Size: 19.7 MB

UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE

Doktorata “Gjeoshkencat, Burimet Natyrore dhe Mjedisi” Rruga e Elbasanit, Tiranë – Albania

Tel/Fax: +355 4 2 375 246, Email: [email protected]

DISERTACION

EFEKTIVITETI I STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE

NË KËRKIMIN E MINERALEVE POLIMETALORE

NË PJESËN LINDORE TË KOSOVËS

(për marrjen e gradës shkencore “Doktor”)

Doktoranti: Udhëheqësi shkencor:

M.Sc. Selim Frangu Prof.Dr. Përparim Alikaj

Tiranë, 2014

mailto:[email protected]

UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE

Doktorata “Gjeoshkencat, Burimet Natyrore dhe Mjedisi” Rruga e Elbasanit, Tiranë – Albania

Tel/Fax: +355 4 2 375 246, Email: [email protected]

Disertacion i përgatitur nga: Msc. Selim Frangu

Për marrjen e Gradës Shkencore: DOKTOR

TEMA DISERTACIONIT

EFEKTIVITETI I STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE

NË KËRKIMIN E MINERALEVE POLIMETALORE

NË PJESËN LINDORE TË KOSOVËS

Mbrojtur më datë 5 Dhjetor 2014 para Jurisë:

1. Prof.Dr. Alfred FRASHERI, Kryetar (Oponent)

2. Prof.Dr. Ilir ALLIU, Anëtar (Oponent)

3. Prof.Dr.Vahdet PRUTHI, Anëtar

4. Prof.Dr. Arjan BEQIRAJ, Anëtar

5. Prof.Asoc.Dr.Bardhyl MUCEKU, Anëtar

Tiranë, 2014

mailto:[email protected]

Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”

Faqe 3

PERMBAJTJA

HYRJE………………………………………………………………………………………………….5

KAPITULLI I…………………………………………………………………..…………...…….....…8

1.0. KARAKTERISTIKAT FIZIKO-GJEOGRAFIKE…………………..……………………........….8

1.1. Vend-ndodhja gjeografike………………………………………………………........…....8

1.2. Karakteristikat morfologjike të rajonit ……………………………………….........….…10

1.3. Karakteristikat klimatike………………………………………………….…..…….........12

1.4. Hidrografia……………………………………………………………………......…........13

1.5. Komunikacioni………………………………………………………….…………….......14

KAPITULLI II

2.0. NDËRTIMI GJEOLOGO-TEKTONIK I RAJONIT………………………………...…...………15

2.1. Hulumtimet gjeologjike të deritanishme………….….…………………...…..….….......15

2.2. Karakteristikat litostratigrafike të rajonit ……………………………….………............17

2.2.1. Shkëmbinjët e Protorozoikut………………………………………………….…..…......17

2.2.2. Paleozoiku (Pz)………………………………………………………………….…….....18

2.2.2.1. Metamorfitet e Kaçanikut…………………………………………………..….….…......21

2.2.2.2. Metamorfitet e Artanës dhe Zhegocit ……………………………………..……….........22

2.2.3. Jurasiku……….…………………………………………………………….…..…..........24

2.2.3.1. Brezi metamorfik i ultrabazikëve të Koznicës………………………….....……..….......26

2.2.3.2. Melanzhi i nënzonës së jashtme të Vardarit ……………………….…..…..…….….......28

2.2.4. Shkembinjte e Kretakut…………………………………………………...……..….......28

2.2.4.1. Kretaku i zonës së jashtme të Vardarit……………………………….….........……........28

2.2.4.2. Kretaku i nënzonës qendrore të Vardarit …………………………………......…….......29

2.2.5. Terciari……….………………………………………………………………...................30

2.2.5.1. Paleogeni…………………………………………………………………….....…..….....31

2.2.5.2. Mioceni……………………………………………………………………...……...…....33

2.2.5.3. Plioceni…………………………………………………………………...…….…..…....34

2.2.6. Kuaternari….…………………………………………………………………...…..........35

2.2.6.1. Pleistoceni ………………………………………….…………………………......…......35

2.2.6.2. Holoceni…………………………………………………………………...…..…............36


Faqe 4

2.3. Karakteristikat tektonike…………………………………………………...….............…36

2.3.1. Zona e Vardarit…………………………………………………………..…...…….........36

2.3.1.1. Nënzona e jashtme e Vardarit……………...……………………………...…..….............37

2.3.1.2. Nënzona qendrore e Vardarit……………………………………………..…………........38

2.4. Mineralet e dobishme të pjesës Lindore të Kosovës…..…………………..…...….......…48

2.4.1. Mineralizimet e plumbit dhe zinkut………………………….………………......…........49

2.4.2. Shfaqjet e manganit dhe hekurit………………………..………………….....….….........50

2.4.3. Shfaqjet e arit……………………………………………...…………….…....…............51

2.5. Karakteristikat fizike te mineraleve dhe shkembinjve........................................................51

KAPITULLI III

3.0. METODAT DHE METODIKA E STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE

3.1. Metoda e Rezistences Elektrike te Dukëshme …………………………….…............…..54

3.2. Metoda e Polarizimit të Provokuar……………………………………………….......…...57

3.3. Metodika dhe teknika e studimeve elektrometrike…………..…….………….…..….......60

3.3.1. Skemat simetrike katër elektrodeshe........................…………………………….….........60

3.3.2. Skema e Gradientit të mesëm …………………………….……………….………........61

3.3.3. Skema Dipol-Dipol…………………………………………………………..…….…......62

3.3.4 Vrojtimet me tekniken e “Prerjes Reale”………….…………………..………….............63

3.4. Aparaturat elektrometrike………….…………….……………………...…….….….........68

3.5. Modelimet fizike me “Prerje Reale’’..…………...………………………………….........69

KAPITULLI IV

4.0. ANALIZA E REZULTATEVE TE STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE

EKSPERIMENTALE……………………….……………………………….…………….…......75

4.1. Rajoni Binçë ………………………………………………..…………..…………..…..75

4.1.1. Metodika e vrojtimit.........................................................................................................76

4.1.2 Analiza e rezultateve te vrojtimit......................................................................................78

4.2. Rajoni Gllamë………………………………………………………………….…..…....84

4.2.1. Analiza e rezultateve të vrojtimimeve elektrometrike të mëparshme…...…….….….....84

4.3. Rajoni Artanë………………………………………………….……….….……..……...89


Faqe 5

4.3.1. Artana Veriore………………………………………………..…………...…..…..….....89

4.3.1.1 Veçorite e metodikes se vrojtimit……………………………………………...........…..91

4.3.1.2. Analizae rezultateve te studimeve elektrometrike……….…………………..............…91

4.3.1.3. Analiza e rezultateve të vrojtimeve elektromagnetike ajrore.....………….…..…..........95

4.3.2. Artana Jugore……….……………………………………………….………….……..109

4.3.2.1. Metodika e vrojtimit te studimeve elektrometrike……………………….……………109

4.3.2.2. Analiza e rezultateve te studimeve elektrometrike…………………………...…….....113

KAPITULLI V

5.0. PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME …………………………………………………........121

REFERENCA…………………………………….………….…………………………….………....124


Faqe 6

HYRJE

Rajoni i pjesës Lindore të Kosovës karakterizohet nga një zonë metalogjenike shumë

komplekse, e cila meriton një përkushtim serioz në studimet gjeologjike, gjeofizike,

gjeokimike, gjeostratigrafike, etj, që po kryhen dhe do të kryhen në të ardhmen.

Në vendburimet ekzistuese mineralmbajtëse polimetalore të Pb-Zn në Artanë, në pjesën

Lindore të Kosovës (Përroi i Ngjyrosur, Përroi Thartë, Kaltërina, Miniera e Vjetër), si dhe

zona e Artanës me një sipërfaqe prej 140 km2, e studiuar në mënyrë të detajuar, mendohet se

ka akoma shumë paqartësi, sqarimi i të cilave do të ndihmoje në kërkim – zbulimin e

vendburimeve të rinj metalorë, apo shtimin e rezervave në ata ekzistues. Rajoni i pjesës

Lindore të Kosovës karakterizohet nga një shumëllojshmëri e theksuar litologjike dhe shfaqje

të shumta të mineralizimeve xeherorë të Cu, Pb, Zn, si dhe mineralizimeve të Fe, Ag, Au.

Nga studimet e mëparshme gjeologjike e gjeofizike janë evidentuar shfaqje të mineralizuara

polimetalore në kapelat e Fe dhe Mn. Ka të dhëna të mjaftueshme për prezencën e

mundeshme të trupave xeherorë në thellësi edhe në shtrirje të strukturave tektonike, apo

thyerjeve tërthore në këtë rajon, prandaj, përdorimi i metodave gjeofizike e në radhë të parë

atyre elektrometrike të Polarizimit të Provokuar (PP) dhe Rezistencës së Duksheme (ρd) do të

sillte kontribute të rëndësishme në këtë drejtim. Ky studim vjen në vijim të atij të kryer në

vitin 2004 në lloje të tilla mineralizimesh të Kosovës me metodën e PP/Rezistencës me

teknikën e “Prerjes Reale”.

Gjatë punimit të temës “Aplikimi i metodave elektrometrike në mineralizimet polimetalore

në pjesën Lindore të Republikës se Kosovës”, gjithashtu, është bërë ndërlidhja e aspektit

teorik me atë praktik të metodave vrojtuese elektrometrike të PP/Rezistencës, sipas teknikës

së “Prerjes Reale” në kërkimin e mineraleve polimetalore në rajonin e Artanës.

Në fazën e parë është bërë rikonjicioni gjeologjik i rajonit të Artanës, dhe studimi i shfaqjeve

të mineralizuara dhe trupave xeherorë polimetalorë që dalin në sipërfaqe. Kryerja e

rikonjicionit gjeologjik të detajuar është mbështetur në të dhënat e studimeve ajrore

Elektromagnetike, Radiometrike dhe Magnetike për gjetjen e trupave të rinj xeherore, si dhe


Faqe 7

përvijimin e thyerjes kryesore Mahalla e Bullajve, Përroi Ngjyrosur, Kaltërinë, Përroi i

Thartë.

Pas zgjedhjes të pozicionit hapësinor të disa zonave të mineralizuara me sulfure të bakrit,

plumbit dhe zinkut, të cilat janë hasur në rajonin e Binçës dhe Artanës nga punimet e vjetra

minerare, në bashkëpunim me pedagogët e Grupit të Gjeofizikës, Departamenti i Shkencave

të Tokës, në Fakultetin e Gjeologjisë dhe Minierave, Universiteti Politeknik i Tiranës, të

drejtuar nga Prof.Dr. Përparim Alikaj, është kryer një cikël vrojtimesh elektrometrike sipas

teknikës së “Prerjes Reale” të PP/Rezistencës. Qëllimi i këtyre vrojtimeve ka qenë në radhë të

parë transferimi i teknologjive gjeofizike bashkëkohore në kërkimin e mineralizimit

polimetalor në Kosovë, nga të cilat “Prerja Reale” e PP/Rezistencës ka spikatur me

efektivitetin e saj jo vetëm në vendin e origjinës, Shqipëri, por edhe në vende të tjera të

zhvilluara të botës si Kanada, Shtetet e Bashkuara, Amerikën Latine, Afrike, Australi,

Mongoli, Rusi, etj. Ku ka qenë e mundur është bërë gjithashtu një bashkërendim midis

vrojtimeve gjeofizike sheshore me të dhënat e vrojtimeve gjeofizike ajrore, kryesisht ato

Elektromagnetike, të cilat janë kryer në të gjithë territorin e Kosove në vitin 2007. Krahas

zbatimit të teknologjive të reja, një detyre me rendësi e këtij disertacioni ka qene edhe krijimi

i një grupi gjeofizik të përhershëm në Kosove, i cili do të marre përsipër detyra të

rëndësishme në fushën e kërkim – zbulimit të mineraleve të vendit.

Për projektimin e skemave dhe parametrave të punës së vrojtimeve elektrometrike janë

shfrytëzuar të dhënat nga rikonjicioni i bërë në terren si dhe nga përcaktimet e vetive fizike të

kampioneve shkëmbore e mineraleve të rajonit që janë kryer në laboratorin e Grupit të

Gjeofizikës së Fakultetit të Gjeologjisë dhe të Minierave në Tiranë.

Në këtë studim përfshihen rezultatet e vrojtimeve eksperimentale në disa profile në rajonin e

Binçës, komuna Viti, si dhe dy profile të kryer në veri dhe jug të minierës së Artanës, Kosovë.

Vrojtimet në rajonin e Binçës treguan një përputhje të mirë hapsinore midis prezencës së

mineralizimit polimetalor dhe anomalive të “Prerjeve Reale” të PP/ρd. Ato treguan gjithashtu

për perspektivën e hapur në kërkimin të këtij mineralizimi në shtrirje. Në rajonin e Artanës

vrojtimet u kryen rreth 1.5 km në veri dhe 800 m në jug të qendrës se minierës ekzistuese dhe

nxorën në pah prezencën e anomalive të PP/ρd në shtrirje të trupave të njohur xeherorë.

Bazuar në rezultatet e fituara, rekomandohet që teknika e “Prerjes Reale” të përdoret


Faqe 8

gjerësisht në kërkim – zbulimin e mineraleve polimetalorë jo vetëm në rajonin e Kosovës

Lindore, por në të gjithë vendin. Për më tepër, në të dy rajonet e vrojtimeve, Binçë dhe

Artanë, rekomandojmë vijimin e vrojtimeve me këtë teknikë bashkëkohore dhe verifikimin

me shpime të anomalive të fituara në to.

Studimi i paraqitur në ketë disertacion është kryer me një mbështetje të fuqishme nga

pedagogët e Grupit të Gjeofizikes, në Departamentin e Shkencave të Tokës, Fakulteti i

Gjeologjisë dhe Minierave, Universiteti Politeknik i Tiranës, të drejtuar nga Prof.Dr.Perparim

Alikaj, të cilin, së bashku me M.Sc. Altin Karriqi gjej rastin t’i falënderoj. Po kështu,

falënderoj të gjithë bashkëpunëtorët nga Kosova, duke filluar nga Prof.Dr. Vahdet Pruthi,

M.Sc. Musa Shabani, M.Sc.Halim Halili, Prof.Asoc. Dr. Ferat Shala dhe Mr.Sc.Bislim

Fetahaj. Një falënderim të veçantë ia kushtoj Prof.Dr.Alfred Frasherit, për vërejtjet dhe

sugjerimet e rëndësishme që ai ka bërë në përmirësimin e këtij studimi.


Faqe 9

KAPITULLI I

1.0. KARAKTERISTIKAT FIZIKO-GJEOGRAFIKE

1.1. Vend-ndodhja gjeografike

Pjesa Lindore e Kosovës, e përcaktuar dhe e trajtuar në këtë punim përfshin territoret e gjera

të rajonit të Artanës e Gllamës, në veri, dhe të Binçës në jug të saj (Fig.1). Ky territor shtrihet

në pjesën lindore të Republikës së Kosovës në perëndim prej koordinatës Y-7516198 deri

Y- 7565702 në lindje, dhe nga veriu, koordinata X-4725128 deri X-4676560, në jug

Kosovës. Pjesa lindore e Republikës së Kosovës, ku kemi prezencën e mineralizimeve

polimetalore, shtrihet ndërmjet grykës së Kaçanikut, luginës së Moravës së Binçës, luginës së

Zhegrës, luginës së lumit Graçanka, lumit të Marecit dhe luginës së Dardanës, etj.

Fusha mineralizuese e Artanës, Gllamës dhe Binçës prej pjesës lindore të Graçanicës deri në

Leshtar, disa km në lindje të Artanës, vazhdon me drejtim shtrirje JJL-VVP deri në

Tanushë, në perëndim, dhe Katunishtë në lindje, ( Fig.1). Administrativisht i takon komunave

të Prishtinës, Gjilanit, Artanës, Dardanes dhe Vitisë.

Rajonet e mineralizimeve dhe xeheroreve sulfurore të Artanës, Gllames dhe Binçës, të

përkufizuara dhe të trajtuara në këtë punim i takojnë pjesës lindore të Kosovës, e cila përfshin

hapësirat e kufizuara nga koordinatat Y=7516198-7565702 dhe X=4725128-4676560

(Fig.1).

Në territorin e Artanës, përkatësisht në pjesën qendrore të fushës xeherore të Artanës,

shtrihen vendburimet e minierës së Pb-Zn “Artana”, vendburimet e Pb-Zn në studim e sipër

“Kaltërina”, dhe “Përroi i Thartë”, miniera e Manganit, e njohur si Miniera e Vjetër e

Artanës, e cila është mbyllur. Në këtë pjesë janë bërë studimet gjeofizike eksperimentale me

metodat elektrometrike të PP/Rezistencës me teknikën e “Prerjes Reale” mbi zona me

mineralizim të njohur, apo edhe në shtrirje të tyre.

Miniera e Pb-Zn “Artana” shtrihet në luginën e Përroit të Ngjyrosur, nën Majën e Madhe dhe

Majën e Vogël, rreth 1 km në veri-perëndim të minierës së Vjetër të Artanës dhe rreth 1.5 km


Faqe 10

në veri-lindje të kalasë. Vendburimet në hulumtim “Kaltërina” dhe “Përroi i Thartë” janë të

lokalizuara në jug të minierës “Artana”, rreth 1,200 m larg nga pusi kryesor i kësaj miniere.

Fig. 1. Harta fiziko-gjeografike e rajonit të pjesës lindore të Kosovës

Gllama shtrihet 2.5 km në pjesën veriore të Gjilanit, ndërmjet fshatrave Kufcë në pjesën

lindore dhe fshatit Bresalc në perëndim. Pjesa ku janë kryer studimet gjeofizike në të kaluarën

është në majën e Gllamës, në perëndim të fshatit Strazhë.

Studimet në Binçë janë realizuar në vendin e quajtur Çarshia, afër majës së Pozheranit, 5 km

në jug të qytetit të Vitisë, ndërmjet fshatrave Kabash, Debullde dhe Tanushë.


Faqe 11

1.2. Karakteristikat morfologjike të rajonit

Rajoni i Artanës shtrihet në zonën malore të Artanës, në lindje të Kosovës, e cila njihet edhe

si zona malore e Gallapit. Kjo zonë zë skajin lindor të Rrafshit të Kosovës, ndërmjet zonës

malore të Zhegocit, midis lumit Llap në veri, lumit Morava e Binçës në jug dhe lumit Kriva

Reka në Dardanë (Fig.2).

Foto 1. Maja e Madhe –Artanë, Zona e Gallapit

Kjo zonë karakterizohet me reliev tektonik e vullkanik dhe forma të reja të alterimit,

erozionit dhe denudacionit, me një lartësi mbidetare që varion prej 800 m deri ne 1,246 m.

Në drejtim të lumit Kriva Reka relievi bie gradualisht, ndërsa në drejtim të lumit të Llapit

relievi ngrihet menjëherë. Pjesët e larta të këtij relievi janë të copëtuara nga rrjedhjet ujore të

tipit të rrëkeve dhe të përroskave, të cilat karakterizohen me rrjedhje të shpejtë në pjesët e

sipërme dhe me erozion të theksuar. Në pjesët e ulëta, relievi është i ndërprerë me rrafshina

të vogla, të cilat shtrihen në formë të grabeneve dhe të ultësirave, të cilat në kombinim me

kodrinat dhe malet e larta i japin relievit dhe kësaj treve në përgjithësi një peizazh

karakteristik dhe shumë tërheqës. Relievi malor më i theksuar shtrihet në pjesën qendrore të

kësaj fushe, nga Kalaja e Artanës, përkatësisht pjesa e vjetër e qytetit (1,101m), vazhdon në

veri me majën e Gerbeshit (1,221 m), Kodra (1,181 m); në veri-lindje mali Vuçak (1,060 m);

në lindje Modraglava (960 m), Maja e Madhe (1,246 m) dhe Maja e Vogël (1,145 m). Majat e

larta janë të ç’veshura dhe të vështira për kalim, kurse ultësirat janë të pyllëzuara ose janë

livadhe dhe toka të përshtatshme për kultivim të pemëve.


Faqe 12

Foto 2. Zona malore e Karadakut

Zona malore e Shkupit dhe Karadakut të rajonit të Binçës dallohet për një reliev me lartësi që

variojne 540-1,200 m mbi nivelin e detit. Në drejtim të lumit Morava e Binçës relievi bie

gradualisht, ndërsa në drejtim të lumit të Lepencit relievi ngrihet. Relievi malor më i theksuar

shtrihet në pjesën jugperëndimore dhe juglindore të rajonit të Binçës, përkatësisht pjesa e

Kopilaqit (1,200m), vazhdon në lindje në Çelik, me lartësi mbi 1,000 m mbi nivelin e detit,

që i takojnë zonës malore të Karadakut. Rrafshi i Moravës së Binçës (Anamorava) paraqet një

ultësirë tektonike, me shtrirje gati meridionale dhe lartësi mbidetare mesatare prej 540 m, e

cila është e kufizuar me tërësitë e sipërpërmendura malore.

Foto 3. Zona malore e Zhegovcit ( Plitkoviqi)


Faqe 13

Fig. 2. Harta morfologjike e pjesës lindore të Kosovës (KPMM 2006)

1.3. Karakteristikat klimatike

Klima e kësaj treve është kontinentale dhe karakterizohet me luhatje të mëdha të temperaturës

së ajrit dhe me sasi të vogla të reshjeve atmosferike, të cilat më të shpeshta dhe më të mëdha

janë në pranverë dhe vjeshtë. Reshjet maksimale prej 160 mm janë shënuar në muajin maj

dhe nëntor, kurse minimale rreth 40 mm, gjatë stinës së verës, përkatësisht në muajt qershor,

korrik, gusht dhe shtator. Në bazë të karakteristikave klimatike të sotme mund të konkludojmë

se klima ka pësuar ndryshime të mëdha brenda periudhës pesëdhjetë vjeçare. Dimrat më parë

janë karakterizuar me reshje të mëdha të bores, dhe me erëra të forta. Kurse tani gjatë dimrit,


Faqe 14

reshjet e borës janë dukshëm më të pakta dhe temperaturat shumë më të ulëta. Ndryshimet e

temperaturave brenda vitit janë shumë të mëdha, temperatura maksimale është 340C dhe ajo

minimale është -220C. Temperatura mesatare vjetore e ajrit është 100C.

Tabela 1.

Tabela 1. Paraqitja tabelore dhe grafiku i reshjeve të shiut dhe borës gjatë viteve

1.4. Hidrografia

Klima, orografia dhe ndërtimi gjeologjik të rajonit të pjesës lindore të Kosovës përcaktojnë

rrjetin hidrografik dhe karakteristikat hidrogjeologjike të terrenit. I gjithë relievi është i

ndërprerë nga rrjedhjet ujore të tipit të rrëkeve dhe të përroskave, të cilat karakterizohen me

rrjedhje të shpejte në pjesët e sipërme

dhe me erozion të theksuar. Lumi i

Moravës së Binçës, që buron në

shpatet veriore të Karadakut, në

afërsi të fshatit Binçë, është lumi

kryesor, i cili drenon lumenj të tjerë

më të vegjël si ai i Letnicës, Livoçit,

Marecit, etj.

Foto 4. Lumi Morava Binçës


Faqe 15

Këta lumenj ushqehen nga rrjedhjet ujore të përkohshme dhe të përhershme më të vogla, siç

janë ato të Debelldes, Shushares, Prekocit, etj. Lumi i Moravës së Binçës është ujëmbledhësi

kryesor për pjesën jug-lindore (Fig.3).

Fig.3. Harta hidrografike e pjesës lindore të Kosovës

1.5. Komunikacioni

Rajoni si tërësi përshkohet nga rruga magjistrale Prishtinë-Gjilan, e cila e lidh këtë rajon me

Prishtinën, Gjilanin e Bujanocin. Artana, me anën e një rruge të asfaltuar lokale, lidhet me

rrugën regjionale Gjilan – Prishtinë. Edhe regjioni i Binçës, përmes Vitisë, me rruge të

asfaltuar, lidhet me rrugën regjionale të sipërpërmendur, por njëkohësisht edhe me rrugën

regjionale Viti - Komoglavë, e cila kyçet në magjistralen Ferizaj - Shkup. Lokalitetet Marec

dhe Strazhë, me rruge të pa shtruar, lidhen me rrugën magjistrale Prishtinë - Gjilan, ndërsa

Binça me Vitinë.


Faqe 16

KAPITULLI II

2.0. NDËRTIMI GJEOLOGO - TEKTONIK I RAJONIT Pjesa lindore e Kosovës, e përfshirë dhe e trajtuar në këtë studim, e cila karakterizohet me një

ndërtim gjeologjik dhe strukturor mjaft të ndërlikuar, i takon Zonës së Vardarit (kryesisht nën

zonës qendrore dhe të brendshme) dhe pjesërisht Zonës Dardane (Masivi Serbo-Kosovaro-

Maqedon).

