Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Strona �1
Szczegółowa Anatomia Topograficzna
NERW BŁĘDNY (X) Nerw błędny (vagus nerve CN X) – jest nerwem mieszanym,
prowadzącym włókna czuciowe, ruchowe oraz przywspółczulne.
Jest nerwem czwartego oraz szóstego łuku gardłowego. Uczestniczy w mówieniu,
przełykaniu, unoszeniu podniebienia, jak i w przewodzeniu bodźców smakowych.
Nerw błędny wychodzi z rdzenia przedłużonego 10-18 delikatnymi pęczkami włókien,
które ukazują się w bruździe boczno-tylnej, tuż poniżej nerwu językowo-gardłowego.
Następnie włókna zbiegają się tworząc spłaszczone i luźne pasmo. Następnie kieruje się ono
ku bokowi, przebiega pod kłaczkiem móżdżku i dochodzi do części bocznej otworu
szyjnego. Tutaj nerw leży razem z nerwem dodatkowym we wspólnej pochewce opony
twardej mózgowia. Blaszka opony twardej oddziela go od nerwu językowo-gardłowego.
W otworze szyjnym nerw błędny tworzy zwój górny i bezpośrednio po wyjściu z niego
przyjmuje gałąź wewnętrzną nerwu dodatkowego, po czym tworzy zwój dolny.
W dalszym przebiegu nerw podjęzykowy krzyżuje nerw błędny. Niżej na szyi, nerw błędny
układa się między żyłą szyjną wewnętrzną, a następnie tętnicą szyjną wspólną.
Końcowy przebieg włókien nie zawsze daje się dokładnie prześledzić. Niekiedy tylko w
bezpośrednim przedłużeniu pni błędnych istnieje możliwość wypreparowania włókien do
śledziony, nerek czy jelita cienkiego.
Strona �2
Gałęzie
W swoim przebiegu od głowy przez szyję, aż do klatki piersiowej i jamy brzusznej, nerw
błędny oddaje liczne gałęzie. Odróżnić można 4 odcinki (czyli części) nerwu błędnego:
• głowowy;
• szyjny;
• piersiowy;
• brzuszny.
Odcinek głowowy
Gałęzie odcinka głowowego odchodzą od zwoju górnego lub bezpośrednio od pnia, aż do
zwoju dolnego. Są to:
• gałąź oponowa – zaopatruje oponę twardą. Dodatkowo, podrażnienie tej gałęzi w
przypadkach zapalenia lub przekrwienia opon odruchowo może wywołać wymioty;
• gałąź uszna – jedyna gałąź skórna nerwu błędnego.
Odcinek szyjny
Odchodzą one od pnia nerwu błędnego i od zwoju dolnego, aż do miejsca odejścia nerwu
krtaniowego wstecznego. Można tutaj wyróżnić:
• gałęzie gardłowe – biorą udział w tworzeniu splotu gardłowego;
• nerw krtaniowy górny;
• gałęzie sercowe szyjne górne;
• nerw krtaniowy wsteczny;
• nerw krtaniowy dolny.
Odcinek piersiowy
Odcinek ten ciągnie się od miejsca odejścia nerwu krtaniowego wstecznego do rozworu
przełykowego przepony. Zaopatruje on narządy klatki piersiowej i oddaje następujące
gałęzie:
• sercowe piersiowe;
• tchawicze dolne;
• oskrzelowe; Strona �3
• przełykowe;
• śródpiersiowe;
• osierdziowe.
Odcinek brzuszny
Na odcinek brzuszny składają się oba jego pnie. Już przy przejściu przez rozwór
przełykowy licznie łączy się z włóknami współczulnymi i oba te składniki nie dają się ściśle
od siebie oddzielić.
W odcinku brzusznym pnie błędne wytwarzają sploty żołądkowe (przedni i tylny). W
rezultacie od splotu przedniego odchodzą gałęzie żołądkowe przednie i wątrobowe, z kolei
od splotu tylnego gałęzie żołądkowe tylne oraz gałęzie trzewne.
