ve perakendecilik şirketlerininbüyük katkısı olduğu ünümüzde bu tür büyükalışveriş merkezlerinde yerli markaların yer bulmaktagüçlük yaşadıkları, ciddi bir yakınma konusu olarak

,

Bu dönemde t(Göksu Park, Harikalar

Diy park projeleri gibi),

(b

er bir konudur).B

r.

“bir kesime”

popüler ve

Melih G d

projeleri durdurma yönündekitercihi, yurt

.

ve

, g

8 9dosya kentsel donusumkentsel donusum

bizzat ülkemiz iş adamları ve onları temsil etmeküzere kurulan sivil toplum örgütleri tarafın

Yukarıda belirttiğimiz gibi İstanbul, Ankara, İzmir,Adana, Antalya, vb. bir çok ilimizde gelenekselticaret merkezleri hızla çöküntü alanı halinegelmekte, buraların rehabilitasyonu ve yenidencanlandırılmalarına yönelik hiç bir proje, kentseldönüşümü diline pelesenk eden merkezi ve yerelyönetim yetkililerinin aklına gelmemektedir. Hiçkimse Eminönü veya Kemeraltının iyileştirilmesindenve canlandırılmasından bahsetmemekte, buna karşın,İzmir Liman Alanı, e Haydarpaşaprojeleri dillerden düşmemektedir erli firmalar bualanlarda da yer bulamayacaktır

edilen kentlerde yapılması uygun olan budeğeri biçilemeyecek

bir dünya mirası olan İstanbul İzmirpotansiyel

kazançların büyüklüğünü üzerinde ciddiolarak durulması gereken bir husustur. Bugelişmelerin Doğu Avrupa ve Ortadoğu'nun siyasi veekonomik olarak yeniden yapılandırılmasıkapsamında değerl

80 sonrası başlayıp, günümüzde halen devameden asıl dönüşüm, kentsel rantın, siyasi çıkarsağlamaya dönük olarak yoğun bir şekildekullanılması yolu kentlerin ekonomik ve siyasiyapılarında gerçekleştirilmiştir. Çıkarılan imar affıyasaları ve kullanılarak kentlinüfusun sosyal ve ekonomik yapısı ciddi bir şekildedeğiştirilmiştir. Başını sokacak bir gecekondusu olankişi, sadece arsasını müteahhite vererek en az üç-dörtdairenin, yani bugünkü konut fiyatlarıyla yaklaşık300-500 milyar TL'nin potansiyel sahibi halinegetirilmiştir. Şüphesiz ki sorun bu kesimlerinzenginleşmesi değildir. Sorun bu zenginleşmeninkimler tarafından nasıl finanse edildiği ile kentinyapısında yaratılan üşü imkansız

Bazı alanlarda hızla gerçekleşen, bazı alanlarda isehalen potansiyel olarak bekleyen bu rant, kentlerinekonomik güç dağılımı haritalarının değişmesine yolaçmış, gecekonduda oturan

boğuşan vatandaşmdan kurtuluş yolu olarak yağmalanacak bir alan

olarak gösterilmiş, kentin yağmasına ortak edilerek,yağmanın siyasi destekçileri haline getirilmişlerdir.noktadan sonra kentsel yağma geniş kesimleraçısından rum işini bilir anlayışıylamemurun dejenere edilmek istenilmesi gibi)meşrulaştırılmış ü keyi yöneten bazı insanlar bilekaçak yapı yapmış olmalarıyla övünür durumagelmiştir.

Daha önce kentin orta sınıfını oluşturan, yani Kızılayainerken giyimine kuşamına dikkat eden, eğitim

ortalamanın üstünde olan ücretli kesim,hayat boyu çalışmaları sonucunda sağladıklarıbirikimleri ile, kente yeni gelen ve gecekondu yaptığı

dan yükseksesle dillendirilmektedir.

Galata Port v. Y

. Dubai gibi yoktanvar türprojelerin, tarih ve kültürüyle

, gibikentlerimizde gündeme getirilmesi,

gösteren ve

endirilmesi gerekmektedir.

nda

ile,

büyük kentsel projeler

fizikigeri dön olumsuz

etkileridir.

ve bir sürü ekonomik vesosyal sorunla a, kent, buduru

Bu

(benim memu

,

vegelir düzeyi

l

için ödüllendirilen kesimlerden, başlarını sokacakev satın almak durumun kalmış, ücretlikesimlerden bu kesime kaynak transferisağlanmıştır. Uzun dönemde her iki kesimin de budönüşümün mağdurları olacağı açıktır. Buradaanlatılmak istenilen, kentsel operasyonların tesadüfiolarak yapılmadığını vurgulamak, bu operasyonlarsonucunda geleceğin bakış açınız doğrultusundasiyasi ve ekonomik olarak biçimlendirilebileceğiniortaya koymaktır.

Bu iddianın geçerliliğini kabaca da olsa, sağlamakmümkündür. 80'lerin ortasında Ankaranın nüfusuyaklaşık 2.5 milyon yaklaşık%60'ı gecekondu alanlarında yaşamaktadır. Hanehalkını beş olarak kabul ettiğimizde bu alanda yeralan konut sayısı yaklaşık olarak 300 bin olarakkabul edilebilir. Dört katlı imar planlarıyla, birgecekonduya karşılık yapılacak konut sayısınıasgari olarak (yarısı müteahhite yarısı ev sahibinekabulüyle) dört kabul etsek dahi, bu 1.2 milyonkonut anlamına gelmektedir. Bir evin değerini 100milyar kabul ettiğimizde ortaya çıkan ,bugünün fiyatlarıyla yaklaşık 120 katrilyon TL , yaniyaklaşık ABD doları

asgari değerlerle yapılan birhesaptır. Böylesi kaynaktransferinin siyasi ve ekonomik sonuçlarının nedenli önemli olduğunu söylemeye bile gerekbulunmamaktadır. Tarikatların, cemaatların,mafyanın elde ettikleri bu güçle cumhuriyetinkurumlarında ve siyasette yarattığı tahribat, bilinçliyapılan bu yağmanın doğal sonucudur.

Bu iktidar döneminde yukarıda sözünü ettiğimizgibi kentlerimizin yapılaşmalarıyla ilgili bir çokyasal değişiklik gerçekleştirilmiş bulunmaktadır. 2B,Kıyı Yasası ve İmar Kanunu gibi bir çok değişiklikteçıkarılmayı beklemektedir. kişiseldeğerlendirmemiz, en önemli aşamanın

te görüşülmekte olan ( omisyonlarda yapılangörüşmeler tamamlanmış olup

önce genel kurula gündemine alınarakyasallaştırılması beklenmektedir) “Konut FinansmanSistemine İlişkin Çeşitli Kanunlarda DeğişiklikYapılması Hakkında Kanun Tasarısı” (kamu oyundabilinen geçilmiş ğıdırBu nedenle bu tasarı hakkında biraz ayrıntıyagirmek, toprak mülkiyeti ve imar düzenimizdeyapılan ve yapılmaya çalışılan değişikliklerinanlamını daha iyi anlamamızı sağlayacaktır.

Toplam 36 (otuzaltı) maddeden oluşan tasarı ile,2004 sayılı “İcra İflas Kanunu”nda, 2499 sayılı“Sermaye Piyasası Kanunu”nda, 4077 sayılı“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”da, 3226sayılı “Finansal Kiralama Kanunu”nda, 5422 sayılı“Kurumlar Vergisi Kanunu”nda, 193 sayılı “Gelir

da

,

dur ve bu nüfusun

miktar.

85-90 milyar demektir

Bu sadece Ankara için,boyutta ve uzun süreli bir

Süreç haladevam etmektedir.

Ancak,halen

meclis k, meclis tatile

girmeden

ismiyle ) ile olaca .

GÜNÜMÜZDE NELER OLUYOR (MORTGAGE VESONUÇ)

Mortgage

Vergisi Kanunu”nda, 6802 sayılı “Gider VergisiKanunu”nda, 492 sayılı “Harçlar Kanunu”nda ve488 sayılı “Damga Vergisi Kanunu”nda değişiklikleröngörülmektedir.

ABD'de bütünüyle orta sınıfa yönelik olaraktasarlanmış bu ,toplumun alt gelirli kesimlerinin konut sahibiyapılması gibi bir amacı bulunmamaktadır.Evsizlerin en çok olduğu ülke ABD'dir. The USAToday gazetesinde 12 Ekim 2005'de yayımlananverilere göre, her 400 Amerikalı'dan biri evsizdir,yani sokakta yaşamaktadır. Bu açıdan bakıldığında,ortalıkta uçuşan popülist söylemlerle çelişse de,TBMM'de görüşülen yasa tasarısı amacı açısındanyurtdışı örneklerle benzer özellikler taşımaktadır.

TBMM'de görüşülen tasarının hiç bir yerinde (negerekçe, ne de madde metinlerinde), dar gelirlilerinkonut sahibi edilmesine yönelik bir söz veyadüzenleme bulunmamaktadır. Tam tersi bir şekildebu yasa tasarısının amacı; ülkemiz gayrimenkullerin(konut, ticaret veya sanayi binası) menkulleştirilerek,uluslararası finans sisteminin yatırım enstürmanıhaline getirilmesidir. Bu sayede ülkemizin dışborçlarının daha uzun vadelerde yenidenyapılandırılabileceği umudu, tasarının genelgerekçesinde çok açık bir şekilde ifade edilmektedir.

Büyük ölçüde yurtdışı fonları tarafından finanseedilmesi öngörülen Konut Finansmanı Sistemindeortaya çıkabilecek bir kriz, sistemden aldığı kredikarşılığında evini sisteme ipotek eden yüzbinlercekişinin oturduğu konutların, yurtdışı fonlarınınzararının karşılan inden alınması,haraç mezat satılması, binlerce yuvanın yıkılmasıanlamına gelecektir.

Yasa tasarısı, bu yasa çıkmadan önce konut kredisialmış olan herkesin, kendi talepleri olmasa dahi, buyasa kapsamına alınmasını öngörmekte, u tasarıkapsamında İcra İflas Kanununda yapılandeğişikliklerle, alınan konut kredisine ilişkinödemelerde aksama olduğu taktirde, krediye karşılıkolarak ipotek edilen konutun satılarak borcuntahsilatı süreci hızlandırılmakta, kredi almış kişilerinşu anki mevzuata göre sahip oldukları haklartüketiciler aleyhine değiştir .

Herhangi bir kriz döneminde konut fiyatlarınındüşmesi ve ipotek edilen konutun o anki satışdeğerinin borcun tamamını karşılamamasıdurumunda, evini kaybeden kişi aynı zamanda tümvarlıklarının da haciz edilmesi tehlikesiyle karşıkarşıya kalabilecektir. Yasa tasarısında bu konudazikredilmiş aksi bir hüküm tarafımızca tespitedilememiştir. Yasa ile kurulması karara bağlanantüm güvence sistemleri, kredi verenin haklarınıngaranti altına alınması ile ilgilidir. Yasa tasarısında,bırakın konut edinmek üzere sistemden borçlananinsanların zararını karşılamayı, bu zararı azaltmayayönelik dikkate değer bir önlem yer almamaktadır.

lunan “mortgage” sisteminin

,

abilmesi için eller

b

,

,ilmektedir

Yasa tasarısına göre konutların değerini objektifkriterlere göre belirleme görevinin, GayrimenkulDeğerleme Uzmanlarınca yapılmasıöngörülmektedir. Bu görev kredi kullanan konutsahiplerinin haklarının korunması açısından büyükönem taşımasına karşın, yasa tasarısında, buönemine uygun şekilde yer almamıştır. Değerlemeyapacak kişilerin niteliği, değerlemenin objektifkriterlerinin neler olduğu tanımlanmamış, tasarının15. maddesinde yapılan bir düzenlemeyle bu işler(kriterlerin belirlenmesi, denetimleri, vb.) kurulmasıplanlanan “Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği ne

iş

İş alabilmesi ve para kazanabilmesi için, işvereniolacak Konut Finansmanı kuruluşlarıyla birlikteçalışmak zorunda olan bu kişi ve kurumların, nekadar bağımsız ve güvenilir olabileceği ise gerçektetartışmalıdır. ğerlendirmeyiyapacak kişiler, mevcut yasal düzenlemelere göre,Yapı Denetim Şirketlerinin müteahhitlerden ne kadar“bağımsız” olabildiğini iyi bilen mimarlar olacaktır.

Şüphesiz ki sadece bu yazı ile, hem ülkeekonomisini hem de doğrudan vatandaşlarınbarınma sorununu çok olumsuz bir şekildeetkileyebilecek olan bu gelişmelerin, tümboyutlarıyla ve yeterli şekilde ele alınması mümkündeğildir. Yapılan ve yapılması öngörülen yasadeğişikliklerinin her maddesi ile ne getirip negötürdüğü, hangi konularda ne tür sorunlarçıkabileceği ayrıntılı olarak ilgili tüm disiplinlerinkatılımıyla tartışılmalıdır.

Bu tartışma oynanan oyunun büyüklüğü dahaaçık bir şekilde gözler önüne se cektir. Nisan sonuitibarı ile bankalarca kullandırılan konut kredilerininmiktarının 18 milyar dolara ulaştığı ve bu kredilerintamamına yakınının yabancı finans kuruluşlarındanalınan dış kredilerle finanse edildiği, yabancılaragayrimenkul satışlarının ulaştığı boyut ve biçim2006'nın ilk üç ayında gayrimenkul alımı nedeniyle

ülkemize giren yabancı sermaye 850 milyon dolarolarak gerçekleşmiştir) dikkate alındığında dahi,kaygılarımızın boşuna olmadığı göİnternet sitelerinde yapılacak kısa bir tur, ülkemizgayrimenkullerinin kimler tarafından ne şekildepazarlandığını gözler önüne sermektedir.

Kent ve konuta ilişkin olarak son dönemdemevzuatımızda yapılan ve yapılması p anlanan

ğişiklikler sonucunda, dar gelirlivatandaşlarımız konut sahibi olabilecek, ne dekentlerimiz ve çevremiz daha yaşanabilir halegele

”

l

havale edilm dir.

Bu konuda en iyi de

, nüre

(

rülmektedir.

,

de ne

cektir.

Olacak olanın, olmadan önce tartışılarak,sonuçlarının kamuoyu ile paylaşılması bir kısımçevre tarafından yaratılan ilizyonlarla

insanlarımız, kentlerimizve sonuç olarak ülkemiz aleyhine gelişmeleri

,gözlerimizin

boyanmak istenilmesinin,n

engellenmesinin tek yoludur.

10 11dosya kentsel donusumkentsel donusum

bizzat ülkemiz iş adamları ve onları temsil etmeküzere kurulan sivil toplum örgütleri tarafın

Yukarıda belirttiğimiz gibi İstanbul, Ankara, İzmir,Adana, Antalya, vb. bir çok ilimizde gelenekselticaret merkezleri hızla çöküntü alanı halinegelmekte, buraların rehabilitasyonu ve yenidencanlandırılmalarına yönelik hiç bir proje, kentseldönüşümü diline pelesenk eden merkezi ve yerelyönetim yetkililerinin aklına gelmemektedir. Hiçkimse Eminönü veya Kemeraltının iyileştirilmesindenve canlandırılmasından bahsetmemekte, buna karşın,İzmir Liman Alanı, e Haydarpaşaprojeleri dillerden düşmemektedir erli firmalar bualanlarda da yer bulamayacaktır

edilen kentlerde yapılması uygun olan budeğeri biçilemeyecek

bir dünya mirası olan İstanbul İzmirpotansiyel

kazançların büyüklüğünü üzerinde ciddiolarak durulması gereken bir husustur. Bugelişmelerin Doğu Avrupa ve Ortadoğu'nun siyasi veekonomik olarak yeniden yapılandırılmasıkapsamında değerl

80 sonrası başlayıp, günümüzde halen devameden asıl dönüşüm, kentsel rantın, siyasi çıkarsağlamaya dönük olarak yoğun bir şekildekullanılması yolu kentlerin ekonomik ve siyasiyapılarında gerçekleştirilmiştir. Çıkarılan imar affıyasaları ve kullanılarak kentlinüfusun sosyal ve ekonomik yapısı ciddi bir şekildedeğiştirilmiştir. Başını sokacak bir gecekondusu olankişi, sadece arsasını müteahhite vererek en az üç-dörtdairenin, yani bugünkü konut fiyatlarıyla yaklaşık300-500 milyar TL'nin potansiyel sahibi halinegetirilmiştir. Şüphesiz ki sorun bu kesimlerinzenginleşmesi değildir. Sorun bu zenginleşmeninkimler tarafından nasıl finanse edildiği ile kentinyapısında yaratılan üşü imkansız

Bazı alanlarda hızla gerçekleşen, bazı alanlarda isehalen potansiyel olarak bekleyen bu rant, kentlerinekonomik güç dağılımı haritalarının değişmesine yolaçmış, gecekonduda oturan

boğuşan vatandaşmdan kurtuluş yolu olarak yağmalanacak bir alan

olarak gösterilmiş, kentin yağmasına ortak edilerek,yağmanın siyasi destekçileri haline getirilmişlerdir.noktadan sonra kentsel yağma geniş kesimleraçısından rum işini bilir anlayışıylamemurun dejenere edilmek istenilmesi gibi)meşrulaştırılmış ü keyi yöneten bazı insanlar bilekaçak yapı yapmış olmalarıyla övünür durumagelmiştir.

Daha önce kentin orta sınıfını oluşturan, yani Kızılayainerken giyimine kuşamına dikkat eden, eğitim

ortalamanın üstünde olan ücretli kesim,hayat boyu çalışmaları sonucunda sağladıklarıbirikimleri ile, kente yeni gelen ve gecekondu yaptığı

dan yükseksesle dillendirilmektedir.

Galata Port v. Y

. Dubai gibi yoktanvar türprojelerin, tarih ve kültürüyle

, gibikentlerimizde gündeme getirilmesi,

gösteren ve

endirilmesi gerekmektedir.

nda

ile,

büyük kentsel projeler

fizikigeri dön olumsuz

etkileridir.

ve bir sürü ekonomik vesosyal sorunla a, kent, buduru

Bu

(benim memu

,

vegelir düzeyi

l

için ödüllendirilen kesimlerden, başlarını sokacakev satın almak durumun kalmış, ücretlikesimlerden bu kesime kaynak transferisağlanmıştır. Uzun dönemde her iki kesimin de budönüşümün mağdurları olacağı açıktır. Buradaanlatılmak istenilen, kentsel operasyonların tesadüfiolarak yapılmadığını vurgulamak, bu operasyonlarsonucunda geleceğin bakış açınız doğrultusundasiyasi ve ekonomik olarak biçimlendirilebileceğiniortaya koymaktır.

Bu iddianın geçerliliğini kabaca da olsa, sağlamakmümkündür. 80'lerin ortasında Ankaranın nüfusuyaklaşık 2.5 milyon yaklaşık%60'ı gecekondu alanlarında yaşamaktadır. Hanehalkını beş olarak kabul ettiğimizde bu alanda yeralan konut sayısı yaklaşık olarak 300 bin olarakkabul edilebilir. Dört katlı imar planlarıyla, birgecekonduya karşılık yapılacak konut sayısınıasgari olarak (yarısı müteahhite yarısı ev sahibinekabulüyle) dört kabul etsek dahi, bu 1.2 milyonkonut anlamına gelmektedir. Bir evin değerini 100milyar kabul ettiğimizde ortaya çıkan ,bugünün fiyatlarıyla yaklaşık 120 katrilyon TL , yaniyaklaşık ABD doları

asgari değerlerle yapılan birhesaptır. Böylesi kaynaktransferinin siyasi ve ekonomik sonuçlarının nedenli önemli olduğunu söylemeye bile gerekbulunmamaktadır. Tarikatların, cemaatların,mafyanın elde ettikleri bu güçle cumhuriyetinkurumlarında ve siyasette yarattığı tahribat, bilinçliyapılan bu yağmanın doğal sonucudur.

Bu iktidar döneminde yukarıda sözünü ettiğimizgibi kentlerimizin yapılaşmalarıyla ilgili bir çokyasal değişiklik gerçekleştirilmiş bulunmaktadır. 2B,Kıyı Yasası ve İmar Kanunu gibi bir çok değişiklikteçıkarılmayı beklemektedir. kişiseldeğerlendirmemiz, en önemli aşamanın

te görüşülmekte olan ( omisyonlarda yapılangörüşmeler tamamlanmış olup

önce genel kurula gündemine alınarakyasallaştırılması beklenmektedir) “Konut FinansmanSistemine İlişkin Çeşitli Kanunlarda DeğişiklikYapılması Hakkında Kanun Tasarısı” (kamu oyundabilinen geçilmiş ğıdırBu nedenle bu tasarı hakkında biraz ayrıntıyagirmek, toprak mülkiyeti ve imar düzenimizdeyapılan ve yapılmaya çalışılan değişikliklerinanlamını daha iyi anlamamızı sağlayacaktır.

Toplam 36 (otuzaltı) maddeden oluşan tasarı ile,2004 sayılı “İcra İflas Kanunu”nda, 2499 sayılı“Sermaye Piyasası Kanunu”nda, 4077 sayılı“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”da, 3226sayılı “Finansal Kiralama Kanunu”nda, 5422 sayılı“Kurumlar Vergisi Kanunu”nda, 193 sayılı “Gelir

da

,

dur ve bu nüfusun

miktar.

85-90 milyar demektir

Bu sadece Ankara için,boyutta ve uzun süreli bir

Süreç haladevam etmektedir.

Ancak,halen

meclis k, meclis tatile

girmeden

ismiyle ) ile olaca .

GÜNÜMÜZDE NELER OLUYOR (MORTGAGE VESONUÇ)

Mortgage

Vergisi Kanunu”nda, 6802 sayılı “Gider VergisiKanunu”nda, 492 sayılı “Harçlar Kanunu”nda ve488 sayılı “Damga Vergisi Kanunu”nda değişiklikleröngörülmektedir.

ABD'de bütünüyle orta sınıfa yönelik olaraktasarlanmış bu ,toplumun alt gelirli kesimlerinin konut sahibiyapılması gibi bir amacı bulunmamaktadır.Evsizlerin en çok olduğu ülke ABD'dir. The USAToday gazetesinde 12 Ekim 2005'de yayımlananverilere göre, her 400 Amerikalı'dan biri evsizdir,yani sokakta yaşamaktadır. Bu açıdan bakıldığında,ortalıkta uçuşan popülist söylemlerle çelişse de,TBMM'de görüşülen yasa tasarısı amacı açısındanyurtdışı örneklerle benzer özellikler taşımaktadır.

TBMM'de görüşülen tasarının hiç bir yerinde (negerekçe, ne de madde metinlerinde), dar gelirlilerinkonut sahibi edilmesine yönelik bir söz veyadüzenleme bulunmamaktadır. Tam tersi bir şekildebu yasa tasarısının amacı; ülkemiz gayrimenkullerin(konut, ticaret veya sanayi binası) menkulleştirilerek,uluslararası finans sisteminin yatırım enstürmanıhaline getirilmesidir. Bu sayede ülkemizin dışborçlarının daha uzun vadelerde yenidenyapılandırılabileceği umudu, tasarının genelgerekçesinde çok açık bir şekilde ifade edilmektedir.

Büyük ölçüde yurtdışı fonları tarafından finanseedilmesi öngörülen Konut Finansmanı Sistemindeortaya çıkabilecek bir kriz, sistemden aldığı kredikarşılığında evini sisteme ipotek eden yüzbinlercekişinin oturduğu konutların, yurtdışı fonlarınınzararının karşılan inden alınması,haraç mezat satılması, binlerce yuvanın yıkılmasıanlamına gelecektir.

Yasa tasarısı, bu yasa çıkmadan önce konut kredisialmış olan herkesin, kendi talepleri olmasa dahi, buyasa kapsamına alınmasını öngörmekte, u tasarıkapsamında İcra İflas Kanununda yapılandeğişikliklerle, alınan konut kredisine ilişkinödemelerde aksama olduğu taktirde, krediye karşılıkolarak ipotek edilen konutun satılarak borcuntahsilatı süreci hızlandırılmakta, kredi almış kişilerinşu anki mevzuata göre sahip oldukları haklartüketiciler aleyhine değiştir .

Herhangi bir kriz döneminde konut fiyatlarınındüşmesi ve ipotek edilen konutun o anki satışdeğerinin borcun tamamını karşılamamasıdurumunda, evini kaybeden kişi aynı zamanda tümvarlıklarının da haciz edilmesi tehlikesiyle karşıkarşıya kalabilecektir. Yasa tasarısında bu konudazikredilmiş aksi bir hüküm tarafımızca tespitedilememiştir. Yasa ile kurulması karara bağlanantüm güvence sistemleri, kredi verenin haklarınıngaranti altına alınması ile ilgilidir. Yasa tasarısında,bırakın konut edinmek üzere sistemden borçlananinsanların zararını karşılamayı, bu zararı azaltmayayönelik dikkate değer bir önlem yer almamaktadır.

lunan “mortgage” sisteminin

,

abilmesi için eller

b

,

,ilmektedir

Yasa tasarısına göre konutların değerini objektifkriterlere göre belirleme görevinin, GayrimenkulDeğerleme Uzmanlarınca yapılmasıöngörülmektedir. Bu görev kredi kullanan konutsahiplerinin haklarının korunması açısından büyükönem taşımasına karşın, yasa tasarısında, buönemine uygun şekilde yer almamıştır. Değerlemeyapacak kişilerin niteliği, değerlemenin objektifkriterlerinin neler olduğu tanımlanmamış, tasarının15. maddesinde yapılan bir düzenlemeyle bu işler(kriterlerin belirlenmesi, denetimleri, vb.) kurulmasıplanlanan “Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği ne

iş

İş alabilmesi ve para kazanabilmesi için, işvereniolacak Konut Finansmanı kuruluşlarıyla birlikteçalışmak zorunda olan bu kişi ve kurumların, nekadar bağımsız ve güvenilir olabileceği ise gerçektetartışmalıdır. ğerlendirmeyiyapacak kişiler, mevcut yasal düzenlemelere göre,Yapı Denetim Şirketlerinin müteahhitlerden ne kadar“bağımsız” olabildiğini iyi bilen mimarlar olacaktır.

Şüphesiz ki sadece bu yazı ile, hem ülkeekonomisini hem de doğrudan vatandaşlarınbarınma sorununu çok olumsuz bir şekildeetkileyebilecek olan bu gelişmelerin, tümboyutlarıyla ve yeterli şekilde ele alınması mümkündeğildir. Yapılan ve yapılması öngörülen yasadeğişikliklerinin her maddesi ile ne getirip negötürdüğü, hangi konularda ne tür sorunlarçıkabileceği ayrıntılı olarak ilgili tüm disiplinlerinkatılımıyla tartışılmalıdır.

Bu tartışma oynanan oyunun büyüklüğü dahaaçık bir şekilde gözler önüne se cektir. Nisan sonuitibarı ile bankalarca kullandırılan konut kredilerininmiktarının 18 milyar dolara ulaştığı ve bu kredilerintamamına yakınının yabancı finans kuruluşlarındanalınan dış kredilerle finanse edildiği, yabancılaragayrimenkul satışlarının ulaştığı boyut ve biçim2006'nın ilk üç ayında gayrimenkul alımı nedeniyle

ülkemize giren yabancı sermaye 850 milyon dolarolarak gerçekleşmiştir) dikkate alındığında dahi,kaygılarımızın boşuna olmadığı göİnternet sitelerinde yapılacak kısa bir tur, ülkemizgayrimenkullerinin kimler tarafından ne şekildepazarlandığını gözler önüne sermektedir.

Kent ve konuta ilişkin olarak son dönemdemevzuatımızda yapılan ve yapılması p anlanan

ğişiklikler sonucunda, dar gelirlivatandaşlarımız konut sahibi olabilecek, ne dekentlerimiz ve çevremiz daha yaşanabilir halegele

”

l

havale edilm dir.

Bu konuda en iyi de

, nüre

(

rülmektedir.

,

de ne

cektir.

Olacak olanın, olmadan önce tartışılarak,sonuçlarının kamuoyu ile paylaşılması bir kısımçevre tarafından yaratılan ilizyonlarla

insanlarımız, kentlerimizve sonuç olarak ülkemiz aleyhine gelişmeleri

,gözlerimizin

boyanmak istenilmesinin,n

engellenmesinin tek yoludur.

10 11dosya kentsel donusumkentsel donusum

Ö. Fikret Oğuz, Mimar

KENTSEL DÖNÜŞÜM ÜZERİNE

Özellikle 17 Ağustos 1999 depremi sonrasıgündemimize giren aynı zamanda hızlı ve bir okadar da plansız kentleşmenin doğurduğu sorunlaraparalel olarak lügatçamızda yerini alan bir kavramolarak, “Kentsel Dönüş son yıllarda yoğunolarak tartıştığımız kavramlardan birisi, belki debirincisi olarak karşımızda duruyor.

Dönüşüm sözcüğü, Türkçe sözlükte; olduğundanbaşka bir biçime girme, başka bir durum alma,tahavvül, inkılap, transformasyon olaraktanımlanıyor. Demek ki, “kentsel dönüşüm”denkentin tümünün ya da belirli kesimlerinindeğişmekte olmasını, başka bir biç

. (Keleş, 2004)

Gerçi, “kentsel dönüşüm” kavramı gündemimizdeyer almadan önce de, planlama süreçleritanımlanırken, koruma, yenileme, geliştirme,dönüştürme, iyileştirme, yeniden yaratma,soylulaştırm ! (gentrification) gibi kavramlardanhaberdardık.

Genel anlamıyla, ulusal ölçekte doğru sosyoekonomik bütüncül anlamda bir planlamanın,özellikle 50'li yıllardan bugüne değin yapılmamışolması gibi nedenlerle, bugüne kadar oluşan hızlıkentleşme nedeniyle yaşadığımız, sağlıksız, çarpıkbir nüfus hareketiyle meydana gelen ve İstanbul,Kocaeli, Bursa vb. de örneğinde gördüğümüzsağlıksız kentleşme olgusunun çözümü içinkullanılan bu yöntemler, sağlıklı, ekonomik, güzelkentler yaratmanın yolu olarak tercih edilebilir.

Ancak bu yöntemlere ve Mart 2005 tarihli “KentselDönüşüm ve Gelişim Kanunu Tasarısı”, ile 2006tarihli, İstanbul özelinde hazırlanmış gibi

üm”

ime girmesinianlamak gerekli

ini

,

görünmekle birlikte, kanımca tüm ülkeninyapılanmasını yakından ilgilendiren ve belirlemeyeyönelik olduğu görülen, “Dönüşüm AlanlarıHakkında Kanun Tasarısı Taslağı”na ilişkingörüşlerden önce bir tesbiti bir kez daha yapmaktafayda var.

Yaklaşık 2600 yıllık tarihinde, bir çok uygarlığınekonomik ve yönetsel anlamda başkenti olmuşİstanbul son olarak bu erkini, Osmanlıİmparatorluğunun çöküşü ile kaybediyordu. Budönemde, genç Türkiye Cumhuriyeti merkeziniAnkara'ya taşıyarak, çok önemli bir dönüşümügerçekleştir

nkara'ya taşıyan genç cumhuriyet,taze dinamikleriyle hızla ülkeyi dönüştürürken,Ankara özelinde önemli bir kentsel dönüşümügerçekleştiriyordu. Dönemin dinamikleri itibariylegene bu dönüşümmerkezi ir yandan da yaptığı politik tercihiyle,ulusal sermayedarlarını da hızla oluşturmakta aynızamanda toplumsal dönüşümü de hızlagerçekleştirmekteydi.

, birikimlerini tamamlamayabaşlayarak, olgunlaşan ulusal sermaye, yatırımlarını,dikkat çekici bir şekilde İstanbul'a doğrukaydırırken, 50'li yıllardan başlayarak işgücünün degöçünü körüklüyor ve İstanbul'a doğru bir nüfusyığılmasının yolu açılıyordu.

Doğal olarak böylesi bir göçü karşılayabilecek, göçeden nüfusu barındırabilecek altyapıdan yher ne kadar 2. Dünya savaşı nedeniyle ülkemizdeçalışan Avrupalı mimar ve plancılardan destek alsada, nüfus ve ekonomik hareketlerle ilişkili

iyordu.

Yönetim erkini A

llikle olumlanabilecek olan, b

,

Bu dönemde

oksun ve

böylesi

planlama gelenekleri olmayan İstanbul (aslındaTürkiye) başka bir dönüşümle karşı karşıyakalıyordu.

O günden bugüne kadar izlenen politikalarla, budönüşüm miş, göç en nüfusubarındıracak altyapının bir türlü kuramadığı kentte,gecekondu oluşumu adeta desteklemiş, her seçimdöneminde sürekli çıkarılan imar aflarıyla, sağlıksızkentleşmeye muş, sağlıksızyaşam koşullarının devamında da belirli lardakatkı sağla mış ve ne acıdır ki bu ilişkiler ağında yeralan azımsanmayacak sayıda kişi de bu durumdanfayda sağlamış ve sorun katmerlenerek günümüzegelmiştir

Şimdi gündemimize gelen kentsel dönüşüm yasatasarılarının hemen hepsinin gerekçelerinde yer alan,sağlıksız kentleşmenin, çarpık yapılaşmanın yeganesorumlusu sayılan gecekondu oluşumuna da kısacagöz atacak olursak;

Gecekondulaşma ilk olarak, 1950'lerden sonrabaşlayan, kırdan kente göçün ilk yıllarına denk düşerki bu dönemde gecekondular, barınma amacıylaüretilmiştir ve rant kaygısı görülmemekt

Birinci evre diyebileceğimiz bu dönem gecekonduyerleşmelerinin yapısal ve çevresel niteliklerinindiğer dönemlere oranla yüksek olmasının nedeni, evsahipliği oranının yüksek, kiracı oranının düşükolması, aynı zamanda, bu dönemde üretilengecekondu yapılarının kullanıcı ihtiyaçlarına bağlıolarak gelişmeye açık bir esneklik taşımasıyla birlikteinsan ölçeğine uyumlu bir yapılaşmaya sahipolmasıdır.

Başlangıçta, kentin yakınındaki kamu arazilerininişgaline dayanan gecekondulaşma; 1970'lerde şehirçevresindeki arsaların hisseli satışları ile bir rant aracıhaline dönüşmüş ve bu dönem ikinci kuşakgecekondulaşma olarak adlandırılmıştır.

Bu dönem gecekondular, birinci kuşakgecekonduların aksine ortak mekanları olmayan

bir yapıl birinci kuşakgecekondu alanlarından farklı olarak ev sahipliliğioranı az satılma veya kiralanma yoluyla rantelde edilen bir araç haline gelmiştir. Yüksek orandakiracı barındıran bu gecekondu alanlarında, çevrekalitesi de düşüktür.

ecekondu alanlarının kendi içindeki dönüşümsürecin şehir dışında kurulmuş olangecekondular, şehrin büyümesiyle şehir içindekalmış ve arazi değerleri artış göstermiştir. Bundanyararlanmak isteyen gecekondu sahiplerigecekondularını yıkarak yerlerine apartman inşaetmeye başlamışlardır. Dolayısıyla gecekonduolgusu, bu dönemde “barınma” amacının ötesine

’da

körüklen ed

göz yumul nerdeyseanlam

n

.

edir.

(Erez,Seyrek, Balkanay 2000)

veinorganik anmaya sahiptir ve

olan,

Gde, daha önce

geçmiş, şehirsel rant aracı haline gelmiştir.Kendi ilişkiler ağını yaratan

bu durum, sözlüğümüze “gecekondu mafyası”terimini sokmuştur.

Gecekondulaşma, toplumsal çer üretim biçiminin yaratmış olduğu

kendine özgü yerleşim dokuları ve buna bağlı olarakgelişen kent ve kentli tipi şehirsel dönüşümüntemelini oluşturmaktadır. Bu dönüşüm süreci içindekentlerin yalnızca üretimle ilişkili olan fizikseldokusu değil, kentsel yaşam ya da kent kültürüdenilen kavramın tüm öğeleri de farklılaşarak yenibir kentli tipi, davranış

ortaya çıkmasına neden olmaktadır

Toplumsal çözülme, toplumdaki kurumsalmekanizmaların fonksiyonlarını yerine getirmesinisağlayan bağ ve denetimlerin çözülmesi anlamınagelmektedir (Kongar, 1995)

, bugünedeğin bu sürecin sonunda, bir yandanönlenemez bir hal alan bu çözülmeyle birlikte diğer

(Erez,Seyrek, Balkanay 2000)

özülme ve sosyalkopma, h

biçimleri ve kentlilikbilincinin de .

Gerek siyasi gerek ekonomik nedenlerlegöz yumulan

Galataport Projesi

Galataport Projesi

12 13dosya kentsel donusumkentsel donusum

Ö. Fikret Oğuz, Mimar

KENTSEL DÖNÜŞÜM ÜZERİNE

Özellikle 17 Ağustos 1999 depremi sonrasıgündemimize giren aynı zamanda hızlı ve bir okadar da plansız kentleşmenin doğurduğu sorunlaraparalel olarak lügatçamızda yerini alan bir kavramolarak, “Kentsel Dönüş son yıllarda yoğunolarak tartıştığımız kavramlardan birisi, belki debirincisi olarak karşımızda duruyor.

Dönüşüm sözcüğü, Türkçe sözlükte; olduğundanbaşka bir biçime girme, başka bir durum alma,tahavvül, inkılap, transformasyon olaraktanımlanıyor. Demek ki, “kentsel dönüşüm”denkentin tümünün ya da belirli kesimlerinindeğişmekte olmasını, başka bir biç

. (Keleş, 2004)

Gerçi, “kentsel dönüşüm” kavramı gündemimizdeyer almadan önce de, planlama süreçleritanımlanırken, koruma, yenileme, geliştirme,dönüştürme, iyileştirme, yeniden yaratma,soylulaştırm ! (gentrification) gibi kavramlardanhaberdardık.

Genel anlamıyla, ulusal ölçekte doğru sosyoekonomik bütüncül anlamda bir planlamanın,özellikle 50'li yıllardan bugüne değin yapılmamışolması gibi nedenlerle, bugüne kadar oluşan hızlıkentleşme nedeniyle yaşadığımız, sağlıksız, çarpıkbir nüfus hareketiyle meydana gelen ve İstanbul,Kocaeli, Bursa vb. de örneğinde gördüğümüzsağlıksız kentleşme olgusunun çözümü içinkullanılan bu yöntemler, sağlıklı, ekonomik, güzelkentler yaratmanın yolu olarak tercih edilebilir.

Ancak bu yöntemlere ve Mart 2005 tarihli “KentselDönüşüm ve Gelişim Kanunu Tasarısı”, ile 2006tarihli, İstanbul özelinde hazırlanmış gibi

üm”

ime girmesinianlamak gerekli

ini

,

görünmekle birlikte, kanımca tüm ülkeninyapılanmasını yakından ilgilendiren ve belirlemeyeyönelik olduğu görülen, “Dönüşüm AlanlarıHakkında Kanun Tasarısı Taslağı”na ilişkingörüşlerden önce bir tesbiti bir kez daha yapmaktafayda var.

Yaklaşık 2600 yıllık tarihinde, bir çok uygarlığınekonomik ve yönetsel anlamda başkenti olmuşİstanbul son olarak bu erkini, Osmanlıİmparatorluğunun çöküşü ile kaybediyordu. Budönemde, genç Türkiye Cumhuriyeti merkeziniAnkara'ya taşıyarak, çok önemli bir dönüşümügerçekleştir

nkara'ya taşıyan genç cumhuriyet,taze dinamikleriyle hızla ülkeyi dönüştürürken,Ankara özelinde önemli bir kentsel dönüşümügerçekleştiriyordu. Dönemin dinamikleri itibariylegene bu dönüşümmerkezi ir yandan da yaptığı politik tercihiyle,ulusal sermayedarlarını da hızla oluşturmakta aynızamanda toplumsal dönüşümü de hızlagerçekleştirmekteydi.

, birikimlerini tamamlamayabaşlayarak, olgunlaşan ulusal sermaye, yatırımlarını,dikkat çekici bir şekilde İstanbul'a doğrukaydırırken, 50'li yıllardan başlayarak işgücünün degöçünü körüklüyor ve İstanbul'a doğru bir nüfusyığılmasının yolu açılıyordu.

Doğal olarak böylesi bir göçü karşılayabilecek, göçeden nüfusu barındırabilecek altyapıdan yher ne kadar 2. Dünya savaşı nedeniyle ülkemizdeçalışan Avrupalı mimar ve plancılardan destek alsada, nüfus ve ekonomik hareketlerle ilişkili

iyordu.

Yönetim erkini A

llikle olumlanabilecek olan, b

,

Bu dönemde

oksun ve

böylesi

planlama gelenekleri olmayan İstanbul (aslındaTürkiye) başka bir dönüşümle karşı karşıyakalıyordu.

O günden bugüne kadar izlenen politikalarla, budönüşüm miş, göç en nüfusubarındıracak altyapının bir türlü kuramadığı kentte,gecekondu oluşumu adeta desteklemiş, her seçimdöneminde sürekli çıkarılan imar aflarıyla, sağlıksızkentleşmeye muş, sağlıksızyaşam koşullarının devamında da belirli lardakatkı sağla mış ve ne acıdır ki bu ilişkiler ağında yeralan azımsanmayacak sayıda kişi de bu durumdanfayda sağlamış ve sorun katmerlenerek günümüzegelmiştir

Şimdi gündemimize gelen kentsel dönüşüm yasatasarılarının hemen hepsinin gerekçelerinde yer alan,sağlıksız kentleşmenin, çarpık yapılaşmanın yeganesorumlusu sayılan gecekondu oluşumuna da kısacagöz atacak olursak;

Gecekondulaşma ilk olarak, 1950'lerden sonrabaşlayan, kırdan kente göçün ilk yıllarına denk düşerki bu dönemde gecekondular, barınma amacıylaüretilmiştir ve rant kaygısı görülmemekt

Birinci evre diyebileceğimiz bu dönem gecekonduyerleşmelerinin yapısal ve çevresel niteliklerinindiğer dönemlere oranla yüksek olmasının nedeni, evsahipliği oranının yüksek, kiracı oranının düşükolması, aynı zamanda, bu dönemde üretilengecekondu yapılarının kullanıcı ihtiyaçlarına bağlıolarak gelişmeye açık bir esneklik taşımasıyla birlikteinsan ölçeğine uyumlu bir yapılaşmaya sahipolmasıdır.

Başlangıçta, kentin yakınındaki kamu arazilerininişgaline dayanan gecekondulaşma; 1970'lerde şehirçevresindeki arsaların hisseli satışları ile bir rant aracıhaline dönüşmüş ve bu dönem ikinci kuşakgecekondulaşma olarak adlandırılmıştır.

Bu dönem gecekondular, birinci kuşakgecekonduların aksine ortak mekanları olmayan

bir yapıl birinci kuşakgecekondu alanlarından farklı olarak ev sahipliliğioranı az satılma veya kiralanma yoluyla rantelde edilen bir araç haline gelmiştir. Yüksek orandakiracı barındıran bu gecekondu alanlarında, çevrekalitesi de düşüktür.

ecekondu alanlarının kendi içindeki dönüşümsürecin şehir dışında kurulmuş olangecekondular, şehrin büyümesiyle şehir içindekalmış ve arazi değerleri artış göstermiştir. Bundanyararlanmak isteyen gecekondu sahiplerigecekondularını yıkarak yerlerine apartman inşaetmeye başlamışlardır. Dolayısıyla gecekonduolgusu, bu dönemde “barınma” amacının ötesine

’da

körüklen ed

göz yumul nerdeyseanlam

n

.

edir.

(Erez,Seyrek, Balkanay 2000)

veinorganik anmaya sahiptir ve

olan,

Gde, daha önce

geçmiş, şehirsel rant aracı haline gelmiştir.Kendi ilişkiler ağını yaratan

bu durum, sözlüğümüze “gecekondu mafyası”terimini sokmuştur.

Gecekondulaşma, toplumsal çer üretim biçiminin yaratmış olduğu

kendine özgü yerleşim dokuları ve buna bağlı olarakgelişen kent ve kentli tipi şehirsel dönüşümüntemelini oluşturmaktadır. Bu dönüşüm süreci içindekentlerin yalnızca üretimle ilişkili olan fizikseldokusu değil, kentsel yaşam ya da kent kültürüdenilen kavramın tüm öğeleri de farklılaşarak yenibir kentli tipi, davranış

ortaya çıkmasına neden olmaktadır

Toplumsal çözülme, toplumdaki kurumsalmekanizmaların fonksiyonlarını yerine getirmesinisağlayan bağ ve denetimlerin çözülmesi anlamınagelmektedir (Kongar, 1995)

, bugünedeğin bu sürecin sonunda, bir yandanönlenemez bir hal alan bu çözülmeyle birlikte diğer

(Erez,Seyrek, Balkanay 2000)

özülme ve sosyalkopma, h

biçimleri ve kentlilikbilincinin de .

Gerek siyasi gerek ekonomik nedenlerlegöz yumulan

Galataport Projesi

Galataport Projesi

12 13dosya kentsel donusumkentsel donusum

bir yandan küreselleşme süreci ve AB ile olanilişkiler nedeniyle,

ntsel dönüşüm” yasa taslakları gündemimizegel

Ne yazık görülen odur ki, Mart 2005’te gördüğümüzyasa taslağı içinde yine, gizli bir imar affınıbarındırmakta, kentsel bütünlük gözetilmemekte,neredeyse, yasadışı, hukuksuz, plansız kentsel işgalve rant mekanizması ödüllendirilmektedir.

Hemen ardından “dönüşümalanları hakkında kanun tasarısı taslağı”,

hızla göç alİstanbul, bu

gün başka bir dönüşüm le karşı karşıyadır

nüşüm salt İstanbul'ukapsamamaktadır Her ne kadar yasa taslağı İstanbulözelinde görünse de – ki bu başlı başına yanlıştır –tüm Türkiye'yi kapsayan bir dönüşümdür.

haklı olarak değinilen

jik ve fizikselmekan sorunlarına;Geçmiş dönemlerde çıkarılan imar affı yasalarınaatıfta bulunarak, kamusal toprakların bireylerin özelmülkiyetine geçmesi ve barınma gereksiniminin

bulunan çözümlerden birisi olan“ke

mektedir.

gündemimize giren,özellikle

50'lilerden bu yana an ve bugün nüfusu12 milyona dayanan bir metropol olan

“kentsel ” .

Tabii ki bu dö.

Gerekçe metninde, ve elbettemutlak çözüm bekleyen, her gün büyüyentoplumsal, ekonomik, kültürel, psikolo

ötesine geçerek, oluşan kent rantının, toplumsalfaydaya dönüşememesi ile birlikte, bireyselfaydalarla gecekondunun bir sosyal güvenlik aracıhaline dönüşmesine;Her an yıkıcı bir depremi bekleyen, İstanbul gibi devmetropollerde yaşayanların, bu psikolojik tehdittenve can ve mal kaybını en aza indirecek, riskazaltmaya yönelik her türlü kolaylığı sağlayacak,hazırlıkların hızlandırılmasına, önlemlerinalınmasına ve kentlerin doğal afetlere hazırlıklı halegetirilmesine;

Anayasanın 56. ve 57. maddesi bağlamında,herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamahakkına sahip olması ile devletin şehirlerinözelliklerini ve çevre şartlarını gözeten bir planlamaile konut ihtiyacını karşılayacak tedbirleri almasına;

,kesinlikle katıldığımız amaçları sağlamaya yönelikhazırlandığı yasa taslağında ne yazık ki buamaçları görmek pek kolay ol aktadır.

Hatta en dikkat çekici maddelerden biri, gerekçemetninde belirtilen amaçları yerine getirmek için,kamusal görevi olan Belediyenin, ticari bir kurumgibi, özel ya da tüzel kişilerle gayrimenkulortaklıkları kurmaya, müteahhitlik yapmaya yetkilikılınmasıdır. (Madde 7 - Dönüşüm UygulamaAlanları)

,

yönelik yükümlülüklerini yerine getirmek gibi

belirtilenamam

Yine “dönüşüm alanının belirlenmesi” başlıklı 5.maddesi ile hazineye ait taşınmazların hiçbir işlemegerek olmadan, projeyi yürüten idareye bedelsizdevri ile ilgili madde, İstanbul BüyükşehirBelediyesinin Dubai Prensliği ile kurduğugayrimenkul yatırım ortaklığına sağlayacağı faydadanbaşka acaba sırada neler var, yeni Galataportlar,Haydarpaşalar (mı?)

Tabii bu konuda Rekabet Kurulu'nun görüşü dekanımca ayrı bir merak konu Ekonomiksistemimiz içerisinde açıkça haksız rekabetiöngören bu maddelerle ilgili Kurulun mutlakasöyleyeceği bir şeyler olmalıdır.

2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile Toplu Konutİdaresi'ne verilen görev belli iken, bu taslak,TOKİ'yi, gayrı nkul yatırım ortaklığı kuranidarenin alt yüklenicisi gibi kullanılabileceğine işaretetmektedir. (Madde.7- Dönüşüm Uygulama Alanları)

Kaygıyla karşılanacak konulardan biri de, bütüncülplanlama süreçlerinden uzak, yine parçacı bir yasataslağıyla karşı karşıya olduğumuzdur.

Ne yazık ki, demeçlerde söylemlerde yerini alankatılım, taslakta kendine yer bulamamış, ne meslekodaları, ne sivil toplum kuruluşları ne deüniversiteler sürece dahil edilmiştir.

sorusunu akla getirmektedir.

sudur.

me

,

“Kentsel Dönüşüm” kavramı,klarıyla koşut olarak,

İstanbul Metropoliten Planlama yetkililerince,kamuoyuna verilen bilgiler çerçevesinde, İstanbul'aatfedilen “Kültür, Turizm ve Bilgi EndüstrisiKenti” misyonuyla bağlantılı olarak yapılan planlamaçalışmalarının, sadece İstanbul'u değil, aynızamanda Edirne'den başlayarak, Kırklareli, Tekirdağ,İstanbul, Kocaeli, Düzce, Bilecik, Eskişehir,Bozüyük, Bursa, Balıkesir, Çanakkale ekseninde çokgeniş bir alanı kapsadığı ve adı geçen illerin yerelyönetimleriyle birlikte yapıldığı ifade edilençalışmalar çok büyük boyutlu bir dönüşüme işaretetmektedir.

Hatta biraz daha fikir jimnastiği yapacak olursak,basından edindiğimiz bilgiler doğrultusunda

et merkezi misyonu veyukarıda adı geçeekonomik yapısındaki yerleri göz önüne alınırsa, budönüşümün oldukça büyük bir coğrafyayı etkialanına aldığını düşünebiliriz.

Son olarak, küreselleşme, uluslar arası ilişkiler, ABsüreçleri bağlamında bu dönüşümün, ülkemizyanında yakın komşularımızı dahi etkileyecek birdönüşüm olduğunu düşünmek hayal gücümüzüfazla zorlamak olmayacaktır!

bir yandan yasatasla gündemimizdeyken, buna

, Ticaret

Ankara'ya biçilen ticarn illerin, ülkemiz sanayisi ve

Kartal Kentsel Dönüşüm Proje Yarışması, Zaha Hadid KüçükçekmeceKentsel Dönüşüm Proje Yarışması, Yeang

14 15dosya kentsel donusumkentsel donusum

bir yandan küreselleşme süreci ve AB ile olanilişkiler nedeniyle,

ntsel dönüşüm” yasa taslakları gündemimizegel

Ne yazık görülen odur ki, Mart 2005’te gördüğümüzyasa taslağı içinde yine, gizli bir imar affınıbarındırmakta, kentsel bütünlük gözetilmemekte,neredeyse, yasadışı, hukuksuz, plansız kentsel işgalve rant mekanizması ödüllendirilmektedir.

Hemen ardından “dönüşümalanları hakkında kanun tasarısı taslağı”,

hızla göç alİstanbul, bu

gün başka bir dönüşüm le karşı karşıyadır

nüşüm salt İstanbul'ukapsamamaktadır Her ne kadar yasa taslağı İstanbulözelinde görünse de – ki bu başlı başına yanlıştır –tüm Türkiye'yi kapsayan bir dönüşümdür.

haklı olarak değinilen

jik ve fizikselmekan sorunlarına;Geçmiş dönemlerde çıkarılan imar affı yasalarınaatıfta bulunarak, kamusal toprakların bireylerin özelmülkiyetine geçmesi ve barınma gereksiniminin

bulunan çözümlerden birisi olan“ke

mektedir.

gündemimize giren,özellikle

50'lilerden bu yana an ve bugün nüfusu12 milyona dayanan bir metropol olan

“kentsel ” .

Tabii ki bu dö.

Gerekçe metninde, ve elbettemutlak çözüm bekleyen, her gün büyüyentoplumsal, ekonomik, kültürel, psikolo

ötesine geçerek, oluşan kent rantının, toplumsalfaydaya dönüşememesi ile birlikte, bireyselfaydalarla gecekondunun bir sosyal güvenlik aracıhaline dönüşmesine;Her an yıkıcı bir depremi bekleyen, İstanbul gibi devmetropollerde yaşayanların, bu psikolojik tehdittenve can ve mal kaybını en aza indirecek, riskazaltmaya yönelik her türlü kolaylığı sağlayacak,hazırlıkların hızlandırılmasına, önlemlerinalınmasına ve kentlerin doğal afetlere hazırlıklı halegetirilmesine;

Anayasanın 56. ve 57. maddesi bağlamında,herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamahakkına sahip olması ile devletin şehirlerinözelliklerini ve çevre şartlarını gözeten bir planlamaile konut ihtiyacını karşılayacak tedbirleri almasına;

,kesinlikle katıldığımız amaçları sağlamaya yönelikhazırlandığı yasa taslağında ne yazık ki buamaçları görmek pek kolay ol aktadır.

Hatta en dikkat çekici maddelerden biri, gerekçemetninde belirtilen amaçları yerine getirmek için,kamusal görevi olan Belediyenin, ticari bir kurumgibi, özel ya da tüzel kişilerle gayrimenkulortaklıkları kurmaya, müteahhitlik yapmaya yetkilikılınmasıdır. (Madde 7 - Dönüşüm UygulamaAlanları)

,

yönelik yükümlülüklerini yerine getirmek gibi

belirtilenamam

Yine “dönüşüm alanının belirlenmesi” başlıklı 5.maddesi ile hazineye ait taşınmazların hiçbir işlemegerek olmadan, projeyi yürüten idareye bedelsizdevri ile ilgili madde, İstanbul BüyükşehirBelediyesinin Dubai Prensliği ile kurduğugayrimenkul yatırım ortaklığına sağlayacağı faydadanbaşka acaba sırada neler var, yeni Galataportlar,Haydarpaşalar (mı?)

Tabii bu konuda Rekabet Kurulu'nun görüşü dekanımca ayrı bir merak konu Ekonomiksistemimiz içerisinde açıkça haksız rekabetiöngören bu maddelerle ilgili Kurulun mutlakasöyleyeceği bir şeyler olmalıdır.

2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile Toplu Konutİdaresi'ne verilen görev belli iken, bu taslak,TOKİ'yi, gayrı nkul yatırım ortaklığı kuranidarenin alt yüklenicisi gibi kullanılabileceğine işaretetmektedir. (Madde.7- Dönüşüm Uygulama Alanları)

Kaygıyla karşılanacak konulardan biri de, bütüncülplanlama süreçlerinden uzak, yine parçacı bir yasataslağıyla karşı karşıya olduğumuzdur.

Ne yazık ki, demeçlerde söylemlerde yerini alankatılım, taslakta kendine yer bulamamış, ne meslekodaları, ne sivil toplum kuruluşları ne deüniversiteler sürece dahil edilmiştir.

sorusunu akla getirmektedir.

sudur.

me

,

“Kentsel Dönüşüm” kavramı,klarıyla koşut olarak,

İstanbul Metropoliten Planlama yetkililerince,kamuoyuna verilen bilgiler çerçevesinde, İstanbul'aatfedilen “Kültür, Turizm ve Bilgi EndüstrisiKenti” misyonuyla bağlantılı olarak yapılan planlamaçalışmalarının, sadece İstanbul'u değil, aynızamanda Edirne'den başlayarak, Kırklareli, Tekirdağ,İstanbul, Kocaeli, Düzce, Bilecik, Eskişehir,Bozüyük, Bursa, Balıkesir, Çanakkale ekseninde çokgeniş bir alanı kapsadığı ve adı geçen illerin yerelyönetimleriyle birlikte yapıldığı ifade edilençalışmalar çok büyük boyutlu bir dönüşüme işaretetmektedir.

Hatta biraz daha fikir jimnastiği yapacak olursak,basından edindiğimiz bilgiler doğrultusunda

et merkezi misyonu veyukarıda adı geçeekonomik yapısındaki yerleri göz önüne alınırsa, budönüşümün oldukça büyük bir coğrafyayı etkialanına aldığını düşünebiliriz.

Son olarak, küreselleşme, uluslar arası ilişkiler, ABsüreçleri bağlamında bu dönüşümün, ülkemizyanında yakın komşularımızı dahi etkileyecek birdönüşüm olduğunu düşünmek hayal gücümüzüfazla zorlamak olmayacaktır!

bir yandan yasatasla gündemimizdeyken, buna

, Ticaret

Ankara'ya biçilen ticarn illerin, ülkemiz sanayisi ve

Kartal Kentsel Dönüşüm Proje Yarışması, Zaha Hadid KüçükçekmeceKentsel Dönüşüm Proje Yarışması, Yeang

14 15dosya kentsel donusumkentsel donusum

yuvarlak masa toplantısı / 06.05.2006

Sait Kozacıoğlu , Zafer Şahin , Prof. Dr. Murat Balamir,Mücella Yapıcı, Behiç Ak, Haldun Erdoğan,

Oturum Başkanı Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi Başkanı

OTURUM BAŞKANI (Sait Kozacıoğlu)

ZAFER ŞAHİN (Şehir Plancıları Odası AnkaraŞubesi Başkanı)-

-si “Bülten”i

”konusun .

.

arkaMurat Balamir

kdüzenlemelerle ilgili

la

Buyurun.

MimarlarOdası Ankara Şube nin 40. sayısını songünlerde gündemimize oturan “kentsel dönüşüm

a ayırdı. Yayına yönelik bir toplantı buÇağrılı olan arkadaşlardan Öner Tokcan hariç,herkes şu anda burada. Bunun için toplantıyabaşlayalım

İstanbul'dan katılan arkadaşlarımız, Mücella Yapıcı,Behiç Ak, Ankara'dan katılan daşlarımız iseHaldun Erdoğan, ve Zafer Şahin.

Ben önce Zafer Şahin'e sözü vermek istiyorum;çünkü son yıllarda, çeşitli yasal düzenlemeleryapıldı. Bu noktada planlama, imar planı, oradangiderek entsel dönüşüm projelerine bir şekildeolanak sağlayan yasamagelişmelerini en iyi bilen arkadaşımız başlayalım.

Ben kısaca; dilim döndüğü kadarkentsel dönüşüm, aslında daha üst ölçekte,bütününde imar mevzuatındaki kentsel dönüşümleilgili çabalar üzerine bir-iki söz söylemeyeçalışayım.

Uzunca bir zamandır, belki buna 1985 sonrasıdiyebiliriz, kentsel dönüşüm çabaları öyle ya daböyle Türkiye'de kentsel yazına vemeslektaşlarımızın, bizlerin gündemine girmişdurumda. Başlamadan evvel burada ilginç olan birnoktanın altını çizmek lazım: 1985 sonrasında yenioluşturulan idari yapılanmaya, büyükşehirbelediyelerine ve diğer bölümlenmelere ilişkinmevzuat yenilemeleri yanında, ortaya çıkan İmarKanunu uygulamaları sırasında sıklıkla, şehirplancıları ve mimarlar ve benzeri meslek odalarıkentsel dönüşümün temel bir ihtiyaç olduğunu dilegetirdiler. Ancak sanırım biz ya kentsel dönüşümüniçeriğini anlatamadık ya da kentsel dönüşüm,

değişen toplumsal koşullarla bambaşka bir formalarak tekrar karşımıza çıktı. Bu sebeple istersenizçok kısa bir şekilde bu formun ne olduğuna ilişkindüşüncelerimi size aktarıp bunun mevzuattakiyansımaları üzerinde durmaya çalışayım.

Kentsel dönüşüm kavramının, aslında birazgeçmişini kurcaladığınızda, çok da eski bir kavramolmadığını görüyoruz. Çünkü Batıda kentseldönüşüm uygulamalarına baktığınızda, İngilizce'yetam çevirirsek,

tlanılmıyor. Bunun yerine,

yıkıp yeniden yapma) vesaire gibibir dizi kavramla karşılaşıyorsunuz. Bu da demektirki, aslında Batıda İkinci Dünya Savaşından sonraortaya çıkan refah devleti uygulamalarının yereldekiuzantıları olarak kentsel dönüşüm çok komplike birhale gelmiş, çok farklı biçimlere bürünmüş. BuradaDavid Harvey'e atıfta bulunmak istiyorum; çünkükendisi, bu kentsel dönüşüm çabalarını bir kuramsalçerçeve içerisinde şöyle tanımlıyor:

“urban transformation”

“renewal” (“redevelepmont” (

gibi birkavrama pek ras

yenileme), rehabilitasyon,

“Batıda refah devleti uygulamaları

sonucunda kapitalist sistemin girdiği kriz,

sermayenin üç ya da dördüncü çevrimleri

olarak adlandırdığı noktalarda aşıldı.

Bunlardan bir tanesi, banliyöleşme

sonucunda kentsel mekâna yapılan

yatırımlardı. Diğeri de o çevrim de

tamamlandıktan sonra, kentin yerleşik

dokusu üzerindeki mekânların

dönüştürülmesi sonucunu doğurdu”

Tabi burada artan sermaye birikiminin kendi kendiniyeniden sürdürememesi gibi bir durum söz konusu.

ryeni

gibi

Tabii aynı kavramsal çerçeveyi alıp Türkiye'yegetirdiğimizde, doğrudan uygulayamasak da benzerbir yorumu yapmanın mümkün olduğunudüşünüyorum. Aynen uygulayamıyoruz; çünkübenzer bir sermaye, sürekli sermaye artışı gibi birşeyin, 80'ler sonrasında Türkiye'de, sürekliliğininolduğunu iddia etmek mümkün değil. Neden?Yapısal uyum politikaları adıyla adlandırılanekonomideki temel dönüşümler, zatensürdürülemeyen bir ekonomik büyüme,sürdürülemeyen bir kalkınma sonucunda daralan birsermaye yapısını, artan işsizliği, yaygınlaşanyoksulluğu ve bir çok ekonomik sektörde zayıflayanhalkaları ifade ediyor. Bu sebeple de Ankara bununen güzel örneğidir; sanayide ve birçok başkasektörde sağlanamayan doğrudan artı değer üretimi,kentsel mekânı kendisine hedef olarak seçmiştir.Çünkü kentsel mekân, doğrudan belki ekonomikdeğer üretemese de, doğrudan kâr elde edilebilençok kârlı bir sektör haline gelmiştir Türkiye'de.

Bütün bu dönüşümler, kamu yönetimi anlayışındaki,devlete bakıştaki temel dönüşümlerle bir arayageldiğinde, kentsel mekâna bakışta, planlamayabakışta çok ciddi bir dönüşüm getirmiştir. Budönüşüm nedir; bu dönüşüm de şudur: Artık bizimanladığımız anlamda kapsamlı, uzun erimli,planların kademeli birlikteliği diye adlandırdığımız,önce ülke kalkınma planını yapıp en altta 1/1000ölçekli planı uygulamaya kadar giden birhiyerarşidense, doğrudan yatırımı gerçekleştirmenizisağlayacak bir planlama, hatta bir projelendirmeanlayışının yeterli olabileceğine ilişkin inanç ya dakanıdır. Bu anlayış, son 10 yılda yapılan mevzuatdeğişikliklerini izlediğimizde, her yerde karşımızaçıkmaktadır.

Oda olarak yaşadığımız ve Murat Hocamın dayakından izlediği bir süreç, bu konuda çok ciddiipuçları vermekte. Bu süreç de yeni İmar Kanunununhazırlanma sürecidir. Hepinizin bildiği gibi,Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, yaklaşık son 3-4 yıldı

İmar Kanunu Tasarısı Taslağı hazırlama çabasıiçerisine girdi. Bunun için ilk başta sevindirici olarakadlandırılabilecek katılımlı bir birikim oluşturmasürecine girildi. Birçok meslek odasının, konuyailişkin birçok uzmanın katkıları alındı ve hatta birçoknoktada eksiklikleriyle noksanlıklarıyla da olsa,birçok eleştirileriyle birlikte belki Türkiye'ninihtiyaçlarına cevap verebilecek, yeni gelişmeleri gözönünde bulundurabilecek bir İmar Kanunu TasarısıTaslağı hazırlandı. Ancak bizim son aldığımızduyumlar ve sürecin gidişatına bakıldığında, 3-4senelik böyle bir çalışma hiçbir zaman yasalaşmafırsatı bulamadı; bulamadığı gibi, belli birtakımmüdahalelerle tamamen aslından uzaklaştırılmış, özilkelerinden koparılmış yeni birtakım taslaklar ortayaçıkmaya başladı.

Bunun yanında, bu projelendirme mantığının biruzantısı olarak çil yavrusu dağılan benzetmesini

kullanabileceğimiz, ortaya dağılan yasa veyönetmelik taslaklarıyla karşılaşmaya başladık.

Yalnızca uygulama ölçeğinde değil, bu aynızamanda üst ölçek planlama sistematiğinde deyepyeni birtakım karışıklıklar, yepyeni yetki veuygulama karmaşıklıkları çıkardı karşımıza.İsterseniz onları kısaca özetlemeye çalışayım.

bir kalkınma ajansları tartışmasınıniçerisinde bulduk kendimizi. Özünde AvrupaBirliğinin hibelerinin Türkiye'de dağıtımına ilişkinbir yasa tasarısı olduğu iddia edilen bir kalkınmaajansları çerçevesiyle karşılaştık. Bu çerçeve, en songeldiği haliyle istatistiki bölgeleme birimleri olarakadlandırılan, İngilizce'si diye ifade edilenbölgelerde, bölge kalkınma ajanslarının, bölgekalkınma birimlerinin kurulmasını öngörmekte. Bubölge kalkınma birimleri, Avrupa Birliği hibelerininyerele dağıtılmasını proje bazında sağlayacak, aynızamanda güçlü bir genel sekreterle birlikte, valininbaşkanlığında bir danışma kuruluyla o ildeki ya dao illerdeki kalkınmanın çerçevesini yönlendirecek,belki bir kalkınma planı ya da programıhazırlayacak. Bu, doğrudan belki bir plan adıvermediği için planlama sistematiğiyle ilgili değilgibi görülebilir, ama uygulamada birçok projeninbu ajanslar eliyle tüm planlama sistematiğini altüstedecek bir şekilde ortaya konulmasını dakaçınılmaz bir şekilde getirecektir.

İkinci önemli husus, yine Avrupa Birliği sürecininbir parçası olarak da adlandırılabilir, başkasüreçlerle de ilişkilendirilebilir, ama önce KamuYönetimi Temel Kanunu Tasarısıyla birliktegetirilmeye çalışılan, fakat bu kanunun tamamınıngeçirilememesi sebebiyle parça parça geçirilenkamuda yeni bir iş ve işlem yapma biçimini, yenibir yaklaşımı beraberinde getiren birtakım yasalarvar, bunlara da kısa kısa değinmek lazım.Bunlardan birincisi ve en önemlisinin, şahsen 5018sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunuolduğunu düşünüyorum. Bu kanunla birlikteTürkiye'deki bütün kamu yönetimlerine, özelliklede 50 bin nüfusun üzerindeki belediyelere stratejikplan yapma zorunluluğu getirilmiştir ve bu stratejik

Öncelikle

“NUTS”

Burada önemli olan nokta şu: Bu yasa

taslaklarını oluşturanlar, çoğunlukla yerel

aktörler. Bir belediye başkanı çıkıp

rahatlıkla bir yasa taslağı hazırlayabiliyor,

bunu hükümete dayatabiliyor, hükümet de

o yerelin özelliklerine dayanarak

hazırlanmış bu taslağı bütün Türkiye'yi

kapsar bir hale getirmekten çekinmiyor.

“ ”KENTSEL DÖNÜŞÜM

16 17dosya kentsel donusumkentsel donusum

yuvarlak masa toplantısı / 06.05.2006

Sait Kozacıoğlu , Zafer Şahin , Prof. Dr. Murat Balamir,Mücella Yapıcı, Behiç Ak, Haldun Erdoğan,

Oturum Başkanı Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi Başkanı

OTURUM BAŞKANI (Sait Kozacıoğlu)

ZAFER ŞAHİN (Şehir Plancıları Odası AnkaraŞubesi Başkanı)-

-si “Bülten”i

”konusun .

.

arkaMurat Balamir

kdüzenlemelerle ilgili

la

Buyurun.

MimarlarOdası Ankara Şube nin 40. sayısını songünlerde gündemimize oturan “kentsel dönüşüm

a ayırdı. Yayına yönelik bir toplantı buÇağrılı olan arkadaşlardan Öner Tokcan hariç,herkes şu anda burada. Bunun için toplantıyabaşlayalım

İstanbul'dan katılan arkadaşlarımız, Mücella Yapıcı,Behiç Ak, Ankara'dan katılan daşlarımız iseHaldun Erdoğan, ve Zafer Şahin.

Ben önce Zafer Şahin'e sözü vermek istiyorum;çünkü son yıllarda, çeşitli yasal düzenlemeleryapıldı. Bu noktada planlama, imar planı, oradangiderek entsel dönüşüm projelerine bir şekildeolanak sağlayan yasamagelişmelerini en iyi bilen arkadaşımız başlayalım.

Ben kısaca; dilim döndüğü kadarkentsel dönüşüm, aslında daha üst ölçekte,bütününde imar mevzuatındaki kentsel dönüşümleilgili çabalar üzerine bir-iki söz söylemeyeçalışayım.

Uzunca bir zamandır, belki buna 1985 sonrasıdiyebiliriz, kentsel dönüşüm çabaları öyle ya daböyle Türkiye'de kentsel yazına vemeslektaşlarımızın, bizlerin gündemine girmişdurumda. Başlamadan evvel burada ilginç olan birnoktanın altını çizmek lazım: 1985 sonrasında yenioluşturulan idari yapılanmaya, büyükşehirbelediyelerine ve diğer bölümlenmelere ilişkinmevzuat yenilemeleri yanında, ortaya çıkan İmarKanunu uygulamaları sırasında sıklıkla, şehirplancıları ve mimarlar ve benzeri meslek odalarıkentsel dönüşümün temel bir ihtiyaç olduğunu dilegetirdiler. Ancak sanırım biz ya kentsel dönüşümüniçeriğini anlatamadık ya da kentsel dönüşüm,

değişen toplumsal koşullarla bambaşka bir formalarak tekrar karşımıza çıktı. Bu sebeple istersenizçok kısa bir şekilde bu formun ne olduğuna ilişkindüşüncelerimi size aktarıp bunun mevzuattakiyansımaları üzerinde durmaya çalışayım.

Kentsel dönüşüm kavramının, aslında birazgeçmişini kurcaladığınızda, çok da eski bir kavramolmadığını görüyoruz. Çünkü Batıda kentseldönüşüm uygulamalarına baktığınızda, İngilizce'yetam çevirirsek,

tlanılmıyor. Bunun yerine,

yıkıp yeniden yapma) vesaire gibibir dizi kavramla karşılaşıyorsunuz. Bu da demektirki, aslında Batıda İkinci Dünya Savaşından sonraortaya çıkan refah devleti uygulamalarının yereldekiuzantıları olarak kentsel dönüşüm çok komplike birhale gelmiş, çok farklı biçimlere bürünmüş. BuradaDavid Harvey'e atıfta bulunmak istiyorum; çünkükendisi, bu kentsel dönüşüm çabalarını bir kuramsalçerçeve içerisinde şöyle tanımlıyor:

“urban transformation”

“renewal” (“redevelepmont” (

gibi birkavrama pek ras

yenileme), rehabilitasyon,

“Batıda refah devleti uygulamaları

sonucunda kapitalist sistemin girdiği kriz,

sermayenin üç ya da dördüncü çevrimleri

olarak adlandırdığı noktalarda aşıldı.

Bunlardan bir tanesi, banliyöleşme

sonucunda kentsel mekâna yapılan

yatırımlardı. Diğeri de o çevrim de

tamamlandıktan sonra, kentin yerleşik

dokusu üzerindeki mekânların

dönüştürülmesi sonucunu doğurdu”

Tabi burada artan sermaye birikiminin kendi kendiniyeniden sürdürememesi gibi bir durum söz konusu.

ryeni

gibi

Tabii aynı kavramsal çerçeveyi alıp Türkiye'yegetirdiğimizde, doğrudan uygulayamasak da benzerbir yorumu yapmanın mümkün olduğunudüşünüyorum. Aynen uygulayamıyoruz; çünkübenzer bir sermaye, sürekli sermaye artışı gibi birşeyin, 80'ler sonrasında Türkiye'de, sürekliliğininolduğunu iddia etmek mümkün değil. Neden?Yapısal uyum politikaları adıyla adlandırılanekonomideki temel dönüşümler, zatensürdürülemeyen bir ekonomik büyüme,sürdürülemeyen bir kalkınma sonucunda daralan birsermaye yapısını, artan işsizliği, yaygınlaşanyoksulluğu ve bir çok ekonomik sektörde zayıflayanhalkaları ifade ediyor. Bu sebeple de Ankara bununen güzel örneğidir; sanayide ve birçok başkasektörde sağlanamayan doğrudan artı değer üretimi,kentsel mekânı kendisine hedef olarak seçmiştir.Çünkü kentsel mekân, doğrudan belki ekonomikdeğer üretemese de, doğrudan kâr elde edilebilençok kârlı bir sektör haline gelmiştir Türkiye'de.

Bütün bu dönüşümler, kamu yönetimi anlayışındaki,devlete bakıştaki temel dönüşümlerle bir arayageldiğinde, kentsel mekâna bakışta, planlamayabakışta çok ciddi bir dönüşüm getirmiştir. Budönüşüm nedir; bu dönüşüm de şudur: Artık bizimanladığımız anlamda kapsamlı, uzun erimli,planların kademeli birlikteliği diye adlandırdığımız,önce ülke kalkınma planını yapıp en altta 1/1000ölçekli planı uygulamaya kadar giden birhiyerarşidense, doğrudan yatırımı gerçekleştirmenizisağlayacak bir planlama, hatta bir projelendirmeanlayışının yeterli olabileceğine ilişkin inanç ya dakanıdır. Bu anlayış, son 10 yılda yapılan mevzuatdeğişikliklerini izlediğimizde, her yerde karşımızaçıkmaktadır.

Oda olarak yaşadığımız ve Murat Hocamın dayakından izlediği bir süreç, bu konuda çok ciddiipuçları vermekte. Bu süreç de yeni İmar Kanunununhazırlanma sürecidir. Hepinizin bildiği gibi,Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, yaklaşık son 3-4 yıldı

İmar Kanunu Tasarısı Taslağı hazırlama çabasıiçerisine girdi. Bunun için ilk başta sevindirici olarakadlandırılabilecek katılımlı bir birikim oluşturmasürecine girildi. Birçok meslek odasının, konuyailişkin birçok uzmanın katkıları alındı ve hatta birçoknoktada eksiklikleriyle noksanlıklarıyla da olsa,birçok eleştirileriyle birlikte belki Türkiye'ninihtiyaçlarına cevap verebilecek, yeni gelişmeleri gözönünde bulundurabilecek bir İmar Kanunu TasarısıTaslağı hazırlandı. Ancak bizim son aldığımızduyumlar ve sürecin gidişatına bakıldığında, 3-4senelik böyle bir çalışma hiçbir zaman yasalaşmafırsatı bulamadı; bulamadığı gibi, belli birtakımmüdahalelerle tamamen aslından uzaklaştırılmış, özilkelerinden koparılmış yeni birtakım taslaklar ortayaçıkmaya başladı.

Bunun yanında, bu projelendirme mantığının biruzantısı olarak çil yavrusu dağılan benzetmesini

kullanabileceğimiz, ortaya dağılan yasa veyönetmelik taslaklarıyla karşılaşmaya başladık.

Yalnızca uygulama ölçeğinde değil, bu aynızamanda üst ölçek planlama sistematiğinde deyepyeni birtakım karışıklıklar, yepyeni yetki veuygulama karmaşıklıkları çıkardı karşımıza.İsterseniz onları kısaca özetlemeye çalışayım.

bir kalkınma ajansları tartışmasınıniçerisinde bulduk kendimizi. Özünde AvrupaBirliğinin hibelerinin Türkiye'de dağıtımına ilişkinbir yasa tasarısı olduğu iddia edilen bir kalkınmaajansları çerçevesiyle karşılaştık. Bu çerçeve, en songeldiği haliyle istatistiki bölgeleme birimleri olarakadlandırılan, İngilizce'si diye ifade edilenbölgelerde, bölge kalkınma ajanslarının, bölgekalkınma birimlerinin kurulmasını öngörmekte. Bubölge kalkınma birimleri, Avrupa Birliği hibelerininyerele dağıtılmasını proje bazında sağlayacak, aynızamanda güçlü bir genel sekreterle birlikte, valininbaşkanlığında bir danışma kuruluyla o ildeki ya dao illerdeki kalkınmanın çerçevesini yönlendirecek,belki bir kalkınma planı ya da programıhazırlayacak. Bu, doğrudan belki bir plan adıvermediği için planlama sistematiğiyle ilgili değilgibi görülebilir, ama uygulamada birçok projeninbu ajanslar eliyle tüm planlama sistematiğini altüstedecek bir şekilde ortaya konulmasını dakaçınılmaz bir şekilde getirecektir.

İkinci önemli husus, yine Avrupa Birliği sürecininbir parçası olarak da adlandırılabilir, başkasüreçlerle de ilişkilendirilebilir, ama önce KamuYönetimi Temel Kanunu Tasarısıyla birliktegetirilmeye çalışılan, fakat bu kanunun tamamınıngeçirilememesi sebebiyle parça parça geçirilenkamuda yeni bir iş ve işlem yapma biçimini, yenibir yaklaşımı beraberinde getiren birtakım yasalarvar, bunlara da kısa kısa değinmek lazım.Bunlardan birincisi ve en önemlisinin, şahsen 5018sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunuolduğunu düşünüyorum. Bu kanunla birlikteTürkiye'deki bütün kamu yönetimlerine, özelliklede 50 bin nüfusun üzerindeki belediyelere stratejikplan yapma zorunluluğu getirilmiştir ve bu stratejik

Öncelikle

“NUTS”

Burada önemli olan nokta şu: Bu yasa

taslaklarını oluşturanlar, çoğunlukla yerel

aktörler. Bir belediye başkanı çıkıp

rahatlıkla bir yasa taslağı hazırlayabiliyor,

bunu hükümete dayatabiliyor, hükümet de

o yerelin özelliklerine dayanarak

hazırlanmış bu taslağı bütün Türkiye'yi

kapsar bir hale getirmekten çekinmiyor.

“ ”KENTSEL DÖNÜŞÜM

16 17dosya kentsel donusumkentsel donusum

plan, Devlet Planlama Teşkilatının getirmiş olduğukılavuzlarla, yönetmeliklerle kurumsal bir stratejikplan olarak adlandırılmaktadır. Artık bundan sonrabütün kamu kurumları, yapacakları iş ve işlemleri,bütçelerini, harcamalarını yapacakları bu stratejikplanla yönlendireceklerdir. Bu stratejik planınkatılımcı, şeffaf ve hesap verebilirlik ilkeleri üzerineoturacağı yasayla vazedilmekte. Ancak örneğin birbüyükşehir belediyesi gibi, bir valilik gibi, bir il özelidaresi gibi yaptığı işin büyük bir anlamdamekândan soyutlanmayacağı kurumlarda da sadecekurumsal bir planın nasıl yapılacağı konusunda dahiçbir anlamlı açılım getirmemekte.

Bunun yanında, 5302 sayılı İl Özel İdareleri Kanunuçıkarıldı. Bu kanunda il özel idareleri için 2 ayrıplanlama yetkisi tanımlandı. Yine 5018 sayılıYasanın uzantısı olarak il özel idarelerine stratejikplan yapma görevi verildi. Ancak burada garip birnüans var: Burada bir açılım yapılmadı ve valininstratejik plan yapacağı söyleniyor, ama bu plan, birilin stratejik planı mıdır, yoksa il özel idarelerininstratejik planı mıdır, belirsiz. Bu plan özel idarelerinkurumsal planıysa, manasız kalıyor; çünkü özelidareler, atıl kalmış, yerel yönetim hüviyeti bugünekadar öne çıkamamış 200-300 kişilik kurumlar.Bunların planının yapılması ve vali tarafındanyaptırılması çok bir anlam ifade etmiyor. Belki ildüzeyinde il çevre düzeni planlarına ve diğerplanlara yol gösterecek bir kavramsal plananlamında stratejik planların yapılması daha anlamlıolacaktır. Bunun yanında da il özel idarelerine ilçevre düzeni planı yapma yetkisi verildi, mekânsalbir plan. Bundan evvel çevre düzeni planlarıyla ilgiliBayındırlık ve İskân Bakanlığı ve Çevre Bakanlığıarasında uzun tartışmalar yaşanmış, en sonunda daÇevre Bakanlığı bu konuyla ilgili olarak birçokihaleye çıkmıştı. Tabii Çevre Bakanlığının anladığışekliyle çevre düzeni planları, birkaç ili, belki birhavzayı veya bir bölgeyi kapsayan planlardı. Buradailk defa il düzeyinde bir çevre düzeni planı yapmatanımı getirilmiş oldu.

Bunun yanında, yine bu Kamu Yönetimi TemelKanunu Tasarısının parçaları olarak bir de

Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve Belediye Kanunuçıktı. Büyükşehir Belediye Kanunuyla, ki başta ifadeetmeye çalıştığım yerel bir aktör olarak belli bazıbelediye başkanlarının bu kanuna ilişkin olarakdoğrudan taslağını oluşturduğu duyumlarını aldık.Ne olduğunu çok anlayamadığımız, 2 yıl içerisindebüyükşehir belediyelerine 1/25 000 ölçekli bir üstölçek plan yapma görevi verildi, bir şart konuldu.Bu planın il çevre düzeni planıyla, diğer planlarlailişkisinin ne olacağı konusu iyi tarif edilmemiştir.Kaldı ki bizim incelemelerimiz, şu ana kadar daçok az büyükşehir belediyesinin bu yöndeçabalarda bulunduğu yönünde. Aynı şekildestratejik plan hazırlama konusunda da neredeysehiçbir girişim gözlenmiyor.

ma yanında, BüyükşehirBelediyesi Kanunuyla birlikte büyük ölçüdeplanlama yetkileri de büyükşehir belediyelerindetoplandı. Eskiden en azından ilçe belediyebaşkanlarının ellerinde olan belli inisiyatifler, özelalanlar yaratılarak kanun içerisinde büyükşehirbelediyelerine aktarıldı. Bir büyükşehir belediyesi,gerekli gördüğü yerde özel proje alanı ilan ederekher ölçekte plan yapma ve uygulamayı denetlemeyetkisine kavuştu. Şu an en açık örneği,uygulamada olan Esenboğa Yolu üzerindekiprotokol yolu projesindeki bütün yapı denetimlerivesaire Büyükşehir Belediyesinin birimleritarafından yürütülmekte.

Son olarak en son 5393 adını alan BelediyeKanunundan da bahsetmek lazım. Bu kanunlabirlikte ve aynı zamanda yine BüyükşehirBelediyesi Kanununda da değinildi, bir kentseldönüşüm ve kentsel gelişim alanı ilan etme yetkisitanındı belediyelere. Ancak bu yetki tanınırken,kentsel dönüşüm ve gelişim bölgesinin ne olduğu,içeriğinin nasıl doldurulacağı, burada uygulamanınnasıl olacağı gibi konularda hiçbir açıklıkgetirilmedi. Neredeyse bir yasal metneatfedilemeyecek bir ciddiyetsizlikle kamuoyundatartışılan anlamı kabul edildi, kentsel dönüşüm vegelişim bölgeleri adına; çünkü gerçekten de kentseldönüşüm, son yıllarda bir ideoloji haline gelmiştir.

bu uygulamalar, bu projeci anlayışındoğrudan bir uzantısı aslında. Birçok anlamdadeğerlendirilebilir; kimileri küreselleşme ve küreselsermayenin rahatlıkla yer seçebilmesi olarakadlandırıyor, ama mikro ölçekte ya da ortaölçeklerde daha farklı anlamlar da yüklenebilir.Örneğin bu daralan sermaye birikimi karşısındayatırımların artık kârlılıklarının beklenen düzeydeolmaması, küresel ölçekte artık birçok sektörün Çingibi devlerle rekabet edememesi, başta tekstilolmak üzere, Türkiye'deki özel sektörü birçokanlamda böyle kentsel ve yapısal yatırımlarayöneltmekte. Bunun doğrudan sonuçları, en sonkarşımıza çıkan Kıyı Kanunu Tasarısı, kıyı kenarçizgisinin ortadan kaldırılarak neredeyse denizinortasına kadar yapı yapma hakkının getirilmesi,tarihi alanlarda birçok dönüşümler, yani yasa

1/25 000 ölçekli plan yap

Bütün

tasarısı sayısı o kadar çok ki, alt alta yazsak, sanırım15-20 taneyi bulacaktır. Kıyı Kanunu, bunlardanönemli bir tanesi. Yine 5366 sayılı “Yıpranan KentDokularının” diye başlayan ve adı bir paragraf sürenyasa tasarısı ve yönetmeliği, yine ayrı bir kentseldönüşüm çabası.