2.1. Hulumtimet gjeologjike të deritanishme

Zona metalogjenike e Trepçës, si pjesë e brezit metalogjenik të Dardanës, ka shfaqur interes

gjatë gjithë periudhave të qytetërimit të rajonit dhe më gjerë. Andaj, në territorin e pjesës

Lindore të Kosovës, të përfshirë në ketë tezë, janë bërë studime historike shumë të detajuara

në zonat e caktuara mineralmbajtëse, si dhe janë zhvilluar aktivitete minerare.

Aktivitetet minerare në zonën e Artanës dhe Janjevës janë të njohura që nga koha e mesjetës,

gjë e cila dokumentohet me gjetjen e shkrimeve historike, një numër i madh i punimeve të

vjetra, mbetjet nga furrat e shkrirjes etj. Aktiviteti minerar dhe puna kërkimore kanë vazhduar

deri ditët e sotme. Ndërmjet dy luftërave botërore, Anglezët dhe Francezët kanë kryer punë

kërkimore të konsiderueshme në zonat e Artanës dhe Janjevës.

Në periudhën e pas luftës II botërore deri në pesëmbëdhjetë vitet e fundit, kërkimet kanë qenë

më të zgjeruara dhe më komplekse. Përveç hartave gjeologjike 1:25,000 janë ndërtuar edhe

hartat e detajuara 1:10,000 duke u mbështetur në kërkimet gjeologjike me punime minerare të

detajuara, me të cilat janë shtuar rezervat ekzistuese të xeheroreve të Pb - Zn, por edhe janë

zbuluar vendburime të reja të këtyre mineraleve dhe xeherorëve të tjerë.

Kosmat (1924) ka bërë studime në njësinë tektonike të zonës së Vardarit, në rreshpet

kristalore të Paleozoikut dhe brezin flishor të sedimenteve të Kretakut të sipërm. Petrović

(1935) ka ndërtuar hartën gjeologjike 1:100,000 për planshetin e Prishtinës.


Faqe 17

Lidhur me shfaqjet xeherore të mineraleve të Pb, Zn, Mn, Fe, Ni, etj, janë kryer një numër i

madh kërkimesh dhe hartografimesh gjeologjike, si në zonat e vendburimeve ashtu edhe në

përmasa rajonale.

Marić (1948) ka përshkruar ndryshimet hidrotermale të andeziteve në lokalitetin e quajtur

Maja e Mprehtë, tek të cilat gjenden damar të piritit, magnetitit, opalit dhe limonitit.

Rezultatet e kërkimeve të xeheroreve të hekurit në hapësirën e Kosovës i kanë sjellë në

dorëshkrimet dhe raportet e tyre edhe Donath (1953), Mladenović (1953), Kandić (1955) dhe

Janćić e Smejkal (1958).

Galeritë në minierën e Janjevës (Kishnicë dhe Prline), në formë planesh ne shkallen 1:500, i

ka hartogrfuar Simić (1951). Hartën themelore gjeologjike dhe tekstin sqarues i kanë punuar,

për planshetin e Ferizajt 51, 52 dhe 54 Terzin (1959) ndërsa për Ferizaj 53 – Drakulić (1959).

Masivin e serpentiniteve ndërmjet Hajvalisë dhe Janjevës e ka studiuar Davidović, Karamata

dhe Majer (1956). Analizat e xeherorit të Pb, Zn, ndërmjet Hajvalisë dhe Janjevës i ka kryer

Smejkal (1957), e më vonë Hajvalinë, Prlinën dhe Kishnicën, Smejkal dhe Rakić (1957). Në

vitin 1962 Smejkal ka përpunuar të dhënat e vendburimeve të zonës së Kopaonikut, duke

përfshirë edhe vendburimet e Artanës, Hajvalisë, dhe Kishnicës. Për vendburimin e Pb, Zn të

Kishnicës ka raportuar edhe Rakić (1959).

Magmatizmi i Terciarit, fazat e tij dhe karakteristikat petrokimike në rajonin e Kosovës dhe

rajonin e trajtuar në këtë temë, kanë qenë objekt i studimit të Karamatës (1962). Për

vullkanizmin e Moravës së Binçës ka paraqitur shenime Simić (1952) ndërsa Ristic (1963) ka

kryer një studim gjithëpërfshirës dhe të thelluar petrologjik për vullkanizmin e kësaj zone.

Hulumtimet e mëparshme gjeofizike janë bërë rajonale dhe lokale për zona të caktuara. Për

nevoja të hulumtimeve të naftës janë kryer studime gravimetrike për pjesën qendrore të Kosovës

në vitet 1963/64 sipas një rrjeti 0.5 pika për km2. Sipërfaqet e tjera janë të mbuluara me studime

rajonale gravimetrike sipas një rrjeti 0.1 pikë për km2. Në vitin 1964, në pjesën qendrore të

Republikës së Kosovës gjithashtu janë bërë studime rajonale gjeomagnetike sipas një rrjeti 1

pikë për çdo 5 km2. Studimet gjeofizike gjeomagnetike gjatë vitit 1970 janë bërë edhe në pjesë

të tjera të Republikës së Kosovës. Në vitin 1977 ka filluar faza e dytë e studimeve regjionale

gravimetrike-magnetometrike sipas rrjetit 1 pikë për 1km2, e cila nuk është përfunduar. Në vitin


Faqe 18

1978 është kryer nje studim aeromagnetik regjional në tërë territorin e Kosovës, në shkallen

1:200,000.

Në vitet 2006 – 2007 Komisioni i Pavarur i Minierave dhe Mineraleve të Kosovës kreu një

hulumtim ajror gjeofizik të detajuar të territorit të Republikës së Kosovës. Vrojtimi u krye nga

shoqëria Joint Airborne Geoscience Capability, e cila ishte një “joint venture” midis

Shërbimit Gjeologjik të Finlandës dhe Shërbimit Gjeologjik të Britanisë së Madhe. Studimet

përfshinë metodat magnetike, elektromagnetike dhe radiometrike.

Studimet e mëparshme elektrometrike me metodat e Polarizimit të Provokuar (PP) dhe

Rezistencës Elektrike të Dukshme në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të

Republikës së Kosovës janë kryer në:

• Gllamë, metoda e PP/Rezistencës me skema dipolare, (Geozavod Beograd, 1986)

• Artanë, Jasenovik, Boljevc, Mahalla e Bullajve, Lugina Kaprojve, metoda e

PP/Rezistencës me skema dipolare (Geozavod Beograd, 1986)

• Kishnice, metoda e PP/Rezistencës me skema dipolare (Geozavod Beograd, 1981)

• Zhegovc, metoda e PP/Rezistencës me skema dipolare (Geozavod Beograd, 1986)

2.2. Karakteristikat litostratigrafike të rajonit

Rajoni i gjerë i pjesës Lindore të Kosovës është i ndërtuar nga shkëmbinjtë e Protorozoikut,

seria e rreshpeve të ndryshme Paleozoike (Pzs), metamorfitet e Artanës, Zhegocit dhe

Kaçanikut, melanzhi ofiolitik i Jurasikut, formacionet e Kretakut, seria sedimentare –

vullkanogjene e Oligocenit (Ol), sedimentet e Neogjenit dhe Kuaternarit.(Fig.4).

2.2.1. Shkëmbinjtë e Protorozoikut

Janë shkëmbinjtë më të vjetër të pjesës Lindore të Kosovës, që ndërtojnë kryesisht zonën

gjeotektonike të Dardanës. Kanë shtrirje të gjerë disa kilometra, duke filluar nga pjesa lindore

e sedimenteve të basenit të Strezovcit dhe vazhdojnë në lindje, në Veljo Gllavë e më tej. Në

pjesën JJL, prej Kmetocit deri në Karaçevë, transgresivisht janë të mbuluar nga sedimentet e

Miocenit, dhe përsëri vazhdojnë përgjatë kufirit juglindor me Maqedoninë. Janë të përbërë

prej pegmatiteve, granitoideve, migmatiteve heterogjene, gnajseve biotite kokerrimët,


Faqe 19

leptinoliteve, mika-shisteve me thjerrëza të rreshpeve amfibolite dhe amfiboliteve, kuarciteve,

leukognajseve, gnajseve amfibolite, shkëmbinjve kokërrimët të gnajs biotitit dhe të gnajs

biotit-muskovitit.

2.2.2. Paleozoiku (Pz)

Rajoni i gjerë i zonës së Vardarit është i ndërtuar nga metamorfitët e Artanës, Zhegocit dhe të

Kaçanikut, të cilët përfaqësohen nga rreshpet biotit-muskovit (Sbm), rreshpet kuarc-sericitike

dhe klorit-sericitike (Sse), me ndërshtresa dhe thjerrëza të gnajseve kokërrimët dhe

leptinoliteve (Gm), filite, pelite të metamorfizuara (Gb), amfibolite (A), mermere (M),

kuarcite (Q), kuarcite mikore (Sqse), leukogranite me granitoide (ᴦ), dhe granite leukokrate

me granitoporfire (γ) .

Fig. 4. Harta gjeologjike e pjesës lindore të Kosovës (Planshetet e Kosovës 1:100,000 )


Faqe 20

Fig.5 Profilet regjionale gjeologjike B-B’ dhe D-D’ (Plansheti K34-55)


Faqe 21

Fig.6. Legjenda e hartës gjeologjike 1:100,000 (Pjesa Lindore e Kosovës)


Faqe 22

2.2.2.1. Metamorfitet e Kaçanikut

Metamorfitet e Kaçanikut shtrihen në formë të një brezi të gjerë dhe të dy anët e tij janë në

kontakt tektonik me sedimentet e Kretakut në lindje e perendim. Vendosën në rajonin e

Binçës dhe kanë një shtrirje brezore të gjerë në pjesën jugore të rajonit. Në pjesën veriore

janë të mbuluar nga sedimentet e Oligocenit dhe Miocenit. Pjesa perëndimore është e

mbihypur mbi sedimentet e Kretakut. Shkëmbinjtë kryesore të këtij formacioni janë rreshpet

biotit - muskovit.

Rreshpet biotit-muskovite (Sbm) janë shkëmbinjtë kryesore që ndërtojnë rajonin e gjerë të

pjesës jugore të trevës së Binçës (Fig.4). Paraqiten në formën e një brezi të gjerë mbi 10 km,

të zgjatur në drejtimin VVP-JJL e që shtrihen nga fshati Binçë, në drejtim të Letnicës dhe më

tutje në juglindje. Rreshpet e Paleozoikut në lindje të fshatit Binçë e deri në jug të fshatit

Shashare janë në kontakt me sedimentet e Kretakut. Në pjesën më të madhe janë të mbuluara

nga sedimentet e Oligocenit dhe Pliocenit. Rreshpet e Paleozoikut janë të përfaqësuara

kryesisht nga rreshpet biotit-muskovite, në të cilat vërehen ndërshtresa dhe thjerrëza të albit

gneisëve, leptinoliteve, rreshpeve sericit-kuarcore, rreshpeve filitike, kuarciteve dhe rreshpeve

kuarcore, rreshpeve kloritike, rreshpeve epidot-aktinolite e më rrallë vërehen edhe diabaze të

metamorfizuara, amfibolite e rreshpe amfibolite. Ngjyra e rreshpeve është gri e çelur, gri-

jeshile deri në të verdhë, më rrallë e zezë, dhe me shkëlqim sedefor. Kanë strukturë

lepidogranoblastike. Rreshpet përbëhen nga muskoviti e biotiti me kuarc, si minerale të dorës

së parë. Rrallë përmbajnë granat dhe turmalin kokërrimët, nganjëherë edhe albit, kur i janë

nënshtruar procesit të albitizimit. Rreshpet nganjëherë përmbajnë sasira të konsiderueshme të

kuarcit dhe shëndërrohen në rreshpe kuarc-muskovite. Rreshpet Paleozoike shpesh herë janë

tepër të ndryshuar nga tektonika, njëkohësisht të kataklazuara dhe të millonitizuara dhe me

prezence të damarëve ose thjerrëzave të zgjatura (3-4 m) të kuarcit hidrotermal. Në rreshpe

është i shprehur mirë foliacioni (rreshpëzimi) me drejtim shtrirje VVP-JJL dhe rënie 20-70o

në drejtim verilindor dhe jugperëndimor.

Mermerët (M) vërehen në kuadër të serisë rreshpore në formë të damarëve dhe thjerrëzave të

zgjatura, me shtrirje VVP-JJL, shpesh herë së bashku me kuarcitet. Kanë strukturë

granoblastike. Janë kokërrimët deri në kokërrmesëm. Kanë ngjyrë të bardhë deri në të bardhë-

gri. Përbëhen gati tërësisht nga kokrriza me madhësi të ndryshme të kalcitit. Kokrrizat e


Faqe 23

kalcitit janë dobët të zgjatura në një drejtim të caktuar, gjë që jep përshtypjen e një

rreshpezimi të shprehur dobët.

Kuarcitet dhe rreshpet kuarcore (Q) paraqiten në formë të ndërshtresave, masave të

parregullta dhe thjerrëzave, së bashku me mermerët në rreshpet e Serisë së Velesit. Kanë

përbërje të lartë të SiO2 (deri në mbi 97 %).

Përbëhen nga kokrriza alotriomorfe të kuarcit. Përveç kuarcit vërehen edhe fletëza të sericitit,

ndërsa si minerale aksesore vërehen mineralet metalore, turmalina, epidoti e pjesërisht edhe

materie limonitike.

2.2.2.2. Metamorfitet e Artanës dhe Zhegocit Rajoni i gjerë i zonës së Vardarit është i ndërtuar nga dy formacione të metamorfiteve, njëri

në lokalitetin e Artanës, kurse i dyti në zonën e Zhegocit. Metamorfitet e këtyre dy brezave i

ndajnë formacionet e Jurasikut dhe Kretakut, me të cilat kufizohen përmes thyerjeve

tektonike. Kufiri i metamorfiteve të Zhegocit me shtresat e Triasikut në jug-perëndim nuk

është i qartë. Dyshemeja nuk është e njohur, kurse mbi ta në mënyrë transgresive shtrihen

sedimentet e Kretakut dhe të Paleogenit.

Shkëmbinjtë kryesor të kompleksit metamorfik janë kuarc-sericitet dhe rreshpet e gjelbërta

epidot-aktinolite. Në ndërtimin e terrenit (kryesisht të Artanës) marrin pjesë edhe mermerët

dhe kalk-shistet. Vërehen më pak, si thjerrëza ndërmjet rreshpeve kuarcitet dhe amfibolitet;

gnajs-granitet paraqiten si thjerrëza më të mëdha dhe trupa të futur ndërmjet rreshpeve (nuk

ka të tillë në metamorfitet e Zhegocit). Trashësia e kompleksit metamorfik është mbi 1,800m.

Mermeret dhe rreshpet në zonën e Artanës dhe Hajvalisë janë të xeherorizuara me

mineralizime të Pb-Zn.

Rreshpet sericitike, kuarc-sericite, sericit-klorite dhe rreshpet porfiroblastike albit-

mikore (Sse) përbëjnë bazën e rajonit të Artanës dhe Zhegocit. Këta shkëmbinj shkallë,

shkallë kalojnë nga njëri në tjetrin, dhe shpesh midis tyre ndërrohen. Në disa zona kalojnë në

rreshpe kuarcore. Rreshpet sericite janë shumë të mikrorudhosura, të përbëre nga kokrrizat e

imta të kuarcit e sericitit dhe apatitit, turmalinës dhe mineralet metalore si përbërës dytësorë.


Faqe 24

Gnajse dhe leptinolitet (Gm) - Në raport me rreshpet kuarc-sericitike, sericit-kloritet janë me

pak të përfaqësuar. Më së shumti paraqiten në pjesën jugore të fshatit Llashticë, në formen e

thjerrëzave dhe ndërshtresave, me dimensione të ndryshme, në rreshpet albit – sericitike dhe

sericit - biotite. Kanë ngjyrë të murrme dhe përbëhen nga mineralet e kuarcit, plagjioklazit,

muskovitit, biotitit, apatitit dhe mineraleve metalore. Kanë strukture lepidoblastike.

Rreshpet e gjelbërta (epidot-aktinolite) (Sep) janë më së shumti të përfaqësuara me

rreshpet kuarc-sericite. Shpesh bashkëshoqërohen me amfibolitet dhe rreshpet amfibolite.

Përbërësit kryesor të tyre janë albiti, pastaj epidoti, coisiti, aktinoliti dhe kloriti. Përbërësit

sekondarë janë, sfeni, apatiti dhe mineralet metalore.

Kuarcitet (Q) po ashtu paraqiten si ndërfutje dhe thjerrëza të zgjatura ndërmjet rreshpeve,

ose shumë rrallë edhe në mermerë, me të cilët shpesh bashkë ndryshohen.

Mermerët, kalkshistet, dhe gëlqerorët e mermerizuar (M) zënë vend me rëndësi në

ndërtimin e kompleksit metamorfik, posaçërisht në zonën e Artanës, ku arrijnë përmasa të

mëdha, duke ndërtuar kreshtat malore siç është rasti i Kodrës së Madhe dhe Kodrës së Vogël.

Mermerët dhe kalkshistet paraqiten si ndërfutje dhe thjerrëza të zgjatura në tërë serinë.

Shkëmbinjtë amfibolit (A) gjenden si thjerrëza të rralla të zgjatura ndërmjet rreshpeve dhe

mermerëve të kompleksit të Artanës. Përbërësit kryesor janë amfiboli dhe plagjioklazi. I pari

paraqitet në formën e kokrrizave të trasha dhe të zgjatura, kurse kokrrizat e plagjioklazit janë

të thyera (copëzuar) dhe të kaolinizuara.

Gnajset biotike kokërrimët (Gb) gjenden ndërmjet rreshpeve kuarc-sericitike në formën e

thjerrëzave të rralla, me gjatësi disa qindra metra.

Gnajs-granitet e kataklazuara (+G), paraqiten në formën e trupave të mëdhenj e të zgjatur

dhe të intruzioneve në kompleksin e Artanës, në zonë qendrore, e cila në fakt, është më së

shumti e mineralizuar dhe me ndryshime hidrotermale. Shkëmbinjtë shpesh janë të

kataklazuar, me kuarc me errësim (shuarje) ondular, shpesh here të përthekuar nga

plagjioklazi, albiti i sericitizuar dhe i thyer, dhe biotit plotësisht i kloritizuar. Kanë strukturë

ksenoblastike dhe millonite.


Faqe 25

Kuarc-porfiret e metamorfizuara (πq), paraqiten si shfaqje të vogla në disa vende në

rreshpet e Artanës (në lindje të Koznicës). Shkëmbinjtë janë të metamorfizuar. Kokrrizat e

kuarcit janë të orientuara paralel me rreshpëzimin, kurse kuarci sekondar mbush çarjet.

Gëlqerorët e mermerizuar, kuarcitet dhe rreshpet sericitike (T2), në nën zonën e jashtme

të Vardarit të fshatit Gadime, nën sedimentet Pliocenike të basenit të Kosovës, janë zbuluar,

në formën e një brezi të ngushtë, me gëlqerorët e mermerizuar ngjyrë gështenje, kuarcitet,

brekçiet kuarcore dhe konglomeratet kuarcore me ndërfutje të rreshpeve sericitike. Gëlqerorë

të mermerizuar dhe kuarcite, në aspektin litologjik të ngjashëm me ata të Gadimes, janë

gjetur edhe në një zone të vogël në anën e majtë të lumit Sazli, në rrafshin e Kosovës, ku

ndodhen të mbi hipur mbi flishin e Kretakut të sipërm. Pozicioni i kuarciteve dhe gëlqerorëve

të Gadimës ndaj metamorfiteve fqinje të Zhegocit nuk është i qartë. Shtresat e të dyja

formacioneve tregojnë rënie tejet të pjerrët, pothuajse vertikale, prandaj nuk është e njohur

nëse kemi të bëjmë me një thyerje tektonike (dislokacion) apo pozite inverse të njësive.

Gëlqerorët e mermerizuar ngjyrë gështenje të Gadimës përmbajnë konodonte të Triasikut të

mesëm: Lonchodina venusta, L sp., Gondonella axelsa, G.navicula, G.sp. Njësia mendohet të

ketë trashësi rreth 600 m.

2.2.3. Jurasiku

Është i përfaqësuar me melanzhin ofiolitik, një pjesë e së cilit (përgjatë skajit të masivit

ultramafik të Koznicës) është e metamorfizuar, prandaj është ndarë si njësi e veçantë.

Melanzhi ofiolitik më së shumti paraqitet në nënzonën qendrore të Vardarit, e më pak në atë

të jashtme.

Melanzhi ofiolit me olistolite (J) - Melanzhi ofiolitik i nën zonës qendrore të Vardarit

shfaqet në formën e një brezi të gjerë nga rrjedha e sipërme e lumit Klisura afër Gjilanit, në të

cilin matriksi, blloqet dhe olistolitet kanë prejardhje nga shkëmbinj të ndryshëm- ranorët,

konglomeratet, alevrolitet, gëlqerorët me fosile të Jurasikut, gëlqerorëve me gunga silicore,

strallet e kuqërremta dhe të gjelbërta, diabazet, gabrot, serpentinitet, keratofiret, me trashësi të

përgjithshme deri 1500m. Këto formime, përgjatë pjesës së tyre jugperëndimore, kufizohen

me sedimentet fqinje të Kretakut ndërsa përgjatë anës veriperëndimore, mbi këto formime


Faqe 26

janë mbi hipur metamorfitet e Artanës dhe të skajit të Koznicës. Numër i madh i

dislokacioneve, në të shumtën e rasteve të bashkuara, gjenden edhe brenda vetë melanzhit.

Masën kryesore të melanzhit e përbëjnë alevrolitet dhe arenitet, më rrallë argjilat. Matriksit,

klastiteve dhe blloqeve të vogla i takon një hapësirë më e vogël e brezit, kurse pjesën më të

madhe e zënë blloqet e mëdha dhe olistolitet. Olistolitet e gëlqerorëve, të shkëmbinjve bazike

e ultrabazike, në perëndim dhe veriperëndim të Gjilanit kanë përmasa të mëdha (gjatësi 10-15

km) me prani të sasive të vogla të matriksit.

Gëlqerorët (J) - Këta gëlqerorë shfaqen në masën themelore ranore-alevrolite, si blloqe dhe

thjerrëzave me madhësi të ndryshme, ndër ta, më e madhe është kodra e Gllamës, në veri të

Gjilanit (me dimensione disa kilometra gjatësi, deri 200 m trashësi). Gëlqerorët kanë ngjyrë

gri-hiri, janë masiv ose banakor dhe të kristalizuar.

Diabazet (ββ) - Nga blloqet e shkëmbinjve magmatikë, diabazet janë më të shpeshtit.

Përveç melanzhit ofiolitik të Jurasikut ku arrijnë përmasa të mëdha, blloqet e tyre paraqiten

edhe në serinë gëlqerore - alevrolite të Kretakut të poshtëm (në të djathtë të lumit të

Bresalcit), në të cilën kanë arritur në mënyrë tektonike. Diabazet në përgjithësi janë të

kataklazuar dhe brekçizuar me plagjioklazin e epidotizuar dhe albitizuar, piroksenin monoklin

(të kloritizuar dhe transformuar në amfibol sekondar dhe karbonate), epidotin, prenitin, sfenin

dhe mineralet metalore të limonitizuara.

Gabrot (ν) - Blloqet e tyre shpesh janë me dimensione të mëdha (në veriperëndim të

Gjilanit), por shfaqen edhe si damar dhe intruzione (ndërfutje) në blloqet e serpentiniteve dhe

diabazeve. Gabrot janë mesatarisht deri shumë të metamorfizuara. Janë të ndërtuara nga

plagjioklazi, pirokseni monoklin, e më rrallë nga enstatiti. Përbërësit sekondar janë amfiboli,

epidoti, coisiti, granati, kloriti, preniti, sfeni dhe mineralet metalore.

Serpentinitet (Se) - Më së shpeshti paraqiten si trupa thjerrëzor jo të rregullta, me dimensione

disa metra deri në disa kilometer, përgjatë dislokacioneve ose në brendësi të vetë melanzhit.

Serpentinitet në të shumtën e rasteve janë të rreshpëzuar . Janë te përberë nga serpentina

rrjetore, bastiti dhe kromiti i magnetizuar. Çarjet e tyre janë të mbushura me kalcedon, opal

dhe karbonate. Në serpentinitet që ndodhen në veriperëndim dhe jug të Koznicës depërtojnë

damarët e granitit leukokrat. Në pjesën bazale të njësisë ranore-konglomerate të Alb-


Faqe 27

Senomanianit në veri dhe jug të Artanës gjenden trupa të vegjël serpentinitesh dhe spilitesh të

nderfutura në mënyrë tektonike me depërtime të damarëve të granit-porfireve, të renditura

përgjatë dislokacioneve anësore. Gjithashtu në mes të konglomerateve të Kretakut është

ndërfutur në mënyrë tektonike një bllok tektonik i vogël i serpentiniteve në jug të Koznicës.

Granitet leukokrate dhe granit-porfiret (γ) - Shfaqen në formën e silleve dhe damarëve të

numërt të futur në masën e serpentiniteve dhe gabrove në jugperëndim dhe veriperëndim të

Gjilanit si dhe në perëndim dhe jug të Koznicës. Në ndërtimin e tyre merr pjesë feldspati i

kaliumit, albiti, kuarci, muskoviti, biotiti dhe mineralet dytësore si, apatiti, zirkoni, sfeni dhe

mineralet metalore. Në dallim nga granitet gnejsore, këta kanë strukturë kokrrizore porfire.

Kuarc-keratofiret (ηq) - Nga përfaqësuesit acid shfaqen edhe kuarc - keratofiret në formën e

damarëve, të cilët depërtojnë në gabro dhe diabaze. Në të shumtën e rasteve janë të alteruar,

me fenokristale të kaolinizuara dhe serizitizuara të albitit, dhe me përbërësit me ngjyrë,

plotësisht të ndryshuar në klorit dhe limonit. Masa themelore është e ndërtuar nga mikrolititet

e albitit me shumë klorit. Struktura e shkëmbit është porfire.

2.2.3.1. Brezi metamorfik i ultramafiteve të Koznicës

Melanzhi ofiolitik i nënzonës qendrore të Vardarit është i metamorfizuar në zonën e

Koznicës. Një shfaqje e vogël e metamorfiteve gjendet edhe brenda melanzhit në perëndim të

Gjilanit. Shkëmbinjtë themelor në kompleksin metamorfik të Koznicës janë filitet, filito-

argjilo-shistet, sericitet, kuarc-sericitet, dhe rreshpet sericit-kloritike. Në to janë të ndërfutura

edhe një numër i thjerrzave të mermerëve, me gjatësi 500 m dhe kuarciteve mikore me

dimensione më të vogla, pastaj thjerrëza të zgjatura të gnejseve, dhe në fund, përgjatë vete

skajit të masivit ultramafik, amfibolitet dhe rreshpet amfibolitike.

Pozita e kompleksit metamorfik të Koznicës ndryshon nga drejtimi i shtrirjes se zakonshme

të formacioneve të nën zonës qendrore të Vardarit dhe ky kompleks ka drejtim shtrirjeje veri-

jug (V - J) me kthim deri në verilindje. Kompleksi i Koznicës është i ndarë përmes thyerjes

gravitative nga metamorfitet e Artanës, në lindje, kurse në perëndim me mbihipje, vendoset

mbi melanzhin ofiolitik të nën-zonës qendrore të Vardarit.


Faqe 28

Rreshpet sericitike, kuarc-sericitike dhe epidot-kloritike me olistolite të mermerëve (J).

Ndër metamorfitet e Koznicës, më të përfaqësuarit janë rreshpet sericitike, kuarc-sericitike

dhe epidot-kloritike. Ato me radhë ndërrohen dhe shpesh gradualisht kalojnë në njëra tjetrën.

Në to paraqiten thjerrëza të zgjatura të vogla dhe ndërthuerjeve të filiteve, filito-argjilo-

shisteve, kuarciteve mikore, gnajseve, serpentiniteve, diabaz-porfireve dhe më së shpeshti të

mermerëve.

Mermerët dhe kalkshistet (M), shfaqen si thjerrëza të numërta, me gjatësi deri 1km, brenda

rreshpeve.

Amfibolitet dhe rreshpet amfibolitike (A), shfaqen si zona të ngushta dhe thjerrëza të

zgjatura pothuajse në tërë pjesën perëndimore të masivit ultramafik. Janë të ndërtuara nga

amfiboli, plagjioklazi dhe kuarci si përbërës kryesor. Në disa raste përmbajnë sasi më të

mëdha të epidotit dhe coisitit duke kaluar në rreshpe amfibol-epidote.

Gnaiset (G), paraqiten në rreshpet si thjerrëza të zgjatura me trashësi 20 m dhe gjatësi deri

në një kilometër. Ato janë të kataklazuara dhe sericitizuara. Janë të ndërtuara nga kuarci,

albiti, biotiti, si minerale të alteruara në agregate të sericititit dhe kloritit, mandej nga granati,

apatiti, zirkoni, sfeni dhe mineralet metalore.

Harcburgitet (δ). Masivi ultaramafik i Koznices, me gjerësi 1-2 km dhe gjatësi mbi 10 km,

paraqet trupin kryesor dhe më të madh ultramafik. Ai kryesisht përfaqësohet nga tipi

harcburgit. Në përbërjen e tij merr pjesë olivina, enstatiti. Procesi i serpentinizimit të

harcburgiteve është shumë dobët i shprehur, ndërsa kataklazimi është i shpeshtë (nga thyerja

dhe bluarja e kokrrizave deri në brekëçëzimin e tërë shkëmbit). Vende – vende shkëmbinjtë

janë të ndërprerë nga shumë çarje të mbushura me karbonate dhe silic, të cilat janë depozituar

në rruge hidrotermale. Në brezin rreshpor për rreth masivit ultramafik të Koznicës shpesh

gjenden rreshpet e gjelbra, rreshpet epidot-aktinolite, pastaj gabrot e alteruara, gabro-

amfibolitet, dhe shkëmbinj të ngjashëm. Është e qartë se kemi të bëjmë me formacionin

diabaz-strallor të metamorfizuar nga ana e masivit ultramafik.


Faqe 29

2.2.3.2. Melanzhi i nënzonës së jashtme të Vardarit Melanzhi ofiolitik i nënzonës së jashtme të Vardarit, ndërmjet Kishnicës dhe Zhegocit, është i

mbihipur përgjatë anës jugperëndimore mbi metamorfitet e Zhegocit, kurse nga ana

verilindore mbi te shtrihen, në mënyrë transgresive, sedimentët e Senonianit. Ky melanzh në

krahasim me atë të nënzonës qendrore, përmban masë më të madhe të matriksit, ndërsa

olistolitet janë me permasa më të vogla. Perhapje më të mëdha ato kanë në pjesën e Kishnicës,

ku blloqet e serpentiniteve janë të ndërprera në shumë vende nga damarët e gabro-rodingiteve.

Paraqiten edhe dy shfaqje të vogla të gnejseve, të cilat në mënyrë tektonike shtrihen mbi

serpentinite. Blloqet e diabazeve, të përmasave më të vogla, të vendosura në rrugë tektonike,

gjenden në pjesën bazale të serisë së Senonianit, në të majtë të lumit të Zhitisë.

2.2.4. Shkëmbinjtë e Kretakut

Shkëmbinjtë të moshës Kretake janë mjaft të përhapur në zonën tektonike të Vardarit. Në

nënzonën e jashtme paraqiten vetëm sedimentet e Kretakut të sipërm ndërsa në atë qendrore

sedimentet e Kretakut të poshtëm dhe atij të sipërm.

2.2.4.1. Kretaku i zonës së jashtme të Vardarit

Në këtë nënzonë në sedimentet e Kretakut janë veçuar këto njësi: 1. Ranorët, mergelet,

alevrolitet, gëlqerorët mergelor, konglomeratet dhe brekçet heterogjene 2. Melanzhi ofiolitik

i ricikluar.

Ranorët, mergelet, alevrolitet, gëlqerorët mergelor, konglomeratet dhe brekçet

heterogjene (Cr23) - Sedimentet Kretake të nën zonës së jashtme të Vardarit ndërtojnë një

brez, me drejtim shtrirjeje VP - JL, në linjën Prishtinë - Kishnicë – Janjevë - Zhegoc.

Përfaqësohen nga ranorët shtresë trashë (banakor), mergelet dhe alevrolitet me ndërfutje të

rralla të konglomerateve dhe brekçeve, me trashësi mbi 300 m. Gëlqerorët dhe gëlqerorët

mergelor shfaqen si shtresa të holla dhe thjerrëza në pjesën ranore dhe mergelore të njësisë.

Në gëlqerorët mergelor gjenden mikrofosile të farominifereve të Senonianit, më së shpeshti

globotrunkana.

Melanzhi i recikluar ofiolitik (Cr23) - Shfaqja e tij në lindje të Prishtinës është e kufizuar

me dislokacionet (thyerjet) nga sedimentet e Senonianit fqinjë. Në drejtimin e juglindjes

kontakton me melanzhin ofiolitik të Jurasikut, gjë që le të mendohet për mundësinë e


Faqe 30

shkatërrimit të melanzhit të Jurasikut të krijuar më herët dhe ridepozitimin e tij në melanzhin

ofiolitik të Kretakut. Në melanzhin e ricikluar ekzistojnë blloqe të mëdha të gëlqerorëve të

mermerizuar më gjatësi kilometrike. Trashësia e përgjithshme e melanzhit arrin deri në 300

m.

2.2.4.2 Kretaku i nënzonës qendrore të Vardarit

Në Kretakun e nënzonës qendrore të Vardarit janë ndarë këto njësi: konglomerate - arenite

(Cr11), karbonatike-alevrolite (Cr1

1,2), arenite-alevrolite (Cr13,4), ranorët, alevrolitet, mergelet

dhe konglomerati bazale (Cr1,2), melanzhi ofiolit i ricikluar me olistolite, mermerë dhe

diabaze (Cr13), Seria Flishore e Kretakut (Cr2).

Njësia konglomeratike-arenite (Cr11) - Në brezin e Kretakut të brezit qendror të nënzonës së

Vardarit, ndahet njësia konglomeratike-arenite si më e vjetra. Ajo është e përfaqësuar nga

konglomeratet me trashësi mbi 100 m, të cilët shpesh ndërrohen më ranorët. Konglomeratet

në fillim janë në kokrriza më të ashpra, deri sa në horizontet më të sipërme gradualisht kalojnë

së pari në kokërr trasha, e më pastaj në ranor dhe alevrolitë kokërr imta, mbi të cilët

vendosen. Kryesisht shtrihen në anën verilindore ndahen nga melanzhi i Jurasikut dhe nga

sedimentet e Baremian - Aptianit, përmes një shkarje të ashpër. Copërat (fragmentet) e

mëdha në konglomerate kryesisht janë nga kuarcitet dhe gëlqerorët e murrmë. Në ndërtimin e

konglomerateve marrin pjesë fragmentet e spiliteve, diabazeve, keratofireve, stralleve, të

shkëmbinjtë karbonatike si dhe copëra të rralla të serpentiniteve.

Njësia karbonatike-alevrolite (Cr11,2) - Sekuenca ranorike, në të cilën konglomeratet me

sipër kalojnë gradualisht, përfaqësohet së pari me ranorë kokërr trashë e mandej me ranorët

kokërrimët dhe alevrolitet me ndërfutje të gëlqeroreve, me trashësi prej disa qindra metra.

Ata gradualisht kalojnë në njëri tjetrin dhe në anën e tyre jugperëndimore në formë të mbi

hipur shtrihen mbi melanzhin e ricikluar dhe ranoret dhe alevrolitet e Alb - Senomanianit

Njësia arenite-alevrolite (Cr13,4) - Në veriperëndim të Koznices është veçuar edhe një

sekuence me pak karbonatike e ranorëve dhe alevroliteve, me trashësi mbi 200 m.

Konglomeratet bazale, ranorët, alevrolitet dhe mergelet (Cr1,2) - me një trashësi prej deri

në 500 m marrin pjesë në përbërjen litologjike të nënzonës qendrore të Vardarit. Paraqiten

rreth Artanes dhe në një brez të gjatë ndërmjet lumit të Koshtanës dhe të Androvcit. Këto

formime në zonën e Artanës shtrihen në mënyrë transgresive dhe fillojnë në konglomeratet


Faqe 31

bazale mbi metamorfite. Ndërmjet lumit të Koshtanes dhe të Androcit nuk ka konglomerate,

ndërsa kufijtë ndaj sedimenteve fqinje janë tektonik: mbi këto formime, në verilindje janë

mbihipur sedimentet e Valendin-Otrivianit, ndërsa në jugperëndim këto formime janë mbi

hipur mbi formacionet e Senonianit. Në kontakt tektonik janë gjithashtu edhe ndaj melanzhit

të ricikluar.

Sedimentet e serisë flishore të Kretakut të sipërm (Cr2) - ndërtojnë terrenet në

jugperëndim (fshati Samakovë) dhe verilindje (fshati Letnicë) të brezit të rreshpeve të

Paleozoikut. Shkëmbinjtë e serisë së flishit shtrohen me diskordancë mbi shkëmbinjtë më të

vjetër Në kontaktin verilindor dhe jugperëndimor të rreshpeve Paleozoike me flishin e

Kretaku të sipërm, paraqiten edhe disa thjerrëza tejet të vogla të serpentiniteve,

gabrodiabazeve dhe diabazave të moshës Jurasike. Seria flishore e Kretakut të sipërm

përfaqësohet nga sekuencat e ranorëve, alevroliteve, argjilave dhe mergelëve, me ndërshtresa

të konglomerateve, brekçeve dhe gëlqerorëve mergelor me foraminifera pelagjike.

Melanzhi ofiolit i ricikluar (Cr23) - Melanzhi ofiolit i ricikluar, me trashësi disa qindra

metra, gjendet tektonikisht i nderfutur në njësinë ranoro-alevrolito-mergelore të Albian-

Senomanianit, ndërmjet lumit të Androvcit dhe Koshtanit si dhe në lindje të Prishtinës.

Përmbi melanzh dhe mbi njësinë ranoro-alevrolite, nga verilindja janë mbihipur sedimentet e

Valenxhian-Otrivianit

Shpërndarja kaotike e blloqeve në melanzh është e shprehur mirë veçanërisht në lindje të

Prishtinës. Në këtë vend, në masën themelore ranoro-alevrolite me stralle, takohen fragmente

(pjesë) dhe blloqe të llojeve të ndryshme të shkëmbinjve - të rreshpeve seriricit - kloritike

dhe filitike, thjerrëza dhe blloqe gëlqerorësh të mermerizuar me dimensione kilometrike dhe

brekçieve, pastaj blloqe të shpeshta të diabazeve dhe serpentiniteve, në të cilat ka futje dhe

thjerrëza gabrosh.

2.2.5. Terciari

Në fundin e Kretakut ka përfunduar sedimentimi detar. Vetëm në hapësirën e Moravës së

Binçës janë depozituar, në Oligocenin e mesëm, sedimente të deteve të cekëta.

Gjatë Terciarit ka ardhur deri te shkarëzimi, copëtimi dhe ulja (fundosja) e terreneve të

ndërtuara nga formacionet e vjetra dhe formimi i baseneve (depresioneve) tektonike. Në këtë


Faqe 32

mënyrë, në rajonin e pjesës lindore të Kosovës, u formuan basenet liqenore të Moravës

Binçës, Gjilanit dhe Strezovc - Krivarekes, me depozitime të ujrave të ëmbla dhe në vende –

vende me burime minerale të rendesishme.

Në bazë të materialit faunistik të zbuluar, depozitimet Terciare të ketij rajoni janë percaktuar

të moshes Oligocenike, Miocenike dhe Pliocenike.

Proceset vullkanike kanë përfshirë pjesën lindore të zonës së Vardarit dhe terrenin në lindje të

rrafshit të Kosovës. Mund të dallohen dy zona vullkanike: vullkanitet e brezit Kishnicë -

Janjevë me Moravën e Binçës dhe ai i Strezoc-Artanës. Zona e parë është vazhdim i zonës së

madhe vullkanike të Kopaonikut, e cila shtrihet në drejtimin e juglindjes, kurse zona e dytë i

takon kompleksit të madh vullkanik të Leces, i cili shtrihet në veri të Artanës.

2.2.5.1. Paleogeni

Oligoceni detar (Ol2) - Depozitimet detare të Oligocenit të mesëm, të bashkëshoqëruara me

produktet e vullkanizmit Terciar, janë të përhapura në zonën e Moravës së Binçës dhe fshatin

Zhegoc. Në kompleksin sedimentaro-vullkanogjen paraqiten gëlqerorët koralor, argjilitet,

mergelet, konglomeratet dhe brekçiet, pastaj trahitet, latitet, leucitet, tufet dhe brekçet

trahitike.

Depozitimet Paleogene pa vullkanite, me trashësi mbi 100 m, pak a shumë janë horizontale,

shtrihen në mënyrë transgresive mbi formacionet e rrudhosura më të vjetra, dhe më së

shpeshti fillojnë me konglomerate jo të çimentuara.

Gëlqerorët koralor të pasur me mbetje fosilesh, përmbajnë numër të madh koralesh, iriqësh,

lamelibrankiate, kërmij, numulite etj, të cilat janë karakteristike për Oligocenin e mesëm.

Meqenese gëlqerorët koralor, argjilat karbonatore dhe mergelet ranore në drejtimin lateral dhe

vertikal ndërrohen (zëvendësohen) me tufe dhe brekçe vullkanike, është e qartë që aktiviteti

vullkanik në zonën e Moravës së Binçës ka qenë sinkron (i njëkohshëm) me sedimentimin e

sedimenteve detare të Oligocenit të mesëm.

Në kuadër të shkëmbinjve vullkanikë janë veçuar trahitet, latitet, leucitet, brekçet, trahito-

leucitet dhe tufet trahito-leucitet.


Faqe 33

Trahitet (τ), shfaqen në gjithë zonën vullkanike të Moravës së Binçës dhe Zhegovcit në

formë të derdhjeve dhe rrjedhjeve në piroklastite. Trahitet janë të fortë, të freskët, me ndërtim

holokristalin-porfirik dhe me masën themelore trahitike. Janë të ndërtuar nga feldspati i

kaliumit, pirokseni monoklin, biotiti, sfeni, leukokseni, apatiti, rrallë zirkoni, granati dhe

mineralet metalore. Masa kryesore është rrallë e kristalizuar dhe e zeolitizuar.

Latitet (τα), shfaqen në kodrën e Poneshit dhe në jug të Kllokotit. Në Ponesh paraqitet në

formë derdhjeje, në kufirin tektonik të sedimenteve të Jurasikut të sipërm dhe Kretes së

sipërme, strukture thyerëse, e cila si duket ka mundësuar rrjedhjet (derdhjet) e latiteve.

Tufet trahito-leucite (θ’), janë të përhapur në veri të Banjës së Kllokotit. Janë kokërrimët,

me ngjyrë karakteristike të kuqe. Rrethojnë copëra të trahiteve dhe leucit-trahiteve, kurse nga

mineralet përmbajnë fragmente të sanidinit, leucitit, egirin-augitit, fleta të biotitit të koroduar,

kokrriza të apatitit dhe të mineraleve metalore. Çimento është kryesisht material xham-tufë.

Brekçiet trahito-leucite (ω’), zënë hapësirën më të madhe nga të gjithë shkëmbinjtë tjerë

vullkanik. Janë të përbërë nga fragmente të ndryshme të shkëmbinjve vullkanik - trahiteve,

leucit - trahiteve, latiteve, të cilët janë të çimentuara me çimento leucit-trahite.

Leucitet (τ), paraqiten si dajka ose derdhje mbi piroklastite. Përfaqsojne fazën më të re të

kristalizimit të shkëmbinjve vullkanikë.

Oligoceni liqenor (Ol3), përfaqësohet me depozitime të ujerave të ëmbël, në të cilat janë

veçuar konglomeratet, si facie skajore, mandej ranoret, argjiloret, mergelet dhe në fund

gëlqeroret mergelor dhe dolomitet.

Konglomeratet (1Ol3), përbejnë facien skajore të basenit, ndërsa jashtë dislokacioneve

anësore të basenit, vërehet se vendosen në mënyre transgresive mbi metamorfitet e Artanës

(Novobërdes). Kanë trashësi deri në 200 m. Janë heterogjenë, me kokrriza të trasha, dobët të

lidhur, me fragmente dhe blloqe dobët të rrumbullakosur të mermerëve, rreshpeve

Paleozoike, kuarciteve dhe shkëmbinjve të gjelbër. Çimentimi është argjilloro-ranor. Në disa

raste shtresohen së bashku me rërat dhe argjilat.

Ranorët, argjilitet dhe mergelet (2Ol3), me trashësi rreth 100 m, shtrihen mbi konglomerate.

Ndërrohen në menyrë të njëpasnjëshme me gëlqerorët mergelorë. Në mergelet dhe argjilitet e

kësaj njësie, në rajonet e afërta me të, janë gjetur mbetje bimësh fosile të Oligocenit të


Faqe 34

sipërm, kështu që e tërë sekuenca e ujrave të ëmbla të basenit të Strezocit konsiderohet e

moshës së Oligocenit të sipërm.

Gëlqerorët mergelor dhe dolomitet (3Ol3), janë më të rinjtë në këtë sekuencë dhe me këta

ajo përfundon. Kanë një trashësi rreth 80 m. Shtrihen, në bërthamën e një sinklinali të vogël e

të cekët, mbi ranorë, argjilite dhe mergele. Gëlqerorët janë të ujërave të ëmbla, të

dolomitizuar dhe mergelizuar me faune të gastropodeve (Planorbis etj).

2.2.5.2. Mioceni

Gjatë kohës së Miocenit janë formuar shkëmbinjtë vullkanike (andezitet, tufet dhe brekçet

vullkanike) dhe sedimentet e ujërave të ëmbla. Shkëmbinjtë vullkanike gjendën në zonën e

Kishnicës, Janjevës dhe Strezocit, kurse depozitimet Miocenike në zonën e Gjilanit dhe

Moravës së Binçës.

Tufet andezite (θ), me trashësi rreth 60 m, janë konstatuar në basenin e Sterzocit. Janë të

perbere kryesisht nga hiri pelitik, në të cilën vërehet silici kriptokristalor, iliti, kloriti, feldspati

dhe kuarci. Përmbajtja e mineraleve metalore është e parëndësishme.

Brekçiet andezite (ω), Përveç tufave në basenin e Sterzocit janë veçuar edhe brekçiet

vullkanike me trashësi rreth 60 m, të cilët, sikurse edhe tufat, shtrihen mbi sedimentet e

ujërave të ëmbla të Oligocenit të sipërm dhe metamorfiteve të Artanës. Janë të ndërtuara nga

fragmentet e andeziteve me madhësi të ndryshme, dhe janë të çimentuara me material tufor.

Andezitet (α), janë të veçuara në zonën e Kishnicës, Janjevës dhe Sterzocit, dhe paraqiten në

formën e masave dhe derdhjeve vullkanike. Këta shkëmbinj i takojnë andeziteve amfibol-

piroksenite; në përbërjen e tyre hyn plagjioklazi (rreth 45%), amfiboli dhe augiti, kurse nga

mineralet aksesore, sfeni, apatiti, zirkoni, etj. Masa themelore është mikrokristalore, kurse

struktura e shkëmbit është holokristalore-porfirike. Nga proceset pasuese rregullisht janë

shumë të ndryshuar, silicifikuar dhe karbonatizuar, kurse pjesërisht edhe të xeherorizuar me

(Pb, Zn).

Produktet e vullkanizmit miocenik gjenden në rrethinën e Janjevës, Kishnicës dhe Sterzocit.

Meqenëse i takojnë zonës së njëjtë të formimeve vullkanike të Trepçës, mendohet se edhe

këta shkëmbinj vullkanik mund të jenë të moshës Miocenike.


Faqe 35

Shkëmbinjtë e ndryshuar nga hidrotermat - janë të përhapur në rajonin e Artanës,

Hajvalisë, Kishnicës dhe Janjevës. Në kuadrin e ciklit vullkanik të Neogenit, nga proceset

aktive hidrotermale dhe metasomatike janë të përfshirë të gjithë shkëmbinjtë rrethues-

mermerët, rreshpet shkëmbinjtë bazike dhe ultrabazike, pastaj shkëmbinjtë sedimentare dhe

vullkanike.

Argjilat dhe rërat e mergelizuara dhe ranorizuara (M2) - me trashësi rreth 160 m, janë

zhvilluar në rrethinën e Gjilanit, si dhe në zonën e Moravës së Binçës, ku janë të vendosura

mbi shkëmbinjtë e Oligocenit detar, vullkanikeve dhe formimeve tjera gjeologjike më të

vjetra. Përfaqësohen nga argjilat ranore dhe mergelore ngjyrë gri dhe jeshile, mandej me rëra

dhe me rrallë zhavorre. Vende-vende në to gjenden ndërfutje të tufave. Përbërja litologjike

dhe mbetjet fosilore tregojne se këto janë depozitime të baseneve të cekëta liqenore. Mosha e

sedimenteve është vendosur mbi bazën e korrelimit me sedimentet liqenore Miocenike të

basenit të Dukagjinit, si dhe në bazë të mbetjeve fosile të ostrakodeve (Typhlocypris sp.1).