Yalnız, burada üzerinde durulması gereken önemlibir konunun şu olduğuna inanıyorum: Kentseldönüşüm, Batıda yapılan uygulamalara baktığınızda,birçok sosyal dönüşümlerin tetikleyicisi, akademikalanda birçok çalışmaların ortaya çıkmasına olanaksağlayan verimli bir tarla ve yapılan dönüşümlerinsonuçları açısından hem yerel, hem ülke siyasetininönemli belirleyicileri olan bir uygulama olmuştur.Amerika'da New Hawen örneği vardır ki, bu çokönemlidir; çünkü New Hawen'da yapılan kentseldönüşüm, Yale Üniversitesinin de bulunduğu biryerde doğrudan akademisyenlerle birlikteyürütülmüştür ve sonuçta orada öylesinedönüşümler ortaya çıkmıştır ki, hepinizin bildiğiRobert Dall örneğin, plütokrasi kavramını oradakigözlemlerine dayanarak ortaya atmıştır. Yine bizimkentsel manageriyalizm, kentsel işletmecilikdediğimiz kuramlar, aslında hep bu kentseldönüşüm uygulamalarındaki o gerilimlerindenortaya çıkmıştır. Böylesine kapsamlı, uygulamadasadece fiziksel bir yapının dönüşümüylekısıtlanamayacak bir yapısal dönüşümü sadecefiziksel bir yapı dönüşümüne indirgeyen, hatta bunuda fiziksel yapı dönüşümünün kalitesiyle dahiilgilenmeyerek bir ekonomi hesabına, bir müteahhitmantığına indiren bir kentsel dönüşüm uygulaması,Türkiye'nin bundan sonraki 15-20 yıllık geleceğineipotek koymak anlamına gelecektir diyedüşünüyorum.

En basitinden şöyle düşünelim: Birçok yerde yapılankentsel dönüşüm çalışmalarında emsal artışlarıgetirilmekte ve belki bugüne kadar böyledüşünmüyorduk, ama tek yapı ölçeğinden oluşan

gecekondu dokuları, Türk kent yapısı içerisinde birrezerv alanı olarak kabul edilebilirdi. Şimdi bunlaryıkılarak, yerlerine çok yoğun, yüksek katlı, çoğuyerde de kalitesinden, kentsel kalitesinden şüpheduyulacak çok düşük kaliteli mekânlaroluşturulmakta. Hemen burnumuzun dibindeolduğu için örnek verebilirim; AltındağBelediyesinin örneğin Asri Mezarlığın yanındayaptığı bir kentsel dönüşüm çalışması var. Finanseedebilmek için tam ortasında bir benzin istasyonunayer verilmiş, benzin istasyonunun etrafı bloklarlaçevrilmiş durumda. Böylesine düşük kaliteli yapılaroluşturuluyor.

Dolayısıyla kentsel dönüşüm çabalarınıdeğerlendirirken, böylesine bir uzun erimdekietkilerini de düşünerek değerlendirmemiz gerekirdiye düşünüyorum. Unuttuğum tasarılar, taslaklarvar mı diye düşünüyorum. Yine deprem önlemeyleilgili dönüşüm çabalarını Murat Hocam benden çokdaha iyi anlatacaktır, ama orada sırf bu gerekçegösterilerek getirilen birçok taslak var, birçok tasarıvar. Bu, Mecliste en son Odamızın da yoğunçabalarıyla geri çektirilen taslak. Yine bu anlamdaKat Mülkiyeti Kanununda önemli dönüşümlergetirme çabaları...

Son söz olarak şunları söyleyeyim, daha sonratartışmaya devam ederiz: Ne oldu da birden yıllardırdönüşmeyen, dönüştürülemeyen gecekondu alanlarıpatır patır yıkılmaya, yerlerine bloklar yapılmayabaşlanabildi? Demek ki artık çok basit düşünürsek,kent içerisinde kârlı olarak yıkıp yenidenyapılabilecek arsa tükendi. Kent dışında çok büyükölçekli toplu konut yapabilecek sermaye birikimi debulunamıyor çoğu zaman ya da o ölçekte inşaatsüreçlerini yürütebilecek anlamda kapasite sınırlı.Bir anlamda demek ki kent içerisinde kalmış bir tekdönüştürülebilecek, ekonomik değeredönüştürülebilecek alanlar olarak bu alanlar kaldı.

Türkiye'de bir yapının ortalama ömrünün

15-20 yıl civarında olduğunu düşünürsek,

15-20 yıl sonra bu bölgelerde tekrar

dönüşüm ihtiyacı olduğunda, ya oradaki

insanların yeni birer daire alabilecek kadar

kendilerinin ve çocuklarıınn ekonomik

refahının artmış olduğunu varsaymamız

gerekiyor ya da oralarda tekrar dönüşüm

için emsallerin 2 katına çıkmasının o

zaman da gündeme geleceğini

düşünmemiz gerekiyor.

18 19dosya kentsel donusumkentsel donusum

plan, Devlet Planlama Teşkilatının getirmiş olduğukılavuzlarla, yönetmeliklerle kurumsal bir stratejikplan olarak adlandırılmaktadır. Artık bundan sonrabütün kamu kurumları, yapacakları iş ve işlemleri,bütçelerini, harcamalarını yapacakları bu stratejikplanla yönlendireceklerdir. Bu stratejik planınkatılımcı, şeffaf ve hesap verebilirlik ilkeleri üzerineoturacağı yasayla vazedilmekte. Ancak örneğin birbüyükşehir belediyesi gibi, bir valilik gibi, bir il özelidaresi gibi yaptığı işin büyük bir anlamdamekândan soyutlanmayacağı kurumlarda da sadecekurumsal bir planın nasıl yapılacağı konusunda dahiçbir anlamlı açılım getirmemekte.

Bunun yanında, 5302 sayılı İl Özel İdareleri Kanunuçıkarıldı. Bu kanunda il özel idareleri için 2 ayrıplanlama yetkisi tanımlandı. Yine 5018 sayılıYasanın uzantısı olarak il özel idarelerine stratejikplan yapma görevi verildi. Ancak burada garip birnüans var: Burada bir açılım yapılmadı ve valininstratejik plan yapacağı söyleniyor, ama bu plan, birilin stratejik planı mıdır, yoksa il özel idarelerininstratejik planı mıdır, belirsiz. Bu plan özel idarelerinkurumsal planıysa, manasız kalıyor; çünkü özelidareler, atıl kalmış, yerel yönetim hüviyeti bugünekadar öne çıkamamış 200-300 kişilik kurumlar.Bunların planının yapılması ve vali tarafındanyaptırılması çok bir anlam ifade etmiyor. Belki ildüzeyinde il çevre düzeni planlarına ve diğerplanlara yol gösterecek bir kavramsal plananlamında stratejik planların yapılması daha anlamlıolacaktır. Bunun yanında da il özel idarelerine ilçevre düzeni planı yapma yetkisi verildi, mekânsalbir plan. Bundan evvel çevre düzeni planlarıyla ilgiliBayındırlık ve İskân Bakanlığı ve Çevre Bakanlığıarasında uzun tartışmalar yaşanmış, en sonunda daÇevre Bakanlığı bu konuyla ilgili olarak birçokihaleye çıkmıştı. Tabii Çevre Bakanlığının anladığışekliyle çevre düzeni planları, birkaç ili, belki birhavzayı veya bir bölgeyi kapsayan planlardı. Buradailk defa il düzeyinde bir çevre düzeni planı yapmatanımı getirilmiş oldu.

Bunun yanında, yine bu Kamu Yönetimi TemelKanunu Tasarısının parçaları olarak bir de

Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve Belediye Kanunuçıktı. Büyükşehir Belediye Kanunuyla, ki başta ifadeetmeye çalıştığım yerel bir aktör olarak belli bazıbelediye başkanlarının bu kanuna ilişkin olarakdoğrudan taslağını oluşturduğu duyumlarını aldık.Ne olduğunu çok anlayamadığımız, 2 yıl içerisindebüyükşehir belediyelerine 1/25 000 ölçekli bir üstölçek plan yapma görevi verildi, bir şart konuldu.Bu planın il çevre düzeni planıyla, diğer planlarlailişkisinin ne olacağı konusu iyi tarif edilmemiştir.Kaldı ki bizim incelemelerimiz, şu ana kadar daçok az büyükşehir belediyesinin bu yöndeçabalarda bulunduğu yönünde. Aynı şekildestratejik plan hazırlama konusunda da neredeysehiçbir girişim gözlenmiyor.

ma yanında, BüyükşehirBelediyesi Kanunuyla birlikte büyük ölçüdeplanlama yetkileri de büyükşehir belediyelerindetoplandı. Eskiden en azından ilçe belediyebaşkanlarının ellerinde olan belli inisiyatifler, özelalanlar yaratılarak kanun içerisinde büyükşehirbelediyelerine aktarıldı. Bir büyükşehir belediyesi,gerekli gördüğü yerde özel proje alanı ilan ederekher ölçekte plan yapma ve uygulamayı denetlemeyetkisine kavuştu. Şu an en açık örneği,uygulamada olan Esenboğa Yolu üzerindekiprotokol yolu projesindeki bütün yapı denetimlerivesaire Büyükşehir Belediyesinin birimleritarafından yürütülmekte.

Son olarak en son 5393 adını alan BelediyeKanunundan da bahsetmek lazım. Bu kanunlabirlikte ve aynı zamanda yine BüyükşehirBelediyesi Kanununda da değinildi, bir kentseldönüşüm ve kentsel gelişim alanı ilan etme yetkisitanındı belediyelere. Ancak bu yetki tanınırken,kentsel dönüşüm ve gelişim bölgesinin ne olduğu,içeriğinin nasıl doldurulacağı, burada uygulamanınnasıl olacağı gibi konularda hiçbir açıklıkgetirilmedi. Neredeyse bir yasal metneatfedilemeyecek bir ciddiyetsizlikle kamuoyundatartışılan anlamı kabul edildi, kentsel dönüşüm vegelişim bölgeleri adına; çünkü gerçekten de kentseldönüşüm, son yıllarda bir ideoloji haline gelmiştir.

bu uygulamalar, bu projeci anlayışındoğrudan bir uzantısı aslında. Birçok anlamdadeğerlendirilebilir; kimileri küreselleşme ve küreselsermayenin rahatlıkla yer seçebilmesi olarakadlandırıyor, ama mikro ölçekte ya da ortaölçeklerde daha farklı anlamlar da yüklenebilir.Örneğin bu daralan sermaye birikimi karşısındayatırımların artık kârlılıklarının beklenen düzeydeolmaması, küresel ölçekte artık birçok sektörün Çingibi devlerle rekabet edememesi, başta tekstilolmak üzere, Türkiye'deki özel sektörü birçokanlamda böyle kentsel ve yapısal yatırımlarayöneltmekte. Bunun doğrudan sonuçları, en sonkarşımıza çıkan Kıyı Kanunu Tasarısı, kıyı kenarçizgisinin ortadan kaldırılarak neredeyse denizinortasına kadar yapı yapma hakkının getirilmesi,tarihi alanlarda birçok dönüşümler, yani yasa

1/25 000 ölçekli plan yap

Bütün

tasarısı sayısı o kadar çok ki, alt alta yazsak, sanırım15-20 taneyi bulacaktır. Kıyı Kanunu, bunlardanönemli bir tanesi. Yine 5366 sayılı “Yıpranan KentDokularının” diye başlayan ve adı bir paragraf sürenyasa tasarısı ve yönetmeliği, yine ayrı bir kentseldönüşüm çabası.

Yalnız, burada üzerinde durulması gereken önemlibir konunun şu olduğuna inanıyorum: Kentseldönüşüm, Batıda yapılan uygulamalara baktığınızda,birçok sosyal dönüşümlerin tetikleyicisi, akademikalanda birçok çalışmaların ortaya çıkmasına olanaksağlayan verimli bir tarla ve yapılan dönüşümlerinsonuçları açısından hem yerel, hem ülke siyasetininönemli belirleyicileri olan bir uygulama olmuştur.Amerika'da New Hawen örneği vardır ki, bu çokönemlidir; çünkü New Hawen'da yapılan kentseldönüşüm, Yale Üniversitesinin de bulunduğu biryerde doğrudan akademisyenlerle birlikteyürütülmüştür ve sonuçta orada öylesinedönüşümler ortaya çıkmıştır ki, hepinizin bildiğiRobert Dall örneğin, plütokrasi kavramını oradakigözlemlerine dayanarak ortaya atmıştır. Yine bizimkentsel manageriyalizm, kentsel işletmecilikdediğimiz kuramlar, aslında hep bu kentseldönüşüm uygulamalarındaki o gerilimlerindenortaya çıkmıştır. Böylesine kapsamlı, uygulamadasadece fiziksel bir yapının dönüşümüylekısıtlanamayacak bir yapısal dönüşümü sadecefiziksel bir yapı dönüşümüne indirgeyen, hatta bunuda fiziksel yapı dönüşümünün kalitesiyle dahiilgilenmeyerek bir ekonomi hesabına, bir müteahhitmantığına indiren bir kentsel dönüşüm uygulaması,Türkiye'nin bundan sonraki 15-20 yıllık geleceğineipotek koymak anlamına gelecektir diyedüşünüyorum.

En basitinden şöyle düşünelim: Birçok yerde yapılankentsel dönüşüm çalışmalarında emsal artışlarıgetirilmekte ve belki bugüne kadar böyledüşünmüyorduk, ama tek yapı ölçeğinden oluşan

gecekondu dokuları, Türk kent yapısı içerisinde birrezerv alanı olarak kabul edilebilirdi. Şimdi bunlaryıkılarak, yerlerine çok yoğun, yüksek katlı, çoğuyerde de kalitesinden, kentsel kalitesinden şüpheduyulacak çok düşük kaliteli mekânlaroluşturulmakta. Hemen burnumuzun dibindeolduğu için örnek verebilirim; AltındağBelediyesinin örneğin Asri Mezarlığın yanındayaptığı bir kentsel dönüşüm çalışması var. Finanseedebilmek için tam ortasında bir benzin istasyonunayer verilmiş, benzin istasyonunun etrafı bloklarlaçevrilmiş durumda. Böylesine düşük kaliteli yapılaroluşturuluyor.

Dolayısıyla kentsel dönüşüm çabalarınıdeğerlendirirken, böylesine bir uzun erimdekietkilerini de düşünerek değerlendirmemiz gerekirdiye düşünüyorum. Unuttuğum tasarılar, taslaklarvar mı diye düşünüyorum. Yine deprem önlemeyleilgili dönüşüm çabalarını Murat Hocam benden çokdaha iyi anlatacaktır, ama orada sırf bu gerekçegösterilerek getirilen birçok taslak var, birçok tasarıvar. Bu, Mecliste en son Odamızın da yoğunçabalarıyla geri çektirilen taslak. Yine bu anlamdaKat Mülkiyeti Kanununda önemli dönüşümlergetirme çabaları...

Son söz olarak şunları söyleyeyim, daha sonratartışmaya devam ederiz: Ne oldu da birden yıllardırdönüşmeyen, dönüştürülemeyen gecekondu alanlarıpatır patır yıkılmaya, yerlerine bloklar yapılmayabaşlanabildi? Demek ki artık çok basit düşünürsek,kent içerisinde kârlı olarak yıkıp yenidenyapılabilecek arsa tükendi. Kent dışında çok büyükölçekli toplu konut yapabilecek sermaye birikimi debulunamıyor çoğu zaman ya da o ölçekte inşaatsüreçlerini yürütebilecek anlamda kapasite sınırlı.Bir anlamda demek ki kent içerisinde kalmış bir tekdönüştürülebilecek, ekonomik değeredönüştürülebilecek alanlar olarak bu alanlar kaldı.

Türkiye'de bir yapının ortalama ömrünün

15-20 yıl civarında olduğunu düşünürsek,

15-20 yıl sonra bu bölgelerde tekrar

dönüşüm ihtiyacı olduğunda, ya oradaki

insanların yeni birer daire alabilecek kadar

kendilerinin ve çocuklarıınn ekonomik

refahının artmış olduğunu varsaymamız

gerekiyor ya da oralarda tekrar dönüşüm

için emsallerin 2 katına çıkmasının o

zaman da gündeme geleceğini

düşünmemiz gerekiyor.

18 19dosya kentsel donusumkentsel donusum

Bu alanlar değil sadece, tarihi alanlar kaldı, kıyıalanları kaldı, eski sanayi alanları kaldı, gecekondualanları kaldı. Korkarım yakında sıra eskimezarlıklara da gelecektir, bu anlamda Cebeci AsriMezarlığının akıbeti konusunda da ciddi endişelertaşıyorum, bir gün Cebeci Asri Mezarlığı kentseldönüşüm projesi diye bir şeyle karşılaşırsak hiçşaşırmayalım.

Bunları mekâna koyduğumuzda, ilginç bir yapıortaya çıkıyor. Biz bu anlamda Oda olarak birçalışma yürütüyoruz; acaba bu ilan edilen bölgelernerelerde, ne nitelikli yerlere isabet ediyor Ankaraözelinde? Şöyle garip bir manzarayla karşılaşıyoruz:Ankara'nın makroformunun çeperindeki bütünalanlar, kentsel dönüşüm alanı ilan edilmiş durumdave buna dikkatinizi çekerim, özel bir kanunladönüştürülmeye çalışılan Esenboğa protokol yolu dadahil değil. Bunun yanında boş arsalar ya daalanının neredeyse yüzde 10'u, yüzde 5'igecekondu olan çok büyük alanlar kentsel dönüşümalanı olarak ilan edilmiş durumda.

İyi bir özetleme oldu, teşekkürederiz.

Şimdi sözü Sayın Balamir'e vermek istiyorum.Hocam siz de son günlerdeki gelişmeleri kendi

OTURUM BAŞKANI-

Bir anlamda kentsel dönüşüm alanı, üst

ölçek planlama sistematiği içerisinde elde

edilemeyen, dönüştürülemeyen alanların

yapılaşmaya açılması, rant alanlarına

açılması, sermaye mantığı içerisinde

dönüştürülmesi için yeni bir araç haline

gelmiştir.

açınızdan ortaya koyarsanız sevinirim.yapacağız

Daha sonrabirer tur daha .

Prof. Dr. MURAT BALAMİR- Teşekkür ediyorumsayın Başkan. yapabileceğim,sistemli bir irdelemeden çok, konunun bazıyönlerine değinmek olacak.

Kentsel yenileme (dönüşüm) konusufarkına varılıp günümüzdeki her

sorunun çaresi imiş gibi yönetimlerce özel biryöntem olarak gösterilmes yadırgamaktayım

elki on-onbeş yıldan da uzunbir zamandır Türkiye için yaşamsal bir önemtaşımakta idi. Bunu farklı biçimlerde ifade etmişçok sayıda meslekdaş ve akademisyen ve hattayöneticiler olmuştur. Konu, son yıllarda buçevrelerde imar yasasının yeniden ele alınmasınedeniyle gündeme girmiştir. Benim

dikkat çekme çabalarım TÜBİTAK 2023Bilim ve Teknoloji çalışmaları kapsamındaolmuştur (200 ). Bu yöndeki düşüncelerimİstanbul deprem tehlikesi karşısında bir

e fırsatı buldumalamir, M. (2002) 'Türkiye'de Kentsel İyileştirme

Girişimlerinin Gündeme Gelmesi ve PlanlamaSisteminde Gereken Değişiklikler',(253, Aralık) 66-70

'Dönüşüm Yasası' başlığı ile bugünbağımsız biçimde gündeme getirilmesininnedenlerini kestirmek zor görülmüyor. Bence buyöndeki bir düzenlemeye doğrudan İmar Kanunukapsamında yer vermek gerekirdi. Hatta İmarKanunu'nu yenilemenin başlıca gerekçesi buolmalıydı. Çünkü artık Türkiye'de kentlerinbüyütülmesinden çok iyileştirilmesi veyenilenmesi önümüzdeki birkaç on yıl için birstratejik hedef olmalıydı. Bu amaca hizmet edecekyeni süreçler ve araçların tanımlanması gereğivardı.

Bugün konunun bir yasa taslağı ile anidengündeme gelmesi karşısında, çok kimse “g

bunun arkasında değindiğimtürde bir vizyona sahip yetkinliğin“master mind”ın olduğunu düşünGenelde baktığınız zaman, değişik gruplar, yaniiktidarın yanında yer alan değişik grupların

bağımsız kısmigirişimleri olduğu

almaktayım. Her bir grubun kendine, kendi bilgisınırları içerisinde yapabildiği müdahalelerin ta

e kadar taşındığını görüyoruz. Bunlarınbüyük bir kısmının gerektiği biçimde

akanlık süzge geçtiğini sanmıyorum.Kimi taslaklar doğrudan Başbak nlığa ya da ilgiliKomisyonlara

akanlık süzgecindengeçenlerde de şaşırtacak ölçüde bilgi eksiklikleriveya geçmişi görmezden gelme davranışlarıirkiltiyor

Benim burada

nun bugünbirdenbire

ini .Kentsel yenileme, b

konuyayeniden

2 i'un kez

daha derleyip yeniden dile getirm(B

).

Konunun

,

erçektenne oldu da...?” sorusunu biraz da istihza ile dilegetirmektedir. Ben ,

bir ve birmüyorum.

birbirinden de bu yöndedüzenleme izlenimini

TBMM'ilgili

B çlerinden dea

intikal ediyor, komisyonlarda birazçekidüzen veriliyor. Gerçi B

hepimizi.

Yapı Dergisi

Merkezi yönetim birimlerinde, ve bazı büyükşehirbelediyelerinde etkili inşaat

iktidarı iddi bir lobiniteliğinde olduğu gözlemlenmekte . Dolayısıyla

olursa olsun, geliştirilen yasalarınasıl amacının bu lobiler iş yaratmak olduğunuanlıyoruz. Yani bu ister toplu konut işleri olsun, isterdepremle ilgili olsun, ister gec nlarınınıslahı olsun, asıl amacın

zinde tutacak iş alanlarıyaratmak olduğunu düşündürüyor . Asıl konubu olunca yeni yöntemler ya da modeller aramakihtiyacı da duyulmuyor. Yani yine aynı çevrelerekaynak yaratabilecek, ancak yeni gereksinmeleri dekarşılayacak işlerin tanımlanması yapılamıyor. Tekbildik konu 'yap-sat' işleyişi. Acaba dedirtiyordolayısıyla yakın vadede bu lobileri güçlihtiyacını pekiştiren bir seçim öngörüsü mü var?

üşüm de de bunları düşündüren motifler

dönüşüm ya dakentsel yenileme konusundaki akımları vegirişimleri, yaklaşım biçimlerini Zafer arkadaşımızgüzel özetledi. Türkiye'nin de geçmişi yok değil.Türkiye, erken Cumhuriyet döneminde, hatta50'lerde dahi dünyaya örnek kimi düzenlemeleryaptı, uyguladı. Biz nları unutmuş görünüyoruzonların değerlendirmesini, muhasebesini yapmaktanvazgeçmiş görünüyoruz. Oysa galiba önce onlarlabaşlamakta yarar var. Türkiye'ninbugünkü kentsel alanlarıyla ilgili ola yaşnmışsüreçlerin ve noktanın değerlendirilmesigözardı edilmemeli Türkiye, 50'li yıllardansonra, 20. Yüzyılın ikinci yarısında dünyada örneğipek bir kentleşme ve yapılaşmaperformansı gösterdi. Dünyanın gelişmişekonomileri dahi aşan tır bu

yanındaıldan yıla

toplamın bir yapılaşmaak yapıldığını

karşısında çarpıcı göreliolarak düşük gelişmişlik düzeyinin sahipolmaması gereken yapılaşma performansını nasıl

bilmiş unun sebepleri nedir, nasılolmuştur, bu büyük çaplı sermayeyinerede oluşturup bu sektöre nasıl yöneltebilmiştir

kendi içinde araştırmaya değer

lara yanıt vermeye çalışan çok sayıdaaraştırma yapılmıştır geçmişte. Ancak bunlaragirmek yerine, bu olgunun getirdiği sonuçlarabakalım ruhsatlıolarak tanımladığımız denetimsizgeliştirilmiş, ıp a ığıkuşkulu ması ır. Yerleşmelerimiz, teknikniteliğinin ne olduğunu bilemediğimiz bir yapı stokuile donatılmış bulunmaktadır Türkiye'degerçekleş miş bulunan yapı üretimidenetim dışı kalmıştır. İkinci bir sonuç da

sosyal adaletsizlikler yaratmış

bir müteahhitlerigrubunun destekleyen c

dir ,her ne gerekçeyle

e

ekondu alaözellikle bu çevreleri

harekete geçirecek,bize

, ü tutmak

'Dön 'görmekteyiz.

Türkiye'de ve dünyadaki kentsel ' '

bu ;

Öte yandan,rak

gelinen. Özetle,

bulunmayan

ni bir performans . Resmiistatistiklerle gösterilebildiklerimizin ,biliyoruz ki bu istatistiklere girmeyen y enaz 1/3-1/2 kadar hacmininde kaç biliyoruz. Bu, dünya deneyimi

bir durumdur. Türkiye,gelir ve

buyakalaya tir? B

toplum bu alana?

Bu bir konudur.

Bu soru

. Sonuçlardan birincisi, ' ' ve 'düzenli'stokun dahi,

yani yeterli teknik hizmet al lmadol d

.tiril büyük ölçüde

, busürecin ciddi

olmasıdırİh ılmış olduğunu net

İkinci olarak ise, özellikle büyükşehirlerdeki hane halkımızın 1/3'ü le yarısına yakınbir yelpaze arasında bir kesimin kiracı olduğunu,yani bütün bu furyada mülk sahibi olamamışolduğunu görmekteyiz. Dolayısıyla gereğinden fazlaüretim yapılmış, ama bu stokun mülkiyetinintoplumun ancak küçük bir kesiminin elindetoplanmış olduğu bir sonuca varmış bulunuyoruz.Bütün bunlar, sadece sosyal adaletsizliği değil,denetimsizliği de pekiştiren bir özelli

üyük şehirlerimizde bu büsbütün pekiştiriyor.İnsnlar kendi oturdukları yapının güvenliğine duyarlıolamazlarsa, kiracılarının oturmakta olduklarına içdeğildirler.

gereğinikendiliğinden getiriyor. Dolayısıyla Türkiye'ninyakın gelecekteki, 30 yılık bir dönemdekiasıl gündeminin bu kentsel stokun ve yaratmışolduğu bu alabildiğine çirkin, alabildiğine tasarımkültüründen yoksun çevrelerin elden geçirilip nasıladam edilebileceğiyle ilgili yöntemler geliştirilmesiolduğu açıktır

Doğal t büyüklüğüne

yalnızca ızlı bir kentleşme veyapılaşma döneminin getirdiği bir sonuç değil,aynı zamandaTürkiye'de tam anlaşılmadan yaygın bir şekildekullanıl asından kaynakla

çoğunluklbir uygulamadır,

en ücra köşeler yayılmıştır. uteknoloji ne yazık ki teknik

uygulanıyor.coğrafyasının doğal

sınamasına tarihsel açıdanGeniş çaplı bir sınamanın ilki 19

korkarım peş peşe başkasınama gelecek ve bizi çok ciddi kayıplarauğratacaktır. ek çok yerleşmemiz aynı tehlikeyeaçık büyük risk havuzları dır. İs

dünyanın başka hiçbir yeriyle karşılaştırılamayacakyaygınlıkta ve düzeyde olduğu kanısınıuyandırıyor b

dönüşüm eciddi olarak eğilmek gereğini yaratıyor Türkiye'de.Hangi nedenle olursa olsun, eğerendişeleri yalnızca “müteahhitlerimi zenginedeceğim” düşüncesinden ibaret değilse, bu alanaçok yönlü olarak yaklaşmak ihtiyacı var. Bu alanahem fiziki güçlendirme, hem kentsel çevrelerin ı

çağdaş çevrelere dönüştürülmesi, hemgüvenlik nedenleri, hem oluşan sosyaladaletsizlikleri giderme amaçlarıyla toplu olarakgirmek zorunluluğu

. Bunun kendi içinde iki yüzü var.tiyaçtan fazla üretim yap likle

görebiliyoruz.i

k ve makrodüzeyde bir profil bize sunmakta. Bu özelliklerb

Bütün bunlar, Türkiye'deki mevcut stokun eldengeçirilmesi, yeniden gündeme getirilmesi

diyelim

.

ehlikelerin ise, dikkatimizi1999 depremleri güçlü biçimde çekti. Bu birkaçyönden ilginçtir. Bu h

genelbetonarme teknolojisinin de

m nan bir özel durumdur.Betonarme teknolojisi, ki ülkemizde a gör-yap yöntemiyle yürüyenTürkiye'nin ine kadar B

denetimden yoksun birbiçimde Bu uygulamalar Türkiye

tehditlerinin ve özellikledepremin yeni konuoluyor. 99depremleri olduysa,

larP

durumunda tanbulönde, ülkemizde kentsel risk mertebelerinin,

yüksekende.

Bütün bunlar, kentsel yenilemeye veya ' '

üst yönetimlerin

slahedilmesi ve

var. Ancak Türkiye, kendi

20 21dosya kentsel donusumkentsel donusum

Bu alanlar değil sadece, tarihi alanlar kaldı, kıyıalanları kaldı, eski sanayi alanları kaldı, gecekondualanları kaldı. Korkarım yakında sıra eskimezarlıklara da gelecektir, bu anlamda Cebeci AsriMezarlığının akıbeti konusunda da ciddi endişelertaşıyorum, bir gün Cebeci Asri Mezarlığı kentseldönüşüm projesi diye bir şeyle karşılaşırsak hiçşaşırmayalım.

Bunları mekâna koyduğumuzda, ilginç bir yapıortaya çıkıyor. Biz bu anlamda Oda olarak birçalışma yürütüyoruz; acaba bu ilan edilen bölgelernerelerde, ne nitelikli yerlere isabet ediyor Ankaraözelinde? Şöyle garip bir manzarayla karşılaşıyoruz:Ankara'nın makroformunun çeperindeki bütünalanlar, kentsel dönüşüm alanı ilan edilmiş durumdave buna dikkatinizi çekerim, özel bir kanunladönüştürülmeye çalışılan Esenboğa protokol yolu dadahil değil. Bunun yanında boş arsalar ya daalanının neredeyse yüzde 10'u, yüzde 5'igecekondu olan çok büyük alanlar kentsel dönüşümalanı olarak ilan edilmiş durumda.

İyi bir özetleme oldu, teşekkürederiz.

Şimdi sözü Sayın Balamir'e vermek istiyorum.Hocam siz de son günlerdeki gelişmeleri kendi

OTURUM BAŞKANI-

Bir anlamda kentsel dönüşüm alanı, üst

ölçek planlama sistematiği içerisinde elde

edilemeyen, dönüştürülemeyen alanların

yapılaşmaya açılması, rant alanlarına

açılması, sermaye mantığı içerisinde

dönüştürülmesi için yeni bir araç haline

gelmiştir.

açınızdan ortaya koyarsanız sevinirim.yapacağız

Daha sonrabirer tur daha .

Prof. Dr. MURAT BALAMİR- Teşekkür ediyorumsayın Başkan. yapabileceğim,sistemli bir irdelemeden çok, konunun bazıyönlerine değinmek olacak.

Kentsel yenileme (dönüşüm) konusufarkına varılıp günümüzdeki her

sorunun çaresi imiş gibi yönetimlerce özel biryöntem olarak gösterilmes yadırgamaktayım

elki on-onbeş yıldan da uzunbir zamandır Türkiye için yaşamsal bir önemtaşımakta idi. Bunu farklı biçimlerde ifade etmişçok sayıda meslekdaş ve akademisyen ve hattayöneticiler olmuştur. Konu, son yıllarda buçevrelerde imar yasasının yeniden ele alınmasınedeniyle gündeme girmiştir. Benim

dikkat çekme çabalarım TÜBİTAK 2023Bilim ve Teknoloji çalışmaları kapsamındaolmuştur (200 ). Bu yöndeki düşüncelerimİstanbul deprem tehlikesi karşısında bir

e fırsatı buldumalamir, M. (2002) 'Türkiye'de Kentsel İyileştirme

Girişimlerinin Gündeme Gelmesi ve PlanlamaSisteminde Gereken Değişiklikler',(253, Aralık) 66-70

'Dönüşüm Yasası' başlığı ile bugünbağımsız biçimde gündeme getirilmesininnedenlerini kestirmek zor görülmüyor. Bence buyöndeki bir düzenlemeye doğrudan İmar Kanunukapsamında yer vermek gerekirdi. Hatta İmarKanunu'nu yenilemenin başlıca gerekçesi buolmalıydı. Çünkü artık Türkiye'de kentlerinbüyütülmesinden çok iyileştirilmesi veyenilenmesi önümüzdeki birkaç on yıl için birstratejik hedef olmalıydı. Bu amaca hizmet edecekyeni süreçler ve araçların tanımlanması gereğivardı.

Bugün konunun bir yasa taslağı ile anidengündeme gelmesi karşısında, çok kimse “g

bunun arkasında değindiğimtürde bir vizyona sahip yetkinliğin“master mind”ın olduğunu düşünGenelde baktığınız zaman, değişik gruplar, yaniiktidarın yanında yer alan değişik grupların

bağımsız kısmigirişimleri olduğu

almaktayım. Her bir grubun kendine, kendi bilgisınırları içerisinde yapabildiği müdahalelerin ta

e kadar taşındığını görüyoruz. Bunlarınbüyük bir kısmının gerektiği biçimde

akanlık süzge geçtiğini sanmıyorum.Kimi taslaklar doğrudan Başbak nlığa ya da ilgiliKomisyonlara

akanlık süzgecindengeçenlerde de şaşırtacak ölçüde bilgi eksiklikleriveya geçmişi görmezden gelme davranışlarıirkiltiyor

Benim burada

nun bugünbirdenbire

ini .Kentsel yenileme, b

konuyayeniden

2 i'un kez

daha derleyip yeniden dile getirm(B

).

Konunun

,

erçektenne oldu da...?” sorusunu biraz da istihza ile dilegetirmektedir. Ben ,

bir ve birmüyorum.

birbirinden de bu yöndedüzenleme izlenimini

TBMM'ilgili

B çlerinden dea

intikal ediyor, komisyonlarda birazçekidüzen veriliyor. Gerçi B

hepimizi.

Yapı Dergisi

Merkezi yönetim birimlerinde, ve bazı büyükşehirbelediyelerinde etkili inşaat

iktidarı iddi bir lobiniteliğinde olduğu gözlemlenmekte . Dolayısıyla

olursa olsun, geliştirilen yasalarınasıl amacının bu lobiler iş yaratmak olduğunuanlıyoruz. Yani bu ister toplu konut işleri olsun, isterdepremle ilgili olsun, ister gec nlarınınıslahı olsun, asıl amacın

zinde tutacak iş alanlarıyaratmak olduğunu düşündürüyor . Asıl konubu olunca yeni yöntemler ya da modeller aramakihtiyacı da duyulmuyor. Yani yine aynı çevrelerekaynak yaratabilecek, ancak yeni gereksinmeleri dekarşılayacak işlerin tanımlanması yapılamıyor. Tekbildik konu 'yap-sat' işleyişi. Acaba dedirtiyordolayısıyla yakın vadede bu lobileri güçlihtiyacını pekiştiren bir seçim öngörüsü mü var?

üşüm de de bunları düşündüren motifler

dönüşüm ya dakentsel yenileme konusundaki akımları vegirişimleri, yaklaşım biçimlerini Zafer arkadaşımızgüzel özetledi. Türkiye'nin de geçmişi yok değil.Türkiye, erken Cumhuriyet döneminde, hatta50'lerde dahi dünyaya örnek kimi düzenlemeleryaptı, uyguladı. Biz nları unutmuş görünüyoruzonların değerlendirmesini, muhasebesini yapmaktanvazgeçmiş görünüyoruz. Oysa galiba önce onlarlabaşlamakta yarar var. Türkiye'ninbugünkü kentsel alanlarıyla ilgili ola yaşnmışsüreçlerin ve noktanın değerlendirilmesigözardı edilmemeli Türkiye, 50'li yıllardansonra, 20. Yüzyılın ikinci yarısında dünyada örneğipek bir kentleşme ve yapılaşmaperformansı gösterdi. Dünyanın gelişmişekonomileri dahi aşan tır bu

yanındaıldan yıla

toplamın bir yapılaşmaak yapıldığını

karşısında çarpıcı göreliolarak düşük gelişmişlik düzeyinin sahipolmaması gereken yapılaşma performansını nasıl

bilmiş unun sebepleri nedir, nasılolmuştur, bu büyük çaplı sermayeyinerede oluşturup bu sektöre nasıl yöneltebilmiştir

kendi içinde araştırmaya değer

lara yanıt vermeye çalışan çok sayıdaaraştırma yapılmıştır geçmişte. Ancak bunlaragirmek yerine, bu olgunun getirdiği sonuçlarabakalım ruhsatlıolarak tanımladığımız denetimsizgeliştirilmiş, ıp a ığıkuşkulu ması ır. Yerleşmelerimiz, teknikniteliğinin ne olduğunu bilemediğimiz bir yapı stokuile donatılmış bulunmaktadır Türkiye'degerçekleş miş bulunan yapı üretimidenetim dışı kalmıştır. İkinci bir sonuç da

sosyal adaletsizlikler yaratmış

bir müteahhitlerigrubunun destekleyen c

dir ,her ne gerekçeyle

e

ekondu alaözellikle bu çevreleri

harekete geçirecek,bize

, ü tutmak

'Dön 'görmekteyiz.

Türkiye'de ve dünyadaki kentsel ' '

bu ;

Öte yandan,rak

gelinen. Özetle,

bulunmayan

ni bir performans . Resmiistatistiklerle gösterilebildiklerimizin ,biliyoruz ki bu istatistiklere girmeyen y enaz 1/3-1/2 kadar hacmininde kaç biliyoruz. Bu, dünya deneyimi

bir durumdur. Türkiye,gelir ve

buyakalaya tir? B

toplum bu alana?

Bu bir konudur.

Bu soru

. Sonuçlardan birincisi, ' ' ve 'düzenli'stokun dahi,

yani yeterli teknik hizmet al lmadol d

.tiril büyük ölçüde

, busürecin ciddi

olmasıdırİh ılmış olduğunu net

İkinci olarak ise, özellikle büyükşehirlerdeki hane halkımızın 1/3'ü le yarısına yakınbir yelpaze arasında bir kesimin kiracı olduğunu,yani bütün bu furyada mülk sahibi olamamışolduğunu görmekteyiz. Dolayısıyla gereğinden fazlaüretim yapılmış, ama bu stokun mülkiyetinintoplumun ancak küçük bir kesiminin elindetoplanmış olduğu bir sonuca varmış bulunuyoruz.Bütün bunlar, sadece sosyal adaletsizliği değil,denetimsizliği de pekiştiren bir özelli

üyük şehirlerimizde bu büsbütün pekiştiriyor.İnsnlar kendi oturdukları yapının güvenliğine duyarlıolamazlarsa, kiracılarının oturmakta olduklarına içdeğildirler.

gereğinikendiliğinden getiriyor. Dolayısıyla Türkiye'ninyakın gelecekteki, 30 yılık bir dönemdekiasıl gündeminin bu kentsel stokun ve yaratmışolduğu bu alabildiğine çirkin, alabildiğine tasarımkültüründen yoksun çevrelerin elden geçirilip nasıladam edilebileceğiyle ilgili yöntemler geliştirilmesiolduğu açıktır

Doğal t büyüklüğüne

yalnızca ızlı bir kentleşme veyapılaşma döneminin getirdiği bir sonuç değil,aynı zamandaTürkiye'de tam anlaşılmadan yaygın bir şekildekullanıl asından kaynakla

çoğunluklbir uygulamadır,

en ücra köşeler yayılmıştır. uteknoloji ne yazık ki teknik

uygulanıyor.coğrafyasının doğal

sınamasına tarihsel açıdanGeniş çaplı bir sınamanın ilki 19

korkarım peş peşe başkasınama gelecek ve bizi çok ciddi kayıplarauğratacaktır. ek çok yerleşmemiz aynı tehlikeyeaçık büyük risk havuzları dır. İs

dünyanın başka hiçbir yeriyle karşılaştırılamayacakyaygınlıkta ve düzeyde olduğu kanısınıuyandırıyor b

dönüşüm eciddi olarak eğilmek gereğini yaratıyor Türkiye'de.Hangi nedenle olursa olsun, eğerendişeleri yalnızca “müteahhitlerimi zenginedeceğim” düşüncesinden ibaret değilse, bu alanaçok yönlü olarak yaklaşmak ihtiyacı var. Bu alanahem fiziki güçlendirme, hem kentsel çevrelerin ı

çağdaş çevrelere dönüştürülmesi, hemgüvenlik nedenleri, hem oluşan sosyaladaletsizlikleri giderme amaçlarıyla toplu olarakgirmek zorunluluğu

. Bunun kendi içinde iki yüzü var.tiyaçtan fazla üretim yap likle

görebiliyoruz.i

k ve makrodüzeyde bir profil bize sunmakta. Bu özelliklerb

Bütün bunlar, Türkiye'deki mevcut stokun eldengeçirilmesi, yeniden gündeme getirilmesi

diyelim

.

ehlikelerin ise, dikkatimizi1999 depremleri güçlü biçimde çekti. Bu birkaçyönden ilginçtir. Bu h

genelbetonarme teknolojisinin de

m nan bir özel durumdur.Betonarme teknolojisi, ki ülkemizde a gör-yap yöntemiyle yürüyenTürkiye'nin ine kadar B

denetimden yoksun birbiçimde Bu uygulamalar Türkiye

tehditlerinin ve özellikledepremin yeni konuoluyor. 99depremleri olduysa,

larP

durumunda tanbulönde, ülkemizde kentsel risk mertebelerinin,

yüksekende.

Bütün bunlar, kentsel yenilemeye veya ' '

üst yönetimlerin

slahedilmesi ve

var. Ancak Türkiye, kendi

20 21dosya kentsel donusumkentsel donusum

reçetelerini kendisi bulmak duumun

toplumsal özellikler

Türkiye, bu tür düzenlemelerdehangi prensipleri gözetmeli, nelere dikkat etmeli?Konu bir fiziki yeniden yap maindirgenemeyecek içerik ve zenginliktedir

t

1. Birinci ilke,toplumun kendisinin harekete

geçirilmesidir. Düzenlemeleryerel toplu nitelikte

.

düzenlemelerBugün deprem tehlikesi nedeniyle toplumda butür yenilemelerin

. Toplumun kendisininharekete geçmesine izin veren mekanizmalarbulunmal bu tür düzenlemelerde. Yanitopluma empoze edilen projeler d

ya da

Kentsel yenileme,

lidir.

2. Bence ikinci bir temel ilke, fiziki yenilemesonucunun, en az

r

da. Türkiye'ninbaşvurması gereken yöntemleri başka herhangi biryerden de kopya çekmenin olanağı pek yok; çünküpek çok faktör kesişiyor burada, güvenlik diyelim,

diyelim, ekonomik zorluklardiyelim. Bu kesişmelerin yanı sıra, bazı fırsatların dagüncelleştiğini izlemek mümkün. Bunun başında daekonomik koşulların elverişli hale gelmesidir. Ciddifinans politikalarıyla gerçekten sloganlaştığı gibi, kiraöder gibi konut sahibi olma ortamının ya dakoşullarının sağlanabildiği bir ortamda bu türyenileme projelerinin de daha kolayyeşerebileceğini düşünmek, görmek mümkün.

veya girişimlerde

yalnızca ı. Bana

kalırsa birkaç temel ilke var, her geliştirilendüzenlemeyi bunların üstünde örgü lemek ihtiyacıvar:

kentsel yenileme uygulamalarındayerel

in ve girişimlerinluğa inisiyatif kazandıran

olmasına büyük özen göstermemiz gerekirKentsel yenileme etkinliklerinin, yalnızca kamueliyle yerine getirilecek girişimler olarakanlaşılmasının önüne geçilmelidir. Bu etkinlikbiçimi, yalnızca yönetimler tarafından empozeedilen projelerden ibaret bırakılmamalı, yereltoplulukların kendi algıladıkları fırsatlara göreoluşturdukları çoğunluk kararları ve ortaklıklareliyle kendi projelerini geliştirmeye ve piyasadakendilerince yürütülebilmelerine fırsat tanıyanve onları özendiren olmalıdır.

dönüşümlerin gerekliliğini vede yararlılığını gösterebileceğimiz birkonjonktür oluşmuş durumdadır. Bunubenimsetebilmek için çok ciddi birkaç pilotuygulamanın bir an önce yapılabilmesine fırsattanımak ihtiyacı vardır

ıdıryalnızca eğil,

yerel yönetim merkezi yönetim tarafındanhazırlanan projeler kapsamında değil, doğrudanyerel toplulukların olması bence birinci prensip.

zorlama ile değil,bilgilendirme yoluyla yerel topluluğun büyükçoğunluğunun, kendi eğilimleri ve yereltopluluk çıkarları doğrultusunda hareketegeçmesinin ve yerel ortaklık ve yönetimbiçimleri kurmalarının kolaylaştırılması ilegerçekleştirilmesi hedeflenme

bu genişlikte sürdürülebilirbir o taklık ve yerel topluluk yönetimine yolaçmasıdır. Kentsel çevrelerin apartman ortaklığıve yönetimi ötesinde, daha geniş ölçekli bir

mekansal sorumluluk ve sahiplenme biriminekavuşturulması, uzun çevreye vedemokratik süreçlere büyük katkıları olacaktır.Bir başka güncel düzenleme girişimi olan KatMülkiyeti Kanunu Taslağı'nda, buradaönerilenlerle özdeşlik göstermemekletaşınmazlar açısından birden fazla yapınınortak bir yönetimde yer alması yoluaçılmaktadır.

3. Kentsel yenilemeye ilişkin düzenlemeler ,yalnızca taşınmazların yeniden paylaşımını vefiziki dönüşümü sağlayan süreçler değil, buuygulamalarda finansman ve sosyal boyutlarıda içeren yerel kalkınma projeleri olaraktanımlanmalıdır. Bu düzenlemelerin özelfinans mekanizmaları sağlaması yanında sosyalhedeflere yönelik, yerel topluluklarınihtiyaçlarını ve yetersizliklerini gözetenprojelere de yer vermesi gerekir.

4. Kentsel yenileme uygulamalarında yerleşiktopluluğun başka alanlara gönderilmesi, ya dabaşka alanlardan yeni nüfusun burayayerleştirilmesi zorunluluğu ilekarşılaşılmaması, başka bir deyişle, üsttabakalar çıkarına bir nüfus ve taşınmazeldeğişimine ( ) yani nüfusharmanlanmalarına meydan verilmemesi deTürkiye güncel koşullarında gözetilmesigereken temel b

5. Kentsel yenilemenin bağış ya da karşılıksızkaynaklarla değil, elden geldiğince yerelborçlanma kapasitelerine kolaylaştırıcıolanaklar sunularak yürütülmesi, başka birdeyişle, yenilemenin öz kaynaklarlagerçekleştirilmesi bir başka ilkedir. Bu modelibaşaran yenileme, hem (büyük olasılıkla çoğuatıl olan) yerel değerleri ekonomiyekazandırmış

bir süreçmodeli geliştirmiş olmalıdır.

çevreningerçekten güncel standartlarda yenidentasarımlanmış kent parçacıkları

fırsat tanımalıdır. Kentlerimizinçevre niteliğini geliştirecek tasarım çalışmalarıiçin burada geniş bir etkinlik ve araştırma alanıbulunmaktadır. Mimarlar Odası nın

çok sayıda örnekgeliştiri nayak olmasında büyük yararvar. Odamız meslek camiamızın sahipçıkması gereken konusubulunduğunu düşünüyorum.

7. Farklı programlara sahip, farklı mülkiyetbiçimlerinin ve sahiplerinin bulunduğualanlarda, kamu yararı açısından farklı

ı Bu nedenlefarklı yenileme alanlarında, yetkiler ve yaptırımaraçları

dönemde

birlikte,

i

ir ilkedir.

, hem de çok yerdetekrarlanabilecek bir yönteme sahip

6. Bir dördüncüsü, kentsel yenileme

olarakyenilenmesine

' bu konuyugündeme alarak

lmesine öve

ciddi bir etkinlik

yenileme amaçlar öngörülebilir.

da bu nitelikleri gözeterekdüzenlenmelidir. Bence günümüzde öncelikli

gentrification

kentsel yenileme, afetlere konu olan alanlardaalınacak önlemleri kapsayanlar olmalıdır. Bualanlarda hızlı çalışmayı sağlayan eylemplanlaması ve uygulama biçimlerini Türkiyezaman geçirmeden denemeye başlamalıdır.Öncelik bence gecekondu alanı ıslahı değildir.

ı acak alanlardan başlamak hiçolmamalıdır.

leme girişimleri, yerelyönetimlerimizin de kendilerini geliştirmek,hızlı ve etkili yönetim biçimleri bulmak,toplumla yakın ilişkiler içinde bulunmak,paylaşımlı karar süreçleri denemek için çokelverişli bir ortam sunmaktadır. Dolayısı ilekentsel yenileme hiç bir yönetimin yabancıkalmak istemeyeceği bir siyasi etkinlik alanısunmaktadır.

yalnızca dönüşüm yasası içindeele alınacak konular da değil . İster güvenlik, isterdeprem, ister finans bağlantılarınedeniyle bir yasal düzenlemeler silsilesi içindedüşün zorundadır. Bu artık bir

örgütlenebilirlik büyük değer taşıyor.Hem yerel toplulukları örgütleyebilmek, hem bununfinans ayağını örgütleyebilm elki meslekcamiamızda mimarların ve plancıların bu türörgütleyen girişimciler olması gereği var burada.Ama onların da etkin hale gelebilmesi içindüzenlemelerin yapılması, kolaylaştırıcıdüzenlemelerin yapılması . Bu girişimler,yalnızca belediye başkanlarına ve meclislerine,sahibi olmadıkları becerilere ilişkinsağlamaktan ibaret olmamalı, yalnızca inşaatyüklenicileri ( camiasına iş alanı açmakamacıyla düzenleme yaklaşımıolmamalı.

En fazla rant yarat

8. Kentsel yeni

Bütün bunlar, bir ' 'dir

sorunu olsun,

ülmek topyekunörgütlenebilme konusu haline geliyor; yerelyönetimde

ek. B

yine kimi

gereklidir

yetkiler

müteahhitler)getirilen bir

Dilerseniz burada keseyim.

ederiz.

dan

nin her biri, ucundan

e d,

i

OTURUM BAŞKANI- Çok teşekkür

Şimdi İstanbul' gelen arkadaşlarımıza sözüvermek istiyorum. Bu arada sizin sözünü ettiğinizmüteahhit lobileri kendituttuğu bir yasa tasarısı götürüyor. Aslında bulobilerin dışarıdan bakılınca, -tabii çok yakındanincelem urumumuz yok- bunların en büyüközelliği, zamanında, Başbakanın BelediyeBaşkanlığı sırasında İstanbul'daki oluşmuş birtakımçevreler olduğu görülüyor. Demirel iktidarlarıdöneminde veya Özal iktidarları döneminde ülkeçapındaki sektörlerin oluşturduğu lobiler sözkonusuyken, şimdi daha çok İstanbul Belediyesikaynaklı, oradan nemalanmış ve gelişmiş, belli birgüce ulaşmış topluluklar, lobiler var ve bunlar dadaha çok İstanbul'un gündemini bütün Türkiye'yeyayma gibi bir durumla bizi karşı karşıya bırakıyorlardiye düşünüyorum.

Siz gelmeden önce sohbet ederken, Behiç'in desöylediği gibi, İstanbul'un şu andaki en önemli

özelliği, hızla globalleşen bir vatan parçası olması.Hem globalleşme, hem İstanbullulaşma, meselabenim aklıma da daha çok Tanzimat döneminedönüş getiriyor. Bu da aslında örgütlenmemeselesiyle çok ilgili. 12 Eylül SiyasiPartiler Kanunumuzda, Dernekler Kanunumuzda,Seçim Kanunumuzda karşı karşıya kaldığımıztahribatlarla Türkiye'de örgütlenme aslında yokedilmiş durumdaydı, b hâlâ sürmekte. Yanisiyasal parti dediklerimiz, aslında siyasi partibaşkanlarından ibaret ve onların bir organizasyonu,aşağıya doğru bir organizasyonu gibi. Bunlar dabana aslında bir 19. Yüzyıl Türkiye'sini hatırlatıHem halkın örgütsüzlüğü ve birtakım kişilerinburada aktör olabilmesi ve onların çevrelerinin delobi oluşturması, ülke sektörlerinin değil de,çevrelerinin bunları yapıyor olması. debunların dış kaynakları, dış ilişkilerinin bunlara güçsağlıyor olması. Bu bakımdan Türkiye'

ün getirdiklerininancak şimdi şimdi gerçekleşmeye başladığını vegerçekten 19. Yüzyıla bir geri dönüşü oluşturduğunudüşünüyorum. İstanbul'a geçerken bunları dasöylemeden edemedim.

Buyurun Mücella Hanım.

Ben önce Zafer arkadaşımateşekkür ediyorum, çok kapsamlı bir açılış yaptı,ama sizin sözlerinize de tekrar dönmek istiyorum.

ü'den sonra

u durum

yor.

Hem

de ciddiolarak siyasal rejimde 12 Eylül'

Prof. Dr. MURAT BALAMİR- Bir tanesi,müteahhitler grubuna yine katkı sağlayan başka birgüç daha var, o da mühendislik camiası, bunaözellikle dikkat çekmek isterim. Mühendislikcamiası, ister deprem konusu olsun, ister yapılaşmameselesi olsun, çok ciddi piyasalar açma endişesi vepolitikası peşinde. Onlar için depreme karşıgüçlendirme, en önemli mesleki çalışma alanı açmatutkusu oldu, “insanları yapılar öldürüyor”sloganıyla. en önemli konu,bir güçlendirme yönetmeliği çıkarılması ve katmülkiyeti yasasının yürütmeyi engelleyenhükümlerinin değiştirilmesiydi, o ikisi degerçekleşiyor. İstanbueğilimleri

kapsamında işlevselfırsatlarını değerlendirecek, yeni ekonomileryaratacak, kentin niteliğini kimliğinideğiştirecek, değerini artıracak

mühendis arkadaşlarımızadüşecek bir etkinlik alanıtekil ve bağımsız güçlendirmeler yapmayakalkışmak, bugünkü çirkin kent çevrelerimizinpekiştirilmesinden başka, onlara bir daha yatırımyapılmasından başka bir şeye hizmet etmez.Müteahhit çevrelerimiz için de öyle, onlara dakentsel yenilemenin onlar için de çok değerli bir işalanı olduğunu bir kere gösterebilsek, bu yap-satzihniyetini biraz arka plana itebilsek, Türkiye çokciddi kazanımlar eld

Teşekkür ederim.

Mühendislerimize göre

l, trilyonluk bir piyasa. Biz bugözden kaybetmeden, konuyu bir düzen

içinde, bir plan kentin

ve topluyenilemeler

öneriyoruz. Burada yinebelki daha büyük var. Ama

e edecektir.

OTURUM BAŞKANI-

MÜCELLA YAPICI-

22 23dosya kentsel donusumkentsel donusum

reçetelerini kendisi bulmak duumun

toplumsal özellikler

Türkiye, bu tür düzenlemelerdehangi prensipleri gözetmeli, nelere dikkat etmeli?Konu bir fiziki yeniden yap maindirgenemeyecek içerik ve zenginliktedir

t

1. Birinci ilke,toplumun kendisinin harekete

geçirilmesidir. Düzenlemeleryerel toplu nitelikte

.

düzenlemelerBugün deprem tehlikesi nedeniyle toplumda butür yenilemelerin

. Toplumun kendisininharekete geçmesine izin veren mekanizmalarbulunmal bu tür düzenlemelerde. Yanitopluma empoze edilen projeler d

ya da

Kentsel yenileme,

lidir.

2. Bence ikinci bir temel ilke, fiziki yenilemesonucunun, en az

r

da. Türkiye'ninbaşvurması gereken yöntemleri başka herhangi biryerden de kopya çekmenin olanağı pek yok; çünküpek çok faktör kesişiyor burada, güvenlik diyelim,

diyelim, ekonomik zorluklardiyelim. Bu kesişmelerin yanı sıra, bazı fırsatların dagüncelleştiğini izlemek mümkün. Bunun başında daekonomik koşulların elverişli hale gelmesidir. Ciddifinans politikalarıyla gerçekten sloganlaştığı gibi, kiraöder gibi konut sahibi olma ortamının ya dakoşullarının sağlanabildiği bir ortamda bu türyenileme projelerinin de daha kolayyeşerebileceğini düşünmek, görmek mümkün.

veya girişimlerde

yalnızca ı. Bana

kalırsa birkaç temel ilke var, her geliştirilendüzenlemeyi bunların üstünde örgü lemek ihtiyacıvar:

kentsel yenileme uygulamalarındayerel

in ve girişimlerinluğa inisiyatif kazandıran

olmasına büyük özen göstermemiz gerekirKentsel yenileme etkinliklerinin, yalnızca kamueliyle yerine getirilecek girişimler olarakanlaşılmasının önüne geçilmelidir. Bu etkinlikbiçimi, yalnızca yönetimler tarafından empozeedilen projelerden ibaret bırakılmamalı, yereltoplulukların kendi algıladıkları fırsatlara göreoluşturdukları çoğunluk kararları ve ortaklıklareliyle kendi projelerini geliştirmeye ve piyasadakendilerince yürütülebilmelerine fırsat tanıyanve onları özendiren olmalıdır.

dönüşümlerin gerekliliğini vede yararlılığını gösterebileceğimiz birkonjonktür oluşmuş durumdadır. Bunubenimsetebilmek için çok ciddi birkaç pilotuygulamanın bir an önce yapılabilmesine fırsattanımak ihtiyacı vardır

ıdıryalnızca eğil,

yerel yönetim merkezi yönetim tarafındanhazırlanan projeler kapsamında değil, doğrudanyerel toplulukların olması bence birinci prensip.

zorlama ile değil,bilgilendirme yoluyla yerel topluluğun büyükçoğunluğunun, kendi eğilimleri ve yereltopluluk çıkarları doğrultusunda hareketegeçmesinin ve yerel ortaklık ve yönetimbiçimleri kurmalarının kolaylaştırılması ilegerçekleştirilmesi hedeflenme

bu genişlikte sürdürülebilirbir o taklık ve yerel topluluk yönetimine yolaçmasıdır. Kentsel çevrelerin apartman ortaklığıve yönetimi ötesinde, daha geniş ölçekli bir

mekansal sorumluluk ve sahiplenme biriminekavuşturulması, uzun çevreye vedemokratik süreçlere büyük katkıları olacaktır.Bir başka güncel düzenleme girişimi olan KatMülkiyeti Kanunu Taslağı'nda, buradaönerilenlerle özdeşlik göstermemekletaşınmazlar açısından birden fazla yapınınortak bir yönetimde yer alması yoluaçılmaktadır.

3. Kentsel yenilemeye ilişkin düzenlemeler ,yalnızca taşınmazların yeniden paylaşımını vefiziki dönüşümü sağlayan süreçler değil, buuygulamalarda finansman ve sosyal boyutlarıda içeren yerel kalkınma projeleri olaraktanımlanmalıdır. Bu düzenlemelerin özelfinans mekanizmaları sağlaması yanında sosyalhedeflere yönelik, yerel topluluklarınihtiyaçlarını ve yetersizliklerini gözetenprojelere de yer vermesi gerekir.

4. Kentsel yenileme uygulamalarında yerleşiktopluluğun başka alanlara gönderilmesi, ya dabaşka alanlardan yeni nüfusun burayayerleştirilmesi zorunluluğu ilekarşılaşılmaması, başka bir deyişle, üsttabakalar çıkarına bir nüfus ve taşınmazeldeğişimine ( ) yani nüfusharmanlanmalarına meydan verilmemesi deTürkiye güncel koşullarında gözetilmesigereken temel b

5. Kentsel yenilemenin bağış ya da karşılıksızkaynaklarla değil, elden geldiğince yerelborçlanma kapasitelerine kolaylaştırıcıolanaklar sunularak yürütülmesi, başka birdeyişle, yenilemenin öz kaynaklarlagerçekleştirilmesi bir başka ilkedir. Bu modelibaşaran yenileme, hem (büyük olasılıkla çoğuatıl olan) yerel değerleri ekonomiyekazandırmış

bir süreçmodeli geliştirmiş olmalıdır.

çevreningerçekten güncel standartlarda yenidentasarımlanmış kent parçacıkları

fırsat tanımalıdır. Kentlerimizinçevre niteliğini geliştirecek tasarım çalışmalarıiçin burada geniş bir etkinlik ve araştırma alanıbulunmaktadır. Mimarlar Odası nın

çok sayıda örnekgeliştiri nayak olmasında büyük yararvar. Odamız meslek camiamızın sahipçıkması gereken konusubulunduğunu düşünüyorum.

7. Farklı programlara sahip, farklı mülkiyetbiçimlerinin ve sahiplerinin bulunduğualanlarda, kamu yararı açısından farklı

ı Bu nedenlefarklı yenileme alanlarında, yetkiler ve yaptırımaraçları

dönemde

birlikte,

i

ir ilkedir.

, hem de çok yerdetekrarlanabilecek bir yönteme sahip

6. Bir dördüncüsü, kentsel yenileme

olarakyenilenmesine

' bu konuyugündeme alarak

lmesine öve

ciddi bir etkinlik

yenileme amaçlar öngörülebilir.

da bu nitelikleri gözeterekdüzenlenmelidir. Bence günümüzde öncelikli

gentrification

kentsel yenileme, afetlere konu olan alanlardaalınacak önlemleri kapsayanlar olmalıdır. Bualanlarda hızlı çalışmayı sağlayan eylemplanlaması ve uygulama biçimlerini Türkiyezaman geçirmeden denemeye başlamalıdır.Öncelik bence gecekondu alanı ıslahı değildir.

ı acak alanlardan başlamak hiçolmamalıdır.

leme girişimleri, yerelyönetimlerimizin de kendilerini geliştirmek,hızlı ve etkili yönetim biçimleri bulmak,toplumla yakın ilişkiler içinde bulunmak,paylaşımlı karar süreçleri denemek için çokelverişli bir ortam sunmaktadır. Dolayısı ilekentsel yenileme hiç bir yönetimin yabancıkalmak istemeyeceği bir siyasi etkinlik alanısunmaktadır.

yalnızca dönüşüm yasası içindeele alınacak konular da değil . İster güvenlik, isterdeprem, ister finans bağlantılarınedeniyle bir yasal düzenlemeler silsilesi içindedüşün zorundadır. Bu artık bir

örgütlenebilirlik büyük değer taşıyor.Hem yerel toplulukları örgütleyebilmek, hem bununfinans ayağını örgütleyebilm elki meslekcamiamızda mimarların ve plancıların bu türörgütleyen girişimciler olması gereği var burada.Ama onların da etkin hale gelebilmesi içindüzenlemelerin yapılması, kolaylaştırıcıdüzenlemelerin yapılması . Bu girişimler,yalnızca belediye başkanlarına ve meclislerine,sahibi olmadıkları becerilere ilişkinsağlamaktan ibaret olmamalı, yalnızca inşaatyüklenicileri ( camiasına iş alanı açmakamacıyla düzenleme yaklaşımıolmamalı.

En fazla rant yarat

8. Kentsel yeni

Bütün bunlar, bir ' 'dir

sorunu olsun,

ülmek topyekunörgütlenebilme konusu haline geliyor; yerelyönetimde

ek. B

yine kimi

gereklidir

yetkiler

müteahhitler)getirilen bir

Dilerseniz burada keseyim.

ederiz.

dan

nin her biri, ucundan

e d,

i

OTURUM BAŞKANI- Çok teşekkür

Şimdi İstanbul' gelen arkadaşlarımıza sözüvermek istiyorum. Bu arada sizin sözünü ettiğinizmüteahhit lobileri kendituttuğu bir yasa tasarısı götürüyor. Aslında bulobilerin dışarıdan bakılınca, -tabii çok yakındanincelem urumumuz yok- bunların en büyüközelliği, zamanında, Başbakanın BelediyeBaşkanlığı sırasında İstanbul'daki oluşmuş birtakımçevreler olduğu görülüyor. Demirel iktidarlarıdöneminde veya Özal iktidarları döneminde ülkeçapındaki sektörlerin oluşturduğu lobiler sözkonusuyken, şimdi daha çok İstanbul Belediyesikaynaklı, oradan nemalanmış ve gelişmiş, belli birgüce ulaşmış topluluklar, lobiler var ve bunlar dadaha çok İstanbul'un gündemini bütün Türkiye'yeyayma gibi bir durumla bizi karşı karşıya bırakıyorlardiye düşünüyorum.

Siz gelmeden önce sohbet ederken, Behiç'in desöylediği gibi, İstanbul'un şu andaki en önemli

özelliği, hızla globalleşen bir vatan parçası olması.Hem globalleşme, hem İstanbullulaşma, meselabenim aklıma da daha çok Tanzimat döneminedönüş getiriyor. Bu da aslında örgütlenmemeselesiyle çok ilgili. 12 Eylül SiyasiPartiler Kanunumuzda, Dernekler Kanunumuzda,Seçim Kanunumuzda karşı karşıya kaldığımıztahribatlarla Türkiye'de örgütlenme aslında yokedilmiş durumdaydı, b hâlâ sürmekte. Yanisiyasal parti dediklerimiz, aslında siyasi partibaşkanlarından ibaret ve onların bir organizasyonu,aşağıya doğru bir organizasyonu gibi. Bunlar dabana aslında bir 19. Yüzyıl Türkiye'sini hatırlatıHem halkın örgütsüzlüğü ve birtakım kişilerinburada aktör olabilmesi ve onların çevrelerinin delobi oluşturması, ülke sektörlerinin değil de,çevrelerinin bunları yapıyor olması. debunların dış kaynakları, dış ilişkilerinin bunlara güçsağlıyor olması. Bu bakımdan Türkiye'

ün getirdiklerininancak şimdi şimdi gerçekleşmeye başladığını vegerçekten 19. Yüzyıla bir geri dönüşü oluşturduğunudüşünüyorum. İstanbul'a geçerken bunları dasöylemeden edemedim.

Buyurun Mücella Hanım.

Ben önce Zafer arkadaşımateşekkür ediyorum, çok kapsamlı bir açılış yaptı,ama sizin sözlerinize de tekrar dönmek istiyorum.

ü'den sonra

u durum

yor.

Hem

de ciddiolarak siyasal rejimde 12 Eylül'

Prof. Dr. MURAT BALAMİR- Bir tanesi,müteahhitler grubuna yine katkı sağlayan başka birgüç daha var, o da mühendislik camiası, bunaözellikle dikkat çekmek isterim. Mühendislikcamiası, ister deprem konusu olsun, ister yapılaşmameselesi olsun, çok ciddi piyasalar açma endişesi vepolitikası peşinde. Onlar için depreme karşıgüçlendirme, en önemli mesleki çalışma alanı açmatutkusu oldu, “insanları yapılar öldürüyor”sloganıyla. en önemli konu,bir güçlendirme yönetmeliği çıkarılması ve katmülkiyeti yasasının yürütmeyi engelleyenhükümlerinin değiştirilmesiydi, o ikisi degerçekleşiyor. İstanbueğilimleri

kapsamında işlevselfırsatlarını değerlendirecek, yeni ekonomileryaratacak, kentin niteliğini kimliğinideğiştirecek, değerini artıracak

mühendis arkadaşlarımızadüşecek bir etkinlik alanıtekil ve bağımsız güçlendirmeler yapmayakalkışmak, bugünkü çirkin kent çevrelerimizinpekiştirilmesinden başka, onlara bir daha yatırımyapılmasından başka bir şeye hizmet etmez.Müteahhit çevrelerimiz için de öyle, onlara dakentsel yenilemenin onlar için de çok değerli bir işalanı olduğunu bir kere gösterebilsek, bu yap-satzihniyetini biraz arka plana itebilsek, Türkiye çokciddi kazanımlar eld

Teşekkür ederim.

Mühendislerimize göre

l, trilyonluk bir piyasa. Biz bugözden kaybetmeden, konuyu bir düzen

içinde, bir plan kentin

ve topluyenilemeler

öneriyoruz. Burada yinebelki daha büyük var. Ama

e edecektir.

OTURUM BAŞKANI-

MÜCELLA YAPICI-

22 23dosya kentsel donusumkentsel donusum

İstanbul, Türkiye'deki kentsel dönüşüm kavramınınyada söyleminin ne anlama geldiğinin örneklendiğibir kent, bir anlamda pilot kent oldu. Bu nedenle;İstanbul örneğini, İstanbul'daki kentsel dönüşümhareketlerini, planlama ve uygulama süreçlerini çokiyi incelemek ve dersler çıkarmak gerekiyor. Zira;kentsel dönüşüm söylemine; hukukumuza yenigiren Kalkınma Ajansları Kanununun içeriği ve ruhuile baktığınızda, yeni idari yapılanma ve kalkınmadinamiklerimizin, özellikle bütün kıyı kentlerimiztarihi ve kültürel çevreye sahip tarihi kentlerimiz içinciddi bir tehdit haline geldiğini görüyoruz. Hemenbir örnek gösterelim: Antakya. Şu anda Antakya'dakentsel dönüşüm projeleri başlamış durumda veAntakya'nın en önemli tarihi ve kültürel yapısı UzunÇarşısının karşısına bir alışveriş merkezi inşaedilmek , kentsel dönüşüm adı altında.

Sizler, Kentsel dönüşüm veya yenileme dediğinizzaman, kentsel dönüşüm kavramının İstanbul'dakiuygulamalarını asla ifade etmiyorsunuz biliyorum.Ancak bu noktada o kadar farklı yorumlamalarortaya çıkıyor ki, bizler bazen kentsel dönüşümkonusundaki eleştirilerimizi sunarken sadece bukavram kargaşası yüzünden “Sizler, bu yaşam veyerleşme standardı düşük, her türlü afete açık,- kentparçalarını mı savunuyorsunuz?” sorusuyla karşıkarşıya kalıyoruz. Bu noktada özellikle kentseldönüşüm kavramının gerçek içeriğine ve dünyadaçıkış tarihine ve dünya uygulamalarına çok dikkatetmek lazım. Sizler bizden çok daha iyi biliyorsunuzki Hocam: kentsel dönüşüm kavramı, ilk kez92'lerde Rio'da kullanılmış ve katılım, governance,yönetişim, yeniden yapılanma gibi

mla birlikte ortaya çıkmış ve hayatımızagirmiş bir kavram…

Kavramlar konusunu fazla derinleştirmeden, altınıçizerek söylemek istediğim bir başka husus var.İstanbul şu anda hem yasal düzenlemeler hem deuygulamalar açısından, en önemlisi de insanların yerdeğiştirmesi ile ilgili olarak çok ciddi bir baskı dahadoğrusu saldırı altında… Bu baskı çok yakında daKalkınma Ajansları Kanununun hayata geçmesiyleve tek durak ofislerinin oluşturulmasıyla birlikte

,

üzere

bir sürü neoliberal kavra

Bu nedenle; “kentsel dönüşüm”

kavramının tartışılması ve bu kavram

konusunda bilim çevrelerimizin ve

akademisyenlerimizin bir karar vermesi ve

kavramı kentsel yenileme, kentsel

sıhhileştirme, yeniden canlandırma

kavramlarının yerine kullanmaktan

vazgeçmesi lazım.

diğer kentlerimize de sıçrayacaktır. Onu enbu kentsel dönüşüm konusunda ve bir gecedeçıkarılan bazı yasaların, sadece yerel aktörlerinmarifetiyle çıkarıldığına inanamıyorum doğrusu.Hani o siz, “ortalıkta bir “master mind yok”diyorsunuz ya, ama ortalıkta master bir düzenleyicivar. Zira; dünyadan İstanbul örneğine baktığınızzaman bu kentimizin başına gelenlerin sadece bizimcoğrafyamıza özgü olmadığını

Dünyada küresel kentler ve/veyadünya kentleri söyleminin ortaya çıkmasıyla yaniküresel sermayenin içine düştüğü dönemsel krizlerikentler üzerinden çözmeye başlamasıyla gerçektenkentler farklı bir potansiyel ve işlev taşımaya başladı.Eskiden üretimin örgütlendiği alanlar olan kentlereözellikle de metropol kentlere baktığınızda, dünyasermayesinin hem öznesi, hem de nesnesidurumuna gelmiş ve tüketimin yönlendirildiğibirtakım kentler görüyoruz. Üstelik bumetropoller arasında da, mal ve hizmet alanlarına yada üretim alanlarına uzaklığı, yakınlığı gibinedenlerle çok ciddi bir yarışma olduğunugözlüyoruz. Bu noktada İstanbul'un da; içindebulunduğu ekonomik ve alt yapı sorunları nedeniyleLondra, Tokyo gibi, New York gibi dünya kentiolabilme şansına hiçbir şekilde sahip olmayanDelhi, Sao Paulo, Bombay gibi bazı kentlerle birlikteama dünya kenti olabilme rüyası ile habire şişipdurduğunu görüyoruz. Ve bu kentlerin bir başkaortak tarafları da; hem doğal afetlere hem de sosyalafetlere karşı son derece hassas durumda inanılmazsorunlarla baş etmeye uğraşıyor olmaları. Üstelik deDünya Bankası ve Birleşmiş Milletlerin son nüfusraporlarına baktığınızda, “2025 yılına kadar dünyanüfusunun 3 milyar kişi artacağı ve bu artacaknüfusun İstanbul'un da dahil olduğu üçüncü dünyametropollerinde yaşa acağının öngörüldüğünügörüyorsunuz. Gelelim kentsel dönüşüm projelerieşliğinde dünya kenti rüyaları görmesiİstanbul'un nüfus projeksiyonuna… Bugünİstanbul'da ne kadar kişinin yaşadığını bilemiyoruzçünkü sağlıklı bir nüfus sayımı yapılamıyor.Halihazır nüfus bilinemezken İMP tarafındanyapılan 2025 yılı nüfus projeksiyonları da

kabuledilirken, bir yandan da İstanbul'un 2025 nüfusuiçin 25 milyon

Bakın, coğrafi, ekolojik, sosyolojik, her türlü eşiğininsınırına gelmiş bir kent için kentsel dönüşümkavramına oturttuğunuz bu projelerin yaslandığınüfus projeksiyonu 20-25 milyondur. Bu, yerelaktörlerin seçtiği bir karar değil aslında. HemTürkiye ekonomisinin gidişatı, hem de bence dünyaekonomisinin gidişatı, İstanbul'un da içinde olduğubu üçüncü dünya metropollerini içinden çıkılamazsorunların odağı haline getirmiştir.

Kentsel dönüşüm projelerinin arka planında başkaÖrneğin Mortgage

konusu. Sanki kentsel toprak mülkiyetininevrilmesinde bir başka aşamayı izliyor, hissediyor ve

n için, b

çok kolaycagörebiliyorsunuz.

,

olarak

,

n

istenen

biryandan 12 milyon, 15 milyon olarak

gibi bir rakam öngörülüyor.

destekleyici unsurlar da var.

görüyorsunuz. Bu yeni moda gayrimenkullerinmenkulleştirilmesi sürecinin incelenmesiniekonomistlere ve iktisatçılara havale ediyorum amakentsel dönüşüm projelerinin hepsinin odağındagayrimenkullerin menkulleştirilmesi talebinindinamikleri yatıyor. Ve de Osmanlıdan beri devletiâlinin elinde bulunan kamu taşınmazlarının;önceleri aflar yardımı ile 400'er metrekarelik taputahsis belgeleri ile kişisel mülkiyete; 80'lerden90'lara doğru ulusal burjuvaziye ya da yerlişirketlere evrilme öyküsünün -Sabancı'nınikizlerinin hikâyesi buna çok güzel örnektir-uluslararası emlak piyasasının mülkiyetine evrilmebölümüne gelinmiş olduğunu gösteriyor.

Bu kentsel dönüşüm projelerine bu temelnoktalardan baktığınızda, bizim önümüze sürülenve hiçbirimizin karşı çıkamayacağı kentsel yenileme,yaşam şartlarının düzeltilmesi ya da depreme karşısakınımlı alanlar haline getirilmesi gibi gerekçelerinhiçbirinin gerçek olmadığını görüyorsunuz.Özellikle uygulama sürecine giren projelerde…Bugün çok önemli bölgeler, mesela Tarlabaşı'nın altkısmı, Süleymaniye'de 8 mahalleyi içeren çokbüyük bir alan, Kartal bölgesi, Küçükçekmecebölgesi gibi alanlardaki kentsel dönüşüm projeleriuygulamaya girmiş durumda. Tüm İstanbul içinşöyle söyleyeyim: Kentsel dönüşüm projesine tabiolacak alanlardaki toplam konut sayısı 584 bin 935,bunların içinde toplam gecekondu sayısı 85 bin472. Bu alanlara ait kentsel dönüşümuygulamalarına yaşayanları açısından baktığımızda,gördüğümüz şu:

ulaştırma, mutenalaştırma, daha doğrusuyerinden edilme… Hani sizin “olmaması gerekiyor”dediğiniz cinsten… Bu durum açık ve net olaraksöyleniyor slında herhangi bir saklama, sakınmada yok. Örneğin şöyle deniliyor Süleymaniyebölgesi için: “Burada yaşayan nüfus, gelir grubuitibariyle ciddi olarak yoksul -'Tarlabaşı için de buaynı şey'- ve dar gelirli, kültürel açıdan da içindeoturduğu alanın tarihi ve kültürel değerinikavrayamamakta ve bu bölgeyi korumaya yönelikherhangi bir nosyon taşımamakta. Onun için biz bubölgeleri boşaltacağız ve buraya daha üst gelirgrubu, dolayısıyla daha entelektüel insanlarıgetireceğiz ve İstanbul için çok kıymetli olan bualanları korumuş olacağız Söylenenler bu kadaraçık ve net.

ardı, yani busadece o şeyin icat ettiği bir hikâye değil. Odönemin Mimarlar Odasıyla Zeyrek'e gitmiştik,1982'ydi galiba, Siirtliler-Bitlisliler yaşıyor.” dedi. Onlar bu evlerihakketmiyorlar. Onlar yerine burada sanatçılaryaşamalı“ dedi. “Onları nereye göndereceksin?”diye sordum. “Onlar toplu konutlarda yaşayacaklar”diye cevap verdi.

Evet, ancak en kötüsü buyerinden ettirilme yaklaşımı İstanbul için meşru veyaygın bir görüş haline geldi. Zafer Arkadaşımın da

MÜCELLA YAPICI-

Ciddi bir “gentrification”… Yanisoyl

. A

.”

Bir dönem Zeyrek projesi v

Bir mimar, “Burada“

,

BEHİÇ AK-

bahsettiği, 5366 sayılı yasa; daha ortada bir plan bileyokken bazı alanların bakanlar kurulu kararı ileyenileme bölgesi olarak ilan edilmesi ile yetinilerekuygulanmaya başla dı. Bu bölgelerde mülkiyetlere elkonulabilmesi için 5366 sayılı yasa da yetmeyinceeldeki kentsel dönüşüm kanun tasarılarına “acelekamulaştırma“ ile ilgili maddeler ilave edilerek butasarıların ivedilikle kanun haline getirilmesi içinkollar sıvandı.

büyük mekanizma ise; İstanbul Metropoliten AlanPlanlama ve Kentsel Tasarım Merkezi. 1/100 000ölçekli planı yapma yetkisini elinde bulunduran Çevreve Orman Bakanlığı, bir protokolle bu yetkiyi İstanbulBüyükşehir Belediyesine devretti. İstanbul Büyükşehi

protokolle aldığı bu çok önemli planlamayetkisini bir başka protokolle BİMTAŞ adlı şirketinedevretti. Bu şirket, 300'ü aşkın bilim ve meslekinsanını bünyesinde çalıştırmaya başladı. Bu büro“Bizim ilk işimiz, 1/100 000 ölçekli İstanbul çevredüzeni planını yapmaktır. Bu planlarda alacağımızulaşım, lojistik, ticaret, hizmet, sanayi, konut alanlarıgibi önemli stratejik master kararlara göre de kentseldönüşüm ve kentsel tasarım projelerini yapacağız.”diye açıklamalar yaptı. Bir senelik bir protokoldü bu…Bu bir sene bittiğinde ise henüz envanter çalışmalarıbile bitirilememişti. Ve protokol süresi altı ay dahauzatıldı. Aslında bu konuda anlamsız bir enerji,zaman ve kaynak kaybı var. Zira bugüne değinİstanbul için yüzlerce çalışma yapıldı. İstanbulBüyükşehir Belediyesinin son derece deneyimli vedonanımlı bir planlama aygıtı var ve istenildiğindebütün üniversite ve meslek kuruluşlarının bila bedelkatkıları alınabilir. Bunları bir yana bırakın; İstanbulDeprem Master Plan çalışması için ciddi bir envanterçalışması yapılmıştır ve 1300 sayfalık bir DepremMastır Planı üretilmiştir. Bütün bu çalışmalar henüztüketilmemişken yeniden envanter çalışmalarıyapılmaya başlanmıştır. Diyelim ki bugüne kadaryapılanlar yetersizdi ve bu planlama kararlarınındoğru ve gerçekçi bir biçimde alınması için çokönemli bir aşama… Doğru ama, daha bu çalışmalarbitirilememişken son derece stratejik kararlar içerenkentsel dönüşüm projelerinin uygulamalarına nasılgeçildi?

Aniden; İstanbul için 3 tane kruvaziye liman kararıalındı. Bu karar yeterlnce stratejik değil mi? Ulusal veuluslararası stratejik önemde bir lojistik üssümüzdürHaydarpaşa Limanı… Haydarpaşa gar ve limanbölgesindeki demiryolu-denizyolu bağlantısı İstanbulve Türkiye'nin kalkınması için tarihin ve coğrafyanınsunduğu olanakların en önemlilerinden biridir. Negam… Dünyanın bütün gelişmiş ülkelerinin peşindekoştuğu konteyner limanı yerine 3 tane kruvaziyeliman kararı getirip -Galataport, Zeyport veHaydarpaşa- en önemli stratejik master plankararlarını almış oluveri

Tam neler oluyor, neler bitiyor, derken; bir bakarsınızki Süleymaniye'de, Tarlabaşı'nda mülkiyetler eldeğiştirmeye başlamış. Belediyenin bir şirketi

n

Yani her yeni duruma göre yeni birkanun ve mekanizma icad ediliyor. Bugünlerdeki en

rBelediyesi,

rsiniz.

24 25dosya kentsel donusumkentsel donusum

İstanbul, Türkiye'deki kentsel dönüşüm kavramınınyada söyleminin ne anlama geldiğinin örneklendiğibir kent, bir anlamda pilot kent oldu. Bu nedenle;İstanbul örneğini, İstanbul'daki kentsel dönüşümhareketlerini, planlama ve uygulama süreçlerini çokiyi incelemek ve dersler çıkarmak gerekiyor. Zira;kentsel dönüşüm söylemine; hukukumuza yenigiren Kalkınma Ajansları Kanununun içeriği ve ruhuile baktığınızda, yeni idari yapılanma ve kalkınmadinamiklerimizin, özellikle bütün kıyı kentlerimiztarihi ve kültürel çevreye sahip tarihi kentlerimiz içinciddi bir tehdit haline geldiğini görüyoruz. Hemenbir örnek gösterelim: Antakya. Şu anda Antakya'dakentsel dönüşüm projeleri başlamış durumda veAntakya'nın en önemli tarihi ve kültürel yapısı UzunÇarşısının karşısına bir alışveriş merkezi inşaedilmek , kentsel dönüşüm adı altında.