2.2.5.3. Plioceni

Në fundin e Miocenit dhe fillimin e Pliocenit është krijuar depresioni tektonik në hapësirën e

sotme të rrafshit të Kosovës, në të cilën janë depozituar sedimente Pliocenike të ujërave të

ëmbla me shtresa të lignitit me vlerë të madhe ekonomike. Shtresat Pliocenike janë të

vendosura në mënyrë diskordante mbi shtresat më të vjetra të dyshemesë dhe anëve të basenit.

Edhe në disa pjese të fushëgropës së Moravës së Binçës (Zlatare) etj. janë krijuar po ashtu

sedimente të Pliocenit.

Në bazë të analizave të përbërjes të sedimenteve dhe facieve, janë veçuar dy grupe të

depozitimeve Pliocenike: rërat dhe argjilat me lignit dhe zhavorret, rërat dhe argjilat me rëre.

Rërat dhe argjilat me lignite (Pl1) - Përfaqësohen nga alevrolite tejet kokërrimëta dhe nga

argjila ranore, rëra kokërrimëta dhe alevrolite, pastaj argjila karbonate, mergelore dhe

hekurore, me trashësi rreth 380 m. Në pjesët periferike, sedimentet argjilore kalojnë në

sedimente të rërave dhe zhavorreve.

Zhavorret, rërat dhe rërat argjilore (Pl1), kryesisht janë të përhapura afër anës të basenit,

kurse në disa vende paraqiten edhe si mbetje erozive, kryesisht mbi formacionet e vjetra.


Faqe 36

2.2.6. Kuaternari

Formimet Kuaternare kanë një përhapje më të gjerë në basenin e Kosovës dhe basenin e

Moravës së Binçës. Janë veçuar lloje të ndryshme gjenetike të facieve liqenore - tokësore me

moshe të Pleistocenit dhe Holeocenit.

Pleistocenit i takojnë sedimentet liqenore, sedimentet e tarracave lumore dhe proluvioni i

vjetër, kurse Holocenit i takojnë deluvionet, proluvionet dhe aluvionet.

2.2.6.1. Pleistoceni

Sedimentet liqenore (jQ?), paraqesin formimet më të vjetra të Kuaternarit dhe janë të

përhapura në basenin e Kosovës ndërmjet Ferizajt, Bibajve dhe Sazlisë, kurse në zonën e

Moravës së Binçës janë të shtrira rreth fshatrave Dardani, Tërstenik dhe Sllatinë. Sedimentet

liqenore zënë pjesët më të ulëta të rrafshinës liqenore, në basenin e Kosovës, ndërmjet

lartësive mbidetare 580 dhe 600 m, kurse në Moravën e Binçës, deri në kotën 540 m mbi

nivelin e detit. Për këtë arsye mund të nxirret përfundimi se në këto zona janë zhvilluar dy

faza liqenore, për të cilat tregojnë edhe analiza e morfologjisë të terrenit të sotëm.

Tarracat lumore. Janë dalluar dy lloje: tarracat e larta dhe të ulëta lumore. Tarracat e larta

lumore (tz) janë konstatuar në të majtë të lumit të Prishtinës, në rreth 20 m të lartësisë relative

në zonën e Prishtinës, si dhe në anën e djathtë të lumit të Matiqanit (5-10 m të lartësisë

relative).

Këtu është përcaktuar edhe tarraca lumore në anën e majtë të lumit Krivareka dhe përroit të

Kukavicës, ku lartësia relative e tyre 50-80 m mbi rrjedhjet e tanishme të lumenjve mund të

shpjegoje intensitetin e gërryerjes së Krivarekës.

Tarraca lumore e ulët (tj), në shumë vende përcjell rrjedhjen e tanishme të lumenjve. Të tilla

janë evidentuar rreth lumejve: Gracanicës, Zhegocit, Klisurë Livocit etj, në lartësi relative 2-5

m.

Në përbërjen e këtyre tarracave marrin pjesë zhavorret dhe rërat. Tarracat e ulëta lumore janë

sinkrone me depozitimet proluviale te vjetra .

Proluviumi i vjetër (prQ1,2) - Kone të derdhjes me përhapje të madhe gjendet në pjesët

qendrore të basenit Neogenik të Kosovës dhe atij të Moravës së Binçës dhe përgjatë


Faqe 37

rrjedhjeve më të mëdha lumore. Në formimin e këtyre llojeve të sedimenteve dhe format e

akumulimeve sigurisht kanë ndikuar karakteristikat klimatike gjatë fundit të Pleistocenit dhe

fillimit të Holeocenit.

2.2.6.2. Holoceni

Deluvioni (d) - ose materiali i shpateve paraqitet në shpate të buta në forma të ndryshme dhe

me trashësi të ndryshme. Janë konstatuar në Stanishor, Koretishtë, Livoq dhe Partesh. Paraqet

çakell shkëmbor, jo të klasifikuar dhe të përzier me dhe.

Proluvionet (pr) - Për dallim nga proluvionet e vjetra, këto proluvione të reja paraqiten në

formën e koneve të vogla, përgjatë anëve të luginave. Në përbërjen e tyre marrin pjesë

materiale të pa asortuara, zhavorre dhe ranore.

Aluvionet (al). Përgjatë të gjitha rrjedhjeve lumore, kryesisht në pjesët e rrafshëta janë

zhvilluar depozitimet aluviale – depozitime të sotme lumore, të përfaqësuar nga sedimentet

ranore - lymore dhe ranore – zhavorrike. Sipërfaqet më të mëdha të mbuluara nga aluvionet

janë konstatuat rreth lumenjve të Nerodimes, Moravës së Binçës, etj.

2.3. Karakteristikat tektonike

Në aspektin gjeotektonik rajoni i gjerë i pjesës Lindore të Kosovës i takon Masivit Dardan

dhe Zonës së Vardarit. Për rajonizimin e përgjithshëm gjeotektonik këtu është pranuar

mendimi i Dimitrijevicit (1974). Zona e Vardarit në aspektin gjeotektonik dhe formacional

ndahet në nën-zonën e brendshme, qendrore dhe të jashtme.

2.3.1. Zona e Vardarit

Formacionet Mezozoike dhe metamorfitet e Artanës dhe Zhegocit të zonës së Vardarit kanë

përjetuar të gjitha fazat e orogjenezës Alpine, kështu që janë shumë të rrudhosura. Nga ana

tjetër depozitimet Terciare nuk janë rrudhosur, por janë përfshirë nga tektonika e re radiale

Alpine dhe me këtë rast janë krijuar depresionet tektonike (Kosovës, Strezocit dhe i Moravës

së Binçës). Gjatë orogjenezës Alpine formacionet e zonës së Vardarit horizontalisht janë tejet

të ndrydhura, të ndërprera nga dislokacionet meridionale dhe të mbihipura në drejtim të

jugperëndimit, me shtresa me rënie shumë të pjerrët në drejtim të verilindjes. Në zonën e

Koznicës pozita e masivit ultramafit me rreshpet zhvendoset nga drejtimi i zakonshëm i


Faqe 38

shtrirjes së formacioneve. Paraqitjet e melanzhit ofiolitik dhe të ridepozituar flasin për

pranine e hullive të thella gjatë Kretakut dhe mbi jo stabilitetin tektonik të hapësirave të

zonës së Vardarit. Koha e metamorfizimit të shkëmbinjve të Artanës dhe Zhegovcit nuk është

e njohur, por megjithatë para Jurasikut. Në anën tjetër, metamorfizimi i shkëmbinjve të

melanzhit ofiolitik përgjatë anës (skajit) të masivit ultramafik të Koznices është bëre nga

fundi i Jurasikut.

Sedimentet Terciare të baseneve të Kosovës, Strezovcit dhe Moraves së Binçës shtrihen në

mënyrë trangresive mbi terrene të rrudhosura më të vjetra. Sedimentet Triasike në

jugperëndim të zonës së Vardarit janë të mbihipura mbi shtresat Kretake të brezit Shtime -

Ferizaj të zonës së Drenicës dhe kjo mund të vërehet në shtratin e lumit Sazli (thyerja reverse

Mirasal-Glavice, 3).

2.3.1.1. Nënzona e jashtme e Vardarit

Kjo pjesë e zonës së Vardarit ka ndërtim kompleks: përmban metamorfitet e Zhegocit

(ekuivalente me ato te Artanës), pastaj formimet Triasike, melanzhin ofiolitik të Jurasikut,

melanzhin e ridepozituar të Kretakut si dhe formimet tjera të Kretakut. Shumë pjesë të

rrudhosura të terrenit mbulohen nga sedimentet e Neogjenit, dhe më pak nga ato të

Oligocenit. Nënzona e jashtme e Vardarit është e kufizuar nga thyerje tektonike,

kundërhedhje, nga verilindja sedimentet e vjetra Kretake, kurse nga nënzona fqinje qendrore

mbihipin mbi sedimentet e Senonianit përgjatë thyerjeve, kunderhedhjes Janjev-Rrafshi

(shih Fig.7, dhe Fig.8, legjenda (5)), ndërsa në jugperëndim formimet Triasike shtrihen mbi

flishin e Kretakut të rrafshit të Kosovës, përgjatë thyerjes Mirasale-Glavic (3). Në brendësinë

e nënzonës melanzhi i Jurasikut me ofiolitet për gjatë anës së tyre jugperendimore janë të mbi

hipur mbi metamorfitet e Zhegocit për gjatë thyerjes tektonike Badoc-Zhiti (6). Nuk është

plotësisht e qartë nëse metamorfitet e Zhegocit ndaj gëlqerorëve të Triasikut kanë kufi

tektonik, ose këtu pozicioni i njësive është invers; sipas të gjitha gjasave duket se kjo e dyta

është më e mundshme. Sedimentet Kretake në juglindje të Prishtinës formojnë antiklinalen e

Smerdanës, të shtrirë (përmbysur) në drejtim të jugperëndimit (7).

Melanzhi i ridepozituar i Kretakut, në lindje të Prishtinës, në pjesët anësore është i

përkufizuar me sedimentet Kretake etj, me thyerje tektonike. Në drejtim të shtrirjes, kontakton

direkt me melanzhin e Jurasikut.


Faqe 39

Në ndërtimin gjeologjik të Zonës së Karadakut marrin pjesë rreshpet e Paleozoikut,

sedimentet e Kretakut dhe depozitimet e Oligocenit me shkëmbinj vullkanik trahitik.

Rreshpet Paleozoike, në anën perëndimore janë në kontakt tektonik ose të mbihipura në

mënyrë luspore mbi sedimentet e Kretakut. Në lindje, mbi rreshpet Paleozoike në mënyrë

trangresive, shtrihen sedimentet e Kretakut.

Në aspektin tektonik, zona e Karadakut është relativisht e qetë. Drejtimet e rënieve te

foliacionit të metamorfiteve, të cilët janë intensivisht të rrudhosur, gati të gjitha janë të

orientuara nga veri-verilindja, ndërsa rëniet e shtresave të flishit të Kretakut janë të orientura

në drejtim të verilindjës.

Brezi i metamorfiteve në këtë zonë karakterizohet me paraqitjen e një numri relativisht të

madh të prishjeve (thyrjeve) tektonike, me shtrirje VVP - JJL dhe më pak VVL - JJP. Këto

dy sisteme të prishjeve tektonike, duke u nderprere midis tyre, i japin brezit te metamorfiteve

pamje të një ndërtimi bllokor. Prishjet tektonike më karakteristike, me drejtim

veripërëndimor, janë mbihipja e Tanushes (3) dhe prishjet (thyrjet) tektonike të Buzovikut

(6), Debelldes (13) dhe e Lubishtes, ndërsa nga ato me shtrirje verilindore mund te

permendet ajo e Letnicës (16).

2.3.1.2. Nënzona qendrore e Vardarit

Kjo njësi tektonike, me ndërtimit shumë kompleks, përfshin metamorfitet e Artanës me

Kretakun transgresiv dhe Terciarin, melanzhin ofiolit të Jurasikut, pjesërisht të

metamorfizuar, me trupa të zgjatur të peridotiteve, gabrove, diabazeve, pastaj sedimente të

shumellojeshme të Kretakut, me melanzhin e ridepozituar, si dhe sedimentet Terciare dhe

vullkaniket. Nënzona qendrore e Vardarit në verilindje kufizohet me basenin e Strezocit,

kurse ne jugperëndim me nën zonën e jashtme të Vardarit. Kufiri i saj me basenin e Sterzocit

është përcaktuar përmes dislokimit të Bolecit (8), e përcjellur me shkarje (thyerje) tektonike

më të vogla tërthore, ndërsa me nënzonën e jashtme të Vardarit kufizohet përmes thyerjes

Janjevë-Rrafshi (5), për gjatë së cilës sedimentet e Senomanian - Turonianit shtrihen mbi ato

të Senonianit. Në brendësinë e nën-zonës vërehen dy mbihipje tektonike të mëdha dhe disa

zona të dislokacioneve tektonike. Përgjatë mbihipjes Gllame - Gjilan (9) metamorfitet e

Artanës janë zhvendosur mbi melanzhin ofiolitik të Jurasikut, në drejtimin e jugperëndimit,


Faqe 40

kurse përgjatë mbihipjes tjetër tektonike Hanroc - Cernicë (10), sedimentet e Kretakut janë

mbihipur mbi melanzhin e ridepozituar dhe sedimentet tjera të Kretakut të sipërm. Zona e

(thyerjeve) tektonike gjatësore (meridionale) dhe atyre tërthore shtrihet përgjatë

metamorfiteve të Artanës, duke përshkuar edhe vetë zonën e minierës (11). Zonat e thyerjeve

gjatësore, të shoqeuara me disa thyerje tërthore, ndodhen në lindje dhe perëndim të kodrës së

Gllamës, si dhe në lindje të Janjevës. Melanzhi ofiolit i Jurasikut dhe ai i ridepozituar i

Kretakut janë të rrethuar nga dislokacionet.

Blloku tektonik i Koznicës (12), nga ambienti rrethues, dallohet për shkak të metamorfizmit

të shkëmbinjve dhe nga pozita e ultrabazikeve dhe rreshpeve të gjelbërta ndaj depozitimeve

rrethuese. Ky bllok, nga ana lindore kufizohet me një shkarje normale, kurse nga perëndimi

me shkarje kundërhedhëse, përgjatë së cilës metamorfitet e Koznicës janë shtrirë mbi

melanzhin ofiolitik. Brendësia e bllokut është e ndërprerë nga një numër i shumtë i shkarjeve

me drejtime të ndryshme.


Faqe 41

Fig. 7. Harta gjeologo-tektonike e pjesës Lindore të Kosovës


Faqe 42

Fig.8. Harta tektonike e rajonit

A- Zona e Drenices

B- Zona e Vardarit, B1- nënzona jashtëme, B2- nënzona qendrore, B3- nënzona brendshëme

C- Masivi Dardan

Format strukturore: - 1. Zona Tirinc-Doberqan 2.Thyerja e Krivarekes 3Thyerje Mirasal-Gllavic, 4- Thyerja e Ferizajt, 5- Thyerje reverse Janjevë-Rrafshi, 6- Thyerja reverse Badoc-Zhiti, 7- Antiklinalja e Smerdanës (Smrdana), 8- Zhvendosja e Bolecit, 9- Mbihipja Gllamë - Gjilan, 10- Mbihipja Hanroc-Cernicë, 11- Zona e thyerjes së Artanës, 12- Blloku tektonik i Koznicës, 14- Thyerja e Buzovikut, 15- thyerja e Debulldeut, 16.Thyerja e Letnices, 17. Thyerja e Ogoshtit ( Teksti sqarues Ferizaj,Vrajë, Kaçanik 1980).

Zona tektonike Tirinc-Miresh-Karadak (1) - Paraqet një zonë tektonike të gjerë, e cila

ndan midis tyre rreshpet kristalore të serisë së Veleshit në perëndim dhe rreshpet me

kristalizim të lartë të masivit Serbo-Kosovar-Maqedonas, në lindje.


Faqe 43

Dislokacioni i Bolevcit (10) - Kufizon basenin e Strevocit me formacionet tjera te zonës

qendrore të Vardarit.

Disllokacioni i Gllamës (9) - Përgjatë mbihipjes së Gllamës, metamorfitet e Artanës janë

zhvendosur në drejtim të jug-perëndimit mbi melanzhin ofiolitik të Jurasikut.

Disllokacioni-Androvc-Cërnicë (8) - Përgjatë mbihipjes Androvc-Cërnice sedimentet e

Kretakut të poshtëm janë mbihipur mbi mellanzhin e ridepozituar të sedimenteve të Kretakut

të sipërm.

Zona e prishjeve tektonike të Artanës. Kjo zonë përbëhet nga prishjet tektonike gjatësore

dhe tërthore. Këto prishje tektonike kanë bërë që mellanzhi ofiolitik i Jurasikut dhe Kretakut

të kenë kontakte tektonike.

Rajoni gjerë i mineralizimeve xeherore të Binçës, në aspektin gjeotektonik, gjithashtu i

takon Zonës së Vardarit. Kjo pjesë e kësaj zone karakterizohet me një ndërtim të ndërlikuar

dhe ndërrim të shpeshtë midis tyre të formacioneve me rënie të pjerrtë dhe me mbihipje

tektonike. Në këtë zonë janë manifestuar gati të gjitha fazat e orogjenezës Alpine dhe për këtë

formacionet prezentë janë rrudhosur, zhvendosur dhe në formë luspore janë të mbi hipura.

Rajoni i gjerë i Binçës i takon dy njësive më të vogla të Zonës së Vardarit: Zonës (bllokut) të

Karadakut dhe Zonës (bllokut) të Kaçanikut (Fig 8).

Zona e Karadakut - Shtrihet përmes pjesës qendrore të Zonës së Vardarit dhe nga Zona e

Kaçanikut veçohet nëpërmjet mbihipjes luspore të Tanushës (3).

Zona e Kaçanikut - Shtrihet në përëndim të mbihipjës së Tanushës (3) dhe përbëhët nga

sedimentet e flishit të Kretakut. Sedimentet e flishit të Kretakut të sipërm janë shumë dobët të

rrudhosur. Vetëm në zonën e kontaktit me rreshpet e Paleozoikut (mbihipja e Tanushës),

sedimentet e flishit jane rrudhosur fuqishëm dhe janë të përmbysura. Duke u larguar nga ky

kontakt tektonik, në drejtim të përëndimit, shtresat e sedimenteve të flishit kanë rënie

monoklinale në drejtimin veri-verilindje.

Në brezin e flishit të Kretës së siprme të kësaj zone paraqitën prishje tektonike relativisht të

shumta, me dominim të atyre me shtrirje VVP - JJL dhe më pak me drejtim VVL - JJP. Këto

dy sisteme të prishjeve tektonike, edhe sedimenteve të flishit i japin pamje të ndërtimit


Faqe 44

bllokor. Me gjithë veshtiresinë e lokalizimit të prishjeve tektonike në flish, si prishje më

karakteristike në rajonin e gjërë të Binçës, mund të përmenden ato të fshatit Samakovë (18).

Baseni i Strezocit - Hapësira e këtij baseni është i mbushur nga depozitimet e ujërave të

ëmbla të Oligocenit dhe nga vullkaniket e Miocenit. Nga metamorfitet e Artanës dhe

sedimentet e Kretakut e ndan zhvendosja tektonik e Bolecit (8), e shoqeruar me pak thyerje.

Depozitimet e Oligocenit ndërtojnë një sinklinal të drejtë me bosht, i cili zhytet në drejtimin te

veri-veriperëndimit.

2.4. Mineralet e dobishme të pjesës Lindore të Kosovës

Hapësira e pjesës Lindore të Kosovës, e trajtuar në këtë studim, paraqet një zonë shumë të

rëndësishme përsa i përket mineraleve të dobishme (Fig.9). Nga aspekti ekonomik, më të

rëndësishme janë brezat xeherormbajtese të Pb-Zn, të lidhura me Terciarin, në epokën

metalogjenike Alpine.

Lëndet minerale që janë formuar gjatë veprimit të magmatizmit të Miocenit të mesëm shfaqen

në kete treve në dy fusha xeherore polimetalore si me poshtë vijon.


Faqe 45

Fig. 9. Harta e mineralizimeve të pjesës Lindore të Kosovës

2.4.1. Mineralizimet e Plumbit dhe Zinkut

Vendburimet e plumbit dhe zinkut janë shfrytëzuar qysh në kohën e Ilirisë. Mineralizimet

janë të lidhura me intruzionet granodiorike (Smejkal 1960, 1962). Në mënyrë hapsinore

dallohen dy fusha xeherore të mineralizimit polimetalor:

Fusha xeherore Hajvali-Kishnicë, zë një hapësirë prej rreth 50 km2. Është e lidhur me

strukturën thyerëse në vijën Prishtinë-Zhegoc, dhe në kuadrin e saj dallohen tri zhvendosje

tektonike me orientim të njëjtë (VP - JL), me të cilat në mënyrë direkte është i lidhur

xeherorizimi.


Faqe 46

Thyerjet e Hajvali - Badovcit, Kishnicës dhe Okosnicës lidhen me tre vendburime respektive

të xeheroreve së Pb-Zn. Formimi i vendburimeve të përmendur është kryer nga depozitimi i

mineraleve xeherore në tri faza: hipotermal, mezotermal dhe epitermal.

Në ndërtimin e vendburimit marrin pjesë gnajset, serpentinitet, gabro-diabazet, sedimenetet e

Kretakut dhe andezitet. Mineralet xeherore jane depozituar në të gjithë shkëmbinjtë e

vendburimit, kurse koncentrimet me vlera ekonomike gjenden vetëm në serpentinite, në

sedimentet Kretake dhe pjesërisht edhe në gnajse. Sasi të mëdha të pirotinës dhe sfaleritit i

takojnë fazës së formimit në temperatura të larta, kurse koncentrimet kryesore të galenitit i

takojnë formimeve epitermale.

Mineralizimet në vendburimin e Badocit janë të tipit metasomatik, të vendosura në gëlqerorët

e Triasikut, dhe si damar të impregnuar në zonën e ndryshimeve hidrotermale. Vendosja e

materialit mineralizues është kryer në gëlqerorët e Triasikut në kontakt me serpentinitet, në

serpentinitet në kontakt me vullkanitet si dhe në sedimentet Kretake. Vendburimi është

formuar në zonën thyerëse të Badocit, ku dyshemeja perfaqesohet nga sedimentet Kretake

kurse tavani nga serpentinitet dhe andezitet.


Faqe 47

Fig.10. Harta skematike e strukturave mineralmbajtëse (Sherbimi Gjeologjik, Kishnicë)


Faqe 48

Përveç vendburimeve të përmendura, në fushën xeherore të Hajvali-Kishnicës ndodhen edhe

shumë shfaqje të tjera xeherore të Pb-Zn. Ato takohen në Janjevë, Shashkoc, kodrën e

Shushicës, Majën e Mprehtë, Veternik, Biren e Arushës, Okosnicë, Përroin e Djaloshit, lumin

e Koznicës, Stezhec, etj.

Fusha xeherore e Artanës, përfshin një hapësirë prej rreth 200 km2, dhe gjendet në pjesën

verilindore të rajonit të studiuar. Në ndërtimin gjeologjik të fushës xeherore marrin pjesë me

përqindje më të madhe metamorfitet e Artanës, masivët ultrabazike, formimet Kretake,

kompleksi i sedimenteve vullkanogjene të Terciarit dhe damarë të përbërjes granodiorite.

Përroi i Ngjyrosur është vendburim sulfuror i vendosur në rreshpe, i lokalizuar ne zonën e

çvendosjes tektonike Guri i Keq - Përroi i Ngjyrosur - Guri i Ngulur, me shtrirje VVP - JJL

(Fig.13). Xeherori është në formën e trupave minerale metasomatik, damarëve shtokverkore,

në përbërjen e të cilit marrin pjesë sulfuret e hekurit (piriti dhe pirotina) me pjesëmarrje të

lartë të sfaleritit dhe galenitit, si dhe nga elementet shoqërues si argjendi, kadmiumi, bismuti

dhe ari. Tekstura e mineralizimit eshte pergjithesisht masive-damarore.

Në vendburim janë formuar edhe sasi të konsiderueshme të sideritit dhe halojzitit. Xeherori

është depozituar në gëlqerorë, prapa të cilëve vijnë rreshpet si ekran. Vendburimi është i

dimensioneve të mëdha, me përmbajtje mesatare të Pb-Zn mbi 9%. Artana dhe Përroi i Thartë

janë vendburime hidrotermale të Pb-Zn-Ag, të lidhur me zonën e zhvendosjes tektonike, me

shtrirje VVP - JJL, përgjatë, së cilës së pari kanë intruduar andezitet dhe më vonë kanë

qarkulluar tretjet hidrotermale. Përveç vendburimeve të përmendura të Artanës, xeherore të

Pb-Zn janë konstatuar edhe në sipërfaqe, ose gjatë shpimeve në lokalitetet: Mahalla e

Kllokotve, Kriva Reka (si vazhdim i vendburimit të Përroit të Ngjyrosur), Grozniqeci,

Kapatina, Kalaja, Kisha Sase, Kllobukar, Përroi i Thiut, Boleci, Modra Gllava etj. Shfaqje

mineralizimesh të Pb, Zn paraqiten edhe përgjatë zonave të tjera metalogjenike si në Zhegoc,

mandej në rajonin e Binçës, në rreshpet biotit muskovite të filitizuara, millonitizuara dhe të

katakllazuara. Paraqitja e kapelave të hekurit në zonën e ashtuquajtur “Qarshia” eshtë me

përmbajtje te Cu 1.67 %. Në të gjitha llojet e rreshpeve të sipërpërmendura takohen

ndërshtresa dhe thjerrëza të vogla të mermereve dhe kuarciteve. Damaret e kuarcit

hidrotermal, zakonisht me trashësi 5-10 cm, verehen gati në të gjitha llojet e rreshpeve dhe

janë në perputhje me foliacionin. Në damarët kuarcore kavernoze boshllëqet janë të

mbushura me limonit.


Faqe 49

Fig.11. Harta skematike e strukturave mineralmbajtëse në minierën e Artanës

(Sherbimi Gjeologjik, Artanë)


Faqe 50

Fig.12 Profili gjeologjik 0-0’ në vendburimin “Përroi Ngjyrosur” në Artanë


Faqe 51

Fig.13. Vendburimi “Përroi Ngjyrosur“ në Artanë

Në rajonin e Gjilanit, në formacionin e gëlqerorëve të Jurasikut, në kontakt me diabazet

gjithashtu kemi shfaqje të mineralizimeve të Cu, Pb, Zn dhe Ag . Në jug të Gjilanit, në anën

veriperendimore të Çelikut, takohen shfaqje mineralizimesh të Cu në diabaze nga intrudimi

kuarc-latiteve porfirike. Mineralizimet paraqiten me tekstur pikezimesh.

2.4.2. Shfaqjet e Manganit dhe Hekurit

Në bashkëshoqërimet minerale, të cilat janë karakteristike për xeheroret e plumbit dhe zinkut

të kësaj fushe xeherore, është e rëndësishme edhe pjesëmarrja e mangan-sederitit, mangan-

kalcitit dhe rodokrozitit, që ka pasur si pasojë formimin e kapelave të mangan-hekurit në

zonën e oksidimit të vendburimeve dhe shfaqjet e përmendura. Në Bolec zona e oksidimit të

mineraleve të Pb-Zn është në kontaktin e mermerëve me brekçet Terciare, në gjatësi deri në

230 m, dhe me trashësi maksimale deri në 10 m. Sulfuret primare të Pb-Zn në këtë zonë nuk

janë gjetur. Në preparatet xeherore nga zonat e oksidimit janë konstatuar: psilomelani,

limoniti dhe kalkopiriti, të cilët tregojnë për oksidimin e zonës se sulfureve. Përmbajtja e Mn


Faqe 52

në analizat kimike arrin deri në 40%, Pb deri 4% dhe Zn më pak se 0,5%. Në lokalitetin e

Artanës transformimi i sulfureve primare në okside mangani ka sjell deri ne formimin e

vendburimeve okside të Mn. Në zonat në sipërfaqe, oksidet e manganit janë xeherorë të forte,

me strukturë kolomorfe. Këto zona janë konstatuar në lokalitetet Përroi i Ngjyrosur, Kapatinë

dhe Kalaja. Në aluvionet e Kriva Rekës, është konstatuar edhe prezenca e Au. Rezultatet më

të mira kanë dhënë dy prova, të marra në zonën e burimeve të Kriva Rekës, jo larg nga

Prekoci. Xeherorët e hekurit dalin përrreth kreshtes së Debelldes në kuarcitet hekurore. Këto

kauarcite paraqiten në formë të ndërshtresave në rreshpet sericitike dhe kuarc-sericitike, me

trashësi 0.5-5,0 m dhe me përmbajtje të hekurit ne diapazonin 7-16 %, në formë të magnetitit

ose të hematitit. Magnetiti paraqitet në formë të impregnimeve dhe konsiderohet se ka

prejardhje sedimentare. Një shfaqje e xeherorve të hekurit, në kuarcitet hekurore afër

Debeldes përmban mbi 65% Fe në formë të magnetitit. Në lokalitetin Qarshia, në afërsi të

mermereve cfaqen blloqe të izoluara të hematitit me përbërjë Fe-56.95 %, SiO2-17.83%, Mn-

0,05% dhe S-0.10%.

Vendburime të hekurit gjithashtu kemi edhe në pjesën lindore të Kosovës në masivin Dardan,

në formacionet e leukograniteve dhe granitoideve ( Fig.4).

2.4.3. Shfaqjet e Arit

Në aluvionet e Kriva Rekës është konstatuar prezenca e arit. Rezultate më të mira kanë dhënë

dy prova të marra në zonën e burimeve të Kriva Rekës, jo larg nga Prekoci. Provat kane

perfaqesuar material aluvial 1-1,5 m3, dhe në to janë gjetur 544 kokrriza ari, nga të cilat 45 më

të mëdha. Sipas të dhënave të V. Simiçit (1945), në materialet e Kriva Rekës dhe lumit të

Bostanit, te Përroit te Ngjyrosur dhe atij te Ciganëve janë konstatuar po ashtu sasi të

konsiderueshme të arit në shkrifërime.

2.5. Karakteristikat fizike të mineraleve e shkembinjve

Në ketë nënkapitull jepen karakteristikat fizike të disa mineralizimeve dhe shkëmbinjve

rrethues të hasur kryesisht në zonat ku janë kryer studimet tona eksperimentale në pjesën

Lindore të Kosovës. Tabela 2. paraqet vetitë fizike të rezistencës elektrike specifike,

polarizueshmerise, densitetit dhe predispozitetit magnetik të një serë kampionesh të këtyre

zonave, të matur në Laboratorin e Gjeofizikes, së Grupit Mesimor-Shkencor të Gjeofizikes,

Departamenti i Shkencave të Tokës, Fakulteti i Gjeologjise dhe Minierave në Tiranë.


Faqe 53

Tabela.2. Karakteristikat fizike të mineraleve e shkembinjve të rajoneve të studjuar

Nr

Emërtimi i kampionit

Rez.elektrike

(Ωm)

Ngarkueshm.

M2 [mV/V]

Predispozitet

i Magnetik

[X10-5 –SI]

Densiteti

Kg/m3

1 Skorie afër Lumit

Morava e Binçës

415 2.6 18,800 3,860

2 Skorie afër Lumit Kola 0.03 162.3 6,800 3,770

3 Filit 377 11.3 <100 2,533

4 Shkëmb silicor 13,500 2.5 <100 2,650

5 Filit 513 4.4 <100 2,540

6 Shkëmb vullkanik me

damar kuarci

800 7.2 <100 2,620

7 Shkëmb vullkanik 312 4.4 <100 2,820

8 Filit kompakt 6,900 9.5 <100 2,750

9 Magnetit 340 40.0 6,900 3,500

10 Shkëmb vullkanik 290 4.8 <100 2,760

11 Klorit-kuarc me pikez.

te rralla sulfuresh

1,100 18.1 <100 2,590

12 Xeheror polimetalik

mjaft i oksiduar

224 47.1 3,300 2,520

13 Gëlqeror 10,100 2.6 <100 2,720

14 Xeheror galeniti masiv

(Artane)

0.15 195.2 <100 6,700

15 Shist kloritik me

pikezime deri mesatare

sulfuresh

195

46.7

<100

2,680

16 Xeheror polimetalik

damaror

1.2 107.8 <100 3,900

17 Mineral mangani

(piroluzit gati masiv)

88.7 167.6 <100 3,700

18 Ultrabazik 295 45.3 18,700 2,880

19 Ultrabazik 176 54.7 11,200 2,750


Faqe 54

Matjet e PP dhe Rezistencës janë kryer me marresin IPR-10A dhe dhënësin laboratorik CTU-

2 System, me kohet T = t = 2 sec. Matjet e paraqitura i takojnë dritares së mesit në një lakore

shuarje me tre pika (M2). Matjet e predispozitetit magnetik janë kryer me pajisjen

laboratorike CTU-2 System, ndërsa matjet e densitetit janë kryer me mënyrën e peshimit të

kampionit në ajër dhe të futur në një enë me ujë, me anën e një peshoreje elektronike të

saktësisë 0.1 g. Sikurse shihet nga kjo tabelë, mineralizimet e pasura polimetalore, me

teksturë masive/damarore karakterizohen nga vlera të ulëta të rezistencës elektrike specifike,

vlera mjaft të larta të polarizueshmerise elektrike (PP) si dhe vlera të larta të densitetit,

\krahasuar me shkëmbinjtë rrethues. Përsa i përket predispozitetit magnetik, mineralizimet

polimetalore karakterizohen përgjithësisht me vlera të ulëta, krahasuar me shkëmbinjtë

ultrabazike apo mineralizimet e magnetitit. Megjithatë, në rastet e pranisë së magnetitit apo

pirotinës në mineralizimet polimetalore, vërehen edhe vlera mesatare deri të ngritura të

predispozitetit magnetik. Gëlqeroret kompakte, shkëmbinjtë silicore apo edhe shistet

kompakte karakterizohen nga vlera të larta të rezistencës elektrike specifike. Për sa mësipërm,

është e qartë se metodat elektrometrike të PP/Rezistencës kanë përparësi në kërkim-zbulimin

e mineralizimit polimetalor të rajonit të Kosovës Lindore. Krahas, mund të përdoret me

sukses edhe metoda e gravimetrisë, sidomos në terrenet e buta dhe thellësi relativisht të vogla

të trupave polimetalore me rënie të fortë. Duhet theksuar se edhe shkëmbinjtë ultrabazike,

sikurse vërehet nga tabela 2, karakterizohen nga vlera të ngritura të ngarkueshmerise (PP), të

cilat jane analoge me vlerat e mineralizimeve polimetalore. Për të zgjidhur ketë problem

mund të shfrytezohen me sukses parametrat e rezistences elektrike specifike dhe të

predispozitetit magnetik, të cilët qendrojne në skaje të ndryshme per ultrabaziket dhe

mineralizimet polimetalore masive dhe bejne te mundur perdorimin me sukses te metodes se

rezistences se dukeshme dhe magnetometrise.

Me interes është të shenohen edhe vlerat e ngarkueshmerisë dhe rezistencës elektrike

specifike të një kampioni me mangan (piroluzit masiv). Ai karakterizohet nga vlera të larta te

ngarkueshmerise, te krahasueshme me ato te mineralizimeve polimetalore sulfure. Persa i

perket parametrit te rezistences elektrike specifike, ai karakterizohet nga nje vlere relativisht e

ulet, por megjithate, afro 2 dekada me e madhe se rezistenca elektrike specifike e

mineralizimeve polimetalore masive.

Bazuar në përcueshmerine e lartë elektrike të trupave xeherore polimetalore, edhe metodat

Elektromagnetike (EM) mund të përdoren me sukses në kërkimin e sulfureve polimetalore.


Faqe 55

Në ketë kuadër, në Artanën Veriore janë shfrytëzuar vrojtimet EM ajrore të kryera në vitin

2007 në territorin e Kosovës, si orientuese të vrojtimeve elektrometrike sheshore me metodat

e PP/Rezistencës.

KAPITULLI III

3.0. METODAT DHE METODIKA E STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE

Vrojtimet elektrometrike eksperimentale për kërkimin e mineralizimit sulfur metalor në

rajonin e Pjeses Lindore të Kosoves u kryen me metodat e Polarizimit të Provokuar (PP) dhe

Rezistencës Elektrike të Dukshme. Këto metoda janë kryer historikisht në këtë trevë edhe me

parë nga Shërbimi Gjeologjik i ish-Jugosllavise, por veçoria e kryerjes së tyre në ditet e sotme

është se ato u kryen me aparatura me moderne e me të fuqishme dhe me tekniken e ”Prerjes

Reale” të PP/Rezistences, e cila ka provuar efektivitetin e saj në shumë vende të botës.

3.1. Metoda e Rezistencës elektrike të dukshme Rezistenca elektrike specifike është vetia e një materiali për të kundërshtuar kalimin e rrymës

elektrike në te. Numerikisht ajo përfaqeson aftësine për të kundërshtuar kalimin e rrymës në

një kub të përberë nga ky material, i cili e ka brinjën 1 m kur rryma rrjedh perpendikular me

dy nga faqet e kubit. Duke marre parasysh ligjin e Ohmit (R = ΔU/I), rezistenca elektrike

specifike përcaktohet nga formula :

ρ= (ΔV/I) x (S/l) Ku I-është rryma elektrike që kalon në kub, në Amper.

ΔV- është diferenca e potencialeve në te dy faqet e kubit, në Volt

S- sipërfaqja e një faqeje të kubit, në m2

l- gjatësia e një faqeje të kubit, në m.

Në sistemin SI rezistenca elektrike specifike matet në Ohm.m. Inversi i rezistencës elektrike

specifike njihet si përçueshmëria elektrike specifike, e cila karakterizon aftësine e materialeve

të ndryshme (përfshirë shkëmbinjtë dhe mineralet) për të lejuar kalimin e rrymës elektrike në

to. Ajo matet në Siemens/metër (S/m).


Faqe 56

Faktorët kryesore, të cilët ndikojnë në rezistencën elektrike specifike (ρ) të shkëmbinjve dhe mineraleve janë (Frasheri etj, 1986):

-Lloji i mineralit,

-Poroziteti,

-Kripshmëria e solucionit, që ngop poret e mineralit

-Tekstura e mineralizimeve metalore

-Temperatura,

-Presioni, etj.

Nga fizika dihet se rezistenca elektrike shpreh vetinë e një objekti për të kundërshtuar

rrjedhjen e rrymës elektrike në të dhe matet në Ohm, ndërsa rezistenca elektrike specifike ρ

shpreh vetine e një vëllimi të caktuar njësi të saj dhe matet në Ohm.m.

Rezistenca elektrike specifike e shkëmbinjve përcaktohet me anën e një skeme

katerelektrodeshe AMNB që vendoset në sipërfaqen e Tokës (Fig.14). Nëpërmjet elektrodave

ushqyese A dhe B, në Tokë, dërgohet rryme elektrike e vazhduar apo alternative (I), me një

intensitet të caktuar, e cila nxit fushën elektrike. Midis elektrodave marrëse MN matet

diferenca e potencialeve ΔU që lind si rezultat i rrymës I. Kjo diference potencialesh është e

përpjesshme me intensitetin e rrymës I dhe me rezistencën elektrike specifike ρ të

shkëmbinjve, mbi të cilën është vendosur skema. Rezistenca Elektrike Specifike ρ përcaktohet

me formulën:

ρ = k UI

∆

ku: k – është koeficienti i skemës elektrometrike, i cili përcaktohet nga lloji dhe përmasat e saj Meqenëse “k” ka përmasat në metro, diferenca e potencialeve në milivolt dhe rryma në miliamper, atëherë njësia e ρ jepet në Ohm.m.

Në zbatimet aplikative të metodës se Rezistencës Elektrike përdoret koncepti i Rezistencës

Elektrike Specifike të Dukshme (shkurt Rezistenca e Dukshme), i cili shënohet me simbolin

ρd. Ne kushtet e shtrirjes së tyre natyrore, rezistenca elektrike specifike e shkëmbinjve luhatet

zakonisht në kufij të gjere, vertikalisht apo horizontalisht, si rezultat i faktorëve te përmendur


Faqe 57

me sipër. Rezistenca e Dukshme është numerikisht e barabarte me rezistencën elektrike

specifike të vërtete të një mjedisi homogjen izotrop, në të cilin, midis elektrodave marrëse

MN, për të njëjtin intensitet rryme I, që rrjedh nëpër elektrodat AB të vendosura në skemë në

mënyre dhe përmasa të njejta, krijohet një diference potencialesh ΔU e barabarte me atë të

mjedisit heterogjen.

Mënyrat e vendosjes së elektrodave të një skeme katerelektrodeshe ABMN në terren varen

nga detyrat gjeologjike që duhet të zgjidhin punimet kërkimore me metodën elektrometrike të

rezistencës së dukshme.

Fig 14. Skema katërelektrodëshe e metodës se rezistencës elektrike

Në bazë të skemës në fig.14. diferenca e potencialeve në elektrodat MN në mjedis homogjen izotrop do të jetë:

ΔUMN=

dρ =k UI

∆ (Ohm.m)

ku k jepet me formulën:

k=


Faqe 58

Në mjedisin heterogjen kjo njihet si rezistenca elektrike specifike e dukshme, e cila ka të

njëjtën njësi me rezistencën elektrike specifike, Ωm.

Rezistencën e dukshme nuk duhet ta kuptojmë si mesatare të rezistencave elektrike specifike

të vërteta të shkëmbinjve që përbëjnë prerjen gjeoelektrike. Rezistenca e dukshme për disa

raste të caktuara mund të ketë vlera të tilla që nuk përputhen me luhatjet e rezistencës

specifike të shkëmbinjve që ndërtojnë prerjen gjeoelektrike. Përdorimi i metodës së

rezistencës së dukshme në kërkimet gjeoelektrike, bazohet pikërisht në varësinë e rezistencës

së dukshme nga ndërtimi i prerjes gjeoelektrike, kur shkëmbinjtë që ndertojnë ketë prerje

kanë kontrast të mjaftueshëm për t’u diferencuar. Nëpërmjet teknikes se inversionit te matjeve

fushore te Rezistencës se Dukshme (Li and Oldenburg 1992) mund të bëhet edhe llogaritja e

rezistencës elektrike specifike të vërtetë në prerje, ku shprehen me qartë kontrastet e vërteta

midis mjediseve elektrike të krijuara nga lloje të ndryshme shkëmbore. Në ketë mënyre,

identifikimi i mjedisit gjeologjik nëntokësor bëhet me i sakte, në rast se modeli fillestar i

zgjedhur për ketë qellim është më afër realitetit (Li and Oldenburg, 2000).

3.2. Metoda e Polarizimit të Provokuar

Fusha elektrike dytësore e paqëndrueshme e Polarizimit të Provokuar (PP), ka prejardhje

elektrokimike dhe është rezultat i veprimit të rrymës elektrike parësore që dërgohet në Tokë

(Frasheri, etj, 1985).

Kur në Tokë dërgohet rryme elektrike dhe më pas ajo ç’kyçet, edhe për një kohe pas çkyçjes

së rrymës mund të vrojtohet një diferencë potencialesh dytësore ΔUpp ndërmjet elektrodave

marrëse. Me kohë, madhësia e kësaj diference potencialesh gradualisht shkon në shuarje.

Dukuria e PP që vrojtohet, është një gradient tensioni i shkaktuar nga një rrjedhje jonesh. Ajo

krijohet pas çkyçjes së rrymës elektrike, si rezultat i çlirimit të një pjese të energjisë së

grumbulluar në material gjatë rrjedhjes së kësaj rryme nën veprimin e ngarkesës elektrike që

ruhet në shkëmb mbas çkyçjes së rrymës.

Shkembinjtë dhe mineralet në natyre karakterizohen nga një ekujliber statik i ngarkesave

elektrike në kontaktin midis pjesezave të ngurta të tyre dhe elektroliteve që mbushin poret.

Kalimi i rrymes elektrike në matriksin shkëmbor, bëhet kryesisht nëpermjet rrymes


Faqe 59

elektrolitike në kapilaret e mbushur me elektrolit. Kjo rryme prish ekujlibrin statik

milionavjeçar të këtyre ngarkesave, i cili në shumicen e rasteve paraqitet në formen e një cipe

të dyfishte elektrike, me ngarkese neto negative në masen e ngurtë të shkembit dhe jone

pozitive në kontaktin me solucionin (Fig. 15.a). Perqendrimi i joneve pozitive shtrihet deri në

një distance rreth 100 μm në solucionin e kapilarit (Kearey at al. 2002) dhe në rast se kjo

distance është në të njejtin rend me diametrin e ngushtimit të kapilarit, atehere levizja e

joneve në solucion, si rezultat i zbatimit të një tensioni të jashtem do të nderpritet. Në këtë

menyrë, gjatë procesit të dergimit të rrymes në Tokë jonet pozitive dhe negative do të

grumbullohet respektivisht në të dy anet e ngushtimit të kapilarit. Ndërprerja e impulsit të

rrymes do të bëje rivendosjen e ngarkesave elektrike, për njëfare kohe dhe në menyrë

eksponenciale zbritëse, në ekujlibrin e tyre fillestar. Ky efekt njihet si polarizim membranor,

ose polarizim elektrolitik dhe është me i theksuar në presence të mineraleve argjilore, të cilat

kanë kapilare me diameter të vogel. Ky efekt zvogëlohet me rritjen e kripshmerise së

solucionit të poreve.

Kur mineralet me veti metalore janë prezent në shkemb (sulfuret metalore, grafiti, metalet e

pastër), krijohet një rruge elektronike alternative për rrymen elektrike. Në Fig. 15 (b) paraqitet

skematikisht një kapilar në shkemb, i cili është bllokuar nga një kokrrize metalore (Kearey at

al. 2002). Gjatë mungeses së rrymes elektrike në Tokë, e njejta cipe e dyfishte elektrike si me

siper, ekziston nga dy anet e kokrizes metalore. Kur aplikohet një diference potencialesh, në

të dy anet e kësaj kokrrize do të prishet ekujlibri natyror i ngarkesave dhe në sejcilen faqe të

kontaktit të saj me solucionin do të formohen grumbullime ngarkesash me polaritet respektiv.

Shkembimi i ngarkesave në të dy anet e kokrrizes metalore behet nëpërmjet pranimit dhe

dhurimit të elektroneve që kalojne nepërmjet saj. Meqenese shpejtesia e levizjes së

elektroneve brenda kokrrizes metalore është më e madhe se shpejtesia e shkembimit të tyre në

kufirin metal elektrolit, atëhere do të krijohet akumulim jonesh me polaritet të kundert në te

dy faqet e kokrrizes. Pas nderprerjes se rrymës në shkemb, jonet do të shperndahen ngadale në

pozicionet e tyre fillestare, duke rikrijuar ekujlibrin elektrik natyror. Ky efekt njihet si

polarizim i elektrodes apo mbitension. Të gjithe mineralet me përçueshmeri elektronike apo

gjysëmpërçuesit, si sulfuret metalore, disa okside (magnetiti), grafiti dhe metalet e pastra,

karakterizohen nga nje polarizueshmeri të tillë.

Amplituda e efektit të polarizimit të elektrodes varet nga intensiteti i fushes elektrike paresore

dhe perqendrimi i mineralit të polarizueshem. Ajo është më e theksuar në rastin kur minerali


Faqe 60

ka teksturë me pikëzime, për të njejtën masë, se sa kur është masiv, mbasi rritet mjaft

sipërfaqja e kontaktit. Ky efekt i PP zvogëlohet me rritjen e porozitetit të shkembit mbartës të

mineralizimit, meqenëse shtohen shumë rrugët alternative të kalimit të rrymes në kapilare pa

kontaktuar me grimcat minerale.

Në kërkimin e mineraleve metalore, polarizimi i elektrodes ka rëndësi kryesore, por ai nuk

mund të ndahet nga polarizimi membranor. Duhet patur parasysh se polarizimi membranor ka

amplitude të vogel, në krahasim me ate të elektrodes dhe kjo, në shumicen e rasteve, nuk

krijon problem. Në keto raste, bashkëshoqërimi i metodave të PP dhe Rezistences se

Dukshme është mjaft i dobishem për ndarjen e tyre në kushte gjeologjike konkrete.

Fig.15. Mekanizmi i formimit te PP: a) Polarizimi membranor b) polarizimi i elektrodes

Vetitë kapacitive të Tokës shkaktojne si lakoren e shuarjes së tensionit mbetës të PP ashtu dhe

variacionin e rezistences së dukeshme në funksion të frekuencës. Të dy efektet janë

përfaqësues të të njejtit fenomen në fushë kohë dhe frekuence dhe lidhen me njeri tjetrin me

anë të Transformimeve Fourier (Kearey at al. 2000). Keto dy manifestime të vetive kapacitive

të Tokës krijojnë mundesinë e dy mënyrave të ndryshme të vrojtimit të efektit të PP. Matjet

që bazohen në shuarjen e tensionit me kohen njihen si vrojtime të PP në fushë kohë, ndërsa

matjet e rezistences së dukëshme me rryme alternative, për dy apo më shumë frekuenca të

ulëta, njihen si PP në fushë frekuence.


Faqe 61

Më poshtë jepen të gjitha formulat kryesore të percaktimit të PP në fushë kohë dhe fushë

frekuence. Këta parametra përcaktohen në mënyra të ndryshme nga njeri tjetri, por janë

ekujvalente. Në mënyrë që vrojtimet e PP në një rajon të caktuar të jenë të krahasueshme me

njëri tjetrin duhet të bëhen jo vetëm me të njejtin parametër të PP, por edhe me të njejtat

impulse ngarkimi (T), shkarkimi (t), apo frekuenca.