Sizler, Kentsel dönüşüm veya yenileme dediğinizzaman, kentsel dönüşüm kavramının İstanbul'dakiuygulamalarını asla ifade etmiyorsunuz biliyorum.Ancak bu noktada o kadar farklı yorumlamalarortaya çıkıyor ki, bizler bazen kentsel dönüşümkonusundaki eleştirilerimizi sunarken sadece bukavram kargaşası yüzünden “Sizler, bu yaşam veyerleşme standardı düşük, her türlü afete açık,- kentparçalarını mı savunuyorsunuz?” sorusuyla karşıkarşıya kalıyoruz. Bu noktada özellikle kentseldönüşüm kavramının gerçek içeriğine ve dünyadaçıkış tarihine ve dünya uygulamalarına çok dikkatetmek lazım. Sizler bizden çok daha iyi biliyorsunuzki Hocam: kentsel dönüşüm kavramı, ilk kez92'lerde Rio'da kullanılmış ve katılım, governance,yönetişim, yeniden yapılanma gibi

mla birlikte ortaya çıkmış ve hayatımızagirmiş bir kavram…

Kavramlar konusunu fazla derinleştirmeden, altınıçizerek söylemek istediğim bir başka husus var.İstanbul şu anda hem yasal düzenlemeler hem deuygulamalar açısından, en önemlisi de insanların yerdeğiştirmesi ile ilgili olarak çok ciddi bir baskı dahadoğrusu saldırı altında… Bu baskı çok yakında daKalkınma Ajansları Kanununun hayata geçmesiyleve tek durak ofislerinin oluşturulmasıyla birlikte

,

üzere

bir sürü neoliberal kavra

Bu nedenle; “kentsel dönüşüm”

kavramının tartışılması ve bu kavram

konusunda bilim çevrelerimizin ve

akademisyenlerimizin bir karar vermesi ve

kavramı kentsel yenileme, kentsel

sıhhileştirme, yeniden canlandırma

kavramlarının yerine kullanmaktan

vazgeçmesi lazım.

diğer kentlerimize de sıçrayacaktır. Onu enbu kentsel dönüşüm konusunda ve bir gecedeçıkarılan bazı yasaların, sadece yerel aktörlerinmarifetiyle çıkarıldığına inanamıyorum doğrusu.Hani o siz, “ortalıkta bir “master mind yok”diyorsunuz ya, ama ortalıkta master bir düzenleyicivar. Zira; dünyadan İstanbul örneğine baktığınızzaman bu kentimizin başına gelenlerin sadece bizimcoğrafyamıza özgü olmadığını

Dünyada küresel kentler ve/veyadünya kentleri söyleminin ortaya çıkmasıyla yaniküresel sermayenin içine düştüğü dönemsel krizlerikentler üzerinden çözmeye başlamasıyla gerçektenkentler farklı bir potansiyel ve işlev taşımaya başladı.Eskiden üretimin örgütlendiği alanlar olan kentlereözellikle de metropol kentlere baktığınızda, dünyasermayesinin hem öznesi, hem de nesnesidurumuna gelmiş ve tüketimin yönlendirildiğibirtakım kentler görüyoruz. Üstelik bumetropoller arasında da, mal ve hizmet alanlarına yada üretim alanlarına uzaklığı, yakınlığı gibinedenlerle çok ciddi bir yarışma olduğunugözlüyoruz. Bu noktada İstanbul'un da; içindebulunduğu ekonomik ve alt yapı sorunları nedeniyleLondra, Tokyo gibi, New York gibi dünya kentiolabilme şansına hiçbir şekilde sahip olmayanDelhi, Sao Paulo, Bombay gibi bazı kentlerle birlikteama dünya kenti olabilme rüyası ile habire şişipdurduğunu görüyoruz. Ve bu kentlerin bir başkaortak tarafları da; hem doğal afetlere hem de sosyalafetlere karşı son derece hassas durumda inanılmazsorunlarla baş etmeye uğraşıyor olmaları. Üstelik deDünya Bankası ve Birleşmiş Milletlerin son nüfusraporlarına baktığınızda, “2025 yılına kadar dünyanüfusunun 3 milyar kişi artacağı ve bu artacaknüfusun İstanbul'un da dahil olduğu üçüncü dünyametropollerinde yaşa acağının öngörüldüğünügörüyorsunuz. Gelelim kentsel dönüşüm projelerieşliğinde dünya kenti rüyaları görmesiİstanbul'un nüfus projeksiyonuna… Bugünİstanbul'da ne kadar kişinin yaşadığını bilemiyoruzçünkü sağlıklı bir nüfus sayımı yapılamıyor.Halihazır nüfus bilinemezken İMP tarafındanyapılan 2025 yılı nüfus projeksiyonları da

kabuledilirken, bir yandan da İstanbul'un 2025 nüfusuiçin 25 milyon

Bakın, coğrafi, ekolojik, sosyolojik, her türlü eşiğininsınırına gelmiş bir kent için kentsel dönüşümkavramına oturttuğunuz bu projelerin yaslandığınüfus projeksiyonu 20-25 milyondur. Bu, yerelaktörlerin seçtiği bir karar değil aslında. HemTürkiye ekonomisinin gidişatı, hem de bence dünyaekonomisinin gidişatı, İstanbul'un da içinde olduğubu üçüncü dünya metropollerini içinden çıkılamazsorunların odağı haline getirmiştir.

Kentsel dönüşüm projelerinin arka planında başkaÖrneğin Mortgage

konusu. Sanki kentsel toprak mülkiyetininevrilmesinde bir başka aşamayı izliyor, hissediyor ve

n için, b

çok kolaycagörebiliyorsunuz.

,

olarak

,

n

istenen

biryandan 12 milyon, 15 milyon olarak

gibi bir rakam öngörülüyor.

destekleyici unsurlar da var.

görüyorsunuz. Bu yeni moda gayrimenkullerinmenkulleştirilmesi sürecinin incelenmesiniekonomistlere ve iktisatçılara havale ediyorum amakentsel dönüşüm projelerinin hepsinin odağındagayrimenkullerin menkulleştirilmesi talebinindinamikleri yatıyor. Ve de Osmanlıdan beri devletiâlinin elinde bulunan kamu taşınmazlarının;önceleri aflar yardımı ile 400'er metrekarelik taputahsis belgeleri ile kişisel mülkiyete; 80'lerden90'lara doğru ulusal burjuvaziye ya da yerlişirketlere evrilme öyküsünün -Sabancı'nınikizlerinin hikâyesi buna çok güzel örnektir-uluslararası emlak piyasasının mülkiyetine evrilmebölümüne gelinmiş olduğunu gösteriyor.

Bu kentsel dönüşüm projelerine bu temelnoktalardan baktığınızda, bizim önümüze sürülenve hiçbirimizin karşı çıkamayacağı kentsel yenileme,yaşam şartlarının düzeltilmesi ya da depreme karşısakınımlı alanlar haline getirilmesi gibi gerekçelerinhiçbirinin gerçek olmadığını görüyorsunuz.Özellikle uygulama sürecine giren projelerde…Bugün çok önemli bölgeler, mesela Tarlabaşı'nın altkısmı, Süleymaniye'de 8 mahalleyi içeren çokbüyük bir alan, Kartal bölgesi, Küçükçekmecebölgesi gibi alanlardaki kentsel dönüşüm projeleriuygulamaya girmiş durumda. Tüm İstanbul içinşöyle söyleyeyim: Kentsel dönüşüm projesine tabiolacak alanlardaki toplam konut sayısı 584 bin 935,bunların içinde toplam gecekondu sayısı 85 bin472. Bu alanlara ait kentsel dönüşümuygulamalarına yaşayanları açısından baktığımızda,gördüğümüz şu:

ulaştırma, mutenalaştırma, daha doğrusuyerinden edilme… Hani sizin “olmaması gerekiyor”dediğiniz cinsten… Bu durum açık ve net olaraksöyleniyor slında herhangi bir saklama, sakınmada yok. Örneğin şöyle deniliyor Süleymaniyebölgesi için: “Burada yaşayan nüfus, gelir grubuitibariyle ciddi olarak yoksul -'Tarlabaşı için de buaynı şey'- ve dar gelirli, kültürel açıdan da içindeoturduğu alanın tarihi ve kültürel değerinikavrayamamakta ve bu bölgeyi korumaya yönelikherhangi bir nosyon taşımamakta. Onun için biz bubölgeleri boşaltacağız ve buraya daha üst gelirgrubu, dolayısıyla daha entelektüel insanlarıgetireceğiz ve İstanbul için çok kıymetli olan bualanları korumuş olacağız Söylenenler bu kadaraçık ve net.

ardı, yani busadece o şeyin icat ettiği bir hikâye değil. Odönemin Mimarlar Odasıyla Zeyrek'e gitmiştik,1982'ydi galiba, Siirtliler-Bitlisliler yaşıyor.” dedi. Onlar bu evlerihakketmiyorlar. Onlar yerine burada sanatçılaryaşamalı“ dedi. “Onları nereye göndereceksin?”diye sordum. “Onlar toplu konutlarda yaşayacaklar”diye cevap verdi.

Evet, ancak en kötüsü buyerinden ettirilme yaklaşımı İstanbul için meşru veyaygın bir görüş haline geldi. Zafer Arkadaşımın da

MÜCELLA YAPICI-

Ciddi bir “gentrification”… Yanisoyl

. A

.”

Bir dönem Zeyrek projesi v

Bir mimar, “Burada“

,

BEHİÇ AK-

bahsettiği, 5366 sayılı yasa; daha ortada bir plan bileyokken bazı alanların bakanlar kurulu kararı ileyenileme bölgesi olarak ilan edilmesi ile yetinilerekuygulanmaya başla dı. Bu bölgelerde mülkiyetlere elkonulabilmesi için 5366 sayılı yasa da yetmeyinceeldeki kentsel dönüşüm kanun tasarılarına “acelekamulaştırma“ ile ilgili maddeler ilave edilerek butasarıların ivedilikle kanun haline getirilmesi içinkollar sıvandı.

büyük mekanizma ise; İstanbul Metropoliten AlanPlanlama ve Kentsel Tasarım Merkezi. 1/100 000ölçekli planı yapma yetkisini elinde bulunduran Çevreve Orman Bakanlığı, bir protokolle bu yetkiyi İstanbulBüyükşehir Belediyesine devretti. İstanbul Büyükşehi

protokolle aldığı bu çok önemli planlamayetkisini bir başka protokolle BİMTAŞ adlı şirketinedevretti. Bu şirket, 300'ü aşkın bilim ve meslekinsanını bünyesinde çalıştırmaya başladı. Bu büro“Bizim ilk işimiz, 1/100 000 ölçekli İstanbul çevredüzeni planını yapmaktır. Bu planlarda alacağımızulaşım, lojistik, ticaret, hizmet, sanayi, konut alanlarıgibi önemli stratejik master kararlara göre de kentseldönüşüm ve kentsel tasarım projelerini yapacağız.”diye açıklamalar yaptı. Bir senelik bir protokoldü bu…Bu bir sene bittiğinde ise henüz envanter çalışmalarıbile bitirilememişti. Ve protokol süresi altı ay dahauzatıldı. Aslında bu konuda anlamsız bir enerji,zaman ve kaynak kaybı var. Zira bugüne değinİstanbul için yüzlerce çalışma yapıldı. İstanbulBüyükşehir Belediyesinin son derece deneyimli vedonanımlı bir planlama aygıtı var ve istenildiğindebütün üniversite ve meslek kuruluşlarının bila bedelkatkıları alınabilir. Bunları bir yana bırakın; İstanbulDeprem Master Plan çalışması için ciddi bir envanterçalışması yapılmıştır ve 1300 sayfalık bir DepremMastır Planı üretilmiştir. Bütün bu çalışmalar henüztüketilmemişken yeniden envanter çalışmalarıyapılmaya başlanmıştır. Diyelim ki bugüne kadaryapılanlar yetersizdi ve bu planlama kararlarınındoğru ve gerçekçi bir biçimde alınması için çokönemli bir aşama… Doğru ama, daha bu çalışmalarbitirilememişken son derece stratejik kararlar içerenkentsel dönüşüm projelerinin uygulamalarına nasılgeçildi?

Aniden; İstanbul için 3 tane kruvaziye liman kararıalındı. Bu karar yeterlnce stratejik değil mi? Ulusal veuluslararası stratejik önemde bir lojistik üssümüzdürHaydarpaşa Limanı… Haydarpaşa gar ve limanbölgesindeki demiryolu-denizyolu bağlantısı İstanbulve Türkiye'nin kalkınması için tarihin ve coğrafyanınsunduğu olanakların en önemlilerinden biridir. Negam… Dünyanın bütün gelişmiş ülkelerinin peşindekoştuğu konteyner limanı yerine 3 tane kruvaziyeliman kararı getirip -Galataport, Zeyport veHaydarpaşa- en önemli stratejik master plankararlarını almış oluveri

Tam neler oluyor, neler bitiyor, derken; bir bakarsınızki Süleymaniye'de, Tarlabaşı'nda mülkiyetler eldeğiştirmeye başlamış. Belediyenin bir şirketi

n

Yani her yeni duruma göre yeni birkanun ve mekanizma icad ediliyor. Bugünlerdeki en

rBelediyesi,

rsiniz.

24 25dosya kentsel donusumkentsel donusum

“BİMTAŞ” plan ve yüksek gelir düzeyine yönelikprojeler yaparken, bir başka şirketi “KİPTAŞ”mülkleri satın alıp inşaatları yapıyor… Bu da birbaşka sorun alanı; projelendirme ve yapım alanındailginç bir tröstleşmeye doğru gidiliyor neredeyse…

Kadir Topbaş'a sorduk, “siz kentsel dönüşümprojeleri kapsamında 85 bin gecekondununyıkımından bahsediyorsunuz, peki bu 450000 kişiyinereye yerleştireceksiniz, nasıl bir tedbir aldınız, buarada kiracılar ne yapacaklar?”. Bütün bu sorularınhiçbir gerçekçi karşılığı maalesef. Bugünİstanbul'da yapılan yıkımlarda mağdur olanlar içingösterebildikleri tek bir yer var, ÇobançeşmeKonutları… Büyükşehir Belediyesine ait bukonutların yapıldığı bölgenin imar planınıhasbelkader ben yapmıştım 1990'larda… Bunedenle iyi bilirim bölgeyi. Bugün milleti

yok

yerleştirdikleri konutları yaptıkları alan; çok eğimlive heyelan potansiyeli taşıyan bir vadi… Depremçekincesi oldukça yüksek bir bölge olduğu için ilkplanda yeşil ve ağaçlandırılacak alana ayırmıştım.İnsanlar belki de daha az can kaybına uğrayacakları -bu güne değin göz yumulan- gecekondularındanalınıp plan değişikliği ile konut yapılan bu dahatehlikeli yerlere götürülmekte… Kentin merkezindekigecekondu bölgelerinde boşaltılan alanlar ise dahaüst düzey gelir grup gruplarının kullanışı içindüzenleniyor. Zira, sermaye artık kentin merkeziniistiyor. Bugün GYO ve Mort-gage furyası ile birlikteİstanbul'daki üst gelir grupları için binlerce konutüretilmekte. Bu projelerin sahibi kim? TOKİ… ArsaOfisinin kaldırılması ile Ofisin bütün işlev yetki vemalvarlığına sahip olan TOKİ, kendi ş amacıve varlık nedeni dışında plansız programsız üst gelirgruplarına yapı üst gelir gruplarına konut üretmeklemeşgul…

Bütün bu olanları üst üste koyup baktığınızda daarka planda başka belirleyenler olduğunugörüyorsunuz. Konuşmamın başında dediğim gibi;gayrimenkullerin menkulleştirilmesi süreci… Birbaşka belirleyen ise; uluslararası gayrimenkulsektörünün kendisini İstanbul üzerinden yenidenüretme kaygısı ve dünyada üretim dışı oluşaninformel birikimin legal dolaşıma sokulması.

Bugün İstanbul için uygulamaya çalışılan öyledönüşüm projeleri var ki, başka türlüdeğerlendirmeniz olanak dışı… Örneğin; DubaiInternational Proporties diye bir firma, BüyükşehirBelediye Başkanlığımıza bir yazı yazıp;

büyük bir iftihar ve şaşaa ile bualanların Dubai bağlantılı bir şirkete törenledevredildiğini; Büyükşehir Belediyemizin, henüzyasası ortada yokken bu şirketle gayrimenkul yatırımortaklığı kurduğunu ve Çeliktepe Bölgesinindepremde kullandığı tek açık kamu alanını, yüzdeyirmi ortaklık payı karşılığı ayni sermaye olarakşirkete sunduğunşirketin dönüşüm kaygısının sadece kentselolmadığını alışveriş kültürümüzden konukseverlikkültürümüze kadar her alanı kapsadığını yazılı vegörsel medyada çıkan boy boy reklamlardanöğreniyoruz.

Keza Haydarpaşa Projesi ve veya GalataportProjesi… Hatırlarsınız; Galataport ihalesini alan SamiOfer ikilisinden Mehmet Kutman; Kuşadasılimanında yaptıkları alışveriş merkezinin yıkımıgündeme geldiğinde, “Ben alışveriş merkezimiyıkmam, gerekirse Kıyı Kanununu değiştiririz”demişti ve dediğini de yaptı.

Haydarpaşa Projesi ve Galataport Projesi yüzündenKıyı Kanunu değişti. Bütün bu olanların arka planınabaktığınızda, uluslararası şirketleri ve yerli ortaklarınıgörüyorsunuz. Onun için ben bu kentsel dönüşüm

kurulu

,

diyebiliyor.

Ve aylar sonra;

u duyuyoruz. Ve bu vesile ile;

“İstanbul'dayatırım yapmak istiyorum ve Kartal, Küçükçekmece,Yedikule Zindanları ve Şişli'deki İETT garajınatalibim… Bu alanları bana veriniz, ama bunu gizlitutunuz.”

projelerinin ardında sadece iç dinamiklerin yadayerel aktörlerin bulunduğuna ve ortada bir “mastermind”ın olmadığına inanamıyorum. ÇünküAlibeyköy yıkımları yapılırken, Endonezya'da aynışekilde yıkımların yapıldığını biliyorum.

ararası ilişkiler kurup,dünyanın diğer ülke ve kentlerinde -küreselhiyerarşide kendi klasmanımızda yer alan- neler olupbittiğini öğrenmemiz gerekiyor.

Küresel aleme konut sorunun çözümüymüş gibisunulan; bizde de hazırlıkları yapılan bir finansma

Mortgage aslında konutsorunun çözümü olarak getirilmiş bir mekanizma dadeğil üstelik. Mortgage'ın 1929'da Amerika'daortaya çıkma nedeni de; birtakım akıllı bankerlerinbankalar krizi sırasında içine düştükleri finansal kriziçözmek üzere gayrimenkuller üzerinden sermayehareketlerini yeniden organize etmeye çalışmaları…

Tam da bu noktada İstanbul'a dönersek; İstanbul içinDünya Bankası tarafından 25 milyon nüfusöngörülüyor. Bu talihsiz ve kaotik geleceğe işareteden öngörü, yapılan İMP çalışmaları ile dedoğrulanıyor ne yazık ki… Ama bir yandan daKentsel dönüşüm projeleri ile 16 yeni toplu konutalanı öneriliyor, Bu toplu konut alanlarının bir çoğuİstanbulu kuzeyine, su havzalarına doğru çekecekpotansiyel taşıyor. Örneğin Kartal'ın üst taraflarındaDubaililer çok lüks bir konut bölgesi yapmakistiyorlar. İstanbul'da ciddi bir konut fazlası var.İstanbul'da sorun, nicelik sorunu değil, niteliksorunu. O zaman bütün bu yeni alanlarıyapılanmaya açan lüks tüketim amaçlı kentseldönüşüm projelerine dönüp baktığınız zamanalanlarının iyileştirilmesine dair herhangi bir endişetaşınmadığı ve İstanbul Depreminin de bir bahaneolarak kullanıldığını görüyorsunuz.

Hocam belki hatırlar, İngilizlerle bir toplantı yapıldı.Sanıyorum aynı toplantı bir gün arayla Ankara'da dagerçekleştirildi. Toplantının teması ilginçti: “Küreselİş Fırsatları, Kentsel dönüşüm ve İstanbulDepremi.”O toplantıda şöyle de bir tercüme hilesiyapılmıştı: İngilizler, küresel iş fırsatları açısındankonuya yaklaşırken kavramı doğru bir şekilde ve

Bence bizim öncelikle bu yeni kavram veuygulamalar konusunda; ulusl

nmodeli var Mortgage;

,

Zira; dünyada bütün bu gelişmelerden

rahatsız olan mimarlarının, plancılarının,

iktisatçılarının bir araya gelerek, yaşanılır

ve erişilebilir dünya kentlerine ulaşabilme

konusunda alternatif çözümler üretip;

küresel topluma önerme zamanları geldi de

geçiyor.

kastettikleri anlama uygun olarakolarak kullanıyorlar zira küresel

anlamda iş fırsatlarını oluşturan kentsel dönüşümprojelerinde bir kent parçasının ekonomik, sosyalörgütlenme ve yerleşme, kullanış kararları olaraktümden dönüştürülmesi hedef alınıyor. ÖrneğinKartal bölgesi için önerilen proje ile; oradaki konutve sanayi bölgesi topyekûn merkezi iş alanlarınadönüştürülmekte. Bu bir gerçek kentseldönüşümdür, bu dönüşüm doğru da olabilir; amagerçekten o yörenin yaşayanları birlikte neyapacağınıza karar verirseniz. Konumuza dönersekİngilizlerin olarakkullandıkları kavramın tercümesini “kentselyenileme” diye yaptı bizimkiler… Kavramlarüzerinde inanılmaz bir oyun v

Bakın, burada elimde İstanbul Şişli-KuştepeMahallesi Gecekondu Dönüşüm Projesine ilişkinyaşayanlara sunulmak için yapılan bir protokol varve bu insanların buradaki önerilen paraları ödemeside olanak dışı haydi bunu bir kenara bırakalımşimdilik. Kuştepe, Levent sanayi planına bağlı olarakgelişen İstanbul'daki ilk gecekondu alanlarındanbiridir ve uzun yıllar af ve tapu meselesikarşılaşmadığı için de, yeşil içinde tek katlı birgecekondu mahallesi olarak ta kalmıştır… Zeminolarak son derece çekinceli bir alanda yeralmaktadır, ciddi bir heyelan riski ve kaymapotansiyeli taşır. Bu alana önce aflarla tapu, sonradaimar ve islah planları ile 4-5 kat verdiler. ŞimdiTOKİ diyor ki, “Ben burada çağdaş konutlaryapacağım.”yapım sürecinin başlaması içinde yıkımsürecinin tamamlanmasını şart koşuyor. Tabii çağdaşkonutlar derken de, üst gelir grubuna üretilecekrezidance tipi konutlardan bahsediliyor. Sevgilikardeşim; imar islah planları icadına kadar İstanbuliçin yapılan tüm planlar da bu pılanma dışıbırakıldı burada çağdaş konut falan yapılmaz. Burayıboşaltırsın ve tekrar yeşil alan yaparsın. İstanbul'unkontrolsuz bir yapılaşma ve yoğunluk artışı eşliğindeyağ lekesi gibi büyümeslnde bu tarz dönüşümprojelerininde büyük etkisi var.

n ilk olarak kamu malı iskân dışı sahalargecekondulaşmıştı, yapılanmaması gereken vadilergecekonduların besiyerleri olmuştu. Şimdi aynıalanlar ulu arası taşınmaz sermayesininbeslendiği alanlara dönüştürülüyor. Yerleşmekararları açısından bakarsanız; yanlış yanlıştır gelirgruplarına göre değişmez. İstanbul nüfusu maalesefbu kentsel dönüşüm projeleriyle, Dünya Bankasınınöngördüğü 25 milyon nüfusa 2025'ten çok dahaönce ulaşacak. Bu plansız ve neredeyse patlamaşeklinde gerçekleşen yapılanmanın yarattığı altyapıproblemleri de yine hesapsız kitapsız ve garipyatırım kararları ile çözülmeye çalışılıyor. Kavşaklar.köprü geçişleri, karayolu tünelleri gibi... Bir yandanbu büyük kentsel yatırım projelerine çok ciddiborçlarla girilip zaten borç yükü altında ezilenekonomi daha da borçlandırılırken bu olanlara dabüyüme ve gelişme deniliyor. Hiçbir şekildekalkınmaya hizmet etmeyecek ve katma değer

“urbantransformation”

“urban transformation”

,

ile

ar.

,

ile

,alan ya

Zate

slar

26 27dosya kentsel donusumkentsel donusum

“BİMTAŞ” plan ve yüksek gelir düzeyine yönelikprojeler yaparken, bir başka şirketi “KİPTAŞ”mülkleri satın alıp inşaatları yapıyor… Bu da birbaşka sorun alanı; projelendirme ve yapım alanındailginç bir tröstleşmeye doğru gidiliyor neredeyse…

Kadir Topbaş'a sorduk, “siz kentsel dönüşümprojeleri kapsamında 85 bin gecekondununyıkımından bahsediyorsunuz, peki bu 450000 kişiyinereye yerleştireceksiniz, nasıl bir tedbir aldınız, buarada kiracılar ne yapacaklar?”. Bütün bu sorularınhiçbir gerçekçi karşılığı maalesef. Bugünİstanbul'da yapılan yıkımlarda mağdur olanlar içingösterebildikleri tek bir yer var, ÇobançeşmeKonutları… Büyükşehir Belediyesine ait bukonutların yapıldığı bölgenin imar planınıhasbelkader ben yapmıştım 1990'larda… Bunedenle iyi bilirim bölgeyi. Bugün milleti

yok

yerleştirdikleri konutları yaptıkları alan; çok eğimlive heyelan potansiyeli taşıyan bir vadi… Depremçekincesi oldukça yüksek bir bölge olduğu için ilkplanda yeşil ve ağaçlandırılacak alana ayırmıştım.İnsanlar belki de daha az can kaybına uğrayacakları -bu güne değin göz yumulan- gecekondularındanalınıp plan değişikliği ile konut yapılan bu dahatehlikeli yerlere götürülmekte… Kentin merkezindekigecekondu bölgelerinde boşaltılan alanlar ise dahaüst düzey gelir grup gruplarının kullanışı içindüzenleniyor. Zira, sermaye artık kentin merkeziniistiyor. Bugün GYO ve Mort-gage furyası ile birlikteİstanbul'daki üst gelir grupları için binlerce konutüretilmekte. Bu projelerin sahibi kim? TOKİ… ArsaOfisinin kaldırılması ile Ofisin bütün işlev yetki vemalvarlığına sahip olan TOKİ, kendi ş amacıve varlık nedeni dışında plansız programsız üst gelirgruplarına yapı üst gelir gruplarına konut üretmeklemeşgul…

Bütün bu olanları üst üste koyup baktığınızda daarka planda başka belirleyenler olduğunugörüyorsunuz. Konuşmamın başında dediğim gibi;gayrimenkullerin menkulleştirilmesi süreci… Birbaşka belirleyen ise; uluslararası gayrimenkulsektörünün kendisini İstanbul üzerinden yenidenüretme kaygısı ve dünyada üretim dışı oluşaninformel birikimin legal dolaşıma sokulması.

Bugün İstanbul için uygulamaya çalışılan öyledönüşüm projeleri var ki, başka türlüdeğerlendirmeniz olanak dışı… Örneğin; DubaiInternational Proporties diye bir firma, BüyükşehirBelediye Başkanlığımıza bir yazı yazıp;

büyük bir iftihar ve şaşaa ile bualanların Dubai bağlantılı bir şirkete törenledevredildiğini; Büyükşehir Belediyemizin, henüzyasası ortada yokken bu şirketle gayrimenkul yatırımortaklığı kurduğunu ve Çeliktepe Bölgesinindepremde kullandığı tek açık kamu alanını, yüzdeyirmi ortaklık payı karşılığı ayni sermaye olarakşirkete sunduğunşirketin dönüşüm kaygısının sadece kentselolmadığını alışveriş kültürümüzden konukseverlikkültürümüze kadar her alanı kapsadığını yazılı vegörsel medyada çıkan boy boy reklamlardanöğreniyoruz.

Keza Haydarpaşa Projesi ve veya GalataportProjesi… Hatırlarsınız; Galataport ihalesini alan SamiOfer ikilisinden Mehmet Kutman; Kuşadasılimanında yaptıkları alışveriş merkezinin yıkımıgündeme geldiğinde, “Ben alışveriş merkezimiyıkmam, gerekirse Kıyı Kanununu değiştiririz”demişti ve dediğini de yaptı.

Haydarpaşa Projesi ve Galataport Projesi yüzündenKıyı Kanunu değişti. Bütün bu olanların arka planınabaktığınızda, uluslararası şirketleri ve yerli ortaklarınıgörüyorsunuz. Onun için ben bu kentsel dönüşüm

kurulu

,

diyebiliyor.

Ve aylar sonra;

u duyuyoruz. Ve bu vesile ile;

“İstanbul'dayatırım yapmak istiyorum ve Kartal, Küçükçekmece,Yedikule Zindanları ve Şişli'deki İETT garajınatalibim… Bu alanları bana veriniz, ama bunu gizlitutunuz.”

projelerinin ardında sadece iç dinamiklerin yadayerel aktörlerin bulunduğuna ve ortada bir “mastermind”ın olmadığına inanamıyorum. ÇünküAlibeyköy yıkımları yapılırken, Endonezya'da aynışekilde yıkımların yapıldığını biliyorum.

ararası ilişkiler kurup,dünyanın diğer ülke ve kentlerinde -küreselhiyerarşide kendi klasmanımızda yer alan- neler olupbittiğini öğrenmemiz gerekiyor.

Küresel aleme konut sorunun çözümüymüş gibisunulan; bizde de hazırlıkları yapılan bir finansma

Mortgage aslında konutsorunun çözümü olarak getirilmiş bir mekanizma dadeğil üstelik. Mortgage'ın 1929'da Amerika'daortaya çıkma nedeni de; birtakım akıllı bankerlerinbankalar krizi sırasında içine düştükleri finansal kriziçözmek üzere gayrimenkuller üzerinden sermayehareketlerini yeniden organize etmeye çalışmaları…

Tam da bu noktada İstanbul'a dönersek; İstanbul içinDünya Bankası tarafından 25 milyon nüfusöngörülüyor. Bu talihsiz ve kaotik geleceğe işareteden öngörü, yapılan İMP çalışmaları ile dedoğrulanıyor ne yazık ki… Ama bir yandan daKentsel dönüşüm projeleri ile 16 yeni toplu konutalanı öneriliyor, Bu toplu konut alanlarının bir çoğuİstanbulu kuzeyine, su havzalarına doğru çekecekpotansiyel taşıyor. Örneğin Kartal'ın üst taraflarındaDubaililer çok lüks bir konut bölgesi yapmakistiyorlar. İstanbul'da ciddi bir konut fazlası var.İstanbul'da sorun, nicelik sorunu değil, niteliksorunu. O zaman bütün bu yeni alanlarıyapılanmaya açan lüks tüketim amaçlı kentseldönüşüm projelerine dönüp baktığınız zamanalanlarının iyileştirilmesine dair herhangi bir endişetaşınmadığı ve İstanbul Depreminin de bir bahaneolarak kullanıldığını görüyorsunuz.

Hocam belki hatırlar, İngilizlerle bir toplantı yapıldı.Sanıyorum aynı toplantı bir gün arayla Ankara'da dagerçekleştirildi. Toplantının teması ilginçti: “Küreselİş Fırsatları, Kentsel dönüşüm ve İstanbulDepremi.”O toplantıda şöyle de bir tercüme hilesiyapılmıştı: İngilizler, küresel iş fırsatları açısındankonuya yaklaşırken kavramı doğru bir şekilde ve

Bence bizim öncelikle bu yeni kavram veuygulamalar konusunda; ulusl

nmodeli var Mortgage;

,

Zira; dünyada bütün bu gelişmelerden

rahatsız olan mimarlarının, plancılarının,

iktisatçılarının bir araya gelerek, yaşanılır

ve erişilebilir dünya kentlerine ulaşabilme

konusunda alternatif çözümler üretip;

küresel topluma önerme zamanları geldi de

geçiyor.

kastettikleri anlama uygun olarakolarak kullanıyorlar zira küresel

anlamda iş fırsatlarını oluşturan kentsel dönüşümprojelerinde bir kent parçasının ekonomik, sosyalörgütlenme ve yerleşme, kullanış kararları olaraktümden dönüştürülmesi hedef alınıyor. ÖrneğinKartal bölgesi için önerilen proje ile; oradaki konutve sanayi bölgesi topyekûn merkezi iş alanlarınadönüştürülmekte. Bu bir gerçek kentseldönüşümdür, bu dönüşüm doğru da olabilir; amagerçekten o yörenin yaşayanları birlikte neyapacağınıza karar verirseniz. Konumuza dönersekİngilizlerin olarakkullandıkları kavramın tercümesini “kentselyenileme” diye yaptı bizimkiler… Kavramlarüzerinde inanılmaz bir oyun v

Bakın, burada elimde İstanbul Şişli-KuştepeMahallesi Gecekondu Dönüşüm Projesine ilişkinyaşayanlara sunulmak için yapılan bir protokol varve bu insanların buradaki önerilen paraları ödemeside olanak dışı haydi bunu bir kenara bırakalımşimdilik. Kuştepe, Levent sanayi planına bağlı olarakgelişen İstanbul'daki ilk gecekondu alanlarındanbiridir ve uzun yıllar af ve tapu meselesikarşılaşmadığı için de, yeşil içinde tek katlı birgecekondu mahallesi olarak ta kalmıştır… Zeminolarak son derece çekinceli bir alanda yeralmaktadır, ciddi bir heyelan riski ve kaymapotansiyeli taşır. Bu alana önce aflarla tapu, sonradaimar ve islah planları ile 4-5 kat verdiler. ŞimdiTOKİ diyor ki, “Ben burada çağdaş konutlaryapacağım.”yapım sürecinin başlaması içinde yıkımsürecinin tamamlanmasını şart koşuyor. Tabii çağdaşkonutlar derken de, üst gelir grubuna üretilecekrezidance tipi konutlardan bahsediliyor. Sevgilikardeşim; imar islah planları icadına kadar İstanbuliçin yapılan tüm planlar da bu pılanma dışıbırakıldı burada çağdaş konut falan yapılmaz. Burayıboşaltırsın ve tekrar yeşil alan yaparsın. İstanbul'unkontrolsuz bir yapılaşma ve yoğunluk artışı eşliğindeyağ lekesi gibi büyümeslnde bu tarz dönüşümprojelerininde büyük etkisi var.

n ilk olarak kamu malı iskân dışı sahalargecekondulaşmıştı, yapılanmaması gereken vadilergecekonduların besiyerleri olmuştu. Şimdi aynıalanlar ulu arası taşınmaz sermayesininbeslendiği alanlara dönüştürülüyor. Yerleşmekararları açısından bakarsanız; yanlış yanlıştır gelirgruplarına göre değişmez. İstanbul nüfusu maalesefbu kentsel dönüşüm projeleriyle, Dünya Bankasınınöngördüğü 25 milyon nüfusa 2025'ten çok dahaönce ulaşacak. Bu plansız ve neredeyse patlamaşeklinde gerçekleşen yapılanmanın yarattığı altyapıproblemleri de yine hesapsız kitapsız ve garipyatırım kararları ile çözülmeye çalışılıyor. Kavşaklar.köprü geçişleri, karayolu tünelleri gibi... Bir yandanbu büyük kentsel yatırım projelerine çok ciddiborçlarla girilip zaten borç yükü altında ezilenekonomi daha da borçlandırılırken bu olanlara dabüyüme ve gelişme deniliyor. Hiçbir şekildekalkınmaya hizmet etmeyecek ve katma değer

“urbantransformation”

“urban transformation”

,

ile

ar.

,

ile

,alan ya

Zate

slar

26 27dosya kentsel donusumkentsel donusum

yaratmayacak bu yatırımları gerçekleştirebilmekadına da; ekonomik,

yaratılarak, başta deprem güvencesi,insanların refah, barınma, nitelikli ve sağlıklı birçevrede yaşama hakkı gibi her türlü insani değerçarpıtılarak yapılanların gerekçeleri halinegetiriliyor.

eşekkür

Hanımın bakış açısı, bence işinvahametinin ortaya konulması açısından önemlioldu, yani bizim bu toplantıyı niye yaptığımız,

sayısını niye bu konuya ayırmışolduğumuzun gerekçeleri ortaya çıkmaya başladı.

fark ediyorum, orada da PPP konuşuluyor,İstanbul'da da PPP modeli gündem

politik, kavramsal ve hukuksalbir kaos

T ederiz.

Mücella

Bülten'in bu

Yani Avustralya'da, Sydney'deki bir projeyibakarken

e geliyor.

OTURUM BAŞKANI-

Şunu da unutmamak lazım: Devletin asli

görevlerine işaret eden Anayasanın 55

maddesi hâlâ yerinde duruyor. Bize düşen

ise: doğru mekanizmayı yaratmak adına

evrensel ve yerel işbirlikleri kurup ortak

bilimsel aklı harekete geçirerek, bu gidişe

dur demek...

Son 10 yıldır bütün dünyada yeni bir

model icat e . Eskiden özelleştirme

denilirken, “privatization” modeldi,

herkese öneriliyordu. Şimdi bunun yerine

bir PPP modeli

Dünya Bankasından IMF'sine kadar herkes

tarafından . İstanbul'da da

Dubaililerin g

Bunlar

gerçekten uluslararası boyutu hiç

küçümsenmeyecek . Bence

globalleşme belli bir hızda, en azından bu

fikirlerin dolaşımı açısından belli bir hızla

Türkiye'ye geliyor.

.

ttiler

icat edildi ve bu model

benimseniyor

etirdikleri model de bu,

olaylar

“public-private partnership”.

Aynı şekilde şu anda Amerika'da yüksekmahkemenin önünde bir dava var. Boston'da birkonut mahallesini belediye, bizdeki benzeryasalara benzer bir gerekçeyle yıkıp yerine otelyaptırmak istiyor, onun için kamulaştırıyor. Tabiiönce eyalet yüksek mahkemesine gidilmiş vehaksız bulunmuşlar. Tamam, kamu yararı; çünküburadadüşüncesiyle reddedilmiş. Şimdi yüksekmahke gidilmiş, merakla bekleniyor. Aslındabu bizdeki mülksüzleştirme, gayrimenkulün de birmenkul kıymet haline getirilmesi ve onun dakolayca paraya çevrilmesi, onun o korunmuşözelliklerinin ortadan kaldırılması, bunlar daoldukça global. Kanımca bu Türkiye'de de birAnayasa Mahkemesi sorunu haline gelecek. Şuanda yüksek mahkemede deeğilimlere bakılırsa, o konut sahipleri haklıbulunacak gibi görünüyor. Bizde de AnayasaMahkemesinin böyle şeyleri haklı bulma ihtimaliçok büyük; çünkü kamulaştırma, aslında çok sıkıcatanımlanmış bir , Fransız devriminden bu yanamülkiyet hakkı varolmuştur

Kıyı Kanununda okuduğum, “kamulaştırmagiderleri yatırımcı şirket tarafından karşılanır” gibibir var. Bu Kıyı Kanunu Tasarısı Taslağı mı,taslağı tasarısı mı, neyse, onları da karıştırıyorum.

cüdünyanın metropollerine özgü bir başka kader desanayisizleştirme... OECD toplantısında İstanbulkonuşulurken, bölge kalkınma ajanslarının devreyegirm birlikte, özellikle tekstil ve tekstile bağlıyan işletmelerin İstanbul dışına taşınacağıkonuşuluyordu. Biliyorsunuz, İstanbul nüfusununneredeyse yüzde 60'ı fabrika dışı esnek üretim tarzıdediğimiz ev içi emekle geçinir, özelliklegecekondu bölgelerinde bu böyledir. Ev içi emeğinde en büyük müşterisi tekstil ve oyuncak sanayiidir.Yalan bütün stratejik saptamalarda İstanbul'unsadece hizmet ve tüketim kenti halinedönüştürülmesi söz konusu. Bu nedenle İstanbulciddi bir istihdam sorunuyla da karşı karşıyadır.Görüyorsunuz: oteller, alışveriş merkezleri,residance'lar, başka bir proje önerilmiyor.

GATS'ı ve TRİPS düşündüğünüzde, özelliklebizim mühendis ve mimarlar, Hocama göndermeyapacağım, “orada mühendislik camiası da bu iştenbir şeyler umuyordu”, yani yok böyle bir pastaortada Hocam. Şu anda İstanbul'da 5 bini aşkınyabancı mimar ve mühendis çalışmakta ve bizbunların ne olduğunu bilmiyoruz. Yani öyle biresnek model var ki, mesela çok ciddi bazıfirmaların işlerinde de Hindistan'dan gelenmeslektaşlarımız çok ucuz fiyatlar çalıştırılıyor veOECD'de söylenen şuydu, hatta bana söylendi: Bensordum, “nasıl geçinecek İstanbul halkı?” diye.İstihdam meselesi, kentleşmede çok ciddi birproblem. “Küçük Hanım, Robin Hood devri geçti.

n daha çok vergi geliri elde edecek kamu,

meye

Amerika'daki

konu.

söz

Buyurun.

Yine gerçekten üçün

esi ile

Bir de

la

MÜCELLA YAPICI-

Artık zenginin kazanıp da fakire yedirmesi ya dazenginin kazancından bir başka fakirlere vermekdevri kapandı. Artık bütün kentler, kendi fırsatlarınıkendileri yaratacaklar ve yarışacaklar” dediler. Bunadönüp baktığınızda, şu anda esnek asgari ücret dekonuşuluyorsa Türkiye'de, bölge kalkınmaajanslarıyla birlikte, başımız ciddi ciddi dertte.İstanbul onun için hem sosyal açıdan çok ciddiçözümsüzlüklere gebe, hem fiziksel açıdan ciddiçözümsüzlüklere gebe. Yani bu sanayisizleştirmemeselesi kentler için çok önemli.

Prof. Dr. MURAT BALAMİR- ', i

meselesini. Projelerin

en az üçsanayii ayakta

savunduk.Bu . Oysa akademik

konusunda, sanayinin güvenli

olumlu etken söz konusu

kendi öngörülerine , benim,

gelmesi önemli. Bizimiz yerler ve amaçlar için gelmesi istenir.

benim bir “master-

Ancak ortada böyle bir rolsahibi

gere. hastaneyi

yapacil durumda bhastane bile yapsa, o hastaneden yineDubai Towers'da elde ed

.

Bunun gibi ikinci bir örnek, Zeytinburnu'ndaki.

ten biryeni gar

r.Zeytinburnu'ndaki alan

Kaba birhesapla, y

taya. özelliklebunun

melisiniz. Bu size Zeytinburnutü . Zeytinburnu,

süreçsizin kontrolünüzde ve denetiminizde olur.

Dünya Bankası nınprojelerinin hazırlanması sırasında İstanbul-sanayi

deprem açısından da ağırlıklı bir konuolarak gündeme getirmeye çalıştıkoluşturulması sırasında ayrı toplantıda

kalan şehirlerin en hızlı nekahetdönemine sahip şehirler olacağını ısrarla

görüşlere rağbet edilmedi veuluslararası çevrelerin giderek daha önem verdiğiafetler standartlarakavuşturulması her şeyden önemli. Çünkü nekahetdöneminin çok kısaltılmasını sağlıyor, yani insanlarişlerini kaybetmemiş oluyor, psikolojilerine kadar birdizi , nekahet dönemi çokdaha ucuza kapatılabiliyor.

Öteki konuya döneyim. Siz “yabancı mimarlarıngelmesine karşı değilim” dediniz. Ben de yabancısermayenin karşısında değilim, gelirse gelsin, ama

göre değil istediğimölçüler içinde benim hedeflerime erişmeme yardımetmek üzere kentimeönereceğimİşte mind”ım varsa, o projealanlarını gösterir ve o yatırımların oralarda oşekilde oluşmasını sağlar.

yok maalesef. Dubai Towers yerine, oraya birhastane yapılması ğini araştırmalarımız özelliklegösteriyor Gelecek yatırımcıya bu

mak yanı sıra başka yatırımlarına izin vermekleize doğrudan katkı sağlar. Yalnızca

için yatırımeceği getiriyi de sağlaması

olanaklıdır: bu da konunun bir başka yüzü

'dönüşüm' konusu İstanbul yönetimleridemiryollarına ilişkin “Haydarpaşa'yı kapatacağım”,“Sirkeci'yi kapatacağım” diyor, yani metropoli

yeri belirleme ve çağdaş standartlardageliştirme ihtiyacı va Bunun için en uygun birnoktanın boşaltılmış larındabulunmakta; çünkü tünel orada yeryüzüne çıkıyor,Avrupa hızlı treni gelip oraya bağlanıyor.

aklaşık 1 milyon metrekarelik kapalı alanasahip bir kompleks çıkıyor or İşte

uluslararası sermayenin dikkatini çekecek birproje haline getir 'nuen hızlı dönüş recek gücü sağlarbunun getirdiği ivmeyle hızla dönüşür, ama

İşte

bunları becerecek bir “master-mind” yokluğunahayıflanmaktayım.

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

Bendeyorum. B

bunlar

B

hükümetdüzeyinde politika empoze eder durumdalar.

Buyurun.

bir süredir

i

bu işlerin perakendebir zihniyetle ele alındığını düşünü ubelediye dar görüşlülüğü içinde yetişmiş sermayegruplarının veya girişimci ekiplerinin oluşturduğulobiler ki , globalleşmede uygun bir ortambuluyorlar ve oradan besleniyorlar. Yoksa Dubaililerniye 20 sene önce gelmedi, niye mesela Batıkent'iyaptığımız zaman bir Dubai sermayesi söz konusudeğildi? unlar elbette ki 2001 ertesinin, 21.Yüzyılın olguları. Dolayısıyla bu lobiler de güçlerinioralardan alıyorlar, belediye içinde yetişmiş buperakende lobiler, global bağlantılarıyla

Aslında konuşulan şeydeşöyle bir ortak yan var, İstanbul'da yaşadıklarımızdada hep bu var: Bu böyle sadece birtakım müteahhitlobilerinin veya belediyedeki çıkar güçlerininproblemi değil gibi geliyor bana. Burada çok genelbir dönüşümün birtakım ipuçları var. Yani bu, genelbir politikanın, bütün dünyada olan bir politikanınsonucu ve birtakım kamusal aktörlerin yokolması,onların yerini sadece kendi çıkarını düşünenbir takım şirketlerin alması. Bir anlamda Kamu nunşirketleşmesi... Eskiden kamusal aktör daha çokdevletti ve devlete, şu ya da bu nedenle bir çokinsan karşı olduğu için, ya da onu hiçbenimsemediğimiz için, o kamusal aktör devredençıktı. Fakat devlet, kamusal aktör olarak bir takımalanları koruyordu yine de. Kamu ile devletTürkiye'de çok özdeşleşmiş kavramlardı Devletlebirlikte bu tarz bir Kamu kontrolü de ortadankalkınca, birdenbire her şey, bütün ilişkiler,şirketleşmeye başladı. 70'lerde “eğitimözelleşmesin” diye insanlar yürüyüş yapıp, özelüniversiteye karşı çıkıyorlardı. 90'larda eğitimşirketleşti. Kimsenin sesi çıkmadı. Sağlık şirketleşti.Fakat bütün bu şirketleşen ilişkilerin ortak birmeşruiyet tabanı yok; çünkü bizim şehrikullanabilmemiz için, hatta herhangi bir şeyiortaklaşa yapab lmemiz için bir meşruiyet tabanıolması lazım, yani meşru bir zemin içinde olmamız

28 29dosya kentsel donusumkentsel donusum

yaratmayacak bu yatırımları gerçekleştirebilmekadına da; ekonomik,

yaratılarak, başta deprem güvencesi,insanların refah, barınma, nitelikli ve sağlıklı birçevrede yaşama hakkı gibi her türlü insani değerçarpıtılarak yapılanların gerekçeleri halinegetiriliyor.

eşekkür

Hanımın bakış açısı, bence işinvahametinin ortaya konulması açısından önemlioldu, yani bizim bu toplantıyı niye yaptığımız,

sayısını niye bu konuya ayırmışolduğumuzun gerekçeleri ortaya çıkmaya başladı.

fark ediyorum, orada da PPP konuşuluyor,İstanbul'da da PPP modeli gündem

politik, kavramsal ve hukuksalbir kaos

T ederiz.

Mücella

Bülten'in bu

Yani Avustralya'da, Sydney'deki bir projeyibakarken

e geliyor.

OTURUM BAŞKANI-

Şunu da unutmamak lazım: Devletin asli

görevlerine işaret eden Anayasanın 55

maddesi hâlâ yerinde duruyor. Bize düşen

ise: doğru mekanizmayı yaratmak adına

evrensel ve yerel işbirlikleri kurup ortak

bilimsel aklı harekete geçirerek, bu gidişe

dur demek...

Son 10 yıldır bütün dünyada yeni bir

model icat e . Eskiden özelleştirme

denilirken, “privatization” modeldi,

herkese öneriliyordu. Şimdi bunun yerine

bir PPP modeli

Dünya Bankasından IMF'sine kadar herkes

tarafından . İstanbul'da da

Dubaililerin g

Bunlar

gerçekten uluslararası boyutu hiç

küçümsenmeyecek . Bence

globalleşme belli bir hızda, en azından bu

fikirlerin dolaşımı açısından belli bir hızla

Türkiye'ye geliyor.

.

ttiler

icat edildi ve bu model

benimseniyor

etirdikleri model de bu,

olaylar

“public-private partnership”.

Aynı şekilde şu anda Amerika'da yüksekmahkemenin önünde bir dava var. Boston'da birkonut mahallesini belediye, bizdeki benzeryasalara benzer bir gerekçeyle yıkıp yerine otelyaptırmak istiyor, onun için kamulaştırıyor. Tabiiönce eyalet yüksek mahkemesine gidilmiş vehaksız bulunmuşlar. Tamam, kamu yararı; çünküburadadüşüncesiyle reddedilmiş. Şimdi yüksekmahke gidilmiş, merakla bekleniyor. Aslındabu bizdeki mülksüzleştirme, gayrimenkulün de birmenkul kıymet haline getirilmesi ve onun dakolayca paraya çevrilmesi, onun o korunmuşözelliklerinin ortadan kaldırılması, bunlar daoldukça global. Kanımca bu Türkiye'de de birAnayasa Mahkemesi sorunu haline gelecek. Şuanda yüksek mahkemede deeğilimlere bakılırsa, o konut sahipleri haklıbulunacak gibi görünüyor. Bizde de AnayasaMahkemesinin böyle şeyleri haklı bulma ihtimaliçok büyük; çünkü kamulaştırma, aslında çok sıkıcatanımlanmış bir , Fransız devriminden bu yanamülkiyet hakkı varolmuştur

Kıyı Kanununda okuduğum, “kamulaştırmagiderleri yatırımcı şirket tarafından karşılanır” gibibir var. Bu Kıyı Kanunu Tasarısı Taslağı mı,taslağı tasarısı mı, neyse, onları da karıştırıyorum.

cüdünyanın metropollerine özgü bir başka kader desanayisizleştirme... OECD toplantısında İstanbulkonuşulurken, bölge kalkınma ajanslarının devreyegirm birlikte, özellikle tekstil ve tekstile bağlıyan işletmelerin İstanbul dışına taşınacağıkonuşuluyordu. Biliyorsunuz, İstanbul nüfusununneredeyse yüzde 60'ı fabrika dışı esnek üretim tarzıdediğimiz ev içi emekle geçinir, özelliklegecekondu bölgelerinde bu böyledir. Ev içi emeğinde en büyük müşterisi tekstil ve oyuncak sanayiidir.Yalan bütün stratejik saptamalarda İstanbul'unsadece hizmet ve tüketim kenti halinedönüştürülmesi söz konusu. Bu nedenle İstanbulciddi bir istihdam sorunuyla da karşı karşıyadır.Görüyorsunuz: oteller, alışveriş merkezleri,residance'lar, başka bir proje önerilmiyor.

GATS'ı ve TRİPS düşündüğünüzde, özelliklebizim mühendis ve mimarlar, Hocama göndermeyapacağım, “orada mühendislik camiası da bu iştenbir şeyler umuyordu”, yani yok böyle bir pastaortada Hocam. Şu anda İstanbul'da 5 bini aşkınyabancı mimar ve mühendis çalışmakta ve bizbunların ne olduğunu bilmiyoruz. Yani öyle biresnek model var ki, mesela çok ciddi bazıfirmaların işlerinde de Hindistan'dan gelenmeslektaşlarımız çok ucuz fiyatlar çalıştırılıyor veOECD'de söylenen şuydu, hatta bana söylendi: Bensordum, “nasıl geçinecek İstanbul halkı?” diye.İstihdam meselesi, kentleşmede çok ciddi birproblem. “Küçük Hanım, Robin Hood devri geçti.

n daha çok vergi geliri elde edecek kamu,

meye

Amerika'daki

konu.

söz

Buyurun.

Yine gerçekten üçün

esi ile

Bir de

la

MÜCELLA YAPICI-

Artık zenginin kazanıp da fakire yedirmesi ya dazenginin kazancından bir başka fakirlere vermekdevri kapandı. Artık bütün kentler, kendi fırsatlarınıkendileri yaratacaklar ve yarışacaklar” dediler. Bunadönüp baktığınızda, şu anda esnek asgari ücret dekonuşuluyorsa Türkiye'de, bölge kalkınmaajanslarıyla birlikte, başımız ciddi ciddi dertte.İstanbul onun için hem sosyal açıdan çok ciddiçözümsüzlüklere gebe, hem fiziksel açıdan ciddiçözümsüzlüklere gebe. Yani bu sanayisizleştirmemeselesi kentler için çok önemli.

Prof. Dr. MURAT BALAMİR- ', i

meselesini. Projelerin

en az üçsanayii ayakta

savunduk.Bu . Oysa akademik

konusunda, sanayinin güvenli

olumlu etken söz konusu

kendi öngörülerine , benim,

gelmesi önemli. Bizimiz yerler ve amaçlar için gelmesi istenir.

benim bir “master-

Ancak ortada böyle bir rolsahibi

gere. hastaneyi

yapacil durumda bhastane bile yapsa, o hastaneden yineDubai Towers'da elde ed

.

Bunun gibi ikinci bir örnek, Zeytinburnu'ndaki.

ten biryeni gar

r.Zeytinburnu'ndaki alan

Kaba birhesapla, y

taya. özelliklebunun

melisiniz. Bu size Zeytinburnutü . Zeytinburnu,

süreçsizin kontrolünüzde ve denetiminizde olur.

Dünya Bankası nınprojelerinin hazırlanması sırasında İstanbul-sanayi

deprem açısından da ağırlıklı bir konuolarak gündeme getirmeye çalıştıkoluşturulması sırasında ayrı toplantıda

kalan şehirlerin en hızlı nekahetdönemine sahip şehirler olacağını ısrarla

görüşlere rağbet edilmedi veuluslararası çevrelerin giderek daha önem verdiğiafetler standartlarakavuşturulması her şeyden önemli. Çünkü nekahetdöneminin çok kısaltılmasını sağlıyor, yani insanlarişlerini kaybetmemiş oluyor, psikolojilerine kadar birdizi , nekahet dönemi çokdaha ucuza kapatılabiliyor.

Öteki konuya döneyim. Siz “yabancı mimarlarıngelmesine karşı değilim” dediniz. Ben de yabancısermayenin karşısında değilim, gelirse gelsin, ama

göre değil istediğimölçüler içinde benim hedeflerime erişmeme yardımetmek üzere kentimeönereceğimİşte mind”ım varsa, o projealanlarını gösterir ve o yatırımların oralarda oşekilde oluşmasını sağlar.

yok maalesef. Dubai Towers yerine, oraya birhastane yapılması ğini araştırmalarımız özelliklegösteriyor Gelecek yatırımcıya bu

mak yanı sıra başka yatırımlarına izin vermekleize doğrudan katkı sağlar. Yalnızca

için yatırımeceği getiriyi de sağlaması

olanaklıdır: bu da konunun bir başka yüzü

'dönüşüm' konusu İstanbul yönetimleridemiryollarına ilişkin “Haydarpaşa'yı kapatacağım”,“Sirkeci'yi kapatacağım” diyor, yani metropoli

yeri belirleme ve çağdaş standartlardageliştirme ihtiyacı va Bunun için en uygun birnoktanın boşaltılmış larındabulunmakta; çünkü tünel orada yeryüzüne çıkıyor,Avrupa hızlı treni gelip oraya bağlanıyor.

aklaşık 1 milyon metrekarelik kapalı alanasahip bir kompleks çıkıyor or İşte

uluslararası sermayenin dikkatini çekecek birproje haline getir 'nuen hızlı dönüş recek gücü sağlarbunun getirdiği ivmeyle hızla dönüşür, ama

İşte

bunları becerecek bir “master-mind” yokluğunahayıflanmaktayım.

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

Bendeyorum. B

bunlar

B

hükümetdüzeyinde politika empoze eder durumdalar.

Buyurun.

bir süredir

i

bu işlerin perakendebir zihniyetle ele alındığını düşünü ubelediye dar görüşlülüğü içinde yetişmiş sermayegruplarının veya girişimci ekiplerinin oluşturduğulobiler ki , globalleşmede uygun bir ortambuluyorlar ve oradan besleniyorlar. Yoksa Dubaililerniye 20 sene önce gelmedi, niye mesela Batıkent'iyaptığımız zaman bir Dubai sermayesi söz konusudeğildi? unlar elbette ki 2001 ertesinin, 21.Yüzyılın olguları. Dolayısıyla bu lobiler de güçlerinioralardan alıyorlar, belediye içinde yetişmiş buperakende lobiler, global bağlantılarıyla

Aslında konuşulan şeydeşöyle bir ortak yan var, İstanbul'da yaşadıklarımızdada hep bu var: Bu böyle sadece birtakım müteahhitlobilerinin veya belediyedeki çıkar güçlerininproblemi değil gibi geliyor bana. Burada çok genelbir dönüşümün birtakım ipuçları var. Yani bu, genelbir politikanın, bütün dünyada olan bir politikanınsonucu ve birtakım kamusal aktörlerin yokolması,onların yerini sadece kendi çıkarını düşünenbir takım şirketlerin alması. Bir anlamda Kamu nunşirketleşmesi... Eskiden kamusal aktör daha çokdevletti ve devlete, şu ya da bu nedenle bir çokinsan karşı olduğu için, ya da onu hiçbenimsemediğimiz için, o kamusal aktör devredençıktı. Fakat devlet, kamusal aktör olarak bir takımalanları koruyordu yine de. Kamu ile devletTürkiye'de çok özdeşleşmiş kavramlardı Devletlebirlikte bu tarz bir Kamu kontrolü de ortadankalkınca, birdenbire her şey, bütün ilişkiler,şirketleşmeye başladı. 70'lerde “eğitimözelleşmesin” diye insanlar yürüyüş yapıp, özelüniversiteye karşı çıkıyorlardı. 90'larda eğitimşirketleşti. Kimsenin sesi çıkmadı. Sağlık şirketleşti.Fakat bütün bu şirketleşen ilişkilerin ortak birmeşruiyet tabanı yok; çünkü bizim şehrikullanabilmemiz için, hatta herhangi bir şeyiortaklaşa yapab lmemiz için bir meşruiyet tabanıolması lazım, yani meşru bir zemin içinde olmamız

28 29dosya kentsel donusumkentsel donusum

gerekiyor, o meşru zemin yok oldu. Ben şimdi omeşru zemine “kamu” diyeceğim, yani o eskidemode “kamu” kavramını hortlatacağım.

Bu meşru zemin yok olunca, hukuk ta bir tuhaflaştı.Neredeyse her özel durum için bir kanun ya dayönetmelik çıkartılır oldu... Anayasayla da bağdaşıpbağdaşmayacağı bile tartışılmadan yasalar çıkarılıroldu. Bir manipulasyon gücü, yeni bir meşruiyetzemini olarak sunuldu. Mesela deprem konusundantutun da Allah kavramına kadar her şey insanlarınkendi çıkarları için manipule edilebilir oldu.

Burada belki meslek örgütlenmeleri, odalar veyabaşka kurumlar bile zaman zaman bu türmaniplasyonlar içine girdiler. İ nların ortaklaşayaşayabilecekleri alanlar oluşturmaktan çok,güçlünün haklı olduğu bir söylem oluştu.

İster sağcı olalım, ister solcu olalım, ister zenginolalım, ister İslamcı, ister fakir olalım ortakzeminlerin yok olması, hepimiz için temel birproble

iz her gün 3 kilometre yol yapmak zorundayız,çünkü biz her gün şu şehre şu kadar araba satmakzorundayız, bu şehir bu kadar arabayı almakzorunda.” denir oldu. Karşı fikir olarak, “Biz buarabaları satın alarak, yolları yaparak sadecenüfusun yüzde 15'ini taşımış oluyoruz yani bizarabaları taşımaya çalışıyoruz, oysa insanlarıtaşımalıyız” dediğinizde yani kamusal bir fikir ilerisürdüğünüzde, “Bu da iyi, o zaman ona göre de birproje yapalım, sen öyle bir proje yap

Politikada da bu temsiliyetin giderekkaybolduğu,halkın yüzde 59'unun oy vermekistemediği bir sistem oluştur du. Yani kamusalalanın yokolmasıyla bir anlada politik temsiliyetteyok oldu. İnsanlar bu kaybolan alanın yenidenoluşması için, “CHP ile DSP birleşse ne iyi olur”gibi çözümsüz öneriler getirmeye başladılar.

Bir anlamda bu değişimler, şehirlerimizgloballeşmenin etkisine girmeye başlamasının da

nsa

m gibi gözüküyor.

B

,

, bize sat” deniroldu.

ul

in

Ulaşımda “Biz aslında ulaşmak

istemiyoruz, araba satmak istiyoruz.”

anlayışı şehirleri mahvetti. Şehir sadece

alınıp satılan bir mal, ya da bir Pazar gibi

görülmeye başlandı. Aksi fikirde olanlara

da, “Eğer şehri bir pazar olarak

görmüyorsan, bu şehirde işin ne?” denir

oldu.

işareti. Bu bağlamda hiç bir şeyidenetleyemiyorsunuz. Birileri çıkıyor diyor ki, “benşehir dışında bir toplu konut alanı yapıyorum.Bakın burası çok güzel, gelin siz de buradan konutalın.Ç ve yerleşiminortasına birtakım gökdelenler diki yor ve etrafınada villalar ko uyor. İlk önce o villalarda birtakımmeşhur insanları oturtuyor ve aslında asla gidiporada öyle bir evde oturmak istemeyen bir adamiçin birden bire sanal, hipotetik bir değeryaratılıyor, o adam birden bire gidip, oradaki evisatın alıyor. Yani o şehrin bilmem kaç kilometredışında, ancak uyumaya gidilebilecek, bir uykukentte bayağı ciddi bir parayla bir ev satın alını

Adam o evi alıyor, sonra “harika bir şey, nefis;Japon lokantası var, yapay bir gölü var, yapaygölün üzerinde ördek var, biraz ilerimde debilmem ne bankasının genel müdürü oturuyor”filan diye düşünürken, evler aniden değerkaybetmeye başlıyor.

Pardon, araya girmekzorunda hissettim kendimi; çünkü mekanizmanın oolduğundan emin misin diye... Daha önceJaponya'da, son zamanlarda İngiltere'de

menkul fiyatlarında yaşanan artış, şimdiİstanbul'a da sirayet etmiş durumda. İnsanlar, belkide Mücella Hanımın söylediği gibi, aslında bunlaragayrimenkuller olarak bakmıyor,menkulleştirilebilir değerler olarak bakıyor.

, onu şehirölçeğinde anlatmak istiyorum. Sen oradan birdenbire bir konut sahibi oluyorsun ve birden bire farkediyorsun ki, o konut bir gayrimenkul değil aslında,bir menkul; çünkü sen onu elinde tuttukça parakaybediyorsun. Senin asla kullanamayacağın,içinde olduğun zaman asla mutlu olmadığın birevin var, ama çok değerli ve bu giderek hep değeryapıyor. O zaman sen bunu ne yapıyorsun? Ozaman en iyi değer yaptığı zaman satmayaçalışıyorsun, satıyorsun, onu bir başkası alıyor.Başkası aldığı zaman da aynı şeyle karşılaşıyor,“elimde harika bir şey var, kullanamıyorum, fakatmüthiş bir değer yapıyor, ben bunu satayım.”O dasatıyor ve sonunda en son alanın elinde kalıyor. Osatamıyor, arı fiyatına bile satamıyor. Sonra birdenbire değer kaybediyor .Hiç kimse almıyor, çünküonun artık bir değeri yok. O zaman orası giderekbir çöküntü mahallesi haline dönüşüyor. O zaman“buraya başka bir şeyler yapalım” diye birileri yenibir proje geliştiriyor. Ama o geliştirilen proje deyine aynı şekilde hipotetik bir proje, tamamen alımsatım, yani yaşam oluşturmak üzerine değil de,“orayı nasıl pazarlayabilirim?” mantığı üzerindengeliştirilen bir proje olabiliyor. Şehrin içindeyaşamın oluşmaması, bence en tehlikeli olan şey,yani kamusal sahanın yok olması, ortaklaşa, farklısınıftan olan, farklı kültür gruplarından olaninsanların ortaklaşa yaşam alanının son derecedaraltılıp, şehrin tamamen alınır satılır mal haline

ünkü buradaki konutlar harika”li

n

yor.

gayri

Onu anlatmak istiyorum

y

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

dönüşmesi gerçekten bir mutsuzluk kaynağı.

Ancak bugün yaşanan olay a baktığımızda,projelerin bir kısmı gerçek, bir kısmı ise hipotetik.Tıpkı Amerika'daki Enron Şirketine benzetiyorumbunu. Onunla ilgili belgesel vardı, izlediniz mi?“Niye biz bilanço yapmıyoruz?” diyor muhasebemüdürü olan kadın, şirketin Ceo

. “İflas önemli değil, önemli olan hipotetikkâr, biz şu anda kâr ediyoruz . Çünkü herkes EnronŞirketinden bahsediyor, herkes Enron'la ilgili bir şeyalmak istiyor, Enron konuşuluyor. Citibank'tan,Deutsche Bank'a kadar herkes onun hisse senetlerinialmaya çalışıyor.”

Aslında İstanbul, bir anlamda Enron şirketi gibibugün.

Bu arada sürdürülebilirlikkavramı çok önem , yani bütün bu gelişmelerinsürdürülebilirliği hep varsayılıyor, ama aslındasınırlar var. Sınırlardan bir tanesini bugünlerdeyaşıyoruz; petrolün varili 75 dolara çıktı. Öbürükendi içinde zaten bir sınır, 25 milyona ulaşan birİstanbul nüfusu, başlı başına bir sınır demektir

da mesela hipotetik, yani onlarında olup olamayacağı çok belli değil....

İstanbul bin yıl önce de birkültür başkentiydi, bin beş yüz yıl önce de. Ayasofyayapıldığında da bir kültür başkentiydi.

Şimdi o da tehdit altında.Koskoca Süleymaniye'de sekiz mahalleyi yıkıpyeniden inşa edebiliyorsanız, oturup düşünmeklazım.

Cansever'in dediğinegöre, oraları da 1894 depreminde yıkıldıktan sonra,gelişigüzel, deprem sonrasında hızla yapılmışkonutlarmış

Örneğin türban takmadığınızzaman, bazı toplu konut alanlarından evalamıyorsunuz ve/veya jaguarınız yoksa ormanalanlarını zapt etmiş country'lere

lar

'su diyor ki,“bilanço çok eski, demode bir kavram”. “Ama biziflas ettik”

”

Sonra Enron bir gün gelip çöküyor, iflas ediyor.

li

.

Onlar

Hâlâ da öyle.

Turgut

.

giremiyorsunuz.

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

MÜCELLA YAPICI-

MÜCELLA YAPICI-

Artık, gettolar var. İnsanlar ekonomik ve

sosyal statüleri ne göre ayrı yaşıyorlar,

dinsel inanışlarına göre ayrı yaşıyorlar,

etnik kökenlerine göre ayrı yaşıyorlar.Bir

araya geldikleri tek kamusal alan alışveriş

merkezleri...

Bu dönüşümde kentsel yaşam için çok ciddi birtehdit.

Bütün bunların içinde tabii ki müthiş birpahalılaşma yaşanıyor; çünkü sonuçta bütün buhengâme içinde birileri şehri ele geçiriyor ve onlarda belki el değiştirecekler, başka birilerinesatacaklar.

İstanbul'daki problem şu: Londra'ylakarşılaştırdığınızda, İstanbul'da gerçekten şehrinmerkezinde çok az konut var,bunlar tarihi konutlarve içlerinde çok yoksul insanlar yaşıyorlar. Geneldeküçük parsel mülkiyeti var. Buraya girmek isteyen,sermayenin ilk aklına gelen “ben bu parselleri nasılbirleştirebilirim?” oluyor. Böylelikle ilk bozulmabaşlıyor. O zaman deniliyor ki, “Ama biz dışcepheyi koruyacağız, yani dışarıdan bakıldığında,sanki ayrı ayrı parseller varmış gibi gözükecekcephelerde, ama içeride bir Akmerkez olacak”deniyor. Bunun için yeni yasalar çıkarılıyor.

esela geçenlerde Tarlabaşı'nda 400 aileye “gelinkonuşalım” denmiş. Yani onlardan evlerini terketmeleri isteniyor. Yerlerine Akmerkezlerdikilecekmiş. Bu tabii ki mantıklı bir şey değil.Yapanlar açısından da değil. Çünkü orayakoyduğunuz Akmerkezler o kadar karlı olmayacak.Sahibi sürekli değişecek ürekli alınıpsatılacak.

Ulaşım konusu da öyle, Dolmabahçe'denPiyalepaşa'ya araba tüneli yapalım” diyorlar ve birçizgi çiziliyor. Hemen ihalesi yapılıyor. Yedi TepeYedi Tünel projesi ismiyle toplam 73 kilometreliktünel öngörülüyor ve deniyor ki “2 sene içindebunları bitireceğiz t 9 kilometre,o ancak 5 yılda yapıldı, yani senede 1,5 kilometretünel yapabiliyorsun. Birdenbire 73 kilometreliktüneli iki senede yapabileceğini söyleyiveriyorsun.Ancak onbeş yılda yaparsın en iyi ihtimalle. Amaönemli değil. Ulaşım icin yaptığın projeleryüzünden İstanbullu onbeş yıl toz toprak içindeyaşar ve ulaşım engellenir. Ama önemli değil. Böylegarip bir kent yönetimi var İstanbul

iaşacak bir köprü yapacağız. Bu köprüden metrogeçecek. Trenin yanına da 3'er şeritli yollarkoyacağız” 3' şerit, gidiş, 3 şerit geliş, 6 şeritli yolkoyuyorsun, onu Süleymaniye Camiinin altınasaplıyorsun. Birdenbire tepkiler yükseliyor, “nasılyaparsın sen böyle bir saçmalığı Süleymaniyealtına?”

Hemen vazgeçiyorsun. Bu defa yeni bir saçmalıkuyduruyorsun. İki yaka arasından Boğazın altındantüple otogeçiş!..

Bu arada kamusal alanlaraulaşım da y

Bütün bunlar, şehre onulmaz zararlarverebilecek şeyler. Örneğin yedi tepe yedi tünelprojesindeki bazı hatlar yapılırsa, o hatlara metro

BEHİÇ AK-

BEHİÇ AK-

M

, bu yüzden s

”. Yani Taksim-Leven

'da.

Ondan sonra birileri diyor ki, “Tünelden Haliç'

ok ediliyor.

,

MÜCELLA YAPICI-

30 31dosya kentsel donusumkentsel donusum

gerekiyor, o meşru zemin yok oldu. Ben şimdi omeşru zemine “kamu” diyeceğim, yani o eskidemode “kamu” kavramını hortlatacağım.

Bu meşru zemin yok olunca, hukuk ta bir tuhaflaştı.Neredeyse her özel durum için bir kanun ya dayönetmelik çıkartılır oldu... Anayasayla da bağdaşıpbağdaşmayacağı bile tartışılmadan yasalar çıkarılıroldu. Bir manipulasyon gücü, yeni bir meşruiyetzemini olarak sunuldu. Mesela deprem konusundantutun da Allah kavramına kadar her şey insanlarınkendi çıkarları için manipule edilebilir oldu.

Burada belki meslek örgütlenmeleri, odalar veyabaşka kurumlar bile zaman zaman bu türmaniplasyonlar içine girdiler. İ nların ortaklaşayaşayabilecekleri alanlar oluşturmaktan çok,güçlünün haklı olduğu bir söylem oluştu.

İster sağcı olalım, ister solcu olalım, ister zenginolalım, ister İslamcı, ister fakir olalım ortakzeminlerin yok olması, hepimiz için temel birproble

iz her gün 3 kilometre yol yapmak zorundayız,çünkü biz her gün şu şehre şu kadar araba satmakzorundayız, bu şehir bu kadar arabayı almakzorunda.” denir oldu. Karşı fikir olarak, “Biz buarabaları satın alarak, yolları yaparak sadecenüfusun yüzde 15'ini taşımış oluyoruz yani bizarabaları taşımaya çalışıyoruz, oysa insanlarıtaşımalıyız” dediğinizde yani kamusal bir fikir ilerisürdüğünüzde, “Bu da iyi, o zaman ona göre de birproje yapalım, sen öyle bir proje yap

Politikada da bu temsiliyetin giderekkaybolduğu,halkın yüzde 59'unun oy vermekistemediği bir sistem oluştur du. Yani kamusalalanın yokolmasıyla bir anlada politik temsiliyetteyok oldu. İnsanlar bu kaybolan alanın yenidenoluşması için, “CHP ile DSP birleşse ne iyi olur”gibi çözümsüz öneriler getirmeye başladılar.

Bir anlamda bu değişimler, şehirlerimizgloballeşmenin etkisine girmeye başlamasının da

nsa

m gibi gözüküyor.

B

,

, bize sat” deniroldu.

ul

in

Ulaşımda “Biz aslında ulaşmak

istemiyoruz, araba satmak istiyoruz.”

anlayışı şehirleri mahvetti. Şehir sadece

alınıp satılan bir mal, ya da bir Pazar gibi

görülmeye başlandı. Aksi fikirde olanlara

da, “Eğer şehri bir pazar olarak

görmüyorsan, bu şehirde işin ne?” denir

oldu.

işareti. Bu bağlamda hiç bir şeyidenetleyemiyorsunuz. Birileri çıkıyor diyor ki, “benşehir dışında bir toplu konut alanı yapıyorum.Bakın burası çok güzel, gelin siz de buradan konutalın.Ç ve yerleşiminortasına birtakım gökdelenler diki yor ve etrafınada villalar ko uyor. İlk önce o villalarda birtakımmeşhur insanları oturtuyor ve aslında asla gidiporada öyle bir evde oturmak istemeyen bir adamiçin birden bire sanal, hipotetik bir değeryaratılıyor, o adam birden bire gidip, oradaki evisatın alıyor. Yani o şehrin bilmem kaç kilometredışında, ancak uyumaya gidilebilecek, bir uykukentte bayağı ciddi bir parayla bir ev satın alını

Adam o evi alıyor, sonra “harika bir şey, nefis;Japon lokantası var, yapay bir gölü var, yapaygölün üzerinde ördek var, biraz ilerimde debilmem ne bankasının genel müdürü oturuyor”filan diye düşünürken, evler aniden değerkaybetmeye başlıyor.

Pardon, araya girmekzorunda hissettim kendimi; çünkü mekanizmanın oolduğundan emin misin diye... Daha önceJaponya'da, son zamanlarda İngiltere'de

menkul fiyatlarında yaşanan artış, şimdiİstanbul'a da sirayet etmiş durumda. İnsanlar, belkide Mücella Hanımın söylediği gibi, aslında bunlaragayrimenkuller olarak bakmıyor,menkulleştirilebilir değerler olarak bakıyor.

, onu şehirölçeğinde anlatmak istiyorum. Sen oradan birdenbire bir konut sahibi oluyorsun ve birden bire farkediyorsun ki, o konut bir gayrimenkul değil aslında,bir menkul; çünkü sen onu elinde tuttukça parakaybediyorsun. Senin asla kullanamayacağın,içinde olduğun zaman asla mutlu olmadığın birevin var, ama çok değerli ve bu giderek hep değeryapıyor. O zaman sen bunu ne yapıyorsun? Ozaman en iyi değer yaptığı zaman satmayaçalışıyorsun, satıyorsun, onu bir başkası alıyor.Başkası aldığı zaman da aynı şeyle karşılaşıyor,“elimde harika bir şey var, kullanamıyorum, fakatmüthiş bir değer yapıyor, ben bunu satayım.”O dasatıyor ve sonunda en son alanın elinde kalıyor. Osatamıyor, arı fiyatına bile satamıyor. Sonra birdenbire değer kaybediyor .Hiç kimse almıyor, çünküonun artık bir değeri yok. O zaman orası giderekbir çöküntü mahallesi haline dönüşüyor. O zaman“buraya başka bir şeyler yapalım” diye birileri yenibir proje geliştiriyor. Ama o geliştirilen proje deyine aynı şekilde hipotetik bir proje, tamamen alımsatım, yani yaşam oluşturmak üzerine değil de,“orayı nasıl pazarlayabilirim?” mantığı üzerindengeliştirilen bir proje olabiliyor. Şehrin içindeyaşamın oluşmaması, bence en tehlikeli olan şey,yani kamusal sahanın yok olması, ortaklaşa, farklısınıftan olan, farklı kültür gruplarından olaninsanların ortaklaşa yaşam alanının son derecedaraltılıp, şehrin tamamen alınır satılır mal haline

ünkü buradaki konutlar harika”li

n

yor.

gayri

Onu anlatmak istiyorum

y

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

dönüşmesi gerçekten bir mutsuzluk kaynağı.

Ancak bugün yaşanan olay a baktığımızda,projelerin bir kısmı gerçek, bir kısmı ise hipotetik.Tıpkı Amerika'daki Enron Şirketine benzetiyorumbunu. Onunla ilgili belgesel vardı, izlediniz mi?“Niye biz bilanço yapmıyoruz?” diyor muhasebemüdürü olan kadın, şirketin Ceo

. “İflas önemli değil, önemli olan hipotetikkâr, biz şu anda kâr ediyoruz . Çünkü herkes EnronŞirketinden bahsediyor, herkes Enron'la ilgili bir şeyalmak istiyor, Enron konuşuluyor. Citibank'tan,Deutsche Bank'a kadar herkes onun hisse senetlerinialmaya çalışıyor.”

Aslında İstanbul, bir anlamda Enron şirketi gibibugün.

Bu arada sürdürülebilirlikkavramı çok önem , yani bütün bu gelişmelerinsürdürülebilirliği hep varsayılıyor, ama aslındasınırlar var. Sınırlardan bir tanesini bugünlerdeyaşıyoruz; petrolün varili 75 dolara çıktı. Öbürükendi içinde zaten bir sınır, 25 milyona ulaşan birİstanbul nüfusu, başlı başına bir sınır demektir

da mesela hipotetik, yani onlarında olup olamayacağı çok belli değil....

İstanbul bin yıl önce de birkültür başkentiydi, bin beş yüz yıl önce de. Ayasofyayapıldığında da bir kültür başkentiydi.

Şimdi o da tehdit altında.Koskoca Süleymaniye'de sekiz mahalleyi yıkıpyeniden inşa edebiliyorsanız, oturup düşünmeklazım.

Cansever'in dediğinegöre, oraları da 1894 depreminde yıkıldıktan sonra,gelişigüzel, deprem sonrasında hızla yapılmışkonutlarmış

Örneğin türban takmadığınızzaman, bazı toplu konut alanlarından evalamıyorsunuz ve/veya jaguarınız yoksa ormanalanlarını zapt etmiş country'lere

lar

'su diyor ki,“bilanço çok eski, demode bir kavram”. “Ama biziflas ettik”

”

Sonra Enron bir gün gelip çöküyor, iflas ediyor.

li

.

Onlar

Hâlâ da öyle.

Turgut

.

giremiyorsunuz.

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

MÜCELLA YAPICI-

MÜCELLA YAPICI-

Artık, gettolar var. İnsanlar ekonomik ve

sosyal statüleri ne göre ayrı yaşıyorlar,

dinsel inanışlarına göre ayrı yaşıyorlar,

etnik kökenlerine göre ayrı yaşıyorlar.Bir

araya geldikleri tek kamusal alan alışveriş

merkezleri...

Bu dönüşümde kentsel yaşam için çok ciddi birtehdit.

Bütün bunların içinde tabii ki müthiş birpahalılaşma yaşanıyor; çünkü sonuçta bütün buhengâme içinde birileri şehri ele geçiriyor ve onlarda belki el değiştirecekler, başka birilerinesatacaklar.

İstanbul'daki problem şu: Londra'ylakarşılaştırdığınızda, İstanbul'da gerçekten şehrinmerkezinde çok az konut var,bunlar tarihi konutlarve içlerinde çok yoksul insanlar yaşıyorlar. Geneldeküçük parsel mülkiyeti var. Buraya girmek isteyen,sermayenin ilk aklına gelen “ben bu parselleri nasılbirleştirebilirim?” oluyor. Böylelikle ilk bozulmabaşlıyor. O zaman deniliyor ki, “Ama biz dışcepheyi koruyacağız, yani dışarıdan bakıldığında,sanki ayrı ayrı parseller varmış gibi gözükecekcephelerde, ama içeride bir Akmerkez olacak”deniyor. Bunun için yeni yasalar çıkarılıyor.

esela geçenlerde Tarlabaşı'nda 400 aileye “gelinkonuşalım” denmiş. Yani onlardan evlerini terketmeleri isteniyor. Yerlerine Akmerkezlerdikilecekmiş. Bu tabii ki mantıklı bir şey değil.Yapanlar açısından da değil. Çünkü orayakoyduğunuz Akmerkezler o kadar karlı olmayacak.Sahibi sürekli değişecek ürekli alınıpsatılacak.

Ulaşım konusu da öyle, Dolmabahçe'denPiyalepaşa'ya araba tüneli yapalım” diyorlar ve birçizgi çiziliyor. Hemen ihalesi yapılıyor. Yedi TepeYedi Tünel projesi ismiyle toplam 73 kilometreliktünel öngörülüyor ve deniyor ki “2 sene içindebunları bitireceğiz t 9 kilometre,o ancak 5 yılda yapıldı, yani senede 1,5 kilometretünel yapabiliyorsun. Birdenbire 73 kilometreliktüneli iki senede yapabileceğini söyleyiveriyorsun.Ancak onbeş yılda yaparsın en iyi ihtimalle. Amaönemli değil. Ulaşım icin yaptığın projeleryüzünden İstanbullu onbeş yıl toz toprak içindeyaşar ve ulaşım engellenir. Ama önemli değil. Böylegarip bir kent yönetimi var İstanbul

iaşacak bir köprü yapacağız. Bu köprüden metrogeçecek. Trenin yanına da 3'er şeritli yollarkoyacağız” 3' şerit, gidiş, 3 şerit geliş, 6 şeritli yolkoyuyorsun, onu Süleymaniye Camiinin altınasaplıyorsun. Birdenbire tepkiler yükseliyor, “nasılyaparsın sen böyle bir saçmalığı Süleymaniyealtına?”

Hemen vazgeçiyorsun. Bu defa yeni bir saçmalıkuyduruyorsun. İki yaka arasından Boğazın altındantüple otogeçiş!..

Bu arada kamusal alanlaraulaşım da y

Bütün bunlar, şehre onulmaz zararlarverebilecek şeyler. Örneğin yedi tepe yedi tünelprojesindeki bazı hatlar yapılırsa, o hatlara metro

BEHİÇ AK-

BEHİÇ AK-

M

, bu yüzden s

”. Yani Taksim-Leven

'da.

Ondan sonra birileri diyor ki, “Tünelden Haliç'

ok ediliyor.

,

MÜCELLA YAPICI-

30 31dosya kentsel donusumkentsel donusum

yapma şansı yok olacak” deniyor. İkincisi, buprojeler eğer yapılırsa, bunların işlemesi hemenhemen imkânsız; çünkü 5 kilometrelik bir tüneldeoluşan trafik sıkışıklığı katlanılabilir bir şey değil. Birde tabii bu tünellerin pis hava bacaları sorunudavar... Bunlara üçüncü, dördüncü köprü projelerinide eklerseniz. Karmaşa daha da artar.

n son olarak ortaya çıkançok tuhaf uygulamalar yapıldığını

gördük. Adam hiç yasalara falan bakmadan, 10deniz millik hız sınırı olan bir alanda, “bizim çokhızlı deniz tobüslerine ihtiyacımız var” diyor vehemen Norveç'ten deniz otobüsü getirmeyekalkıyor. Çünkü oradan para kazanılacak, Tek amaço! Nasıl ki amaç ulaşmak değil, şehre otomobilsatmak, tıpkı onun gibi, şehre deniz otobüsü satıporadan para kazanılacak, bütün hikâye o. Şehirli neyaparsa yapsın! Amortisman giderleri de çok yüksek.Yakıt harcamaları çok yüksek ve çok az yolcutaşıyorlar. Aniden sizi borçlandırarak böyle bir alımsatım sistemi içine sokuveriyorlar. Deniz ulaşımınıdört-beş misli pahallılaştırıveriyorlar.

Mesela birdenbire İDO, “güvenlik elemanlarınaihtiyacım var” diyor. Birdenbire birtakım insanlargüvenlik elemanı olarak istihdam ediliyor. Kadrolarşiştikçe şişiyor. Böylelikle şişmeye başlayan birtakımşirketler, yani kendi içinde rasyonalitesi olmayanyeni BİT'ler doğuyor. Bir dönemin KİT leri gibiBİT'ler, ancak belli bir sınıfa hizmet etmeye başlıyor.Otomobil kullanan, vapura 1 milyon lira değil de, 6milyon lira deniz otobüsüne verebilen kişiye hizmetvermeye çalışıyor ve diğer insanlara ise “siz kendimeselenizi kendiniz çözün” diyor.”Ben de onunlail mesela siz karşıdankarşıya deniz motoriskeleme yanaştırırım” diyor.