3.3. Metodika dhe teknika e studimeve elektrometrike

Vrojtimet elektrometrike të PP/Rezistences kryhen të bashkeshoqeruara me anë të skemave të

ndryshme. Skema elektrometrike është një vendosje e çfarëdoshme e katër elektrodave në

terren, përmes së cilës studiohet rënia e potencialeve të shkaktuar nga një rrymë artificiale në

Tokë, ku si rezultat përcaktohen rezistenca elektrike e apo polarizueshmeria e dukshme.

Skemat elektrometrike karakterizohen nga dy parametra.

1- Lloji i skemes, i cili kushtëzohet nga veçoritë e problemit gjeologjik që paraqitet për

zgjidhje si dhe renditja, ku skema të caktuara kanë preferencë përdorimi.

2- Përmasat e skemës, që kushtëzojne jo vetëm zgjidhshmerine e objekteve për zbulim,

por edhe thellësitë e vendosjes së tyre.

Disa nga skemat më të përdoreshme elektrometrike jepen më poshtë: 3.3.1. Skemat simetrike katërelektrodëshe Ketu dallohen dy skema:

a) Skema simetrike katerelektrodeshe Schlumberger. Në këtë skemë elektrodat marrëse

MN vendosen në vijën që bashkon elektrodat dhënëse simetrikisht në lidhje me

qendrën e segmentit AB. Në këtë skemë distancat AM=BN dhe AN=BM.

Koeficienti gjeometrik i skemës (k) jepet:

k = π / [(AM*AN)/MN)]

Historikisht kjo njihet si skema e pare elektrometrike, e perdorur nga vellezerit Schlumberger

ne France.


Faqe 62

Fig.16. Skema simetrike katërelektrodëshe Schlumberger

b) Skema simetrike katerelektrodeshe Wenner. Në rastin e veçante, kur

AM=MN=NB=“a’’, atëherë kjo njihet si skema Wenner dhe k=2πa. Skema Wenner dallohet për sinjalin (ΔV) e fuqishem, krahasuar me të gjithe skemat e tjera.

Fig. 17. Skema Wenner

3.3.2. Skema e Gradientit të mesëm Në këtë skemë elektrodat dhënëse AB vendosen në distancë të caktuar dhe qëndrojne fikse

gjate vrojtimeve, kurse brenda tyre sipas një hapi të caktuar lëvizet me elektrodat marrëse

MN, duke regjistruar të dhënat e ndryshimit të potencialit nëpër pika të ndryshme matjeje.

Kjo skemë ka avantazhin e kryerjes së një numri të madh vrojtimesh pa lëvizur elektrodat AB,

jo vetëm në profilin që bashkon A dhe B, por edhe në profilet paralel me te, në një interval

qendror Y=AB/2 (Fig.14). Përtej kësaj distance jo vetëm zvogëlohet ndjeshëm diferenca e

potencialeve në elektrodat potenciale MN, por krijohen deformime të anomalive të PP dhe

reduktohet thellësia e studimit si rezultat i deformimit të fushës parësore krahasuar me profilin

qendror të matjeve. Duhet patur parasysh gjithashtu, se thellësia e studimit me skemën e

gradientit të mesëm qendron deri diku konstantë në një sektor qendror midis elektrodave

ushqyese AB që përfshin intervalin X=2/3AB. Përtej këtij intervali, jo vetëm që zvogëlohet

ndjeshëm thellësia e studimit, por krijohen deformime të ndjeshme të anomalive të fituara, per

shkak të ndryshimit të ndjeshem të vektorit të polarizimit, nga horizontal, prane mesit të

skemes, në vertikal, pranë elektrodave ushqyese (Frasheri etj, 1988). Praktikisht, skema e


Faqe 63

gradientit të mesëm mund të konsiderohet me afërsi si nje skeme Pol-Dipol, kur elektrodat

MN janë në distanca të afërta me elektrodat ushqyese AB (me pak se 1/6AB).

Një avantazh tjeter i kesaj skeme është thellësia e madhe e studimit, duke ruajtur

zgjidhshmerine e lartë horizontale, falë distancave të vogla të dipolit potencial MN (Lubonja

etj, 1985). Po kështu, avantazh me rëndësi është edhe thjeshtësia në interpretim (Frasheri dhe

Avxhiu, 1973), por ka si disavantazh mungesën e zgjidhshmerise vertikale. Për këtë skemë,

koeficienti i saj përcaktohet për çdo pikete me formulën e përgjithshme të koeficientit të

skemës, pra:

21 1 1 1K

AM AN BM BN

π=

− − +

Fig.18. Skema e gradientit të mesëm


Faqe 64

3.3.3. Skema Dipol-Dipol

Në ndryshim nga skemat Schlumberger, Wenner dhe Gradient i mesëm, të cilat punojnë me të

ashtuquajturen fushë të brendshme (fusha elektrike midis elektrodave ushqyese AB), skema

Dipol-Dipol punon me fushë elektrike të jashtme. Kjo skeme ka perdorim të gjere tradicional

në vendet e perendimit.

Fig.19. Skema klasike Dipol-Dipol

Në këtë skemë (Fig.19.) elektrodat ushqyese AB (ose C1,C2) vendosen në vijë të drejtë

simetrikisht me pikën imagjinare 0, por në krah të kundërt me elektrodat potenciale MN

(P1P2). Kjo skemë lejon vrojtim të njëkohshëm të disa dipoleve potenciale të vendosur në

distancën n*a nga dipoli dhënës AB (n-numur integer, zakonisht 1 deri 12), duke lejuar në

këtë mënyrë një studim të njëkohshëm horizontal dhe vertikal të parametrave gjeoelektrikë.

Koeficienti i skemës për skemën dipolare është:

( 1)( 2)K an n nπ= + +

Avantazhi i skemës dipolare është ndikimi i paket i çiftimit elektromagnetik të përcjellësve të

rrymës në percjellesat potencial, ndërsa në disavantazhet kryesore hyjne sinjali i dobët parësor

i dipoleve të largët, sidomos në mjedise me mbulese të trashë me rezistencë elektrike të ulët,

gjë e cila ul ndjeshëm thellësinë e studimit dhe resolucionin e vrojtimit, si dhe kompleksiteti i

anomalive të fituara, krahasuar me skemën e Gradientit.

3.3.4. Vrojtimet me “Prerja Reale”

“Prerja Reale” është një mënyre origjinale vrojtimi, përpunimi dhe paraqitje e parametrave të

rezistencës elektrike dhe polarizimit të provokuar, e cila lejon një bashkëlidhje të saktë midis

parametrave të vrojtuar dhe mjedisit gjeologjik në prerje. E propozuar nga Prof.Dr.Perparim

Alikaj ne vitin 1978 ne Shqipëri, ajo u bë shpejt pas vitit 1991 një teknikë elektrometrike e

suksesëshme në vrojtimet e PP/Rezistencës në kërkimet e mineralizimeve sulfure të bakrit,


Faqe 65

polimetaleve, arit etj, në të gjithe kontinentet (Alikaj P and Gordon R, 1999, Langore, Alikaj

and Gjovreku, 1989). Në vitin 1997, pas zbulimit të rëndësishëm të vendburimit gjigand

polimetalor të San Nicolas ne Meksike (Fig.20), “Prerja Reale” u bë “Trade Mark” nga

kompania gjeofizike Kanadeze Quantec Geoscience Ltd. Avantazhet e “Prerjes Reale”

qëndrojnë në:

1- Përcaktimin e saktë të pozicionit hapësinor të trupave xeherore.

2- Studimin e objekteve gjeologjike lineare në prerje të detajuara me thellësi të

madhe studimi.

3- Resolucionin e lartë të trupave xeherore paralele pranë njeri tjetrit, pa humbur

thellësinë e kërkimit.

4- Rendimentin e lartë të punimeve të detajuara.

5- Thjeshtësinë e interpretimit të anomalive të fituara, pa nevojën e inversionit

matematik.

Vrojtimet me “Prerje Reale” kryhen me skema elektrometrike me përhapje fushe të

brendshme siç janë: skema e gradientit të mesëm, skema 4 elektrodëshe simetrike

Schlumberger dhe skema Wenner.

Metodikisht, në vrojtimet me skemën e gradientit, pasi bëhet marrja e informacionit me

skemën rilevuese (AB maksimale), përcaktohen sektorët më të rendesishem anomale ku do të

kryhet vrojtime me “Prerje Reale”. Vrojtimi me skemën maksimale të AB është dhe niveli me

i thellë i studimit. Për ketë qellim, vlerat e parametrave elektrometrike të vrojtuar (rezistencë

dhe polarizueshmëri) vendosen vertikalisht në prerje sipas piketave në mesin e elektrodave

potenciale MN, në thellësinë H = (0.125 – 0.2) AB. Për rajone të caktuar thellësia H ka vlera

të qëndrueshme, të cilat përcaktohen në rruge eksperimentale. Më tej, kryhen vrojtime të

përsëritura në profil me skema gradienti me të shkurtuara, duke studiuar në të njëjtat piketa,

por në thellësi gjithmonë e me të vogël. Zakonisht kryhen 4 deri 6 nivele të tilla, e me tej

bëhet interpolimi sipas izolinjave të parametrit përkatës në prerje. Forma e këtyre izolinjave,

në rast se është përcaktuar relativisht sakte koeficienti i thellësisë së studimit Hs, përputhet

përgjithësisht mire me formën e trupit xeheror në prerjen gjeologjike.

Për të krahasuar rezultatet e fituara me “Prerjen Reale” të PP me ato të skemës tradicionale

Dipol – Dipol, është përzgjedhur një studim i kryer me të dy këto teknika në një objekt


Faqe 66

sulfuror ar-mbajtës në rajonin Greenwood, British Columbia në Kanada. Studimi është kryer

Prof.Dr.Perparim Alikaj dhe Dennis Morrison në fillim të viteve ’90. Sikurse shihet (Fig.21),

pozicioni hapësinor i mineralizimeve sulfure të intersektuara nga shpimet korrelohet me

izolinjat e anomalive të ngarkueshmerise së “Prerjes Reale” në mënyre superiore, krahasuar

me ato të fituara në pseudoprerjen e skemës Dipol – Dipol. Duhet theksuar se në ketë “Prerje

Reale” është bërë për herë të parë një korrigjim manual i reliefit dhe i përhapjes së vijave të

rrymës elektrike në prerje, të cilët kanë lejuar një përcaktim të sakte të pozicionit hapësinor të

objekteve të polarizueshem. Një program kompjuterik për ketë qëllim u realizua në vitin

2010 nga Dr.Neat Likaj dhe Prof.Dr.Perparim Alikaj, gjë që lejoi ngritjen e teknikës së

“Prerjes Reale” në një nivel të ri, të ashtuquajtur “Inversion Fizik”. Në studimet e këtij

disertacioni ky program është përdorur në “Prerjet Reale” të objekteve e Artanës. Lidhur me

kryerjen e inversionit matematik të “Prerjes Reale” të PP/Rezistencës nga Li dhe Oldenburg

1999 dhe Prof.Dr.Alfred Frasheri dhe Prof.Dr.Neki Frasheri ne vitet 1999 – 2000 (komunikim

personal), Prof.Dr.Perparim Alikaj 2011 (komunikim personal), del qartë në pah se ai nuk

realizon asnjë informacion shtesë, përkundrazi, tenton të humbasë resolucionin dhe

informacionin në thellësi. Për ketë arsye, inversioni matematik i “Prerjes Reale” nuk përdoret

ne interpretimet tona.

Së fundi, teknika e “Prerjës Reale” mund të përdoret edhe në paraqitjen në prerje të

parametrave Spektrale të shuarjes së PP (τ dhe C), të cilët hedhin drite mbi teksturën e

mineralizimeve me veti metalore. (Alikaj 1989, Frasheri, Lubonja and Alikaj 1994, Frasheri,

Beqiraj & Frasheri 2008).


Faqe 67

Fig.20. Rezultatet e “Prerjes Reale” të PP në vendburimin San Nicolas, Meksike (Alikaj dhe Gordon 2000)


Faqe 68

Fig.21. Krahasimi i “Prerjes Reale” të PP me pseudoprerjen, në një objekt ar-mbajtës në Greenwood, BC, Kanada (P.Alikaj dhe

D.Morrison)


Faqe 69

3.4. Aparaturat elektrometrike të përdorura Gjatë punimeve elektrometrike në Binçë vrojtimet e PP dhe Rezistencës së Dukshme u

realizuan me aparatin dhënës portativ tip IPC-8/250W (Fig.22), i cili jep impulse kend-drejt

të rrymës në Tokë me polarizim pozitiv e negativ, si dhe pushim ndërmjetës me gjatësi

T=2sek. Vrojtimet e vlerave të potencialeve elektrike jane bërë me aparatin, marrës IPR-10A

(Fig.22), per kohen e shuarjes t=2 sek, të ndarë në tri dritare dhe ku janë konsideruar si vlera

referuese ato të dritarës së mesit (M2).

Fig.22.Dhënësi portativ Fig.23. Marrësi IPR-10A

IPC-8/250W

Fig.24.Dhënësi TSQ-3kW Fig.25. Marrësi IPR-11


Faqe 70

Fig.26. Dhënësi VIP-10kW Fig.27. Marrësi ELREC-PRO

Duke patur nje fuqi të vogel të dhënësit, i cili sigururon një rrymë maksimale prej 1,5 amper,

kjo aparature nuk mund të studjoje në thellësi më të madhe se 100 – 150 m. Në rajonin e

Artanes Veriore u perdor dhënësi TSQ-3 kW (Fig.24), i cili siguron nje rryme më të fuqishme,

deri 10 amper. Si marrës u perdor aparati IPR – 11 (Fig.25), i cili siguron një kurbe shuarje

me 10 dritare integrimi dhe bën kompensimin automatik të Potencialit Spontan. Ky marrës

ben vrojtim të njekohëshëm të 6 kanaleve potenciale. Fale veçorive të marrësit e dhënësit, ky

komplet bëri praktikisht rritjen e thellësisë së studimit deri ne 300 m. Së fundi, në rajonin e

Artanes Jugore u perdor aparatura elektrometrike me e sofistikuar qe gjendet sot ne treg, e

përbërë nga dhenesi i fuqishem dhe i kompjuterizuar VIP – 10 kW (Fig.26), qe siguron nje

rryme deri 20 amper dhe marresi i sofistikuar 10 kanalesh, me 20 dritare integrimi te lakores

se shuarjes, tip ELREC PRO (Fig.27), prodhuar nga Iris Instruments ne vitin 2013 ne France.

Ky komplet elektrometrik realizoi ne Artanen Jugore nje thellesi studimi mbi 350 m, por

kapaciteti i tij eshte provuar për thellësi deri 900 m me tekniken e “Prerjes Reale” në Kanada

dhe vende të tjera të botës.

3.5. Modelimet fizike me “Prerje Reale”

Modelimet fizike 2D të Rezistencës së Dukshme janë kryer në letër elektropërcjellëse. Trupat

me rezistencë elektrike të ulët janë simuluar me zhivë të rrethuar nga plastelinë, ndërsa ato me

rezistencë të lartë, me prerjen e letrës elektropërcjellëse sipas formës së trupit.


Faqe 71

Vrojtimet e modelimeve 2D të PP janë kryer mbi një xham të vendosur horizontalisht mbi një

tavolinë e të rrethuar nga anët me silikon (Alikaj, 1989). Xhami mbushet me një trashësi prej

5 mm me ujë çezme dhe në të vendosen modele bakri me të njejtën trashësi, por me

dimensione, forma e pozicionet të ndryshme. Elektrodat ushqyese janë të realizuara me

përçues bakri, ndërsa ato potenciale me pipeta qelqi të mbushura me solucion CuSO4 dhe

agar-agar, në formën e një xhelatine, në mes të së cilës vendosët një tel bakri i ç’veshur.

Matjet e PP janë kryer me aparatin DDC-2A (marrës) dhe një pult të posaçëm laboratorik

(dhënës). Në vrojtimet e modelimeve fizike pas vitit 1985 të Rezistencës së Dukshme janë

përdorur marrësi shifror IPR-10 dhe dhënësin CTU-2.

Qëllimi i këtyre modelimeve ka qenë zgjidhja e detyrës së drejtë, pra studimi i anomalive të

“Prerjes Reale” PP dhe ρd për forma e vendosje të ndryshme të modeleve. Kjo shërben për

interpretimin më të bazuar të të dhënave të ndryshme të fituara në terren, të cilat krahasohen

me modelet fizike.

Modelimet janë kryer në Laboratorin e Gjeofizikes së Fakultetit të Gjeologjisë dhe Minierave,

Universiteti Politeknik i Tiranës nga Prof.Dr. Perparim Alikaj. Është përdorur skema e

Gradientit të Shumëfishtë me dimensione AB = 100 cm, 60 cm, 40 cm dhe 20 cm.

Në figurat 28, 29, 30, 31, 32, 33, paraqitën disa nga modelet me kryesore të albumit të

modelimeve të “Prerjeve Reale” të PP dhe ρd. Sikurse shihet, forma e izolinjave të parametrit

të ρd përputhet mjaft mire me formën dhe vendosjen e modeleve të ndryshëm në prerjen

gjeoelektrike.

Anomalia e polarizimit të provokuar mbi një trup prizmatik vertikal me dimensione 300 mm x

10 mm, i vendosur në thellësinë 10 mm nga sipërfaqja jepet në Fig 28. Anomalia qarkon mirë

formën e prizmit vertikal duke mbetur simetrike në të dy anët e tij. Vazhdimi i prizmit në

thellësi reflektohet me mbetjen e anomalisë të hapur në nivelin më të thelle.

Anomalia e Polarizimit të Provokuar të trupit prizmatik me dimensione 300 x 10 mm, thellësi

10 mm dhe kënd rënieje 750 jepet në Fig.29. Sikurse shihet, anomalia e PP përqendrohet në


Faqe 72

afërsi të prizmit dhe ka asimetri të dukshme në drejtim të rënies. Meqenëse prizmi vazhdon në

thellësi, anomalia mbetet e hapur.

Në Fig.30 jepen rezultatet e “Prerjes Reale” të rezistencës së dukshme mbi një cilindër

horizontal me rezistencë të lartë, me diametër 44 mm dhe thellësi 40 mm. Anomalia e “Prerjes

Reale” të dρ konturon mjaft qartë pozicionin e cilindrit në prerje. Në drejtim të thellësisë

anomalia mbyllet, mbasi thellësia e studimit bëhet më e madhe se niveli i vendosjes së

cilindrit.

Në Fig.31 paraqiten rezultatet e “Prerjes Reale” të dρ mbi një prizëm vertikal me rezistence

elektrike më të lartë se mjedisi rrethues. Sikurse pritet, anomalia e dρ mbetet e hapur drejt

thellësisë, mbasi niveli i thellësisë së studimit nuk e konturon atë.

Fig.32 paraqet rezultatet e “Prerjes Reale” të dρ mbi një prizëm vertikal me rezistencë të ulët

krahasuar me mjedisin. Skaji i sipërm i prizmit është në thellësinë 20 mm, trashësia e prizmit

20 mm dhe vazhdimi i tij në thellësi është 300 mm. Edhe në këtë rast anomalia e “Prerjes

Reale” të dρ shpreh qartë pozicionin e prizmit vertikal. Në drejtim të thellësisë anomalia

mbetet e hapur mbasi thellësia e studimit nuk e konturon thellësinë e fundit te prizmit.

Paraqitja e vrojtimeve të kryera, si me metodën e Rezistencës së Dukshme, ashtu edhe me atë

të PP është bërë sipas teknikës së “Prerjes Reale” me anë të programit profesional GEOSOFT.

Përveç modelimeve fizike, në interpretimet e studimeve gjeoelektrike me teknikën e “Prerjes

Reale“ pas viteve 90, janë shfrytëzuar me sukses edhe modelimet matematikore me ketë

teknikë (Frashëri A dhe Frashëri N, 2000).


Faqe 73

Fig.28.

Fig.29.


Faqe 74

Fig.30


Faqe 75

Fig.31.

Fig.32


Faqe 76

KAPITULLI IV 4.0. ANALIZA E REZULTATEVE TË STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE EKSPERIMENTALE

Studimet elektrometrike eksperimentale me metodikën e “Prerjes Reale” në pjesën Lindore të

Kosovës janë kryer në rajonin e Binçës në vitin 2004 si dhe në rajonin e Artanës, në pjesën

veriore gjatë vitit 2010 dhe në pjesën jugore në vitin 2013.

Ndërtimi kompleks gjeologjik i zonës metalogjenike të Albanikut (Kopaonikut), zonës së

Artanës, Binçës dhe nevoja për zbulimin e potencialeve të reja minerale për tërë zonën e

pjesës Lindore të Kosovës shtron detyrën e kryerjes së punimeve gjeofizike në gjetjen e

vendburimeve në thellësi e shtrirje të vendburimeve ekzistuese.

Studimet e mëparshëshme gjeofizike në këtë trevë kanë dhëne disa rezultate në përcaktimin e

anomalive interesante mineralmbajtëse. Studime të tilla ka pasur sidomos në afërsi të

vendburimeve ekzistuese si në Kishnicë dhe Artanë, Zhegoc, Gllamë, Binçë etj.

Studimet elektrometrike eksperimentale me metodat e PP/Rezistencës për thellësi të vogla,

deri 120 m sipas teknikës së “Prerjes Reale’’, të drejtuara nga Prof.Dr. Perparim Alikaj filluan

të kryhen për here të parë në Kosovë në vitin 2004. Këto vrojtime u kryen në rajonin e

Binçës, Viti në zonën e vullkaniteve të Oligocenit, dhe rreshpeve Paleozoike të katakllazuara,

kloritizuara e deri të millonitizuara, të shoqëruara me një tektonikë pas vullkanike shumë

intensive.

Në zonën e Artanës mjedisi gjeologjik karakterizohet nga rreshpet Paleozoike të

metamorfizimit të dobët të strukturës tektonike Mahalla e Bullaj, të ndikuara nga vullkanizmi

i andeziteve të Miocenit. Studimet elektrometrike të PP/Rezistencës me tekniken e “Prerjes

Reale” në rajonin e Artanës u kryen me aparatura elektrometrike më të fuqishme, të cilat

lejuan fillimisht thellësi studimi deri 250 m e me vone mbi 400 m.


Faqe 77

4.1. Rajoni Binçë

Për eksperimentimin e teknikës së “Prerjes Reale” të PP/Rezistencës në Rajonin e Binçës u

zgjodh një zonë e njohur minerale, e verifikuar me disa punime të vjetra nëntokësore. Kjo

njihet si zona “Çarshia” dhe përbëhet nga mineralizimet polimetalore të Cu-Zn-Pb me teksturë

deri masive. Terreni është kodrinor, zona minerale ka një kapele hekuri në sipërfaqe dhe është

kapur me punime minerare në thellësi deri dhjetëra metra.

4.1.1. Metodika e vrojtimit

Në ketë rajon u kryen tre profila gjeoelektrike eksperimentale, të cilët u vendosen kryq

shtrirjes së mineralizimit, me azimut shtrirjes 1100, dhe gjatësi 600m (Fig 33).

Për relivimin sipërfaqësor të tri profileve gjeoelektrike u përdor skema elektrometrike e

gradientit të mesëm, me elektrodat ushqyese AB = 600 m, ato potenciale MN = 25 m dhe hap

25 m.

Për shkak të terrenit mjaft të aksidentuar dhe pyllëzimit të dendur, profilet e vrojtuar nuk u

trasuan rigorozisht në vijë të drejtë.

Në këtë vrojtim eksperimental matjet u kryen me dhënësin portativ IPC-8/250 W dhe marrësin

IPR-10A. U përdorën impulse pune me kohët T = t = 2 sek. Me ane te rrymës ushqyese rreth

1.0 amper, u siguruan matje te sakta te PP dhe rezistencës. Proporcional me gjatësinë e

skemës se gradientit, në funksion të fuqisë së dhënësit, u sigurua një thellësi maksimale

studimi prej 120 m.


Faqe 78

Fig.33 Planimetria e vendosjes së profileve dhe gjeologjia e rajonit Viti, Kosovë


Faqe 79

4.1.2. Analiza e rezultateve të vrojtimit

Rezultatet e punimeve eksperimentale jepen në hartën e Fig. 34, ku paraqiten së bashku në

plan në formën e izolinjave parametrat e ngarkueshmërise dhe rezistencës së dukshme.

Parametri i ngarkueshmërisë përvijon dy zona anomale kryesore në këtë harte. Gjatë këtij

studimi kemi përshkruar punimet e vjetra minerare, ndërtimin gjeologo-tektonik, shtrirjen,

rënien e shkëmbinjve, mineralizimet si dhe nga përcaktimet e vetive fizike të kampioneve

shkëmbore e minerale të rajonit të Binçës të kryera ne laboratorin e Grupit të Gjeofizikes së

Fakultetit të Gjeologjisë e Minierave në Tiranë (Frangu S, 2004).

Sikurse vihet re nga kjo harte, fitohen dy zona anomale te PP. Zona e parë anomale kufizohet

nga izolinja me vlerë 15 m V/ V dhe lokalizohet afërsisht midis piketave 250 dhe 350, në të tri

profilet. Epiqendra e anomalisë me vlerë mbi 18 m V/V vendoset në afërsi të Pk 300 ne Pr 2

dhe 3, ndërsa në Pr 1 anomalia zbehet pranë Pk 275, por një tjetër kulm me vlerë mbi 17

mV/V vrojtohet pranë Pk 312.5. Anomalia ka një shtrirje te përgjithshme VVL-JJP. Kjo zonë

anomale e PP ka një bashkëshoqërim me ulje të vlerave të parametrit të rezistencës elektrike

të dukshme (ρd) në sektorin midis Pk 300-350. Në sfondin prej rreth 250 Ohm.m vlerat e ulëta

të ρd arrijnë deri 97 Ohm.m. Zona e dytë anomale kufizohet përsëri nga izolinjat me vlera 15

mV/V dhe lokalizohet në afërsi të Pk 350-450 të profileve 1 dhe 2. Vlera maksimale prej 21.3

mV/V fitohet në Pk 412.5. Anomalia ka edhe një kulm tjetër më të dobët në Pk 412.5 te Pr 2,

me vlerë prej 16.6 mV/V. Parametri i ρd nuk tregon ndonjë korrelim të qartë me PP. Në këtë

zonë rezistencat e dukshme kanë vlera 178-280 Ohm.m.


Faqe 80

Fig.34. Harta gjeologjike dhe izolinjat e PP dhe ρd, Rajoni Binçë,Viti, Kosovë


Faqe 81

Fig.35. “Prerje Reale” e PP, Pr 2 Binçë,Viti, Kosovë


Faqe 82

Nga pikëpamja gjeologjike, të dy zonat anomale shtrihen brenda territorit të përhapjes së

shkëmbinjve rreshpore të përbërë nga filite, rreshpe klorit-sericitike dhe kuarc-sericitike. Si të

tilla, ato reflektohen me vlera të ulëta (klorit-sericitike) apo të rritura (kuarc-sericitike ) të

parametrit të (ρd). Mineralizimi sulfur polimetalor dhe zonat e dobësuara tektonike ndikojnë

gjithashtu në uljen e ρd. Në pjesën lindore të profileve, në lindje të Pk 150, parametri i

rezistencës (ρd) rritet mjaft (mbi 400 Ohm.m) për shkak të pranisë së kuarciteve dhe

mermerëve, të cilat karakterizohen nga rezistenca të larta. Detalizimi i zonës së parë anomale,

e cila është edhe zona kryesore e rajonit të studiuar, u krye me tekniken e “Prerjes Reale".

Figurat 35 dhe 36 paraqesin respektivisht tablonë e përhapjes së parametrave të PP dhe ρd në

“Prerjen Reale" të kryer në profilin 2, i cili është edhe profili qendror. Këto prerje nuk kanë

korrigjim për formën e reliefit, megjithatë deformimi për shkak të tij në rastin konkret nuk

tjetërson përvijimin e fituar. Në “Prerjen Reale” të PP fitohet një anomali mjaft e qartë midis

piketave 250 dhe 375, e me intensitet maksimal në thellësinë maksimale të vrojtimit, pra rreth

120 m nga sipërfaqja. Vlera maksimale e PP arrin këtu nderi 18.1 mV/V, ndërsa në thellësinë

minimale të studimit (30 m) ajo zbret ne 11.2 mV/V, ç’ka tregon se nxitësi i kësaj anomalie

fillon nga thellësia 50 m dhe mbetet i pakonturuar edhe 120 m thellë. Nga “Prerja Reale" e ρd

vërehet një sektor me rezistence të ulët në Pk 375.5, i cili mund të reflektoje një zonë

shkëmbinjsh të dobësuar (klorit-sericitike), që ka shërbyer si rruge për kalimin e mineralizimit

polimetalor. Në Pk 237.5 vërehet një ngritje e ρd deri 376 Ohmm, që mund të interpretohet me

prezencën e shkëmbinjve kuarc-sericitike në këtë sektor. Nga ballafaqimi i studimeve

elektrometrike eksperimentale me punimet e vjetra, rezulton se Pr 2 përkon saktë me

pozicionin e galerisë së vjetër (vitet `30 ) të kryer në këtë rajon në kuotën 680 m. Duke pasur

parasysh se kuota maksimale e Pr 2 në qendër të tij është 718 m, rezulton se galeria ka

verifikuar një nivel të “Prerjes Reale" të vendosur rreth 50 m nga sipërfaqja. Nga të dhënat që

disponojmë, në këtë galeri janë takuar dy trupa xeherorë polimetalore me trashësi të kufizuar.

Trupi i parë takohet pranë metrit të 40-të nga hyrja e galerisë, ndërsa trupi i dytë në afërsi të

metrit 135-të. Projeksioni i këtyre trupave në hartën gjeologjike paraqitet me ngjyrë të zezë,

respektivisht pranë piketave 237.5 dhe 337.5 në Pr 2. Nga ballafaqimi i këtyre të dhënave me

pozicionin hapësinor të parametrave të PP dhe ρd në plan dhe “Prerje Reale”, rezulton se

anomalia e PP është plotësisht e paverifikuar nga punimet minerare. Edhe në nivelet më të

thella të galerive të hapura rreth metrit te 35-te nga hyrja e galerisë kryesore dhe që shkojnë në

drejtim te VP nuk është takuar mineralizim, pasi ato pozicionohen jashtë anomalisë së PP.


Faqe 83

Mineralizimet polimetalore të takuara në galeri nuk justifikojnë plotësisht prezencën e një

anomalie të tille në këtë sektor. Po kështu, edhe shpimet e kryera janë jashtë epiqendrës së

anomalisë në plan. Të gjitha këto fakte të shpien në përfundimin se anomalia e PP e fituar nga

këto vrojtime eksperimentale përfaqëson një objekt me shumë interes verifikimi për

mineralizimin polimetalor pranë piketës 300, që nuk është provuar nga asnjë punim i vjetër

minerar. Anomalia bëhet edhe më intensive në Pr 3, rreth piketës 312.5 dhe mbetet e hapur

drejt JP. Shpimi 2, i vendosur rreth 20 m në jug të Pr 3 në afërsi të pk 350, duke qene paksa

jashtë vlerave intensive të anomalisë së PP ka ndërprerje vetëm sulfure të shpërndara, pa

rëndësi ekonomike. Nga ballafaqimi me punime të vjetra gjeofizike të kryera me metodën e

PP dhe Fushës Elektrike Natyrore në të njëjtin sektor, megjithëse mungojnë detajet teknike të

tyre, rezulton se brezi anomal i fituar me këto metoda përkon afërsisht me anomalinë e dytë të

PP (pranë Pk 400 te Pr 2). Anomalia jonë e parë, e fituar përreth Pk 300 në plan dhe “Prerja

Reale” e PP nuk reflektohet në vrojtimet e vjetra.


Faqe 84

Fig.36 ‘’Prerje Reale’’ e ρd, Pr 2 Binçë, Viti, Kosovë


Faqe 85

4.2. Rajoni i Gllamës

Në rajonin e Gllames janë kryer vrojtime elektrometrike me metodat e PP/Rezistencës në një

sipërfaqe prej 1.1 km2 nga Shërbimi Gjeologjik i ish-Jugosllavisë (Geozavod, Beograd) në

vitin 1983. Qëllimi i këtyre studimeve ka qenë kërkimi i mineralizimit sulfur polimetalor, i

cili vërehet në disa çfaqje të mineralizuara e të oksiduara në ketë sipërfaqe. Si skemë rilevuese

është përdorur ajo e Gradientit të mesëm me dimensione AB = 1,400 m dhe MN =20 m, me

hap 20 m. Mund të jene kryer edhe punime detalizuese me skemën Dipolare, por nuk i

disponojmë këto të dhëna.

Fig.37. Harta skematike e vrojtimeve elektrometrike historike në Gllamë, Gjilan

4.2.1. Analiza e rezultateve të vrojtimeve elektrometrike të mëparshme

Qëllimi i analizimit të këtyre vrojtimeve është jo vetëm shfrytëzimi i tyre për vijimin e

mëtejshëm të vrojtimeve elektrometrike të detajuara në ditët e sotme në ketë zone, por edhe


Faqe 86

nxjerrja e ngjashmërive të intensitetit të anomalive e sfondit të tyre me matjet e kryera në

rajonet analoge të Binçes dhe Artanës.

Në Fig.37 paraqitet harta skematike e planshetit të Gjilanit me pozicionin e 12 profileve të

hershme gjeoelektrike në rajonin e Gllamës. Në Fig. 38 paraqitet harta e profileve të PP dhe

ρd të vrojtuar me shemën e gradientit të mesëm në këtë rajon.

Grafikët janë rindërtuar me Geosoft. Në Fig. 39 e 40 paraqiten respektivisht hartat e izolinjave

të ngarkueshmërisë (PP) dhe rezistencës së dukshme elektrike, gjithashtu me programin

Geosoft. Ngarkueshmëria shprehet në milisekonda (matur me IPR-7).

Fig.38. Harta gjeologjike e zonës së vrojtimit në Gllamë


Faqe 87

Fig. 38a. Profilet e PP dhe ρd në rajonin e Gllamës (vrojtimet e Geozavod, Beograd)


Faqe 88

Fig. 39. Harta e PP e rajonit të Gllamës e ripërpunuar në Geosoft

Në hartën e PP vërehet një brez me sfond të ngritur të parametrit të ngarkueshmërisë në pjesën

VL- të saj, i cili rrethohet nga vlera Mt = 10 mS. Brenda këtij brezi dallohen disa anomali

lokale në pjesën VP dhe JL të tij të cilat marrin vlerat maksimale prej 30 mS dhe 36 mS

respektivisht në Pr 1/270, Pr 3/230 dhe Pr 10/230 dhe Pk12/230 Në të dy rastet, anomalia e

PP mbetet e hapur në shtrirje. Pjesa jugperendimore e brezit anomal të PP shoqërohet me

vlera të larta të rezistencës së dukshme, gjë që shpjegohet me prezencën e shjkëmbinjëve

karbonatikë.


Faqe 89

Fig. 40. Harta e ρd e ripërpunuar në Geosoft

Në pjesën VL vërehen edhe ulje të ndjeshme të rezistencës, që veç faktorit litologjik (rreshpet

e ndryshme) duhet të lidhen edhe me prezencën e mineralizimit polimetalor e thyerjeve

tektonike.

Ripërpunimi i rezultateve të vjetra në plan i PP/Rezistencës ka nxjerr në pah një sërë

anomalish interesante (përreth profilave I, VIII dhe X), të cilat duhet të bëhen objekt i

detalizimeve në të ardhmen me teknikën e “Prerjes Reale” e më tej verifikimit me shpime.Për

caktimin e trashësisë së gëlqeroreve të Jurasikut është mirë të përdorën sondimet elektrike


Faqe 90

vertikale të Rezistencës së Dukshme me shemën 4 elektrodëshe simetrike Schlumberger. Këto

sugjerime do të realizohen me projekt të veçante kërkimi.

4.3. Rajoni Artane

Rajoni i Artanës është i njohur për vendburimet polimetalore, të cilët janë në shfrytëzim e

sipër dhe si të tillë, përbëjnë një objekt mjaft interesant për vrojtime eksperimentale me

teknikën e “Prerjes Reale” të Polarizimit të Provokuar dhe Rezistencës së Dukshme. Në ketë

rajon u zgjodhën dy objekte, njeri në veri të minierës (1.5 km) dhe tjetri brenda vendburimit,

në pjesën jugore të tij.

4.3.1. Artana Veriore

Ky objekt u zgjodh pas një rikonjicioni të pozicionit hapësinor të zonës së planifikuar për

vrojtime eksperimentale, bazuar ne zonat e mineralizuara me sulfure polimetalore të plumbit

dhe zinkut, të cilat janë hasur këtu në vendin e quajtur “Munishaj”, Marevc (Fig.41).

Fillimisht u krye një rilevim gjeologjik i sektorit me interes, në të cilin u evidentua ndërtimi

gjeologo-tektonik, shtrirja, rënia e shkëmbinjve, shfaqjet e mineralizuara dhe pastaj u

përcaktua pozicioni i profilit gjeoelektrik për studim (Pr I-I). Një nga arsyet kryesore qe iu

larguam trupave xeherore të minierës për eksperimente ishte influenca e zhurmave elektrike të

shkaktuara nga pajisjet elektrike nëntokësore të minierës dhe hekurishtet e ndryshme në

sipërfaqe të saj. Arsye tjetër ishte gjithashtu prezenca e disa anomalive EM ajrore në sektorin

e Marevcit, të cilat kishim rast t’i detalizonim me metodat elektrometrike sheshore.


Faqe 91

Fig.41. Harta gjeologjike me profilin elektrometrik në pjesën veriore të Artanës


Faqe 92

4.3.1.1 Metodika e vrojtimit të studimeve elektrometrike

Profili I-I u vendos kryq shtrirjes së formacioneve gjeologjike, me azimut të shtrirjes 660, dhe

gjatësi 1,500 m (Fig. 41). Si skemë rikonjicionale u përdor ajo e gradientit të mesëm me

gjatësi AB = 1,500 m, MN = 50 m dhe hap 50 m. Më tej, për detalizimin e anomalive të

PP/Rezistencës të fituar në këtë profil u përdor teknika e “Prerjes Reale” me skemat e

gradientit të shumëfishtë, duke siguruar thellësi studimi nga 300 m në 60 m.

Vrojtimet u kryen me marresin IPR-11 dhe Dhënësin TSQ-3 kW, të cilët siguronin sinjal të

mjaftueshëm për thellësinë e studimit 300 m. Zhurmat elektrike parazitare të minierës ishin në

kufijte minimale. Rryma e aplikuar në tokë ishte në diapazonin 400 mA – 1,200 mA, e cila

siguronte një amplitudë të mire të sinjalit parësor dhe atij dytësor. Nga vrojtimet përsëritëse

rezultoi se cilësia e matjeve të PP dhe ρd ishte brenda gabimit mesatar kuadratik të lejuar (me

pak se 10 %).

4.3.1.2. Analiza e rezultateve te studimeve elektrometrike

Në Fig.41 jepet harta gjeologjike e zonës së Marecit, në Artanën veriore, së bashku me

profilin ku u kryen vrojtimet eksperimentale të PP/Rezistencës. Nga ana gjeologjike ky profil

vendoset rreth 1.5 km në VP në shtrirje të trupave polimetalore të minierës së Artanës, në të

njejtin brez të mineralizuar.

Sikurse shihet në “Prerjen Reale” të PP dhe ate të Rezistencës (Fig.42 dhe 43), janë fituar dy

anomali me interes të parametrave të ngarkueshmërisë dhe rezistencës elektrike. Nga

pikëpamja gjeologjike zona e pare anomale shtrihet në territorin e zonës tektonike të

rreshpeve Paleozoike, rreshpeve sericitike, kuarc sericitike dhe thjerrëzës së gëlqeroreve të

mermerizuar, amfiboleve, ndërsa anomalia e dytë shtrihet në rreshpe Paleozoike me ndërfutje

të amfiboleve dhe gëlqeroreve të mermerizuar në pjesën lindore. Në afërsi të anomalisë

shtrihen gnajs biotitet (Fig. 41). Si të tilla, ato reflektohen me vlera të ulëta (rreshpet

sericitike) apo të rritura (gëlqerorët) të parametrit të ρd. Mineralizimi sulfur polimetalor i

mundshëm dhe zonat e dobësuara tektonike ndikojnë gjithashtu në uljen e ρd. Figura 42 dhe

Figura 43 paraqesin respektivisht tablonë e përhapjes së parametrave të PP dhe ρd në “Prerjen

Reale" të kryer në profilin I-I’. Anomalia e parë e PP vendoset midis piketave -550 dhe -375


Faqe 93

(Fig 42) dhe e ka intensitetin maksimal në thellësinë 120 m nga sipërfaqja. Vlera maksimale e

ngarkueshmerise arrin këtu nderi 164.6 mV/V, ndërsa në thellësinë minimale të studimit (40

m) ajo zbret ne 123.6 mV/V.

Anomalia mbetet e hapur edhe poshtë thellësisë 200 m. Në “Prerjen Reale” të ρd vërehet një

sektor me rezistence të ulët në Pk -550, i cili mund të reflektoje një trup xeheror polimetalik

masiv ose edhe një zonë shkëmbinjësh të dobësuar të zonës tektonike (filitike) që që ka

shërbyer si rruge për kalimin e mineralizimit polimetalor.

Në Pk -300 vërehet një ngritje e ρd deri 261.5 Ohmm, që mund të interpretohet me prezencen

e shkëmbinjve gëlqerore në këtë sektor. Të gjitha këto fakte të shpien në përfundimin se

anomalia e PP e fituar nga këto vrojtime eksperimentale përfaqëson një objekt me shumë

interes verifikimi për mineralizimin polimetalor pranë piketës -450, që nuk është provuar nga

asnjë punim i vjetër kerkimi.

Anomalia e dytë e PP fitohet në qendër të profilit, midis Pk -25 dhe Pk -100, në thellësinë

maksimale 300 m, me intensitet maksimal te ngarkueshmerise 184.4 mV/V. Anomalia ka një

zhvillim më të vogël edhe në thellësin 120 m, në Pk 0. Nga “Prerja Reale”e ρd (Fig.43) vihet

re një anomali me vlera të ulëta të këtij parametri në të njejtin pozicion me atë të PP. Në

thellësitë maksimale prej 300 m fitohen vlera të ulëta prej 40-53 Ohm.m në sfondin prej 100 -

150 Ohm.m.


Faqe 94

Fig.42. “Prerje Reale” e PP ne Profilin I – I’, Marec, Artane


Faqe 95

Fig.43. “Prerja Reale” e Rezistences së Dukshme në Profilin I – I’, Marec, Artane


Faqe 96

4. 3.1.3. Analiza e rezultateve të studimeve EM ajrore

Profilet EM ajrore në Fushë Frekuence, të kryer në vitin 2007 në ketë sektor, në kuadrin e

vrojtimit të gjeofizikes Ajrore të Kosovës jepen në Fig.43, në të cilen është paraqitur

gjithashtu ndërtimi gjeologjik i zonës dhe pozicioni i profili elektrometrik sheshor I-I’. Në

Fig. 44 – 51 paraqiten hartat EM ajrore të frekuencave 09 kHz, 3 kHz, 12 kHz, 25 kHz të

këtyre vrojtimeve EM ajrore. Ndërsa në Fig. 52 – 56, në profilet 1305 - 1309, paraqitën

prerjet gjeoelektrike të Rezistences së Dukeshme të derivuara nga vrojtimet EM ajrore.

Vrojtimi me frekuenca të ndryshme i parametrave EM ajrore krijon mundësinë e pllotimit të

këtyre parametrave sipas thellësive të ndryshme të studimit, deri në 150 m.

Në Fig. 44 paraqiten rezultatet e studimit EM ajror të frekuencës 25 kHz në formën e hartës së

izolinjave të ρd. Anomalia e rezistencës së dukshme nga piketa -450 deri te -750 ka vlera të

ulëta, që variojne prej 46 deri 65 Ohm.m. Ajo vazhdon në pjesën perëndimore edhe jashtë

objektit tonë të studiuar me tekniken e “Prerjes Reale” me një rezistencë të dukshme 32

Ohm.m. Gjeologjia e sektorit të kësaj anomalie karakterizohet nga rreshpet Paleozoike, filite

dhe kuarc-sericitike, në kontakt me gëlqerorët e mermerizuar në kufirin tektonik të tyre.

Anomalia me vlera të ulëta të ρd e fituar me “Prerje Reale” të rezistencës (Fig.45) në Pk -200

deri Pk 200 në thellësin 300 m nuk vërehet në këtë vrojtim, për shkak të thellësisë së vogël që

ka frekuenca 25 kHz (30 m).


Faqe 97

Fig. 44 Harta gjeologjike me profilimet EM ajrore, rajoni Artana Veriore


Faqe 98

Fig.45. Harta e izolinjave të ρd për frekuencën 25 kHz, rajoni Artana Veriore


Faqe 99

F

i

g

.

4

5

.

H

a

r

t

a

e

i

Fig.46. Harta e zolinjave të ρd për frekuencën 25 kHz me gjeologjine, rajoni Artana Veriore


Faqe 100

Fig.47. Harta e izolinjave të ρd per f=12 kHz, rajoni Artana Veriore


Faqe 101

Fig.48. Harta e izolinjave të ρd për f = 12 kHz me gjeologjine, rajoni Artana Veriore


Faqe 102

Fig.49. Harta e izolinjave të ρd per f=3 kHz, rajoni Artana Veriore


Faqe 103

Fig.50. Harta e izolinjave të ρd për f = 3 kHz me gjeologjine, rajoni Artana Veriore


Faqe 104

Fig.51. Harta e izolinjave të ρd për frekuenca 0.9 kHz, rajoni Artana Veriore


Faqe 105

Fig.52. Harta e izolinjave të ρd për frekuenca 0.9 kHz me gjeologjine, rajoni Artana Veriore


Faqe 106

Sikurse shihet, nga këto harta të rezistencës së dukshme të vrojtimeve EM ajrore për

frekuenca të ndryshme, vërehen ndryshime të këtij parametri për këto frekuenca, të cilat

lidhen me thellësi të ndryshme studimi. Frekuencat më të larta reflektojnë thellësitë e vogla,

ndërsa frekuencat e ulëta reflektojnë thellësitë e mëdha.

Studimet EM ajrore të frekuencës 0.9 kHz reflektojnë afërsisht thellësinë 150 m. Anomalia e

parë e rezistencës së dukshme e fituar në “Prerjen Reale”, përreth piketave -400 dhe -600

vazhdon të jetë e pranishme në këtë frekuencë të vrojtimeve EM ajrore dhe ka intensitet edhe

më të lartë se frekuenca pransipërfaqësore 25 kHz.Bazuar në dimensionin e saj në plan, ka më

shumë të ngjarë që ajo të lidhet me rreshpet me rezistencë të ulët, që shtrihen përgjatë thyerjes

tektonike që kontrollon mineralizimin e Përroit të Ngjyrosur më në juglindje.

Përsa i përket anomalisë së dytë të rezistencës së dukshme në “Prerjen Reale” në qendër të

profilit I-I’, ajo nuk reflektohet në informacionin e hartës së ρd EM ajrore të frekuencës 0.9

kHz, mbasi thellësia e vendosjes së saj është mbi 150 m. Kujdes duhet treguar në pjesën JL të

kësaj anomalie të “Prerjes Reale”, mbasi në profilin gjeofizik ajror 1306, rreth Pk 0 fitohet

anomali (Fig.53) me vlera të ulëta të ρd në thellësitë mbi 100 m. Këtu rekomandohet të

kryhet në të ardhmen një “Prerje Reale” e PP/Rezistencës.

Në profilin 1305, anomalia me rezistencë të ulët, e cila vendoset ndërmjet Pk -550 dhe Pk -

900, për frekuencat 3 Khz deri në 0.9 Khz, jashtë profilit eksperimental I-I’, mbetet e hapur

në thellësi.


Faqe 107

Fig.53. Rezistenca e dukshme (ρd), Pr 1305, Artana Veriore

Fig.54. Rezistenca e dukshme (ρd), Pr 1306, Artana Veriore


Faqe 108

Fig.55. Rezistenca e dukeshme (ρd) Pr 1307, Artana Veriore

Fig.56. Rezistenca e dukeshme (ρd) Pr 1308, Artana Veriore


Faqe 109

Fig .57. Rezistenca e dukeshme (ρd) Pr 1309, Artana Veriore


Faqe 110

Në profilin Pr 1309, anomalia ndërmjet piketave Pk -600 dhe Pk -850 mbetet e hapur në

thellësi. Po kështu, edhe në këtë profil vërehet një anomali tjetër në Pk 0, me një gjerësi 80 m,

e cila mbetet e hapur në thellësi.

Në Fig.58 jepet një paraqitje tredimensionale e profilave EM ajrore të Rezistences së

Dukeshme të vrojtuar në afërsi të Pr sheshor I-I’. Anomalitë EM ajrore të evidentuara në keto

profila duhet të sherbejnë si bazë për vendosjen e vrojtimeve elektrometrike sheshore me

teknikën e “Prerjes Reale” të PP /Rezistencës në të ardhmen.