Belediyelerin bu anlamda şirketleşmesi, kamusalolandan ayrılması sonucunu doğuruyor. Bu şirketlerde tekelleşiyor. Mesela, İstanbul Belediyesinin şirketi

Mesela e , vapurlarmeselesinde

o

'

gili aktör olabilirim belki,uyla geçebilirsiniz, ben de onu

Güzelyalı'ya, Bursa'ya ulaşım yapmaya başlıyor.Bunlar kârlı yatırımlar da değil, bir şekilde zararediyorlar. Kendileri de söylüyorlar ve bu zararı dadaha düşük gelir gruplarına hitap eden hizmetlerdenyaptıkları, yani vapurlardan gelen gelirle, denizotobüslerinden yaptıkları zararı karşılamayaçalışıyorlar.

Bütün bunun sonucunda belli bir sınıfa hitap edenbir şirketleşme oluşuyor. Haydarpaşayı otel yapmakisteyerek, ren ve vapur arasındaki, yani iki ucuzulaşım arasındaki bağlantıyı koparmaya çalışıyor buanlayış. Tamamen, kamunun aleyhine olacak birkararla, şehrin yüz yıllık tren istasyonunu sankibabasının malını satıyormuş gibi satılığa çıkarıyor.Bunu yapmak zorunda, çünkü borçlandırılmapolitikasına paçayı kaptırmış. Şehrin bütün binalarınısatsa bile borçlarını ödeyemez ama günü kurtarmakiçin bir yerden başlıyor.

Burada ister istemez entelektüeller ve meslekkonusunda kafa yoran insanlar da dışlanmışvaziyette. Onlar da bir şekilde o projelerdeçalıştırılıyorlar çünkü. Aylığa bağlanıyorlar. Özgürcegörüşlerini ifade edemiyorlar. Mesela, geçenlerdeüniversitede laşım konulu bir panel izledim. UlaşımPanelindeki katılımcılar Belediyenin laşımpolitikasını az çok eleştirdi ve çok doğru şeylersöylediler. Sonra fark ettim ki, panelistlerin bir kısmıbu projelerde çalışıyor. O yüzden düşünceler hepkısık sesle ifade edildi.

Üniversite, fakir bir bölgede kuruluyor veKuştepe'deki Bilgi üniversitesi orada birgentirifikasyon yaratıyor. Sonunda bu konu bile oüniversiteler içinde tartışılabiliyor. Entellektüeller oüniversitelerin içinde herşeyi konuşabiliyor.Gerçekten her şey duvarlar içinde tartışılabiliyor.Ama asla kamusal alan oluşturamıyor bu tartışmalar.İşte yeni bir “demokrasi.”

Şimdi iyoruz,Ankara'da sorunlar İstanbul'daki kadar büyük değil,çünkü Ankaramız İstanbul kadar büyük değil, öyle25 milyon olma hevesi veya bir planı da yok.

Ankara'nın sorunları daha sınırlı ve Ankara'

lobal eğilimlere açık bir şehir.

kentseldönüşüm alanı” diye söz konusu edilen

elki deJansen Planında bile imara elverişli olmadığı için,yeşil alan olarak korunmak üzere bırakılmış, bundandolayı da hızlı kentleşme sürecin daha öncebaşlamıştır ve Ankara'da yaşanmaktadır.

t

uu

!

Ankara'ya geç

ya çokbüyük global bir ilgi de yok. Ama, yine de bütüng

Özetlemek için söylüyorum: “Ankara'daalanlar,

1970'lerden bu yana sorun olan alanlar. B

e Ankarailk örnekler

OTURUM BAŞKANI-

İlk gecekondulaşma Ankara'da olduğu gibi,

ilk kentsel dönüşüm uygulamaları da

Ankara'da olmuştur.

n ayağı yere basmayan bir tarafı da

Gerçekten bütün bu

projeleri

var, bütün bunları konuşurken,

sürdürülebilirlik kıstasıyla

değerlendirildiğinde, havada kalmakta.

B

Yine de vur Behiç Ak' n da. Bütün

dünyada da bu

Bugün herkes kendini bir cumhuriyetolarak görüyor. Kamu yerine kendini geçirm

Bu bence

in,

Ankara'ya dönüyoruz, HaldunBey buyurun.

burda ,

ütün bu projelerin hepsi, bırakın hepsini, yarısınınbile aynı zaman dilimi içinde gerçekleşme ihtimaliyok. gulanması gereken, ıüzerinde durduğu politik temsiliyet konusu

globalleşmeyle beraber politiktemsiliyette ciddi bir zayıflama var.

eyeçalışıyor.

Tanzimatvari,yukarıdan atanmış birtakım paşaların, beylerinetrafındaki çevreler istedikleri gibi atkoşturabildikleri bir dönem hayali. Şu anda gerçekolduğuna çok emin değilim, bütün bunlar bir yerdehep çökecekmiş gibi geliyor bana. Bu balon biryerde patlayacakmış gibi geliyor.

Mesela, bütün bunları bir Avrupaülkesinde yapamazsınız, orada çıkacak ortakproblemleri engelleyecek birtakım kanunlar var, okanunların aynı zamanda bizler için de geçerliolması gerekir. Bu konudaki uluslararası hukukuntemel prensiplerini buraya yansıtıp, yanlışuygulamaları uluslararası bir dava konusu halinegetirebilecek aktörler henüz bu alanda yok.

Ben tekrar başa döneceğim,kentsel dönüşümden ne anladığımıza.Gerçi MücellaHanım birtakım konuları açıkladı, ben de onlarakatılıyorum, ama, bu “kentsel dönüşüm” deyişiortada kalan bir şey gibi geliyor, yani hakikaten bunuherkes kendine göre yorumluyor. Kentsel dönüşümnedir? Zafer Bey gayet güzel açıkladı ilk bölümde.Eskiden beri yaptığımız yenilemeleri vesaire kentseldönüşüm gibi algılıyoruz, ama işin ilginç yanıgerçekten de kentsel dönüşüm böyle algılanıyor gibiçoğunlukla, bana öyle geliyor. Bana öyle geliyordeğil, ben de bizzat öyle de çiziyorum, bazı yerleri,çünkü talep böyle. “Kentsel dönüşüm” dediğinizzaman, herhalde en büyük eksikliklerden biri, genezannediyorum siz söylediniz, bu işin felsefesiboşlukta, ortada böyle bir şey yok. Bu nedir, bu neolmalı ya da ne yapmalı, amacı ne? Bu iş banatasarım yaparkenki iki yöntemi anımsatıyor birazcık.

İki yöntem vardır, çok genelleyerek söylüyorum.Birincisi; oturursunuz, benim yaptığım gibibu beyaz kâğıdın önüne; arsa vardır, böyle mi olsa,şöyle mi olsa, bu bu tarafa da gider, böyle de olur,şöyle de olur, saatlerce, tonlarca eskiz yaparkoyarsınız. Bir de, bu nedir, ne değildir, bununfelsefesi, bunun omurgası nedir? Ana fikrindenhareket edelim, sonra zaten bir önceki yöntemle

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

HALDUN ERDOĞAN-

yapacağınız eskizin yarısını da bir kenara atarak,belki de onun çoğunu atarak, bir ya da iki tanesininüzerinde yoğunlaşıp, bir tasarım geliştirirsiniz.

Kentsel dönüşüm hadisesinde de birinci yöntemkullanılıyor gibi geliyor bana. Herkesin, hermimarın, hatta mimara iş getiren adamın kafasındakentsel dönüşüm bitmiş durumda. Neyedönüştüreceğini biliyor, ondan nasıl bir mutantçıkacak, o çok iyi biliyor ve size öyle geliyor.

, Behiç Beyin dediği gibi, belki uçnoktada bir benzetme olacak, bazen rüşvetin failiniararken, onun mağduru da içindedir, yanındadır.Hocalarımız alınmasın da, bilim adamları, meslekadamları, bu sürecin içinde yer alıp, maaş alıp, bugarabeti oluşturuyoruz. O yüzden, bu konuşmalarçok hoş noktalara gitti, dünyanın genel halinin,globalizmin, Türkiye'deki etkilerine kadar ulaştı da,ama bu felsefe ne olmalı? Onu iyice oturtmalı, bir deMurat hocanın bir sözcüğüne ben yürektenkatılıyorum. Bizim kentsel dönüşüm hadisemiz,bizim ülkenin kendi iç dinamikleriyle, kendimantığıyla yol alır ve doğruya ulaşır diye birkanaatim var. Yani, bir insanı tarif etsek, yerden şukadar yükseklikte, sağda solda iki tane görmeyeyarayan aygıt var, koku almaya yarayan başka biraygıt v.b., ama baktığınızda 3 milyar insan dabirbirinden farklı. Onun gibi bizim ülkenin deinanıyorum ve zannediyorum ki, kendine özgü, özelkoşulları var ve buna göre de bu yapılmalıdır.

Bir de “bu iş 1992'de ortaya atıldı” denildi. Hasılıben bu işin bilimsel yanını ve tarihini bilmiyorum.Kentsel dönüşüm fikrinin ortaya çıkışını açıklayankonuşmaların uzunca bir bölümü kentsel dönüşümhadisesindeki yasasının getirdiği yanlışlıklardayoğunlaştı. Ben bu çok doğal diyorum, son derecedoğal. Çünkü, bir eylem oluşmadan önce onunhukuku da doğmuyor. 1992'de doğmuş bir hadise,hele şehircilik gibi milyon metrekare alanlarıilgilendiren bir yasada da birtakım yanlışlar olacak,ama orada da bu tasarımdaki hadisenin benzeriyapılıyor. “Şuraya şöyle bir madde ekleyelim, yasayıçıkartalım da sonra düzeltiriz” Tıpkı iki yöntem gibi,hani bir bol bol eskiz yapıp, arkasından şu daha iyioldu demek gibi. Yani, kanunun felsefesine deoturtturmak lazım, onun da omurgasının doğruoturması lazım.

Buna biz hepimiz apansız yakalandık. Bu kavramlar1992'den beri okullarda okutuluyorsa, 1970 girişlibizim gibi adamlar için zaten çok yeni bir hadise.Bizim buraya adapte olup da bir şeyler üretmişolmamız bile, biraz övünülecek bir şey, o biletakdire şayan. Yani geride kalmayıp, ayakuydurmuşuz. O zaman, bu kavramın dediğim gibitasarımı, yasası vesaire ciddi bir felsefik bir omurgasıolması lazım.

Bir de bence tabii ki bu felsefenin de bir aksı olacak,o aksta da tabii ki topluma olan yararı, onungençlere ve yaşlılara yararı. Bunu 30'lu yaşlarımdafark etmiyordum, ama Türkiye'de bazı şeyler yeni

Biraz önce

32 33dosya kentsel donusumkentsel donusum

yapma şansı yok olacak” deniyor. İkincisi, buprojeler eğer yapılırsa, bunların işlemesi hemenhemen imkânsız; çünkü 5 kilometrelik bir tüneldeoluşan trafik sıkışıklığı katlanılabilir bir şey değil. Birde tabii bu tünellerin pis hava bacaları sorunudavar... Bunlara üçüncü, dördüncü köprü projelerinide eklerseniz. Karmaşa daha da artar.

n son olarak ortaya çıkançok tuhaf uygulamalar yapıldığını

gördük. Adam hiç yasalara falan bakmadan, 10deniz millik hız sınırı olan bir alanda, “bizim çokhızlı deniz tobüslerine ihtiyacımız var” diyor vehemen Norveç'ten deniz otobüsü getirmeyekalkıyor. Çünkü oradan para kazanılacak, Tek amaço! Nasıl ki amaç ulaşmak değil, şehre otomobilsatmak, tıpkı onun gibi, şehre deniz otobüsü satıporadan para kazanılacak, bütün hikâye o. Şehirli neyaparsa yapsın! Amortisman giderleri de çok yüksek.Yakıt harcamaları çok yüksek ve çok az yolcutaşıyorlar. Aniden sizi borçlandırarak böyle bir alımsatım sistemi içine sokuveriyorlar. Deniz ulaşımınıdört-beş misli pahallılaştırıveriyorlar.

Mesela birdenbire İDO, “güvenlik elemanlarınaihtiyacım var” diyor. Birdenbire birtakım insanlargüvenlik elemanı olarak istihdam ediliyor. Kadrolarşiştikçe şişiyor. Böylelikle şişmeye başlayan birtakımşirketler, yani kendi içinde rasyonalitesi olmayanyeni BİT'ler doğuyor. Bir dönemin KİT leri gibiBİT'ler, ancak belli bir sınıfa hizmet etmeye başlıyor.Otomobil kullanan, vapura 1 milyon lira değil de, 6milyon lira deniz otobüsüne verebilen kişiye hizmetvermeye çalışıyor ve diğer insanlara ise “siz kendimeselenizi kendiniz çözün” diyor.”Ben de onunlail mesela siz karşıdankarşıya deniz motoriskeleme yanaştırırım” diyor.

Belediyelerin bu anlamda şirketleşmesi, kamusalolandan ayrılması sonucunu doğuruyor. Bu şirketlerde tekelleşiyor. Mesela, İstanbul Belediyesinin şirketi

Mesela e , vapurlarmeselesinde

o

'

gili aktör olabilirim belki,uyla geçebilirsiniz, ben de onu

Güzelyalı'ya, Bursa'ya ulaşım yapmaya başlıyor.Bunlar kârlı yatırımlar da değil, bir şekilde zararediyorlar. Kendileri de söylüyorlar ve bu zararı dadaha düşük gelir gruplarına hitap eden hizmetlerdenyaptıkları, yani vapurlardan gelen gelirle, denizotobüslerinden yaptıkları zararı karşılamayaçalışıyorlar.

Bütün bunun sonucunda belli bir sınıfa hitap edenbir şirketleşme oluşuyor. Haydarpaşayı otel yapmakisteyerek, ren ve vapur arasındaki, yani iki ucuzulaşım arasındaki bağlantıyı koparmaya çalışıyor buanlayış. Tamamen, kamunun aleyhine olacak birkararla, şehrin yüz yıllık tren istasyonunu sankibabasının malını satıyormuş gibi satılığa çıkarıyor.Bunu yapmak zorunda, çünkü borçlandırılmapolitikasına paçayı kaptırmış. Şehrin bütün binalarınısatsa bile borçlarını ödeyemez ama günü kurtarmakiçin bir yerden başlıyor.

Burada ister istemez entelektüeller ve meslekkonusunda kafa yoran insanlar da dışlanmışvaziyette. Onlar da bir şekilde o projelerdeçalıştırılıyorlar çünkü. Aylığa bağlanıyorlar. Özgürcegörüşlerini ifade edemiyorlar. Mesela, geçenlerdeüniversitede laşım konulu bir panel izledim. UlaşımPanelindeki katılımcılar Belediyenin laşımpolitikasını az çok eleştirdi ve çok doğru şeylersöylediler. Sonra fark ettim ki, panelistlerin bir kısmıbu projelerde çalışıyor. O yüzden düşünceler hepkısık sesle ifade edildi.

Üniversite, fakir bir bölgede kuruluyor veKuştepe'deki Bilgi üniversitesi orada birgentirifikasyon yaratıyor. Sonunda bu konu bile oüniversiteler içinde tartışılabiliyor. Entellektüeller oüniversitelerin içinde herşeyi konuşabiliyor.Gerçekten her şey duvarlar içinde tartışılabiliyor.Ama asla kamusal alan oluşturamıyor bu tartışmalar.İşte yeni bir “demokrasi.”

Şimdi iyoruz,Ankara'da sorunlar İstanbul'daki kadar büyük değil,çünkü Ankaramız İstanbul kadar büyük değil, öyle25 milyon olma hevesi veya bir planı da yok.

Ankara'nın sorunları daha sınırlı ve Ankara'

lobal eğilimlere açık bir şehir.

kentseldönüşüm alanı” diye söz konusu edilen

elki deJansen Planında bile imara elverişli olmadığı için,yeşil alan olarak korunmak üzere bırakılmış, bundandolayı da hızlı kentleşme sürecin daha öncebaşlamıştır ve Ankara'da yaşanmaktadır.

t

uu

!

Ankara'ya geç

ya çokbüyük global bir ilgi de yok. Ama, yine de bütüng

Özetlemek için söylüyorum: “Ankara'daalanlar,

1970'lerden bu yana sorun olan alanlar. B

e Ankarailk örnekler

OTURUM BAŞKANI-

İlk gecekondulaşma Ankara'da olduğu gibi,

ilk kentsel dönüşüm uygulamaları da

Ankara'da olmuştur.

n ayağı yere basmayan bir tarafı da

Gerçekten bütün bu

projeleri

var, bütün bunları konuşurken,

sürdürülebilirlik kıstasıyla

değerlendirildiğinde, havada kalmakta.

B

Yine de vur Behiç Ak' n da. Bütün

dünyada da bu

Bugün herkes kendini bir cumhuriyetolarak görüyor. Kamu yerine kendini geçirm

Bu bence

in,

Ankara'ya dönüyoruz, HaldunBey buyurun.

burda ,

ütün bu projelerin hepsi, bırakın hepsini, yarısınınbile aynı zaman dilimi içinde gerçekleşme ihtimaliyok. gulanması gereken, ıüzerinde durduğu politik temsiliyet konusu

globalleşmeyle beraber politiktemsiliyette ciddi bir zayıflama var.

eyeçalışıyor.

Tanzimatvari,yukarıdan atanmış birtakım paşaların, beylerinetrafındaki çevreler istedikleri gibi atkoşturabildikleri bir dönem hayali. Şu anda gerçekolduğuna çok emin değilim, bütün bunlar bir yerdehep çökecekmiş gibi geliyor bana. Bu balon biryerde patlayacakmış gibi geliyor.

Mesela, bütün bunları bir Avrupaülkesinde yapamazsınız, orada çıkacak ortakproblemleri engelleyecek birtakım kanunlar var, okanunların aynı zamanda bizler için de geçerliolması gerekir. Bu konudaki uluslararası hukukuntemel prensiplerini buraya yansıtıp, yanlışuygulamaları uluslararası bir dava konusu halinegetirebilecek aktörler henüz bu alanda yok.

Ben tekrar başa döneceğim,kentsel dönüşümden ne anladığımıza.Gerçi MücellaHanım birtakım konuları açıkladı, ben de onlarakatılıyorum, ama, bu “kentsel dönüşüm” deyişiortada kalan bir şey gibi geliyor, yani hakikaten bunuherkes kendine göre yorumluyor. Kentsel dönüşümnedir? Zafer Bey gayet güzel açıkladı ilk bölümde.Eskiden beri yaptığımız yenilemeleri vesaire kentseldönüşüm gibi algılıyoruz, ama işin ilginç yanıgerçekten de kentsel dönüşüm böyle algılanıyor gibiçoğunlukla, bana öyle geliyor. Bana öyle geliyordeğil, ben de bizzat öyle de çiziyorum, bazı yerleri,çünkü talep böyle. “Kentsel dönüşüm” dediğinizzaman, herhalde en büyük eksikliklerden biri, genezannediyorum siz söylediniz, bu işin felsefesiboşlukta, ortada böyle bir şey yok. Bu nedir, bu neolmalı ya da ne yapmalı, amacı ne? Bu iş banatasarım yaparkenki iki yöntemi anımsatıyor birazcık.

İki yöntem vardır, çok genelleyerek söylüyorum.Birincisi; oturursunuz, benim yaptığım gibibu beyaz kâğıdın önüne; arsa vardır, böyle mi olsa,şöyle mi olsa, bu bu tarafa da gider, böyle de olur,şöyle de olur, saatlerce, tonlarca eskiz yaparkoyarsınız. Bir de, bu nedir, ne değildir, bununfelsefesi, bunun omurgası nedir? Ana fikrindenhareket edelim, sonra zaten bir önceki yöntemle

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

BEHİÇ AK-

OTURUM BAŞKANI-

HALDUN ERDOĞAN-

yapacağınız eskizin yarısını da bir kenara atarak,belki de onun çoğunu atarak, bir ya da iki tanesininüzerinde yoğunlaşıp, bir tasarım geliştirirsiniz.

Kentsel dönüşüm hadisesinde de birinci yöntemkullanılıyor gibi geliyor bana. Herkesin, hermimarın, hatta mimara iş getiren adamın kafasındakentsel dönüşüm bitmiş durumda. Neyedönüştüreceğini biliyor, ondan nasıl bir mutantçıkacak, o çok iyi biliyor ve size öyle geliyor.

, Behiç Beyin dediği gibi, belki uçnoktada bir benzetme olacak, bazen rüşvetin failiniararken, onun mağduru da içindedir, yanındadır.Hocalarımız alınmasın da, bilim adamları, meslekadamları, bu sürecin içinde yer alıp, maaş alıp, bugarabeti oluşturuyoruz. O yüzden, bu konuşmalarçok hoş noktalara gitti, dünyanın genel halinin,globalizmin, Türkiye'deki etkilerine kadar ulaştı da,ama bu felsefe ne olmalı? Onu iyice oturtmalı, bir deMurat hocanın bir sözcüğüne ben yürektenkatılıyorum. Bizim kentsel dönüşüm hadisemiz,bizim ülkenin kendi iç dinamikleriyle, kendimantığıyla yol alır ve doğruya ulaşır diye birkanaatim var. Yani, bir insanı tarif etsek, yerden şukadar yükseklikte, sağda solda iki tane görmeyeyarayan aygıt var, koku almaya yarayan başka biraygıt v.b., ama baktığınızda 3 milyar insan dabirbirinden farklı. Onun gibi bizim ülkenin deinanıyorum ve zannediyorum ki, kendine özgü, özelkoşulları var ve buna göre de bu yapılmalıdır.

Bir de “bu iş 1992'de ortaya atıldı” denildi. Hasılıben bu işin bilimsel yanını ve tarihini bilmiyorum.Kentsel dönüşüm fikrinin ortaya çıkışını açıklayankonuşmaların uzunca bir bölümü kentsel dönüşümhadisesindeki yasasının getirdiği yanlışlıklardayoğunlaştı. Ben bu çok doğal diyorum, son derecedoğal. Çünkü, bir eylem oluşmadan önce onunhukuku da doğmuyor. 1992'de doğmuş bir hadise,hele şehircilik gibi milyon metrekare alanlarıilgilendiren bir yasada da birtakım yanlışlar olacak,ama orada da bu tasarımdaki hadisenin benzeriyapılıyor. “Şuraya şöyle bir madde ekleyelim, yasayıçıkartalım da sonra düzeltiriz” Tıpkı iki yöntem gibi,hani bir bol bol eskiz yapıp, arkasından şu daha iyioldu demek gibi. Yani, kanunun felsefesine deoturtturmak lazım, onun da omurgasının doğruoturması lazım.

Buna biz hepimiz apansız yakalandık. Bu kavramlar1992'den beri okullarda okutuluyorsa, 1970 girişlibizim gibi adamlar için zaten çok yeni bir hadise.Bizim buraya adapte olup da bir şeyler üretmişolmamız bile, biraz övünülecek bir şey, o biletakdire şayan. Yani geride kalmayıp, ayakuydurmuşuz. O zaman, bu kavramın dediğim gibitasarımı, yasası vesaire ciddi bir felsefik bir omurgasıolması lazım.

Bir de bence tabii ki bu felsefenin de bir aksı olacak,o aksta da tabii ki topluma olan yararı, onungençlere ve yaşlılara yararı. Bunu 30'lu yaşlarımdafark etmiyordum, ama Türkiye'de bazı şeyler yeni

Biraz önce

32 33dosya kentsel donusumkentsel donusum

yeni belirginleşiyor.Her şey 20-35 yaş arası insanlarahizmet edecek şekilde düzenleniyor. Türkiye'de,toplumların belki bir çoğunda böyle; çocuklara yada yaşlılara yönelik bir şey yok. Dolayısıyla, bukentsel dönüşümün bu bağlamda da, tüketici veişgücüne (işgücünüz olursa tüketici de oluyorsunuzzaten)yararının da bu felsefenin aksına oturmasılazım. Bu toplumu ileri nasıltaşıyacak,çağdaşlaştırmaya ve kalıcı olmaya nasılgötürecek? Onun da tanımlanması gereki

o rüşvet örneğinde dediğim gibi, bununsuçlusuyla mağduru aynı adamdır. Bize iş geliyor,site yapacaksınız, ite mantığında kenti küçücükküçücük parçalar halinde, bireysel küçükcumhuriyetlere bölüyorsunuz. Öbür türlü, kentdediğimiz hadisede bir arada yaşamak, birliktelikfalan vardır, burada o şeyler de gidiyor. Sonra, o eldeğiştirmeler ve gayrimenkulun menkul olmahadisesi de peşinden geliyor. Tabii, gayri menkulünmenkul olması hadisesinde ben oraya bir noktakoymak istiyorum. Kent açısından baktığımızda,mantıklı gelen bu benzetme, bu yorumu tarımsaltoprak açısından düşündüğünüz zaman, tersine biryarar var; çünkü tarımsal alanlarda 2-5-10-50 dönümyeri sürmekle, ekmekle, biçmekle bir şey eldeedilmez, orada da inadına gayrimenkulun menkulgibi kalıp, (ona dönelim anlamında değil), ama ohas-zeamet-tımar esprisindeki gibi mülkiyetsizlik,büyüme ve devingenliğin olması lazım diyedüşünüyorum.

Küçük köylülerin her birinin evi bir üretim yerigibi.Açıklamalara göre Türkiye'de 4 milyonbüyükbaş hayvan var. Adamın evindeki ineği desayıyorsun, tavuğunu da sayıyorsun. Kuş gribiolayında gördük tavuğun adamın ekonomisi için nekadar önemli olduğunu. Ama onu bir tavuk sektörü,üretim sektörü olarak düşünmek mümkün mü?Değil, ama onun üç tavuğundan günde aldığı ikiyumurta çok önemlidir. Lafı uzatmadan, tekrardöneyim, kent için bir olumsuzluk diye gördüğümüzgayrimenkulun menkulleşmesi sanki bana tarımsalanlamda tersi gibi geliyor.

Portakal ÇiçeğiVadisi'nde proje yaptım, Dikmen Vadisi'nde başkaarkadaşlar proje yaptı. Dikmen Vadisi şu anda vahimbir şekilde sürdürülmekte, Karayalçın'ındöneminde başlatılan proje 30 katlı İhlas Holdingbloklarına dönüşmekte. Bu arada Ankara'nıneskiden beri bir sınır alanı ol parsel şu andabir kentsel dönüşüm projesi olarak hazırlanmakta.1980'lerin başından beri tartışılan Esenboğa

e buraya davet ettiğimiz, fakattarafından projelendir

Kentsel dönüşüm projeleri, başka birmantık çerçevesinde formüle edilmiş, bir şekildebaşlatılmış projeler. Belki de bu anlamdaAnkara'dan örnek alınıp İstanbul'da ölçeği deşaşırtılarak, götürülmekte. Ankara'da olanprojeler konusunda biraz daha somutlaşabilirsek,

yor.

Biraz önce

S

Biraz Ankara'daki somutörneklere dönelim. Mesela, ben

Murat

an 902.

YoluProjesi, yin gelemeyenÖner Tokcan ilmekte.

Ankara'da

, ngüncel

OTURUM BAŞKANI-

daha iyi olabilir diye düşünüyorum.

Gerçi bazıları hakkında çokderin bir bilgim yok ama, örneğin EsenboğaYolu'nda sadece yıkımı seyrettik, bir de boşta kalanminarelerin niye durduğunu geçen gün öğrendim.O minareler yıkılmayacakmış, o minarelerin yanınayeniden camiler yapılacakmış. Yani, adam öncedenbelirlemiş, dediğim gibi çok enteresan.

Projeyi yapmış, bir yandan da kentsel dönüşümüyapmış adam. Bakıyorsunuz, orada bütüngecekondular yıkılmış, her yer bitmiş, birer taneminare böyle değişik

. Geçen gün birisi“Yahu bu sizin zannettiğiniz gibi değil, buminareler yıkılmadı, bu minarelerin yanına camileryapılacak. Düşünebiliyor musunuz? O minareyegöre kılıf yapılacak, kesinlikle öyle. Kentseldönüşüm yaparken, o kadar büyük ciddi hatayapılıyor ki, belki mimar arkadaşlarımız,meslektaşlarımız dikkat etmiştir, yıkılan ibadethaneolan caminin büyüklüğüyle, zaten alakasızdır. Sonderece abartılıdır, Sultan camilerinde, Sela

de yapılan üç şerefeli minareler vardır,altında da minicik tek katlı bir kiremit çatıdır.

İlk söylediğime döndük, hakikaten orada böyle biryanlış yapılıyor. ok iyi bilmiyorum, EsenboğaYolu . Şu iyi oldu: Gerçi bakın, iyi oldu derken,oranın bir de geçmişi vardır, oradaki gecekondularıhatırlarsınız, beyaza boyanmıştı. “Burası protokolyolu, Ankara'nın ilk giriş yolu, bunu beyazaboyatalım” diyerek. O kadar enteresan ki, 1980'deoldu.

tom karınca lakaplı bir belediye başkanı vardı,onların zamanında yapıldı.

Beyaza boyadılar olmadı, sonra yok ettiler, bununbenzerini de Konya Yolu üzerinde Oran Şehri'negiderken sol tarafta yaptılar. Oradaki bütüngecekondular yıkıldı, aslında ben o yolu çok sıkkulandım geçmişte. Dört mevsimde ayrı güzelliğiolan, bir gecekondu alanıydı. Oradaki gecekondualanlarında insanların fiziki lüksleri yoktu, doğru.Oradaki yollardan tırmanmak zordu, ama öylezannediyorum ki, oradaki insanların o fizikiyoksunluğa karşı ruh halleri şimdikinden d

Oraya birbirlerine üçer metre çekme mesafeli, hadibilemediniz dört ya da beş (bilmiyorum oradakiimar durumunu da, olsun da beş olsun) daha fazlaolacağını zannetmiyorum iki parsel arasında; İkiblok arasında 10 metre mesafede 6-7-8 katlı kottanda kazanılan yerlerle garip apartmanlar yapıldı.Onlarda da inanılmaz bir yaklaşım var. Bubağlamda imar yönetmeliklerimiz de kötü,kesinlikle bir felaket. Kotun altında kalan yerleri ikiüç kat kolonlar üzerinde boşta bırakıyorsunuz,erişebildiğiniz yerlere araba çekiyorsunuz, otoparkyapıyorsunuz. Erişemediğiniz yerler boşlukta kalananlamsız yerler. Adam kotun üst tarafındaki yerden

HALDUN ERDOĞAN-

mesafelerde duruyor, bu niyeduruyor? Bir anlam veremedim

hattincamilerin

Çnu

A(Sn.Süleyman Önder

kastediliyor)

ahaiyiydi.

fedakarlık edip, oradan yukarıya doğru üç ,dört katıvarsa, oradan fedakarlık edip, kısa yapayımdemiyor, daha saçak seviyemi aşağıda tutayımdemiyor, orayı da yükseltiyor, aşağıy

Dediğim gibi bunların altına imza atanlar bizimmeslektaşlarımız, biz de belki bu işin içine girdik.Bu bağlamda sadece kentsel dönüşümün yasasındadeğil, bildiğimiz her gün elimizin altında olup dauygulamaya çalıştığımız 3194 sayılı İmar Yasasındada böyle bir felsefi ve ahlâki düzenlemeye gitmeklazım. Bu, kesinlikle kentsel dönüşüm felsefesinindoğru düzgün gelecek kuşaklara aktarılması için de

olan bir şey. Bir süre sonra, 50 yıl sonra (kimsöyledi bilmiyorum) bunları da dönüştürmek içinuğraşılacak. Gerçi, onun felsefesi başka, galiba sizsöylediniz. (Sn.

Kentsel dönüşümün tanımını o yüzden yapmaklazım dedim. Mesela, benim tasarlamaya çalıştığım,Sait Beyle, Kadri'nin de danışman olarak kurumahizmet verdiği bir alan var. Kentse dönüşümdeyince, biz boş alanlarda yapı yapmayı da kentseldönüşüm diye algılıyor, yorumluyoruz. Halbuki, buarsa üretmek, yeni konut alanları açmak gibi geliyorbana. Bir tür boş arsayı yapılaşmayadönüştürüyorsunuz, ama kentsel dönüşüm deyince,ben daha ziyade, mevcut daha önceden başkafonksiyonlar adı altında hizmet veren alanların yeniihtiyaçlara, yeni felsefelere göre düzenlenmesi diyeyorumluyorum, öyle anlamaya çalışıyorum.

Benim uzun yıllar yaşadığım Yukarı Ayrancı Semtive o semtin devamı Yıldız li yıllarda nerede ise

ardı (gecekondu semtleri idi)oluşuyorlardı(dönüşüyorlardı). Bu semtlerdeCumhuriyetin ilk yıllarından kalma bağevlerivardı.Bu alanlar İmara açıldı. lı yıllardagerçekleşen iyi kentsel dönüşüm örneklerindenbirisi de Dikmen Vadisidir. 2006 yılına geldiğimizdesöz konusu semtlerde konutlar yerlerini hızlaişyerlerine terk etmeye başlamış bulunmaktadır.Şimdilerde Aşağı Ayrancı emeklilerin ve yaşlılarınyaşadığı az sayıda konutların ve yoğun işyerlerininbulunduğu kent yaşamı içinde yeni bir rol

a da emsaledahil etmeyecek mekanlar koyuyor.

gerekli

Behiç Ak kastediliyor)

l

, 70'yokl yeni yeni

90'

,

üstlenmek üzere hızla değişmekte olan bir semtdir.

10-15 yıl sonra bu süreç Yukarı Ayrancıt bir şekilde yaşanacaktır. Benim anladığım

anlamda kentsel dönüşüm alanları bu gibi yerlerdeyapılmalıdır. Bir farklı örnek olarak kentsel dönüşümiçin ilginç bir bölge de Maltepe HavagazıFabrikasının olduğu bölgedir. Mimarlar OdasıAnkara Şubesi de bu alanla ilgili çalışmalardaüretken ve aktif bir rol üstlenmiştir.

, sizin dediğinizçok doğru burada. Mesela, İstanbul'da özellikleSamandra örneği, elimde listeler var. Su havzalarınaöylesine kullanışlar öneriyorsunuz ki; alanı suhavzası alanından merkezi iş alanına biledönüştürebiliyorsunuz. Bazı plan yada yatırımkararları ile cazibe merkezleri yaratıp, büyük birnüfusu bu alana doğru çekerek, ekolojik dokuyuortadan kaldırabiliyorsunuz. İstanbul'un başındakien büyük tehditlerden biri de bu. Belediyelerin,Toplu Konut İdaresinin Kentsel dönüşüm alanı ilanettiği alanların bir çoğu böylesi alanlar.

Onu dönüşüm saydığımızanda ya da o adamlar kentimizin bir alanıdönüştürülüyor dediği anda zaten söylediğiniz şey(su havzasıyla konutu yan yana düşünmek) çılgınlıkgibi geliyor.

Ama bu dönüşüm böyle birdönüşüm, zaten bölüşüm mü, dönüşüm mü diyesorup duruyoruz.

akat orada da şöyle bir sorunvar: Biliyorsunuz, o arsaları imara ve tarıma uygunolmadığı için köylü sahiplenmedi ve Hazineye kaldı.Onları bir kooperatif arsa ofisinden aldı. Aslındatopoğrafyası açısından yeşil alan olarak kalmasıgereken yerler belkide. Sen planını yaptın daha iyibiliyorsun.

çıkıyor.

Aslında kesinlikle konutolmayacak yerler konuta dönüştürülüyor Mesela,Ankara'nın bu 902 i Mühye'ye baktığı içinboş kalmalı.

Mühye'ye bakıyor, sonderece de güzel bir alan. O alana gelene kadarbence iyileştirilip, gerçek anlamda kentsel dönüşümyapılacak bir sürü yer var. Onları bir kenara bırakıpda, oradaki boş yere gitmek. Niye gidiyorlar? FrankLloyd Right'ın genç mimarlara tavsiyelerindenbirinde “Sakın ola ki, hayatınız boyunca para çabukdönsün diye iş yapmayın” diyor. Buradaki bütünmantık para çabuk dönsün mantığı. Yani, hemenpara dönsün, devretsin, hemen satalım, hemenalalım, hemen kâr edelim, hemen cebimize koyalım.

O yüzden, insanların dönüştürülebilecek alanlarateveccüh etmeyip, buralara yönelmesi bundankaynaklanıyor, bir de onun tabii diğer alanları,varisleri var, hukuki hakları var vesaire. Bunlarla

'da da dahasomu

Özür diliyorum

F

Yüzde 35'i falan yola

, .. parsel

MÜCELLA YAPICI -

MÜCELLA YAPICI-

HALDUN ERDOĞAN-

OTURUM BAŞKANI-

HALDUN ERDOĞAN-

OTURUM BAŞKANI-

HALDUN ERDOĞAN-

34 35dosya kentsel donusumkentsel donusum

yeni belirginleşiyor.Her şey 20-35 yaş arası insanlarahizmet edecek şekilde düzenleniyor. Türkiye'de,toplumların belki bir çoğunda böyle; çocuklara yada yaşlılara yönelik bir şey yok. Dolayısıyla, bukentsel dönüşümün bu bağlamda da, tüketici veişgücüne (işgücünüz olursa tüketici de oluyorsunuzzaten)yararının da bu felsefenin aksına oturmasılazım. Bu toplumu ileri nasıltaşıyacak,çağdaşlaştırmaya ve kalıcı olmaya nasılgötürecek? Onun da tanımlanması gereki

o rüşvet örneğinde dediğim gibi, bununsuçlusuyla mağduru aynı adamdır. Bize iş geliyor,site yapacaksınız, ite mantığında kenti küçücükküçücük parçalar halinde, bireysel küçükcumhuriyetlere bölüyorsunuz. Öbür türlü, kentdediğimiz hadisede bir arada yaşamak, birliktelikfalan vardır, burada o şeyler de gidiyor. Sonra, o eldeğiştirmeler ve gayrimenkulun menkul olmahadisesi de peşinden geliyor. Tabii, gayri menkulünmenkul olması hadisesinde ben oraya bir noktakoymak istiyorum. Kent açısından baktığımızda,mantıklı gelen bu benzetme, bu yorumu tarımsaltoprak açısından düşündüğünüz zaman, tersine biryarar var; çünkü tarımsal alanlarda 2-5-10-50 dönümyeri sürmekle, ekmekle, biçmekle bir şey eldeedilmez, orada da inadına gayrimenkulun menkulgibi kalıp, (ona dönelim anlamında değil), ama ohas-zeamet-tımar esprisindeki gibi mülkiyetsizlik,büyüme ve devingenliğin olması lazım diyedüşünüyorum.

Küçük köylülerin her birinin evi bir üretim yerigibi.Açıklamalara göre Türkiye'de 4 milyonbüyükbaş hayvan var. Adamın evindeki ineği desayıyorsun, tavuğunu da sayıyorsun. Kuş gribiolayında gördük tavuğun adamın ekonomisi için nekadar önemli olduğunu. Ama onu bir tavuk sektörü,üretim sektörü olarak düşünmek mümkün mü?Değil, ama onun üç tavuğundan günde aldığı ikiyumurta çok önemlidir. Lafı uzatmadan, tekrardöneyim, kent için bir olumsuzluk diye gördüğümüzgayrimenkulun menkulleşmesi sanki bana tarımsalanlamda tersi gibi geliyor.

Portakal ÇiçeğiVadisi'nde proje yaptım, Dikmen Vadisi'nde başkaarkadaşlar proje yaptı. Dikmen Vadisi şu anda vahimbir şekilde sürdürülmekte, Karayalçın'ındöneminde başlatılan proje 30 katlı İhlas Holdingbloklarına dönüşmekte. Bu arada Ankara'nıneskiden beri bir sınır alanı ol parsel şu andabir kentsel dönüşüm projesi olarak hazırlanmakta.1980'lerin başından beri tartışılan Esenboğa

e buraya davet ettiğimiz, fakattarafından projelendir

Kentsel dönüşüm projeleri, başka birmantık çerçevesinde formüle edilmiş, bir şekildebaşlatılmış projeler. Belki de bu anlamdaAnkara'dan örnek alınıp İstanbul'da ölçeği deşaşırtılarak, götürülmekte. Ankara'da olanprojeler konusunda biraz daha somutlaşabilirsek,

yor.

Biraz önce

S

Biraz Ankara'daki somutörneklere dönelim. Mesela, ben

Murat

an 902.

YoluProjesi, yin gelemeyenÖner Tokcan ilmekte.

Ankara'da

, ngüncel

OTURUM BAŞKANI-

daha iyi olabilir diye düşünüyorum.

Gerçi bazıları hakkında çokderin bir bilgim yok ama, örneğin EsenboğaYolu'nda sadece yıkımı seyrettik, bir de boşta kalanminarelerin niye durduğunu geçen gün öğrendim.O minareler yıkılmayacakmış, o minarelerin yanınayeniden camiler yapılacakmış. Yani, adam öncedenbelirlemiş, dediğim gibi çok enteresan.

Projeyi yapmış, bir yandan da kentsel dönüşümüyapmış adam. Bakıyorsunuz, orada bütüngecekondular yıkılmış, her yer bitmiş, birer taneminare böyle değişik

. Geçen gün birisi“Yahu bu sizin zannettiğiniz gibi değil, buminareler yıkılmadı, bu minarelerin yanına camileryapılacak. Düşünebiliyor musunuz? O minareyegöre kılıf yapılacak, kesinlikle öyle. Kentseldönüşüm yaparken, o kadar büyük ciddi hatayapılıyor ki, belki mimar arkadaşlarımız,meslektaşlarımız dikkat etmiştir, yıkılan ibadethaneolan caminin büyüklüğüyle, zaten alakasızdır. Sonderece abartılıdır, Sultan camilerinde, Sela

de yapılan üç şerefeli minareler vardır,altında da minicik tek katlı bir kiremit çatıdır.

İlk söylediğime döndük, hakikaten orada böyle biryanlış yapılıyor. ok iyi bilmiyorum, EsenboğaYolu . Şu iyi oldu: Gerçi bakın, iyi oldu derken,oranın bir de geçmişi vardır, oradaki gecekondularıhatırlarsınız, beyaza boyanmıştı. “Burası protokolyolu, Ankara'nın ilk giriş yolu, bunu beyazaboyatalım” diyerek. O kadar enteresan ki, 1980'deoldu.

tom karınca lakaplı bir belediye başkanı vardı,onların zamanında yapıldı.

Beyaza boyadılar olmadı, sonra yok ettiler, bununbenzerini de Konya Yolu üzerinde Oran Şehri'negiderken sol tarafta yaptılar. Oradaki bütüngecekondular yıkıldı, aslında ben o yolu çok sıkkulandım geçmişte. Dört mevsimde ayrı güzelliğiolan, bir gecekondu alanıydı. Oradaki gecekondualanlarında insanların fiziki lüksleri yoktu, doğru.Oradaki yollardan tırmanmak zordu, ama öylezannediyorum ki, oradaki insanların o fizikiyoksunluğa karşı ruh halleri şimdikinden d

Oraya birbirlerine üçer metre çekme mesafeli, hadibilemediniz dört ya da beş (bilmiyorum oradakiimar durumunu da, olsun da beş olsun) daha fazlaolacağını zannetmiyorum iki parsel arasında; İkiblok arasında 10 metre mesafede 6-7-8 katlı kottanda kazanılan yerlerle garip apartmanlar yapıldı.Onlarda da inanılmaz bir yaklaşım var. Bubağlamda imar yönetmeliklerimiz de kötü,kesinlikle bir felaket. Kotun altında kalan yerleri ikiüç kat kolonlar üzerinde boşta bırakıyorsunuz,erişebildiğiniz yerlere araba çekiyorsunuz, otoparkyapıyorsunuz. Erişemediğiniz yerler boşlukta kalananlamsız yerler. Adam kotun üst tarafındaki yerden

HALDUN ERDOĞAN-

mesafelerde duruyor, bu niyeduruyor? Bir anlam veremedim

hattincamilerin

Çnu

A(Sn.Süleyman Önder

kastediliyor)

ahaiyiydi.

fedakarlık edip, oradan yukarıya doğru üç ,dört katıvarsa, oradan fedakarlık edip, kısa yapayımdemiyor, daha saçak seviyemi aşağıda tutayımdemiyor, orayı da yükseltiyor, aşağıy

Dediğim gibi bunların altına imza atanlar bizimmeslektaşlarımız, biz de belki bu işin içine girdik.Bu bağlamda sadece kentsel dönüşümün yasasındadeğil, bildiğimiz her gün elimizin altında olup dauygulamaya çalıştığımız 3194 sayılı İmar Yasasındada böyle bir felsefi ve ahlâki düzenlemeye gitmeklazım. Bu, kesinlikle kentsel dönüşüm felsefesinindoğru düzgün gelecek kuşaklara aktarılması için de

olan bir şey. Bir süre sonra, 50 yıl sonra (kimsöyledi bilmiyorum) bunları da dönüştürmek içinuğraşılacak. Gerçi, onun felsefesi başka, galiba sizsöylediniz. (Sn.

Kentsel dönüşümün tanımını o yüzden yapmaklazım dedim. Mesela, benim tasarlamaya çalıştığım,Sait Beyle, Kadri'nin de danışman olarak kurumahizmet verdiği bir alan var. Kentse dönüşümdeyince, biz boş alanlarda yapı yapmayı da kentseldönüşüm diye algılıyor, yorumluyoruz. Halbuki, buarsa üretmek, yeni konut alanları açmak gibi geliyorbana. Bir tür boş arsayı yapılaşmayadönüştürüyorsunuz, ama kentsel dönüşüm deyince,ben daha ziyade, mevcut daha önceden başkafonksiyonlar adı altında hizmet veren alanların yeniihtiyaçlara, yeni felsefelere göre düzenlenmesi diyeyorumluyorum, öyle anlamaya çalışıyorum.

Benim uzun yıllar yaşadığım Yukarı Ayrancı Semtive o semtin devamı Yıldız li yıllarda nerede ise

ardı (gecekondu semtleri idi)oluşuyorlardı(dönüşüyorlardı). Bu semtlerdeCumhuriyetin ilk yıllarından kalma bağevlerivardı.Bu alanlar İmara açıldı. lı yıllardagerçekleşen iyi kentsel dönüşüm örneklerindenbirisi de Dikmen Vadisidir. 2006 yılına geldiğimizdesöz konusu semtlerde konutlar yerlerini hızlaişyerlerine terk etmeye başlamış bulunmaktadır.Şimdilerde Aşağı Ayrancı emeklilerin ve yaşlılarınyaşadığı az sayıda konutların ve yoğun işyerlerininbulunduğu kent yaşamı içinde yeni bir rol

a da emsaledahil etmeyecek mekanlar koyuyor.

gerekli

Behiç Ak kastediliyor)

l

, 70'yokl yeni yeni

90'

,

üstlenmek üzere hızla değişmekte olan bir semtdir.

10-15 yıl sonra bu süreç Yukarı Ayrancıt bir şekilde yaşanacaktır. Benim anladığım

anlamda kentsel dönüşüm alanları bu gibi yerlerdeyapılmalıdır. Bir farklı örnek olarak kentsel dönüşümiçin ilginç bir bölge de Maltepe HavagazıFabrikasının olduğu bölgedir. Mimarlar OdasıAnkara Şubesi de bu alanla ilgili çalışmalardaüretken ve aktif bir rol üstlenmiştir.

, sizin dediğinizçok doğru burada. Mesela, İstanbul'da özellikleSamandra örneği, elimde listeler var. Su havzalarınaöylesine kullanışlar öneriyorsunuz ki; alanı suhavzası alanından merkezi iş alanına biledönüştürebiliyorsunuz. Bazı plan yada yatırımkararları ile cazibe merkezleri yaratıp, büyük birnüfusu bu alana doğru çekerek, ekolojik dokuyuortadan kaldırabiliyorsunuz. İstanbul'un başındakien büyük tehditlerden biri de bu. Belediyelerin,Toplu Konut İdaresinin Kentsel dönüşüm alanı ilanettiği alanların bir çoğu böylesi alanlar.

Onu dönüşüm saydığımızanda ya da o adamlar kentimizin bir alanıdönüştürülüyor dediği anda zaten söylediğiniz şey(su havzasıyla konutu yan yana düşünmek) çılgınlıkgibi geliyor.

Ama bu dönüşüm böyle birdönüşüm, zaten bölüşüm mü, dönüşüm mü diyesorup duruyoruz.

akat orada da şöyle bir sorunvar: Biliyorsunuz, o arsaları imara ve tarıma uygunolmadığı için köylü sahiplenmedi ve Hazineye kaldı.Onları bir kooperatif arsa ofisinden aldı. Aslındatopoğrafyası açısından yeşil alan olarak kalmasıgereken yerler belkide. Sen planını yaptın daha iyibiliyorsun.

çıkıyor.

Aslında kesinlikle konutolmayacak yerler konuta dönüştürülüyor Mesela,Ankara'nın bu 902 i Mühye'ye baktığı içinboş kalmalı.

Mühye'ye bakıyor, sonderece de güzel bir alan. O alana gelene kadarbence iyileştirilip, gerçek anlamda kentsel dönüşümyapılacak bir sürü yer var. Onları bir kenara bırakıpda, oradaki boş yere gitmek. Niye gidiyorlar? FrankLloyd Right'ın genç mimarlara tavsiyelerindenbirinde “Sakın ola ki, hayatınız boyunca para çabukdönsün diye iş yapmayın” diyor. Buradaki bütünmantık para çabuk dönsün mantığı. Yani, hemenpara dönsün, devretsin, hemen satalım, hemenalalım, hemen kâr edelim, hemen cebimize koyalım.

O yüzden, insanların dönüştürülebilecek alanlarateveccüh etmeyip, buralara yönelmesi bundankaynaklanıyor, bir de onun tabii diğer alanları,varisleri var, hukuki hakları var vesaire. Bunlarla

'da da dahasomu

Özür diliyorum

F

Yüzde 35'i falan yola

, .. parsel

MÜCELLA YAPICI -

MÜCELLA YAPICI-

HALDUN ERDOĞAN-

OTURUM BAŞKANI-

HALDUN ERDOĞAN-

OTURUM BAŞKANI-

HALDUN ERDOĞAN-

34 35dosya kentsel donusumkentsel donusum

uğraşmak istemiyorlar. O tür alanların, bırakın o türalanları, boş alanların imar planının yapılması,tasdiki, tescili, tapuya tescili falan günler aylaralıyor. Gene demin bahsettiğim, yapıyoruz dediğimalanın her şeyini toparladık,

. O süreci de göz önüne alınca, insanlarsürekli daha kolay olan tarafa doğru kayıyorlar.

senedir danışmanlıkyapıyorum o projeye. Hâlâ ormalimar süreçleri ülkede o kadar yavaş ki, onları da

un düğümünü çözer gibi, böylekanunlarla çözmeye çalışıyorlar

Bir de şunu söylemek lazım:Dünyada üretimden kaynaklanmayan ve dünyaçapında hareket eden, üretim dışı gelirlerdenkaynaklanan ciddi bir para var. Bu dünyadaüretimden elde edilen paranın toplamının üç katı birpara. Bugün “Soros” diye biri çıkıp, Londra'danTokyo'ya giderken, uçakta şu kadar milyar dolarkazanabiliyor ya da kara para dediğimiz bir şey var.Bu paranın ekonomik sisteme girmesi gibide birderdi var. Bazı yatırımlara hiçbir şekilde akıl sırerdiremezsiniz. Dubai Kuleleri'ni örnek göstereyim,daha ortada plan yok, proje yok, Başbakanınodasınd

Ancak, söylentilere göre bütün daireleri satılmış.Bütün gazeteler salgın halinde gayrimenkul veemlak ekleri çıkartmakta. Herhalde bunlar satılıyor,ortalıkta serseri bir şekilde dolaşan büyük miktardabir para var. Özellikle büyük alışverişmerkezlerinde, özel hastaneler, oteller gibiyatırımlarda harcanan nereden kaynaklandığıbelirsiz bir dünya para var. Bu para ile her yere veher işleve yatırım yapılamıyor. Mesela, gidip deEyfel Kulesi'nin yanına bir tane gökdelendikemezsiniz ya da Napoli'de bunu yapamazsınız.Prag'da yavaş yavaş başladı ama yinede bir ölçütvardır. Sadece bizim gibi ülkelerde olmadık her yereyapılabiliyor bunlar, bu durumunda makul bir izahıolmalı.

arlar konusundaçok ilginç gelişmeler var. Adamın biri Fransa'daParis'te Nehri üzerindeki adalardan birinde,müze yaptıracağım diye Tad do'ya bir projeyaptırıyor ve

Tabiki ciddiye almıyorlar. Gene a nışekilde, Lübnan asıllı bir gemici

ırıyor,on ciddiye almıyorlar

e algılandığı gibi algılanmıyor galiba.

hâlâ tapu tescilinibekliyoruz

Ben onbitiremedik. N

Gordiyon'.

a bir maket resmi ve bol bol reklam gördük.o kadar...

Bu star mim

o AnGiscard'a (Valéry Giscard d'Estaing)

götürüyor. yarmatör, Marsilya

için Zaha Hadid'e bir gökdelen projesi yaptu da . Star mimar olgusu her

yerde Türkiye'd

OTURUM BAŞKANI-

OTURUM BAŞKANI-

MÜCELLA YAPICI-

Sen

MÜCELLA YAPICI-

Küçükçekmece projesinde birin

e

ciliği

kazanan Ken Y ang'ın projesinde dünyanın

en önemli kumul alanlarından biri olan

Küçükçekmece kumul alanında, Florya

Köşkü'nün önüne doğru, denizin içine 70

katlı otel üstelikte “ekolojik bir otel”

öneri ang, bu 70 katlı otelini

Venedik kanallarının denize döküldüğü

yere önerir miydi acaba diye sor ak lazım.

liyor. Ken Ye

m

OTURUM BAŞKANI-

ZAFER ŞAHİN-

Mesela, Mersin Limanı'nınmendireğinin dirseğin e doğal dalgahareketiyle dolgu oluşuyor oluşmuş bir dolgu alanıvar. Belediye de oraya plaj yapmak ist

denize girilemediği için; havuz şeklindebir plaj yapmak istiyor. Fakat, kendiliğinden dolanalanlar Milli Emlak'ın olduğu için ve belediyeye dedevredilemediği için, sadece kiralanabiliyor,kiralanması için de bir proje istiyorlar. Bu projeyi deben altı sene önce yaptım, hâlâ uğraşıyoruz, yüzmehavuzunu zar zor kabul ettirdik, şimdi de KıyıKanununda “dolgu alanlarda otopark yapmayaengel” bir madde bulunduğu için “otoparkyapamazsınız” diye tutturuyorlar

yanaşmayacak Mevzuatımız böyle çokmasum işlere engel olurken, yeni

ğüyle de hemen her şeyin dengesi bozulmakta.Ken ang da gelip mesela, Mersin Limanı'nın içinede bir otel yapabilir.

Kanuna bakın, aynen şöyle:Önüne kruiz gemilerinin bağlanması koşuluyla ülkeimajını üst seviyelere çıkaracak her türlü tesisyapabiliyorsunuz. Bir koşulu var: Önüne kruizgemisi bağlayacaksın.

Bütün bu söylenenler benimkafamda aslında s son zamanlardatartıştığı belli kavramlardan yola çıkarak, bir nihaianaliz yapma ihtiyacını oluşturdu. Son zamanlardasiyaset biliminde şunlar tartışılıyor: “Radikalleşenburjuva demokrasisi” diye bir şey üzerindekonuşuluyor. Tarihsel süreçte sanki demokrasiyle,liberalizm arasında böyle bir kardeşlik, aynı şeyisöyleme gibi bir inanç ortaya çıktı. Halbuki, tarihselkökenlerine baktığınızda, tamamen iki farklı projeöneren şeylerdir bunlar, liberalizmle, demokrasi.Demokrasiler var tabii, siyaset biliminin söylediği şu:“Demokrasi” diye adlandırdığımız, Behiç Beyin deşirketleşme vurgusuyla ifade ettiği gibi sizin de SaitBey’in temsiliyet noktasındaki vurgularınız gibi,neredeyse bir noktada liberalizmin savunularıylaaynı noktaya geldi. Temel bir ayrım ortaya çıkmayabaşlıyor. Ekonomi ve siyaset ayrışmalı diye bir savvar ortada, doğrudan sonucu siyaset dediğiniz zamankimlik ve haklar üzerine dayalı bir siyaset, siyasi hakarama ve imaja dayalı bir siyasi mobilizasyon.

mi bağımsız ellerle

de (bu dirseklerd)

iyor, tabii kikirlilikten

.

Belediye sonuç olarak basit bir plaj yapacak oraya,kruiz gemi .

mevzuatçöplü

Ye

iyaset biliminin

Ekonomide de, ekono

MÜCELLA YAPICI-

yönetilmeli, siyasetten üst kurullar olmalı. MerkezBankası özerk olmalı ve burada sosyal adalet falangibi kavramların hiçbir yeri yok. Amerika Irak'ademokrasi getirmeyi vaat ettiği zaman, kastettiğiSünni, Kürt, Şii, Türkmen vesaire gibi bazı gruplarıbir arada nasıl yönetecekleri, kimin sağlık hizmetininasıl alacağı, sosyal adalet olacak mı, olmayacak mı?Böyle bir bağlantı artık yok.

Böyle bir bağlantının olmadığı noktada, yereldüzeye geldiğinizde, şöyle bir resimlekarşılaşıyorsunuz: Ayrışan ekonomi yerel düzeydefiziksel dönüşüm manasına geliyor artık. Yani,fiziksel dönüşüm olmalı, kimse karışmamalı. Yapılardönüşmeli, Esenboğa Yolu'ndan geçiyoruz, çok kötübir görünüm kardeşim, yani bu görünüm değişmeliartık. Hatta, belediyede son projeyle ilişkinanekdotlar şeklinde aktarayım. Esenboğa Yolu'nabenim plancı arkadaşlarım, belediyede çalışanplancı arkadaşımı ular, gayet çağdaş anlayışlabir plan yaptılar. Yolları topografyaya uyduran,maliyeti mümkün olduğu kadar düşük, sonra nehikmetse, bu plan rafa kalktı, Öner Bey gelseydibugün ona sormayı düşünüyordum. Öner Bey MelihBeye götürmüş, bakmışlar bir kere bu yoluviyadükler üzerine alalım, Ankara'ya giren yukarıdangörsün manzarayı. Aşağıya da bir gölet yapalım,muhteşem

Gökçek yapıyor.

Biz çoğu zaman dada konuşurken. Kent girişlerine50 metrelik heykel yapalım, böyle viyadüklerüzerinden akıtalım, bir fizibilite, bir maliyet bunungibi şeyler bunlar zaten modası geçmiş şeylerdir, binbilançoya ne gerek var, önemli olan bunun dünyaçapında bir “en” proje olmasıdır gibi bir yaklaşımortaya çıkmaya başladı.

Bunlar dünya çapında projealanlarıdır, önerilenlerin ise hiçbir özelliği yok, birde estetik komisyon kurdular…

kavramı şehriniçine giriyor, çok enteresan.

Yerine geçiyor, ona değinmeyeçalışacağım.

İstanbul'da; Sıraselviler ve Gölcük'ü,ikisini karşılaştırırsak, mesela, Sıraselviler'deplansızlaştırmanın getirdiği yüksek milli gelir vardır.

oturtt

bir manzara olsun, buradan girsin.

Projeyi Melih

o

Zafer, böyle bir proje

OTURUM BAŞKANI-

ZAFER ŞAHİN-

HALDUN ERDOĞAN-

BEHİÇ AK-

ZAFER ŞAHİN-

BEHİÇ AK-

Bunu defaatle de Melih Bey açıkladı “Ben

hayalimi kurarım, mimara söylerim, o

çözer” dedi. Demek ki fiziksel dönüşüm

bazı siyasetçilerin hayallerinin “Zihni Sinir

projeleri” diyoruz.

Aynı şekilde Gölcük'te de milli gelir çok yüksekolmalıydı, depremden önce. Gölcük emdonanma, hem gaz tesisleri, hem turizm vardı.Birbirleriyle çok çelişen fonksiyonlar üst üste idi.Oysa bir planlama olsaydı, bu çelişik fonksiyonlarbir arada olamazdı. Sıraselviler'de öyle, meselaSıraselviler'de hem barlar hem hastaneler, hemüniversite, hem konutlar var, hem de iş merkezlerive Sıraselviler çok küçük bir alan. Bu plansızlığınoluşturduğu bir yığılma ve ranttır.

anmalı:Yerel düzeyde ekonomi fiziksel dönüşüm olarakalgılanıyor. Asıl sorun bence yerel düzeydekisiyasette ve bu aslında küresel sistemin İstanbulüzerindeki etkileriyle de çok yakından ilgili. Yereldüzeyde siyasette ne var? Temsiliyet diye bir şey yokzaten. Dört milyon kişilik bir şehir Ankara üzerindendüşünürseniz, 4-5 yıllığına bir kişiyi seçiyoruz. Oinsanın aldığı kararlardan haberimiz yok. Alt gelirgruplarının hiçbir şeklide temsil edilme durumu yok;üst gelir gruplarının da yok. İnanılmaz bir temsiliyetvakumu ortada var. Yerel yönetimlerin bu vakumudoldurmak için, bir katılım mekanizması ortayakoymak, oluşturmak gibi bir derdi de yok. Hatta vehatta yasalardaki katılımı zorlayan şeyleriuygulamamak için ellerinden geleni yapıyorlar.Bugün bizim İmar Kanunumuzdaki katılıma ilişkintek madde askıdır. Plan yaparsınız, askıya çıkar, kötübir yerel gazetede duyurursunuz, insanlar duyargelen bakar.

Şu an şöyle yapılıyor: Belediye meclisi karar alıyor,soran olmazsa askıya dahi çıkartılmıyor.

Askı kanunla yasaklandı.

Bu boşluğu ne dolduruyor? Yani,doğa boşluk kabul etmez. Bu nasıl bir mekanizmaoluşuyor, yani demokrasilerde siyasal mobilizasyonsistemleri vardır. Nasıl dolduruluyor? Baktığınızzaman, şöyle bir yapı ortaya çıkıyor: Belediyebaşkanının etrafında şu ya da bu şekilde onakollamacılık ilişkileriyle bağlanmış bir piramitoluşmaya başlıyor. Bu piramit bakıyorsunuz, oğlubaşka bir şey kurmuş, hanımı başka bir şey kurmuş,İnşaat şirketleri olabiliyor. Bunlar bir şekildekollamacı ağ oluşturmaya başlıyorlar. luslararasıayakları olmayabiliyor, Ankara'da yok ve bu sistemne ilginçtir ki, iki sene kadar önce bizim yaptığımızkonferansta şöyle bir bildiri sunduk: Çok ilginç buyapı yüz yılın başındaki Amerikan kentleriyle çokyakından benzeşiyor. “Gangs of New York” diye birfilm vardı, orada bir belediye başkanı vardı, TaminyHill adamın politikasının adı da “Bread and circus”gelen bütün göçmenler ekmek dağıtıyor, yılın hergünü sirk oynatıyor, tanıdık gelmiş olabilir. Ayrıca,sonu bitmek bilmeyen yol işlerine girişiyor, çünküen kolay hesapları yol yaparken kendinize göreayarlayabiliyorsunuz. Bu insanlara “kent patronu”demişler, artık kentlerde patronlar var artık. Böylebir model ortaya çıktı.

İstanbul küresel sisteme eklemlendi diye

'te h

,

Tam bu noktada, vurgul

U

ZAFER ŞAHİN-

ZAFER ŞAHİN-

MÜCELLA YAPICI-

36 37dosya kentsel donusumkentsel donusum

uğraşmak istemiyorlar. O tür alanların, bırakın o türalanları, boş alanların imar planının yapılması,tasdiki, tescili, tapuya tescili falan günler aylaralıyor. Gene demin bahsettiğim, yapıyoruz dediğimalanın her şeyini toparladık,

. O süreci de göz önüne alınca, insanlarsürekli daha kolay olan tarafa doğru kayıyorlar.

senedir danışmanlıkyapıyorum o projeye. Hâlâ ormalimar süreçleri ülkede o kadar yavaş ki, onları da

un düğümünü çözer gibi, böylekanunlarla çözmeye çalışıyorlar

Bir de şunu söylemek lazım:Dünyada üretimden kaynaklanmayan ve dünyaçapında hareket eden, üretim dışı gelirlerdenkaynaklanan ciddi bir para var. Bu dünyadaüretimden elde edilen paranın toplamının üç katı birpara. Bugün “Soros” diye biri çıkıp, Londra'danTokyo'ya giderken, uçakta şu kadar milyar dolarkazanabiliyor ya da kara para dediğimiz bir şey var.Bu paranın ekonomik sisteme girmesi gibide birderdi var. Bazı yatırımlara hiçbir şekilde akıl sırerdiremezsiniz. Dubai Kuleleri'ni örnek göstereyim,daha ortada plan yok, proje yok, Başbakanınodasınd

Ancak, söylentilere göre bütün daireleri satılmış.Bütün gazeteler salgın halinde gayrimenkul veemlak ekleri çıkartmakta. Herhalde bunlar satılıyor,ortalıkta serseri bir şekilde dolaşan büyük miktardabir para var. Özellikle büyük alışverişmerkezlerinde, özel hastaneler, oteller gibiyatırımlarda harcanan nereden kaynaklandığıbelirsiz bir dünya para var. Bu para ile her yere veher işleve yatırım yapılamıyor. Mesela, gidip deEyfel Kulesi'nin yanına bir tane gökdelendikemezsiniz ya da Napoli'de bunu yapamazsınız.Prag'da yavaş yavaş başladı ama yinede bir ölçütvardır. Sadece bizim gibi ülkelerde olmadık her yereyapılabiliyor bunlar, bu durumunda makul bir izahıolmalı.

arlar konusundaçok ilginç gelişmeler var. Adamın biri Fransa'daParis'te Nehri üzerindeki adalardan birinde,müze yaptıracağım diye Tad do'ya bir projeyaptırıyor ve

Tabiki ciddiye almıyorlar. Gene a nışekilde, Lübnan asıllı bir gemici

ırıyor,on ciddiye almıyorlar

e algılandığı gibi algılanmıyor galiba.

hâlâ tapu tescilinibekliyoruz

Ben onbitiremedik. N

Gordiyon'.

a bir maket resmi ve bol bol reklam gördük.o kadar...

Bu star mim

o AnGiscard'a (Valéry Giscard d'Estaing)

götürüyor. yarmatör, Marsilya

için Zaha Hadid'e bir gökdelen projesi yaptu da . Star mimar olgusu her

yerde Türkiye'd

OTURUM BAŞKANI-

OTURUM BAŞKANI-

MÜCELLA YAPICI-

Sen

MÜCELLA YAPICI-

Küçükçekmece projesinde birin

e

ciliği

kazanan Ken Y ang'ın projesinde dünyanın

en önemli kumul alanlarından biri olan

Küçükçekmece kumul alanında, Florya

Köşkü'nün önüne doğru, denizin içine 70

katlı otel üstelikte “ekolojik bir otel”

öneri ang, bu 70 katlı otelini

Venedik kanallarının denize döküldüğü

yere önerir miydi acaba diye sor ak lazım.

liyor. Ken Ye

m

OTURUM BAŞKANI-

ZAFER ŞAHİN-

Mesela, Mersin Limanı'nınmendireğinin dirseğin e doğal dalgahareketiyle dolgu oluşuyor oluşmuş bir dolgu alanıvar. Belediye de oraya plaj yapmak ist

denize girilemediği için; havuz şeklindebir plaj yapmak istiyor. Fakat, kendiliğinden dolanalanlar Milli Emlak'ın olduğu için ve belediyeye dedevredilemediği için, sadece kiralanabiliyor,kiralanması için de bir proje istiyorlar. Bu projeyi deben altı sene önce yaptım, hâlâ uğraşıyoruz, yüzmehavuzunu zar zor kabul ettirdik, şimdi de KıyıKanununda “dolgu alanlarda otopark yapmayaengel” bir madde bulunduğu için “otoparkyapamazsınız” diye tutturuyorlar

yanaşmayacak Mevzuatımız böyle çokmasum işlere engel olurken, yeni

ğüyle de hemen her şeyin dengesi bozulmakta.Ken ang da gelip mesela, Mersin Limanı'nın içinede bir otel yapabilir.

Kanuna bakın, aynen şöyle:Önüne kruiz gemilerinin bağlanması koşuluyla ülkeimajını üst seviyelere çıkaracak her türlü tesisyapabiliyorsunuz. Bir koşulu var: Önüne kruizgemisi bağlayacaksın.

Bütün bu söylenenler benimkafamda aslında s son zamanlardatartıştığı belli kavramlardan yola çıkarak, bir nihaianaliz yapma ihtiyacını oluşturdu. Son zamanlardasiyaset biliminde şunlar tartışılıyor: “Radikalleşenburjuva demokrasisi” diye bir şey üzerindekonuşuluyor. Tarihsel süreçte sanki demokrasiyle,liberalizm arasında böyle bir kardeşlik, aynı şeyisöyleme gibi bir inanç ortaya çıktı. Halbuki, tarihselkökenlerine baktığınızda, tamamen iki farklı projeöneren şeylerdir bunlar, liberalizmle, demokrasi.Demokrasiler var tabii, siyaset biliminin söylediği şu:“Demokrasi” diye adlandırdığımız, Behiç Beyin deşirketleşme vurgusuyla ifade ettiği gibi sizin de SaitBey’in temsiliyet noktasındaki vurgularınız gibi,neredeyse bir noktada liberalizmin savunularıylaaynı noktaya geldi. Temel bir ayrım ortaya çıkmayabaşlıyor. Ekonomi ve siyaset ayrışmalı diye bir savvar ortada, doğrudan sonucu siyaset dediğiniz zamankimlik ve haklar üzerine dayalı bir siyaset, siyasi hakarama ve imaja dayalı bir siyasi mobilizasyon.

mi bağımsız ellerle

de (bu dirseklerd)

iyor, tabii kikirlilikten

.

Belediye sonuç olarak basit bir plaj yapacak oraya,kruiz gemi .

mevzuatçöplü

Ye

iyaset biliminin

Ekonomide de, ekono

MÜCELLA YAPICI-

yönetilmeli, siyasetten üst kurullar olmalı. MerkezBankası özerk olmalı ve burada sosyal adalet falangibi kavramların hiçbir yeri yok. Amerika Irak'ademokrasi getirmeyi vaat ettiği zaman, kastettiğiSünni, Kürt, Şii, Türkmen vesaire gibi bazı gruplarıbir arada nasıl yönetecekleri, kimin sağlık hizmetininasıl alacağı, sosyal adalet olacak mı, olmayacak mı?Böyle bir bağlantı artık yok.

Böyle bir bağlantının olmadığı noktada, yereldüzeye geldiğinizde, şöyle bir resimlekarşılaşıyorsunuz: Ayrışan ekonomi yerel düzeydefiziksel dönüşüm manasına geliyor artık. Yani,fiziksel dönüşüm olmalı, kimse karışmamalı. Yapılardönüşmeli, Esenboğa Yolu'ndan geçiyoruz, çok kötübir görünüm kardeşim, yani bu görünüm değişmeliartık. Hatta, belediyede son projeyle ilişkinanekdotlar şeklinde aktarayım. Esenboğa Yolu'nabenim plancı arkadaşlarım, belediyede çalışanplancı arkadaşımı ular, gayet çağdaş anlayışlabir plan yaptılar. Yolları topografyaya uyduran,maliyeti mümkün olduğu kadar düşük, sonra nehikmetse, bu plan rafa kalktı, Öner Bey gelseydibugün ona sormayı düşünüyordum. Öner Bey MelihBeye götürmüş, bakmışlar bir kere bu yoluviyadükler üzerine alalım, Ankara'ya giren yukarıdangörsün manzarayı. Aşağıya da bir gölet yapalım,muhteşem

Gökçek yapıyor.

Biz çoğu zaman dada konuşurken. Kent girişlerine50 metrelik heykel yapalım, böyle viyadüklerüzerinden akıtalım, bir fizibilite, bir maliyet bunungibi şeyler bunlar zaten modası geçmiş şeylerdir, binbilançoya ne gerek var, önemli olan bunun dünyaçapında bir “en” proje olmasıdır gibi bir yaklaşımortaya çıkmaya başladı.

Bunlar dünya çapında projealanlarıdır, önerilenlerin ise hiçbir özelliği yok, birde estetik komisyon kurdular…

kavramı şehriniçine giriyor, çok enteresan.

Yerine geçiyor, ona değinmeyeçalışacağım.

İstanbul'da; Sıraselviler ve Gölcük'ü,ikisini karşılaştırırsak, mesela, Sıraselviler'deplansızlaştırmanın getirdiği yüksek milli gelir vardır.

oturtt

bir manzara olsun, buradan girsin.

Projeyi Melih

o

Zafer, böyle bir proje

OTURUM BAŞKANI-

ZAFER ŞAHİN-

HALDUN ERDOĞAN-

BEHİÇ AK-

ZAFER ŞAHİN-

BEHİÇ AK-

Bunu defaatle de Melih Bey açıkladı “Ben

hayalimi kurarım, mimara söylerim, o

çözer” dedi. Demek ki fiziksel dönüşüm

bazı siyasetçilerin hayallerinin “Zihni Sinir

projeleri” diyoruz.

Aynı şekilde Gölcük'te de milli gelir çok yüksekolmalıydı, depremden önce. Gölcük emdonanma, hem gaz tesisleri, hem turizm vardı.Birbirleriyle çok çelişen fonksiyonlar üst üste idi.Oysa bir planlama olsaydı, bu çelişik fonksiyonlarbir arada olamazdı. Sıraselviler'de öyle, meselaSıraselviler'de hem barlar hem hastaneler, hemüniversite, hem konutlar var, hem de iş merkezlerive Sıraselviler çok küçük bir alan. Bu plansızlığınoluşturduğu bir yığılma ve ranttır.

anmalı:Yerel düzeyde ekonomi fiziksel dönüşüm olarakalgılanıyor. Asıl sorun bence yerel düzeydekisiyasette ve bu aslında küresel sistemin İstanbulüzerindeki etkileriyle de çok yakından ilgili. Yereldüzeyde siyasette ne var? Temsiliyet diye bir şey yokzaten. Dört milyon kişilik bir şehir Ankara üzerindendüşünürseniz, 4-5 yıllığına bir kişiyi seçiyoruz. Oinsanın aldığı kararlardan haberimiz yok. Alt gelirgruplarının hiçbir şeklide temsil edilme durumu yok;üst gelir gruplarının da yok. İnanılmaz bir temsiliyetvakumu ortada var. Yerel yönetimlerin bu vakumudoldurmak için, bir katılım mekanizması ortayakoymak, oluşturmak gibi bir derdi de yok. Hatta vehatta yasalardaki katılımı zorlayan şeyleriuygulamamak için ellerinden geleni yapıyorlar.Bugün bizim İmar Kanunumuzdaki katılıma ilişkintek madde askıdır. Plan yaparsınız, askıya çıkar, kötübir yerel gazetede duyurursunuz, insanlar duyargelen bakar.

Şu an şöyle yapılıyor: Belediye meclisi karar alıyor,soran olmazsa askıya dahi çıkartılmıyor.

Askı kanunla yasaklandı.

Bu boşluğu ne dolduruyor? Yani,doğa boşluk kabul etmez. Bu nasıl bir mekanizmaoluşuyor, yani demokrasilerde siyasal mobilizasyonsistemleri vardır. Nasıl dolduruluyor? Baktığınızzaman, şöyle bir yapı ortaya çıkıyor: Belediyebaşkanının etrafında şu ya da bu şekilde onakollamacılık ilişkileriyle bağlanmış bir piramitoluşmaya başlıyor. Bu piramit bakıyorsunuz, oğlubaşka bir şey kurmuş, hanımı başka bir şey kurmuş,İnşaat şirketleri olabiliyor. Bunlar bir şekildekollamacı ağ oluşturmaya başlıyorlar. luslararasıayakları olmayabiliyor, Ankara'da yok ve bu sistemne ilginçtir ki, iki sene kadar önce bizim yaptığımızkonferansta şöyle bir bildiri sunduk: Çok ilginç buyapı yüz yılın başındaki Amerikan kentleriyle çokyakından benzeşiyor. “Gangs of New York” diye birfilm vardı, orada bir belediye başkanı vardı, TaminyHill adamın politikasının adı da “Bread and circus”gelen bütün göçmenler ekmek dağıtıyor, yılın hergünü sirk oynatıyor, tanıdık gelmiş olabilir. Ayrıca,sonu bitmek bilmeyen yol işlerine girişiyor, çünküen kolay hesapları yol yaparken kendinize göreayarlayabiliyorsunuz. Bu insanlara “kent patronu”demişler, artık kentlerde patronlar var artık. Böylebir model ortaya çıktı.

İstanbul küresel sisteme eklemlendi diye

'te h

,

Tam bu noktada, vurgul

U

ZAFER ŞAHİN-

ZAFER ŞAHİN-

MÜCELLA YAPICI-

36 37dosya kentsel donusumkentsel donusum

düşünüyoruz. Fakat Anadolu'da bir eklemlenememesorunu var, çünkü küresel sistem Anadolu'dakentleri böyle bir eklemlenmeye değer görmüyoraçıkçası, daha orası sömürülmeye ya da değerlerinikullanmaya hasat edilmeye uygun koşulları henüzsağlamadı gibi.

İlginç bir şey oluyor, yani süre çok ilginç bir şekildeyürümeye başladı, bu sistemin ürettiği modelAnadolu'ya yayılmaya başlıyor. Ankara'da şelaleyapılıyor, hangi Anadolu kentine gidersenizşelaleyle karşılaşmaya başlıyorsunuz.

Sadece şelale değil, benimyolum Elazığ'a düştü, Elazığ'daki ana caddeninüzerindeki bütün o apartmanlar çok katlı yapılar.Hepsi bizim Keçiören'deki yapılanların inanılmazbir şekilde aynısı.

Ben şöyle bir örnekiyede çalışırken, Erzurum'dan bir meclis üyesi

geldi hasbelkader karşılaştık. “Melih Başkandan ricaedeceğim, bize andezit taşı versin, biz orada mezaryapacağız, buradan oraya andezit taşı götüreceğiz”dedi. “Deli misiniz buradan oraya andezit taşı gidermi, Erzurum'un ne güzel taşları var, onlardan niyekullanmıyorsunuz?” dedim. “Şimdi andezit taşımoda” dedi.

Melih Gökçek 50'şer metrelik heykeller yapmakistedi, ken in girişlerine, İstanbul'a Fatih heykeliyapmaya kalkıştılar, Boğaz'ın girişine. Böyle biryayılma, karşılıklı bir etkileşim ve yayılmasüresinden de söz etmek mümkün. Böyle bir siyasal

HALDUN ERDOĞAN-

ZAFER ŞAHİN- vereyim:Beled

t

mobilizasyon mekanizmasını doğrudan sonuçlarıneler? Ona bakmak lazım. Bir kere kesinlikleplanlama artık ikinci plandadır, projeler önplandadır ve biraz önce sizin sorunuzu şöylecevaplamak lazım. “Kentsel dönüşüm” denilen şeyilk defa mı ortaya çıktı acaba? Bence hayır, kentseldönüşümü sadece aracı ve müdahale biçimideğişti.

1985 sonrasında ıslah imar planları denilen bir şeyçıktı, o bir kentsel dönüşüm aracıdır. Fakatişlemedi o planla, dönüşümlü ya da plandeğişiklikleri yoluyla dönüşüm yapılmaya çalışıldı,işlemedi ya da getirisi istenilen düzeyde olmadı vebirincisi; Dikmen Vadisi'yle birlikte şunu keşfetti:Ben yerel yönetim olarak kendim müdahaleedersem, hem daha kazançlı çıkarım, hem de bu işiistediğim gibi yönetebilirim. Müdahalenin biçimideğişti galiba böyle bir şey var.

1980'lerde BelediyeGelirleri Yasası değiştirildi ve tahvil satışıyabancı sermayeye borçlanma imkanı tanındı.Bunuatlamayalım diye araya girdim.

Burada son olarak şunu söylemeklazım: Aslında, bütün bu gelişmelerin bizi can alıcıolarak etkilediği nokta şudur: Planlamanın,mimarlık mesleğinin, bütün ilgili mesleklerin şu anüzerinden yürütülmek istenildiği ölçek kentseltasarım ölçeğidir. Kentsel tasarım ölçeğine sıkışıpkalınması aslında arzu edilmektedir. Bu arada dameslektaşlar da birbirini yesinler. Yani, yetkikavgalarına girsinler, sen yapacaksın, benyapacağım.

bitireyim: Belediyede çalışırken,şu an Altındağ Belediyesinin hızla yürüttüğü EskiAltındağ Kentsel Dönüşüm Projesi var. O projeninplanları bize geldi. Günlerce üzerinde çalıştık,emsaller ne Sistembizi ona itmişti. Ben

yükümlüyüm veya emsali vermeyiengellemekle yükümlüyüm. Karşı taraftaki insan daen çok emsali almakla yükümlü. Böyle biremsalleşme, o emsal isteyecek ben vermeyeceğim,neyse bir şekilde bir orta nokta bulundu; hatta birde şöyle bir şey vardı: Biz tasarım olarak “tepeninüzerine de güzel bir şey konu , sembolik” demiştik.O zamanki belediye başkanı “Kardeşim, her tepeyeaynı şey istiyorsunuz, bu tepede de olmayıversin”demişti.

emsalle bir yapılaşmahakkı verildi. Geçenlerde, Hacıbayram'a gittim,Hacıbayram Meydanı'ndan baktığınız zaman, ikitepe arasında bir boğaza bakarsınız. Kale vekarşısındaki tepenin arasında bir boğaz vardır.Eskiden o boğazdan baktığınızda, yeşillik dışındabir şey göremez iniz. Oradan baktığımda,beynimden vurulmuşa döndüm, çünkü benimiçerisinde bulunduğum o tartışmaların sonucunda,bütün boğazın görüntüsünü tamamen tıkayan üç

n

n

,

Yineile

Son bir anekdotla

olacak, yollar nereden geçecek.belediye görevlisi olarak en az

emsali vermekle

r

i

O tepenin üzerine belli bir

n

d

MÜCELLA YAPICI-

ZAFER ŞAHİN-

blok dikiliyordu. Bizim içerisine çekildiğimiz otartışmalar, o pratik, bizi şeyi en azındanbiraz daha kent için, kent yararına, kamu yararınadaha estetik bir noktaya çekmemize el vermemişti.

O benim için meslek hayatımın en önemliderslerinden biridir. Demek ki, yaşadığımız süreçbizi savaştığımız cephelerde dahi aldatıp, yanlışşeyleri savunmaya tiyor. Sait Beyin söylediği çokönemli. Bu hisler içersinde olan meslektaşlarımız dabelediyelerde, bunun verdiği gerilimle, tuttuğuna,yakaladığına en katı hükümleriyle, yani esneklikgöstermesi gereken yerde, en katı hükümleriylemevzuatı uygulamakla meşgul. son gelişme “çatıaraları artık emsale dahil değildir” diye yönetmelikdeğişikliği yaptı, büyükşehir belediyesi. Bir andaherkes dublekslerde yaptığı bütün inşaat alanlarınıekstradan kazandı.

Arkadaşlarla konuşuyorum, İsmail Bey “Yahu birhamlede adam hepsini yasallaştırdı” diyor. Bununyarattığı tahribatı yaralanmayı bu iğdiş edilmişlikhissini bir düşünün, sonra önünüze normal birvatandaş geldiği zaman, ister istemez yönetmeliğinbütün maddelerini uygulama ihtiyacı içinegireceksinizdir belki.

Sonuçta, bu kentsel tasarım ölçeği mutlaka vemutlaka şu an her zamankinden çok, planlamakademelerinin yapılacak planların savunulmasıgereken dönemdir diye düşünüyoruz ve bu kentseltasarım ölçeği tabii ki önemli bir ölç . Ama, bununüzerinde çalışılması gereken ölçek olduğuyanılgısından da bir an önce kurtulmamız lazım.

kentsel tasarım projesinden bir plan notu.Haydarpaşa kentsel tasarım projesinin bir plannotundan bahsedeceğim, bilmiyorum hiç rastladınızmı? 1.300.000 m 'lik kamusal alanı kapsayanHaydarpaşa ve çevresini, Gated Community tabirettiğimiz kapalı ekonomik bir alana dönüştüren ilkprojenin plan notu şöyleydi: Bu alan içindeki yol,park, otopark gibi aslında bizim hukukumuza görekamuya terk edilecek alanlar girişimcide bırakılacakve kamuya terk edilmeyecektir. Böylesine garip birplan notu vardı; neyse ki sekiz gökdelenli bu projeyiciddi bir toplumsal baskıyla geri çektirdik.