Fig.58 Paraqitja tredimensionale e parametrit të ρd të profilimeve EM ajrore

4.3.2. Artana Jugore

4.3.2.1. Metodika e vrojtimit të studimeve elektrometrike

Një nga detyrat kryesore të këtij studimi ka qenë vrojtimi eksperimental me metodat e

PP/Rezistencës mbi një vendburim polimetalor të njohur në pjesën lindore të Kosovës. Për

ketë qellim, u përzgjodh një profil (D-D’), kryq me shtrirjen e përgjithshme të strukturave

gjeologjike dhe mineralizimit, me azimuth 86°, në një sektor të përshtatshëm në minierën e


Faqe 111

Artanës Jugore (Fig.59). Në përzgjedhje u synua jo vetëm prezenca e mineralizimit

polimetalor, por edhe shmangia e objekteve metalike sipërfaqësore, që mund të krijonin

zhurma artificiale në vrojtimet e parametrave të ngarkueshmerise dhe rezistencës elektrike . U

konstatua se zhurmat elektrike të minierës ishin periodike dhe mund të gjendeshin intervale

relativisht të gjata kohe për matje të pastra.

Gjatësia e profilit ishte 2,000 m dhe në te u kryen matje në një interval prej 1,000 m në qendër të tij.

U përdor teknika e “Prerjes Reale” të PP/Rezistencës me skemën e gradientit të shumëfishte.

Si skemë maksimale u përdor A1B1 = 2,000 m, ndërsa ato me pranë sipërfaqes kishin

respektivisht dimensionet A2B2 = 1,500 m, A3B3 = 1,000 m dhe A4B4 = 500 m, ndërsa

distanca midis elektrodave potenciale (MN) dhe hapi i vrojtimit u mbajtën kudo 50 m.

Këto vrojtime u kryen me aparaturën e re elektrometrike të kompanisë gjeofizike “RAF

Geophysics Shpk” ne Kosove (Fig.32), të përberë nga dhënësi VIP-10 kW dhe marrësi

ELREC-PRO, prodhuar nga IRIS Instruments, France. Aparatura funksionon në Fushë Kohë

dhe në rastin tone u përdoren impulse kohe T = t = 2 sek. Avantazhet e vrojtimit me ketë

aparature elektrometrike qëndrojnë në:

- Fuqia e madhe e dhënësit (10 kW), e cila rrit thellësinë e studimit dhe cilësinë

e matjeve

- Vrojtimi i njëkohshëm i 10 dipoleve marrës, që duke e vendosur aparatin

marrës në qendër të profilit, me ane të 2 grupeve prej 10 dipolesh secili,

krijohet mundësia e vrojtimit të 20 matjeve pa lëvizur nga vendi, për një

periudhe kohe prej 5 - 10 minuta. Duhet thënë gjithashtu, se vetëm skema e

gradientit të mesëm lejon një avantazh metodik të tille me ketë aparat marrës.

- Nëpërmjet filtrave të zhurmave 50 Hz dhe atyre të rastit, matjet me ketë

aparature janë mjaft të pastra kundrejt zhurmave dhe në ketë mënyrë shtojnë

aftësitë zgjidhese të aparaturës si në thellësi të mëdha ashtu dhe në resolucionin

e trupave paralel, pranë njeri tjetrit.

- Nëpërmjet saktësisë së lartë të matjeve të lakores së shuarjes (20 pika vrojtimi)

sipas mënyrës Cole-Cole, krijohet mundësia e përcaktimit të parametrave

Spektrale te PP, të cilët hedhin dritë mbi teksturën e mineralizimit (Alikaj P,

1989, Likaj N, 1990).


Faqe 112

Fig.59. Harta gjeologjike me profilin eksperimental elektrometrik D-D’


Faqe 113

Fig. 60. Prerja gjeologjike sipas profilit D-D’, Artana Jugore


Faqe 114

Rryma e aplikuar në tokë ishte në diapazonin 400 mA – 7,000 mA, e cila siguroi një

amplitude te mire te tensionit parësor dhe atij dytësor. Bazuar në matjet përsëritëse, gabimi

mesatar kuadratik i ngarkueshmerisë rezultoi σM < 5%, ndërsa ai i rezistencës σρ < 3 %.

4.3.2.2. Analiza e rezultateve te studimeve elektrometrike

Nga pikëpamja gjeologjike profili i vrojtuar D-D’ shtrihet brenda territorit të përhapjes së

shkëmbinjve rreshpore të përbërë nga filite, rreshpe amfibolite, kuarc-sericitike, gëlqerorëve

të mermerizuar, andeziteve, brekçeve vullkanike e tektonike. Si të tilla, ato reflektohen me

vlera të ulëta (brekçet vullkanike e tektonike) apo të ngritura (kuarc-sericitet, gëlqeroret e

mermerizuar) të parametrit te ρd. Natyrisht, mineralizimi sulfuror polimetalor masiv ndikon

gjithashtu në uljen e ndjeshme të parametrit të rezistencës elektrike, por në ndryshim nga


Faqe 115

Fig.61. “Prerje Reale” e PP, Artana Jugore


Faqe 116

brekçet vullkanike e tektonike, karakterizohet nga vlera të larta të parametrit të

ngarkueshmerise (PP). Mineralizimet sulfure të shpërndara nuk ndikojnë në uljen e

rezistencës elektrike të shkëmbinjve mbartës, por përsa i përket parametrit të ngarkueshmerise

ai ngrihet mjaft në këto mjedise. Për të arritur në këto konkluzione janë shfrytëzuar edhe

shumë matje laboratorike të kryera për mineralizimet sulfure në shkëmbinj analoge nga

studime të ndryshme (Alikaj P. 1990, Frangu S. 2005).

Ne Fig.61 paraqitet “Prerja Reale” e PP, e vrojtuar mbi profilin eksperimental D-D’. Në

qendër të profilit, pranë Pk 0 vërehet një anomali intensive e ngarkueshmërisë me maksimum

prej M5 = 66.7 mV/V në thellësinë 120 m. Anomalia zvogëlohet në M5 = 56.9 mV/V në

thellësinë 350 m. Sikurse shihet nga materiali gjeologjik i vendburimit, i verifikuar me

shpime, anomalia ka lidhje të qartë hapësinore me prezencën e mineralizimit polimetalor

sulfuror me teksture pikezimore e masive. Të dy trupat xeherore masive janë pranë sipërfaqes

dhe bien me kënd mesatar drejt perëndimit. Ata shoqërohen gjithashtu nga zona të fuqishme

minerale me pikëzime sulfuresh, të cilat kanë forme të çrregullt dhe në prerje janë vendosur

sipas dokumentimit të shpimeve. Trupi i sipërm xeheror dhe zonat minerale pranë sipërfaqes

janë të alteruara fuqimisht.

Ne Fig.62 paraqitet “Prerja Reale” e Rezistencës së profilit D-D’. Sikurse shihet, në sektorin

e anomalisë qendrore të PP, vlerat e rezistencës së dukshme janë relativisht të ulëta, 65 – 90

Ohm.m, në një sfond të përgjithshëm prej mbi 100 Ohm.m. Vlen të përmendet një brez me

vlera edhe me të ulëta të ρd (27 – 45 Ohm.m), i cili ne pjesën e sipërme reflekton prezencën e

mineralizimit sulfur masiv dhe shkëmbinjve të alteruar pranë Pk 0, ndërsa pak më në lindje

(Pk 50 – 150), lidhet me prezencën e brekçeve tektonike me rënie të fortë perëndimore.

Gjatë matjeve eksperimentale mbi trupat e njohur, në pjesën perëndimore të profilit D-D’

është fituar një anomali mjaft intensive e PP, midis piketave -450 dhe -250, me intensitet

maksimal prej M5 = 92.4 mV/V, në Pk -375, në thellësinë rreth 280 m. Anomalia mbetet e

hapur drejt thellësisë, ndërsa në drejtim të sipërfaqes ajo ka një shuarje të shpejtë vertikale,

duke filluar nga thellësia 140 m. Në afërsi të Pk -250 anomalia ka një shuarje më të ngadaltë

vertikale, por meqenëse nuk kemi kryer matje më të cekta nuk mund të përcaktojmë se sa i

afrohet sipërfaqes ky degëzim i saj. Anomalia e PP bashkëshoqërohet mjaft qartë me një

anomali intensive me vlera të ulura ne “Prerjen Reale” të Rezistencës së Dukshme, duke fituar

vlerën minimale prej 6 Ohm.m atje ku është fituar vlera maksimale e ngarkueshmerise. Në

ngritjen e vlerave të rezistencës në krahun lindor të kësaj anomalie (Pk -200 deri Pk -150)


Faqe 117

Fig.62 “Prerje Reale” e ρd, Artana Jugore


Faqe 118

ka kontribut edhe forma negative e reliefit (lugina), i cili është me i madh për skema më të

shkurtra vrojtimi, ose e thënë ndryshe, për thellësi më të vogla studimi.

Për detalizimin e kësaj anomalie PP/Rezistence në shtrirje, u kryen vrojtimet edhe në dy

profila të shkurtër (disa qindra metra), të vendosur 100 m në veri e jug të Pr D-D’. Ne Fig.63

dhe Fig.64 paraqiten hartat e PP dhe Rezistencës se Dukshme të këtij sektori anomal. Në të dy

këto harta, vërehet se anomalia ka forme elipsoidale, me intensitet maksimal në profilin

qendror, por me vazhdueshmëri të saj në shtrirje në të dy drejtimet. Përputhja e parametrave

gjeoelektrike të M5 dhe ρd në ketë anomali, si dhe afërsia me trupat e njohur të vendburimit

polimetalor të Artanës, i jep asaj një rendësi të veçante për detalizim në shtrirje si dhe

verifikim me shpime në të ardhmen. Shpimi Sh-28 i paraqitur ne “Prerjet Reale” është ne kufi

të kësaj anomalie dhe i ç’vendosur rreth 35 m me në jug të profilit eksperimental D-D’. Në te

nuk është venë re mineralizim, por në metrat e fundit të thellësisë maksimale (302.9 m) është

intersektuar argjilizim, i cili është një tipar karakteristik i afërsisë me trupat xeherore masive.

Prania e vlerave të larta të polarizueshmërise si dhe vlerave mjaft të ulëta të rezistencës së

dukshme në ketë anomali i jep asaj një interes të veçante verifikimi me shpime, për zbulimin

e mineralizimit sulfur polimetalor. Bazuar në modelimet fizike të PP/Rezistencës (shih figurat.

61, 62) dhe hartat e të njëjtëve parametra për thellësitë maksimale (Fig. 63 dhe 64),

interpretimi i përafërt i formës se eksitusit të kësaj anomalie mund të përafrohet me një

kollone thuajse vertikale, me vijueshmëri të konsiderueshme në thellësi (ndoshta qindra

metra). Për ketë qellim, rekomandohet kryerja e matjeve për nivele më të thellë të “Prerjes

Reale” të PP/Rezistencës përpara kryerjes së shpimeve. Gjithashtu, rekomandohet kryerja e

profileve të vrojtimeve elektrometrike rilevuese me skemën e gradientit të mesëm në shtrirje

të kësaj anomalie interesante, mbasi ajo mund të përfaqësoje një nivel mineralizimi të

panjohur në perëndim të vendburimit polimetalor të Artanës.

Në “Prerjen Reale” të PP (Fig. 61) vërehet edhe një anomali tjetër e parametrit të

ngarkushmërisë (M5) midis piketave 100 dhe 250, me intensitet deri 56.5 mV/V, në sfondin e

ngritur prej 40 mV/V, me zhvillim me pranë sipërfaqes. Nga pikëpamja e parametrit të

rezistencës elektrike (Fig.62) ajo ka karakteristika të përafërta me anomalinë në qendër të

profilit, por me vlera pak më të larta në thellësi. As në ketë zonë nuk ka shpime kërkimi dhe

gjasat janë që të kemi një mineralizim analog me atë që ndodhet në qendër të profilit D-D’

pranë sipërfaqes. Një variant interpretimi mund të supozoje që ky sektor i mineralizuar të jetë


Faqe 119

Fig. 63. Harta e PP, Artana Jugore


Faqe 120

Fig.64. Harta e ρd, Artana Jugore


Faqe 121

vazhdimi në ngritje i mineralizimit pranë sipërfaqësor përreth Pk 0, por i shkëputur me ulje

nga tektonika bllokore dhe i vendosur paralelisht me në lindje. Mendojmë se edhe ky sektor

anomal meriton vëmendje në të ardhmen, me vijim të vrojtimeve elektrometrike në shtrirje të

tij e me tej me shpime.


Faqe 122

KAPITULLI V

5.0. PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME

Kërkim/zbulimi i mineralizimeve polimetalore në rajonin e Artanës, Binçës, e me gjerë në

Kosovë duhet t’i përgjigjet nivelit të sotëm të studimeve me metoda komplekse gjeologjike –

gjeofizike – gjeokimike. Në ketë kuadër, vrojtimet elektrometrike me metodat e Polarizimit të

Provokuar dhe Rezistencës Elektrike marrin një përparësi, falë vetive gjeoelektrike të këtyre

mineralizimeve.

Kryerja e disa cikleve eksperimentale afatshkurtera ne vitin 2004 ne Bince, komuna Viti dhe

vitet 2010 e 2013 ne minierën e Artanës, me vrojtime elektrometrike të metodave të PP dhe

Rezistencës Elektrike, sipas teknikës së “Prerjes Reale”, nxorri në pah disa përfundime dhe

rekomandime te rëndësishme:

a) Metodat e PP dhe Rezistencës Elektrike sipas teknikes se “Prerjes Reale” janë efektive

në përvijimin e pozicionit hapësinor të mineralizimit sulfur polimetalor të pjesës

Lindore të Kosovës. Vrojtimet e kryera në një sektor të vogël në Binçë evidentuan dy

anomali të PP mbi zona të njohura minerale e jashtë tyre, deri në një thellësi prej 120

m nga sipërfaqja e tokës.

b) Në Binçë rreth Pk. 300 në te tre profilet fitohet një anomali interesante e PP, e

shoqëruar pjesërisht edhe me vlera të ulura të parametrit të rezistencës elektrike. Nga

“Prerja Reale” e PP rezulton se anomalia fillon në nivelin rreth 50 m nga sipërfaqja

dhe mbetët e hapur edhe në thellësinë 120 m. Punimet e vjetra minerare kanë

verifikuar vetëm disa pjesë periferike të kësaj anomalie dhe tregojnë se ajo ka natyrë

xeherore polimetalore.

c) Rekomandohet vazhdimi i punimeve të mëtejshme elektrometrike të PP e Rezistencës

Elektrike me “Prerje Reale” me të njëjtin rrjet vrojtimi (50 x 25 m), si në drejtim të

veriut ashtu dhe në atë të jugut (Binçë).


Faqe 123

d) Rekomandohet kryerja e një “Prerje Reale” të PP/Rezistencës mbi anomalinë e dytë të

PP (pranë Pk 400 te Pr 1), për të përvijezuar pozicionin hapësinor të nxitësit të saj.

e) Rekomandohet kryerja e një shpimi vertikal në Pr 2, Pk 300, i cili ka për detyrë

verifikimin e anomalisë së PP deri në thellësinë 150 m nga sipërfaqja.

f) Në Profilin I-I’ , në Marec janë fituar dy anomali interesante të PP rreth Pk -300 dhe

Pk 0 te shoqëruara me vlera të ulta të parametrit të rezistencës elektrike. Nga “Prerja

Reale” e PP rezulton se anomalia e pare fillon në nivelin rreth 50 m nga sipërfaqja dhe

mbetët e hapur edhe në thellësinë 250 m. Shpimet kërkimore të vjetra kanë verifikuar

vetëm pjesët periferike të kësaj anomalie dhe tregojnë se ajo ka natyrë xeherore

polimetalore.

g) Anomalia e dytë në profilin e I-I’ në Pk 0 në thellësinë 250 m fillon me vlera mjaft te

larta te PP dhe bashkeshoqerohet gjithashtu me vlera te ulta të parametrit të rezistencës

elektrike te dukeshme. Ajo mbetët e hapur në thellësinë 250 m.

h) Rekomandohet vazhdimi i punimeve të mëtejshme elektrometrike të PP e Rezistencës

Elektrike me “Prerje Reale” me të njëjtin rrjet vrojtimi (100 x 50 m), në drejtim të

veriut (Marec).

i) Rekomandohet kryerja e një shpimi vertikal në Pr I-I’, Pk -300, i cili ka për detyrë

verifikimin e anomalisë së PP deri në thellësinë 250 m nga sipërfaqja nje shpimi

vertikal mbi anomaline e dytë, në Pk 0, me thellësi mbi 300 m.

j) Në Profilin D-D’ , në Artanë vërehet një përputhje e mirë e mineralizimit të njohur

polimetalor me anomalitë e PP të fituara në “Prerje Reale”. Për më tepër, rreth Pk -375

është fituar një anomali intensive interesante e PP, e bashkëshoqëruar me vlera të ulëta

të parametrit të rezistencës elektrike te dukeshme.

k) Rekomandohet vazhdimi i punimeve të mëtejshme elektrometrike të PP e Rezistencës

Elektrike me “Prerje Reale” me të njëjtin rrjet vrojtimi (100 x 50 m), në drejtimin

verior dhe jugor te pozicionit të profilit D-D’ në Artanë.


Faqe 124

l) Rekomandohet kryerja e një shpimi në Pr D-D’, pranë Pk -375, i cili ka për detyrë

verifikimin e anomalisë së PP deri në thellësinë 400 m nga sipërfaqja.


Faqe 125

R E F E E N C A

• Alikaj P. 1981 - Modelimet fizike te “Prerjeve Reale” me skemën e gradientit te

shumëfishte. Fondi i Ndërmarrjes Gjeofizike Tirane.

• Alikaj P. 1989 - Studimi i Karakteristikave Spektrale te Polarizimit te Provokuar ne

kërkimin e xeheroreve sulfure te pasur. Disertacion për kërkimin e gradës shkencore

“Doktor i Shkencave”. Fakulteti i Gjeologjisë dhe i Minierave, Universiteti i Tiranes.

• Alikaj P. and Gordon R. 1999 - A Geophysical Tool for Mexican Geological Environments.

Paper presented at the Zacatecas Siglo XXI, Zacatecas, Mexico.

• Durmishaj B., 2007 - Potenciali dhe perspektiva e vendburimeve të fushës xeherore

“Hajvali-Badovc-Kishnicë" bazuar në studimet gjeologo – gjeokimike. Disertacion i

dotorates, Fakulteti Gjeologji-miniera , Universiteti politeknik i Tiranes.

• Fetahaj B. 2006 - Gjendja dhe përspektiva e vendburimit të Artanës, Tezë e

magjistratures, Fakulteti i Xehetarise-Metalurgjise, Universiteti i Prishtines.

• Frasheri A, Avxhiu R., 1973 - Material plotesues per problemet e elektrometrise (PP).

Tekst i pershtatur. Botim i Universitetit te Tiranes.

• Frashëri A., Avxhiu R., Malaveci M., Alikaj P., Leci V – ELEKTROMETRIA. Tekst mësimor i

Shtëpisë Botuese te Librit Universitar, Tirane, 1986.

• Frashëri A,1987 - Studimi përhapjes së fushes elektrike në mjedise gjeologjike heterogjenë dhe

efektiviteti i elektrometrisë detare në studimin e strukturës Durrës-Kepi i Pallës. Disertacioni për

gradën shkencore “Doktor i shkencave”.

• Frasheri A., Lubonja L. Alikaj P. 1995 - On the application of geophysics in the

exploration for copper and chrome ores in Albania. Geophysical Prospecting, 1995, 43,

743-757.

• Frasheri A., Avxhiu R., Frasheri N., 1988 - Ndikimi i pozicionit te skemes vrojtuese

elektrometrike ndaj trupit xeheror ne pervijimin e anomalive te polarizimit te provokuar

gjate kerkimit te bakrit dhe te kromit". Bul. Shkencave Gjeologjike Nr. 3, f. 143-154.

• Frashëri A. and Frashëri N, 2000 - Finite element modelling of IP anomaly effect from bodies of

any shape located in ragged relief area. Journal of Balkan Geophysical Society,Vol 3, No.1,

February 2000 p.3 – 6 .


Faqe 126

• Frashëri A., Alikaj P., Frashëri N., Çanga B., 2002 - Dipole - dipole array configuration

in the framework of the reciprocity principle. 3rd Congress of Balkan Geophyiscal

Society. Sofia 24-28 May, 2002. Bulgaria.

• Frashëri A., Beqiraj G., Frashëri N. 2008 - A review on application of geophysical methods

for exploration of copper and chrome ores in Albania. (In English), A Monogrph, Publ.

Academy of Sciences, Tiranë.

• Frangu S., Fetahaj B, 2000 - Elaborati gjeologjik i vendburimit të Artanës, Fondi i

dokomenteve profesionale, Shërbimi Gjeologjik i Kishnice-Hajvali-Artanës

• Frangu S., Alikaj P., Shala F., Shabani M. - Application of electrical prospecting

methods in search for polymetallic mineralization in Bince region, Kosovo, ISSN 1314-

2704 DOI: 10.5593/sgem2011.

• Hyseni S., 2000 - Veçorite metalogjenike të mineralizimeve polimetalore të fushës

xeherore Hajvali-Badovc-Kishnicë. Disertacion i doktorates, Fakulteti i Gjeolgjise dhe

Minierave, Universiteti Politeknik i Tiranes.

• Ilia M, 1980: Kontaktne pneumatolitske i hidrotermalne promene u vulkanskim stenama

kopaonicke oblasti., Rudarsko-metalurski-hemijski kombinat "Trepća", Zvećan.

• Kandić M., Simić O., Micić L., 1970 - Metalogenske karakteristike rudnog pola

"Trepća". Rudarsko-metalurski-hemijski kombinat "Trepća", Zvećan.

• Kearey P., Brooks M. and Hill I. 2002 – An Introduction to Geophysical Exploration. Third

Edition. Blackwell Science Ltd, Oxford, GB.

• Kurtanović, R, 1984 - Ocena potencialnosti Pb-Zn u lezistu "Trepća" Stari Trg.

Magistarska teza, Rudarsko-geoloski fakultet, Beograd.

• Langore L., Alikaj P. and Gjovreku D. 1989 - Achievements in the copper sulphide

exploration in Albania with IP and EM methods. Geophysical Prospecting , Vol. 37, Nr. 8.


Faqe 127

• Li, Y., and D. W. Oldenburg, 1992 - Approximate inverse mappings in DC resistivity

problems: Geophysical Journal International, 109, 343-362.

• Li Y., and D. W. Oldenburg, 2000 - Incorporating geologic dip information into

geophysical inversions: Geophysics, 65, no. 1, 148-157.

• Lubonja L., Frashëri A., Avxhiu R., Duka B., Alikaj P., 1985 - Disa vrojtime per rritjen e

thellesise se studimeve dhe kerkimeve gjeofizike per mineralet e dobishme". Bul.

Shkencave Gjeologjike Nr. 3, F. 33-52.

• Ostrosi B., 1990 - Metalogjenia dhe strukturat e fushave xeherore. Shtepia Botuese e

Librit Universitar, Tiranë.

• Osmani S., Korini Th. 2001 - Gjeostatistika dhe trajtimi i të dhënave (Pjesa I). Shtepia

Botuese e Librit Universitar, Tirane.

• Phillips, N., D. W. Oldenburg, J. Chen, Y. Li, and P. S. Routh, 2001 - Cost effectiveness

of geophysical inversions in mineral exploration: Applications at San Nicolas: The

Leading Edge, 20, no. 12, 1351-1360.

• Pruthi V., 1986 - Savremena metodologija proucavanja regionalne geoloske gradje podrucja

SAP Kosovo sa posebnim osvrtom na metodolgiju i prognozu mineralnih sirovina. Dokt.

disertacija, Rud.-Metalurski Fakultet, Universitet u Prishtini.

• Tashko A., Jorgo V., 1988 - Bazat e gjeokimisë (I dhe II). Shtepia Botuese e Librit

Universitar, Tiranë.

• Digital Geological Map of Kosovo Ferizaj K-34-55; 1:100 000; Beak Consultants GmbH

Am St. Niclas Schacht 13 09599 Freiberg, Germany Managing director: A. Barth

www.beak.de; KPMM-Prishtinë.

• Digital Geological Map of Kosovo Vranjë K-34-56 1:100 000; Beak Consultants GmbH

Am St. Niclas Schacht 13 09599 Freiberg, Germany Managing director: A. Barth

www.beak.de; KPMM-Prishtinë


Faqe 128

• Geological Map of Kosovo 1:200 000. Beak Consultants GmbH Am St. Niclas Schacht

13 09599 Freiberg, Germany. Managing director: A. Barth www.beak.de; KPMM-

Prishtinë

• Metallogenic - Minerogenic Map of Kosovo 1:200 000. Beak Consultants GmbH Am St.

Niclas Schacht 13 09599 Freiberg, Germany Managing director: A. Barth www.beak.de;

KPMM-Prishtinë.

• Osnovna geoloska karta SFRJ 1:100 000 Uroševac K34-55; G.Z.Beograd 1981

• Tumać za list Uroševac K-34-55; G.Z. Beograd 1983

Documents

Size: 19.7 MB