Haydarpaşa için yeni bir proje hazırlatıldığını, buproje için de uluslararası star meslektaşlarımızabaşvurulduğunu duyuyoruz. İncelenmesi için kurulailetilen son planda;

m böyle bir

i

En

ek

Burada çok önemli bir maddevar,

tek

MÜCELLA YAPICI-

2

kentsel tasarım projeleri başarıları

sadece projelerin yetkinliği ve kalitesiyle

ilgili değildir, aynı zamanda girişimcinin

gücü ve kuvvetiyle ilgilidir. Onun için

“kentsel tasarım projelerini girişimci

nin

de

38 39dosya kentsel donusumkentsel donusum

yaptırmalıdır” şeklinde bir plan notu var.

Buradan, kentsel tasarım müellifliği

konusunda birbirlerine giren bütün şehir

plancısı arkadaşla meslektaşlarıma

duyuruyorum. Bu plan notu hep beraber

geldiğimiz noktayı çok iyi ifade ediyor.

ra ve

OTURUM BAŞKANI- Hepinize çok teşekkürederiz.

Ben birkaç şey söyleyerek, bitirmek istiyorum.Aslında, Murat Beyin söylediği, benim de dahaönce çok sık Oda platformlarında dile getirdiğim

den bu yana yaşadığımız Türkiye'dekikentsel dönüşüm, yan kentleşme anlamındakikentsel dönüşüm gerçekten bir dünya harikasıdır.Şimdi herkes etrafa bakıyor, şikâyet ediyor “Nekadar çirkin, berbat şehirler yarattık”, amanüfusun büyük bir çoğunluğunu kentleretaşıyabildi. Kentlere taşımak şu bakımdan önemli:İnsanların sağlık, eğitim ve iş imkânlarına ulaşmasısağl aşarı değil,sonucun eleştirilecek yönlerinin olmasında ben enbüyük eksikliği ülkemizdeki mimar kıtlığındagördüm. 1970'lerde ben Mimarlar Odasındayöneticilik yaparken, Meşrutiyette bulunan DPT'deİhtisas Komisyonlarında çalışırken, biz hepTürkiye'de mimarlık okullarının çok az olduğunuve sayısının artırılması gerektiğini söylerdik. iğerdisiplinler de bizi ciddiye almazdı. Bunların içinde

tarımcılarvardı.

Sonunda, geldiğimiz

lduğu söyleniyor, amafiilen mimarlık yapan bu sayının ani 20bin civarındadır.

Onun için İstanbul' 5 bin mimarın dışarıdangelmesi, yakında Ankara'da bizim bürolarımızdabile Hindistanlı, Pakistanlı mimarların çalışıyorolmaya başlaması alışmamız gereken durumlarolacak . Bunun da bu yapı kalitesinde herhangibir iyileşme sağlayabileceğini düşünmek oldukçazor. imarlık aslında öyle kolaylıkla seyahatedilebilecek bir meslek değil.

Onun için, yine tabii şehir plancılarını da işin içinekatarak söylemek istiyorum: Ben “mimarlık” derkenikisini düşüngerçekten yerinde yapılması gereken meslekler veuzun süre yerinde kalan insanlar tarafındanyapılması gereken meslekler. Biz kendi meslekdisiplinimizi geliştirmeden, bütün bu havadauçuşan projelere rağmen, çevre kalitemiziyükseltebileceğimiz inancında değilim, teşekkürederim.

,1950'ler

i

:bu

anabildi. Bu küçümsenecek bir b

D

ekonomistler, mühendisler, sanayiciler ve

noktada, Türkiye'ye benzer birnüfus olan Almanya'da 130 bin mimar var.Türkiye'de 30 bin mimar o

2/3'dür, y

a

gibi

M

birlikte üyorum. Bu meslekler

düşünüyoruz. Fakat Anadolu'da bir eklemlenememesorunu var, çünkü küresel sistem Anadolu'dakentleri böyle bir eklemlenmeye değer görmüyoraçıkçası, daha orası sömürülmeye ya da değerlerinikullanmaya hasat edilmeye uygun koşulları henüzsağlamadı gibi.

İlginç bir şey oluyor, yani süre çok ilginç bir şekildeyürümeye başladı, bu sistemin ürettiği modelAnadolu'ya yayılmaya başlıyor. Ankara'da şelaleyapılıyor, hangi Anadolu kentine gidersenizşelaleyle karşılaşmaya başlıyorsunuz.

Sadece şelale değil, benimyolum Elazığ'a düştü, Elazığ'daki ana caddeninüzerindeki bütün o apartmanlar çok katlı yapılar.Hepsi bizim Keçiören'deki yapılanların inanılmazbir şekilde aynısı.

Ben şöyle bir örnekiyede çalışırken, Erzurum'dan bir meclis üyesi

geldi hasbelkader karşılaştık. “Melih Başkandan ricaedeceğim, bize andezit taşı versin, biz orada mezaryapacağız, buradan oraya andezit taşı götüreceğiz”dedi. “Deli misiniz buradan oraya andezit taşı gidermi, Erzurum'un ne güzel taşları var, onlardan niyekullanmıyorsunuz?” dedim. “Şimdi andezit taşımoda” dedi.

Melih Gökçek 50'şer metrelik heykeller yapmakistedi, ken in girişlerine, İstanbul'a Fatih heykeliyapmaya kalkıştılar, Boğaz'ın girişine. Böyle biryayılma, karşılıklı bir etkileşim ve yayılmasüresinden de söz etmek mümkün. Böyle bir siyasal

HALDUN ERDOĞAN-

ZAFER ŞAHİN- vereyim:Beled

t

mobilizasyon mekanizmasını doğrudan sonuçlarıneler? Ona bakmak lazım. Bir kere kesinlikleplanlama artık ikinci plandadır, projeler önplandadır ve biraz önce sizin sorunuzu şöylecevaplamak lazım. “Kentsel dönüşüm” denilen şeyilk defa mı ortaya çıktı acaba? Bence hayır, kentseldönüşümü sadece aracı ve müdahale biçimideğişti.

1985 sonrasında ıslah imar planları denilen bir şeyçıktı, o bir kentsel dönüşüm aracıdır. Fakatişlemedi o planla, dönüşümlü ya da plandeğişiklikleri yoluyla dönüşüm yapılmaya çalışıldı,işlemedi ya da getirisi istenilen düzeyde olmadı vebirincisi; Dikmen Vadisi'yle birlikte şunu keşfetti:Ben yerel yönetim olarak kendim müdahaleedersem, hem daha kazançlı çıkarım, hem de bu işiistediğim gibi yönetebilirim. Müdahalenin biçimideğişti galiba böyle bir şey var.

1980'lerde BelediyeGelirleri Yasası değiştirildi ve tahvil satışıyabancı sermayeye borçlanma imkanı tanındı.Bunuatlamayalım diye araya girdim.

Burada son olarak şunu söylemeklazım: Aslında, bütün bu gelişmelerin bizi can alıcıolarak etkilediği nokta şudur: Planlamanın,mimarlık mesleğinin, bütün ilgili mesleklerin şu anüzerinden yürütülmek istenildiği ölçek kentseltasarım ölçeğidir. Kentsel tasarım ölçeğine sıkışıpkalınması aslında arzu edilmektedir. Bu arada dameslektaşlar da birbirini yesinler. Yani, yetkikavgalarına girsinler, sen yapacaksın, benyapacağım.

bitireyim: Belediyede çalışırken,şu an Altındağ Belediyesinin hızla yürüttüğü EskiAltındağ Kentsel Dönüşüm Projesi var. O projeninplanları bize geldi. Günlerce üzerinde çalıştık,emsaller ne Sistembizi ona itmişti. Ben

yükümlüyüm veya emsali vermeyiengellemekle yükümlüyüm. Karşı taraftaki insan daen çok emsali almakla yükümlü. Böyle biremsalleşme, o emsal isteyecek ben vermeyeceğim,neyse bir şekilde bir orta nokta bulundu; hatta birde şöyle bir şey vardı: Biz tasarım olarak “tepeninüzerine de güzel bir şey konu , sembolik” demiştik.O zamanki belediye başkanı “Kardeşim, her tepeyeaynı şey istiyorsunuz, bu tepede de olmayıversin”demişti.

emsalle bir yapılaşmahakkı verildi. Geçenlerde, Hacıbayram'a gittim,Hacıbayram Meydanı'ndan baktığınız zaman, ikitepe arasında bir boğaza bakarsınız. Kale vekarşısındaki tepenin arasında bir boğaz vardır.Eskiden o boğazdan baktığınızda, yeşillik dışındabir şey göremez iniz. Oradan baktığımda,beynimden vurulmuşa döndüm, çünkü benimiçerisinde bulunduğum o tartışmaların sonucunda,bütün boğazın görüntüsünü tamamen tıkayan üç

n

n

,

Yineile

Son bir anekdotla

olacak, yollar nereden geçecek.belediye görevlisi olarak en az

emsali vermekle

r

i

O tepenin üzerine belli bir

n

d

MÜCELLA YAPICI-

ZAFER ŞAHİN-

blok dikiliyordu. Bizim içerisine çekildiğimiz otartışmalar, o pratik, bizi şeyi en azındanbiraz daha kent için, kent yararına, kamu yararınadaha estetik bir noktaya çekmemize el vermemişti.

O benim için meslek hayatımın en önemliderslerinden biridir. Demek ki, yaşadığımız süreçbizi savaştığımız cephelerde dahi aldatıp, yanlışşeyleri savunmaya tiyor. Sait Beyin söylediği çokönemli. Bu hisler içersinde olan meslektaşlarımız dabelediyelerde, bunun verdiği gerilimle, tuttuğuna,yakaladığına en katı hükümleriyle, yani esneklikgöstermesi gereken yerde, en katı hükümleriylemevzuatı uygulamakla meşgul. son gelişme “çatıaraları artık emsale dahil değildir” diye yönetmelikdeğişikliği yaptı, büyükşehir belediyesi. Bir andaherkes dublekslerde yaptığı bütün inşaat alanlarınıekstradan kazandı.

Arkadaşlarla konuşuyorum, İsmail Bey “Yahu birhamlede adam hepsini yasallaştırdı” diyor. Bununyarattığı tahribatı yaralanmayı bu iğdiş edilmişlikhissini bir düşünün, sonra önünüze normal birvatandaş geldiği zaman, ister istemez yönetmeliğinbütün maddelerini uygulama ihtiyacı içinegireceksinizdir belki.

Sonuçta, bu kentsel tasarım ölçeği mutlaka vemutlaka şu an her zamankinden çok, planlamakademelerinin yapılacak planların savunulmasıgereken dönemdir diye düşünüyoruz ve bu kentseltasarım ölçeği tabii ki önemli bir ölç . Ama, bununüzerinde çalışılması gereken ölçek olduğuyanılgısından da bir an önce kurtulmamız lazım.

kentsel tasarım projesinden bir plan notu.Haydarpaşa kentsel tasarım projesinin bir plannotundan bahsedeceğim, bilmiyorum hiç rastladınızmı? 1.300.000 m 'lik kamusal alanı kapsayanHaydarpaşa ve çevresini, Gated Community tabirettiğimiz kapalı ekonomik bir alana dönüştüren ilkprojenin plan notu şöyleydi: Bu alan içindeki yol,park, otopark gibi aslında bizim hukukumuza görekamuya terk edilecek alanlar girişimcide bırakılacakve kamuya terk edilmeyecektir. Böylesine garip birplan notu vardı; neyse ki sekiz gökdelenli bu projeyiciddi bir toplumsal baskıyla geri çektirdik.

Haydarpaşa için yeni bir proje hazırlatıldığını, buproje için de uluslararası star meslektaşlarımızabaşvurulduğunu duyuyoruz. İncelenmesi için kurulailetilen son planda;

m böyle bir

i

En

ek

Burada çok önemli bir maddevar,

tek

MÜCELLA YAPICI-

2

kentsel tasarım projeleri başarıları

sadece projelerin yetkinliği ve kalitesiyle

ilgili değildir, aynı zamanda girişimcinin

gücü ve kuvvetiyle ilgilidir. Onun için

“kentsel tasarım projelerini girişimci

nin

de

38 39dosya kentsel donusumkentsel donusum

yaptırmalıdır” şeklinde bir plan notu var.

Buradan, kentsel tasarım müellifliği

konusunda birbirlerine giren bütün şehir

plancısı arkadaşla meslektaşlarıma

duyuruyorum. Bu plan notu hep beraber

geldiğimiz noktayı çok iyi ifade ediyor.

ra ve

OTURUM BAŞKANI- Hepinize çok teşekkürederiz.

Ben birkaç şey söyleyerek, bitirmek istiyorum.Aslında, Murat Beyin söylediği, benim de dahaönce çok sık Oda platformlarında dile getirdiğim

den bu yana yaşadığımız Türkiye'dekikentsel dönüşüm, yan kentleşme anlamındakikentsel dönüşüm gerçekten bir dünya harikasıdır.Şimdi herkes etrafa bakıyor, şikâyet ediyor “Nekadar çirkin, berbat şehirler yarattık”, amanüfusun büyük bir çoğunluğunu kentleretaşıyabildi. Kentlere taşımak şu bakımdan önemli:İnsanların sağlık, eğitim ve iş imkânlarına ulaşmasısağl aşarı değil,sonucun eleştirilecek yönlerinin olmasında ben enbüyük eksikliği ülkemizdeki mimar kıtlığındagördüm. 1970'lerde ben Mimarlar Odasındayöneticilik yaparken, Meşrutiyette bulunan DPT'deİhtisas Komisyonlarında çalışırken, biz hepTürkiye'de mimarlık okullarının çok az olduğunuve sayısının artırılması gerektiğini söylerdik. iğerdisiplinler de bizi ciddiye almazdı. Bunların içinde

tarımcılarvardı.

Sonunda, geldiğimiz

lduğu söyleniyor, amafiilen mimarlık yapan bu sayının ani 20bin civarındadır.

Onun için İstanbul' 5 bin mimarın dışarıdangelmesi, yakında Ankara'da bizim bürolarımızdabile Hindistanlı, Pakistanlı mimarların çalışıyorolmaya başlaması alışmamız gereken durumlarolacak . Bunun da bu yapı kalitesinde herhangibir iyileşme sağlayabileceğini düşünmek oldukçazor. imarlık aslında öyle kolaylıkla seyahatedilebilecek bir meslek değil.

Onun için, yine tabii şehir plancılarını da işin içinekatarak söylemek istiyorum: Ben “mimarlık” derkenikisini düşüngerçekten yerinde yapılması gereken meslekler veuzun süre yerinde kalan insanlar tarafındanyapılması gereken meslekler. Biz kendi meslekdisiplinimizi geliştirmeden, bütün bu havadauçuşan projelere rağmen, çevre kalitemiziyükseltebileceğimiz inancında değilim, teşekkürederim.

,1950'ler

i

:bu

anabildi. Bu küçümsenecek bir b

D

ekonomistler, mühendisler, sanayiciler ve

noktada, Türkiye'ye benzer birnüfus olan Almanya'da 130 bin mimar var.Türkiye'de 30 bin mimar o

2/3'dür, y

a

gibi

M

birlikte üyorum. Bu meslekler

�

�

�

�

�

Kentsel standartların yeniden ele alınması,İş potansiyellerinin yaratılması,

vb. benzer diğer gerekçeler için SürdürebilirMahalle Yenileşme Stratejileri oluşturmamızgerekiyor. Kısacası, kentsel toprağı yenidenüretmemiz gerekmektedir.

Çok aktörlü Ortaklıklar (Kamu-Özel Sektör ve sivilörgütler, yerel topluluklar),Yukarıdan-aşağı örgütlenme yerine aşağıdan-yukarıörgütlenme anlayışı,Proje bazlı ve/veya topluluk bazlı (communitybased regeneration) programlar ve projeler üretmebiçimi,

Kısaca, kamu, özel ve sivil sektörlerin, stratejikaktörleri, Kentsel Yenileme Stratejilerini birliktegeliştirme zorundadır. Stratejik işbirliği, ulusaldüzeyden, mahalle düzeyin

şkiler çerçevesinde ve farklı ölçeklerdekiyönetişim biçimi ile kurulmalıdır.

Kentsel dönüşüm projeleri, doğası gereği, uzlaşmagerektirir. Uzlaşma, mülkiyetin ve değerin projebazında, biraraya getirilmesi ve paylaşılması esasınadayanmaktadır. Bu doğrultuda düşünüldüğündekentlerimizde, dönüşümün gerçekleşmesi için baştamülkiyet problemleri olmak üzere çözülmesigereken önemli sorunlar bulunmaktadır.

Sorunları altı başlık altında sınıflayabiliriz.

Birincisi, mülkiyet yapısı ile ilgilidir. Kentlerimizde,kentsel arsa çok hisseli ve imar parseli küçüktür.Ayrıca, kat irtifaklı mülkiyet yapısı da dikkatealındığında, mülkiyet yapısı farklılaşmakta veruhsatsız yapı çokluğu nedeniyle de ortaya fiilidurumlar çıkmaktadır.

İkincisi, arsa sahiplerinin ekonomik koşullarınınyetersiz olması, bina bakım onarımı ve proje yatırımıiçin yeterli kaynağa sahip olmamaları veya ikincilfinans kaynaklarına ulaşamamalarıdır.

Üçüncü sorun ise planlama sistemidir. Dönüşümalanlarındaki problemlerin, karmaşık yapıda olmasınedeniyle klasik imar planı anlayışı ve imarmevzuatı sorunları çözmeye yetmemektedir.

Dördüncüsü kurumsal yapı eksikliğidir. Kurumsalyatırımcıların yeterli sayıda olmaması, bireyselüretim biçimlerini yaygınlaştırmış, bu yapı da kayıtdışı ekonomiyi yaratmıştır.

Beşincisi, sorunlarının çözümüne ilişkin yasaldüzenlemelerin olmamasıdır. Örneğin,

Nasıl bir yaklaşım

e kadar, yatay ve dikeyili

kentlerimizde, son 25-30 yıllık süreç içindeyaşadığımız, yeni yerleşme ya da toplu konutprojeleri, klasik imar mevzuatı çerçevesindeplanlanmış ve proje üretilmiştir. O nedenle,birbirinden farklı olmayan kentsel doku ve mimariyapı üretimi gerçekleşmiştir.

de en önemlisi ise projefinansmanı yaratma kapasitesidir. Bugüne kadar,yatırım finansmanı, proje geliştiren ve yatırımı yapankesimler tarafından yaratılmıştır. Bunlar, daha çokrant odaklı yada gayrimenkul odaklı olmuştur.

Kentsel dönüşüm projelerinin gerçekleşmesinde,yukarıda belirtilen sorunların çözümü zor ve uzunbir süre gerektirdiği için ortaklık, uzlaşma, değerpaylaşımı, proje finansmanı kavramları içeren projegeliştirme büyük önem kazanmaktadır.

Yenilikçi yaklaşım ve yöntemlerin ortayaçıkarılması,Uygulanabilir ve yaygınlaşabilir modellerinyaratılması,Yerel zenginlik ve potansiyellerin kullanılması,Katılımcı ve işbirlikçi yöntemlerin uygulanması,Ekonomik ve çevresel değerlerin yaratılması,

Sonuncusu, belki

Niçin Proje Geliştirme

�

�

�

�

�

Proje Geliştirme Ana Konuları ve Anahtar Kelimeler

Proje Ortaklık Biçimleri

Proje ortaklıkları, prların, birlikte yaratılan proje

senaryosu kurgusu içinde bir araya geldikleriortamlardır. Bu yazıda, özellikle, yazarın içinde yeraldığı uygulamalı örnekler yer verilmiştir. Sözkonusu örnekler, kentleşme pratiğimizde yer alandiğer örneklerle birlikte birer örnek çalışma olarakdeğerlendirilmelidir.

ojeden özellikle birinciderecede etkilenen grup

Geçtiğimiz yüzyılın, özellikle son çeyreğindeyaşanılan hızlı kentleşme sonucunda oluşan kentseldokuların, yeniden, bu kez sosyal ve ekonomikkoşullar da dikkate alınarak, yeni bir yaklaşımladönüşümü gündemimize oturmuştur.

Bugünlerde, kentsel dönüşüm ile ilgili olarakseminer ve sempozyumlar, başta üniversiteler vemeslek odaları olmak üzere belediyeler, kooperatifbirlikleri ile sivil örgütler tarafından, yoğun olarakdüzenlenmekte ve konu ile ilgili, gerek ulusalgerekse uluslararası, uygulamalar ve politikalartartışılmaktadır.

Bulunduğumuz yüzyılın, özellikle ilk çeyreğinde,hep gündemde kalacak olan, kentsel dönüşümkavramı içinde, sağlıklaştırma, yenileme, iyileştirmevb gibi uygulamalar hızla gerçekleşecektir. Baştaİstanbul olmak üzere, deprem riski altında bulunankentlerin fazlalığını da dikkate aldığımızda, kentseldönüşüm, hep gündemde ve öncelikli madde olarakkalacaktır.

bir dönüşümyaşanacaktır.

Bir, parsel bazında üretimi öngören, mülkiyet ileimar haklarını en küçük mekansal birimdegerçekleştirmeye yönelik, klasik planlama yaklaşımıyeniden ele alınacaktır. Onun yerine, esnek vedinamik süreci içeren bir planlama ve projegeliştirme anlayışı ortaya çıkacaktır.

İki, yaygın kullanılan üretim metotları (yap-sat, sat-yap, yık-yap vb) yerine, kurumsal örgütlenme veproje ortaklıklarına açık yapılanmalar oluşacaktır.

Üç, planlamanın yanısıra, proje geliştirmeanlayışının ortaya konulması ve planlama ile proje

Bu süreç içinde, üç temel konuda

geliştirme süreçlerinin ilişkisi sağlanacak ortamlarortaya konulacaktır.

Ayrıca, kentsel dönüşüm alanlarında, fiziksel,ekonomik ve sosyal yatırımlar ile mahallekoşullarının iyileştirilmesi ve kentsel yaşamkalitesindeki farklılıkların azaltılması, projelerin,temel ve vazgeçilmez ilkeleri olacaktır.

Mahalle ölçeğindeki Kentsel Dönüşüm ProjeStratejilerini belirlerken, kamunun yasa çıkarma, fonyaratma ve yönlendirici gücünü, dönüşüm sürecininuzun vadeli olduğunu, temel amacın, kentsel yaşamile ilgili olumsuz koşulların iyileştirilmesi olduğunuve belkide en önemlisi ise, kamu kaynaklarının,kentsel yoksulluk sınırındaki mahallelereyönlendirilmesi gereğini, ortaya koymamızgerekmektedir.

şüm sürecinin temelözellikleri şunlardır.

Yukarıdan-aşağı, Aşağıdan-Yukarı yaklaşımlarınuyumu,Ulusal ölçekte Kentsel Dönüşüm Stratejileri ileMahalle Yenileşme Programlarının eşgüdümü,Proje Ortaklığı (kamu, özel sektör ve sivil örgütlerile yerel bazlıKaynakların koordineli kullanılması ve öncelikler,Mahalle Aksiyon Planları (vizyon, projeprogramları,öncelikler)

Mahalleler arası fiziki, sosyal ve ekonomikfarklılıkların azaltılması,( Kentsel Yoksulluk veSosyal DışYapı yoğunluğunun azaltılması,Deprem zarar riskinin azaltılması,

Sürdürebilir Mahalle Dönü

örgütler),

lanma)

�

�

�

�

�

�

�

�

Niçin Kentsel Dönüşüm,

A. Faruk GÖKSU Şehir Plancısı

KENTSEL DÖNÜŞÜM SÜRECİ VE PROJE ORTAKLIKLARI

40 41dosya kentsel donusumkentsel donusum

UZLAŞMA

BeklentilerGüvenSinerji

Gerilim(havuç-sopa)

Eşitlik

DEĞER PAY.

PaylaşımMenkuldeğerİHT-iHTr.

ORTAKLIK

İşbirliğiYerel katılımKurumsalyapı

PROJESENARYOSU

VizyonAksiyonAktörlerKaynakYaratmaHukukiDüzenStratejik liderProje ekibi

�

�

�

�

�

Kentsel standartların yeniden ele alınması,İş potansiyellerinin yaratılması,

vb. benzer diğer gerekçeler için SürdürebilirMahalle Yenileşme Stratejileri oluşturmamızgerekiyor. Kısacası, kentsel toprağı yenidenüretmemiz gerekmektedir.

Çok aktörlü Ortaklıklar (Kamu-Özel Sektör ve sivilörgütler, yerel topluluklar),Yukarıdan-aşağı örgütlenme yerine aşağıdan-yukarıörgütlenme anlayışı,Proje bazlı ve/veya topluluk bazlı (communitybased regeneration) programlar ve projeler üretmebiçimi,

Kısaca, kamu, özel ve sivil sektörlerin, stratejikaktörleri, Kentsel Yenileme Stratejilerini birliktegeliştirme zorundadır. Stratejik işbirliği, ulusaldüzeyden, mahalle düzeyin

şkiler çerçevesinde ve farklı ölçeklerdekiyönetişim biçimi ile kurulmalıdır.

Kentsel dönüşüm projeleri, doğası gereği, uzlaşmagerektirir. Uzlaşma, mülkiyetin ve değerin projebazında, biraraya getirilmesi ve paylaşılması esasınadayanmaktadır. Bu doğrultuda düşünüldüğündekentlerimizde, dönüşümün gerçekleşmesi için baştamülkiyet problemleri olmak üzere çözülmesigereken önemli sorunlar bulunmaktadır.

Sorunları altı başlık altında sınıflayabiliriz.

Birincisi, mülkiyet yapısı ile ilgilidir. Kentlerimizde,kentsel arsa çok hisseli ve imar parseli küçüktür.Ayrıca, kat irtifaklı mülkiyet yapısı da dikkatealındığında, mülkiyet yapısı farklılaşmakta veruhsatsız yapı çokluğu nedeniyle de ortaya fiilidurumlar çıkmaktadır.

İkincisi, arsa sahiplerinin ekonomik koşullarınınyetersiz olması, bina bakım onarımı ve proje yatırımıiçin yeterli kaynağa sahip olmamaları veya ikincilfinans kaynaklarına ulaşamamalarıdır.

Üçüncü sorun ise planlama sistemidir. Dönüşümalanlarındaki problemlerin, karmaşık yapıda olmasınedeniyle klasik imar planı anlayışı ve imarmevzuatı sorunları çözmeye yetmemektedir.

Dördüncüsü kurumsal yapı eksikliğidir. Kurumsalyatırımcıların yeterli sayıda olmaması, bireyselüretim biçimlerini yaygınlaştırmış, bu yapı da kayıtdışı ekonomiyi yaratmıştır.

Beşincisi, sorunlarının çözümüne ilişkin yasaldüzenlemelerin olmamasıdır. Örneğin,

Nasıl bir yaklaşım

e kadar, yatay ve dikeyili

kentlerimizde, son 25-30 yıllık süreç içindeyaşadığımız, yeni yerleşme ya da toplu konutprojeleri, klasik imar mevzuatı çerçevesindeplanlanmış ve proje üretilmiştir. O nedenle,birbirinden farklı olmayan kentsel doku ve mimariyapı üretimi gerçekleşmiştir.

de en önemlisi ise projefinansmanı yaratma kapasitesidir. Bugüne kadar,yatırım finansmanı, proje geliştiren ve yatırımı yapankesimler tarafından yaratılmıştır. Bunlar, daha çokrant odaklı yada gayrimenkul odaklı olmuştur.

Kentsel dönüşüm projelerinin gerçekleşmesinde,yukarıda belirtilen sorunların çözümü zor ve uzunbir süre gerektirdiği için ortaklık, uzlaşma, değerpaylaşımı, proje finansmanı kavramları içeren projegeliştirme büyük önem kazanmaktadır.

Yenilikçi yaklaşım ve yöntemlerin ortayaçıkarılması,Uygulanabilir ve yaygınlaşabilir modellerinyaratılması,Yerel zenginlik ve potansiyellerin kullanılması,Katılımcı ve işbirlikçi yöntemlerin uygulanması,Ekonomik ve çevresel değerlerin yaratılması,

Sonuncusu, belki

Niçin Proje Geliştirme

�

�

�

�

�

Proje Geliştirme Ana Konuları ve Anahtar Kelimeler

Proje Ortaklık Biçimleri

Proje ortaklıkları, prların, birlikte yaratılan proje

senaryosu kurgusu içinde bir araya geldikleriortamlardır. Bu yazıda, özellikle, yazarın içinde yeraldığı uygulamalı örnekler yer verilmiştir. Sözkonusu örnekler, kentleşme pratiğimizde yer alandiğer örneklerle birlikte birer örnek çalışma olarakdeğerlendirilmelidir.

ojeden özellikle birinciderecede etkilenen grup

Geçtiğimiz yüzyılın, özellikle son çeyreğindeyaşanılan hızlı kentleşme sonucunda oluşan kentseldokuların, yeniden, bu kez sosyal ve ekonomikkoşullar da dikkate alınarak, yeni bir yaklaşımladönüşümü gündemimize oturmuştur.

Bugünlerde, kentsel dönüşüm ile ilgili olarakseminer ve sempozyumlar, başta üniversiteler vemeslek odaları olmak üzere belediyeler, kooperatifbirlikleri ile sivil örgütler tarafından, yoğun olarakdüzenlenmekte ve konu ile ilgili, gerek ulusalgerekse uluslararası, uygulamalar ve politikalartartışılmaktadır.

Bulunduğumuz yüzyılın, özellikle ilk çeyreğinde,hep gündemde kalacak olan, kentsel dönüşümkavramı içinde, sağlıklaştırma, yenileme, iyileştirmevb gibi uygulamalar hızla gerçekleşecektir. Baştaİstanbul olmak üzere, deprem riski altında bulunankentlerin fazlalığını da dikkate aldığımızda, kentseldönüşüm, hep gündemde ve öncelikli madde olarakkalacaktır.

bir dönüşümyaşanacaktır.

Bir, parsel bazında üretimi öngören, mülkiyet ileimar haklarını en küçük mekansal birimdegerçekleştirmeye yönelik, klasik planlama yaklaşımıyeniden ele alınacaktır. Onun yerine, esnek vedinamik süreci içeren bir planlama ve projegeliştirme anlayışı ortaya çıkacaktır.

İki, yaygın kullanılan üretim metotları (yap-sat, sat-yap, yık-yap vb) yerine, kurumsal örgütlenme veproje ortaklıklarına açık yapılanmalar oluşacaktır.

Üç, planlamanın yanısıra, proje geliştirmeanlayışının ortaya konulması ve planlama ile proje

Bu süreç içinde, üç temel konuda

geliştirme süreçlerinin ilişkisi sağlanacak ortamlarortaya konulacaktır.

Ayrıca, kentsel dönüşüm alanlarında, fiziksel,ekonomik ve sosyal yatırımlar ile mahallekoşullarının iyileştirilmesi ve kentsel yaşamkalitesindeki farklılıkların azaltılması, projelerin,temel ve vazgeçilmez ilkeleri olacaktır.

Mahalle ölçeğindeki Kentsel Dönüşüm ProjeStratejilerini belirlerken, kamunun yasa çıkarma, fonyaratma ve yönlendirici gücünü, dönüşüm sürecininuzun vadeli olduğunu, temel amacın, kentsel yaşamile ilgili olumsuz koşulların iyileştirilmesi olduğunuve belkide en önemlisi ise, kamu kaynaklarının,kentsel yoksulluk sınırındaki mahallelereyönlendirilmesi gereğini, ortaya koymamızgerekmektedir.

şüm sürecinin temelözellikleri şunlardır.

Yukarıdan-aşağı, Aşağıdan-Yukarı yaklaşımlarınuyumu,Ulusal ölçekte Kentsel Dönüşüm Stratejileri ileMahalle Yenileşme Programlarının eşgüdümü,Proje Ortaklığı (kamu, özel sektör ve sivil örgütlerile yerel bazlıKaynakların koordineli kullanılması ve öncelikler,Mahalle Aksiyon Planları (vizyon, projeprogramları,öncelikler)

Mahalleler arası fiziki, sosyal ve ekonomikfarklılıkların azaltılması,( Kentsel Yoksulluk veSosyal DışYapı yoğunluğunun azaltılması,Deprem zarar riskinin azaltılması,

Sürdürebilir Mahalle Dönü

örgütler),

lanma)

�

�

�

�

�

�

�

�

Niçin Kentsel Dönüşüm,

A. Faruk GÖKSU Şehir Plancısı

KENTSEL DÖNÜŞÜM SÜRECİ VE PROJE ORTAKLIKLARI

40 41dosya kentsel donusumkentsel donusum

UZLAŞMA

BeklentilerGüvenSinerji

Gerilim(havuç-sopa)

Eşitlik

DEĞER PAY.

PaylaşımMenkuldeğerİHT-iHTr.

ORTAKLIK

İşbirliğiYerel katılımKurumsalyapı

PROJESENARYOSU

VizyonAksiyonAktörlerKaynakYaratmaHukukiDüzenStratejik liderProje ekibi

P - AnkaraORTAKAL ÇİÇEĞİ VADİSİ

Uzlaşma İlkeleri

•

•

Ortaklık (Kamu-Özel sektör)

Mevcut inşaat emsali dörtte bir azaltılmasıAlanın yaklaşık % 70'i yeşil alan olması

elediye, gerekse şahısların, proje yatırımları içinkaynak ayırmamaları

işimci tarafından sağlanmasıYaratılan değer , arsa hisseleri oranında paylaşılması

Belediye-Arsa S

,,

Arsa sahiplerinden gerek b,

maliyetinin, gir ,in ,

ahipleri-Girişimci

Proje Geliştirme

•

•

•

•

•

ZAFERTEPE PROJES - Ankaraİ

•

•

•

Kent-Koop-Çevre-Koop işbirliği,Yerel bazlı katılım,Aşağıdan-Yukarı karar süreci

ZAFER PLAZA PROJES - Bursaİ

Uzlaşma İlkeleri

•

•

•

•

•

•

Belediye-Arsa Sahipleri-Yatırımcı İşbirliği,Belediye Başkanlığına Yetki verilmesi,

, hisseleri oranında, yapılacak yatırımdan pay almasıatırımın, serbest piyasa koşullarında değerlendirilmesi içinaşkanına vekalet ver

Projenin karlılığını artırmak için mevcut itfaiye binasının

Alışveriş merkezi , yerin altında olması , Bursalılarınkullanacağı bir meydan gerçekleştirilmesi

Arsa sahiplerinin ,Y belediyeb ilmesi,

da projeye dahiledilmesi,

nin ve üstünde,

PROJE ARSA SAHİBİ GECEKONDU KATILIM ANAHTAR KELİME

Portakal Çiçeği VadisiBelediyeŞahıs ( 67 hissedar)

76 adetHaksahibi değil

ŞirketProje senaryosuKamu-özel sek. işbirliğiGüven,EşitlikToplulaştırma

Dikmen Vadisi Hazine 330 adet 1. etapHaksahibi

Proje Karar KuruluGüvenKaynak yaratmaKentsel omurga

Zafer Plaza BelediyeŞahıs (86 hissedar)

Başkana Yetki GüvenProje ekonomisi

ZafertepeGecekondu Geliştirme

HazineŞahıs

GecekonduMahallesi

Kooperatif Kentsel İmeceKentsel Hizmetİşbirliği

Roman MahallesiDönüşüm

Belediye 80 adetHaksahibi değil

Mahalle OdaklıÖrgütlenme

YoksullukDayanışma

Tekel EvleriDönüşüm

Şahıs (257 hissedar) Komisyon UzlaşmaOrtak Hareket

Dericiler BölgesiDönüşüm

Şahıs (250 hissedar) DernekGüçKonsept plan

Mudanya KavşağıArazi Geliştirme

Şahıs (400 hissedar) YetkiPazarlıkTransfer

Alaçatı Projesi Şahıs (500 hissedar) ŞirketUzlaşmaSürdürülebilirlik

PROJE ORTAKLIK ÖRNEKLERİ

DİKMEN VADİSİ-Ankara

zlaşma İlkeleri

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Ortaklık (Şirket)

lerine verilecek konut, mevcut parsel vekonut büyüklüğü baz alarak belirlenOrtalama büyüklüğün altındakiler

amaları ın malarıdımı

yapılmasıVadide, Ankara'lılara hizmet edecek rekreasyon alanı ile kültürmerkezi yatırımı gerçekleştirilmesiYatırımın, yurtdışı tahvil satışı ile belediye tarafından yapılması

proje içindeki ticari yatırımlardan sağlanacak gelirlerlesağlanması

ın, hak sahiplerinin temsilcileri ve mahallemuhtarlarının katılacağı Proje Karar Kurulu tarafındanalınması

Belediye-Arsa Sahipleri (kooperatifler)Proje Karar Kurulu

Gecekondu hak sahipmesi,

in, belirlenen bedelitamaml , üstünde kalanlar ise belirlenen bedeli al ,Hak sahiplerine konutlar teslim edilene kadar kira yar

,

,,

ancak, , geriödemenin ,Proje ile ilgili kararlar

da ,,

U

Proje ortaklıkları, kimi projede, şirket örgütlenmesi, kimi projede ise güvene dayalı taahhüt biçiminde olmuştur.Kimi projelerde ise yalnızca, uzlaşma süreci içinde olmak üzere ortaklık, değerlendirme komisyonu, dernek, ortakhareket platformu olarak gerçekleşmiştir.

42 43dosya kentsel donusumkentsel donusum

P - AnkaraORTAKAL ÇİÇEĞİ VADİSİ

Uzlaşma İlkeleri

•

•

Ortaklık (Kamu-Özel sektör)

Mevcut inşaat emsali dörtte bir azaltılmasıAlanın yaklaşık % 70'i yeşil alan olması

elediye, gerekse şahısların, proje yatırımları içinkaynak ayırmamaları

işimci tarafından sağlanmasıYaratılan değer , arsa hisseleri oranında paylaşılması

Belediye-Arsa S

,,

Arsa sahiplerinden gerek b,

maliyetinin, gir ,in ,

ahipleri-Girişimci

Proje Geliştirme

•

•

•

•

•

ZAFERTEPE PROJES - Ankaraİ

•

•

•

Kent-Koop-Çevre-Koop işbirliği,Yerel bazlı katılım,Aşağıdan-Yukarı karar süreci

ZAFER PLAZA PROJES - Bursaİ

Uzlaşma İlkeleri

•

•

•

•

•

•

Belediye-Arsa Sahipleri-Yatırımcı İşbirliği,Belediye Başkanlığına Yetki verilmesi,

, hisseleri oranında, yapılacak yatırımdan pay almasıatırımın, serbest piyasa koşullarında değerlendirilmesi içinaşkanına vekalet ver

Projenin karlılığını artırmak için mevcut itfaiye binasının

Alışveriş merkezi , yerin altında olması , Bursalılarınkullanacağı bir meydan gerçekleştirilmesi

Arsa sahiplerinin ,Y belediyeb ilmesi,

da projeye dahiledilmesi,

nin ve üstünde,

PROJE ARSA SAHİBİ GECEKONDU KATILIM ANAHTAR KELİME

Portakal Çiçeği VadisiBelediyeŞahıs ( 67 hissedar)

76 adetHaksahibi değil

ŞirketProje senaryosuKamu-özel sek. işbirliğiGüven,EşitlikToplulaştırma

Dikmen Vadisi Hazine 330 adet 1. etapHaksahibi

Proje Karar KuruluGüvenKaynak yaratmaKentsel omurga

Zafer Plaza BelediyeŞahıs (86 hissedar)

Başkana Yetki GüvenProje ekonomisi

ZafertepeGecekondu Geliştirme

HazineŞahıs

GecekonduMahallesi

Kooperatif Kentsel İmeceKentsel Hizmetİşbirliği

Roman MahallesiDönüşüm

Belediye 80 adetHaksahibi değil

Mahalle OdaklıÖrgütlenme

YoksullukDayanışma

Tekel EvleriDönüşüm

Şahıs (257 hissedar) Komisyon UzlaşmaOrtak Hareket

Dericiler BölgesiDönüşüm

Şahıs (250 hissedar) DernekGüçKonsept plan

Mudanya KavşağıArazi Geliştirme

Şahıs (400 hissedar) YetkiPazarlıkTransfer

Alaçatı Projesi Şahıs (500 hissedar) ŞirketUzlaşmaSürdürülebilirlik

PROJE ORTAKLIK ÖRNEKLERİ

DİKMEN VADİSİ-Ankara

zlaşma İlkeleri

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Ortaklık (Şirket)

lerine verilecek konut, mevcut parsel vekonut büyüklüğü baz alarak belirlenOrtalama büyüklüğün altındakiler

amaları ın malarıdımı

yapılmasıVadide, Ankara'lılara hizmet edecek rekreasyon alanı ile kültürmerkezi yatırımı gerçekleştirilmesiYatırımın, yurtdışı tahvil satışı ile belediye tarafından yapılması

proje içindeki ticari yatırımlardan sağlanacak gelirlerlesağlanması

ın, hak sahiplerinin temsilcileri ve mahallemuhtarlarının katılacağı Proje Karar Kurulu tarafındanalınması

Belediye-Arsa Sahipleri (kooperatifler)Proje Karar Kurulu

Gecekondu hak sahipmesi,

in, belirlenen bedelitamaml , üstünde kalanlar ise belirlenen bedeli al ,Hak sahiplerine konutlar teslim edilene kadar kira yar

,

,,

ancak, , geriödemenin ,Proje ile ilgili kararlar

da ,,

U

Proje ortaklıkları, kimi projede, şirket örgütlenmesi, kimi projede ise güvene dayalı taahhüt biçiminde olmuştur.Kimi projelerde ise yalnızca, uzlaşma süreci içinde olmak üzere ortaklık, değerlendirme komisyonu, dernek, ortakhareket platformu olarak gerçekleşmiştir.

42 43dosya kentsel donusumkentsel donusum

KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN TEMSİLİNE İLİŞKİN BİR ÖNERME1

Hazırlayanlar: Deniz Altay, Özgün Balkanay, A. Burak Büyükcivelek, Ayşegül Eriçok, Ebru Kamacı,Cenk M. Oğuzsoy, Esin Özdemir, Mehmet Saner, Ebru Sinan, A. Ege Yıldırım / Mayıs 2006

GİRİŞ

kentsel dönüşümün

sosyo-mekansallığı

TANIMLAR VE ONTOLOJİK

başka bir biçime girmesi

'değişime uğrayankentsel bir bölgenin ekonomik, fiziksel, sosyal veçevresel sorunlarına kalıcı bir çözüm sağlamayaçalışan kapsamlı bir vizyon ve eylem'

ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama DoktoraProgramının temel derslerinden biri olan 'YeniÇağda Mekan Kavramları ve Örgütlenme' dersi,sosyal bilimler-planlama ekseninde

odaklanmaktadır.Esasen dersin sonuç ürünlerinden biri olarak ortayaçıkan bu yazı ile, sosyo-mekansal bir süreç olduğukabul edilen nasıl temsiledilebileceğine dair bir önermede bulunulacaktır.

Kentsel dönüşüm olgusunu analiz edebilmek veolası müdahale yöntemleri geliştirebilmek amacıyla,aşağıd

önerilmektedir.Diyagram yöntemi ile bir yandan kentsel dönüşümsüreçlerinin bitmemişliği ve bu tür süreçleringeleceğe yönelik çıkarımlar yapmaya elverişli oluşuvurgulanırken, bir yandan da kentsel dönüşümünişleyiş süreci ve dönüşümlerintemsil edilmeye çalışılmıştır.

Konuyu tartışmaya başlarken, kentsel dönüşümolgusunun tanımını yapmak anlamlı olacaktır.Sözcük anlamı olarak dönüşüm, “ birşeyinolduğundan ya da başkabir durum alması” olarak açıklanmaktadır . Kentseldönüşümü en genel anlamda,

olaraközetlemek de mümkündür. Bu kapsamda, kentselbozulma süreçlerinin anlaşılması ve üzerindeuzlaşılması, toplum sağlığı için düşük yaşam

sosyo-mekansalsüreçlere temsil sorununa

temel kabulleridiyagram model

KABULLER

varolan

ve

a ortaya konulan ve birile temsil edilen

2

3

koşullarının ve fiziksel ve sosyal altyapı iyileştirilmesi,sorunların eşgüdümlü ve sürekli bir biçimdeçözümlenmesi, yeni alanlar yerine varolan kentselalanların planlanması ve yönetimi ve kentsel dokudayitirilmiş sürekliliklerin yeniden sağlanması dadönüşümün vurgulanan diğer yönleridir .

Kentsel dönüşüm temelde . Bu süreçkentsel dokuya yapılan bir etkiyle başlamakta ve buetkiye karşı oluşan tepkilerle bağlı olarak yayılmaktaya da tepki olmadığı durumda duraklamaktadır. Herkentsel dönüşüm sürecinin farklı dinamikleri ve içişleyişleri olduğunu kabul etmekle birlikte, buradakentsel dönüşüm sürecini, bilinçli bir etkiylebaşlatılan, çeşitli tepkiler, yeni etkiler ve karşılıklıetkileşimlerle devam eden, planlı bir süreç ya da enbasit anlamıyla bir proje olarak kabul edecek, diğerkentsel dönüşüm süreçlerini bu yazı için tartışmanındışında bırakacağız.

Yaklaşımımızı netleştirmek amacıyla yaptığımızkabuller, şu şekildedir:

1. Kentsel dönüşüm, sürece katılan aktörlerinbelirli bir etkileşim/ilişki

yoğunluğuna ulaşması sonucunda gerçekleşen

2. Kentsel dönüşüm süreçlerinde, yerel yönetim,merkezi yönetim, özel ve sivil kuruluşlar, ve kitleörgütleri gibi kentsel

lumsal eğilimler ileşekillenen de sürecin işlemesinisağlayan unsurlar olarak etkili olmaktadır. Buaktörler ve dinamikler, taşıdıkları örgütlülük,

4

bir

çok boyutlu bir .

sürecin tetikleyicisive sürükleyicisi olarak, aktörlerin çevresindebeklentiler, söylemler ve top

süreçtir

eylemlerinin

süreçtir

aktörler

dinamikler

Portakal Çiçeği Vadisi-Ankara örneğinde, projeortaklığı, kamu-özel sektör işbirliği, arsa sahipleri vegirişimcinin de katılımı ile gerçekleşmiştir. Özellikle,arsa sahipleri, proje kararlarına, temsilcileri aracılığıile şirket, yönetim ve denetim kurullarında, temsiledilerek katılmışlardır. Ayrıca, şirket tarafından,gündeme getirilen her türlü öneri, arsa sahipleri ileyapılan aylık toplantılarda da ele alınmıştır.

Dikmen Vadisi-Ankara projesinde ise projegeliştirme yükümlülüğünü Ankara BüyükşehirBelediyesi ve ilçe belediyelerinin katılımı ile yineşirket üstlenmiştir. Ancak, ortaklık, şirket ve belediyeyöneticileri ile arsa sahiplerinin kooperatifler çatısıaltında örgütlenerek, temsilcileri aracılığı ilekatıldıkları Proje Karar Kurulu yöntemi ilesağlanmıştır. Kurulun amacı, proje ile ilgili her türlükararın, birlikte tartışılmasını ve kararların oybirliğiile alınmasını sağlamaktır.

Zafer Plaza-Bursa uygulamasında ise şirket ortaklığıyerine, belediye ile arsa sahipleri arasında karşılıklıgüven ortamına dayanan bir sözleşme ortaklığıgerçekleşmiştir. Arsa sahipleri, mülkiyetin ve imarhaklarının toplulaştırılması, proje geliştirme veyatırımcı bulma konularında belediye başkanınıyetkili kılmışlardır.

Zafertepe-Ankara örneğinde, ortaklık, bir konutbirliği olan Kent-Koop ile gecekondu alanlarındayaşam standartlarını arttırmayı bir örgütlülük içindeorganize etme amacıyla, Zafertepe halkı tarafından

kurulan Çevre-Koop arasında gerçekleşmiştir.Projede, Kent-Koop bilgi, tecrübe ve teknikkapasitesini ortaya koyarken, Çevre-Koop ortaklarıise emek ve işgücü potansiyellerini ortaya koyarak,uygulamalı örnekler gerçekleştirmişlerdir. Kentselimece adı verilen proje ile iki sivil gücün ortaklığı ilegecekondu halkının gücü ve dinamizmi projebazında harekete geçirilmiştir.

Sonuç olarak, artık kentlerimiz dönüşüm sürecini,fiziksel olduğu kadar, özellikle yaşam standartlarınınarttırılmasına yönelik olarak, ekonomik ve sosyalboyutu ile de yaşamak zorundadır. Kentsel dönüşümiçin yeni bir planlama, proje geliştirme, örgütlenmeve finans yaratma anlayışına ihtiyacı olacaktır.

KAYNAKÇA

1. GIBSON, Prof. M.Michael, Mimar Sinan Üniversitesi-South Bank Üniversitesi, Kentsel Dönüşüm SertifikaProgramı Ders Notları,

Cilt2, Sayı 5, ( Portakal Çiçeği Vadisi Kentsel GelişmeProjesi ), Sayfa 83,

4. GÖKSU, A.Faruk, Dönüşüm Projelerinde YenilikçiYaklaşımlar, Mimar Sinan Üniversitesi, Sempozyum,24-25 Ekim-2002.

5. GÖKSU, A.Faruk, Kentsel Gelişme Projeler Dizisi,Kent-Koop Yayını, 1998, Ankara,

2. GÖKSU, A.Faruk, Ankara Dergisi, Temmuz 1993,

3. GÖKSU, A.Faruk, Alternative Futures, TheReallocating of Power and Responsibility, ( Planning forCities in Turkey, The Role of Local Communities ),B&SHF, St.George's House, Windsor Castle, England,1995,

GecekonduGeliştirme Projesi

44 45dosya kentsel donusumkentsel donusum

KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN TEMSİLİNE İLİŞKİN BİR ÖNERME1

Hazırlayanlar: Deniz Altay, Özgün Balkanay, A. Burak Büyükcivelek, Ayşegül Eriçok, Ebru Kamacı,Cenk M. Oğuzsoy, Esin Özdemir, Mehmet Saner, Ebru Sinan, A. Ege Yıldırım / Mayıs 2006

GİRİŞ

kentsel dönüşümün

sosyo-mekansallığı

TANIMLAR VE ONTOLOJİK

başka bir biçime girmesi

'değişime uğrayankentsel bir bölgenin ekonomik, fiziksel, sosyal veçevresel sorunlarına kalıcı bir çözüm sağlamayaçalışan kapsamlı bir vizyon ve eylem'

ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama DoktoraProgramının temel derslerinden biri olan 'YeniÇağda Mekan Kavramları ve Örgütlenme' dersi,sosyal bilimler-planlama ekseninde

odaklanmaktadır.Esasen dersin sonuç ürünlerinden biri olarak ortayaçıkan bu yazı ile, sosyo-mekansal bir süreç olduğukabul edilen nasıl temsiledilebileceğine dair bir önermede bulunulacaktır.

Kentsel dönüşüm olgusunu analiz edebilmek veolası müdahale yöntemleri geliştirebilmek amacıyla,aşağıd

önerilmektedir.Diyagram yöntemi ile bir yandan kentsel dönüşümsüreçlerinin bitmemişliği ve bu tür süreçleringeleceğe yönelik çıkarımlar yapmaya elverişli oluşuvurgulanırken, bir yandan da kentsel dönüşümünişleyiş süreci ve dönüşümlerintemsil edilmeye çalışılmıştır.

Konuyu tartışmaya başlarken, kentsel dönüşümolgusunun tanımını yapmak anlamlı olacaktır.Sözcük anlamı olarak dönüşüm, “ birşeyinolduğundan ya da başkabir durum alması” olarak açıklanmaktadır . Kentseldönüşümü en genel anlamda,

olaraközetlemek de mümkündür. Bu kapsamda, kentselbozulma süreçlerinin anlaşılması ve üzerindeuzlaşılması, toplum sağlığı için düşük yaşam

sosyo-mekansalsüreçlere temsil sorununa

temel kabulleridiyagram model

KABULLER

varolan

ve

a ortaya konulan ve birile temsil edilen

2

3

koşullarının ve fiziksel ve sosyal altyapı iyileştirilmesi,sorunların eşgüdümlü ve sürekli bir biçimdeçözümlenmesi, yeni alanlar yerine varolan kentselalanların planlanması ve yönetimi ve kentsel dokudayitirilmiş sürekliliklerin yeniden sağlanması dadönüşümün vurgulanan diğer yönleridir .

Kentsel dönüşüm temelde . Bu süreçkentsel dokuya yapılan bir etkiyle başlamakta ve buetkiye karşı oluşan tepkilerle bağlı olarak yayılmaktaya da tepki olmadığı durumda duraklamaktadır. Herkentsel dönüşüm sürecinin farklı dinamikleri ve içişleyişleri olduğunu kabul etmekle birlikte, buradakentsel dönüşüm sürecini, bilinçli bir etkiylebaşlatılan, çeşitli tepkiler, yeni etkiler ve karşılıklıetkileşimlerle devam eden, planlı bir süreç ya da enbasit anlamıyla bir proje olarak kabul edecek, diğerkentsel dönüşüm süreçlerini bu yazı için tartışmanındışında bırakacağız.

Yaklaşımımızı netleştirmek amacıyla yaptığımızkabuller, şu şekildedir:

1. Kentsel dönüşüm, sürece katılan aktörlerinbelirli bir etkileşim/ilişki

yoğunluğuna ulaşması sonucunda gerçekleşen

2. Kentsel dönüşüm süreçlerinde, yerel yönetim,merkezi yönetim, özel ve sivil kuruluşlar, ve kitleörgütleri gibi kentsel

lumsal eğilimler ileşekillenen de sürecin işlemesinisağlayan unsurlar olarak etkili olmaktadır. Buaktörler ve dinamikler, taşıdıkları örgütlülük,

4

bir

çok boyutlu bir .

sürecin tetikleyicisive sürükleyicisi olarak, aktörlerin çevresindebeklentiler, söylemler ve top

süreçtir

eylemlerinin

süreçtir

aktörler

dinamikler

Portakal Çiçeği Vadisi-Ankara örneğinde, projeortaklığı, kamu-özel sektör işbirliği, arsa sahipleri vegirişimcinin de katılımı ile gerçekleşmiştir. Özellikle,arsa sahipleri, proje kararlarına, temsilcileri aracılığıile şirket, yönetim ve denetim kurullarında, temsiledilerek katılmışlardır. Ayrıca, şirket tarafından,gündeme getirilen her türlü öneri, arsa sahipleri ileyapılan aylık toplantılarda da ele alınmıştır.

Dikmen Vadisi-Ankara projesinde ise projegeliştirme yükümlülüğünü Ankara BüyükşehirBelediyesi ve ilçe belediyelerinin katılımı ile yineşirket üstlenmiştir. Ancak, ortaklık, şirket ve belediyeyöneticileri ile arsa sahiplerinin kooperatifler çatısıaltında örgütlenerek, temsilcileri aracılığı ilekatıldıkları Proje Karar Kurulu yöntemi ilesağlanmıştır. Kurulun amacı, proje ile ilgili her türlükararın, birlikte tartışılmasını ve kararların oybirliğiile alınmasını sağlamaktır.

Zafer Plaza-Bursa uygulamasında ise şirket ortaklığıyerine, belediye ile arsa sahipleri arasında karşılıklıgüven ortamına dayanan bir sözleşme ortaklığıgerçekleşmiştir. Arsa sahipleri, mülkiyetin ve imarhaklarının toplulaştırılması, proje geliştirme veyatırımcı bulma konularında belediye başkanınıyetkili kılmışlardır.

Zafertepe-Ankara örneğinde, ortaklık, bir konutbirliği olan Kent-Koop ile gecekondu alanlarındayaşam standartlarını arttırmayı bir örgütlülük içindeorganize etme amacıyla, Zafertepe halkı tarafından

kurulan Çevre-Koop arasında gerçekleşmiştir.Projede, Kent-Koop bilgi, tecrübe ve teknikkapasitesini ortaya koyarken, Çevre-Koop ortaklarıise emek ve işgücü potansiyellerini ortaya koyarak,uygulamalı örnekler gerçekleştirmişlerdir. Kentselimece adı verilen proje ile iki sivil gücün ortaklığı ilegecekondu halkının gücü ve dinamizmi projebazında harekete geçirilmiştir.

Sonuç olarak, artık kentlerimiz dönüşüm sürecini,fiziksel olduğu kadar, özellikle yaşam standartlarınınarttırılmasına yönelik olarak, ekonomik ve sosyalboyutu ile de yaşamak zorundadır. Kentsel dönüşümiçin yeni bir planlama, proje geliştirme, örgütlenmeve finans yaratma anlayışına ihtiyacı olacaktır.

KAYNAKÇA

1. GIBSON, Prof. M.Michael, Mimar Sinan Üniversitesi-South Bank Üniversitesi, Kentsel Dönüşüm SertifikaProgramı Ders Notları,

Cilt2, Sayı 5, ( Portakal Çiçeği Vadisi Kentsel GelişmeProjesi ), Sayfa 83,

4. GÖKSU, A.Faruk, Dönüşüm Projelerinde YenilikçiYaklaşımlar, Mimar Sinan Üniversitesi, Sempozyum,24-25 Ekim-2002.

5. GÖKSU, A.Faruk, Kentsel Gelişme Projeler Dizisi,Kent-Koop Yayını, 1998, Ankara,

2. GÖKSU, A.Faruk, Ankara Dergisi, Temmuz 1993,

3. GÖKSU, A.Faruk, Alternative Futures, TheReallocating of Power and Responsibility, ( Planning forCities in Turkey, The Role of Local Communities ),B&SHF, St.George's House, Windsor Castle, England,1995,

GecekonduGeliştirme Projesi

44 45dosya kentsel donusumkentsel donusum

potansiyel hareketlilik ve enerji yoğunluğu ile,bir başka deyişle kentsel politikada sahipoldukları etkenlik olanaklılığı oranında, kentseldönüşümde olmaktadır.

3. Kentsel dokuyu üreten ve çeşitli öğelerinibirleştiren, kentsel mekanda, mekanla birliktevar olabilen fiziksel, sosyal, ekonomik, kültürel

. Aktörler arasındaki bu ilişkiler belirlibir yapı ile sınırlanmadan, ancak olasıilişkilenme yolları ve biçimleri tanımlanabilecekşekilde, bir ) üzerindeşekillenirler. İlişkisel fonun kendisi sabit bir yapıdeğildir; kentsel dönüşüm sürecinde ilişkilenmebiçimleri, ilişkiler üzerinden tanımlanankentsel dokunun fiziksel, işlevsel, sosyal,ekonomik, kültürel , birbirleriyleetkileşim içinde ve birbirinin dönüşümünüdevindirerek değişir ve dolayısıyla ilişkisel fonda dönüşür.

4. Kentsel dönüşüm süreçlerinin ilişkisel fon ileaçıklanabilmesinin ön koşulu, süreçte etkinolan aktörlerin kendi etkinlik alanlarınınbulunması, bu etkinlik alanlarında özgüriradeleri ile hareket edebilmeleri ve diğeraktörler ile ilişkilenme yollarının açık olmasıdır.Kentsel dönüşüm sürecinin iç işleyişine vedinamiklerinin birbirlerine göre tanımlananetkilerine göre, önceden öngörülemeyenilişkilenme biçimleri ortaya çıkabilir, ancak builişkiler de yine ilişkisel fonun izin verdiğiölçüde gerçekleşecektir. Farklı aktörler,dinamikler ve ilişkilenme biçimlerinin, ilişkiselfon üzerindeki yollardan birinin üzerindengerçekleşmesi diğerlerini dışlamaz ya da yoksaymaz. Kentsel dönüşüm süreçlerindeaktörlerin birbirleri ile farklı ilişkiler kurmasıolanaklıdır, bu ilişkiler sürecin farklıdinamiklerin etkisi ile önceden kestirilemeyen,

etkili

özellikleri

ilişkilerdir

ilişkisel fon5 (backcloth

ancak sürecin kendi bulduğu yönde ilerlemesini,gerektiğinde yön değiştirmesini ve hatta oluşankoşullara göre farklı yönlerde ilerleyen farklısüreçler haline gelebilmesini de olanaklı kılacaktır.Diyagramda rotalar ile temsil edilen bu ilerlemeyönleridir. Bu farklılaşmayı ve aynı zamandakentsel dönüşüm süreçlerinde ulaşılacak sonuçlaradair olanaklar evrenini mümkün kılan yine sürecekatılan aktörlerin özgür olabildikleri etkinlikalanlarına sahip olmasıdır.

5. Kentsel dönüşüm süreçleri, aktörler üzerindenyürüyen, aktörlerin bir yandan birbirlerini biryandan da kent mekanını değiştirdikleri vedönüştürdükleri süreçlerdir. Kentsel dönüşümlerinsosyo-mekansal süreçler olmasını sağlayan ise,aktörler arası karşılıklı etkileşimin ortaklaşadeneyimlenen mekanda gerçekleşmesi, ve hattasonuçta mekandan beslenen bu etkileşimin geridönerek mekanı dönüştürmesidir.

Bir sorunu çözmek ve benzerlerini yaşamamak içinmüdahale etmek amacıyla kurgulanan kentsel dönüşümsüreçlerinde ilk aşamadır. Busorunlar Keleş'in belirttiği gibi kentsel bozulma,sağlıksız yaşam koşulları ve eksik fiziksel ve sosyalaltyapı sorunları olabilir. Bu durumda hedeflenen basitanlamda bu sorunların gi erilmesi olacaktır. Ya dasosyal, kültürel ya da ekonomik artı değer yaratabilecekbir olanağın kullanılmaması bir sorun olarak görülebilirve kentsel dönüşüm süreci bu sorunu çözereksözkonusu artı değeri yaratmayı hedefleyebilir.

Ne var ki sorun tespiti ile hedefler arasındaki bağlantıher zaman sorunsuz bir biçimde kurulamamaktadır.Modernist planlama anlayışı, ilkesine

AÇIKLAMALAR

kestirilebilirlik

sorunun tanımlanması

d

dayanarak ve mükemmel hesaplama ve mükemmelkontrol araçlarına güvenerek kentsel süreçlerin tanımlıve değişmez bir rota üzerinde sürdürülebileceğineinanmıştır (

). Ancak deneyimler vegözlemler göstermiştir ki, modernist planlamanıntanımlı ve değişmez rotası izlenememekte, ken

rin başında belirlenen hedeflere sonuçtaulaşılamamaktadır. Kent üzerine gerçekleştirilen hiçbireylemin sonucu tam olarak kestirilememekte, öncedenplanlanan etkilerin kentsel dönüşüme yol açıpaçamayacağını ya da dönüşümün ölçeğinin ve etkialanının ne olacağı kesin olarak bilinememektedir.

Yeni, ya da en azından modern sonrası planlamayaklaşımları bu noktada önem kazanmaktadır. Buyaklaşımlar bir yandan mükemmel hesaplama vemükemmel kontrolüm olanaklılığını sorgularken, biryandan da insana dair ontolojik kabulünü atomistikbirey anlayışından ilişki içindeki bireye dönüştürmüş vekentsel süreçleri de bu ilişkiler üzerinden tanımlamaolanağını bulmuştur. Sonuçta kente dair süreçleri temsileden modeller de değiştirilmiş, pozitivist dünya görüşüve araçsal rasyonellikten beslenen fonksiyonel modelleryerine iletişimsel rasyonelliği ön plan çıkaranmodellerin geçerliği gündeme gelmiştir.

Yukarıdaki diyagram ile ortaya konan ilişkisel model dei etişimsel rasyonellik kapsamında ele alınabilecekseçeneklerden biridir. Bu modele göre kentsel süreçler,özellikle de kentsel dönüşüm süreçleri, sorunubelirledikten sonra aktörler arasındaki ilişkiler ilesürdürülen, ulaşacağı sonuç sürecin başındakestirilemeyen, ancak varacağı sonucu süreç boyuncagerçekleşen iletişimin ortaya çıkarttığı rasyonellik iletespit edebilen süreçlerdir. Diyagramda Rota 2 ile temsiledilen böylesi bir kentsel dönüşüm sürecidir.

1 Bu çalışma Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Şehir veBölge Planlama Bölümü Doktora Programında Prof. Dr.

bkz. Diyagram, Rota 1: GelenekselPlanlamada Dönüşüm Süreci

tselsüreçle

l

İlhan Tekeli tarafından yürütülen CRP 602 –'SpaceConcepts and Organization in the New Age' / 'YeniÇağda Mekan Kavramları ve Örgütlenme' adlı derskapsamında, Bahar 2005-2006 döneminde dersekatılan doktora derecesi adayları tarafındanyapılmıştır.

2 ojik: Varlıkbilimsel. Ontolojik kabul: Belirlikavramların var olduğunun önceden verili bir bilgiolarak kabul edilmesi.

3

4 Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık FakültesiAraştırma Tasarım Planlama ve Uygulama Merkezi,Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, BİMTAŞ, 2005,

(yayınlanmamış rapor), s. 6-7; KELEŞ,Ruşen, 'Urban Regeneration in Istanbul', Paperpresented

5 Bir toplumun yapısını incelemek için gözlemlenenilişkiler yeterli bilgi vermez. Buradaki asıl problem,potansiyel ilişkilerin hepsini gösterebilen bir kalıpbulmaktır. Seidman'ın aktardığına göre, sosyalsistemlerin ilişkisel yapısını temsil yöntemleri,gözlenen davranışları açıklamayı veya gelecektekidavranışları öngörebilmeyi mümkün kılacak anlamlıdesenlerin ortaya çıkarılması amacıyla, Atkins (1974)tarafından 'ilişkisel fon' (relational backcloth) modeli

geliştirilmiştir. (Seidman, SB 1987. "RelationalModels for Social-Systems."

loth' kavramı ile, var olan bir gerçekliğin varolabilecek gerçeklikler arasındaki temsili mümkünolmaktadır.

Ontol

Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr.

to the, Split, 21-22 Temmuz

2003, UNEP Priority Action Programme, RegionalActivity Center, s. 1

ile

14:135-148)'Backc

İstanbul'un Eylem Planlamasına Yönelik MekansalGelişme Stratejileri Araştırma ve Model GeliştirmeÇalışması

Workshop on Urban Regenerationin the Mediterranean Region

Environment andPlanning B-Planning & Design

46 47dosya kentsel donusumkentsel donusum

potansiyel hareketlilik ve enerji yoğunluğu ile,bir başka deyişle kentsel politikada sahipoldukları etkenlik olanaklılığı oranında, kentseldönüşümde olmaktadır.

3. Kentsel dokuyu üreten ve çeşitli öğelerinibirleştiren, kentsel mekanda, mekanla birliktevar olabilen fiziksel, sosyal, ekonomik, kültürel

. Aktörler arasındaki bu ilişkiler belirlibir yapı ile sınırlanmadan, ancak olasıilişkilenme yolları ve biçimleri tanımlanabilecekşekilde, bir ) üzerindeşekillenirler. İlişkisel fonun kendisi sabit bir yapıdeğildir; kentsel dönüşüm sürecinde ilişkilenmebiçimleri, ilişkiler üzerinden tanımlanankentsel dokunun fiziksel, işlevsel, sosyal,ekonomik, kültürel , birbirleriyleetkileşim içinde ve birbirinin dönüşümünüdevindirerek değişir ve dolayısıyla ilişkisel fonda dönüşür.

4. Kentsel dönüşüm süreçlerinin ilişkisel fon ileaçıklanabilmesinin ön koşulu, süreçte etkinolan aktörlerin kendi etkinlik alanlarınınbulunması, bu etkinlik alanlarında özgüriradeleri ile hareket edebilmeleri ve diğeraktörler ile ilişkilenme yollarının açık olmasıdır.Kentsel dönüşüm sürecinin iç işleyişine vedinamiklerinin birbirlerine göre tanımlananetkilerine göre, önceden öngörülemeyenilişkilenme biçimleri ortaya çıkabilir, ancak builişkiler de yine ilişkisel fonun izin verdiğiölçüde gerçekleşecektir. Farklı aktörler,dinamikler ve ilişkilenme biçimlerinin, ilişkiselfon üzerindeki yollardan birinin üzerindengerçekleşmesi diğerlerini dışlamaz ya da yoksaymaz. Kentsel dönüşüm süreçlerindeaktörlerin birbirleri ile farklı ilişkiler kurmasıolanaklıdır, bu ilişkiler sürecin farklıdinamiklerin etkisi ile önceden kestirilemeyen,

etkili

özellikleri

ilişkilerdir

ilişkisel fon5 (backcloth

ancak sürecin kendi bulduğu yönde ilerlemesini,gerektiğinde yön değiştirmesini ve hatta oluşankoşullara göre farklı yönlerde ilerleyen farklısüreçler haline gelebilmesini de olanaklı kılacaktır.Diyagramda rotalar ile temsil edilen bu ilerlemeyönleridir. Bu farklılaşmayı ve aynı zamandakentsel dönüşüm süreçlerinde ulaşılacak sonuçlaradair olanaklar evrenini mümkün kılan yine sürecekatılan aktörlerin özgür olabildikleri etkinlikalanlarına sahip olmasıdır.

5. Kentsel dönüşüm süreçleri, aktörler üzerindenyürüyen, aktörlerin bir yandan birbirlerini biryandan da kent mekanını değiştirdikleri vedönüştürdükleri süreçlerdir. Kentsel dönüşümlerinsosyo-mekansal süreçler olmasını sağlayan ise,aktörler arası karşılıklı etkileşimin ortaklaşadeneyimlenen mekanda gerçekleşmesi, ve hattasonuçta mekandan beslenen bu etkileşimin geridönerek mekanı dönüştürmesidir.

Bir sorunu çözmek ve benzerlerini yaşamamak içinmüdahale etmek amacıyla kurgulanan kentsel dönüşümsüreçlerinde ilk aşamadır. Busorunlar Keleş'in belirttiği gibi kentsel bozulma,sağlıksız yaşam koşulları ve eksik fiziksel ve sosyalaltyapı sorunları olabilir. Bu durumda hedeflenen basitanlamda bu sorunların gi erilmesi olacaktır. Ya dasosyal, kültürel ya da ekonomik artı değer yaratabilecekbir olanağın kullanılmaması bir sorun olarak görülebilirve kentsel dönüşüm süreci bu sorunu çözereksözkonusu artı değeri yaratmayı hedefleyebilir.

Ne var ki sorun tespiti ile hedefler arasındaki bağlantıher zaman sorunsuz bir biçimde kurulamamaktadır.Modernist planlama anlayışı, ilkesine

AÇIKLAMALAR

kestirilebilirlik

sorunun tanımlanması

d

dayanarak ve mükemmel hesaplama ve mükemmelkontrol araçlarına güvenerek kentsel süreçlerin tanımlıve değişmez bir rota üzerinde sürdürülebileceğineinanmıştır (

). Ancak deneyimler vegözlemler göstermiştir ki, modernist planlamanıntanımlı ve değişmez rotası izlenememekte, ken

rin başında belirlenen hedeflere sonuçtaulaşılamamaktadır. Kent üzerine gerçekleştirilen hiçbireylemin sonucu tam olarak kestirilememekte, öncedenplanlanan etkilerin kentsel dönüşüme yol açıpaçamayacağını ya da dönüşümün ölçeğinin ve etkialanının ne olacağı kesin olarak bilinememektedir.

Yeni, ya da en azından modern sonrası planlamayaklaşımları bu noktada önem kazanmaktadır. Buyaklaşımlar bir yandan mükemmel hesaplama vemükemmel kontrolüm olanaklılığını sorgularken, biryandan da insana dair ontolojik kabulünü atomistikbirey anlayışından ilişki içindeki bireye dönüştürmüş vekentsel süreçleri de bu ilişkiler üzerinden tanımlamaolanağını bulmuştur. Sonuçta kente dair süreçleri temsileden modeller de değiştirilmiş, pozitivist dünya görüşüve araçsal rasyonellikten beslenen fonksiyonel modelleryerine iletişimsel rasyonelliği ön plan çıkaranmodellerin geçerliği gündeme gelmiştir.

Yukarıdaki diyagram ile ortaya konan ilişkisel model dei etişimsel rasyonellik kapsamında ele alınabilecekseçeneklerden biridir. Bu modele göre kentsel süreçler,özellikle de kentsel dönüşüm süreçleri, sorunubelirledikten sonra aktörler arasındaki ilişkiler ilesürdürülen, ulaşacağı sonuç sürecin başındakestirilemeyen, ancak varacağı sonucu süreç boyuncagerçekleşen iletişimin ortaya çıkarttığı rasyonellik iletespit edebilen süreçlerdir. Diyagramda Rota 2 ile temsiledilen böylesi bir kentsel dönüşüm sürecidir.

1 Bu çalışma Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Şehir veBölge Planlama Bölümü Doktora Programında Prof. Dr.

bkz. Diyagram, Rota 1: GelenekselPlanlamada Dönüşüm Süreci

tselsüreçle

l

İlhan Tekeli tarafından yürütülen CRP 602 –'SpaceConcepts and Organization in the New Age' / 'YeniÇağda Mekan Kavramları ve Örgütlenme' adlı derskapsamında, Bahar 2005-2006 döneminde dersekatılan doktora derecesi adayları tarafındanyapılmıştır.

2 ojik: Varlıkbilimsel. Ontolojik kabul: Belirlikavramların var olduğunun önceden verili bir bilgiolarak kabul edilmesi.

3

4 Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık FakültesiAraştırma Tasarım Planlama ve Uygulama Merkezi,Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, BİMTAŞ, 2005,

(yayınlanmamış rapor), s. 6-7; KELEŞ,Ruşen, 'Urban Regeneration in Istanbul', Paperpresented

5 Bir toplumun yapısını incelemek için gözlemlenenilişkiler yeterli bilgi vermez. Buradaki asıl problem,potansiyel ilişkilerin hepsini gösterebilen bir kalıpbulmaktır. Seidman'ın aktardığına göre, sosyalsistemlerin ilişkisel yapısını temsil yöntemleri,gözlenen davranışları açıklamayı veya gelecektekidavranışları öngörebilmeyi mümkün kılacak anlamlıdesenlerin ortaya çıkarılması amacıyla, Atkins (1974)tarafından 'ilişkisel fon' (relational backcloth) modeli

geliştirilmiştir. (Seidman, SB 1987. "RelationalModels for Social-Systems."

loth' kavramı ile, var olan bir gerçekliğin varolabilecek gerçeklikler arasındaki temsili mümkünolmaktadır.

Ontol

Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr.

to the, Split, 21-22 Temmuz

2003, UNEP Priority Action Programme, RegionalActivity Center, s. 1

ile

14:135-148)'Backc

İstanbul'un Eylem Planlamasına Yönelik MekansalGelişme Stratejileri Araştırma ve Model GeliştirmeÇalışması

Workshop on Urban Regenerationin the Mediterranean Region

Environment andPlanning B-Planning & Design

46 47dosya kentsel donusumkentsel donusum

GECEKONDU AB R “ ” DENEY M

LANINDA KENTSEL DÖNÜŞÜM ÜZERİNEULUSLARARASI İ YOĞUN STÜDYO İ İ

Halûk Zelef, Cânâ Bilsel

ODTÜ Mimarlık Fakültesi 5-16 Mart 2006 günleriarasında dört Avrupa ülkesinden gelen öğrenci veöğretim üyelerinin katılımı ile bir “yoğun stüdyo”çalışmasına ev sahipliği yaptı. Avrupa Birliği Sokrates-Erasmus programları çerçevesinde düzenlenen buçalışma BRANCABIKA adlı eğitim projesinin ikincietkinliğini oluştu Projeye katılan yüksek eğitimkurumlarının konumlandıkları

Iadlandırılan bu proje Erasmus değişim programlarınınfelsefesine uygun olarak

geliştirmelerine yardımcı olmayı kültürelfarklılıkları zenginliğe dönüştüren yaratıcı projelerçevresinde bir amizmioluşturmalarını amaçlamaktadır. Aynı zamanda bireğitim-öğretim deney mimarlık, şehirplanlama, iç mimarlık, bina teknolojileri alanlarındanöğrencilerin

da ilk stüdyo çalışması geçen yıl Belçika'nın

ruyordu.kentlere referansla

(BRugge-ANkara-CAnterburry-B alistock-KAiserslautern),

üniversite gençlerinin ortak birAvrupa bilinci ,

araya gelmelerini ve bir grup din

imi olan bu proje

birlikte proje üretme deneyimi edinmelerinihedeflemektedir.

Bu kapsam

tarihi Brugge kentinde gerçekleştirilmişti. Çalışmanınteması “Modüler Konut Tasarımı” olarak belirlenmiş,öğrencilerden tarih bir kentadasın yeni evliler ve yalnız yaşayan gençler için birkonut kompleksi tasarlamaları istenmişti. Kent adasıölçeğinde bir kentsel dönüşüm projesi olarak tanımlanmışolan bu çalışmada öğrenci grupları on gün içerisindekentsel tasarımdan konut birimlerinin tasarımınaçeşitli ölçeklerde projelerini geliştirdiler.

Bu yıl ODTÜ Mimarlık Fakültesi MATPUM binasındaikinci yoğun stüdyo çalışmasının

organizasyonunu Mimarlık ve Şehir ve Bölge PlanlamaBölümleri'nde k Zelef,Anlı Ataöv, Onur Yüncü ve Burak Büyükcivelek

çalışması diğer ındankatılan sekiz öğretim üyesi ile ortaklaşa yürütüldü. Beşülkeden toplam elli öğrenci herbiri farklı ülkelerden

eş öğrenciden oluşan halinde çalıştılar

Ana teması konut tasarımı olan BRANCABIKA'nınAnkara'da gerçekleştirilen ve başlığı “düşük gelirli gruplariçin sağlıklı ve sürdürülebilir konut alanları” tasarımıolarak belirlenen ikinci stüdyo çalışması da ilkindeolduğu gibi bir kentsel dönüş konu aldı.Ancak bu kez çok farklı bir bağlamda, Ankara'da birgecekondu alanının kentsel resinedönüştürülmesi onutçevresinin kentsel tasarımından konut kütleleri vebirimlerinin bir araya geliş biçimlerine

üm önerilerigeliştirilmesi hedeflendi

Proje alanı Çankaya ilçesi sınırları içerisindeKırkkonaklar'da Büyükesat Vadisi'nin güneydoğusundayer alan bir gecekondu mahallesi seçildi. Alanınseçiminde Ankara'nın yeni merkezi alanlarından UğurMumcu Caddesi yakınlığı, imar planının getirdiğiparselasyon uygulaması ile kentsel dönüşüme konu olması

ve inşaatlarla kuşatılmışbulunması Mevcut yerleşimin bir

i kentin çeperinde yer alanda

kadar

düzenlenen

n Sevin Osmay, Cânâ Bilsel, Halûbirlikte

üstlendiler. Stüdyo Avrupa okullar

gelenb gruplar .

buüm projesini

bir konut çevproje konusu olarak seçildi. K

, strüktür sistemlerive iç çözümlerine uzanan ölçeklerde çöz

.

olarak

'ne

ve bütünüyle yeni apartmanlarbelirleyici oldu.

gecekondu mahallesinin karakteristik özelliklerinitaşıması ardaki bu yerleşimin

öğrencilere esin kaynağı olma potansiyeliaçısından alanın seçiminde etkili oldu. Arazinin mevcutmerkez ve konut alanlarından derin bir vadiyle ayrılmışolması tasarımıgüçleştirmekle birlikte projeleri zenginleştiren etmenleredönüştüler.

Kentleşme süreçlerininyapı yoğunluğunun artışı, bu yöndeki kentsel baskınıngerçekçi bir biçimde ele alınması gereği öğretimüyelerinin üzerinde fikir birliğine vardığı, projeleriyönlendiren tasarım sorunsalını oluşturdu. Avrupa'nınçeşitli kentlerinden ve Ankara'dan kent dokularının yapıyoğunlukları öğrencilerle karşılaştırmalı olarak tartışıldıve bu projede istenen minimum yapı yoğunluğubelirlendi. erçekçi olmadığı düşünülen, alanın kırsalyerleşim karakterini sürdürmeye yönelik romantikyaklaşımlar proje yür

Buna karşılık, öğrenciler alanda süren mahalle yaşamı,toplumsal dayanışma ve komşuluk ilişkilerindenetkilendiler. Bu ilişkilerin tasarlayacakları yeni konutçevresinde nasıl sürdürülebileceği ya da kentsel çevredenasıl yeniden kurulabileceği projenin başlıcasorunsallarından birini oluşturdu. Kentsel yoğunluğuarttırırken ekolojik çevrenin korunması konutyerleşiminin vadinin yeşil karakteri ile bütünleştirilmesiprojelerin hedeflerinden birini oluşturdu.

ılan öğrencilerin şehirplanlama, mimarlık, iç mimarlık ve bina teknolojisi gibifarklı ğitimler almakta olmaları konut tasarımını ekipçalışması içerisinde farklı boyutlarıyla ele almalarınısağladı. Bu nedenle tasarıma yaklaşım yöntemi olarak

alt ölçeklere doğru ilerleyentümdengelimci yaklaşım ile konut birimlerinin iç mekançözümleri ve yapı sistemlerine ilişkin çalışmalardanbaşlayan tümevarımcı bir yaklaşımın bir aradayürütülmesi amaçlandı. roje gruplarının ortak birçözüme ulaşmakta zorlanmalarına neden olmaklabirlikte, bu yöntem öğrencilerin birbirlerinden

ve dik yamaçl “pitoresk”görünümü de

ve topografik özellikleri ise

bir sonucu olarak alan üzerinde

G

ütücülerince desteklenmedi.

ve

BRANCABIKA projesine kat

e

stüdyoda üst ölçekten

P

öğrenmelerinde son derece etkili oldu. Bu çalışmanınbizim açımızdan en olumlu boyutlarından biri demimarlık ve şehir planlama öğrencilerinin diğer meslekalanlarından gelen öğrencilerle birlikte bir ekipçalışması içerisinde çalışmalarını sağlamak olduğusöylenebilir.

e ODTÜ Mimarlık ve Şehir ve BölgePlanlama Bölümleri'nden öğretim ü

Ankara'nın planlamatarihi ve kentsel gelişimi

mimarlığının tarihsel gelişimi”kent planlamada risk yönetimi

ve İstanbul Zeytinburnu kentsel dönüşüm projesiörneği”, Doç.Dr. Ali İhsan Ünay ise yapı tasarımında

açısından yapılan hatalaryaptıkları kapsamlı unuşlarıyla BRANCABIKA projesinedeğerli katkılarda bulundular

Çalışma süresince Ankara'daki modern ve gelenekselkonut çevreleri incelendi. Bu çerçevede TOKİ'nin dekatkısıyla Eryaman ve Dikmen Vadisi yerleşimlerigezildi. Karabük ve Safranbolu'ya yaptığımız incelemegezisini Mimarlar Odası Karabük temsilcisi MehtapBaşaran olağanüstü bir etkinlikle organize etti.

özel ilgi göstererek bizikarşıladı. Karabük Yenişehir işçi konutları ile Safranboluve Yörük Köyü'nde tarihi yerleşim dokusu ve gelenekselkonut mimarisini inceleme olanağını bulabilmemizstüdyo çalışmasına farklı bir boyut v tı. Bugeziyi Mimarlar Odası Ankara Şubesinin desteği ilegerçekleştirebildik, katkılarından ötürü teşekkür ederiz.

Bir gecekondu alanının dönüşümü konusununAvrupalı öğrenciler için tümüyle yeni olmasına veseçilen alanın getirdiği tasarım güçlüklerine karşın

ilginç, esin verici ve öğreticiolmasına katkıda bulundu. On gün -gündüz ve gece-süren bu yoğun

Kısa süredeüretilmiş olmalarına karşılık ortaya çıkan on proje

nlarının dönüşümünde alternatifdüşünc

Stüdyo sürecindyeleri konferanslar

verdiler. Doç. Dr. Baykan Günay “”, Doç.Dr. Ali Cengizkan

“Ankara'da konut ,Prof.Dr. Murat Balamir “

“deprem güçleri ” üzerine

s

iseKarabük

Valisi Cemalettin Sevim

e derinlik kat

özellikle

buetmenler proje konusunun

stüdyo süreci sonucunda özgün fikirleriçeren nitelikli projeler elde edilebildi.

degecekondu ala

eler ve çözüm önerileri ortaya koydu.

48 49dosya kentsel donusumkentsel donusum

GECEKONDU AB R “ ” DENEY M

LANINDA KENTSEL DÖNÜŞÜM ÜZERİNEULUSLARARASI İ YOĞUN STÜDYO İ İ

Halûk Zelef, Cânâ Bilsel

ODTÜ Mimarlık Fakültesi 5-16 Mart 2006 günleriarasında dört Avrupa ülkesinden gelen öğrenci veöğretim üyelerinin katılımı ile bir “yoğun stüdyo”çalışmasına ev sahipliği yaptı. Avrupa Birliği Sokrates-Erasmus programları çerçevesinde düzenlenen buçalışma BRANCABIKA adlı eğitim projesinin ikincietkinliğini oluştu Projeye katılan yüksek eğitimkurumlarının konumlandıkları

Iadlandırılan bu proje Erasmus değişim programlarınınfelsefesine uygun olarak

geliştirmelerine yardımcı olmayı kültürelfarklılıkları zenginliğe dönüştüren yaratıcı projelerçevresinde bir amizmioluşturmalarını amaçlamaktadır. Aynı zamanda bireğitim-öğretim deney mimarlık, şehirplanlama, iç mimarlık, bina teknolojileri alanlarındanöğrencilerin

da ilk stüdyo çalışması geçen yıl Belçika'nın

ruyordu.kentlere referansla

(BRugge-ANkara-CAnterburry-B alistock-KAiserslautern),

üniversite gençlerinin ortak birAvrupa bilinci ,

araya gelmelerini ve bir grup din

imi olan bu proje

birlikte proje üretme deneyimi edinmelerinihedeflemektedir.

Bu kapsam

tarihi Brugge kentinde gerçekleştirilmişti. Çalışmanınteması “Modüler Konut Tasarımı” olarak belirlenmiş,öğrencilerden tarih bir kentadasın yeni evliler ve yalnız yaşayan gençler için birkonut kompleksi tasarlamaları istenmişti. Kent adasıölçeğinde bir kentsel dönüşüm projesi olarak tanımlanmışolan bu çalışmada öğrenci grupları on gün içerisindekentsel tasarımdan konut birimlerinin tasarımınaçeşitli ölçeklerde projelerini geliştirdiler.

Bu yıl ODTÜ Mimarlık Fakültesi MATPUM binasındaikinci yoğun stüdyo çalışmasının

organizasyonunu Mimarlık ve Şehir ve Bölge PlanlamaBölümleri'nde k Zelef,Anlı Ataöv, Onur Yüncü ve Burak Büyükcivelek

çalışması diğer ındankatılan sekiz öğretim üyesi ile ortaklaşa yürütüldü. Beşülkeden toplam elli öğrenci herbiri farklı ülkelerden

eş öğrenciden oluşan halinde çalıştılar

Ana teması konut tasarımı olan BRANCABIKA'nınAnkara'da gerçekleştirilen ve başlığı “düşük gelirli gruplariçin sağlıklı ve sürdürülebilir konut alanları” tasarımıolarak belirlenen ikinci stüdyo çalışması da ilkindeolduğu gibi bir kentsel dönüş konu aldı.Ancak bu kez çok farklı bir bağlamda, Ankara'da birgecekondu alanının kentsel resinedönüştürülmesi onutçevresinin kentsel tasarımından konut kütleleri vebirimlerinin bir araya geliş biçimlerine

üm önerilerigeliştirilmesi hedeflendi

Proje alanı Çankaya ilçesi sınırları içerisindeKırkkonaklar'da Büyükesat Vadisi'nin güneydoğusundayer alan bir gecekondu mahallesi seçildi. Alanınseçiminde Ankara'nın yeni merkezi alanlarından UğurMumcu Caddesi yakınlığı, imar planının getirdiğiparselasyon uygulaması ile kentsel dönüşüme konu olması

ve inşaatlarla kuşatılmışbulunması Mevcut yerleşimin bir

i kentin çeperinde yer alanda

kadar

düzenlenen

n Sevin Osmay, Cânâ Bilsel, Halûbirlikte

üstlendiler. Stüdyo Avrupa okullar

gelenb gruplar .

buüm projesini

bir konut çevproje konusu olarak seçildi. K

, strüktür sistemlerive iç çözümlerine uzanan ölçeklerde çöz

.

olarak

'ne

ve bütünüyle yeni apartmanlarbelirleyici oldu.

gecekondu mahallesinin karakteristik özelliklerinitaşıması ardaki bu yerleşimin

öğrencilere esin kaynağı olma potansiyeliaçısından alanın seçiminde etkili oldu. Arazinin mevcutmerkez ve konut alanlarından derin bir vadiyle ayrılmışolması tasarımıgüçleştirmekle birlikte projeleri zenginleştiren etmenleredönüştüler.

Kentleşme süreçlerininyapı yoğunluğunun artışı, bu yöndeki kentsel baskınıngerçekçi bir biçimde ele alınması gereği öğretimüyelerinin üzerinde fikir birliğine vardığı, projeleriyönlendiren tasarım sorunsalını oluşturdu. Avrupa'nınçeşitli kentlerinden ve Ankara'dan kent dokularının yapıyoğunlukları öğrencilerle karşılaştırmalı olarak tartışıldıve bu projede istenen minimum yapı yoğunluğubelirlendi. erçekçi olmadığı düşünülen, alanın kırsalyerleşim karakterini sürdürmeye yönelik romantikyaklaşımlar proje yür

Buna karşılık, öğrenciler alanda süren mahalle yaşamı,toplumsal dayanışma ve komşuluk ilişkilerindenetkilendiler. Bu ilişkilerin tasarlayacakları yeni konutçevresinde nasıl sürdürülebileceği ya da kentsel çevredenasıl yeniden kurulabileceği projenin başlıcasorunsallarından birini oluşturdu. Kentsel yoğunluğuarttırırken ekolojik çevrenin korunması konutyerleşiminin vadinin yeşil karakteri ile bütünleştirilmesiprojelerin hedeflerinden birini oluşturdu.

ılan öğrencilerin şehirplanlama, mimarlık, iç mimarlık ve bina teknolojisi gibifarklı ğitimler almakta olmaları konut tasarımını ekipçalışması içerisinde farklı boyutlarıyla ele almalarınısağladı. Bu nedenle tasarıma yaklaşım yöntemi olarak

alt ölçeklere doğru ilerleyentümdengelimci yaklaşım ile konut birimlerinin iç mekançözümleri ve yapı sistemlerine ilişkin çalışmalardanbaşlayan tümevarımcı bir yaklaşımın bir aradayürütülmesi amaçlandı. roje gruplarının ortak birçözüme ulaşmakta zorlanmalarına neden olmaklabirlikte, bu yöntem öğrencilerin birbirlerinden

ve dik yamaçl “pitoresk”görünümü de

ve topografik özellikleri ise

bir sonucu olarak alan üzerinde

G

ütücülerince desteklenmedi.

ve

BRANCABIKA projesine kat

e

stüdyoda üst ölçekten

P

öğrenmelerinde son derece etkili oldu. Bu çalışmanınbizim açımızdan en olumlu boyutlarından biri demimarlık ve şehir planlama öğrencilerinin diğer meslekalanlarından gelen öğrencilerle birlikte bir ekipçalışması içerisinde çalışmalarını sağlamak olduğusöylenebilir.

e ODTÜ Mimarlık ve Şehir ve BölgePlanlama Bölümleri'nden öğretim ü

Ankara'nın planlamatarihi ve kentsel gelişimi

mimarlığının tarihsel gelişimi”kent planlamada risk yönetimi

ve İstanbul Zeytinburnu kentsel dönüşüm projesiörneği”, Doç.Dr. Ali İhsan Ünay ise yapı tasarımında

açısından yapılan hatalaryaptıkları kapsamlı unuşlarıyla BRANCABIKA projesinedeğerli katkılarda bulundular

Çalışma süresince Ankara'daki modern ve gelenekselkonut çevreleri incelendi. Bu çerçevede TOKİ'nin dekatkısıyla Eryaman ve Dikmen Vadisi yerleşimlerigezildi. Karabük ve Safranbolu'ya yaptığımız incelemegezisini Mimarlar Odası Karabük temsilcisi MehtapBaşaran olağanüstü bir etkinlikle organize etti.

özel ilgi göstererek bizikarşıladı. Karabük Yenişehir işçi konutları ile Safranboluve Yörük Köyü'nde tarihi yerleşim dokusu ve gelenekselkonut mimarisini inceleme olanağını bulabilmemizstüdyo çalışmasına farklı bir boyut v tı. Bugeziyi Mimarlar Odası Ankara Şubesinin desteği ilegerçekleştirebildik, katkılarından ötürü teşekkür ederiz.

Bir gecekondu alanının dönüşümü konusununAvrupalı öğrenciler için tümüyle yeni olmasına veseçilen alanın getirdiği tasarım güçlüklerine karşın

ilginç, esin verici ve öğreticiolmasına katkıda bulundu. On gün -gündüz ve gece-süren bu yoğun

Kısa süredeüretilmiş olmalarına karşılık ortaya çıkan on proje

nlarının dönüşümünde alternatifdüşünc

Stüdyo sürecindyeleri konferanslar

verdiler. Doç. Dr. Baykan Günay “”, Doç.Dr. Ali Cengizkan

“Ankara'da konut ,Prof.Dr. Murat Balamir “

“deprem güçleri ” üzerine

s

iseKarabük

Valisi Cemalettin Sevim

e derinlik kat

özellikle

buetmenler proje konusunun

stüdyo süreci sonucunda özgün fikirleriçeren nitelikli projeler elde edilebildi.

degecekondu ala

eler ve çözüm önerileri ortaya koydu.

48 49dosya kentsel donusumkentsel donusum

öğrenci projeleri

Sınırları olmadan bir gecekonduyu nasılinşa edersiniz?

Sosyal ve

Prefabrikasyon teknolojisi ileüretilen çerçeve sistem ve i

fiziki sınırlar insanların birbirleriyle ilişkilerkurmalarına ve içinde bulundukları şehirlebütünleşmelerine engel olmaktadır. Bu projede bölgenindönüşümünü bütüncül bir anlayışla planlamak amacıyla:

“Vadinin iki yakasını bağlayan ulaşım sistemigeliştirilmiş,Her iki yakada da ticari merkezler buluşma noktalarıolarak tanımlanmış,İki yakada da benzer şekilde de vadiden yukarı doğruartan yoğunluklar ile bölgenin yakın çevresi ilefarklılığı azaltılmıştır.Vadi tabanının doğal rekreatif niteliği geliştirilmiştir.

Konutlar kendi içlerinde dönüşme imkanını sağlayanünitelerin biraraya gelmesi ile oluşmuştur. Böyleliklefarklı ailelerin farklı sayılarda ve nitelikte odalarüretmeleri sağlanmıştır.

ç parçalar bu esnekliğisağlayabilecektir. Yapıların üstleri de yeşil olarakdüşünülmüş, doğal çevre ile yapılı çevrein kaynaşmasınaçalışılmıştır.

Grup BADONG: Charlotte Callens, Joanna Krysiewicz,Tristan More, Tuna Özaydınlık, Mike Herud

•

•

•

•

Yoğun yapılaşmış bir bölgede doğayı nasılkoruyabiliriz?

Bölgedeki nüfus yoğunluğunun mevcut durum olan 530kişi/ha'dan 1225 kişi/ha'a yükseleceği öngörülmüş, bir yandan daşu anki toplumsal yaşamın ve doğa-insan ilişkilerinin korunmasıhedeflenmiştir. Christopher Alexander'in şehrin basit ağaç şemasıile anlaşılamayacağı ve karmaşık bir kurguya sahip olduğunuvurgulayan makalesi tasarımın kuramsal arka planınıoluşturmuştur.

Doğa ve konutlar arasındaki ilişkiyi koruyabilmek için:eriyle ve onları tanımlayan yapılarla ilişkili avlular

dizgesi,yeni dikilecek ağaçlar ve duvarlarda sarmaşıklar,vadi tabanında su elemanları (nehir ve göl),çevredeki doğal elemanları gözönüne alan bir tasarım(dağ, vadi, dik yamaçlar vb.),yapılarda tuğla ve ahşap gibi ekolojik malzemelerinkullanımı

düşünülmüştür.

Yapıların 5x5x3 lük modüller ile esnek bir şekilde bir arayagelmesi planlanmıştır. Böylece bir odalıdan dört odalıya tek yada iki katlı farklı konut tipleri tasarlanmıştır.

a Witkowska, Lore Van Damme, Julia Friedla,Seda Yıldız, Fatih Erdoğan

•

•••

•

birbirl

Grup Maroon: Ew

Modern toplumda kimlik nasışturulur?

lolu

Alandaki ilk izlenimlerde kaotik bir fiziks

Grup FOTTM: Marcin Marczak, Oliver Hankin,Tanja Schneider, Tine Panen, Funda Atun

el çevre,güçlü bir toplumsal aidiyet, insanların ve çevrenindostluğu, ve inşaat malzemelerinin yenidendönüşümlü olarak kullanılmasının bu alanın temelnitelikleri olduğu saptanmıştır. Projede de yeni dahayüksek yoğunluklu çevre sorunu ile yüzleşen bunakarşın, insanlara saygılı, bölgenin kimliğini ve ilkizlenimlerdeki olumlu yönleri pekiştiren, bununyanında da genel kabul gören, çevrede de örneklerigörülen dönüşüm projelerini sorgulayan bir tavıraranmıştır.

Konut standartlar nın iyileştirilmesi vetoplumun güçlendirilmesi nasıl sağlanır?

ı

Alandaki yerleşimin anahtar sözcükleri, aile, güvenlik,paylaşım, toplumun hiçbir bireyini dışlamayan komşulukilişkileridir.

Tasarımda şu anki yoğunluğun 50% artacağıöngörülmüştür. Ev biriminden, Avlular etrafında 4 konutbirimiyle oluşan komşuluk birimine kadar sosyal ve özelmekanların hiyerarşisi gözetilmiştir. Geleneksel Türkkonutlarından esinlenerek evin ortak mekanı gibi avlularve küçük bahçeler de toplumsal ortaklıkları pekiştirir.Avluların açık olan yüzü yönünde diğer birimlerle ilişkilerkurulur. L biçimli evlerin farklı bir araya geliş biçimlerivardır.

Konutların yaşayanların dabarınabilmesi amacıyla düşük maliyetli olmasıhedeflenmiştir. Bunun için gecekondularda örneklerigörülen yapı elemanlarının yeniden değerlendirilmesidüşünülmektedir.

bugün mahallede

Grup ARCHIFLEX: Matthew James Hudson, EmiliaPodbielska, Keriman Afyonlu, Britt Dürkob, BennyQuiryne

50 51dosya kentsel donusumkentsel donusum

öğrenci projeleri

Sınırları olmadan bir gecekonduyu nasılinşa edersiniz?

Sosyal ve

Prefabrikasyon teknolojisi ileüretilen çerçeve sistem ve i

fiziki sınırlar insanların birbirleriyle ilişkilerkurmalarına ve içinde bulundukları şehirlebütünleşmelerine engel olmaktadır. Bu projede bölgenindönüşümünü bütüncül bir anlayışla planlamak amacıyla:

“Vadinin iki yakasını bağlayan ulaşım sistemigeliştirilmiş,Her iki yakada da ticari merkezler buluşma noktalarıolarak tanımlanmış,İki yakada da benzer şekilde de vadiden yukarı doğruartan yoğunluklar ile bölgenin yakın çevresi ilefarklılığı azaltılmıştır.Vadi tabanının doğal rekreatif niteliği geliştirilmiştir.

Konutlar kendi içlerinde dönüşme imkanını sağlayanünitelerin biraraya gelmesi ile oluşmuştur. Böyleliklefarklı ailelerin farklı sayılarda ve nitelikte odalarüretmeleri sağlanmıştır.

ç parçalar bu esnekliğisağlayabilecektir. Yapıların üstleri de yeşil olarakdüşünülmüş, doğal çevre ile yapılı çevrein kaynaşmasınaçalışılmıştır.

Grup BADONG: Charlotte Callens, Joanna Krysiewicz,Tristan More, Tuna Özaydınlık, Mike Herud

•

•

•

•

Yoğun yapılaşmış bir bölgede doğayı nasılkoruyabiliriz?

Bölgedeki nüfus yoğunluğunun mevcut durum olan 530kişi/ha'dan 1225 kişi/ha'a yükseleceği öngörülmüş, bir yandan daşu anki toplumsal yaşamın ve doğa-insan ilişkilerinin korunmasıhedeflenmiştir. Christopher Alexander'in şehrin basit ağaç şemasıile anlaşılamayacağı ve karmaşık bir kurguya sahip olduğunuvurgulayan makalesi tasarımın kuramsal arka planınıoluşturmuştur.

Doğa ve konutlar arasındaki ilişkiyi koruyabilmek için:eriyle ve onları tanımlayan yapılarla ilişkili avlular

dizgesi,yeni dikilecek ağaçlar ve duvarlarda sarmaşıklar,vadi tabanında su elemanları (nehir ve göl),çevredeki doğal elemanları gözönüne alan bir tasarım(dağ, vadi, dik yamaçlar vb.),yapılarda tuğla ve ahşap gibi ekolojik malzemelerinkullanımı

düşünülmüştür.

Yapıların 5x5x3 lük modüller ile esnek bir şekilde bir arayagelmesi planlanmıştır. Böylece bir odalıdan dört odalıya tek yada iki katlı farklı konut tipleri tasarlanmıştır.

a Witkowska, Lore Van Damme, Julia Friedla,Seda Yıldız, Fatih Erdoğan

•

•••

•

birbirl

Grup Maroon: Ew

Modern toplumda kimlik nasışturulur?

lolu

Alandaki ilk izlenimlerde kaotik bir fiziks

Grup FOTTM: Marcin Marczak, Oliver Hankin,Tanja Schneider, Tine Panen, Funda Atun

el çevre,güçlü bir toplumsal aidiyet, insanların ve çevrenindostluğu, ve inşaat malzemelerinin yenidendönüşümlü olarak kullanılmasının bu alanın temelnitelikleri olduğu saptanmıştır. Projede de yeni dahayüksek yoğunluklu çevre sorunu ile yüzleşen bunakarşın, insanlara saygılı, bölgenin kimliğini ve ilkizlenimlerdeki olumlu yönleri pekiştiren, bununyanında da genel kabul gören, çevrede de örneklerigörülen dönüşüm projelerini sorgulayan bir tavıraranmıştır.

Konut standartlar nın iyileştirilmesi vetoplumun güçlendirilmesi nasıl sağlanır?

ı

Alandaki yerleşimin anahtar sözcükleri, aile, güvenlik,paylaşım, toplumun hiçbir bireyini dışlamayan komşulukilişkileridir.

Tasarımda şu anki yoğunluğun 50% artacağıöngörülmüştür. Ev biriminden, Avlular etrafında 4 konutbirimiyle oluşan komşuluk birimine kadar sosyal ve özelmekanların hiyerarşisi gözetilmiştir. Geleneksel Türkkonutlarından esinlenerek evin ortak mekanı gibi avlularve küçük bahçeler de toplumsal ortaklıkları pekiştirir.Avluların açık olan yüzü yönünde diğer birimlerle ilişkilerkurulur. L biçimli evlerin farklı bir araya geliş biçimlerivardır.

Konutların yaşayanların dabarınabilmesi amacıyla düşük maliyetli olmasıhedeflenmiştir. Bunun için gecekondularda örneklerigörülen yapı elemanlarının yeniden değerlendirilmesidüşünülmektedir.

bugün mahallede

Grup ARCHIFLEX: Matthew James Hudson, EmiliaPodbielska, Keriman Afyonlu, Britt Dürkob, BennyQuiryne

50 51dosya kentsel donusumkentsel donusum

İç ve dış mekanlara odaklanarak sosyalhayatı nasıl korur ve sosyal sınıfları nasılbir araya getirebiliriz?

Geleneksel gecekonduları yeniden modern bir tasarımlayorumlayarak, emin katları kamusal işlevlerledeğerlendirilmiş, böylece bölgedeki yaşam biçimininsürdürülmesine çalışılmıştır. Banyo, yatak odası gibi enözel mekanlardan yollar, parklar, gibi en kamusalmekanlara uzanan bir dizge içersinde farklı mekanlarüretilmiştir. Yapılar içersinde de benzer birkademelendirilmeye gidilmiştir. Yapılar ızgara sistemindekigeometrinin katılığından uzak akışkan hatlara sahiptir.

z

Grup ICE-GREEN: Berk Kesim, Jochen Sinnwell, JulieDenkens, Monika Moszczynska, Zoe Ann Cox

Alanın orta noktasında üretime yönelik merkezi çekirdekyerleştirilmiştir. Bu alan konut alanları ile de iç içedir, bu da ikifonksiyon arasındaki ilişkiyi canlandırır. Alanın iki ucunda iseokullar ve cami bulunur.

Projenin temel amacı bütün sınıfları – özellikle de gecekonduhalkı ile orta sınıf işçileri- bir araya getirebilmektir.

Grup INTERARCH: Andrea Kutsche, Annelis Deprez, HeatherMacey, Mehmet Özmen, Oscar Berent

Nasıl bir fiziksel çevre burada yaşayantopluluğu koruyabilir?

Bir topluluk, edinilen fikirler, beklentiler ve

irbirleriyle pergolalar ve avlular

“ç ”

insandavranışlarından meydana gelen süperorganik birsistemdir. Bu alanda düşük gelirli aileler için yenidengüçlü bir topluluk oluşturulması hedeflenmiştir. Butopluluğun planlanması için alandaki sosyal davranışlarıanlamak, geleneksel mahalle biriminin nitelikleri yanındagüncel ihtiyaçları da göz önüne almak gerekir. Bölgedekiyoğunluğun artacağı öngörülmüştür.

Amaç bu topluluğun sosyal ve çevresel olaraksürdürülebilirliğini sağlamaktır. Tasarımı yönlendirenkavramlar olarak, yakınlık, iletişim, ortak değerler,şeffaflık, ailenin mahremiyeti, bütünlük, emniyet ve itimatsayılabilir. Bu soyut kavramlar mimari çözümlemelere, altbirimlerin merkeze yönelik olması, farklı kamusalniteliklerdeki açık alanlar, yollar ve avlular olarakyansımıştır. Evler baracılığıyla alt birimler oluşturacak şekilde bağlanmıştır.Evlerin günlük yaşam mekanları bu ortak mekanlaradoğrudan açılabilmektedir.

Tasarımı yönlendiren görsel esin kaynaklarından biribenzer birimlerin merkezi bir oluşumla bütünlük meydanagetirdikleri am kozalağı dır.

Grup IDÉEFİX: Bettina Schuster, Jacek Michalak, Pırıl SahilTekin, Stine Mills, Tom Schelfaut.

Sosyal Yapıyı Korurken YaşamKoşullarını Nasıl İyileştirebiliriz?

Arazideki gecekondu yerleşiminin sosyal nitelikleri, düşükgelirli ailelerden oluşması, nüfus artış hızının yüksekliği,geleneksel yaşam biçimlerinin sürdürülmesi, güçlü bağlarasahip olmaları sonuç olarak kent içinde korunmuş bir köyolmasıdır. Evlerin ve arazinin fiziksel biçimlenmesi de köyniteliğini destekler. Manzara imkanları veren zor ve dik birtopografya, yeşilliklerin yaygınlığı, yetersiz alt yapı(dolaşım ağı, sağlık ve temizlik koşulları) bölgeninkarakteristik özellikleridir.

Konutlar ünitelerden oluşturulmuştur ve esneklik sağlayanserbest planlama anlayışına sahiptir. Farklı büyüklükteki veyaşam tarzındaki aileler için farklı boyut ve niteliklerdekimimari çözümlemelere imkan v

çatısı üst terası ve bahçesi olacaktır.Perde duvar ve prefabrik birimlerden oluşan hızlı vegüvenlikli bir inşaat sistemi kullanılacaktır. Bunlar binalarazaman içinde de ekleme çıkarma yapılmasına izinver

Çiğdem Sivri, Donald Kwaku, JessicaBetha, Kamil Chmielewski, Karolien Mettepenningen

erir. Alt seviyedeki konutbiriminin teki birimin

ecektir.

Grup BANANAZ:

52 53dosya kentsel donusumkentsel donusum

öğrenci projeleri

İç ve dış mekanlara odaklanarak sosyalhayatı nasıl korur ve sosyal sınıfları nasılbir araya getirebiliriz?

Geleneksel gecekonduları yeniden modern bir tasarımlayorumlayarak, emin katları kamusal işlevlerledeğerlendirilmiş, böylece bölgedeki yaşam biçimininsürdürülmesine çalışılmıştır. Banyo, yatak odası gibi enözel mekanlardan yollar, parklar, gibi en kamusalmekanlara uzanan bir dizge içersinde farklı mekanlarüretilmiştir. Yapılar içersinde de benzer birkademelendirilmeye gidilmiştir. Yapılar ızgara sistemindekigeometrinin katılığından uzak akışkan hatlara sahiptir.

z

Grup ICE-GREEN: Berk Kesim, Jochen Sinnwell, JulieDenkens, Monika Moszczynska, Zoe Ann Cox

Alanın orta noktasında üretime yönelik merkezi çekirdekyerleştirilmiştir. Bu alan konut alanları ile de iç içedir, bu da ikifonksiyon arasındaki ilişkiyi canlandırır. Alanın iki ucunda iseokullar ve cami bulunur.

Projenin temel amacı bütün sınıfları – özellikle de gecekonduhalkı ile orta sınıf işçileri- bir araya getirebilmektir.

Grup INTERARCH: Andrea Kutsche, Annelis Deprez, HeatherMacey, Mehmet Özmen, Oscar Berent

Nasıl bir fiziksel çevre burada yaşayantopluluğu koruyabilir?

Bir topluluk, edinilen fikirler, beklentiler ve

irbirleriyle pergolalar ve avlular

“ç ”

insandavranışlarından meydana gelen süperorganik birsistemdir. Bu alanda düşük gelirli aileler için yenidengüçlü bir topluluk oluşturulması hedeflenmiştir. Butopluluğun planlanması için alandaki sosyal davranışlarıanlamak, geleneksel mahalle biriminin nitelikleri yanındagüncel ihtiyaçları da göz önüne almak gerekir. Bölgedekiyoğunluğun artacağı öngörülmüştür.

Amaç bu topluluğun sosyal ve çevresel olaraksürdürülebilirliğini sağlamaktır. Tasarımı yönlendirenkavramlar olarak, yakınlık, iletişim, ortak değerler,şeffaflık, ailenin mahremiyeti, bütünlük, emniyet ve itimatsayılabilir. Bu soyut kavramlar mimari çözümlemelere, altbirimlerin merkeze yönelik olması, farklı kamusalniteliklerdeki açık alanlar, yollar ve avlular olarakyansımıştır. Evler baracılığıyla alt birimler oluşturacak şekilde bağlanmıştır.Evlerin günlük yaşam mekanları bu ortak mekanlaradoğrudan açılabilmektedir.

Tasarımı yönlendiren görsel esin kaynaklarından biribenzer birimlerin merkezi bir oluşumla bütünlük meydanagetirdikleri am kozalağı dır.

Grup IDÉEFİX: Bettina Schuster, Jacek Michalak, Pırıl SahilTekin, Stine Mills, Tom Schelfaut.

Sosyal Yapıyı Korurken YaşamKoşullarını Nasıl İyileştirebiliriz?

Arazideki gecekondu yerleşiminin sosyal nitelikleri, düşükgelirli ailelerden oluşması, nüfus artış hızının yüksekliği,geleneksel yaşam biçimlerinin sürdürülmesi, güçlü bağlarasahip olmaları sonuç olarak kent içinde korunmuş bir köyolmasıdır. Evlerin ve arazinin fiziksel biçimlenmesi de köyniteliğini destekler. Manzara imkanları veren zor ve dik birtopografya, yeşilliklerin yaygınlığı, yetersiz alt yapı(dolaşım ağı, sağlık ve temizlik koşulları) bölgeninkarakteristik özellikleridir.

Konutlar ünitelerden oluşturulmuştur ve esneklik sağlayanserbest planlama anlayışına sahiptir. Farklı büyüklükteki veyaşam tarzındaki aileler için farklı boyut ve niteliklerdekimimari çözümlemelere imkan v

çatısı üst terası ve bahçesi olacaktır.Perde duvar ve prefabrik birimlerden oluşan hızlı vegüvenlikli bir inşaat sistemi kullanılacaktır. Bunlar binalarazaman içinde de ekleme çıkarma yapılmasına izinver

Çiğdem Sivri, Donald Kwaku, JessicaBetha, Kamil Chmielewski, Karolien Mettepenningen

erir. Alt seviyedeki konutbiriminin teki birimin

ecektir.

Grup BANANAZ:

52 53dosya kentsel donusumkentsel donusum

öğrenci projeleri

Yaşam Biçimleri Değiştirilmeden kalitesi nasılarttırılabilir?

Projede geliştirilen yaşam çevresinin temel nitelikleri:Birlikte yaşamı desteklerDaha çok ışık alabilmek için yapıların arasındakimesafeler geniştir

er esnekliği sağlarYapılar yalnızca yatay değil dikey yönde degelişebilirlerÇatılar, bahçeler teraslar özel mekanlardırDış Mekanlar servis noktaları ve doğayı içeren,kentlebağlantıyı sağlayan yerlerdir.

Aline Schröer, Benay Gürsoy, İr

••

••

••

.Modüler evl .

., .

Grup Purple: em Uslu,Monika Ambrozej, Willem Huysmans

Kaynaşmış toplumlar yaratıp bunun mevcutolanlarla bütünleşmesini nasıl sağlayabiliriz?

Yerin Ruhunu (Genius Loci) araştırmakecekondu insanların ihtiyaçları ve istekleri

doğrultusunda bir gecede gerçekleştirilen yapılar olaraktanımlanmış ve arazinin çevresindeki yüksek katlı apartmanbloklarının antitezi olarak görülmüştür. Bloklar gibi planlıgelişmenin ürünleri değildirler ve bloklarda bulunmayancanlı bir toplumsal yaşamın varolmasına zemin hazırlarlar.Projenin amacı bu toplumsal yaşamı korumaktır. Bunun içinkamusal, yarı-kamusal ve özel mekanlar yaratmak önemlidir.Parmaklar gibi alanının içine giren yeşil alanlar

amusal alanları oluştururlar ve aynı zamanda vaditabanındaki doğal yaşamı sırtlardaki mahallelerin içinetaşırlar. Projedeki yapılar büyük ölçekli gecekondular olarakdüşünülmüştür. Gecekondulardaki gibi farklı aile yapıları içinfarklı büyüklükte ve nitelikte konutlar bu büyük yapılarıniçinde informal bir şekilde yer alırlar. Yer yer büyük kitlenindışına çıkan üniteler dış görünümün de belirleyici öğeleridir.Arazi topografya ve yapıların bütünleşmesiyleoluşturulmuştur

Arkam Fahmi, Aslıhan Kocaman, DesantilaRrumbullaku, Elke Gallant, Marta Gradkowska, UweH

Bu Projede g

konut enönemli k

Grup TECH – NO:

amprecht

Nazlı Ayşe Gümüş Yüksek Lisans Öğrencisi

“KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ”

Bug ndan gelenler,Kuzey Ankara

(Protokol Yolu rojesi olarak dabiliniyor.) binlercegecekondudan arta kalan

Bu proje son dönem

larak bilinengündemde .

projenin planlama ve projelendirme süreçlerikamuoyu

,nan

“

ünlerde Ankara'ya Esenboğa yoluşehrin girişinde Girişi KentselDönüşüm Projesi proje basında ve kamuoyunda

ya da Esenboğa yolu pkapsamında yıkılmış

yalnız minareler ve yolboyu tepeciklere serpiştirilmiş gibi duran molozyığınlarıyla karşılaşıyorlar. deöne çıkan kentsel dönüşüm uygulamaları arasındaTürkiye'de bugüne dek yapılan en büyük kentseldönüşüm projesi olması ve kamuoyunda GökçekYasası o tartışmalı yasama süreciyle

ilk sıralarda yer almayı hak ediyorAyrıca,

nun ve ilgili meslek odalarının katılımınagerek duyulmadan 5104 sayılı “Kuzey Ankara GirişiKentsel Dönüşüm Projesi Kanunu”nda tanıyetkiyle Ankara Büyükşehir Belediyesi, Keçiören veAltındağ Belediyeleri ile TOKİ tarafından hızlauygulamaya geçirildi.

Projenin amacı, 5104 sayılı “Kuzey Ankara GirişiKentsel Dönüşüm Projesi Kanunu”nda belirtildiğişekliyle; kuzey Ankara girişi ve çevresini kapsayan

alanlarda kentsel dönüşüm projesi çerçevesindefiziksel durumun ve çevre görüntüsününgeliştirilmesi, güzelleştirilmesi ve daha sağlıklı biryerleşim düzeni sağlanması ile kentsel yaşamdüzeyinin yükseltilmesidir.

Proje alan sınırlarındaki kentsel tasarımprojeleri ile konut, sosyal donatı, çevre düzenlemesive teknik alt yapı projeleri ile yapım dahil diğer işlerBelediye ve İdare tarafından, Bakanlıkça tespitedilecek görev dağılımına göre yapılır veyayaptırılır Proje için gerekli mali kaynak ise birçokkentsel dönüşüm projesi örneğinde de olduğu gibiproje gelirleri içinden karşılanacak. TOBAŞ'tanalınan proje mimari rapor belirtildiği üzerefinansman temini ve hak sahiplerine verilecekkonutlar nedeni ile yoğun bir yapılaşma gereğidoğmuş, proje alanında yerleşmeye uygun alanlarınazlığı nedeniyle de çok katlı yüksek bloklaröngörülmüştür.

dığı alanın büyüklüğü,planlama ve projelendirme aşamalarında tümyetkinin 5104 sayılı yasa ile Büyükşehir Belediyesineverilmesi, ulanan

” Yasaya göre projeyönetimi, “

.”

unda

Protokol Yolu Projesinin kapsa

yasada özellikle vurg

Belçika'dan Hogeschool West Vlaanderen (HOWEST)hochschule Kaiserslautern (FHKL) (UCCA)

ve Polonya'dan Wydzial Architektury Politechnika Bialostocka (WAPB)

** Daha fazla bilgi için bknz.

öğretim üyelerinden Rob van Helvoort'un koordinatörlüğünde başlatılanbu projeye Almanya'dan Fach , İngiltere'den University College for the Creative Arts

ile birlikte ODTÜ Mimarlık ve Şehir Planlama Bölümleriortak olarak katıldılar.

http://0506.brancabika.org

PROTOKOL YOLUNDA NELER OLUYOR?

öğrenci projeleri

54 55

Tü

rkiye’den

örn

ekler

dosya kentsel donusumkentsel donusum

Yaşam Biçimleri Değiştirilmeden kalitesi nasılarttırılabilir?

Projede geliştirilen yaşam çevresinin temel nitelikleri:Birlikte yaşamı desteklerDaha çok ışık alabilmek için yapıların arasındakimesafeler geniştir

er esnekliği sağlarYapılar yalnızca yatay değil dikey yönde degelişebilirlerÇatılar, bahçeler teraslar özel mekanlardırDış Mekanlar servis noktaları ve doğayı içeren,kentlebağlantıyı sağlayan yerlerdir.

Aline Schröer, Benay Gürsoy, İr

••

••

••

.Modüler evl .

., .

Grup Purple: em Uslu,Monika Ambrozej, Willem Huysmans

Kaynaşmış toplumlar yaratıp bunun mevcutolanlarla bütünleşmesini nasıl sağlayabiliriz?

Yerin Ruhunu (Genius Loci) araştırmakecekondu insanların ihtiyaçları ve istekleri

doğrultusunda bir gecede gerçekleştirilen yapılar olaraktanımlanmış ve arazinin çevresindeki yüksek katlı apartmanbloklarının antitezi olarak görülmüştür. Bloklar gibi planlıgelişmenin ürünleri değildirler ve bloklarda bulunmayancanlı bir toplumsal yaşamın varolmasına zemin hazırlarlar.Projenin amacı bu toplumsal yaşamı korumaktır. Bunun içinkamusal, yarı-kamusal ve özel mekanlar yaratmak önemlidir.Parmaklar gibi alanının içine giren yeşil alanlar

amusal alanları oluştururlar ve aynı zamanda vaditabanındaki doğal yaşamı sırtlardaki mahallelerin içinetaşırlar. Projedeki yapılar büyük ölçekli gecekondular olarakdüşünülmüştür. Gecekondulardaki gibi farklı aile yapıları içinfarklı büyüklükte ve nitelikte konutlar bu büyük yapılarıniçinde informal bir şekilde yer alırlar. Yer yer büyük kitlenindışına çıkan üniteler dış görünümün de belirleyici öğeleridir.Arazi topografya ve yapıların bütünleşmesiyleoluşturulmuştur

Arkam Fahmi, Aslıhan Kocaman, DesantilaRrumbullaku, Elke Gallant, Marta Gradkowska, UweH

Bu Projede g

konut enönemli k

Grup TECH – NO:

amprecht

Nazlı Ayşe Gümüş Yüksek Lisans Öğrencisi

“KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ”

Bug ndan gelenler,Kuzey Ankara

(Protokol Yolu rojesi olarak dabiliniyor.) binlercegecekondudan arta kalan

Bu proje son dönem

larak bilinengündemde .

projenin planlama ve projelendirme süreçlerikamuoyu

,nan

“

ünlerde Ankara'ya Esenboğa yoluşehrin girişinde Girişi KentselDönüşüm Projesi proje basında ve kamuoyunda

ya da Esenboğa yolu pkapsamında yıkılmış

yalnız minareler ve yolboyu tepeciklere serpiştirilmiş gibi duran molozyığınlarıyla karşılaşıyorlar. deöne çıkan kentsel dönüşüm uygulamaları arasındaTürkiye'de bugüne dek yapılan en büyük kentseldönüşüm projesi olması ve kamuoyunda GökçekYasası o tartışmalı yasama süreciyle

ilk sıralarda yer almayı hak ediyorAyrıca,

nun ve ilgili meslek odalarının katılımınagerek duyulmadan 5104 sayılı “Kuzey Ankara GirişiKentsel Dönüşüm Projesi Kanunu”nda tanıyetkiyle Ankara Büyükşehir Belediyesi, Keçiören veAltındağ Belediyeleri ile TOKİ tarafından hızlauygulamaya geçirildi.

Projenin amacı, 5104 sayılı “Kuzey Ankara GirişiKentsel Dönüşüm Projesi Kanunu”nda belirtildiğişekliyle; kuzey Ankara girişi ve çevresini kapsayan

alanlarda kentsel dönüşüm projesi çerçevesindefiziksel durumun ve çevre görüntüsününgeliştirilmesi, güzelleştirilmesi ve daha sağlıklı biryerleşim düzeni sağlanması ile kentsel yaşamdüzeyinin yükseltilmesidir.

Proje alan sınırlarındaki kentsel tasarımprojeleri ile konut, sosyal donatı, çevre düzenlemesive teknik alt yapı projeleri ile yapım dahil diğer işlerBelediye ve İdare tarafından, Bakanlıkça tespitedilecek görev dağılımına göre yapılır veyayaptırılır Proje için gerekli mali kaynak ise birçokkentsel dönüşüm projesi örneğinde de olduğu gibiproje gelirleri içinden karşılanacak. TOBAŞ'tanalınan proje mimari rapor belirtildiği üzerefinansman temini ve hak sahiplerine verilecekkonutlar nedeni ile yoğun bir yapılaşma gereğidoğmuş, proje alanında yerleşmeye uygun alanlarınazlığı nedeniyle de çok katlı yüksek bloklaröngörülmüştür.

dığı alanın büyüklüğü,planlama ve projelendirme aşamalarında tümyetkinin 5104 sayılı yasa ile Büyükşehir Belediyesineverilmesi, ulanan

” Yasaya göre projeyönetimi, “

.”

unda

Protokol Yolu Projesinin kapsa

yasada özellikle vurg

Belçika'dan Hogeschool West Vlaanderen (HOWEST)hochschule Kaiserslautern (FHKL) (UCCA)

ve Polonya'dan Wydzial Architektury Politechnika Bialostocka (WAPB)

** Daha fazla bilgi için bknz.

öğretim üyelerinden Rob van Helvoort'un koordinatörlüğünde başlatılanbu projeye Almanya'dan Fach , İngiltere'den University College for the Creative Arts

ile birlikte ODTÜ Mimarlık ve Şehir Planlama Bölümleriortak olarak katıldılar.

http://0506.brancabika.org

PROTOKOL YOLUNDA NELER OLUYOR?

öğrenci projeleri

54 55

Tü

rkiye’den

örn

ekler

dosya kentsel donusumkentsel donusum

'güzelleştirme' amacı sessizce yaşanan yıkımsüreci düşünüldüğünde, kentsel dönüşümkavramını Türkiye'de ne şekilde algılandığınıortaya yması bakımından önemi birkez daha ortaya çıkıyor. Ayrıca, başkentte süregelen

dönüşüm projesi ve ilgilimeslek odalarında tartışılmadan ve projeniniçeriğine dair yeterlyapılmadan kentsel tasarımın ve uygulamalarınınbaşlaması tartışılması gerekli bir diğer konu olarakönem taşıyor.

Bilindiği gibi, Türkiye'de yalnızca İstanbulgibi büyük kentlerde değil, neredeyse tüm illerdehummalı bir kentsel dönüşüm çalışması söz konusu.Yerel yönetimlerin planlama yetkilerinde yapılandeğişikliklerle, kentsel dönüşüm alanı ilan edilenbölgelerde belediyelerin yetki alanları süreçteoluşabilecek aksamaları önlemek adınagenişletilirken, kentsel dönüşüm kavramınıkarşılayan bir tanım yapılmamasından kaynaklananbelirsizlik yerel yönetimlere istediği alandaistediği planlamayı yapma olanağı tanınmış oluyor.Bu durumun kentin sorunlu ve geri kalmışbölgelerinde hızla çözüme ulaşma yolundasağlayabileceği yararların yanı sıra boş alanların bilekentsel dönüşüm alanı adı altında keyfi ve kişiselçıkarlar doğrultusunda projelendirilmesi gibi birihtimali doğurduğu göz ardı ed Ayrıcamekansal bir müdahale olmasının yanı sıra daha çoksosyal yaşamdaki sorunları doğru planlanmış birçevre vasıtasıyla çözme amacı ile ortaya çıkankentsel dönüşüm projeleri, dönüştürmekte ya da

, ve

nko bu projenin

böylesi bir nin kamuoyunda

i bir bilgilendirme dahi

,

Ankara,

de

ilemez.

iyileştirmekte olduğu sosyal yapıya dair analizler veçalışmalar yapılarak hedefine ulaştırılabilecekken,

alanın ada parseldüzeni, fiziksel yapısındaki 'yeni'lik ve gösterişlimimari yapı vurgulanarak projelerin sosyal kimliğiikinci plana atılıyor.

Tekrar Kuzey Ankara Girişi Kentsel DönüşümProjesi'ne dönersek, bu proje yukarıda değinilen

çeve içinde tartışılabilecek -hem zamanhem de mekan açısından- en yakın örneklerdenbirisi. Proje henüz başladığı ve sonuca yönelikpopülist açıklamalar dışında pek fazla bilgiye sahipolunamadığı için, alanda yapılacak dönüşümünboyutlarını tasavvur etmek ve bu durumu farklıboyutlarını da göz önüne alarak tartışmak mümkünolmuyor. Bu nedenle bir ön çalışma olarak buyazıda Esenboğa yolunda nasıl bir proje yapıldığı vehangi aşamada olduğuna dair bilgilerimi sizlerlepaylaşmaya çalışacağım.

Kentsel Dönüşüm Projesi, AltındağBelediyesine bağlı Baraj Mahallesi ile KeçiörenBelediye'sine bağlı Şenyuva, Aktepe, Güzelyurt veYeşilöz Mahallelerinin bir bölümünü içine alanÇubuk Barajı havzası ile Esenboğa Yolu arasındakalan, yaklaşık 5 milyon nda, ikietap halinde hazırlanmaktadır. Projenin tümsüreçlerinin tek bir çatı altından idare edilmesiamacı ile, diğer kentsel dönüşüm projelerindeolduğu gibi bir müşavir firma olarak TOBAŞ (TopluKonut - Büyükşehir Belediyesi İnşaat Emlak Mimarlık

güncel uygulamalarda daha çok

güncel çer

Kuzey Ankara

metrekarelik bir ala

***

ve Proje A.Ş.), Büyükşehir Belediyesi ve TopluKonut İdaresi ortak girişimiyle kurulmuştur. KeçiörenBelediyesi'ne bağlı Şenyuva Mahallesinde alanahakim bir tepede inşa edilmiş merkez binası projearazisinin içinde yer alıyor. TOBAŞ çalışmalarına,2005 yılının Temmuz ayında başlayan yıkım süreciöncesi hak sahipleri konusunda sayısal bir veri eldeetmek amacıyla bir araştırma yaparak başlamış

hak sahiplerinin sözleşmeleri,projenin hazırlanıp onaylanması ve proje ile ilgiliher türlü çalışmanın koordinatörlüğünü yerinegetirmektedir.

belirtildiği gibi proje iki etaptanoluşuyor. Kentsel tasarım projeleri Öner Tokcantarafından hazırlanan i metrekarealanı kapsıyor İkinci etap ları isehenüz arazisi kesinleşmediği için belirsizliğinikoruyor. TOBAŞ Genel Müdürü FerhatErtürk'ün Büyükşehir Belediyesi internet sitesineyaptığı açıklamalarda hem de Büyükşehir BelediyeBaşkanı Melih Gökçek'in Pursaklar 1. ŞehircilikSempozyumu dahilinde yaptığı konuşmasının basınayansıyan bö belirtildiği

; 180 bin m 'lik alanda gölet, Şenyuvamahallesi, çevre yolu çubuk barajı bağlantısınısağlamak amacı ile 3 km uzunluğunda yol, tünel veviyadükten oluşan yeni ulaşım güzergâhı ve 650 binm2 özel rekreasyon (dinlence-eğlence) alanı inşaedilecek Yapılan açıklamalar doğrultusunda

öne çıközel rekreasyon alanında yer alacak yapılar farklıetkinliklere olanak sağlayacak çeşitlilikte

.Takip eden süreçte ise

Daha önce de

lk etap 3.600.000. projesinin detay

Hem

,

lümlerinde gibi birinci etapprojesinde

.projenin en çok an yönlerinden biri olan

2

düşünülmüş; Projede, yaklaşık 5000 kişiçeşitli dünya mutfaklarından seçkin

yemekler sunması öngörülen 5 adet lokanta, 2 adetaçık amfi; 2 adet beş yıldızlı otel, 4 adet cafe, çaybahçeleri, 2 adet pastane, 6 adet fast-food, çoksayıda büfe, 1 adet fitness merkezi, 1 adet düğünsalonu, 1 adet nikâh salonu, 1 adet tanıtım ve sergisalonu, 1 adet basketbol sahası, 1 adet futbol sahası,1 adet tenis sahası, 1 adet mini golf sahası, alışverişmerkezleri, çok sayıda dükkân, ilk ve ortaöğretimokulları, lise, sağlık ocağı, Ankara BüyükşehirBelediyesi kabul salonu ve Ankara BüyükşehirBelediyesi Konuk Evi inşa edilecek

Projede hak sahiplerine arsalarının büyüklüğüoranında farklılaşan alanlarda konut verilmesiöngörülmüş, ayrıca finansman sağlamak için de lükskonutların inşa edileceği açıklanmıştır. durum

sahiplerinin herhangi bir itiraz hakkı olmamaklaberaber, idarelerce belirlenen bedeli kabul etmez vesözleşme imzalamazlarsa, idarelere söz konusu alanıkamulaştırma hakkı tanınıyor. Bu noktada nceliklisorunlardan birisi söz konusu alanın değerinin arsaspekülasyonları nedeniyle 3'e, 4'e katlanması

hak sahiplerinin arazilerinin karşılığı olarakaldıkları bedelin proje dahilindeki bedele nazarançok düşük kalması bu insanların mağdur durumadüşmeleri Bu durumdan şikayetlerini özellikledile getiren mahalle sakinleri,

ucuza alındığını hem de kendilerineverilecek konutların inşa edileceği yeri seçmeşanslarının olmadığını iddia ederek bu durumdanşikayetçi olduklarını dile getiriyorlar. Burada birincil

lik birkongre merkezi,

.

Bu dahak

ö

sonucu,

vedir.

hem arazilerininederinden

1

56 57dosya kentsel donusumkentsel donusum

MART 2005 MART 2006

'güzelleştirme' amacı sessizce yaşanan yıkımsüreci düşünüldüğünde, kentsel dönüşümkavramını Türkiye'de ne şekilde algılandığınıortaya yması bakımından önemi birkez daha ortaya çıkıyor. Ayrıca, başkentte süregelen

dönüşüm projesi ve ilgilimeslek odalarında tartışılmadan ve projeniniçeriğine dair yeterlyapılmadan kentsel tasarımın ve uygulamalarınınbaşlaması tartışılması gerekli bir diğer konu olarakönem taşıyor.

Bilindiği gibi, Türkiye'de yalnızca İstanbulgibi büyük kentlerde değil, neredeyse tüm illerdehummalı bir kentsel dönüşüm çalışması söz konusu.Yerel yönetimlerin planlama yetkilerinde yapılandeğişikliklerle, kentsel dönüşüm alanı ilan edilenbölgelerde belediyelerin yetki alanları süreçteoluşabilecek aksamaları önlemek adınagenişletilirken, kentsel dönüşüm kavramınıkarşılayan bir tanım yapılmamasından kaynaklananbelirsizlik yerel yönetimlere istediği alandaistediği planlamayı yapma olanağı tanınmış oluyor.Bu durumun kentin sorunlu ve geri kalmışbölgelerinde hızla çözüme ulaşma yolundasağlayabileceği yararların yanı sıra boş alanların bilekentsel dönüşüm alanı adı altında keyfi ve kişiselçıkarlar doğrultusunda projelendirilmesi gibi birihtimali doğurduğu göz ardı ed Ayrıcamekansal bir müdahale olmasının yanı sıra daha çoksosyal yaşamdaki sorunları doğru planlanmış birçevre vasıtasıyla çözme amacı ile ortaya çıkankentsel dönüşüm projeleri, dönüştürmekte ya da

, ve

nko bu projenin

böylesi bir nin kamuoyunda

i bir bilgilendirme dahi

,

Ankara,

de

ilemez.

iyileştirmekte olduğu sosyal yapıya dair analizler veçalışmalar yapılarak hedefine ulaştırılabilecekken,

alanın ada parseldüzeni, fiziksel yapısındaki 'yeni'lik ve gösterişlimimari yapı vurgulanarak projelerin sosyal kimliğiikinci plana atılıyor.

Tekrar Kuzey Ankara Girişi Kentsel DönüşümProjesi'ne dönersek, bu proje yukarıda değinilen

çeve içinde tartışılabilecek -hem zamanhem de mekan açısından- en yakın örneklerdenbirisi. Proje henüz başladığı ve sonuca yönelikpopülist açıklamalar dışında pek fazla bilgiye sahipolunamadığı için, alanda yapılacak dönüşümünboyutlarını tasavvur etmek ve bu durumu farklıboyutlarını da göz önüne alarak tartışmak mümkünolmuyor. Bu nedenle bir ön çalışma olarak buyazıda Esenboğa yolunda nasıl bir proje yapıldığı vehangi aşamada olduğuna dair bilgilerimi sizlerlepaylaşmaya çalışacağım.

Kentsel Dönüşüm Projesi, AltındağBelediyesine bağlı Baraj Mahallesi ile KeçiörenBelediye'sine bağlı Şenyuva, Aktepe, Güzelyurt veYeşilöz Mahallelerinin bir bölümünü içine alanÇubuk Barajı havzası ile Esenboğa Yolu arasındakalan, yaklaşık 5 milyon nda, ikietap halinde hazırlanmaktadır. Projenin tümsüreçlerinin tek bir çatı altından idare edilmesiamacı ile, diğer kentsel dönüşüm projelerindeolduğu gibi bir müşavir firma olarak TOBAŞ (TopluKonut - Büyükşehir Belediyesi İnşaat Emlak Mimarlık

güncel uygulamalarda daha çok

güncel çer

Kuzey Ankara

metrekarelik bir ala

***

ve Proje A.Ş.), Büyükşehir Belediyesi ve TopluKonut İdaresi ortak girişimiyle kurulmuştur. KeçiörenBelediyesi'ne bağlı Şenyuva Mahallesinde alanahakim bir tepede inşa edilmiş merkez binası projearazisinin içinde yer alıyor. TOBAŞ çalışmalarına,2005 yılının Temmuz ayında başlayan yıkım süreciöncesi hak sahipleri konusunda sayısal bir veri eldeetmek amacıyla bir araştırma yaparak başlamış

hak sahiplerinin sözleşmeleri,projenin hazırlanıp onaylanması ve proje ile ilgiliher türlü çalışmanın koordinatörlüğünü yerinegetirmektedir.

belirtildiği gibi proje iki etaptanoluşuyor. Kentsel tasarım projeleri Öner Tokcantarafından hazırlanan i metrekarealanı kapsıyor İkinci etap ları isehenüz arazisi kesinleşmediği için belirsizliğinikoruyor. TOBAŞ Genel Müdürü FerhatErtürk'ün Büyükşehir Belediyesi internet sitesineyaptığı açıklamalarda hem de Büyükşehir BelediyeBaşkanı Melih Gökçek'in Pursaklar 1. ŞehircilikSempozyumu dahilinde yaptığı konuşmasının basınayansıyan bö belirtildiği

; 180 bin m 'lik alanda gölet, Şenyuvamahallesi, çevre yolu çubuk barajı bağlantısınısağlamak amacı ile 3 km uzunluğunda yol, tünel veviyadükten oluşan yeni ulaşım güzergâhı ve 650 binm2 özel rekreasyon (dinlence-eğlence) alanı inşaedilecek Yapılan açıklamalar doğrultusunda

öne çıközel rekreasyon alanında yer alacak yapılar farklıetkinliklere olanak sağlayacak çeşitlilikte

.Takip eden süreçte ise

Daha önce de

lk etap 3.600.000. projesinin detay

Hem

,

lümlerinde gibi birinci etapprojesinde

.projenin en çok an yönlerinden biri olan

2

düşünülmüş; Projede, yaklaşık 5000 kişiçeşitli dünya mutfaklarından seçkin

yemekler sunması öngörülen 5 adet lokanta, 2 adetaçık amfi; 2 adet beş yıldızlı otel, 4 adet cafe, çaybahçeleri, 2 adet pastane, 6 adet fast-food, çoksayıda büfe, 1 adet fitness merkezi, 1 adet düğünsalonu, 1 adet nikâh salonu, 1 adet tanıtım ve sergisalonu, 1 adet basketbol sahası, 1 adet futbol sahası,1 adet tenis sahası, 1 adet mini golf sahası, alışverişmerkezleri, çok sayıda dükkân, ilk ve ortaöğretimokulları, lise, sağlık ocağı, Ankara BüyükşehirBelediyesi kabul salonu ve Ankara BüyükşehirBelediyesi Konuk Evi inşa edilecek

Projede hak sahiplerine arsalarının büyüklüğüoranında farklılaşan alanlarda konut verilmesiöngörülmüş, ayrıca finansman sağlamak için de lükskonutların inşa edileceği açıklanmıştır. durum

sahiplerinin herhangi bir itiraz hakkı olmamaklaberaber, idarelerce belirlenen bedeli kabul etmez vesözleşme imzalamazlarsa, idarelere söz konusu alanıkamulaştırma hakkı tanınıyor. Bu noktada nceliklisorunlardan birisi söz konusu alanın değerinin arsaspekülasyonları nedeniyle 3'e, 4'e katlanması

hak sahiplerinin arazilerinin karşılığı olarakaldıkları bedelin proje dahilindeki bedele nazarançok düşük kalması bu insanların mağdur durumadüşmeleri Bu durumdan şikayetlerini özellikledile getiren mahalle sakinleri,

ucuza alındığını hem de kendilerineverilecek konutların inşa edileceği yeri seçmeşanslarının olmadığını iddia ederek bu durumdanşikayetçi olduklarını dile getiriyorlar. Burada birincil

lik birkongre merkezi,

.

Bu dahak

ö

sonucu,

vedir.

hem arazilerininederinden

1

56 57dosya kentsel donusumkentsel donusum

MART 2005 MART 2006

milletine saygılı insanlarız, devletimize karşıçıkmayız. yerek açıklıyor proje hakkında hiçbirbilgi olmadığı halde böyle bir yenileme süreciniolumlu karşıladıklarını sorunlarını

yazdıkları dilekçelere cevap verenolmamasından da şikayetçi olduklarını

dile getiriyor anda hak sahibi olmayan vatandaşlariçin, yani kiracılar ve 1 Ocak 2000'den sonra yapılanyapıların sahipleri için ise

ilmemiş. TOBAŞ yetkilileri, bu konumdakiinsanlara ancak TOKİ'nin ucuz konut çalışmalarındanyararlanmalarını

2005 yılının Temmuz ayında yıkım süreci başlayanve 2008 yılında ilk etabının bitmesi planlanan KuzeyAnkara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi henüzbaşlangıç aşamasında ancak yine de öncelikleaşılması gereken problemler Projeninsosyal içerikli bir kentsel dönüşüm projesi olaraktasarlanması ve planlama tasarım ve kararsüreçlerinde katılımcı bir politika izlenmesi kentseldönüşüm projelerinin gerektirdiği koşullar olmaklaberaber böyle bir uygulama sosyal yapıya ve kenttekieşitsiz bölüşüme de sağlıklı bir

Kentsel dönüşüm projelerini kentselrantın yer ve el değiştirmesine araç olarak değil,kentin fiziksel ve sosyal yapısındaki bozulmalara,sorunlu genişleme süreçlerine ve kentsel yoksulluğ

olabilecek bir yöntem olarakdeğerlendirilmesi daha iyi bir kent ve daha iyi biryaşam için öncelikli öneme sahiptir. Türkiye'de ivmekazanan kentsel dönüşüm çalışmalarının bubağlamda değerlendirilebilmesi ve ileriye dönükyatırımların yalnızca maddi kar getirmesi amacıyladeğil, kent yaşamının herkes için aynı derecedegüzelleştirilmesi için yapılabilmesi , tüm bukonuların farklı bakış açılarını bir araya geldiği yerolan kentte, kentliyle paylaşılarak uygulanması ilemümkün olabilir.

” di veleri

, ne var kidinleyen, veyakimsenin de

. Al

özel bir çözümgetir

önerebileceklerini belirtiyorlar.

söz konusu.

özellikle

çözümgetirebilecektir. n

açözüm

ise ancak

1 TOBAŞ Genel Müdürü Ferhat Ertürk'ün BüyükşehirBelediyesi internet sitesinde 4 şubat 2006 tarihindeyayınlanan açıklamalarından alıntılanmıştır.[INTERNET:http://www.ankara-bld.gov.tr/haberler.asp?offset=20, 04.02.2006]

çelişki iki taraflı bir adaletsizliğin söz konusuolması. Bir tarafta Protokol Yolu Projesiçerçevesinde düşünüldüğünde hak sahiplerininranttan aldıkları payın göreli düşük olması sözkonusuyken, diğer tarafta, gecekondulaşmanınyarattığı temel sorunlardan biri olan, işgalciyken haksahibi olma durumunun kentliler arasında yol açtığıadaletsizlikten

aha önce de vurgulandığı üzere TOBAŞ hak sahibiolacak kişi sayısı hakkında bir ön çalışma yapmışburada gecekondunun yapım yılını esas almıştır.Buna göre, t gecekondusunu 1Ocak 2000 tarihinden önce yaptığını bu tarihtenönce ödenmiş bir emlak vergisi makbuzuylaispatlayabilen kişiler hak sahibi olarak konut almahakkını elde edebilirler. Bu kişiler, konutlarıtamamlanana dek, 200 YTL kira yardımı veyaBüyükşehir Belediyesine ait lojmanları geçici olarakkullanma olanağına sahipler. Ancak, Baraj MahallesiMuhtarı Arif Gümüşkendilerine bilgi vermediğini, şimdi ise hak sahipliğikonusunda ciddi sorunlar yaşandığını, bir çokinsanın aradan uzun yıllar geçmesi sebebiyle 1Ocak 2000 tarihinden öncesine ait makbuzlarınıbulamadıkları için, belediyelerde varolan kayıtlararağmen, haklarını yitirdiklerini belirtiyor. Ayrıca,hak sahibi olup son 8 aydır kira yardımını alamayaninsanların bulunduğunu ve bu insanların mağdur

bahsedilebilir.

D

apusu olanlar ile,

, kimsenin daha önce gelip

edildiğini Bu noktadaprojenin sosyal içeriğinin geri planda kalması,

deki kentsel yaşam standartlarınıyükseltip, diğer yandan da mevcut kullanıcılarınıdışlayarak, kent mekanının eşitsiz kullanımınaçözüm olmaktan uzaklaşması

istiyorum

bugüne kadaryıkılması planlanan 6570 gecekondudan 4500 tanesiyıkılmış TOBAŞ'tan edinilen bilgiye görealan gecekonduların da Haziran ayı itibariyle

başlayacak olan yıkım 2. etabı çerçevesindeyıkılması planlanıyor.

henüz evleri yıkılmamış olan mahallesakinleri ise aylardır su, elektrik, ulaşım, eğitim,ibadet gibi temel ihtiyaçları ile, özellikle güvenliklerikonusunda ciddi problemler yaşadıklarını,kendileriyle hiç kimsenin ilgilenmemesindenşikayetçi olduklarını bel Mahallemuhtarının verdiği bilgiye göre yollar, okullar vecamiler yıkıldığı için yaşanan problemlerin yanı sıraalandaki yıkıntıların birtakım yeni kullanıcıları–uyuşturucu ve uçucu madde bağımlıları, evsizler vehırsızlar gibi- gecekonduları iyeedilmemiş olan mahalleliler oluyor,yaşadıkları yerden bir an önce kaçmaya çalışıyorlarTüm bunlara rağmen yıkım sürecinin olaysızolmasını ise Muhtar Arif Gümüş, “Bizler vatanına

de özellikle vurguluyor.bir

yandan o bölge

yorumunu özelliklevurgulamak .

Proje dahilinde, Temmuz 2005'ten

bulunuyor.k

Ancak Baraj Mahallesi'nin birbölümünde,

irtiyorlar.

sebebiyle henüz tahltedirgin

.

58 59dosya kentsel donusumkentsel donusum

milletine saygılı insanlarız, devletimize karşıçıkmayız. yerek açıklıyor proje hakkında hiçbirbilgi olmadığı halde böyle bir yenileme süreciniolumlu karşıladıklarını sorunlarını

yazdıkları dilekçelere cevap verenolmamasından da şikayetçi olduklarını

dile getiriyor anda hak sahibi olmayan vatandaşlariçin, yani kiracılar ve 1 Ocak 2000'den sonra yapılanyapıların sahipleri için ise

ilmemiş. TOBAŞ yetkilileri, bu konumdakiinsanlara ancak TOKİ'nin ucuz konut çalışmalarındanyararlanmalarını

2005 yılının Temmuz ayında yıkım süreci başlayanve 2008 yılında ilk etabının bitmesi planlanan KuzeyAnkara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi henüzbaşlangıç aşamasında ancak yine de öncelikleaşılması gereken problemler Projeninsosyal içerikli bir kentsel dönüşüm projesi olaraktasarlanması ve planlama tasarım ve kararsüreçlerinde katılımcı bir politika izlenmesi kentseldönüşüm projelerinin gerektirdiği koşullar olmaklaberaber böyle bir uygulama sosyal yapıya ve kenttekieşitsiz bölüşüme de sağlıklı bir

Kentsel dönüşüm projelerini kentselrantın yer ve el değiştirmesine araç olarak değil,kentin fiziksel ve sosyal yapısındaki bozulmalara,sorunlu genişleme süreçlerine ve kentsel yoksulluğ

olabilecek bir yöntem olarakdeğerlendirilmesi daha iyi bir kent ve daha iyi biryaşam için öncelikli öneme sahiptir. Türkiye'de ivmekazanan kentsel dönüşüm çalışmalarının bubağlamda değerlendirilebilmesi ve ileriye dönükyatırımların yalnızca maddi kar getirmesi amacıyladeğil, kent yaşamının herkes için aynı derecedegüzelleştirilmesi için yapılabilmesi , tüm bukonuların farklı bakış açılarını bir araya geldiği yerolan kentte, kentliyle paylaşılarak uygulanması ilemümkün olabilir.

” di veleri

, ne var kidinleyen, veyakimsenin de

. Al

özel bir çözümgetir

önerebileceklerini belirtiyorlar.

söz konusu.

özellikle

çözümgetirebilecektir. n

açözüm

ise ancak

1 TOBAŞ Genel Müdürü Ferhat Ertürk'ün BüyükşehirBelediyesi internet sitesinde 4 şubat 2006 tarihindeyayınlanan açıklamalarından alıntılanmıştır.[INTERNET:http://www.ankara-bld.gov.tr/haberler.asp?offset=20, 04.02.2006]

çelişki iki taraflı bir adaletsizliğin söz konusuolması. Bir tarafta Protokol Yolu Projesiçerçevesinde düşünüldüğünde hak sahiplerininranttan aldıkları payın göreli düşük olması sözkonusuyken, diğer tarafta, gecekondulaşmanınyarattığı temel sorunlardan biri olan, işgalciyken haksahibi olma durumunun kentliler arasında yol açtığıadaletsizlikten

aha önce de vurgulandığı üzere TOBAŞ hak sahibiolacak kişi sayısı hakkında bir ön çalışma yapmışburada gecekondunun yapım yılını esas almıştır.Buna göre, t gecekondusunu 1Ocak 2000 tarihinden önce yaptığını bu tarihtenönce ödenmiş bir emlak vergisi makbuzuylaispatlayabilen kişiler hak sahibi olarak konut almahakkını elde edebilirler. Bu kişiler, konutlarıtamamlanana dek, 200 YTL kira yardımı veyaBüyükşehir Belediyesine ait lojmanları geçici olarakkullanma olanağına sahipler. Ancak, Baraj MahallesiMuhtarı Arif Gümüşkendilerine bilgi vermediğini, şimdi ise hak sahipliğikonusunda ciddi sorunlar yaşandığını, bir çokinsanın aradan uzun yıllar geçmesi sebebiyle 1Ocak 2000 tarihinden öncesine ait makbuzlarınıbulamadıkları için, belediyelerde varolan kayıtlararağmen, haklarını yitirdiklerini belirtiyor. Ayrıca,hak sahibi olup son 8 aydır kira yardımını alamayaninsanların bulunduğunu ve bu insanların mağdur

bahsedilebilir.

D

apusu olanlar ile,

, kimsenin daha önce gelip

edildiğini Bu noktadaprojenin sosyal içeriğinin geri planda kalması,

deki kentsel yaşam standartlarınıyükseltip, diğer yandan da mevcut kullanıcılarınıdışlayarak, kent mekanının eşitsiz kullanımınaçözüm olmaktan uzaklaşması

istiyorum

bugüne kadaryıkılması planlanan 6570 gecekondudan 4500 tanesiyıkılmış TOBAŞ'tan edinilen bilgiye görealan gecekonduların da Haziran ayı itibariyle

başlayacak olan yıkım 2. etabı çerçevesindeyıkılması planlanıyor.

henüz evleri yıkılmamış olan mahallesakinleri ise aylardır su, elektrik, ulaşım, eğitim,ibadet gibi temel ihtiyaçları ile, özellikle güvenliklerikonusunda ciddi problemler yaşadıklarını,kendileriyle hiç kimsenin ilgilenmemesindenşikayetçi olduklarını bel Mahallemuhtarının verdiği bilgiye göre yollar, okullar vecamiler yıkıldığı için yaşanan problemlerin yanı sıraalandaki yıkıntıların birtakım yeni kullanıcıları–uyuşturucu ve uçucu madde bağımlıları, evsizler vehırsızlar gibi- gecekonduları iyeedilmemiş olan mahalleliler oluyor,yaşadıkları yerden bir an önce kaçmaya çalışıyorlarTüm bunlara rağmen yıkım sürecinin olaysızolmasını ise Muhtar Arif Gümüş, “Bizler vatanına

de özellikle vurguluyor.bir

yandan o bölge

yorumunu özelliklevurgulamak .

Proje dahilinde, Temmuz 2005'ten

bulunuyor.k

Ancak Baraj Mahallesi'nin birbölümünde,

irtiyorlar.

sebebiyle henüz tahltedirgin

.

58 59dosya kentsel donusumkentsel donusum

Cengiz Kabaoğlu A. Ege Yıldırım, Mayıs 2006

KAYAKAPI PROJESİ VE ÜRGÜP'TE KENTSEL DÖNÜŞÜM

GİRİŞ

Kayakapı Kültürel ve Doğal Çevre Koruma veCanlandırma Projesi

KAYAKAPI MAHALLESİ VE KAYAKAPIPROJESİNİN KISA GEÇMİŞİ

Mimarlık ve planlama camiasının belirli bir süredirönemli tartışma konularından olan kentsel dönüşüm,ülkemizin çeştili kentlerinde farklı biçimlerdeyaşanmaktadır. İstanbul gibi büyük kentlerdeki devve dinamik dönüşüm projeleri, her sektörden vegörüşten aktörü tartışmanın içine çekmekte iken,görece daha küçük fakat kendi özel dinamikleri ilegelişen şehirlerimizde de ilgiye ve izlemeye değer'dönüşüm'ler gerçekleşmektedir. Bu şehirlerden biriÜrgüp, şehirdeki güncel 'dönüşüm unsuru' ise

Kayakapı Mahallesi, Ürgüp kent merkezinde, EsbelliKayası olarak bilinen yükseltinin kuzeydoğuyamacında yer alan tarihi bir yerleşim alanıdır. Alan,

'dir.

1985 yılında 'ne dahiledilmiş olan '

'nın sınırları içinde yer almaktadır.

aklaşık ) büyüklüğünde,toplam den oluşan alanın, 6.5 hektarlık(182 parsellik) bir bölümü üst kotlardaki eğimliarazide yapılaşmış yoğun kentsel dokudan, 20.5hektarlık (76 parsellik) bölümü ise daha alt kotlarda,kısmen tarım amacıyla kullanılan açık alanlardanoluşmaktadır. Kayakapı Projesi kapsamında yapılananalizlerle, kentsel dokuda,

adet yığma taş teknikleri ile yapılmış mekanınbirbiriyle organik olarak bütünleşmesiyle oluşan

grubu saptanmıştır. Ayrıca, birkısmı halihazırda tescilli, bir kısmı da KayakapıProjesi çalışmaları sonucunda tescillenmiş olan,kilise, cami, hamam, çeşme, konut vb anıtsal ve sivilyapılar ile güvercinlik ve peribacalarından oluşan 20adet korunması gereklibulunmaktadır. Nevşehir Kültür ve Tabiat VarlıklarınıKoruma Kurulu'nun 1999 yılında hazırladığı

UNESCO Dünya Mirası ListesiGöreme Milli Parkı ve Kapadokya

Kayalık Alanları

el yapı

kültür ve tabiat varlığı

Y (266.500 m

adet kaya oyma,

27 hektar258 parsel

1215286

421adet geleneks

2

1/25.000 ölçekli sit sınırlarına göre, Kayakapı sınırlarıdahilindeki açık alanlar, 1. ve 3. derece alanıolar alanı olaraktescillidir.

Birçok farklı statüyü birden taşıyan proje alanı, aynızamanda 1973 yılında ilan edilmiş ve daha sonradaraltılmış olan , 2005 yılıbaşındaki Bakanlar Kurulu kararı sonucunda aldığıyeni isim ile de

i içinde kalmaktadır. Alanı etkileyenbir diğer önemli yasal gelişme ise, 1969 yılında, kayadüşmesi ve kaya oyma mekanlarda çökme tehlikesigerekçesiyle, afet bölgesi ilan edilmesi olmuştur.Bunun ardından başlayan ve 1984'te tamamlanan

sonunda, mahalle nüfusunun çoğu,şehrin ortasından geçen Damsa Çayı'nın doğuyakasında kurulan, yine Kapadokya'daki yerleşimlerderastlanan tipik ' şmiştir.Bu gelişmeler sonucunda bugünkü KayakapıMahallesi, kendi haline bırakılmış yarı yıkık yapıları vedoğal öğeleri ile bir yandan şehrin hafızasındayerleşen gizemli bir doku kazanmış, diğer yandan dagiderek yok olma sürecine girmiştir.

Kayakapı Mahallesi'nin yeniden ele alınması,'nin, 2000 yılından itibaren, alanın daha

fazla yıpranmadan turizm potansiyelinindeğerlendirilmesine yönelik girişimlerinin, alana ilgigösteren bir yatırımcıyla, ilebuluşması sonucunda mümkün olmuştur. Projeyönetiminden sorumlu firma olarak ise

,Kayakapı Projesi için 2002 yılının Kasım ayındaçalışmalara başlamıştır.

Kayakapı Mahallesi'nde yeni bir jeolojik incelemeyapılmış ve alan 20.11.2000 tarihinde Bayındırlık veİskan Bakanlığı'nca afet bölgesi kapsamındançıkarılmıştır. Alanın kentsel dokudan oluşan kısmı,Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını KorumaKurulu'nun 10.02.2001 tarihli kararı ile 1/1.000ölçekte kentsel sit alanı ilan edilmiştir. Bu kısımdakiözel mülklerin kamulaştırılması ve Belediye tarafındanyatırımcıya 49 yıllığına kiralanması suretiyle, '

' olarak bilinen modelinuygulanması kararlaştırılmış, bu çerçevede ÜrgüpBelediyesi ve Eski Kapadokya AŞ projenin ortaklarıolmuştur.

En kısa tanımı ile , KayakapıMahallesi'nin, tarihi yapıları, kentsel dokusu ve doğalalanlarıyla birlikte bir ' olarak korunmasıve ağırlıklı işlevlerle canlandırılmasınıkonu almaktadır. Projenin iki temel amacı, bir yandanmahalle ölçeğinde bir tarihi dokunun içerdiği kültürelve doğal değerleri ile korunmasını sağlamak; diğeryandan da alanda uluslararası standartlarda bir turizm

doğal sit

Nevşehir Turizm Bölgesi

Kapadokya Kültür ve Turizm Korumave Gelişim Bölges

boşaltılma süreci

Eski Kapadokya AŞ

KA.BA EskiEserler Koruma ve Değerlendirme – Mimarlık Ltd

restoreet – işlet – devret

PROJENİN AMACI VE İLKELERİ

Kayakapı Projesi

çevre mirası'

ak , kentsel doku ise

' mahallesine yerle

1 kentsel sit

Afet Evleri

ÜrgüpBelediyesi

kültür turizmi

yatırımını gerçekleştirmektir.

Kayakapı Projesi'nin ana ilkeleri şöyle özetlenebilir:Alanın anlayışıçerçevesinde; (kültürturizmi) arasındaki ile karşılıklı yararilişkisinin gözetilmesi ve alanın aşırı kullanımbaskılarından korunması için belirlenecek

ne uyulması;Ulusal ve uluslararası düzeyde geçerli olan,özellikle UNESCO'nun ortaya koyduğu bilimsel

Gerek görsel anlamda, gerek yönetim ve işletimsüreçleri açısından nünkorunması;

anafikrine dayanan temalardoğrultusunda geliştirilmesi;

ortaya çıkarılması vekorunması;Doğrudan alanın kendisinin, yerli – yabancıziyaretç

Alanınbir parçası olarak ele alınması;

atilköyü' oluşturmaktansa,

bir kültürel turizm alanının sunduğuimkanların yerel halka ve ziyaretçilereyaşatılması;

olarak katkıdabulunacak şekilde geliştirilmesi

�

�

�

�

�

�

�

�

�

sürdürülebilir gelişme

taşıma

alanın bütünlüğü

Kapadokya – Ürgüp – Kayakapı

Alanın değerleri

yarı kentselkimliğin

ve çok işlevli çözümler

Ürgüp şehri ilebütünleşen

koruma – kullanmadenge

kapasiteleri

koruma ölçütleri

sunulan ve sergilenenkültürel bir alan

-harabelik

Çok merkezli

sosyo-ekonomik

'

'nin kabul edilmesi;

'

Projeninüçlemesi

'nin

ilere ziyaretçilereolarak düzenlenmesi;

görüntüsünün,

'in tercihedilmesi;Kentsel çevresinden kopuk bir 't

Projenin Ürgüp'e

Kayakapı Mahallesi ve çevresinin genel görünümü Kayakapı Mahallesi'nin genel görünümü

Kayakapı Koruma Planı 1/1.000 ölçekli Kararlar Paftası

60 61dosya kentsel donusumkentsel donusum

Tü

rkiy

e’d

enö

rnek

ler

Cengiz Kabaoğlu A. Ege Yıldırım, Mayıs 2006

KAYAKAPI PROJESİ VE ÜRGÜP'TE KENTSEL DÖNÜŞÜM

GİRİŞ

Kayakapı Kültürel ve Doğal Çevre Koruma veCanlandırma Projesi

KAYAKAPI MAHALLESİ VE KAYAKAPIPROJESİNİN KISA GEÇMİŞİ

Mimarlık ve planlama camiasının belirli bir süredirönemli tartışma konularından olan kentsel dönüşüm,ülkemizin çeştili kentlerinde farklı biçimlerdeyaşanmaktadır. İstanbul gibi büyük kentlerdeki devve dinamik dönüşüm projeleri, her sektörden vegörüşten aktörü tartışmanın içine çekmekte iken,görece daha küçük fakat kendi özel dinamikleri ilegelişen şehirlerimizde de ilgiye ve izlemeye değer'dönüşüm'ler gerçekleşmektedir. Bu şehirlerden biriÜrgüp, şehirdeki güncel 'dönüşüm unsuru' ise

Kayakapı Mahallesi, Ürgüp kent merkezinde, EsbelliKayası olarak bilinen yükseltinin kuzeydoğuyamacında yer alan tarihi bir yerleşim alanıdır. Alan,

'dir.

1985 yılında 'ne dahiledilmiş olan '

'nın sınırları içinde yer almaktadır.

aklaşık ) büyüklüğünde,toplam den oluşan alanın, 6.5 hektarlık(182 parsellik) bir bölümü üst kotlardaki eğimliarazide yapılaşmış yoğun kentsel dokudan, 20.5hektarlık (76 parsellik) bölümü ise daha alt kotlarda,kısmen tarım amacıyla kullanılan açık alanlardanoluşmaktadır. Kayakapı Projesi kapsamında yapılananalizlerle, kentsel dokuda,

adet yığma taş teknikleri ile yapılmış mekanınbirbiriyle organik olarak bütünleşmesiyle oluşan

grubu saptanmıştır. Ayrıca, birkısmı halihazırda tescilli, bir kısmı da KayakapıProjesi çalışmaları sonucunda tescillenmiş olan,kilise, cami, hamam, çeşme, konut vb anıtsal ve sivilyapılar ile güvercinlik ve peribacalarından oluşan 20adet korunması gereklibulunmaktadır. Nevşehir Kültür ve Tabiat VarlıklarınıKoruma Kurulu'nun 1999 yılında hazırladığı

UNESCO Dünya Mirası ListesiGöreme Milli Parkı ve Kapadokya

Kayalık Alanları

el yapı

kültür ve tabiat varlığı

Y (266.500 m

adet kaya oyma,

27 hektar258 parsel

1215286

421adet geleneks

2

1/25.000 ölçekli sit sınırlarına göre, Kayakapı sınırlarıdahilindeki açık alanlar, 1. ve 3. derece alanıolar alanı olaraktescillidir.

Birçok farklı statüyü birden taşıyan proje alanı, aynızamanda 1973 yılında ilan edilmiş ve daha sonradaraltılmış olan , 2005 yılıbaşındaki Bakanlar Kurulu kararı sonucunda aldığıyeni isim ile de

i içinde kalmaktadır. Alanı etkileyenbir diğer önemli yasal gelişme ise, 1969 yılında, kayadüşmesi ve kaya oyma mekanlarda çökme tehlikesigerekçesiyle, afet bölgesi ilan edilmesi olmuştur.Bunun ardından başlayan ve 1984'te tamamlanan

sonunda, mahalle nüfusunun çoğu,şehrin ortasından geçen Damsa Çayı'nın doğuyakasında kurulan, yine Kapadokya'daki yerleşimlerderastlanan tipik ' şmiştir.Bu gelişmeler sonucunda bugünkü KayakapıMahallesi, kendi haline bırakılmış yarı yıkık yapıları vedoğal öğeleri ile bir yandan şehrin hafızasındayerleşen gizemli bir doku kazanmış, diğer yandan dagiderek yok olma sürecine girmiştir.

Kayakapı Mahallesi'nin yeniden ele alınması,'nin, 2000 yılından itibaren, alanın daha

fazla yıpranmadan turizm potansiyelinindeğerlendirilmesine yönelik girişimlerinin, alana ilgigösteren bir yatırımcıyla, ilebuluşması sonucunda mümkün olmuştur. Projeyönetiminden sorumlu firma olarak ise

,Kayakapı Projesi için 2002 yılının Kasım ayındaçalışmalara başlamıştır.

Kayakapı Mahallesi'nde yeni bir jeolojik incelemeyapılmış ve alan 20.11.2000 tarihinde Bayındırlık veİskan Bakanlığı'nca afet bölgesi kapsamındançıkarılmıştır. Alanın kentsel dokudan oluşan kısmı,Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını KorumaKurulu'nun 10.02.2001 tarihli kararı ile 1/1.000ölçekte kentsel sit alanı ilan edilmiştir. Bu kısımdakiözel mülklerin kamulaştırılması ve Belediye tarafındanyatırımcıya 49 yıllığına kiralanması suretiyle, '

' olarak bilinen modelinuygulanması kararlaştırılmış, bu çerçevede ÜrgüpBelediyesi ve Eski Kapadokya AŞ projenin ortaklarıolmuştur.

En kısa tanımı ile , KayakapıMahallesi'nin, tarihi yapıları, kentsel dokusu ve doğalalanlarıyla birlikte bir ' olarak korunmasıve ağırlıklı işlevlerle canlandırılmasınıkonu almaktadır. Projenin iki temel amacı, bir yandanmahalle ölçeğinde bir tarihi dokunun içerdiği kültürelve doğal değerleri ile korunmasını sağlamak; diğeryandan da alanda uluslararası standartlarda bir turizm

doğal sit

Nevşehir Turizm Bölgesi

Kapadokya Kültür ve Turizm Korumave Gelişim Bölges

boşaltılma süreci

Eski Kapadokya AŞ

KA.BA EskiEserler Koruma ve Değerlendirme – Mimarlık Ltd

restoreet – işlet – devret

PROJENİN AMACI VE İLKELERİ

Kayakapı Projesi

çevre mirası'

ak , kentsel doku ise

' mahallesine yerle

1 kentsel sit

Afet Evleri

ÜrgüpBelediyesi

kültür turizmi

yatırımını gerçekleştirmektir.

Kayakapı Projesi'nin ana ilkeleri şöyle özetlenebilir:Alanın anlayışıçerçevesinde; (kültürturizmi) arasındaki ile karşılıklı yararilişkisinin gözetilmesi ve alanın aşırı kullanımbaskılarından korunması için belirlenecek

ne uyulması;Ulusal ve uluslararası düzeyde geçerli olan,özellikle UNESCO'nun ortaya koyduğu bilimsel

Gerek görsel anlamda, gerek yönetim ve işletimsüreçleri açısından nünkorunması;

anafikrine dayanan temalardoğrultusunda geliştirilmesi;

ortaya çıkarılması vekorunması;Doğrudan alanın kendisinin, yerli – yabancıziyaretç

Alanınbir parçası olarak ele alınması;

atilköyü' oluşturmaktansa,

bir kültürel turizm alanının sunduğuimkanların yerel halka ve ziyaretçilereyaşatılması;

olarak katkıdabulunacak şekilde geliştirilmesi

�

�

�

�

�

�

�

�

�

sürdürülebilir gelişme

taşıma

alanın bütünlüğü

Kapadokya – Ürgüp – Kayakapı

Alanın değerleri

yarı kentselkimliğin

ve çok işlevli çözümler

Ürgüp şehri ilebütünleşen

koruma – kullanmadenge

kapasiteleri

koruma ölçütleri

sunulan ve sergilenenkültürel bir alan

-harabelik

Çok merkezli

sosyo-ekonomik

'

'nin kabul edilmesi;

'

Projeninüçlemesi

'nin

ilere ziyaretçilereolarak düzenlenmesi;

görüntüsünün,

'in tercihedilmesi;Kentsel çevresinden kopuk bir 't

Projenin Ürgüp'e

Kayakapı Mahallesi ve çevresinin genel görünümü Kayakapı Mahallesi'nin genel görünümü

Kayakapı Koruma Planı 1/1.000 ölçekli Kararlar Paftası

60 61dosya kentsel donusumkentsel donusum

Tü

rkiy

e’d

enö

rnek

ler

Proje kapsamında, eski konut dokusunda konaklamaimkanları yaratılması, aynı zamanda Kayakapı'nın

'nı oluşturan, geçmiş mahalleyaşantısına özgü geleneklerin, özgününe sadık fakatyaratıcı yorumlarla canlandırılarak ziyaretçileretanıtılması planlanmaktadır. Proje kapsamındahazırlanan ve 2005 Haziran ayında onaylanan

da bu doğrultudakararlar getirilmiştir: Kayakapı Mahallesi'nin idarisınırlarını oluşturan alan, ' 'olarak belirlenmiş, bu alanın yoğun kentseldokusunun üst kotlardaki kısmı '

', alt kotlardaki ve kentsel doku ilebirlikte teraslı bahçeler de içeren kısmı '

', alanın kuzeybatı yönünde ve şehirmerkezinden daha uzaktaki, kamulaştırmakapsamına alınmayan bağlık – bahçelik arazileriçeren kısmı ise '

' olarak öngörülmüştür. Buana kullanım alanları, ağırlıklı kullanım türlerinibelirten 10 alt-başlık (konaklama, ticaret, kültür,sağlık – spor, teknik altyapı, tarım ve karmakullanım alanları) altında düzenlenmiş veprojelendirme düzeyine inen kademede 38 adet Alt-Proje Alanı biçiminde ayrıntılandırılmıştır. Ayrıca,Özel Turizm Projesi Alanı ile Ürgüp'ünkuzeydoğusundan geçen çevre yolu arasında kalandoğal alanlar da 'Doğal Karakteri Korunacak Alan'olarak bu plan dahilinde yapılaşmaya karşı korumaaltına alınmıştır.

soyut kültürel mirası

Koruma ve Geliştirme Planı

Özel Turizm Proje Alanı

KonaklamalıTurizm Alanı

GünübirlikTurizm Alanı

Mevcut Durumu SürdürülecekTarımsal Nitelikli Alan

'nda2

PROJEDE GÜNCEL DURUM VE BEKLENTİLER

Planlama – Projelendirme –Uygulama – İşletme Safhaları

Koruma Planı

sı

AlanYorum ve Sunumu Planlaması

projelendirme çalışmaları

tanıtım çalışmaları

Kayakapı Projesi'nin bugünkü durumunabakıldığında,

halinde kavranan işprogramının çalışmalarınaodaklandığı, ancak bu karmaşık projenin birbirinekoşut olarak gerçekleşen birçok koldan ilerlemeyedevam ettiği görülebilir. Planlama safhasının büyükbir bölümünü oluşturan 'nın yürürlüğegirmesi, projenin geleceğini güvenceye alan önemlibir dönüm noktası olarak kabul edilebilir. Busafha ve devam eden çalışmalar, farklıkatılımcıları farklı düzeylerde proje içine alacak olan

çalışmasını ve proje çalışmalarının halka sunulmasıamacıyla düzenlenecek sergileri de içeren

'nı içermektedir.

kapsamında, altyapı ve kaya güvenliği gibimühendislik projeleri; ilk etap Alt-Projelerinin vebaşlıca tescilli yapıların koruma – onarımprojelerinin hazırlanması ve Koruma Kurulu'nasunulması bulunmaktadır. Başlangıçtan itibarenönem verilen , basın toplantıları,halk temsilcilerine sunuşlar, çeşitli basın ve meslekiyayın organlarında yazılar, ücretsiz vetanıtım ofisi gibi yollarla sürmüş olup, Mayıs 2006itibariyle Proje Bülteni 7. sayısı basılmıştır ve projeinternet sitesi ( eleriyapılmaktadır. Bu çalışmalar dolayısıyla Proje gerek

projelendirme

Gayrimenkul Finansman Modeli Planlama

Proje Bülteni

da yer alan

Bugün devam eden

) güncellemwww.kayakapi.com

Ürgüp kamuoyu gerekse Türkiye'nin çeşitlikesimlerinde oldukça iyi bilinen bir proje olmuştur.Proje Ortakları ve Proje Yönetimi, gerek projeninihtiyacı olan uluslararası kredi ve hibe kaynaklarınıedinmek gerekse projenin kamuoyunda doğrualgılanması açısından tanıtım belgelerininhazırlanmasına önem vermektedir.

kapsamındaarazide temizlik ve boşaltmaya yönelik

başlamıştır

addi kaynak gerektiren buyoğun çalışma süreci, Proje Ortakları ve ProjeYönetimi açısından projenin ne kadar çok aşamakaydettiğini göstermektedir. Ancak esas mimarionarım ve yapım uygulamalarının hız kazanması vedaha sonra da işletmenin açılması ile, p

kamuoyuna tamanlamıyla mümkün olacaktır. Buna bağlıolarak da projenin

nin fiziksel, sosyal, ekonomik vbçeşitli boyutlardaki dönüşümler ile ortaya çıkmasıbeklenmektedir. Kayakapı Projesi beklenen yoldailerlemeye devam ederse, Ürgüp'te yepyeni birdönemin başladığını görmek mümkün olacaktır.

Kayakapı Projesi'nin bir ilkesi olaran öngörülen,Ürgüp'e getirmesi

şöyle sıralanmaktadır:Atıl kalmış bir alanın değerlendirilerek vekorunarak gelecek nesillere aktarılması;Başka koruma – onarım uygulamaları ve turizmgirişimleri için nitelikli bir örnek teşkil etmesi;Geleneksel yapıların onarımı ve geleneksel elsanatlarının gelişimine katkı sağlanması, üretimbiçimleri ve gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesiile yerel istihdam olanaklarının artırılması;

Bir yandan da

.

Büyük emek, zaman ve m

rojeninkendi

Uygulama Safhası

başarısını ve kalıcılığınıkanıtlaması

kentsel ölçeğe yansıyan dahabelirgin etkileri

beklenen sosyo-ekonomikkatkılar

avanuygulamalar

-

-

-

-

-

-

Fiziksel, sosyal ve kültürel çevre kalitesininartması;Mimari çevrenin ve geleneklerin canlandırılmasıile yerel halkın tarih ve koruma bilinciningelişmesine katkıda bulunulması;Turistlere özgün ve farklı deneyimlerinsunularak Ürgüp'ün cazibe merkezi olmasınınsağlanması.

Proje gelişim süreci içinde, yukarıdaki öngörü vebeklentiler geçerliliklerini korumaktadır. Ancakyaşanan gelişmeler ve yapılan tartışmalarsonucunda, ve özellikle kentsel dönüşüm kavramıışığında konu incelendiğinde, projenin Ürgüp ileilişkileri ve dönüşüm potansiyelleri açısından diğerbazı önemli noktaları açıklamakta fayda vardır.

Kayakapı Projesi'nin hangi nitelikleriyle dönüşümekonu olduğunu sorarak bu incelemeye başlanabilir.İlgili mesleki yazında kentsel dönüşümün temeltanımları,

, “kentsel bozulma süreçlerininanlaşılması ve üzerinde uzlaşılması”, “sorunlarıneşgüdümlü ve sürekli bir biçimde çözümlenmesi”,“yaşam koşullarının ve altyapının iyileştirilmesi”,“varolan kentsel alanların planlanması ve yönetimi”ve “kentsel dokuda yitirilmiş sürekliliklerin yenidensağlanması” şeklinde yapılmaktadır . Bu tanımlargöz önüne alındığında,

açıkçai

fakat işlevi ve kent yaşamına katılımı büyük ölçüdeyitirilmiş bir dokunun,için bilinçli bir vizyon ile başlayan bir 'dönüştürmegirişimi' söz konusudur. Ancak birçok farklı ilişkininve etkileşiminin aynı anda yaşandığı

“değişime uğrayan kentsel bir bölgeninekonomik, fiziksel, sosyal ve çevresel sorunlarınakalıcı bir çözüm sağlayamaya çalışan kapsamlı birvizyon ve eylem”

Kayakapı'nın birçokbir kentsel dönüşüm olayı olduğu

kente yeniden kazandırılması

maşık bir

3

yönden

kar

belirmektedir.. Ürgüp kent merkezinde varolan, esk

Kayakapı Koruma Planı 1/5.000 ölçekli Ulaşım Sistemi Önerileri Paftası

Kayakapı 1.2.2. No.lu 'Kayakapı Sergileri' Alt-Proje Alanı, aksonometrik proje çizimi

62 63dosya kentsel donusumkentsel donusum

Proje kapsamında, eski konut dokusunda konaklamaimkanları yaratılması, aynı zamanda Kayakapı'nın

'nı oluşturan, geçmiş mahalleyaşantısına özgü geleneklerin, özgününe sadık fakatyaratıcı yorumlarla canlandırılarak ziyaretçileretanıtılması planlanmaktadır. Proje kapsamındahazırlanan ve 2005 Haziran ayında onaylanan

da bu doğrultudakararlar getirilmiştir: Kayakapı Mahallesi'nin idarisınırlarını oluşturan alan, ' 'olarak belirlenmiş, bu alanın yoğun kentseldokusunun üst kotlardaki kısmı '

', alt kotlardaki ve kentsel doku ilebirlikte teraslı bahçeler de içeren kısmı '

', alanın kuzeybatı yönünde ve şehirmerkezinden daha uzaktaki, kamulaştırmakapsamına alınmayan bağlık – bahçelik arazileriçeren kısmı ise '

' olarak öngörülmüştür. Buana kullanım alanları, ağırlıklı kullanım türlerinibelirten 10 alt-başlık (konaklama, ticaret, kültür,sağlık – spor, teknik altyapı, tarım ve karmakullanım alanları) altında düzenlenmiş veprojelendirme düzeyine inen kademede 38 adet Alt-Proje Alanı biçiminde ayrıntılandırılmıştır. Ayrıca,Özel Turizm Projesi Alanı ile Ürgüp'ünkuzeydoğusundan geçen çevre yolu arasında kalandoğal alanlar da 'Doğal Karakteri Korunacak Alan'olarak bu plan dahilinde yapılaşmaya karşı korumaaltına alınmıştır.

soyut kültürel mirası

Koruma ve Geliştirme Planı

Özel Turizm Proje Alanı

KonaklamalıTurizm Alanı

GünübirlikTurizm Alanı

Mevcut Durumu SürdürülecekTarımsal Nitelikli Alan

'nda2

PROJEDE GÜNCEL DURUM VE BEKLENTİLER

Planlama – Projelendirme –Uygulama – İşletme Safhaları

Koruma Planı

sı

AlanYorum ve Sunumu Planlaması

projelendirme çalışmaları

tanıtım çalışmaları

Kayakapı Projesi'nin bugünkü durumunabakıldığında,

halinde kavranan işprogramının çalışmalarınaodaklandığı, ancak bu karmaşık projenin birbirinekoşut olarak gerçekleşen birçok koldan ilerlemeyedevam ettiği görülebilir. Planlama safhasının büyükbir bölümünü oluşturan 'nın yürürlüğegirmesi, projenin geleceğini güvenceye alan önemlibir dönüm noktası olarak kabul edilebilir. Busafha ve devam eden çalışmalar, farklıkatılımcıları farklı düzeylerde proje içine alacak olan

çalışmasını ve proje çalışmalarının halka sunulmasıamacıyla düzenlenecek sergileri de içeren

'nı içermektedir.

kapsamında, altyapı ve kaya güvenliği gibimühendislik projeleri; ilk etap Alt-Projelerinin vebaşlıca tescilli yapıların koruma – onarımprojelerinin hazırlanması ve Koruma Kurulu'nasunulması bulunmaktadır. Başlangıçtan itibarenönem verilen , basın toplantıları,halk temsilcilerine sunuşlar, çeşitli basın ve meslekiyayın organlarında yazılar, ücretsiz vetanıtım ofisi gibi yollarla sürmüş olup, Mayıs 2006itibariyle Proje Bülteni 7. sayısı basılmıştır ve projeinternet sitesi ( eleriyapılmaktadır. Bu çalışmalar dolayısıyla Proje gerek

projelendirme

Gayrimenkul Finansman Modeli Planlama

Proje Bülteni

da yer alan

Bugün devam eden

) güncellemwww.kayakapi.com

Ürgüp kamuoyu gerekse Türkiye'nin çeşitlikesimlerinde oldukça iyi bilinen bir proje olmuştur.Proje Ortakları ve Proje Yönetimi, gerek projeninihtiyacı olan uluslararası kredi ve hibe kaynaklarınıedinmek gerekse projenin kamuoyunda doğrualgılanması açısından tanıtım belgelerininhazırlanmasına önem vermektedir.

kapsamındaarazide temizlik ve boşaltmaya yönelik

başlamıştır

addi kaynak gerektiren buyoğun çalışma süreci, Proje Ortakları ve ProjeYönetimi açısından projenin ne kadar çok aşamakaydettiğini göstermektedir. Ancak esas mimarionarım ve yapım uygulamalarının hız kazanması vedaha sonra da işletmenin açılması ile, p

kamuoyuna tamanlamıyla mümkün olacaktır. Buna bağlıolarak da projenin

nin fiziksel, sosyal, ekonomik vbçeşitli boyutlardaki dönüşümler ile ortaya çıkmasıbeklenmektedir. Kayakapı Projesi beklenen yoldailerlemeye devam ederse, Ürgüp'te yepyeni birdönemin başladığını görmek mümkün olacaktır.

Kayakapı Projesi'nin bir ilkesi olaran öngörülen,Ürgüp'e getirmesi

şöyle sıralanmaktadır:Atıl kalmış bir alanın değerlendirilerek vekorunarak gelecek nesillere aktarılması;Başka koruma – onarım uygulamaları ve turizmgirişimleri için nitelikli bir örnek teşkil etmesi;Geleneksel yapıların onarımı ve geleneksel elsanatlarının gelişimine katkı sağlanması, üretimbiçimleri ve gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesiile yerel istihdam olanaklarının artırılması;

Bir yandan da

.

Büyük emek, zaman ve m

rojeninkendi

Uygulama Safhası

başarısını ve kalıcılığınıkanıtlaması

kentsel ölçeğe yansıyan dahabelirgin etkileri

beklenen sosyo-ekonomikkatkılar

avanuygulamalar

-

-

-

-

-

-

Fiziksel, sosyal ve kültürel çevre kalitesininartması;Mimari çevrenin ve geleneklerin canlandırılmasıile yerel halkın tarih ve koruma bilinciningelişmesine katkıda bulunulması;Turistlere özgün ve farklı deneyimlerinsunularak Ürgüp'ün cazibe merkezi olmasınınsağlanması.

Proje gelişim süreci içinde, yukarıdaki öngörü vebeklentiler geçerliliklerini korumaktadır. Ancakyaşanan gelişmeler ve yapılan tartışmalarsonucunda, ve özellikle kentsel dönüşüm kavramıışığında konu incelendiğinde, projenin Ürgüp ileilişkileri ve dönüşüm potansiyelleri açısından diğerbazı önemli noktaları açıklamakta fayda vardır.

Kayakapı Projesi'nin hangi nitelikleriyle dönüşümekonu olduğunu sorarak bu incelemeye başlanabilir.İlgili mesleki yazında kentsel dönüşümün temeltanımları,

, “kentsel bozulma süreçlerininanlaşılması ve üzerinde uzlaşılması”, “sorunlarıneşgüdümlü ve sürekli bir biçimde çözümlenmesi”,“yaşam koşullarının ve altyapının iyileştirilmesi”,“varolan kentsel alanların planlanması ve yönetimi”ve “kentsel dokuda yitirilmiş sürekliliklerin yenidensağlanması” şeklinde yapılmaktadır . Bu tanımlargöz önüne alındığında,

açıkçai

fakat işlevi ve kent yaşamına katılımı büyük ölçüdeyitirilmiş bir dokunun,için bilinçli bir vizyon ile başlayan bir 'dönüştürmegirişimi' söz konusudur. Ancak birçok farklı ilişkininve etkileşiminin aynı anda yaşandığı

“değişime uğrayan kentsel bir bölgeninekonomik, fiziksel, sosyal ve çevresel sorunlarınakalıcı bir çözüm sağlayamaya çalışan kapsamlı birvizyon ve eylem”

Kayakapı'nın birçokbir kentsel dönüşüm olayı olduğu

kente yeniden kazandırılması

maşık bir

3

yönden

kar

belirmektedir.. Ürgüp kent merkezinde varolan, esk

Kayakapı Koruma Planı 1/5.000 ölçekli Ulaşım Sistemi Önerileri Paftası

Kayakapı 1.2.2. No.lu 'Kayakapı Sergileri' Alt-Proje Alanı, aksonometrik proje çizimi

62 63dosya kentsel donusumkentsel donusum

sistemkentsel

çevresiyle etkileşimleri

ağırlık merkezi

canlı bir mekanlar bütünü

altyapısını hazırlayan

lanı ve resmi yetkiyi elinde bulunduranyatırımcının

vizyonlarının örtüşmesi

olan kentsel mekanda, kaçınılmaz olarak butür bir girişimin de mekan ve zaman içinde

olacaktır. Dönüşüme konuedilen alanın hem kendi içinde dönüşmesi, hem dedaha geniş çapta etkiler yaratması ve başkadönüşümleri tetiklemesi beklenmelidir. Bu etkileşimdinamikleri aşağıdaki başlıklar altında kısacaçözümlenmeye çalışılmaktadır.

Kayakapı, Ürgüp'ün tarihi dokusunun kuzeydoğuucunda ve merkezi iş alanının kuzey bitişiğinde,önemli büyüklüğe sahip, özellikle tek bir kayayamacını kaplayan tarihi kent dokusu ile morfolojikolarak çevresinden kolayca ayrışan bir alandır. Buözellikleri ile de büyük çekim gücüne sahip bir

olma yeteneğini saklı tutmaktadır.Bu alanın atıl durumda, pek gidilmeyen ve uzaktanizlenen, bir anlamda soyut bir yer olmaktan çıkıp,onarılmış, işlevlendirilmiş, insan ve hizmet trafiğinesahne olan halinegelmesi, kendi içindeki dönüşümü temsil etmekötesinde, şehrin önemli bir parçası olduğu için

ve hatta ağırlıkmerkezini de değiştirecektir.

Çeşitli kentsel dinamiklerin ard arda veya bir aradatetiklediği kentsel dönüşüm sürecinde, Kayakapı'nındönüşümünün bazı öncedenalınmış kararlar bulunmaktadır. Alanın

(ve daha sonra kültür ve turizm koruma vegelişim bölgesi) olarak ilanı ve hazırlanmakta olanGöreme Uzun Devreli Gelişme Planı'nda daturizmin öngörülmekte oluşu bu altyapıyısağlamıştır. Hazırlanan bu olanağın gerçekleşmesi,

ile mümkün olmuştur. Buvizyonu uygulamak için gerekli teknik gücün, alanınkültür varlığı statüsü dolayısıyla önemli birer aktörolan Koruma Kurulu'nun ve Kültür ve TurizmBakanlığı'nın onaylarını alarak nitelikli bir projegeliştirecek mimari bir ekip ve danışmanlarıtarafından sağlanması da, gerçekleşmeye başlayanolanağın sağlam bir bilimsel çerçevede yetkililerin

Ürgüp'ün kentsel morfolojisini

turizmbölgesi

a belediyeile maddi gücü elinde bulunduran

,

desteği ile sürdürülmesini mümkün kılmıştır.

Bunların yanısıra etkili olan başka kentsel aktörler vedinamikleri de hesaba katmak gerekir. Bunlardanönemli biri, dir. Projeninyasal olarak işlerlik kazanmasını sağlayacak

kapı'da mülk sahibiolan vatandaşların tavrı kolaylaştırıcı veyazorlaştırıcı olmaktadır. Günümüzün planlamakültüründe bir gereklilik olarak kabul edilen

, projede Belediye'nin kurulmasına öncüolduğu bir Yerel İzleme Kurulu ve yukarıda sözügeçen yoğun tanıtım çabaları ile sağlanmayaçalışılmaktadır. Ancak büyük önem verilen, projeninÜrgüp halkınca benimsenmesi konusunda,düzenlenen yerel tarih yarışmalarına kısıtlı katılımve projeye karşı değişkenlik gösteren tutumlar, budenli büyük değişimler getirecek bir projenin kenthalkınca sindirilmesi için uzun bir zaman vegüvence gerektiğini düşündürmektedir. Ürgüp'teedinilen izlenimler, proje ile ilgili büyük bir bekleyişhavasının da olduğu yönündedir. Proje SahibiBelediyenin Başkanı'nın 2004 yılında yenidenseçilmesi, bir anlamda Kayakapı Projesi yolundakiçabalarının takdir edildiği şeklinde yorumlanabilir.Proje uygulamaları yoğunlaşarak projenin gerçekliğikendini inkar edilemez şekilde gösterdikçe, halkıntavrının netleşeceği ve birçok kaygının dağılacağı datahmin edilmektedir.

Kayakapı'yı kendi içinde dönüştüren anaetkenlerden olan, şehre dışarıdan gelen

geleneksel kent dokusunun bütün birmahalle ölçeğindeki büyük bir kısmınıkamulaştırılması ardından, tek bir işletme çatısıaltında toplaması bakımından Ürgüp'e

getirmektedir. Yukarıda söz edilen,halkın kaygılarından önemli birisi,genellikle sebep olduğu, turistik gelirin yerel esnafayansımadan turizm şirketlerinin kapalı sistemlerindetoplanması ile ilgilidir. Ancak Kayakapı Projesi'ninilkelerinden olan, şehirden kopuk tatil köyüolgusundan kaçınılması, yerel istihdam yaratılmasıve çevre ile bütünleşilmesi, Kayakapı'nın kültür

yerel halk ve temsilcileri

yeni birekonomik model

kitle turizminin

'

sürecinde, Kaya

turizmsermayesi,

kamulaştırma

sivilkatılım

turizmi yoluyla kültürel çevrenin zenginleşmesde ulaşılmasını

sağlayacaktır.

Kayakapı'nın getirilerinin şehre yayılmasının ensomut biçimi, proje alanının çeperinde, özelliklealanın doğu kenarını tanımlayan kuzey – güneyeksenli boyunca oluşacağı tahmin edile

işlevleri olacaktır. Alanın güneyindekidoğrultusunda

beklenmelidir. Bu kesimde verilen imarhaklarının ve kullanım kararlarının, oluşabilecekbaskıları karşılamayacak olması ihtimali de gözealınarak, yürürlükteki imar planı

Belediye nezdindeçeşitli önlemler düşünülmesi gerekebilir.

Kayakapı Projesi, büyük turizm dinamiklerine tabiolmakla birlikt projesidir. Bubağlamda, turizmi araç olarak kullanarak kültürmirasını nitelikli koruma uygulamalarıyla yaşatmakkonusunda olma çabasındadır.Ürgüp'teki turizm faaliyetinde yaşanacak artışın,

açılardan (daha çok tesis, daha uzun kalışsüreleri vb) olduğu kadar açılardan da (dahakaliteli restorasyon uygulamaları, kültürel değerlerinzevkli ve bilinçli bir şekilde tanıtımı vb) yaygınlaşmasıhedeflenmektedir.

Kayakapı Projesi, şehrin makroformunun gelişimikonusundaki mevcut politikalarla uyumlu olmaçabasındadır. Bu doğrultuda, alanın

bir unsurdur. Ürgüp'ükuzeyden çevreleyen çevre yoluna yakın alanların,doğal sit ve Kayakapı Koruma Planı'ndaki korumakararları ile bir tampon olarak tutulması, şehrinistenmeyen yönlerde gelişmeye başlamasına karşı birönlem sayılabilir. Kayakapı Mahallesi'ninkamulaştırma kapsamına alınmayan kuzey kısımlarıise, halihazırdaki kayalık ve bağlık dokunun sürmesiöngörülmekle birlikte, Kayakapı Projesi'nin turizmyaklaşımının, 'çekirdek turizm bölgesi' ile bağlantılıbir parçası niteliğindedir ve bu yolla denetimsizyapılaşmanın önlenmesi planlanmaktadır.

Kayakapı Projesi'nin kentsel ölçekte bir kültürel miraskoruma projesi ola da dolaylı veuzun erimli etkileri beklenmektedir. Koruma Kurullarıile simgeleşen 'katı bilimsel koruma ölçütlerini'sağlayan ve gerçekçi proje uygulaması için gereklimaddi gücü örgütleyebilen bir olarak,kamulaştırma ve 'restore et – işlet – devret'yönteminin belediyelerce benimsenmesi ve benzerprojelerde devreye konulması beklenebilir. 2863sayılı Koruma Yasası'ndaki yeni değişiklikler, bu türkamulaştırma işlemlerini kolaylaştırıcı olmaktadır.Kentsel doku ölçeğindeki projelerde vatandaşların

gibi modeller aracılığıyla, sivil katılım açısından arzu edilen,

ancak henüz zor ve ender rastlanan bir girişim

ihedefine

nlokanta, otel, dükkan vb turistik

böylelikle

çerçevesinde veeldeki yönetsel araçlar yoluyla

e, özünde bir

,

rak

şehir ölçeğinde

merkezi işalanının kuzeye kaymasıbaskılar

sit alanı statüleridönüşümü denetleyici

Türkiye çapında

4

5

Avanos Yoluticaret ve konaklama

koruma

iyi bir örnek

nicelikselniteliksel

proje modeli

kooperatif bireysel olarakörgütlenmesi

türüdür. Kayakapı Projesi'nde de işletme modelininileride yeni olanaklara yer vermesi düşünülebilir.Koruma projelerinin uygulama modellerinin heralana ve duruma uygun şekilde çeşitlendirilmesi, butür 'sivil modellerin' belediyelerce ve sivil toplumkuruluşlarınca gerçekleştirilmesi için olanaklaryaratılabilir.

Kayakapı Projesi ile başlayan dönüşüm sürecinde,çok olumlu sonuçlar elde etme ve mevcutçabaların olumsuz yönlere sapma baş başagitmektedir. Ancak süreç bu hassas dengesinerağmen heyecan ve umut verici bir şekildeilerlemektedir. Kentsel mekanın doğası itibariyleiçerdiği karmaşık etkileşim sistemi içinde, kentseldönüşüm dinamiklerini zamanında ve doğrubiçimde teşhis ederek, ilerideki kentsel gelişmelerigerçekçi biçimde kestirebildiğimiz oranda, sürecinarzu edilen şekilde gerçekleşmesi içinyönlendirmeler yapılabilir. Proje ekibi olarakarzumuz, hem terkedilmiş, 'ölmekte' olan bir alanın'kent yaşamına döndürülmesi'nin tüm taraflar içingetireceği fırsatları kaçırmamak, hem de Kapadokyabölgesinin ve Ürgüp şehrinin sağlıklı gelişimineyönelik yerine getirmektir. Busorumlulukların başta gelenleri, alandaki kaynakdeğerlerin korunmasını ve sürdürülebilir bir şekildekullanılmasını gözetmek ve kamusal yararızedelemeyen, sosyal ve fiziksel açıdan dengeli veadaletli bir kalkınma sürecine katkıda bulunmaktır.

fırsatları

rumlulukları

tehlikesi

so

1 Bu sit alanları Kayakapı Projesi kapsamında 1/1.000ölçekte gerekli hassasiyetle ayrıntılandırılmış, 3. derecedoğal sit alanı kentsel – 3. derece doğal sit alanı olarakdeğiştirilmiş, Nevşehir Kültür ve Tabiat VarlıklarınıKoruma Bölge Kurulu'nun 22.10.2004 tarih ve 131 sayılıkararıyla onaylanmıştır.

Mevzuattaki ismi ile 'koruma amaçlı imar planı'.2

3

4

5

Workshop on UrbanRegeneration in the Mediterranean Region, Split, 21-22Temmuz 2003, UNEP Priority Action Programme,Regional Activity Center, s. 1.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık FakültesiAraştırma Tasarım Planlama ve Uygulama Merkezi, Şehirve Bölge Planlama Bölümü, BİMTAŞ, 2005, İstanbul'unEylem Planlamasına Yönelik Mekansal Gelişme StratejileriAraştırma ve Model Geliştirme Çalışması (yayınlanmamışrapor), s. 6-7; KELEŞ, Ruşen, 'Urban Regeneration inIstanbul', Paper presented to the

Bunun için günübirlik kullanım alanının, erişim kontrolusorunu olan konaklamalı turizm alanından ayrı olarak,halka açık ve kent ile daha çok etkileşim içinde olacakşekilde alt kotlarda ve Avanos yoluna daha yakınkonumlanması özellikle kararlaştırılmıştır. Ayrıca KorumaPlanı'nın öneri paftalarında, Kayakapı'nın komşu bölgeleriiçin ana ilkeler ve Ürgüp'ün tarihi ve doğal dokusunabağlanan gezi güzergahları belirlenmiştir.

Bu konu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. KayakapıKoruma ve Geliştirme Planı Açıklama Raporu.

Kayakapı 1.2.2. No.lu 'Kayakapı Sergileri' Alt-Proje Alanı,mevcut durum

Kayakapı Projesi, Günübirlik Alan, proje sonrasıcanlandırma çizimi

64 65dosya kentsel donusumkentsel donusum

sistemkentsel

çevresiyle etkileşimleri

ağırlık merkezi

canlı bir mekanlar bütünü

altyapısını hazırlayan

lanı ve resmi yetkiyi elinde bulunduranyatırımcının

vizyonlarının örtüşmesi

olan kentsel mekanda, kaçınılmaz olarak butür bir girişimin de mekan ve zaman içinde

olacaktır. Dönüşüme konuedilen alanın hem kendi içinde dönüşmesi, hem dedaha geniş çapta etkiler yaratması ve başkadönüşümleri tetiklemesi beklenmelidir. Bu etkileşimdinamikleri aşağıdaki başlıklar altında kısacaçözümlenmeye çalışılmaktadır.

Kayakapı, Ürgüp'ün tarihi dokusunun kuzeydoğuucunda ve merkezi iş alanının kuzey bitişiğinde,önemli büyüklüğe sahip, özellikle tek bir kayayamacını kaplayan tarihi kent dokusu ile morfolojikolarak çevresinden kolayca ayrışan bir alandır. Buözellikleri ile de büyük çekim gücüne sahip bir

olma yeteneğini saklı tutmaktadır.Bu alanın atıl durumda, pek gidilmeyen ve uzaktanizlenen, bir anlamda soyut bir yer olmaktan çıkıp,onarılmış, işlevlendirilmiş, insan ve hizmet trafiğinesahne olan halinegelmesi, kendi içindeki dönüşümü temsil etmekötesinde, şehrin önemli bir parçası olduğu için

ve hatta ağırlıkmerkezini de değiştirecektir.

Çeşitli kentsel dinamiklerin ard arda veya bir aradatetiklediği kentsel dönüşüm sürecinde, Kayakapı'nındönüşümünün bazı öncedenalınmış kararlar bulunmaktadır. Alanın

(ve daha sonra kültür ve turizm koruma vegelişim bölgesi) olarak ilanı ve hazırlanmakta olanGöreme Uzun Devreli Gelişme Planı'nda daturizmin öngörülmekte oluşu bu altyapıyısağlamıştır. Hazırlanan bu olanağın gerçekleşmesi,

ile mümkün olmuştur. Buvizyonu uygulamak için gerekli teknik gücün, alanınkültür varlığı statüsü dolayısıyla önemli birer aktörolan Koruma Kurulu'nun ve Kültür ve TurizmBakanlığı'nın onaylarını alarak nitelikli bir projegeliştirecek mimari bir ekip ve danışmanlarıtarafından sağlanması da, gerçekleşmeye başlayanolanağın sağlam bir bilimsel çerçevede yetkililerin

Ürgüp'ün kentsel morfolojisini

turizmbölgesi

a belediyeile maddi gücü elinde bulunduran

,

desteği ile sürdürülmesini mümkün kılmıştır.

Bunların yanısıra etkili olan başka kentsel aktörler vedinamikleri de hesaba katmak gerekir. Bunlardanönemli biri, dir. Projeninyasal olarak işlerlik kazanmasını sağlayacak

kapı'da mülk sahibiolan vatandaşların tavrı kolaylaştırıcı veyazorlaştırıcı olmaktadır. Günümüzün planlamakültüründe bir gereklilik olarak kabul edilen

, projede Belediye'nin kurulmasına öncüolduğu bir Yerel İzleme Kurulu ve yukarıda sözügeçen yoğun tanıtım çabaları ile sağlanmayaçalışılmaktadır. Ancak büyük önem verilen, projeninÜrgüp halkınca benimsenmesi konusunda,düzenlenen yerel tarih yarışmalarına kısıtlı katılımve projeye karşı değişkenlik gösteren tutumlar, budenli büyük değişimler getirecek bir projenin kenthalkınca sindirilmesi için uzun bir zaman vegüvence gerektiğini düşündürmektedir. Ürgüp'teedinilen izlenimler, proje ile ilgili büyük bir bekleyişhavasının da olduğu yönündedir. Proje SahibiBelediyenin Başkanı'nın 2004 yılında yenidenseçilmesi, bir anlamda Kayakapı Projesi yolundakiçabalarının takdir edildiği şeklinde yorumlanabilir.Proje uygulamaları yoğunlaşarak projenin gerçekliğikendini inkar edilemez şekilde gösterdikçe, halkıntavrının netleşeceği ve birçok kaygının dağılacağı datahmin edilmektedir.

Kayakapı'yı kendi içinde dönüştüren anaetkenlerden olan, şehre dışarıdan gelen

geleneksel kent dokusunun bütün birmahalle ölçeğindeki büyük bir kısmınıkamulaştırılması ardından, tek bir işletme çatısıaltında toplaması bakımından Ürgüp'e

getirmektedir. Yukarıda söz edilen,halkın kaygılarından önemli birisi,genellikle sebep olduğu, turistik gelirin yerel esnafayansımadan turizm şirketlerinin kapalı sistemlerindetoplanması ile ilgilidir. Ancak Kayakapı Projesi'ninilkelerinden olan, şehirden kopuk tatil köyüolgusundan kaçınılması, yerel istihdam yaratılmasıve çevre ile bütünleşilmesi, Kayakapı'nın kültür

yerel halk ve temsilcileri

yeni birekonomik model

kitle turizminin

'

sürecinde, Kaya

turizmsermayesi,

kamulaştırma

sivilkatılım

turizmi yoluyla kültürel çevrenin zenginleşmesde ulaşılmasını

sağlayacaktır.

Kayakapı'nın getirilerinin şehre yayılmasının ensomut biçimi, proje alanının çeperinde, özelliklealanın doğu kenarını tanımlayan kuzey – güneyeksenli boyunca oluşacağı tahmin edile

işlevleri olacaktır. Alanın güneyindekidoğrultusunda

beklenmelidir. Bu kesimde verilen imarhaklarının ve kullanım kararlarının, oluşabilecekbaskıları karşılamayacak olması ihtimali de gözealınarak, yürürlükteki imar planı

Belediye nezdindeçeşitli önlemler düşünülmesi gerekebilir.

Kayakapı Projesi, büyük turizm dinamiklerine tabiolmakla birlikt projesidir. Bubağlamda, turizmi araç olarak kullanarak kültürmirasını nitelikli koruma uygulamalarıyla yaşatmakkonusunda olma çabasındadır.Ürgüp'teki turizm faaliyetinde yaşanacak artışın,

açılardan (daha çok tesis, daha uzun kalışsüreleri vb) olduğu kadar açılardan da (dahakaliteli restorasyon uygulamaları, kültürel değerlerinzevkli ve bilinçli bir şekilde tanıtımı vb) yaygınlaşmasıhedeflenmektedir.

Kayakapı Projesi, şehrin makroformunun gelişimikonusundaki mevcut politikalarla uyumlu olmaçabasındadır. Bu doğrultuda, alanın

bir unsurdur. Ürgüp'ükuzeyden çevreleyen çevre yoluna yakın alanların,doğal sit ve Kayakapı Koruma Planı'ndaki korumakararları ile bir tampon olarak tutulması, şehrinistenmeyen yönlerde gelişmeye başlamasına karşı birönlem sayılabilir. Kayakapı Mahallesi'ninkamulaştırma kapsamına alınmayan kuzey kısımlarıise, halihazırdaki kayalık ve bağlık dokunun sürmesiöngörülmekle birlikte, Kayakapı Projesi'nin turizmyaklaşımının, 'çekirdek turizm bölgesi' ile bağlantılıbir parçası niteliğindedir ve bu yolla denetimsizyapılaşmanın önlenmesi planlanmaktadır.

Kayakapı Projesi'nin kentsel ölçekte bir kültürel miraskoruma projesi ola da dolaylı veuzun erimli etkileri beklenmektedir. Koruma Kurullarıile simgeleşen 'katı bilimsel koruma ölçütlerini'sağlayan ve gerçekçi proje uygulaması için gereklimaddi gücü örgütleyebilen bir olarak,kamulaştırma ve 'restore et – işlet – devret'yönteminin belediyelerce benimsenmesi ve benzerprojelerde devreye konulması beklenebilir. 2863sayılı Koruma Yasası'ndaki yeni değişiklikler, bu türkamulaştırma işlemlerini kolaylaştırıcı olmaktadır.Kentsel doku ölçeğindeki projelerde vatandaşların

gibi modeller aracılığıyla, sivil katılım açısından arzu edilen,

ancak henüz zor ve ender rastlanan bir girişim

ihedefine

nlokanta, otel, dükkan vb turistik

böylelikle

çerçevesinde veeldeki yönetsel araçlar yoluyla

e, özünde bir

,

rak

şehir ölçeğinde

merkezi işalanının kuzeye kaymasıbaskılar

sit alanı statüleridönüşümü denetleyici

Türkiye çapında

4

5

Avanos Yoluticaret ve konaklama

koruma

iyi bir örnek

nicelikselniteliksel

proje modeli

kooperatif bireysel olarakörgütlenmesi

türüdür. Kayakapı Projesi'nde de işletme modelininileride yeni olanaklara yer vermesi düşünülebilir.Koruma projelerinin uygulama modellerinin heralana ve duruma uygun şekilde çeşitlendirilmesi, butür 'sivil modellerin' belediyelerce ve sivil toplumkuruluşlarınca gerçekleştirilmesi için olanaklaryaratılabilir.

Kayakapı Projesi ile başlayan dönüşüm sürecinde,çok olumlu sonuçlar elde etme ve mevcutçabaların olumsuz yönlere sapma baş başagitmektedir. Ancak süreç bu hassas dengesinerağmen heyecan ve umut verici bir şekildeilerlemektedir. Kentsel mekanın doğası itibariyleiçerdiği karmaşık etkileşim sistemi içinde, kentseldönüşüm dinamiklerini zamanında ve doğrubiçimde teşhis ederek, ilerideki kentsel gelişmelerigerçekçi biçimde kestirebildiğimiz oranda, sürecinarzu edilen şekilde gerçekleşmesi içinyönlendirmeler yapılabilir. Proje ekibi olarakarzumuz, hem terkedilmiş, 'ölmekte' olan bir alanın'kent yaşamına döndürülmesi'nin tüm taraflar içingetireceği fırsatları kaçırmamak, hem de Kapadokyabölgesinin ve Ürgüp şehrinin sağlıklı gelişimineyönelik yerine getirmektir. Busorumlulukların başta gelenleri, alandaki kaynakdeğerlerin korunmasını ve sürdürülebilir bir şekildekullanılmasını gözetmek ve kamusal yararızedelemeyen, sosyal ve fiziksel açıdan dengeli veadaletli bir kalkınma sürecine katkıda bulunmaktır.

fırsatları

rumlulukları

tehlikesi

so

1 Bu sit alanları Kayakapı Projesi kapsamında 1/1.000ölçekte gerekli hassasiyetle ayrıntılandırılmış, 3. derecedoğal sit alanı kentsel – 3. derece doğal sit alanı olarakdeğiştirilmiş, Nevşehir Kültür ve Tabiat VarlıklarınıKoruma Bölge Kurulu'nun 22.10.2004 tarih ve 131 sayılıkararıyla onaylanmıştır.

Mevzuattaki ismi ile 'koruma amaçlı imar planı'.2

3

4

5

Workshop on UrbanRegeneration in the Mediterranean Region, Split, 21-22Temmuz 2003, UNEP Priority Action Programme,Regional Activity Center, s. 1.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık FakültesiAraştırma Tasarım Planlama ve Uygulama Merkezi, Şehirve Bölge Planlama Bölümü, BİMTAŞ, 2005, İstanbul'unEylem Planlamasına Yönelik Mekansal Gelişme StratejileriAraştırma ve Model Geliştirme Çalışması (yayınlanmamışrapor), s. 6-7; KELEŞ, Ruşen, 'Urban Regeneration inIstanbul', Paper presented to the

Bunun için günübirlik kullanım alanının, erişim kontrolusorunu olan konaklamalı turizm alanından ayrı olarak,halka açık ve kent ile daha çok etkileşim içinde olacakşekilde alt kotlarda ve Avanos yoluna daha yakınkonumlanması özellikle kararlaştırılmıştır. Ayrıca KorumaPlanı'nın öneri paftalarında, Kayakapı'nın komşu bölgeleriiçin ana ilkeler ve Ürgüp'ün tarihi ve doğal dokusunabağlanan gezi güzergahları belirlenmiştir.

Bu konu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. KayakapıKoruma ve Geliştirme Planı Açıklama Raporu.

Kayakapı 1.2.2. No.lu 'Kayakapı Sergileri' Alt-Proje Alanı,mevcut durum

Kayakapı Projesi, Günübirlik Alan, proje sonrasıcanlandırma çizimi

64 65dosya kentsel donusumkentsel donusum

Namık Erkal (Dr, Öğretim Görevlisi, ODTÜ)

İSPANYA KENTLERİNDE

GÜNCEL KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJELERİ

VE BARSELONA ÖRNEĞİ

İspanya, Franco dönemi sonrasında ve AvrupaBirliği'ne katılım sürecinde, idari ve yönetsel yapısınıdönüştürdü. Ülke, bir kısmı etnik iğe bağlı olarak,özerk bölgeler halinde yapılandırıldı. Bu bölgelerinkendi başkentleri alt idari ve yönetsel merkezler olarakkurgulandı. Bölgesel başkentlerin yeni kurumsalişlevleri içerecek şekilde yeniden yapılandırılmasıdurumu, söz konusu kentlerin fiziksel olarakdönüşümü fırsat olarak değerlendirildi veözerklik çerçevesinde farklı bölgeler kendi yapılanmakri Avrupa Topluluğu'naentegrasyon, ekonomik kalkınmayı ve bireylerin yaşamstandartlarında gelişimi sağlarken, kentlerin yenidenyapılanması sürecinin global hedeflerini de belirledi;bölgesel başkentler sadece İspanya özelinde değilAvrupa kentleriyle de, ekonomik ve kültürel çekimnoktası olma konusunda olumlu bir rekabete girdiler.Bir başka deyişle, İspanya, Avrupa Topluluğuentegrasyon sürecini bir kentsel dönüşüm projesiolarak ele aldı; kentliliği, kent ekon

politikalarını yeniden yorumla yagirişti .

Kent yapısının yeniden yorumlanması denince,İspanya'da planlı kent olgusunun tarihi bir birikimiolduğunu vurgulamak gerek . Endülüs'te planlıkentlerin kesintisiz tarihi, Emevi Devleti topraklarınınele geçirilmesi ve Burgos gibi yeni yerleşimlerinkurulması sürecinde Ortaçağ'a kadar dayanır.Amerika'nın sömürgeleştirilmesi sürecinde, “Yeniİspanya” topraklarında, Ma

larına göre ızgara şeklinde planos Aires gibi kentler,

Rönesans çağı planlamasının uygulanmış örnekleridir.Yeni Kıtadaki “kentlileştirme” deneyi endüstrileşmedöneminde, tersine, Eski Kıtaya döner. 1850lerdeCerda tarafından yapılan Barselona ızgara planı“Amerika ölçeklidir” ; Cerda aynı zamandagünümüzde kullandığımız anlamda kentleşme-

ıl kentleşmesinin ya da modernizasyonunun

kiml

yönünde bir

terlerini belirleyebildiler.

omisini, kentkültürünü ve kent ma

drid'ten gönderilen imarkural nlanan NewMexico, Havana ve Bue

mi,

- teriminin de müellifidir. Ondokuzuncuyüzy

1

2

3

urbanizacion

(İspanyol kent yazımında bu dönem “modernism”olarak anılır) bir diğer önemli örneği Soria y Matatarafından, Madrid kenti ulaşım planı ve lineer kentprojesidir. Yirminci yüzyılın ilk onyıllarında Sert gibiİspanyol mimarların kağıt üzerinde kalmış radikal kentprojeleri de bu tarihsel birikimin bir parçası olarakbelirtilebilir. Özetle, İspanya'da kent nınköklü ve yerleşik bir geçmişi vardır; bu geçmişözellikle ondokuzuncu yüzyıl kaynaklı planlar ilehalihazır kentlerin baskın yapısını oluşturur.

sel planlama

İspanya kentlerinin,dönüşümünün yakın arkaplanında ise, Francodöneminde, mimarlık ve kent tasarımının, bir politikdireniş alanı olarak tanımlanması yer alır .

marlar “kayıp bir modern kültür izlerini takipederek, İspanya bağlamında modern mimarlığa özgünbir yorum getirebilmişlerdir. Bu süreçte, özellikle1970lerden itibaren, Barselona Okulu kent dokusunundönüştürülmesine odaklanan bir platform olarak ortayaçıkmıştır. Platformun eleştirel söylemi,

adlı mimarlık dergisi çevresinde şekillendirilirken,Barselona Mimarlık Okulu bünyesinde yapılan proje

1980lerden itibaren

“”

1950lerden itibaren De la Sota, Coderch, Torres gibimi ün”

4

ArquitecturasBis

çalışmaları uygulamaya yöneliktir. Oriol Bohigas'ınbaşı çektiği bu çalışmalarda F. Correa, M. de Sola-Moralles, L. Domenech ve R. Moneo gibi kişiler katkıkoymuşlardır. 1970lerin son senelerinde hızlanan buçalışmalar 1982 Barselona kent planının temelinioluşturmuştur .5

6

7

8

9

10

Kenneth Frampton'ın vurguladığı gibi, Barselona kentrestorasyon projesinde iki özel durum ön planaçıkmaktadır . Birincisi, kent dönüşüm projesininparçacı bir dolgu fikri üzerinden bütün kent alanınıkapsaması, ikincisi ise yerel idarenin planıngerçekleşmesi için kararlı tavrı. Eski gotik kent içinde1980lere kadar kısmi olarak çöküntü bölgesi halinegelmiş alanlar, dolgu projeler ve restorasyonçalışmaları ile dönüştürülmüştür. Burada,mahallelilerin sürece katılımı ve gentr

birimler oluşturulmuş, projeler bubirimlerde tanıtılmış, tartışmaya açılmış, kentlilereyapılarını yenilemeleri konusunda ma di destekolanakları sunulmuştur. Eski kentin çok katmanlıyapısının korunması ve sergilenmesi konusundaprojeler yapılmış; Roma ve Ortaçağ dönemlerikarakterini içeren belli alanlar özellikle vurgulanmıştır.1990larda yapılan bir dizi kent tarihi sergisindeBarselona'nın bütün katmanları özgün kaynakları ilederlenmiş ve yeniden yorumlanmıştır .

Barselona'nın 1992 olimpiyatlarının kenti olarakseçilmesi kentsel dönüşüm planın uygulanması vegenişletilmesi sürecini hızlandırmıştır . Olimpiyatprojeleri kentin üç farklı alanında yoğunlaşmıştır: Kalebölgesi (Gregotti'nin restore ettiği stadyum, Izosaki'ninkapalı spor salonu ve Calatrava'nın kulesi) vadiler(Bonell ve Rius'un Volodrom'u) ve kıyı bölgesi. Kıyıbölgesinde, onbin kişilik bir olimpiyat köyü dahasonra konut alanı olarak kullanılmak üzereprojelendirilmiştir (bir çok tanınmış mimar tarafındanBarcelona tipi kent bloğu apartman tipolojisiyorumları). Las Sagra Familia'nın aksında yer alan ikiadet kule yapısının oluşturduğu bir noktadan konutalanına bağlanan Olimpiyat limanı, kıyının başlıcaçekim merkezidir; Frank Gehry tarafından tasarlananünlü bakır balık heykel-yapısı buradadır.

Barselona kıyı dönüşüm projesi konusunda başlıbaşına önemli bir örnektir. Yüzyıl başından itibarendeniz ile gündelik ilişkisi neredeyse tamamen kopmuşolan kentin bütün kıyısı bu projelerle kamusal bir alanhaline getirilmiştir . Tarihi kent önündeki eski dokadaları üzerinde çarşı, restoran, sergi ve gösteriişlevlerini barındıran yeni binalar yapılmış (mimarlarPinon ve Viaplana), birisi tarihi Ramblas'nındevamında olmak üzere iki ana noktadan yayabağlantısı sağlanmıştır. Kentin kuzey doğusunda kıyıboyunca uzanan eski endüstri yapılarının yerinde beşkilometrelik bir plaj kordonu düzenlemesi yapılmıştır;yıllar içinde B-tipi plaj haline gelen Barcelona'da artıkkent içinden denize girilebilmektedir.

Barselona planında açık kamusal alanların tasarlanmasıkonusu, en önemli hedeflerden olmuştur . Açıkkamusal alanlar- İspanyol tarihi kentlerindeki

ifikasyonuönlemek için

d

Günümüzde Avrupa kentlerimiz mimarlar,mühendisler, kent p

.Barselona'da kenti

.

Bu politik ve kentsel fikirler radikal bir öne

lanlamacıları,coğrafyacılar, ya da ekonomistler tarafındandeğil, yekvücut olarak kentliler ve onlarıtemsil eden seçilmiş politikacılar tarafındanyapılmaktadır. Burada Barselona'nın politikgerçekleri üzerinden geliştirilmiş on maddelikbir kentsel metodolojiyi açmak istiyorum.

Kent politik bir olgudur, öyle olduğu için deideolojiyle ve politik pratiklerle yüklenir

n tutarlı bir şekildedönüşümü, ortak bir ideolojinin sürdürülmesive üç sosyalist belediye başkanı, Serra,Maragall ve Clos ve onların yardımcılarıtarafından yürütülen programlarla mümkünolmuştur

riyedayanır: kent, tutarlı bir kamusallığın çağdaşgelişimi için vazgeçilmez bir fiziksel alanoluşturur. Kent bireyin yeri değildir, ama birtopluluğu oluşturan bireylerin yeridir. Bu ünlübir İngiliz politikacısının söylediğinden nekadar da farklı: “toplum diye birşey yoktur”,sadece bireyler ve devlet. Bireyler arasındakiilişkiler, fikir örgülerini ve sürekli artan bilgi

1. POLİTİK BİR OLGU OLARAK KENT

2. KAMUNUN ALANI OLARAK KENT

KENTSEL BİR

METODOLOJİ İÇİN

ON MADDE1

Po

ble

No

u’y

aku

şbak

ışı-

çizi

mM

BM

66 67dosya kentsel donusumkentsel donusum

Dü

nya

dan

örn

ekle

r

Namık Erkal (Dr, Öğretim Görevlisi, ODTÜ)

İSPANYA KENTLERİNDE

GÜNCEL KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJELERİ

VE BARSELONA ÖRNEĞİ

İspanya, Franco dönemi sonrasında ve AvrupaBirliği'ne katılım sürecinde, idari ve yönetsel yapısınıdönüştürdü. Ülke, bir kısmı etnik iğe bağlı olarak,özerk bölgeler halinde yapılandırıldı. Bu bölgelerinkendi başkentleri alt idari ve yönetsel merkezler olarakkurgulandı. Bölgesel başkentlerin yeni kurumsalişlevleri içerecek şekilde yeniden yapılandırılmasıdurumu, söz konusu kentlerin fiziksel olarakdönüşümü fırsat olarak değerlendirildi veözerklik çerçevesinde farklı bölgeler kendi yapılanmakri Avrupa Topluluğu'naentegrasyon, ekonomik kalkınmayı ve bireylerin yaşamstandartlarında gelişimi sağlarken, kentlerin yenidenyapılanması sürecinin global hedeflerini de belirledi;bölgesel başkentler sadece İspanya özelinde değilAvrupa kentleriyle de, ekonomik ve kültürel çekimnoktası olma konusunda olumlu bir rekabete girdiler.Bir başka deyişle, İspanya, Avrupa Topluluğuentegrasyon sürecini bir kentsel dönüşüm projesiolarak ele aldı; kentliliği, kent ekon

politikalarını yeniden yorumla yagirişti .

Kent yapısının yeniden yorumlanması denince,İspanya'da planlı kent olgusunun tarihi bir birikimiolduğunu vurgulamak gerek . Endülüs'te planlıkentlerin kesintisiz tarihi, Emevi Devleti topraklarınınele geçirilmesi ve Burgos gibi yeni yerleşimlerinkurulması sürecinde Ortaçağ'a kadar dayanır.Amerika'nın sömürgeleştirilmesi sürecinde, “Yeniİspanya” topraklarında, Ma

larına göre ızgara şeklinde planos Aires gibi kentler,

Rönesans çağı planlamasının uygulanmış örnekleridir.Yeni Kıtadaki “kentlileştirme” deneyi endüstrileşmedöneminde, tersine, Eski Kıtaya döner. 1850lerdeCerda tarafından yapılan Barselona ızgara planı“Amerika ölçeklidir” ; Cerda aynı zamandagünümüzde kullandığımız anlamda kentleşme-

ıl kentleşmesinin ya da modernizasyonunun

kiml

yönünde bir

terlerini belirleyebildiler.

omisini, kentkültürünü ve kent ma

drid'ten gönderilen imarkural nlanan NewMexico, Havana ve Bue

mi,

- teriminin de müellifidir. Ondokuzuncuyüzy

1

2

3

urbanizacion

(İspanyol kent yazımında bu dönem “modernism”olarak anılır) bir diğer önemli örneği Soria y Matatarafından, Madrid kenti ulaşım planı ve lineer kentprojesidir. Yirminci yüzyılın ilk onyıllarında Sert gibiİspanyol mimarların kağıt üzerinde kalmış radikal kentprojeleri de bu tarihsel birikimin bir parçası olarakbelirtilebilir. Özetle, İspanya'da kent nınköklü ve yerleşik bir geçmişi vardır; bu geçmişözellikle ondokuzuncu yüzyıl kaynaklı planlar ilehalihazır kentlerin baskın yapısını oluşturur.

sel planlama

İspanya kentlerinin,dönüşümünün yakın arkaplanında ise, Francodöneminde, mimarlık ve kent tasarımının, bir politikdireniş alanı olarak tanımlanması yer alır .

marlar “kayıp bir modern kültür izlerini takipederek, İspanya bağlamında modern mimarlığa özgünbir yorum getirebilmişlerdir. Bu süreçte, özellikle1970lerden itibaren, Barselona Okulu kent dokusunundönüştürülmesine odaklanan bir platform olarak ortayaçıkmıştır. Platformun eleştirel söylemi,

adlı mimarlık dergisi çevresinde şekillendirilirken,Barselona Mimarlık Okulu bünyesinde yapılan proje

1980lerden itibaren

“”

1950lerden itibaren De la Sota, Coderch, Torres gibimi ün”

4

ArquitecturasBis

çalışmaları uygulamaya yöneliktir. Oriol Bohigas'ınbaşı çektiği bu çalışmalarda F. Correa, M. de Sola-Moralles, L. Domenech ve R. Moneo gibi kişiler katkıkoymuşlardır. 1970lerin son senelerinde hızlanan buçalışmalar 1982 Barselona kent planının temelinioluşturmuştur .5

6

7

8

9

10

Kenneth Frampton'ın vurguladığı gibi, Barselona kentrestorasyon projesinde iki özel durum ön planaçıkmaktadır . Birincisi, kent dönüşüm projesininparçacı bir dolgu fikri üzerinden bütün kent alanınıkapsaması, ikincisi ise yerel idarenin planıngerçekleşmesi için kararlı tavrı. Eski gotik kent içinde1980lere kadar kısmi olarak çöküntü bölgesi halinegelmiş alanlar, dolgu projeler ve restorasyonçalışmaları ile dönüştürülmüştür. Burada,mahallelilerin sürece katılımı ve gentr

birimler oluşturulmuş, projeler bubirimlerde tanıtılmış, tartışmaya açılmış, kentlilereyapılarını yenilemeleri konusunda ma di destekolanakları sunulmuştur. Eski kentin çok katmanlıyapısının korunması ve sergilenmesi konusundaprojeler yapılmış; Roma ve Ortaçağ dönemlerikarakterini içeren belli alanlar özellikle vurgulanmıştır.1990larda yapılan bir dizi kent tarihi sergisindeBarselona'nın bütün katmanları özgün kaynakları ilederlenmiş ve yeniden yorumlanmıştır .

Barselona'nın 1992 olimpiyatlarının kenti olarakseçilmesi kentsel dönüşüm planın uygulanması vegenişletilmesi sürecini hızlandırmıştır . Olimpiyatprojeleri kentin üç farklı alanında yoğunlaşmıştır: Kalebölgesi (Gregotti'nin restore ettiği stadyum, Izosaki'ninkapalı spor salonu ve Calatrava'nın kulesi) vadiler(Bonell ve Rius'un Volodrom'u) ve kıyı bölgesi. Kıyıbölgesinde, onbin kişilik bir olimpiyat köyü dahasonra konut alanı olarak kullanılmak üzereprojelendirilmiştir (bir çok tanınmış mimar tarafındanBarcelona tipi kent bloğu apartman tipolojisiyorumları). Las Sagra Familia'nın aksında yer alan ikiadet kule yapısının oluşturduğu bir noktadan konutalanına bağlanan Olimpiyat limanı, kıyının başlıcaçekim merkezidir; Frank Gehry tarafından tasarlananünlü bakır balık heykel-yapısı buradadır.

Barselona kıyı dönüşüm projesi konusunda başlıbaşına önemli bir örnektir. Yüzyıl başından itibarendeniz ile gündelik ilişkisi neredeyse tamamen kopmuşolan kentin bütün kıyısı bu projelerle kamusal bir alanhaline getirilmiştir . Tarihi kent önündeki eski dokadaları üzerinde çarşı, restoran, sergi ve gösteriişlevlerini barındıran yeni binalar yapılmış (mimarlarPinon ve Viaplana), birisi tarihi Ramblas'nındevamında olmak üzere iki ana noktadan yayabağlantısı sağlanmıştır. Kentin kuzey doğusunda kıyıboyunca uzanan eski endüstri yapılarının yerinde beşkilometrelik bir plaj kordonu düzenlemesi yapılmıştır;yıllar içinde B-tipi plaj haline gelen Barcelona'da artıkkent içinden denize girilebilmektedir.

Barselona planında açık kamusal alanların tasarlanmasıkonusu, en önemli hedeflerden olmuştur . Açıkkamusal alanlar- İspanyol tarihi kentlerindeki

ifikasyonuönlemek için

d

Günümüzde Avrupa kentlerimiz mimarlar,mühendisler, kent p

.Barselona'da kenti

.

Bu politik ve kentsel fikirler radikal bir öne

lanlamacıları,coğrafyacılar, ya da ekonomistler tarafındandeğil, yekvücut olarak kentliler ve onlarıtemsil eden seçilmiş politikacılar tarafındanyapılmaktadır. Burada Barselona'nın politikgerçekleri üzerinden geliştirilmiş on maddelikbir kentsel metodolojiyi açmak istiyorum.

Kent politik bir olgudur, öyle olduğu için deideolojiyle ve politik pratiklerle yüklenir

n tutarlı bir şekildedönüşümü, ortak bir ideolojinin sürdürülmesive üç sosyalist belediye başkanı, Serra,Maragall ve Clos ve onların yardımcılarıtarafından yürütülen programlarla mümkünolmuştur

riyedayanır: kent, tutarlı bir kamusallığın çağdaşgelişimi için vazgeçilmez bir fiziksel alanoluşturur. Kent bireyin yeri değildir, ama birtopluluğu oluşturan bireylerin yeridir. Bu ünlübir İngiliz politikacısının söylediğinden nekadar da farklı: “toplum diye birşey yoktur”,sadece bireyler ve devlet. Bireyler arasındakiilişkiler, fikir örgülerini ve sürekli artan bilgi

1. POLİTİK BİR OLGU OLARAK KENT

2. KAMUNUN ALANI OLARAK KENT

KENTSEL BİR

METODOLOJİ İÇİN

ON MADDE1

Po

ble

No

u’y

aku

şbak

ışı-

çizi

mM

BM

66 67dosya kentsel donusumkentsel donusum

Dü

nya

dan

örn

ekle

r

meydanlara benzer bir şekilde- özellikle sert peyzajelemanlarının (taş, ahşap, kum, çakıl, metal) baskınolarak kullanılmasıyla, birer “mimari mekan” şeklindetasarlanmıştır. Kentsel park ve açık

n kullanımı yanında, açık alandüzenlemelerinin bir çoğu kendisi “yer-sanat ese

Pinon, Viaplana ve Miralles'inSants İstasyonu meydanı düzenlemesikavşak noktaları bile açık alanlar olarakdüzenlenmiştir; ortasındaşeklinde tasarlanmış Glories kavşağı Kentsel alandayaya dolaşım sürekliliği vurgulanırken, k anameydanlarının hızlı dolaşım ağları ile bağlantısısağlanmaya çalışılmıştır; Havaalanından CatalunyaMeydanına, Mayorka feribot iskelesinden Sagra daFamilya'ya, Sans İstasyonundan plaja gidilebilmektedir

Barselona'nın başı çektiği ve bir anlamda kuramsal altyapısını oluşturduğu kentsel dönüşüm olgusu diğerİspanyol kentlerininde de kısmi veya büyük ölçekliolarak uygulama alanı bulmuştur. Burada kentlerinküresel sistemlerle ilişkileri, yerel değerleri, ekonomikolanakları ve kent politikalarına bağlı olarak farklıyaklaşımlar söz konusudur. 1992 Expo oyunlarına evsahipliği yapan Sevilla'da Expo köyünün yanında tarihikent içini de dönüştürmenin aracı olarak kullanılmıştır.Tarragona ve Merida kentleri özellikle Roma dönemineait arkeolojik kalıntılarını var olan ve yeni yapılarlabütünleşmiş bir biçimde sergileme açısından çokkatmanlı kentte tasarımın önemli uygulamalarıdı .Bilbao'nun nehir boyunun dönüştürülmesi projesi,güncel mimarlık gündemine giren önemli bir diğerörnektir. Frank Gehry tarafından yapılan GuggeinheimMüzesi projesi, tek başına kenti bir çekim noktası halinegetirmiştir. Bilbao'da baskınolmakla beraber kentin nehir boyu dönüşüm projesisürmektedir ve bu kapsamdatasarladığı İspanyol mimarlarınyapıları da uygulanmıştır.

İspanyol kentlerinde 1980lerden beri yapılan kentseldönüşüm projelerinde uluslararası mimarların projeleredahil edilmesi durumu, “Bilbao etkisi”ninçağrıştırdığının aksine tek taraflı bir olay değildir. Kısıtlıolarak yabancı yıldız mimarların projelere dahiledilmesi ile beraber uluslararası mimarlık ortamınınİspanya mimarlığına ilgisi çekilmiş, bu ortamda İspanyolmimarların işlerinin de uluslararası platforma

kalanlarda sanateserlerini

rleri”dir(radikal bir örnek olarak,

verilebilir). Araçkamusal

park olan bir “amfi-park”gibi.

entin

.

r

“Guggeinheim etkisi”

Soriano ve Palacios'unkongre merkezi gibi

Barselona 1992 olimpiyatları ile yakaladığı yenidenyapılanma ivmesini sürekli kılmayı başarmıştır

çerçevesinde kentin kuzey doğu kıyısındagerçekleştirilen fuar alanıdırkararmış bir emantal peyniri şeklindeki Forum Merkezi

çok mimarlık dergisinde yayınlandıdönüşüm nda

Barselona'nın tarihi kent yapısı yeniden yorumlanmıştıru yorumda tekil mimari yapılardan çok varolan kentin

formu ve yapısallığını düzenleyen bir dizi kentsel projeön plandadır a'nın başkenti,

ağdaş mimari yapıtları açısından yaşayan birlık müzesine dönüştürülmüştür

. Buyönde önemli bir proje Kültürlerin Evrensel Forumu2004 çeper

(Herzog de Meuron'un

projesi pek ).1980lerden beri süregelen ün sonucu

;b

. Kataluny hem tarihi, hemde çmimar .11

taşınmasının olasılıkları aranmıştır. R. Moneo, E.Miralles, J. Baldeweg, C. Ferrater, S. Calatrava, A.Zaera, ve A. Campo Baeza gibi mimarlar gerekİspanya'da gerekse de yurtdışında gerçekleştirdikleriprojelerle, kitaplarıyla, mimarlık okullarında verdikleriderslerle uluslararası ortama dahil olmuşlardır. Yapıüretimi yanında mimari eleştiri ve mimarlık kuramıalanında da önemli bir birikim oluşmuştur. İspanyolmimarlık yazımı global bir medya haline gelmiştir(Actar yayınevi ve El Croquis dergisi) mimarlıkokulları Avrupa'dan ve özellikle Güney Amerika'danöğrencilerin akın ettiği bir çekim merkezi olmuşlardır.İspanyol mimarların ve uluslararası mimarlarlıkofislerinin İspanyol kentlerinin yeniden dönüşümünedeng , son günlerdeİstanbul'da yapılan ve sadece yabancı mimarlarınçağırılması ile elde edilen kentsel dönüşüm

jelerine bir tezat örnek oluşturmaktadır, sırf buaçıdan İspanya deneyimini bir kere dahadeğerlendirmek yararlı olacaktır

ve

eli olarak dahil edilmesi durumu

pro

.

Barselona yukarıda kısaca tariflenmeye çalışılan İspanyolkentsel dönüşüm olgusunun tartışmasız yıldızıdır.Barselona kentsel projelerinin bütünü, 1999 yılında RIBAtarafından Altın Ödüle layık görülmüştür Mimarlıkdalında verilen ödülün bir kente layık görülmesiBarselona'nın kentsel tasarım ve mimarlığıbütünleştirmesindeki ve uluslararası ortamda bir referanshaline gelmeyi başarması ile ilişkilidir. Ödül törenindekent adına konuşan m -kent tasarımcısı OriolBohigas, baş aktörlerinden olduğu kentseldönüşüm kentsel metodolojiolarak sunmuştur kent politik bir olgudur; kentkamusallığın alanıdır; gerilimler ve rastlantılar kentselbilginin araçlarıdır; kent kamusal mekanların bütünüdür;kent üst, alt ve çatışan kimlik tanımlarıyla tasarlanmalıdır;tasarlanan kentli tarafından okunabilmelidir ve

tasarımlasağlanabilinir; master planların yerini alt ölçekte bir dizimimari proje almalıdır; burada merkezi insürdürülmesi esastır; mimarlığın aynı zamanda hizmet vesanat olma durumunun yarattiği ikilem bakidir; bu ikilemmimarlığın kentin bir parçası olarak tasarlaması yoluylaaşılabilir 1999 sayısındayayınlanan sunuşun çevirisi ekte yer almaktadır. Bubelge, İspanyol kentlerinin deneyimi kavramsallaştırmasıbakımından, Türkiye'de son günlerde çok tartışılan

dönüşüm olgusuna kaynakoluşturabilecek niteliktedir.

.

imarBarselona

deneyimini on maddelik bir:

okunabilirlik ancak mimari ölçekte rla

yetler

. Architectural Review'un Eylül

kentsel ve zemin

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

İspanya'da 1980lerden sonra kent ve mimarlıkla ilgili geneldeğerlendirmeler için, bakınız: I. de Sola Moralles.

Birkhauser. 1998; ayrıca, X. Guell, C.Flores (ed).

İspanyol kentlerinin planlı yapılanma tarihi için, bakınız: SpiroKostof .

. Boston:1991; özellikle ızgara plan üzerinde olan bölüm.

Barselona kent dönüşümü üzerine birinci el bir kaynak olarak,bakınız: Oriol Bohigas.

. London: Randon House. 1995 (ilk ispanyolbasımı: . Barcelona:Gili. 1990); ayrıca güncel bir kaynak olarak, bakınız: TimMarshall.

Özellikle, Belediye işbirliği ile kurulmuş olan Centre de CulturaContemporania de Barcelona (CCCB) kent mekanı ve tarihiçalışmalarına odaklanmış bir merkezdir, “

” genel başlığı altında önemli kent çalışmaları sergileridüzenlenmektedir.

Barselona kıyı dönüşümünün iyi bir derlemesi için bakınız: HanMeyer.

Barselona kentsel açık alan düzenlemeleri ile ilgili Belediye'ninbastığı önemli bir kaynak:

Barcelona'nın kentsel dönüşümü üzerine Barcelona Belediyesitarafından yurtdışında yapılan en son sergilerden birisi,

açılan “Barcelona in Progress”tir; 17Mart'ta açılan sergi 10 Haziran'a kadar açık kalacaktır.

ArchitecturalGuide Spain: 1920-1999.

Architecture of Spain: 1929-1996

The City Shaped: urban patterns and meanings throughhistory

Modern Architecture: a critical history

Reconstruccion de Barcelona.Barcelona

City andBarcelona: Arquitectura y ciudad (1980-1992)

Transforming Barcelona; the Renewal of a EuropeanMetropolis

La Ciudad de lasCiudades

TheOlympic Village. Barcelona 92: Architecture, Parks, Leisure Port

City and Port: Urban Planning as a Cultural Venture inLondon, Barcelona, New York and Rotterdam

Barcelona, espai public.

Center forArchitecture New York'

. Barcelona: Caja deArquitectos. 1996, s 36-43.

Kenneth Frampton. .London: Thames& Hudson. 1992: s.25.

Frampton (1992:335-337).

Ministeriode Obras Publicas y Urbanismo. 1986; Oriol Bohigas.

Architecture

genel

. 2004.Frampton (1992:337).

Barselona Olimpiyat projesi üzerine önemli bir kaynak: J.Martorell, O. Bohigas, D. MacKay, A. Puigdomenech.

.1992.

. 1999, s 115-180.

Ajuntament deBarcelona. 1992.

ta

birikimini birbirine dokur.bilgi birikimi, bilginin ürünlerine erişim ve

programın etkinleştirilmesi yönünde

i araçlarısağladığını söylediğimde rastlantı

zenginleştirici varlığınıkastediyorum. Medeniyet- oymaklarınyapılarından kentin medenileştir

tekilliklerin, farklılıkların vegörünmez meziyetleri ile rastlantıla ınçatışmacı çakışmaları ile ilerleyebilir.

Kent zenginleştirici çatışmaların merkezidir,bu çatışmalar ancak bu şekilde tariflenmeleriveya farklı kaynaklardan gelen başkaçatışmaların biraradalığı ile çözülebilir. Banaöyle geliyor ki, Atina Bildirgesi

elliğinde yapılan büyük hata tam da butür çatışmaların ortadan kaldırılmasıgirişilmesindedir- onları başka çatışmalarıntanınması yoluyla çözmek yerine yok etmek.Kentsel otobanlar, Le Corbusier'nin 7Vsi,işlevsel zonlama, yönlendirilmiş merkezler,büyük alışveriş alanları: bunlar problemlerinçözümünde işe yaramadı, aksine bir çokAvrupa kentinin karakter ve işlevini yok etti.

Eğer kentin kamunun çağdaş gelişimi içinfiziksel bir alan olması fikrinden başlayacakolursak, kentin fiziksel anlamda kamusalmekanlarının bileşeni olduğunu kabuletme

'nın üç Sosyalistbelediye başkanının kentsel kuramının entemel prensiplerinden birisidir.

Kent mekanının tanımlanmış rolünü yerinegetirmesi için iki soruya cevap aramasıgerek

Kamusal mekanın kimliği geniş çevresininfiziksel ve sosyal kimliğine bağlıdır. Ancak, bukimliklendirme, kentin bütününe göre daha

Kentin kendisi, bu

bilginin üzerine kurulan herhangi bir sosyo-politikönemli garantileri sunar. Bu üç faktör olmadanbir medeniyetten söz edilemez.

Kentin bize belli vazgeçilmez bilgve

gerilimlerin

ici çekimine-sadece ve sadece

r

'ninkents

na

miz gerekir. Kamusal mekan kentinkendisidir: bu Barselona

lidir: kimlik ve okunabilirlik.

3.BİLGİNİN ARAÇLARI OLARAKGERİLİMLER VE RASTLANTILAR

4. KAMUSAL MEKAN KENTİN KENDİSİDİR

5. KİMLİK

Barselona sahilinin yeniden canlandırılma projesi sonrası, 1995

Barselona sahili, 1980

68 69dosya kentsel donusumkentsel donusum

meydanlara benzer bir şekilde- özellikle sert peyzajelemanlarının (taş, ahşap, kum, çakıl, metal) baskınolarak kullanılmasıyla, birer “mimari mekan” şeklindetasarlanmıştır. Kentsel park ve açık

n kullanımı yanında, açık alandüzenlemelerinin bir çoğu kendisi “yer-sanat ese

Pinon, Viaplana ve Miralles'inSants İstasyonu meydanı düzenlemesikavşak noktaları bile açık alanlar olarakdüzenlenmiştir; ortasındaşeklinde tasarlanmış Glories kavşağı Kentsel alandayaya dolaşım sürekliliği vurgulanırken, k anameydanlarının hızlı dolaşım ağları ile bağlantısısağlanmaya çalışılmıştır; Havaalanından CatalunyaMeydanına, Mayorka feribot iskelesinden Sagra daFamilya'ya, Sans İstasyonundan plaja gidilebilmektedir

Barselona'nın başı çektiği ve bir anlamda kuramsal altyapısını oluşturduğu kentsel dönüşüm olgusu diğerİspanyol kentlerininde de kısmi veya büyük ölçekliolarak uygulama alanı bulmuştur. Burada kentlerinküresel sistemlerle ilişkileri, yerel değerleri, ekonomikolanakları ve kent politikalarına bağlı olarak farklıyaklaşımlar söz konusudur. 1992 Expo oyunlarına evsahipliği yapan Sevilla'da Expo köyünün yanında tarihikent içini de dönüştürmenin aracı olarak kullanılmıştır.Tarragona ve Merida kentleri özellikle Roma dönemineait arkeolojik kalıntılarını var olan ve yeni yapılarlabütünleşmiş bir biçimde sergileme açısından çokkatmanlı kentte tasarımın önemli uygulamalarıdı .Bilbao'nun nehir boyunun dönüştürülmesi projesi,güncel mimarlık gündemine giren önemli bir diğerörnektir. Frank Gehry tarafından yapılan GuggeinheimMüzesi projesi, tek başına kenti bir çekim noktası halinegetirmiştir. Bilbao'da baskınolmakla beraber kentin nehir boyu dönüşüm projesisürmektedir ve bu kapsamdatasarladığı İspanyol mimarlarınyapıları da uygulanmıştır.

İspanyol kentlerinde 1980lerden beri yapılan kentseldönüşüm projelerinde uluslararası mimarların projeleredahil edilmesi durumu, “Bilbao etkisi”ninçağrıştırdığının aksine tek taraflı bir olay değildir. Kısıtlıolarak yabancı yıldız mimarların projelere dahiledilmesi ile beraber uluslararası mimarlık ortamınınİspanya mimarlığına ilgisi çekilmiş, bu ortamda İspanyolmimarların işlerinin de uluslararası platforma

kalanlarda sanateserlerini

rleri”dir(radikal bir örnek olarak,

verilebilir). Araçkamusal

park olan bir “amfi-park”gibi.

entin

.

r

“Guggeinheim etkisi”

Soriano ve Palacios'unkongre merkezi gibi

Barselona 1992 olimpiyatları ile yakaladığı yenidenyapılanma ivmesini sürekli kılmayı başarmıştır

çerçevesinde kentin kuzey doğu kıyısındagerçekleştirilen fuar alanıdırkararmış bir emantal peyniri şeklindeki Forum Merkezi

çok mimarlık dergisinde yayınlandıdönüşüm nda

Barselona'nın tarihi kent yapısı yeniden yorumlanmıştıru yorumda tekil mimari yapılardan çok varolan kentin

formu ve yapısallığını düzenleyen bir dizi kentsel projeön plandadır a'nın başkenti,

ağdaş mimari yapıtları açısından yaşayan birlık müzesine dönüştürülmüştür

. Buyönde önemli bir proje Kültürlerin Evrensel Forumu2004 çeper

(Herzog de Meuron'un

projesi pek ).1980lerden beri süregelen ün sonucu

;b

. Kataluny hem tarihi, hemde çmimar .11

taşınmasının olasılıkları aranmıştır. R. Moneo, E.Miralles, J. Baldeweg, C. Ferrater, S. Calatrava, A.Zaera, ve A. Campo Baeza gibi mimarlar gerekİspanya'da gerekse de yurtdışında gerçekleştirdikleriprojelerle, kitaplarıyla, mimarlık okullarında verdikleriderslerle uluslararası ortama dahil olmuşlardır. Yapıüretimi yanında mimari eleştiri ve mimarlık kuramıalanında da önemli bir birikim oluşmuştur. İspanyolmimarlık yazımı global bir medya haline gelmiştir(Actar yayınevi ve El Croquis dergisi) mimarlıkokulları Avrupa'dan ve özellikle Güney Amerika'danöğrencilerin akın ettiği bir çekim merkezi olmuşlardır.İspanyol mimarların ve uluslararası mimarlarlıkofislerinin İspanyol kentlerinin yeniden dönüşümünedeng , son günlerdeİstanbul'da yapılan ve sadece yabancı mimarlarınçağırılması ile elde edilen kentsel dönüşüm

jelerine bir tezat örnek oluşturmaktadır, sırf buaçıdan İspanya deneyimini bir kere dahadeğerlendirmek yararlı olacaktır

ve

eli olarak dahil edilmesi durumu

pro

.

Barselona yukarıda kısaca tariflenmeye çalışılan İspanyolkentsel dönüşüm olgusunun tartışmasız yıldızıdır.Barselona kentsel projelerinin bütünü, 1999 yılında RIBAtarafından Altın Ödüle layık görülmüştür Mimarlıkdalında verilen ödülün bir kente layık görülmesiBarselona'nın kentsel tasarım ve mimarlığıbütünleştirmesindeki ve uluslararası ortamda bir referanshaline gelmeyi başarması ile ilişkilidir. Ödül törenindekent adına konuşan m -kent tasarımcısı OriolBohigas, baş aktörlerinden olduğu kentseldönüşüm kentsel metodolojiolarak sunmuştur kent politik bir olgudur; kentkamusallığın alanıdır; gerilimler ve rastlantılar kentselbilginin araçlarıdır; kent kamusal mekanların bütünüdür;kent üst, alt ve çatışan kimlik tanımlarıyla tasarlanmalıdır;tasarlanan kentli tarafından okunabilmelidir ve

tasarımlasağlanabilinir; master planların yerini alt ölçekte bir dizimimari proje almalıdır; burada merkezi insürdürülmesi esastır; mimarlığın aynı zamanda hizmet vesanat olma durumunun yarattiği ikilem bakidir; bu ikilemmimarlığın kentin bir parçası olarak tasarlaması yoluylaaşılabilir 1999 sayısındayayınlanan sunuşun çevirisi ekte yer almaktadır. Bubelge, İspanyol kentlerinin deneyimi kavramsallaştırmasıbakımından, Türkiye'de son günlerde çok tartışılan

dönüşüm olgusuna kaynakoluşturabilecek niteliktedir.

.

imarBarselona

deneyimini on maddelik bir:

okunabilirlik ancak mimari ölçekte rla

yetler

. Architectural Review'un Eylül

kentsel ve zemin

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

İspanya'da 1980lerden sonra kent ve mimarlıkla ilgili geneldeğerlendirmeler için, bakınız: I. de Sola Moralles.

Birkhauser. 1998; ayrıca, X. Guell, C.Flores (ed).

İspanyol kentlerinin planlı yapılanma tarihi için, bakınız: SpiroKostof .

. Boston:1991; özellikle ızgara plan üzerinde olan bölüm.

Barselona kent dönüşümü üzerine birinci el bir kaynak olarak,bakınız: Oriol Bohigas.

. London: Randon House. 1995 (ilk ispanyolbasımı: . Barcelona:Gili. 1990); ayrıca güncel bir kaynak olarak, bakınız: TimMarshall.

Özellikle, Belediye işbirliği ile kurulmuş olan Centre de CulturaContemporania de Barcelona (CCCB) kent mekanı ve tarihiçalışmalarına odaklanmış bir merkezdir, “

” genel başlığı altında önemli kent çalışmaları sergileridüzenlenmektedir.

Barselona kıyı dönüşümünün iyi bir derlemesi için bakınız: HanMeyer.

Barselona kentsel açık alan düzenlemeleri ile ilgili Belediye'ninbastığı önemli bir kaynak:

Barcelona'nın kentsel dönüşümü üzerine Barcelona Belediyesitarafından yurtdışında yapılan en son sergilerden birisi,

açılan “Barcelona in Progress”tir; 17Mart'ta açılan sergi 10 Haziran'a kadar açık kalacaktır.

ArchitecturalGuide Spain: 1920-1999.

Architecture of Spain: 1929-1996

The City Shaped: urban patterns and meanings throughhistory

Modern Architecture: a critical history

Reconstruccion de Barcelona.Barcelona

City andBarcelona: Arquitectura y ciudad (1980-1992)

Transforming Barcelona; the Renewal of a EuropeanMetropolis

La Ciudad de lasCiudades

TheOlympic Village. Barcelona 92: Architecture, Parks, Leisure Port

City and Port: Urban Planning as a Cultural Venture inLondon, Barcelona, New York and Rotterdam

Barcelona, espai public.

Center forArchitecture New York'

. Barcelona: Caja deArquitectos. 1996, s 36-43.

Kenneth Frampton. .London: Thames& Hudson. 1992: s.25.

Frampton (1992:335-337).

Ministeriode Obras Publicas y Urbanismo. 1986; Oriol Bohigas.

Architecture

genel

. 2004.Frampton (1992:337).

Barselona Olimpiyat projesi üzerine önemli bir kaynak: J.Martorell, O. Bohigas, D. MacKay, A. Puigdomenech.

.1992.

. 1999, s 115-180.

Ajuntament deBarcelona. 1992.

ta

birikimini birbirine dokur.bilgi birikimi, bilginin ürünlerine erişim ve

programın etkinleştirilmesi yönünde

i araçlarısağladığını söylediğimde rastlantı

zenginleştirici varlığınıkastediyorum. Medeniyet- oymaklarınyapılarından kentin medenileştir

tekilliklerin, farklılıkların vegörünmez meziyetleri ile rastlantıla ınçatışmacı çakışmaları ile ilerleyebilir.

Kent zenginleştirici çatışmaların merkezidir,bu çatışmalar ancak bu şekilde tariflenmeleriveya farklı kaynaklardan gelen başkaçatışmaların biraradalığı ile çözülebilir. Banaöyle geliyor ki, Atina Bildirgesi

elliğinde yapılan büyük hata tam da butür çatışmaların ortadan kaldırılmasıgirişilmesindedir- onları başka çatışmalarıntanınması yoluyla çözmek yerine yok etmek.Kentsel otobanlar, Le Corbusier'nin 7Vsi,işlevsel zonlama, yönlendirilmiş merkezler,büyük alışveriş alanları: bunlar problemlerinçözümünde işe yaramadı, aksine bir çokAvrupa kentinin karakter ve işlevini yok etti.

Eğer kentin kamunun çağdaş gelişimi içinfiziksel bir alan olması fikrinden başlayacakolursak, kentin fiziksel anlamda kamusalmekanlarının bileşeni olduğunu kabuletme

'nın üç Sosyalistbelediye başkanının kentsel kuramının entemel prensiplerinden birisidir.

Kent mekanının tanımlanmış rolünü yerinegetirmesi için iki soruya cevap aramasıgerek

Kamusal mekanın kimliği geniş çevresininfiziksel ve sosyal kimliğine bağlıdır. Ancak, bukimliklendirme, kentin bütününe göre daha

Kentin kendisi, bu

bilginin üzerine kurulan herhangi bir sosyo-politikönemli garantileri sunar. Bu üç faktör olmadanbir medeniyetten söz edilemez.

Kentin bize belli vazgeçilmez bilgve

gerilimlerin

ici çekimine-sadece ve sadece

r

'ninkents

na

miz gerekir. Kamusal mekan kentinkendisidir: bu Barselona

lidir: kimlik ve okunabilirlik.

3.BİLGİNİN ARAÇLARI OLARAKGERİLİMLER VE RASTLANTILAR

4. KAMUSAL MEKAN KENTİN KENDİSİDİR

5. KİMLİK

Barselona sahilinin yeniden canlandırılma projesi sonrası, 1995

Barselona sahili, 1980

68 69dosya kentsel donusumkentsel donusum

İlk bölümü 1800, son bölümü ise 1925 yılındatamamlanan Londra Limanı 1960'ların sonuna kadarönemini korumayı başarmıştır konteynıraşımacılığı olojik gelişmeler ve kent

merkezine yakınlığın getirdiği ulaşım sorunlarınehrin daha aşağısında yer alan Tilbury

imanı ile rekabet edememiştir. Liman tesisleri, doğuLondra'da büyük ekonomik ve sos

yılları arasında yavaş yavaşkapanmıştır. Kapanan tesisler geride, yoğunluklakamu mülkiyetinde ve işlevini tamamen kaybetmişbir liman bölgesi ile işlerini kaybetmiş binlerceailenin yaşadığı sosyal konut alanları bırakmıştır.

s olarak adlandırılan bu alan,dünyada akademi ve medyanın en çok ilgisini çekenkentsel dönüşüm projesi olmuştur. 1980'liyıllardan sonra nds Kentsel GelişmeAlanı (Londo

k adlandırılan genişliğindeki bölgeningeleceği

girmiş, alanın dönüşümü ondraDocklands Gelişme Şirketi'nin

)kurulması ile başlamıştır. DDC'ningerçekleştirdiği dönüşüm bazı kesimlerce bir başarıöyküsü olarak nitelendirilmekte, diğer taraftan kamukaynaklarının özel sektöre aktarımından başka bir işeyaramadığı için eleştirilmektedir.

ları kullanıma sokmak,yeni ve var olan sanayi ve ticareti teşvik etmek,çekici bir çevre yaratmak ve bölgede yaşamayı veçalışmayı cazip kılacak konut ve sosyal servislerisağlamak suretiyle bölgenin yeniden canlandırılmasıolarak tanımlanmaktadır (

şı ı

. Ancakt gibi tekn

gibinedenlerle,L

yal sorunlara yolaçarak, 1965–1980

Bugün Dockland

ne sahneLondra Dockla

n Docklands Urban Development Area)olara 2,146 ha

, merkezi hükümetlerin gündemine1970'lerde ise L

Anonim (LDDC-London Docklands Development Corporation

1981'de L

LDDC'nin görevi; arsa ve bina

www.lddc-history.org.uk).Çevre, Ula m ve Bölgeler Departman 'na

LDDC'nin Başarı Öyküsü

(Department of the Environment, Transport and theRegions) göre kalannüfusunyeni ekonomik ya

m .

Elbette ki, arazi sahibir

hale getirmektedir.

merkezi hükümet eliyle kuru

e getirmektir (DETR, 1997).

nan re;LDDC toplam 1,86 milyon £7,7 milyon £

Bu süreçte 431,39 hakamu mülkiyetinden

sahip olan ile 144 kmDocklands

2 milyon1998 itibariyle

alanda

(LDDC,1998a).

ü mekânsal,sosyal ve ekonomik akademisy

994; Church,

, limanın kapanmasıyla işsizmavi yakalı niteliklere sahip olması, yani

pıya uygun becerilere sahipol aması, sorunların başında gelmektedir Diğerönemli sorun ise alanın mülkiyet yapısının kamuağırlıklı olmasıdır. kamukuruluşlarının kaynakları dönüşüm için yete lideğildir. LDDC alanın özel sektör eliyledönüştürülmesinin de mümkün olmadığını tespitetmiştir. Alandaki fiziksel çöküntü ve altyapısorunları, potansiyel yatırımcılar için maliyetleri çokyükseltmekte, bölgenin devlet müdahalesi olmadandönüşmesini imkânsız Ayrıcaözel sektör alanın potansiyelleri hakkında yeterlibilgiye ulaşamamaktadır. İşte LDDC bu nedenlerle

lmuştur ve görevi,devlet fonlarını kullanarak alanı özel sektöryatırımlarına cazip hal

1998 yılında yayınla son yıllık raporuna gökamu yatırımı yaparak

özel sektör yatırımını alana çekmeyibaşarmıştır. arazi dönüşümiçin özel mülkiyetegeçirilmiştir. Kamu yatırımı içinde en büyük paya

ulaşım yatırımları yeni yolyapılmış ve Hafif Raylı Sistemikurulmuştur. m ticaret ve sanayi alanı,24046 yeni konut inşa edilmiştir.

2700 şirket faaliyet göstermekte, 85000 kişiçalışmaktadır. Ayrıca 5 yeni sağlık merkezi, 11ilkokul, 2 ortaokul, 3 lise ve 9 meslek kazandırmamerkezinin kurulması desteklenmiştir

LDDC'nin çalışmaları ve dön şümünsonuçları birçok en

tarafından eleştirilmiştir (Fainstein, 1

2

1988; Colenutt, 1991).

ve elde edilen sonuçlar kadar

muhafazakâr ve

Merkezi hükümetin Docklands'a yönemuhafazakâr

i partisi b'ni (DJC-

Docklands Joint Committ Bu süreçtedikkat çeken nokta, kararmerkezi hükümet

1971'de muhafazakâr

ilçe yönetimininhükümetinin ilk

icraat olarak DJC'yi

(Florio and Brownill, 2000),hükümetin son icraat olarak

(Sorensen, 1995)iddia edilmektedir.

(Sorensen, 1995).

DJC

979 seçimleri sonucunda kurulanmuhafazakâr hükümet 1981'de DJC'nin yerinialacak LDDC'yi

1981' ,r. Kurulan

muhafazakâr hükümet 1980'dedüzenlemelerle UrbanDevelopment Area) ve

Urban Development Corporation)UDC'ler, devlet

benzeri örgütler (quasi-governmental organizations)

Ancak dönüşüm sürecininsiyasi ve ideolojik yönü en az LDDC'nin çalışmaları

dikkate değerdir.Docklands'ın dönüşümünün gerekliliği kabuledildikten sonra bunun nasıl bir dönüşüm olacağı;hem merkez ile yerel yönetimler arasında, hem de

işçi partileri arasında büyük çekişmekonusu olmuştur. Sonuçlara bakıldığında merkezihükümetin ve muhafazakâr partinin kazandığıgörülmektedir.

lik çalışmaları1971'de, zamanın hükümeti tarafındanuzmanlardan oluşan bir çalışma grubu kurulmasıylabaşlamıştır. İki yıl süren çalışmalar sonucunda alanıngeleceği için çeşitli alternatifler üretilmiştir. Ancak1974'de seçilen şçi u çalışmaları bir kenarabırakarak, Docklands Birleşik Komitesi

ee) kurmuştur.laştırılan dönüşüm şeklinin

in ideolojik eğilimleriyle doğrudanilişkili olması ve katılım süreçlerinin doğrudan builişki tarafından belirlenmiş olmasıdır.

hükümet tarafından başlatılandönüşüm çalışmalarına yerel yönetimlerin ve halkındâhil oluşu 1974'de DJC'nin kurulması ile mümkünolmuştur. DJC; Londra Büyükşehir Meclisi (GreaterLondon Council) ve Docklands dönüşüm alanınıniçerdiği 5 temsilcilerindenoluşturulmuştur. Bir taraftan işçi

kurduğu ve bölgenin geleceğikonusunda söz hakkını yerel yönetimlere geriverdiği diğer taraftanmuhafazakâr yerelyönetimlerin baskıları karşısında duyarlılıkgöstererek bu komiteyi kuruduğu

Ancak yerel talepleri öndetutmayı hedefleyen komitenin 1976'da yayınladığıLondra Docklands Stratejik Planı yatırım fırsatlarıyaratmaktan çok alanın ihtiyaçlarına yönelik birplandır

tarafından hazırlanan stratejik plan, ekonomikkısıtlar nedeniyle uygulamaya geçme fırsatıbulamadan, 1

kurmuştur.

de DJC'nin yerini alan LDDC'nin kuruluşu1979 yılı seçimlerini takip etmektedi

yaptığı yasalKentsel Gelişme Alanı (UDA-

Kentsel Gelişme Şirketi(UDC-kavramlarını ortaya çıkarmıştır.

LDDC'den Önce

LDDC ve Katılım

küçük ölçek sınırları ile tanımlanır. Böyle birdurumda, eğer özgün ortakoluşturulması ve yaratılması söz konusuysa,kenti toptan k değilbir seri göreceli özerk küçük sistemler halindekavramak gerekir. Varolan kentin yenidenyapıl ırılması örneğinde, bu özerk sistemlergeleneksel mahalle yapılarıyla çakışabilirler.Kanımca, kentin bu şekilde mahallelerininveya kimliklendirilebilen parçalarının toplamıolarak anlaşılması Barselona'nın yenidenyapılanmasında, bütün siyasi anlamı veb ari araçlarınoluşturulmasıyla, temel kriterlerden birisiolmuştur.

Ancak, bizim burada ele aldığımız basitçemahallenin kimliği değil kanparçasının belirgin temsilci kimliğidir; birbaşka deyişle, biçiminin arlılığı, işlevi veimgesidir. Kollektif hayatın mekanı artık biralan değildir, detaylı olarak tasarlanmış,kamusal ve özel yapıların bağlanabileceği,planlanmış ve anlamlı bir mekandır. Eğer buhiyerarşi kurulmazsa kent zorlukla varolabilir,kendi kentsel değerlerinden uzaklaşmış pekçok Avrupa kentinin dış konut alanlarında veçeper bölgelerinde durum budur.

Kamusal mekanın tasarlanmış biçimivazgeçilmez başka bir durumu karşılamakzorundadır: kolaylıkla okunabilir ve kapsayıcıolmak. Bu durum karşılanmadığında, eğerkentliler kendi kimliklerinin paylaşımınısağlayabilecekleri ve izlekleriyle buluşmanoktalarını belirlemelerine olanak sağlayanmekanların kavrayışına sahip değillerse, kentbilginin alanı olmak ve erişilebilirlik sıfatınınönemli bir kısmını kayıp eder. Bir başkadeyişle, kent ortak yaşamın kaynağı olmaözelliğini yitirir.Kapsayıcı bir dil oluşturmak için, kentliningeleneksel bir gramerin terimlerinin birikimive üstüste gelmesi yoluyla halihazırdaözümsediği semantiği ve sentaksı tekrarkullanmak gereklidir. Bu basitçe tarihimorfolojileri yeniden üretmek meselesideğildir, okunabilir ve antropolojik olaraksokakta, meydanda, bahçede, anıtta, kentbloğunda saklı kalanı yeniden yorumlamaktır.

kimliklerin

bütüncül bir sistem olara

and

eraberinde merkezi olmayan id

her kentsel me

tut

6. OKUNABİLİRLİK

İlknur Urkun-Bowe

LONDRA DOCKLANDS KENTSEL GELİŞME ALANI:

EKONOMİK HAYATIN GERÇEKLERİ KARŞISINDA

EREL HALKIN NOSTALJİK TALEPLERİY

70 71dosya kentsel donusumkentsel donusum

Dü

nya

dan

örn

ekle

r

İlk bölümü 1800, son bölümü ise 1925 yılındatamamlanan Londra Limanı 1960'ların sonuna kadarönemini korumayı başarmıştır konteynıraşımacılığı olojik gelişmeler ve kent

merkezine yakınlığın getirdiği ulaşım sorunlarınehrin daha aşağısında yer alan Tilbury

imanı ile rekabet edememiştir. Liman tesisleri, doğuLondra'da büyük ekonomik ve sos

yılları arasında yavaş yavaşkapanmıştır. Kapanan tesisler geride, yoğunluklakamu mülkiyetinde ve işlevini tamamen kaybetmişbir liman bölgesi ile işlerini kaybetmiş binlerceailenin yaşadığı sosyal konut alanları bırakmıştır.

s olarak adlandırılan bu alan,dünyada akademi ve medyanın en çok ilgisini çekenkentsel dönüşüm projesi olmuştur. 1980'liyıllardan sonra nds Kentsel GelişmeAlanı (Londo

k adlandırılan genişliğindeki bölgeningeleceği

girmiş, alanın dönüşümü ondraDocklands Gelişme Şirketi'nin

)kurulması ile başlamıştır. DDC'ningerçekleştirdiği dönüşüm bazı kesimlerce bir başarıöyküsü olarak nitelendirilmekte, diğer taraftan kamukaynaklarının özel sektöre aktarımından başka bir işeyaramadığı için eleştirilmektedir.

ları kullanıma sokmak,yeni ve var olan sanayi ve ticareti teşvik etmek,çekici bir çevre yaratmak ve bölgede yaşamayı veçalışmayı cazip kılacak konut ve sosyal servislerisağlamak suretiyle bölgenin yeniden canlandırılmasıolarak tanımlanmaktadır (

şı ı

. Ancakt gibi tekn

gibinedenlerle,L

yal sorunlara yolaçarak, 1965–1980

Bugün Dockland

ne sahneLondra Dockla

n Docklands Urban Development Area)olara 2,146 ha

, merkezi hükümetlerin gündemine1970'lerde ise L

Anonim (LDDC-London Docklands Development Corporation

1981'de L

LDDC'nin görevi; arsa ve bina

www.lddc-history.org.uk).Çevre, Ula m ve Bölgeler Departman 'na

LDDC'nin Başarı Öyküsü

(Department of the Environment, Transport and theRegions) göre kalannüfusunyeni ekonomik ya

m .

Elbette ki, arazi sahibir

hale getirmektedir.

merkezi hükümet eliyle kuru

e getirmektir (DETR, 1997).

nan re;LDDC toplam 1,86 milyon £7,7 milyon £

Bu süreçte 431,39 hakamu mülkiyetinden

sahip olan ile 144 kmDocklands

2 milyon1998 itibariyle

alanda

(LDDC,1998a).

ü mekânsal,sosyal ve ekonomik akademisy

994; Church,

, limanın kapanmasıyla işsizmavi yakalı niteliklere sahip olması, yani

pıya uygun becerilere sahipol aması, sorunların başında gelmektedir Diğerönemli sorun ise alanın mülkiyet yapısının kamuağırlıklı olmasıdır. kamukuruluşlarının kaynakları dönüşüm için yete lideğildir. LDDC alanın özel sektör eliyledönüştürülmesinin de mümkün olmadığını tespitetmiştir. Alandaki fiziksel çöküntü ve altyapısorunları, potansiyel yatırımcılar için maliyetleri çokyükseltmekte, bölgenin devlet müdahalesi olmadandönüşmesini imkânsız Ayrıcaözel sektör alanın potansiyelleri hakkında yeterlibilgiye ulaşamamaktadır. İşte LDDC bu nedenlerle

lmuştur ve görevi,devlet fonlarını kullanarak alanı özel sektöryatırımlarına cazip hal

1998 yılında yayınla son yıllık raporuna gökamu yatırımı yaparak

özel sektör yatırımını alana çekmeyibaşarmıştır. arazi dönüşümiçin özel mülkiyetegeçirilmiştir. Kamu yatırımı içinde en büyük paya

ulaşım yatırımları yeni yolyapılmış ve Hafif Raylı Sistemikurulmuştur. m ticaret ve sanayi alanı,24046 yeni konut inşa edilmiştir.

2700 şirket faaliyet göstermekte, 85000 kişiçalışmaktadır. Ayrıca 5 yeni sağlık merkezi, 11ilkokul, 2 ortaokul, 3 lise ve 9 meslek kazandırmamerkezinin kurulması desteklenmiştir

LDDC'nin çalışmaları ve dön şümünsonuçları birçok en

tarafından eleştirilmiştir (Fainstein, 1

2

1988; Colenutt, 1991).

ve elde edilen sonuçlar kadar

muhafazakâr ve

Merkezi hükümetin Docklands'a yönemuhafazakâr

i partisi b'ni (DJC-

Docklands Joint Committ Bu süreçtedikkat çeken nokta, kararmerkezi hükümet

1971'de muhafazakâr

ilçe yönetimininhükümetinin ilk

icraat olarak DJC'yi

(Florio and Brownill, 2000),hükümetin son icraat olarak

(Sorensen, 1995)iddia edilmektedir.

(Sorensen, 1995).

DJC

979 seçimleri sonucunda kurulanmuhafazakâr hükümet 1981'de DJC'nin yerinialacak LDDC'yi

1981' ,r. Kurulan

muhafazakâr hükümet 1980'dedüzenlemelerle UrbanDevelopment Area) ve

Urban Development Corporation)UDC'ler, devlet

benzeri örgütler (quasi-governmental organizations)

Ancak dönüşüm sürecininsiyasi ve ideolojik yönü en az LDDC'nin çalışmaları

dikkate değerdir.Docklands'ın dönüşümünün gerekliliği kabuledildikten sonra bunun nasıl bir dönüşüm olacağı;hem merkez ile yerel yönetimler arasında, hem de

işçi partileri arasında büyük çekişmekonusu olmuştur. Sonuçlara bakıldığında merkezihükümetin ve muhafazakâr partinin kazandığıgörülmektedir.

lik çalışmaları1971'de, zamanın hükümeti tarafındanuzmanlardan oluşan bir çalışma grubu kurulmasıylabaşlamıştır. İki yıl süren çalışmalar sonucunda alanıngeleceği için çeşitli alternatifler üretilmiştir. Ancak1974'de seçilen şçi u çalışmaları bir kenarabırakarak, Docklands Birleşik Komitesi

ee) kurmuştur.laştırılan dönüşüm şeklinin

in ideolojik eğilimleriyle doğrudanilişkili olması ve katılım süreçlerinin doğrudan builişki tarafından belirlenmiş olmasıdır.

hükümet tarafından başlatılandönüşüm çalışmalarına yerel yönetimlerin ve halkındâhil oluşu 1974'de DJC'nin kurulması ile mümkünolmuştur. DJC; Londra Büyükşehir Meclisi (GreaterLondon Council) ve Docklands dönüşüm alanınıniçerdiği 5 temsilcilerindenoluşturulmuştur. Bir taraftan işçi

kurduğu ve bölgenin geleceğikonusunda söz hakkını yerel yönetimlere geriverdiği diğer taraftanmuhafazakâr yerelyönetimlerin baskıları karşısında duyarlılıkgöstererek bu komiteyi kuruduğu

Ancak yerel talepleri öndetutmayı hedefleyen komitenin 1976'da yayınladığıLondra Docklands Stratejik Planı yatırım fırsatlarıyaratmaktan çok alanın ihtiyaçlarına yönelik birplandır

tarafından hazırlanan stratejik plan, ekonomikkısıtlar nedeniyle uygulamaya geçme fırsatıbulamadan, 1

kurmuştur.

de DJC'nin yerini alan LDDC'nin kuruluşu1979 yılı seçimlerini takip etmektedi

yaptığı yasalKentsel Gelişme Alanı (UDA-

Kentsel Gelişme Şirketi(UDC-kavramlarını ortaya çıkarmıştır.

LDDC'den Önce

LDDC ve Katılım

küçük ölçek sınırları ile tanımlanır. Böyle birdurumda, eğer özgün ortakoluşturulması ve yaratılması söz konusuysa,kenti toptan k değilbir seri göreceli özerk küçük sistemler halindekavramak gerekir. Varolan kentin yenidenyapıl ırılması örneğinde, bu özerk sistemlergeleneksel mahalle yapılarıyla çakışabilirler.Kanımca, kentin bu şekilde mahallelerininveya kimliklendirilebilen parçalarının toplamıolarak anlaşılması Barselona'nın yenidenyapılanmasında, bütün siyasi anlamı veb ari araçlarınoluşturulmasıyla, temel kriterlerden birisiolmuştur.

Ancak, bizim burada ele aldığımız basitçemahallenin kimliği değil kanparçasının belirgin temsilci kimliğidir; birbaşka deyişle, biçiminin arlılığı, işlevi veimgesidir. Kollektif hayatın mekanı artık biralan değildir, detaylı olarak tasarlanmış,kamusal ve özel yapıların bağlanabileceği,planlanmış ve anlamlı bir mekandır. Eğer buhiyerarşi kurulmazsa kent zorlukla varolabilir,kendi kentsel değerlerinden uzaklaşmış pekçok Avrupa kentinin dış konut alanlarında veçeper bölgelerinde durum budur.

Kamusal mekanın tasarlanmış biçimivazgeçilmez başka bir durumu karşılamakzorundadır: kolaylıkla okunabilir ve kapsayıcıolmak. Bu durum karşılanmadığında, eğerkentliler kendi kimliklerinin paylaşımınısağlayabilecekleri ve izlekleriyle buluşmanoktalarını belirlemelerine olanak sağlayanmekanların kavrayışına sahip değillerse, kentbilginin alanı olmak ve erişilebilirlik sıfatınınönemli bir kısmını kayıp eder. Bir başkadeyişle, kent ortak yaşamın kaynağı olmaözelliğini yitirir.Kapsayıcı bir dil oluşturmak için, kentliningeleneksel bir gramerin terimlerinin birikimive üstüste gelmesi yoluyla halihazırdaözümsediği semantiği ve sentaksı tekrarkullanmak gereklidir. Bu basitçe tarihimorfolojileri yeniden üretmek meselesideğildir, okunabilir ve antropolojik olaraksokakta, meydanda, bahçede, anıtta, kentbloğunda saklı kalanı yeniden yorumlamaktır.

kimliklerin

bütüncül bir sistem olara

and

eraberinde merkezi olmayan id

her kentsel me

tut

6. OKUNABİLİRLİK

İlknur Urkun-Bowe

LONDRA DOCKLANDS KENTSEL GELİŞME ALANI:

EKONOMİK HAYATIN GERÇEKLERİ KARŞISINDA

EREL HALKIN NOSTALJİK TALEPLERİY

70 71dosya kentsel donusumkentsel donusum

Dü

nya

dan

örn

ekle

r

kurarak yebul edilmektedir ve görevleri

LDDCbugüne kadar kurulan 13 UDC'den ikincisidir.

Dockla kiyerel yönetimlerin planlama yetkileri

Sorensen'e göre UDC'ler

ancak

nedeniyle yerel yönetimler LDDC(1995).

(LDDC, 1997b)merkezi

(www.lddc-history.org.uk), bu nedenlerle yerel planlamagüçlerinin tamamen LDDC'ye devreedilmektedir.

a ise yerelyönetimler, bölge için arzu ettikleri 'nostaljik'

(Sorensen, 1995), ve 20.yy sonuekonomik gerçeklerinin kabullen dir (Hillman,1998).

sonucunda, yerel yönetimin LDDC'

rel yönetimleri zayıflatma politikasınınparçası olarak kamerkezi devletin yerel düzeyde hareket alanınıgenişletmektir (Florio and Brownill, 2000).

LDDC kurulduğunda nds gelişim alanındatamamen

LDDC'ye devredilmiştir.aslında katılımcı bir yapıya sahip olaraktasarlanmışlar Londra seçiminden çıkan siyasigündem ile Thatcher siyaseti arasındaki uyuşmazlık

ile işbirliğiyapmayı reddetmişlerdir Diğer taraftanLDDC'nin kendi yayınlarında; dönüşümün merkezikaynaklarla ve özel bir kurum tarafındangerçekleştirilmesinin bir zorunluluk olduğu, yerelyönetimlerin müdahalelerinin çok yavaş vekaynaklarının yetersiz olduğu , ayrıca

hükümetin yerel yönetimlerin hazırladıklarıplanları 'demode' olarak nitelendirdiği

dildiği ifade

Doksanların başın gelindiğinde

gelecekten vazgeçmiş, özel sektör yatırımınındeğerini anlamış

mişlerFlorio ve Brownill ise yerel yönetimlerin

LDDC ile işbirliği yapmayı kabul etmelerini maddizorunlulukla açıklamakta, yerel meclis üyeleri ileyaptıkları görüşmelere dayanarak 1987 seçimlerisonrası merkezi hükümetin yerel gelir kaynaklarınıkısıtlaması nin

finansmanına duydukları ihtiyacın arttığını

Docklands dönüşümünün işçiarasındaki çatışmayla ilişkisi ve katılım

süreçlerinin buna bağlı gelişimi konusundaakademik tartışmalar devam ederken, LDDCyayınlarında yerel eğilimler ve talepler hakkındagörüşlerini açıkça belirtmektedir.seçilmiş temsilcilerden oluşan DJC'nin stratejikplanın yerel halkın kaynakların tahsisi ve alanıngeleceği konusundaki görüşleri alınarakhazırlandığını

yerel görüşleri modası geçmiş bir yaşam tarzındaısrar ve değişime karşı antipati olaraknitelendirDJC'nin planı mevcut durumun korunmasına yönelikbir plandır ( ). Bu planın uygulanmasısorunların çözümüne katkıda bulunmayacak, tamtersine sorunları sürdürecekti

Docklands'in 1971'de başlayan dönüşüm sürecimerkez ile yerel yönetimler ve muhafazakar ile işçipartileri arasındaki çatışmanın merkezinde yeralmıştır.

başlattığı dönüşüm çalışmaları, işçipartisinin iktidar döneminde yerel yönetimlerin vehalkın katılımı ile devam ettirilmiştir. Bu dönemdeyayınlanan stratejik plan mali nedenlerleuygulanamamış, 1981'de muhafazakar hükümetindönüşüm çalışmalarını sıfırdan başlatması ile rafakaldırılmıştır. Günümüz Docklands bölgesimuhafazakar hükümetin bu dönemde kurduğuLDDC'nin ürünüdür.

ılım konusunda yaşananları şöyleaçıklamaktadır; LDDC merkezi hükümet eliylekurulmuştur ve aslında bölge halkına hizmet etmek,onların yaşam standardını arttırmayı amaçlamaktadır.Ancak yerel yönetimler ve aktivist gruplar bir türlüişbirliğine yanaşmamışlardır. Diğer taraftan LDDCkendisinden önce yapılan planlama çalışmalarınışöyle nitelendirmektedir; LDDC'den önceDocklands dönüşümünü gerçekleştirmek içinkurulan ve katılımcı bir yaklaşımla seçilmişüyelerden oluşturulan DJC'nin hazırladığı stratejikplan demodedir. Docklands halkının Docklands içinistediği gelecek fazla nostaljiktir ve ekonomikhayatın gerçekleriyle uyumsuzdur. Bu nedenle yerelyönetimlerin planlama yetkileri ellerinden alınmış,merkezi hükümetin bölge için belirlediği dönüşümşeklini gerçekleştirecek olan LDDC'ye verilmiştir.Anlaşılan o ki LDDC'ye göre katılım; karar alma veuygulama süreçlerinde yerel taleplerin dikkatealınmasını gerektirmemekte, yerel yönetimtemsilcilerinin yapılan bilgilendirme toplantılarınakatılmaları anlamın

belirtmektedirler (2000).

muhafazakâr vepartileri

kendi

LDDC 1997'de,

belirtmekte (LDDC, 1997b), 1998'dede

mektedir (LDDC, 1998b). LDDC'ye göre

LDDC, 1997b

(LDDC, 1997a).

Muhafazakar hükümetin tamamenmerkezden

LDDC kat

a gelmektedir.

LDDC'nin

Sonuç

İfadesi

Kaynaklar:

Church, A. (1988) Demand-Led Planning, The Inner-City Crisis and the Labour Market: LondonDocklands Evaluated, Hoyle B. S., Pinder D. A. andHusain M.S. (eds)

, London ;New York: Belhaven Press.Colenutt, B. (1991) The London DocklandsDevelopment Corporation: Has the CommunityBenefited?, Keith, M. and Rogers, A. (eds)

,London, New York: Mansell.DETR (1997)

, DETR: London.Fainstein, S. (1994)

, Oxford: Basil Blackwell.Florio S. and Brownill S. (2000) Whatever Happenedto Criticism? Interpreting the London DocklandsDevelopment Corporation's Obituary, , Vol 4,No 1, p 53.Hillman, J. (1998)

, LDDC: London.LDDC (1997a)

LDDC: London.LDDC (1997b)

LDDC: London.LDDC (1998a) , LDDC: London.LDDC (1998b)

LDDC: London.Sorensen, E. (1995) London Docklands and UrbanDevelopment Corporations, ,Vol 48, Iss 2, p 242.

Revitalizing the Waterfront: InternationalDimentions of Docklands Redevelopment

HollowPromises? Rhetoric and Reality

The Condition of London Docklands in1982

The City Builders: Property,Politics and Planning in London and NewYork

City

Learning to Work and LiveTogether

A Strategy for Regeneration: ThePlanning and Development Strategy of theLondon Docklands Development Corporation,

Initiating Urban Change - LondonDocklands Before LDDC,

Annual ReportHousing in the Renewed London

Docklands,

Parliamentary Affairs

in the İnner City

www.lddc-history.org.uk

Hiç şüphe yok ki, bu fikirlerle pek çok sözdeyaratıcı kent tasarımcısı tarafından tutucu,tepkisel ve eskide kalmış olmaklasuçlanacağım. Ama ben kentin uzak durulmasıkolay olmayan kendisine ait bir dile sahipolduğu konusunda ısrarla durmak istiyorum.Bu Haussmann'ı bulvarlarını, o okuzuncuyüzyıl kent ızgaralarını, Barok meydanları,veya Le Notre'un bahçelerini yeniden üretmekmeselesi değildir. Esas mesele, örneğin, bumeydanların merkezde oluşturdukları çekimineyin oluşturduğunun, dükkanların sıralandığıbir sokağın çokişlevli güçünün ne olduğunun,en sık rastlanan tipolojilerin oluşumuna vesileolmuş ölçülerin neler olabileceğinin analizedilmesidir. Aynı zamanda mesele bukanonların terk edilmesinin nasıl kentinölümüyle ve büyük alışveriş merkezleri,kentsel otobanlar, kent merkezinden uzakmesafede bir üniversite kampüsü ve bunungibi sıradan mekanların oluşması yönündesonuçlanacağının farkında olmaktır.

Yukarıda belirttiğimiz varsayımlar bizi'da uygulanmış başka bir önemli

sonuca ulaştırıyor: bir kentin yenidenyapılanması ve genişlemesi için gerekli kentselaraçlar kuralcı ve nitel genel planlarla sınırlıtutulamaz. Burada daha ileri gitmek ve kentselbiçime kesin tanımlamalar getirmek gereklidir.Bir başka deyişle, master planları tekildokumanlar olarak şekillendirmekten çok, birseri özel kentsel proje önerilmelidir. Bukentsel planlama yerine mimarlığı yerleştirmekmeselesidir. Kamusal mekanı- ki bu kentin taken

arlamak gereklidir. Masterplan bir niyetler şeması olarak işlev görebilir,ancak bu söz konusu projeler, büyük ölçeklibölgesel sistem çalışmaları, objektif veyöntemlerin politik olarak tanımlanmasınıntoplamı olmadığı sürece etkin olması mümkünolmayacaktır. Son otuz yıl süresinde bütünAvrupa'da, master planlar kentinçözülmesinin, fiziksel ve sosyal süre liğininyok olmasının, gettolara bölünmesinin aracıoldular ve gelişmemiş alanlarda yasadışıspekülasyona yol açtılar. Buna ek olarak,kitlesel bir katılım kılıfına büründüle

nd

Barselona

disidir- nokta nokta, alan ve alan, mimariterimler içinde tas

kli

r; ki

7. MİMARİ PROJELERE KARŞI MASTERPLANLAR

Canary İskelesi Batı Hint Limanı, 1996

Batı Limanı kanalı, 1997Batı Limanı, 1981

Canary İskelesi, 1987

Londra Köprüsü, restorasyon öncesi ve sonrası

72 73dosya kentsel donusumkentsel donusum

kurarak yebul edilmektedir ve görevleri

LDDCbugüne kadar kurulan 13 UDC'den ikincisidir.

Dockla kiyerel yönetimlerin planlama yetkileri

Sorensen'e göre UDC'ler

ancak

nedeniyle yerel yönetimler LDDC(1995).

(LDDC, 1997b)merkezi

(www.lddc-history.org.uk), bu nedenlerle yerel planlamagüçlerinin tamamen LDDC'ye devreedilmektedir.

a ise yerelyönetimler, bölge için arzu ettikleri 'nostaljik'

(Sorensen, 1995), ve 20.yy sonuekonomik gerçeklerinin kabullen dir (Hillman,1998).

sonucunda, yerel yönetimin LDDC'

rel yönetimleri zayıflatma politikasınınparçası olarak kamerkezi devletin yerel düzeyde hareket alanınıgenişletmektir (Florio and Brownill, 2000).

LDDC kurulduğunda nds gelişim alanındatamamen

LDDC'ye devredilmiştir.aslında katılımcı bir yapıya sahip olaraktasarlanmışlar Londra seçiminden çıkan siyasigündem ile Thatcher siyaseti arasındaki uyuşmazlık

ile işbirliğiyapmayı reddetmişlerdir Diğer taraftanLDDC'nin kendi yayınlarında; dönüşümün merkezikaynaklarla ve özel bir kurum tarafındangerçekleştirilmesinin bir zorunluluk olduğu, yerelyönetimlerin müdahalelerinin çok yavaş vekaynaklarının yetersiz olduğu , ayrıca

hükümetin yerel yönetimlerin hazırladıklarıplanları 'demode' olarak nitelendirdiği

dildiği ifade

Doksanların başın gelindiğinde

gelecekten vazgeçmiş, özel sektör yatırımınındeğerini anlamış

mişlerFlorio ve Brownill ise yerel yönetimlerin

LDDC ile işbirliği yapmayı kabul etmelerini maddizorunlulukla açıklamakta, yerel meclis üyeleri ileyaptıkları görüşmelere dayanarak 1987 seçimlerisonrası merkezi hükümetin yerel gelir kaynaklarınıkısıtlaması nin

finansmanına duydukları ihtiyacın arttığını

Docklands dönüşümünün işçiarasındaki çatışmayla ilişkisi ve katılım

süreçlerinin buna bağlı gelişimi konusundaakademik tartışmalar devam ederken, LDDCyayınlarında yerel eğilimler ve talepler hakkındagörüşlerini açıkça belirtmektedir.seçilmiş temsilcilerden oluşan DJC'nin stratejikplanın yerel halkın kaynakların tahsisi ve alanıngeleceği konusundaki görüşleri alınarakhazırlandığını

yerel görüşleri modası geçmiş bir yaşam tarzındaısrar ve değişime karşı antipati olaraknitelendirDJC'nin planı mevcut durumun korunmasına yönelikbir plandır ( ). Bu planın uygulanmasısorunların çözümüne katkıda bulunmayacak, tamtersine sorunları sürdürecekti

Docklands'in 1971'de başlayan dönüşüm sürecimerkez ile yerel yönetimler ve muhafazakar ile işçipartileri arasındaki çatışmanın merkezinde yeralmıştır.

başlattığı dönüşüm çalışmaları, işçipartisinin iktidar döneminde yerel yönetimlerin vehalkın katılımı ile devam ettirilmiştir. Bu dönemdeyayınlanan stratejik plan mali nedenlerleuygulanamamış, 1981'de muhafazakar hükümetindönüşüm çalışmalarını sıfırdan başlatması ile rafakaldırılmıştır. Günümüz Docklands bölgesimuhafazakar hükümetin bu dönemde kurduğuLDDC'nin ürünüdür.

ılım konusunda yaşananları şöyleaçıklamaktadır; LDDC merkezi hükümet eliylekurulmuştur ve aslında bölge halkına hizmet etmek,onların yaşam standardını arttırmayı amaçlamaktadır.Ancak yerel yönetimler ve aktivist gruplar bir türlüişbirliğine yanaşmamışlardır. Diğer taraftan LDDCkendisinden önce yapılan planlama çalışmalarınışöyle nitelendirmektedir; LDDC'den önceDocklands dönüşümünü gerçekleştirmek içinkurulan ve katılımcı bir yaklaşımla seçilmişüyelerden oluşturulan DJC'nin hazırladığı stratejikplan demodedir. Docklands halkının Docklands içinistediği gelecek fazla nostaljiktir ve ekonomikhayatın gerçekleriyle uyumsuzdur. Bu nedenle yerelyönetimlerin planlama yetkileri ellerinden alınmış,merkezi hükümetin bölge için belirlediği dönüşümşeklini gerçekleştirecek olan LDDC'ye verilmiştir.Anlaşılan o ki LDDC'ye göre katılım; karar alma veuygulama süreçlerinde yerel taleplerin dikkatealınmasını gerektirmemekte, yerel yönetimtemsilcilerinin yapılan bilgilendirme toplantılarınakatılmaları anlamın

belirtmektedirler (2000).

muhafazakâr vepartileri

kendi

LDDC 1997'de,

belirtmekte (LDDC, 1997b), 1998'dede

mektedir (LDDC, 1998b). LDDC'ye göre

LDDC, 1997b

(LDDC, 1997a).

Muhafazakar hükümetin tamamenmerkezden

LDDC kat

a gelmektedir.

LDDC'nin

Sonuç

İfadesi

Kaynaklar:

Church, A. (1988) Demand-Led Planning, The Inner-City Crisis and the Labour Market: LondonDocklands Evaluated, Hoyle B. S., Pinder D. A. andHusain M.S. (eds)

, London ;New York: Belhaven Press.Colenutt, B. (1991) The London DocklandsDevelopment Corporation: Has the CommunityBenefited?, Keith, M. and Rogers, A. (eds)

,London, New York: Mansell.DETR (1997)

, DETR: London.Fainstein, S. (1994)

, Oxford: Basil Blackwell.Florio S. and Brownill S. (2000) Whatever Happenedto Criticism? Interpreting the London DocklandsDevelopment Corporation's Obituary, , Vol 4,No 1, p 53.Hillman, J. (1998)

, LDDC: London.LDDC (1997a)

LDDC: London.LDDC (1997b)

LDDC: London.LDDC (1998a) , LDDC: London.LDDC (1998b)

LDDC: London.Sorensen, E. (1995) London Docklands and UrbanDevelopment Corporations, ,Vol 48, Iss 2, p 242.

Revitalizing the Waterfront: InternationalDimentions of Docklands Redevelopment

HollowPromises? Rhetoric and Reality

The Condition of London Docklands in1982

The City Builders: Property,Politics and Planning in London and NewYork

City

Learning to Work and LiveTogether

A Strategy for Regeneration: ThePlanning and Development Strategy of theLondon Docklands Development Corporation,

Initiating Urban Change - LondonDocklands Before LDDC,

Annual ReportHousing in the Renewed London

Docklands,

Parliamentary Affairs

in the İnner City

www.lddc-history.org.uk

Hiç şüphe yok ki, bu fikirlerle pek çok sözdeyaratıcı kent tasarımcısı tarafından tutucu,tepkisel ve eskide kalmış olmaklasuçlanacağım. Ama ben kentin uzak durulmasıkolay olmayan kendisine ait bir dile sahipolduğu konusunda ısrarla durmak istiyorum.Bu Haussmann'ı bulvarlarını, o okuzuncuyüzyıl kent ızgaralarını, Barok meydanları,veya Le Notre'un bahçelerini yeniden üretmekmeselesi değildir. Esas mesele, örneğin, bumeydanların merkezde oluşturdukları çekimineyin oluşturduğunun, dükkanların sıralandığıbir sokağın çokişlevli güçünün ne olduğunun,en sık rastlanan tipolojilerin oluşumuna vesileolmuş ölçülerin neler olabileceğinin analizedilmesidir. Aynı zamanda mesele bukanonların terk edilmesinin nasıl kentinölümüyle ve büyük alışveriş merkezleri,kentsel otobanlar, kent merkezinden uzakmesafede bir üniversite kampüsü ve bunungibi sıradan mekanların oluşması yönündesonuçlanacağının farkında olmaktır.

Yukarıda belirttiğimiz varsayımlar bizi'da uygulanmış başka bir önemli

sonuca ulaştırıyor: bir kentin yenidenyapılanması ve genişlemesi için gerekli kentselaraçlar kuralcı ve nitel genel planlarla sınırlıtutulamaz. Burada daha ileri gitmek ve kentselbiçime kesin tanımlamalar getirmek gereklidir.Bir başka deyişle, master planları tekildokumanlar olarak şekillendirmekten çok, birseri özel kentsel proje önerilmelidir. Bukentsel planlama yerine mimarlığı yerleştirmekmeselesidir. Kamusal mekanı- ki bu kentin taken

arlamak gereklidir. Masterplan bir niyetler şeması olarak işlev görebilir,ancak bu söz konusu projeler, büyük ölçeklibölgesel sistem çalışmaları, objektif veyöntemlerin politik olarak tanımlanmasınıntoplamı olmadığı sürece etkin olması mümkünolmayacaktır. Son otuz yıl süresinde bütünAvrupa'da, master planlar kentinçözülmesinin, fiziksel ve sosyal süre liğininyok olmasının, gettolara bölünmesinin aracıoldular ve gelişmemiş alanlarda yasadışıspekülasyona yol açtılar. Buna ek olarak,kitlesel bir katılım kılıfına büründüle

nd

Barselona

disidir- nokta nokta, alan ve alan, mimariterimler içinde tas

kli

r; ki

7. MİMARİ PROJELERE KARŞI MASTERPLANLAR

Canary İskelesi Batı Hint Limanı, 1996

Batı Limanı kanalı, 1997Batı Limanı, 1981

Canary İskelesi, 1987

Londra Köprüsü, restorasyon öncesi ve sonrası

72 73dosya kentsel donusumkentsel donusum

bunların katılım kriterleri mantıksal olarakyerel mahalle ölçeğinin ötesine geçiril

master planlardan çok bir diziproje bazında kontrolü, kentsel karakterinsürekliliği lerindevamlılığını imkanlı kılar. Bu akut halegelmiş tarihi kent ve çeperi arasındaki sosyalfarklılıkların aşılmasının bir yoludur.

Farkındayım ki, son yıllarda çeperlerinyaygın, informal kentini modern kentinarzulanan ve öngörülebilen geleceği olaraksavunan pek çok kişi var.

. Bu pozisyon, kanımca, aşırıderecede hatalıdır.

Çeper kentler kullanıcılarının isteklerinikarşılamak için inşa edilmemiştir. İki sebepleortaya çıkmışlardır: kamusal

lara harcanan kapitalin yararına hizmetetmek için ve muhafazakar politikalarıilerletmek için. Bunlar, gelişime ayrılmışalanların dışında kalan arazilerin değeriniarttırmakta ve baskın gruplar tarafındanproblemli olarak bakılan bazı sosyal gruplarıtoplumun genelinden ayrıştırmaktadırlar.

Çeper kent modeline sarılan kent plancıları,etik başka kaygıları bir taraf bırakı ak, bütünyaptıklarının arazi spekülatörleriyle aynıtarafta yer almak olduğunu fark etmiyorgörünüyorlar. Belli bir takım neo-liberalpolitikacının söylediği gibi, piyasa politikanın

geçiyor: varoşun hatta dış mahallerininçektiği sosyal ve ekonomik hasarı göz önünealmaksızın- bir başka deyişle, kültürolmaksızın, politika olmaksızın

Eğer mimaribir ş

. Eğer kent ve mimarlık toplumahizmet edeceklerse, toplum tarafından kabuledilmeleri ve anlaşılmaları gerekir. Ancak,eğer mimarlık bir sanatsa, bir kültürelçabaysa, geleceğe yönelik ve yerleşmişalışkanlıklara karşı, bir yenilik arayışı içindeolması gerekir. İyi mimarlık, reel durum ile

emez.

Kentin tekdüze

, göreceli merkeziyet

veya özelalan

rs

yerine

.

kalite üzerine kurulmazsa, birkentsel öneri hiç ey ifade etmez. Bu zorbir mesele

8. MERKEZİYETLERİN SÜREKLİLİĞİ

9. MİMARİ KALİTE: HİZMET VE DEVRİMCİTASARI

Ville Eclatee,terrain vague

LAR ARASINDA

Selcen Tuncer

METROPOLİTAN KENT MERKEZLERİNDE

KENT İÇİ PROJELERİ GELİŞİM SÜREÇLERİ

VE MİMARİ DÖNÜŞÜM:

(Eylül 2003'te tamamlanan ODTÜ Mimarlık Bölümütez çalışmasından derlenmiştir)Yüksek Lisans

20. yüzyıl sonuna doğru tüm batı ekonomilerini vekentlerini etkileyen yapısal ekonomik değişimlerinönemli sonuçlarından biri de metropoliten kentmerkezlerinde gerçekleşen kentsel ve mimaridönüşümlerdir. Bu nedenle bu dönüşümler

20. yüzyıl sonu-21. yüzyıl başıekonomik değişimler kapsamı içerisindedüşünülmelidir Bu kapsam bağlamında; metropolitenkent merkezlerinde yaşanan kentsel dönüşüm, kent içiprojelerinin süreçleri ve mimari gelişim tartışılırken

oğunlaşan ekonomik

irdelenirken küresel

.

;kent merkezlerinde y

aktivitelerin bu aktiviteler doğrultusundageliştirilen ulusal ve uluslararası devlet politikalarınınetkisi mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

de; 1989 yılında gerçekleşenbirleşme sonrası Berlin'de yaşanan kentsel dönüşümve mimari gelişim süreçler örneği, 20. yüzyıl sonu ve21. yüzyıl başında tüm dünyada şahit olduğumuzbüyük ölçekli kentsel gelişim ve dönüşüm örnekleriarasında önemli bir yere sahiptir. Berlin'de yaşanankentsel dönüşümün önemli bir örnek olarakirdelenmesinin nedenini, . yüzyılınsonlarında küresel ekonomik değişimlerin vepolitikaların etkisi altında, kent içi gelişim projeleri vemimari gelişim açısından önemli bir örnek olması

, ve

Bu genel çerçeve

i

kentin 20

olarak da ifade edebiliriz Ayrıca birleşme sonrası Berlin,izlenen ulusal ve uluslararası politikaların etkisi altındagerçekleşen kentsel ve mimari dönüşümü tartışmak için

noktalardan hareketle, Berlin örneği detayınagirmeden önce, özetle 4 ana noktayı vurgulamakta faydavar;

.

de önemli bir örnek.

Bu

•

•

•

•

1970'lerden itibaren tüm dünyada yaşananyapısal ekonomik değişikliklerinin batı ekonomilerive metropoliten kent merkezleri üzerinde etkisi

Bu yapısal değişikliklerin kent merkezlerindekimimari gelişime ve üretime etkisi

Söz konusu mimari üretim neticesinde kent içigelişim projelerinin temel mimari özellikler

ve bunlarınbir sonucu olarak; Birleşme sonrası kent içi

,

i

Bu üç zincirleme etkiye referanslaBerlin'de

(Ör:in

)

(Ör: kent içkentin belirli

bölgelerinde yorar

sal-özel gikentlerin

)

(Ör:ö

çözümlerle

;

)

servis, iletişim ve teknoloji sektörlerin gelişmesi;üretimin küreselleşmesi; bilgi ve iletişimteknolojilerinde yaşanan devrim neticesinde globalölçekte yaşanan teknolojik, finansal ve kültürelakımlar

ikamusal alanların özelleştirilmesi;

ğunlaşma alanları oluşturulması;ulusla ası emlak piyasasının gelişmesi; kent içialanların dönüştürülmesi için kamu rişimortaklıklarının kurulması; altyapı ağınınöneminin artması

zgün kent dokusunun ve bina tipolojilerininyitirilmesi; büyük ölçekli, çok-amaçlı, esnek-belirsizbina tipolojilerinin geliştirilmesi; farklı görsel veyapısal insanlarda şaşırtıcı etkileryaratılması; yapısal detayların ve çözümlerin genelmekansal niteliğin önünde tutulması iç-dış, kamusal-özel gibi ayrı mekansal tanımlamaların kaybolması vebelirsizleşmesi

Resim 1-Üretilen farklı projelerden örnekler ; .(a-Zaha Hadid b-Norman Foster; c-Bernard Tschumi

74 75dosya kentsel donusumkentsel donusum

Dü

nya

dan

örn

ekle

r

A B C

BİRLEŞME SONRASI BERLİN ÖRNEĞİ

bunların katılım kriterleri mantıksal olarakyerel mahalle ölçeğinin ötesine geçiril

master planlardan çok bir diziproje bazında kontrolü, kentsel karakterinsürekliliği lerindevamlılığını imkanlı kılar. Bu akut halegelmiş tarihi kent ve çeperi arasındaki sosyalfarklılıkların aşılmasının bir yoludur.

Farkındayım ki, son yıllarda çeperlerinyaygın, informal kentini modern kentinarzulanan ve öngörülebilen geleceği olaraksavunan pek çok kişi var.

. Bu pozisyon, kanımca, aşırıderecede hatalıdır.

Çeper kentler kullanıcılarının isteklerinikarşılamak için inşa edilmemiştir. İki sebepleortaya çıkmışlardır: kamusal

lara harcanan kapitalin yararına hizmetetmek için ve muhafazakar politikalarıilerletmek için. Bunlar, gelişime ayrılmışalanların dışında kalan arazilerin değeriniarttırmakta ve baskın gruplar tarafındanproblemli olarak bakılan bazı sosyal gruplarıtoplumun genelinden ayrıştırmaktadırlar.

Çeper kent modeline sarılan kent plancıları,etik başka kaygıları bir taraf bırakı ak, bütünyaptıklarının arazi spekülatörleriyle aynıtarafta yer almak olduğunu fark etmiyorgörünüyorlar. Belli bir takım neo-liberalpolitikacının söylediği gibi, piyasa politikanın

geçiyor: varoşun hatta dış mahallerininçektiği sosyal ve ekonomik hasarı göz önünealmaksızın- bir başka deyişle, kültürolmaksızın, politika olmaksızın

Eğer mimaribir ş

. Eğer kent ve mimarlık toplumahizmet edeceklerse, toplum tarafından kabuledilmeleri ve anlaşılmaları gerekir. Ancak,eğer mimarlık bir sanatsa, bir kültürelçabaysa, geleceğe yönelik ve yerleşmişalışkanlıklara karşı, bir yenilik arayışı içindeolması gerekir. İyi mimarlık, reel durum ile

emez.

Kentin tekdüze

, göreceli merkeziyet

veya özelalan

rs

yerine

.

kalite üzerine kurulmazsa, birkentsel öneri hiç ey ifade etmez. Bu zorbir mesele

8. MERKEZİYETLERİN SÜREKLİLİĞİ

9. MİMARİ KALİTE: HİZMET VE DEVRİMCİTASARI

Ville Eclatee,terrain vague

LAR ARASINDA

Selcen Tuncer

METROPOLİTAN KENT MERKEZLERİNDE

KENT İÇİ PROJELERİ GELİŞİM SÜREÇLERİ

VE MİMARİ DÖNÜŞÜM:

BİRLEŞME SONRASI BERLİN ÖRNEĞİ*

(Eylül 2003'te tamamlanan ODTÜ Mimarlık Bölümütez çalışmasından derlenmiştir)Yüksek Lisans

20. yüzyıl sonuna doğru tüm batı ekonomilerini vekentlerini etkileyen yapısal ekonomik değişimlerinönemli sonuçlarından biri de metropoliten kentmerkezlerinde gerçekleşen kentsel ve mimaridönüşümlerdir. Bu nedenle bu dönüşümler

20. yüzyıl sonu-21. yüzyıl başıekonomik değişimler kapsamı içerisindedüşünülmelidir Bu kapsam bağlamında; metropolitenkent merkezlerinde yaşanan kentsel dönüşüm, kent içiprojelerinin süreçleri ve mimari gelişim tartışılırken

oğunlaşan ekonomik

irdelenirken küresel

.

;kent merkezlerinde y

aktivitelerin bu aktiviteler doğrultusundageliştirilen ulusal ve uluslararası devlet politikalarınınetkisi mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

de; 1989 yılında gerçekleşenbirleşme sonrası Berlin'de yaşanan kentsel dönüşümve mimari gelişim süreçler örneği, 20. yüzyıl sonu ve21. yüzyıl başında tüm dünyada şahit olduğumuzbüyük ölçekli kentsel gelişim ve dönüşüm örnekleriarasında önemli bir yere sahiptir. Berlin'de yaşanankentsel dönüşümün önemli bir örnek olarakirdelenmesinin nedenini, . yüzyılınsonlarında küresel ekonomik değişimlerin vepolitikaların etkisi altında, kent içi gelişim projeleri vemimari gelişim açısından önemli bir örnek olması

, ve

Bu genel çerçeve

i

kentin 20

olarak da ifade edebiliriz Ayrıca birleşme sonrası Berlin,izlenen ulusal ve uluslararası politikaların etkisi altındagerçekleşen kentsel ve mimari dönüşümü tartışmak için

noktalardan hareketle, Berlin örneği detayınagirmeden önce, özetle 4 ana noktayı vurgulamakta faydavar;

.

de önemli bir örnek.

Bu

•

•

•

•

1970'lerden itibaren tüm dünyada yaşananyapısal ekonomik değişikliklerinin batı ekonomilerive metropoliten kent merkezleri üzerinde etkisi

Bu yapısal değişikliklerin kent merkezlerindekimimari gelişime ve üretime etkisi

Söz konusu mimari üretim neticesinde kent içigelişim projelerinin temel mimari özellikler

ve bunlarınbir sonucu olarak; Birleşme sonrası kent içi

,

i

Bu üç zincirleme etkiye referanslaBerlin'de

(Ör:in

)

(Ör: kent içkentin belirli

bölgelerinde yorar

sal-özel gikentlerin

)

(Ör:ö

çözümlerle

;

)

servis, iletişim ve teknoloji sektörlerin gelişmesi;üretimin küreselleşmesi; bilgi ve iletişimteknolojilerinde yaşanan devrim neticesinde globalölçekte yaşanan teknolojik, finansal ve kültürelakımlar

ikamusal alanların özelleştirilmesi;

ğunlaşma alanları oluşturulması;ulusla ası emlak piyasasının gelişmesi; kent içialanların dönüştürülmesi için kamu rişimortaklıklarının kurulması; altyapı ağınınöneminin artması

zgün kent dokusunun ve bina tipolojilerininyitirilmesi; büyük ölçekli, çok-amaçlı, esnek-belirsizbina tipolojilerinin geliştirilmesi; farklı görsel veyapısal insanlarda şaşırtıcı etkileryaratılması; yapısal detayların ve çözümlerin genelmekansal niteliğin önünde tutulması iç-dış, kamusal-özel gibi ayrı mekansal tanımlamaların kaybolması vebelirsizleşmesi

Resim 1-Üretilen farklı projelerden örnekler ; .(a-Zaha Hadid b-Norman Foster; c-Bernard Tschumi

74 75dosya kentsel donusumkentsel donusum

Dü

nya

dan

örn

ekle

r

A B C

çatışma halinde bir tasarı olma durumundanarınamaz ir yandan şimdi ve buradahizmet, ve bir diğer yandan devrimcitasarılar: iyi mimarlığın çözmesi gereken

Mimarlığa dair bir başka problemedeğinmeden sonlandırmak istemiyorum.Bugünlerde mimari ürünlerinçeşitliliğininde büyük bir sıçrama olduğuaşikar. Bir yanda dergilerde yayınlanan,sergile mimarların kısıtlısayıda üretimleri var. Bir diğer yanda aşırıyaygın olarak korkunç kent dışıyerleşimlerimizde, kıyılarımızda,otoyollarımızın kenarında, alışverişyerlerimizde inşaa edilen reel mimarlık.Çok kötü bir mimarlık, tarihteki en berbatı,kentlerimizi ve peyzajımızı yok ediyor.

Bu olgunun pek çok sebebi var, ama enaçık olanı büyük projelerin tipolojikgariplikleri ve sıradan mimarlığınticarileştirilmesi. Büyük Fildişi Kuleprojeleri artık metodolojik ve stilistikmodeller oluşturamıyor, ve bunun sonucuolarak, sıradan mimarlık başarılı bir kopyabile olamıyor.

Açık ki, bugün, stiller tarihinde olduğu gibiakademik modellerin yaratılmasınıbekleyecek bir durumda değiliz. Belki detek olasılığımız, stilistik olmaktan çokmetodolojik bir kuralı oluşturmak: mimarlıköncelikle kent biçiminin ve peyzajın birsonucu olmalıdır ve bunlarınşekillendirilmesine katılmalıdır. Bu, kendinitatmin eden iyi mimarlık ve kültürsüzsıradan mimarlığın karşısında, yeni birdüzen için iyi bir araç olacaktır.

Kentin bir mimari proje olması gerektiğinisöyleyerek başladım, ve mimarlığın güncelproblemlerine çözümün onu kentin birparçası olarak tasarlamak olduğunusöyleyerek bitiriyorum.

. B

buzor ikilemdir.

rde sunulan star

10. KENT PROJESİ OLARAK MİMARLIK

1Oriol Bohigas “Ten Points for an Urbanistic

Methodology”, ArchitecturalReview, Eylül 1999, s88-91; ingilizceden çeviren Namık Erkal.

projelerin gelişim süreçleri ve mimari gelişim

rneği: Avrupa'nın Yeni MetropolüBerlin Ö

(İzlenen ulusal ve uluslararası politikaların kentibiçimlendirmesi; ekonomik aktivitenin kentmerkezinde teşvik edilmesi; ve bunlara paralel

ve mimari dönüşüm kriterlerinin vekurallarının ortaya konulması)kentsel

1989 '

Berlin kentinin

ve Berlin

; ve

ilk olarak,dünyadaki ana mimari trendlerin ünlü temsilcileriBerlin için, spesifik olarak da duvar y

(Bknz: Resim 1-Üretilenrojelerden örnekler).

Berlin için ö

li bir kriter olarak

euron

s

yılında Doğu ve Batı nın birleşmesiyle birlikteyeni bir kentsel kimliğin yaratılması gündeme gelince,

yeniden başkent olmasıdüşünceleriyle birlikte, tüm ulusal ve uluslararası ilgiBerlin'e yöneldi 'in hem politik hem mimarianlamda yeniden yapılandırılması ülke politikalarıarasında en önemli yerlerden birini aldı. Böylecekentin yeniden gelişimi için büyük yatırımlaryapılması ve projeler üretilmesi gündeme geldimimarlık ve kentsel planlama, politikacılar için yenibir dönemde ülkenin ulusal ve uluslararasıpolitikaların bir göstergesi olarak bir çok önemli birkaynağa-araca dönüştü. Bu nedenle

ıkıldıktan sonrakentin ortasında dev bir boşluk olarak ortaya çıkanPostdamer-Liepziger Meydanları alanı için Almanyönetimi tarafından projeler üretmeye davet edildi.Böylece Berlin, bu kadar çok farklı yaklaşımla farklıprojelerin eş zamanlı olarak üretildiği enderörneklerden biri oldu farklıp

nerilen hemen hemen tüm projelerde;kentin politik ve fiziksel olarak 20.yy boyuncageçirdiği dönüşüm, “kent belleği” kavramınınirdelenmesinin çok önem farklımetodlarla ortaya konmasına neden oldu. Ancak herne kadar bu kriterin ele alınması Zaha Hadid, BernardTschumi, Norman Foster, Jacques Herzog-Pierre deM gibi farklı mimarlar tarafından çok farklıyaklaşımlarla ortaya konulsa da; kentin geleceğinibelirleyen politikacılar ve planlamacılar tarafındansanki duvar hiç kent belleğinde yer almamış gibi “19.yy kentini yeniden inşa etme” fikri benimsendi.Böylece ülke yönetiminin beklentileri; duvarın izlerinisilmek, savaş öncesi Berlin'i yeniden inşa etmek veAvrupa Birliğinin ve Almanya'nın politik-kültürelbaşkentini yeniden inşa etmekti. Bu doğrultu; öz

konusu büyük yatırım alanlarının en önemlisi olanPotsdamer ve Liepziger meydanlarında 20. yüzyılınsonlarından itibaren inşa edilmekte olan yapıbloklarının kenti hızla dönüştürmesi, mimarlığınbilinçli bir şekilde politik ve ticari planlamanın aracıolarak nasıl kullanıldığını gösteriyor.

Meydanı 20 yy'ın başlarında kentin encanlı noktalarından biriydi; savaş sonrasıBatı ve Doğu Berlin arasında duvar inşa edildiğindetamamen yok oldu; duvar yıkıldıktan sonra da yenidenkentin merkezi oluverdi diyebiliriz (Bknz: Resim 2-Savaş öncesi ve sonrası Postdamer Meydanı). Bunedenle Alman yöneticilerin yukarıda bahsettiğimizpolitikaları için önemli bir alandı.Aynı zamanda duvar yıkıldıktan sonra kentin ortasındaortaya çıkan çok büyük bir kentsel gelişim alanı olmasıbu meydanı çok en mli bir odaknoktası haline getirdi. 1990 yılında özel girişimcilerinyeniden yapılandırma çalışmalarını finanse etmesinisağlayabilme eydanı kentyönetiminin yapılacak mimari üretimi kontrol edeceği

özel yatırımcılara parsellenerek satıldıyatırımcıların bu kadar

önemli bir kent merkezinde çok fazla güç sahibiolmaları ve kamusal alanın hızla özelleştirilmiş olmasınedeniyle eleştirilse de, yine de özelleştirilme sürecisonuçlandırıldı

Tüm parsellerin satılmasının ardından 1991 yılındaPo damer ve hemen yanındaki Liepziger Meydanlarıiçin bir kentsel planlama yarışması düzenlendi.Alman yönetiminin beklentileriyle birebir örtüşen,savaş öncesi sokak izlerini takip eden ve bundansonraki mimari üretim için kodları ve kurallarıbelirleyen

Bölgedeki arazi sahibi uluslararası özel girişimciler'in master planının “canlı bir ticari

yaşam” önermemesi iddiaları nedeniyle bu girişimcilerkendi master planlarını geliştirmek

eni bir master plan hazırlattı'ın önerisi gerçekleşmese de bu durum özel

mülkiyetin elişimi üzerinde sahipolduğu gücü

Potsdamer-Liepziger Meydanında “Batılılaşma” Süreci

Potsdamer için;harap oldu;

uygulayabilmeleri

der rastlanan öne

k için Potsdamer M arazisi –

öngörüsü ile- .Her ne kadar bu durum özel

.

tsresmi

Heinz Hilmer and Christoph Sattler'e aitproje birinci seçildi (Bknz: Resim 3- Hilmer veSattler'in önerisi).

inHilmer ve Sattler

üzere RichardRogers'a y . Her ne kadarRogers

kent merkezinin ggösteriyor.

1992'de,Sony,

Daimler Benz,

Renzo Piano'nun projesi birinci seçildi. Bununlabirlikte her bir tekil parselin de Arata Isozaki, RafelMoneo and Richard Rogers gib

ünlü mimar

. Ancakelbette

bölgedeki en büyük özel yatırımcılardanDaimler Benz ve Hilmer ve Sattler'in çizdiğigenel çerçeve içerisinde kendi alanları içingeliştirilecek kentsel ve mimari kurguyu belirlemekiçin 2 ayrı özel yarışma düzenledi.yarışmasında Hilmer ve Sattler'in planınıngeliştirilmiş ve detaylandırılmış bir versiyonu olan

i yarışmada ödül almışbaşka ların projeleri doğrultusundageliştirilmesi uygun görüldü. Böylece bütündemalzeme ve yapı teknikleri açısından bir zenginlik veçeşitlilik ortaya konulması amaçlanıyordu

aynı çeşitliliğin yaratılan mekansal tecrübe içingeçerli olup olmadığı tartışma konusu.

böyle bir ortamda mimarlık üretiminin niteliğiortaya çıkan mekanın niteliği ile paralellikgöstermeyebiliyor; ilk deneyimde yapı üretimtekniğinin yarattığı anlık etkinin yitirilmesi uzunzaman almıyor ve kent, mimarlığı kendi politik ve

Başka birdeyişle;

Resim 2- Savaş öncesi ve sonrası Postdamer Meydanı

Resim 3- Hilmer ve Sattler'in önerisi

76 77dosya kentsel donusumkentsel donusum

çatışma halinde bir tasarı olma durumundanarınamaz ir yandan şimdi ve buradahizmet, ve bir diğer yandan devrimcitasarılar: iyi mimarlığın çözmesi gereken

Mimarlığa dair bir başka problemedeğinmeden sonlandırmak istemiyorum.Bugünlerde mimari ürünlerinçeşitliliğininde büyük bir sıçrama olduğuaşikar. Bir yanda dergilerde yayınlanan,sergile mimarların kısıtlısayıda üretimleri var. Bir diğer yanda aşırıyaygın olarak korkunç kent dışıyerleşimlerimizde, kıyılarımızda,otoyollarımızın kenarında, alışverişyerlerimizde inşaa edilen reel mimarlık.Çok kötü bir mimarlık, tarihteki en berbatı,kentlerimizi ve peyzajımızı yok ediyor.

Bu olgunun pek çok sebebi var, ama enaçık olanı büyük projelerin tipolojikgariplikleri ve sıradan mimarlığınticarileştirilmesi. Büyük Fildişi Kuleprojeleri artık metodolojik ve stilistikmodeller oluşturamıyor, ve bunun sonucuolarak, sıradan mimarlık başarılı bir kopyabile olamıyor.

Açık ki, bugün, stiller tarihinde olduğu gibiakademik modellerin yaratılmasınıbekleyecek bir durumda değiliz. Belki detek olasılığımız, stilistik olmaktan çokmetodolojik bir kuralı oluşturmak: mimarlıköncelikle kent biçiminin ve peyzajın birsonucu olmalıdır ve bunlarınşekillendirilmesine katılmalıdır. Bu, kendinitatmin eden iyi mimarlık ve kültürsüzsıradan mimarlığın karşısında, yeni birdüzen için iyi bir araç olacaktır.

Kentin bir mimari proje olması gerektiğinisöyleyerek başladım, ve mimarlığın güncelproblemlerine çözümün onu kentin birparçası olarak tasarlamak olduğunusöyleyerek bitiriyorum.

. B

buzor ikilemdir.

rde sunulan star

10. KENT PROJESİ OLARAK MİMARLIK

1Oriol Bohigas “Ten Points for an Urbanistic

Methodology”, ArchitecturalReview, Eylül 1999, s88-91; ingilizceden çeviren Namık Erkal.

projelerin gelişim süreçleri ve mimari gelişim

rneği: Avrupa'nın Yeni MetropolüBerlin Ö

(İzlenen ulusal ve uluslararası politikaların kentibiçimlendirmesi; ekonomik aktivitenin kentmerkezinde teşvik edilmesi; ve bunlara paralel

ve mimari dönüşüm kriterlerinin vekurallarının ortaya konulması)kentsel

1989 '

Berlin kentinin

ve Berlin

; ve

ilk olarak,dünyadaki ana mimari trendlerin ünlü temsilcileriBerlin için, spesifik olarak da duvar y

(Bknz: Resim 1-Üretilenrojelerden örnekler).

Berlin için ö

li bir kriter olarak

euron

s

yılında Doğu ve Batı nın birleşmesiyle birlikteyeni bir kentsel kimliğin yaratılması gündeme gelince,

yeniden başkent olmasıdüşünceleriyle birlikte, tüm ulusal ve uluslararası ilgiBerlin'e yöneldi 'in hem politik hem mimarianlamda yeniden yapılandırılması ülke politikalarıarasında en önemli yerlerden birini aldı. Böylecekentin yeniden gelişimi için büyük yatırımlaryapılması ve projeler üretilmesi gündeme geldimimarlık ve kentsel planlama, politikacılar için yenibir dönemde ülkenin ulusal ve uluslararasıpolitikaların bir göstergesi olarak bir çok önemli birkaynağa-araca dönüştü. Bu nedenle

ıkıldıktan sonrakentin ortasında dev bir boşluk olarak ortaya çıkanPostdamer-Liepziger Meydanları alanı için Almanyönetimi tarafından projeler üretmeye davet edildi.Böylece Berlin, bu kadar çok farklı yaklaşımla farklıprojelerin eş zamanlı olarak üretildiği enderörneklerden biri oldu farklıp

nerilen hemen hemen tüm projelerde;kentin politik ve fiziksel olarak 20.yy boyuncageçirdiği dönüşüm, “kent belleği” kavramınınirdelenmesinin çok önem farklımetodlarla ortaya konmasına neden oldu. Ancak herne kadar bu kriterin ele alınması Zaha Hadid, BernardTschumi, Norman Foster, Jacques Herzog-Pierre deM gibi farklı mimarlar tarafından çok farklıyaklaşımlarla ortaya konulsa da; kentin geleceğinibelirleyen politikacılar ve planlamacılar tarafındansanki duvar hiç kent belleğinde yer almamış gibi “19.yy kentini yeniden inşa etme” fikri benimsendi.Böylece ülke yönetiminin beklentileri; duvarın izlerinisilmek, savaş öncesi Berlin'i yeniden inşa etmek veAvrupa Birliğinin ve Almanya'nın politik-kültürelbaşkentini yeniden inşa etmekti. Bu doğrultu; öz

konusu büyük yatırım alanlarının en önemlisi olanPotsdamer ve Liepziger meydanlarında 20. yüzyılınsonlarından itibaren inşa edilmekte olan yapıbloklarının kenti hızla dönüştürmesi, mimarlığınbilinçli bir şekilde politik ve ticari planlamanın aracıolarak nasıl kullanıldığını gösteriyor.

Meydanı 20 yy'ın başlarında kentin encanlı noktalarından biriydi; savaş sonrasıBatı ve Doğu Berlin arasında duvar inşa edildiğindetamamen yok oldu; duvar yıkıldıktan sonra da yenidenkentin merkezi oluverdi diyebiliriz (Bknz: Resim 2-Savaş öncesi ve sonrası Postdamer Meydanı). Bunedenle Alman yöneticilerin yukarıda bahsettiğimizpolitikaları için önemli bir alandı.Aynı zamanda duvar yıkıldıktan sonra kentin ortasındaortaya çıkan çok büyük bir kentsel gelişim alanı olmasıbu meydanı çok en mli bir odaknoktası haline getirdi. 1990 yılında özel girişimcilerinyeniden yapılandırma çalışmalarını finanse etmesinisağlayabilme eydanı kentyönetiminin yapılacak mimari üretimi kontrol edeceği

özel yatırımcılara parsellenerek satıldıyatırımcıların bu kadar

önemli bir kent merkezinde çok fazla güç sahibiolmaları ve kamusal alanın hızla özelleştirilmiş olmasınedeniyle eleştirilse de, yine de özelleştirilme sürecisonuçlandırıldı

Tüm parsellerin satılmasının ardından 1991 yılındaPo damer ve hemen yanındaki Liepziger Meydanlarıiçin bir kentsel planlama yarışması düzenlendi.Alman yönetiminin beklentileriyle birebir örtüşen,savaş öncesi sokak izlerini takip eden ve bundansonraki mimari üretim için kodları ve kurallarıbelirleyen

Bölgedeki arazi sahibi uluslararası özel girişimciler'in master planının “canlı bir ticari

yaşam” önermemesi iddiaları nedeniyle bu girişimcilerkendi master planlarını geliştirmek

eni bir master plan hazırlattı'ın önerisi gerçekleşmese de bu durum özel

mülkiyetin elişimi üzerinde sahipolduğu gücü

Potsdamer-Liepziger Meydanında “Batılılaşma” Süreci

Potsdamer için;harap oldu;

uygulayabilmeleri

der rastlanan öne

k için Potsdamer M arazisi –

öngörüsü ile- .Her ne kadar bu durum özel

.

tsresmi

Heinz Hilmer and Christoph Sattler'e aitproje birinci seçildi (Bknz: Resim 3- Hilmer veSattler'in önerisi).

inHilmer ve Sattler

üzere RichardRogers'a y . Her ne kadarRogers

kent merkezinin ggösteriyor.

1992'de,Sony,

Daimler Benz,

Renzo Piano'nun projesi birinci seçildi. Bununlabirlikte her bir tekil parselin de Arata Isozaki, RafelMoneo and Richard Rogers gib

ünlü mimar

. Ancakelbette

bölgedeki en büyük özel yatırımcılardanDaimler Benz ve Hilmer ve Sattler'in çizdiğigenel çerçeve içerisinde kendi alanları içingeliştirilecek kentsel ve mimari kurguyu belirlemekiçin 2 ayrı özel yarışma düzenledi.yarışmasında Hilmer ve Sattler'in planınıngeliştirilmiş ve detaylandırılmış bir versiyonu olan

i yarışmada ödül almışbaşka ların projeleri doğrultusundageliştirilmesi uygun görüldü. Böylece bütündemalzeme ve yapı teknikleri açısından bir zenginlik veçeşitlilik ortaya konulması amaçlanıyordu

aynı çeşitliliğin yaratılan mekansal tecrübe içingeçerli olup olmadığı tartışma konusu.

böyle bir ortamda mimarlık üretiminin niteliğiortaya çıkan mekanın niteliği ile paralellikgöstermeyebiliyor; ilk deneyimde yapı üretimtekniğinin yarattığı anlık etkinin yitirilmesi uzunzaman almıyor ve kent, mimarlığı kendi politik ve

Başka birdeyişle;

Resim 2- Savaş öncesi ve sonrası Postdamer Meydanı

Resim 3- Hilmer ve Sattler'in önerisi

76 77dosya kentsel donusumkentsel donusum

ticari varlığı ve amaçlarının fiziksel yapılanmasıolarak, hızlı bir üretim anlayışı içerisinde kullanıyorBknz: Resim 4- Daimler Benz alanı)

yarışmasınd Hilmer ve Sattler'in ilkönerisine doğrudan uymayan Helmut Jahn'ın önerisi

dünyanınbenzer önemli merkezlerinde yer alan ticarimerkezlerin mekansal organizasyonlarını anımsatan

a sadık kalınmasa da, buplana daha sadık kalınan Daimler Benz alanındaortaya çıkan mekansal tecrübe ile Sony'deki sonuçürün arasında ciddi bir farklılık olduğu söylenemez.Böylece Potsdamer Meydanı'ndaki bu iki önemlialanın mimari gelişimi Berlin için en başta öngörülenulusal ve kentsel politikaların fiziki sonucu olarak

(

Sony Center a ise

birinci oldu. Böylece b,

bir öneri ile terkedildi. Her ne kadar Sony Center'da

aşta önerilen gelenekseldokunun birebir devam ettirilmesi ilkesi

ilk başta öngörülen plan

şekillenmiş olduğunu söyleyebiliriz

rak da Potsdamer ve LiepzigerMeydanları'nda yaşanan kentsel dönüşümün enönemli sonuçların başında; şehrin bu bölgesinin halakentin geri kalanıyla tam olarak bütünleşememesigeliyor. Kentin merkezindeki kamusal alanlarınözelleştirilmesi nedeniyle kent halkı kent içindekialanları aktif olarak kullanamamakta. ÖrneğinPotsdamer Meydanında alışveriş merkezi yapı bloğudışında neredeyse hiç bir yapıya girilemiyor. Bununyanında, her ne kadar bu tip projelerde belli biroranda yapı alanının konutlara ayrılması söz konusuolsa da (%20) kamusal alanın özelleştirilmesinedeniyle kent içindeki arazi fiyatlarının çok artmasıve kent içinde yaşayan nüfusun azalması ve kentmerkezi yerine şehir dışında yaşamayı tercihetmeleri söz konusu.

iepzigerMeydanlarındaki kentsel dönüşüm projesinintemelini, Berlin için kaçınılmaz ve vazgeçilemezkarakteristik bir yapı gelişim tipolojisi olduğuöngörülerek 1920'lerin Berlin'ine özgü blok gelişimtipolojisi oluşturdu ve düzenlenen yarışmayıönerilerini tam olarak bu şekilde geliştiren ve sunanChristop Sattler ve Heinz Hilmer kazandı

1920'lere özgü blok gelişimi Ancak, herne kadar bu tip bir yapısal üretim Avrupa'ya özgü birkentsel kimliğe gönderme yapsa da, bu çabaBerlin'de birleşme sonrası izlenen, kamusal alanlarınözelleştirilmesini ve devlet organları tarafındanuluslararası yatırımcılara satılmasını temel alankentsel gelişim politikaları sonucu olarak hızlakendisini gösteren “amerikanlaşma“

adan yola çıkarak; bir ülkepolitikası olarak, kentin Avrupa birliğinin merkeziolma yolunda etkin bir şekilde kullandığı araçlardanbirinin fiziksel yapılaşma olması, mimarlık pratiğininkentin üretiminde “kaynak” olarak ortaya çıkmasınazemin hazırlıyor. Yani Berlin kentinde mimarlıkpratiği, emsallerinin aksine, kentin -kendiliğinden-ürettiği olmaktan çok kenti -bilinçli olarak- üretenolarak ortaya çıkıyor PotsdamerMeydanı gelişimi

Kısacası Berlin'in kentsel gelişimi için öngörülenkent kimliği ile izlenen politikalarının kaçınılmaz birsonucu olarak oluşan şimdiki kent kimliği arasındakiuçurum, son 15 yılda Berlin'deki kentsel gelişimkonusunda irdelenmesi gereken en önemlikonulardan biri. Aslında Berlin'de yaşanan budurum yeni bir dünya başkenti yaratma konusundaAlman Hükümeti tarafından izlenen politikalara çokuyuyor. Janet Ward “Yeni Berlin'inAmerikanlaşması” başlıklı makalesinde 2 anahtardönüştürücü etkiyi ortaya koyuyor;

Daha önce kamuya ait olan alanların özelyatırımcılara satılması ve

Ticari yapılaşma – mimari gelişim

Burada özetle değindiğimiz Berlin örneği, kent içinüretilen projelerin hayata geçirilmesi için izlenen

(Bknz: Resim 5-Sony Center)

Berlin'de, spesifik ola

Genel olarak Potsdamer ve L

(Bknz:Resim 6- ).

sürecinin önünegeçemedi. Bu nokt

(Bknz: Resim 7-).

•

•

yöntem ve ortaya çıkardığı “durum”lar açısından tümyönleriyle detaylı olarak incelenmesi gereken bir süreçortaya koyuyor; mülkiyet ilişkileri, kamusal alanınözelleşmesi, kent merkezinin kentten ve kentyaşamından izole edilmesi, yapı teknolojilerininmekansal tecrübenin

başında Berlin'deki enönemli kentsel gelişim alanı olan Postdamer veLiepziger Meydanlarında izole bir kentsel formüretilmiş oluyor ve kentin zengin belleğini yansıtan birsonuç ürün yaratma şansı ne yazık ki kaçırılmışoluyor.

ve kalitenin önüne geçmesi, vb.Böylece 20 yy. sonu-21yy.

Referanslar:

•

•

•

•

•

•

Shannon, Kelly. April 1992. “News Report.”p. 25.

Davey, Peter. January 1998. “PotsdamerPreview.” .

Cruickshank, Dan. January 1993. “CrossRoads Berlin.” , pp.20-28.

Ward, Janet. 2002. “The Americanization ofthe New Berlin.” In Andreas D., Anne R. andCarl S. ed.

Birkhauser, Basel, Boston, Berlin, pp. 187-188.

Tuncer, S. Selcen and Emre Kuzlu. 2002.“

Sattler, Christoph 2003. Interview by SelcenTuncer. “

” Theunpublished interview was held during theseminar “

,” organized by the collaboration ofTurkey Chamber of Architects and GoetheInstitute, and held during 24 -25 April 2003in Goethe Institute, Ankara. The interview willbe published in November-December 2003,

Vol.314.

Progressive Architecture,

Architectural Review

The Architectural Review

Resource Architecture UIA Berlin2002 XXI World Congress of Architecture,Main Congress Report and Outlook.

Christoph Sattler ile

Proposals for Berlin after Reunification”Presentation at the Mimarlar Derneği 1927,Ankara, which was a part of the UIA Berlin2002 studies of Ankara Chamber ofArchitects.

Söyleşi –Ankara-Berlin Kentsel Gelişimi Semineri.

Berlin ve Ankara'nın KentselGelişimi

Mimarlık,

th th

Resim- 4 : Daimler Benz alanı

Resim- 5: Sony Center-önerilen geleneksel blok gelişimtipolojisinin dönüşümü

Resim- 6: 1920'lere özgü blok gelişimi

Resim- 7: Potsdamer Meydanı gelişimi

78 79dosya kentsel donusumkentsel donusum

ticari varlığı ve amaçlarının fiziksel yapılanmasıolarak, hızlı bir üretim anlayışı içerisinde kullanıyorBknz: Resim 4- Daimler Benz alanı)

yarışmasınd Hilmer ve Sattler'in ilkönerisine doğrudan uymayan Helmut Jahn'ın önerisi

dünyanınbenzer önemli merkezlerinde yer alan ticarimerkezlerin mekansal organizasyonlarını anımsatan

a sadık kalınmasa da, buplana daha sadık kalınan Daimler Benz alanındaortaya çıkan mekansal tecrübe ile Sony'deki sonuçürün arasında ciddi bir farklılık olduğu söylenemez.Böylece Potsdamer Meydanı'ndaki bu iki önemlialanın mimari gelişimi Berlin için en başta öngörülenulusal ve kentsel politikaların fiziki sonucu olarak

(

Sony Center a ise

birinci oldu. Böylece b,

bir öneri ile terkedildi. Her ne kadar Sony Center'da

aşta önerilen gelenekseldokunun birebir devam ettirilmesi ilkesi

ilk başta öngörülen plan

şekillenmiş olduğunu söyleyebiliriz

rak da Potsdamer ve LiepzigerMeydanları'nda yaşanan kentsel dönüşümün enönemli sonuçların başında; şehrin bu bölgesinin halakentin geri kalanıyla tam olarak bütünleşememesigeliyor. Kentin merkezindeki kamusal alanlarınözelleştirilmesi nedeniyle kent halkı kent içindekialanları aktif olarak kullanamamakta. ÖrneğinPotsdamer Meydanında alışveriş merkezi yapı bloğudışında neredeyse hiç bir yapıya girilemiyor. Bununyanında, her ne kadar bu tip projelerde belli biroranda yapı alanının konutlara ayrılması söz konusuolsa da (%20) kamusal alanın özelleştirilmesinedeniyle kent içindeki arazi fiyatlarının çok artmasıve kent içinde yaşayan nüfusun azalması ve kentmerkezi yerine şehir dışında yaşamayı tercihetmeleri söz konusu.

iepzigerMeydanlarındaki kentsel dönüşüm projesinintemelini, Berlin için kaçınılmaz ve vazgeçilemezkarakteristik bir yapı gelişim tipolojisi olduğuöngörülerek 1920'lerin Berlin'ine özgü blok gelişimtipolojisi oluşturdu ve düzenlenen yarışmayıönerilerini tam olarak bu şekilde geliştiren ve sunanChristop Sattler ve Heinz Hilmer kazandı

1920'lere özgü blok gelişimi Ancak, herne kadar bu tip bir yapısal üretim Avrupa'ya özgü birkentsel kimliğe gönderme yapsa da, bu çabaBerlin'de birleşme sonrası izlenen, kamusal alanlarınözelleştirilmesini ve devlet organları tarafındanuluslararası yatırımcılara satılmasını temel alankentsel gelişim politikaları sonucu olarak hızlakendisini gösteren “amerikanlaşma“

adan yola çıkarak; bir ülkepolitikası olarak, kentin Avrupa birliğinin merkeziolma yolunda etkin bir şekilde kullandığı araçlardanbirinin fiziksel yapılaşma olması, mimarlık pratiğininkentin üretiminde “kaynak” olarak ortaya çıkmasınazemin hazırlıyor. Yani Berlin kentinde mimarlıkpratiği, emsallerinin aksine, kentin -kendiliğinden-ürettiği olmaktan çok kenti -bilinçli olarak- üretenolarak ortaya çıkıyor PotsdamerMeydanı gelişimi

Kısacası Berlin'in kentsel gelişimi için öngörülenkent kimliği ile izlenen politikalarının kaçınılmaz birsonucu olarak oluşan şimdiki kent kimliği arasındakiuçurum, son 15 yılda Berlin'deki kentsel gelişimkonusunda irdelenmesi gereken en önemlikonulardan biri. Aslında Berlin'de yaşanan budurum yeni bir dünya başkenti yaratma konusundaAlman Hükümeti tarafından izlenen politikalara çokuyuyor. Janet Ward “Yeni Berlin'inAmerikanlaşması” başlıklı makalesinde 2 anahtardönüştürücü etkiyi ortaya koyuyor;

Daha önce kamuya ait olan alanların özelyatırımcılara satılması ve

Ticari yapılaşma – mimari gelişim

Burada özetle değindiğimiz Berlin örneği, kent içinüretilen projelerin hayata geçirilmesi için izlenen

(Bknz: Resim 5-Sony Center)

Berlin'de, spesifik ola

Genel olarak Potsdamer ve L

(Bknz:Resim 6- ).

sürecinin önünegeçemedi. Bu nokt

(Bknz: Resim 7-).

•

•

yöntem ve ortaya çıkardığı “durum”lar açısından tümyönleriyle detaylı olarak incelenmesi gereken bir süreçortaya koyuyor; mülkiyet ilişkileri, kamusal alanınözelleşmesi, kent merkezinin kentten ve kentyaşamından izole edilmesi, yapı teknolojilerininmekansal tecrübenin

başında Berlin'deki enönemli kentsel gelişim alanı olan Postdamer veLiepziger Meydanlarında izole bir kentsel formüretilmiş oluyor ve kentin zengin belleğini yansıtan birsonuç ürün yaratma şansı ne yazık ki kaçırılmışoluyor.

ve kalitenin önüne geçmesi, vb.Böylece 20 yy. sonu-21yy.

Referanslar:

•

•

•

•

•

•

Shannon, Kelly. April 1992. “News Report.”p. 25.

Davey, Peter. January 1998. “PotsdamerPreview.” .

Cruickshank, Dan. January 1993. “CrossRoads Berlin.” , pp.20-28.

Ward, Janet. 2002. “The Americanization ofthe New Berlin.” In Andreas D., Anne R. andCarl S. ed.

Birkhauser, Basel, Boston, Berlin, pp. 187-188.

Tuncer, S. Selcen and Emre Kuzlu. 2002.“

Sattler, Christoph 2003. Interview by SelcenTuncer. “

” Theunpublished interview was held during theseminar “

,” organized by the collaboration ofTurkey Chamber of Architects and GoetheInstitute, and held during 24 -25 April 2003in Goethe Institute, Ankara. The interview willbe published in November-December 2003,

Vol.314.

Progressive Architecture,

Architectural Review

The Architectural Review

Resource Architecture UIA Berlin2002 XXI World Congress of Architecture,Main Congress Report and Outlook.

Christoph Sattler ile

Proposals for Berlin after Reunification”Presentation at the Mimarlar Derneği 1927,Ankara, which was a part of the UIA Berlin2002 studies of Ankara Chamber ofArchitects.

Söyleşi –Ankara-Berlin Kentsel Gelişimi Semineri.

Berlin ve Ankara'nın KentselGelişimi

Mimarlık,

th th

Resim- 4 : Daimler Benz alanı

Resim- 5: Sony Center-önerilen geleneksel blok gelişimtipolojisinin dönüşümü

Resim- 6: 1920'lere özgü blok gelişimi

Resim- 7: Potsdamer Meydanı gelişimi

78 79dosya kentsel donusumkentsel donusum

TMMOB M MARLAR ODASI ANKARA UBESİ Ş İKONUR SOKAK 4/3 KIZILAY ANKARA