Obszar unerwienia
Nerw błędny zaopatruje ruchowo mięśnie podniebienia i gardła oraz całą mięśniówkę
krtani. Natomiast czuciowo zaopatruje oponę twardą tylnego dołu czaszki, tylny odcinek
zewnętrznej powierzchni błony bębenkowej, skórę ściany tylnej i dolnej przewodu
słuchowego zewnętrznego i przylegającej w głębi części małżowiny usznej oraz krtań.
Przywspółczulnie i czuciowo unerwia wszystkie trzewia klatki piersiowej i jamy brzusznej.
Nerw błędny posiada dwa zwoje:
• zwój górny – odpowiadający zwojowi rdzeniowemu. Leży w otworze szyjnym
wielkości małego ziarna grochu i zawiera przeważnie komórki czuciowe pozornie
jednobiegunowe;
• zwój dolny – stanowiący przypuszczalnie głównie zwój przywspółczulny. Leży
około 1 cm poniżej górnego i posiada kształt wrzecionowaty. Składa się z pozornie
jednobiegunowych komórek czuciowych oraz wielobiegunowych komórek
zwojowych autonomicznych, jak również z tkanki łącznej zawierającej liczne
komórki tłuszczowe.
Strona �4
Nerw błędny – gałąź grzbietowa
Grzbietowa gałąź nerwu błędnego bierze się w jądrze grzbietowym nerwu błędnego i
unerwia narządy podprzeponowe. Do jej pozytywnych działań zalicza się harmonijną
regulację funkcji układu trawiennego i moczowego, a do negatywnych – wycofanie,
depresję, zaburzone funkcje trawienne, redukcję funkcji metabolicznych i emocjonalny brak
zaangażowania.
Nerw błędny – gałąź brzuszna
Brzuszna gałąź nerwu błędnego ma swój początek w jądrze dwuznacznym i unerwia
narządy nadprzeponowe. Odpowiada za zaangażowanie społeczne, relacje, poziom empatii i
poczucie bezpieczeństwa. Pozytywne działanie brzusznej gałęzi nerwu błędnego to
harmonijne działający układ sercowo-naczyniowy, metabolizm, układ trawienny i
równowaga emocjonalna. Negatywne działanie wyraża się w uwalnianiu aktywności
współczulnych i starej części jądra dwuznacznego nerwu błędnego.
Badania neurostrukturalne potwierdzają istnienie istotnych wielosynaptycznych
połączeń anatomicznych jąder nerwu błędnego. Większość wstępujących włókien
czuciowych nerwu błędnego przebiega w obrębie pasma samotnego i kończy się na różnej
wysokości tego jądra. Jądro pasma samotnego ma trzy główne kierunki po- łączeń z innymi
strukturami mózgu:
1) część włókien ulega przełączeniu w obrębie w autonomicznej pętli zwrotnej (m.in. do
przywspółczulnego jądra grzbietowego);
2) duża część włókien kieruje się w rozproszony sposób do tworu siatkowatego rdzenia
przedłużonego;
3) najważniejsze są jednak szlaki projekcyjne w kierunku do przodomózgowia, które
przechodzą przez dwie ważne struktury, jakimi są miejsce sinawe (LC = locus
coeruleus) oraz jądro okołoramieniowe (PB = n. parabrachialis). Noradrenergiczne
neurony umiejscowione w obu wymienionych strukturach dają liczne połączenia z
ciałem migdałowatym, podwzgórzem, wyspą, wzgórzem, korą przedczołową i innymi Strona �5
strukturami limbicznymi, o których wiadomo, iż związane są z kontrolą nastroju i lęku.
Z kolei przez połączenia z jądrami szwu (nuclei raphe) włókna aferentne nerwu
błędnego uzyskują kontakt ze strukturami układu serotoninergicznego.
Autonomiczny układ nerwowy
składa się z układu współczulnego, przywspółczulnego oraz enterycznego. Kiedy pacjent
jest zdrowy, jego układ nerwowy jest silny i zrównoważony, przygotowuje ciało do
stawianiu czoła różnym sytuacjom, które napotyka, aby walczyć lub uciekać przed
niebezpieczną sytuacją, ulec zamrożeniu a także zapewnić regenerację ciała w czasie
spoczynku. Kiedy układ nerwowy zostaje osłabiony, pojawiają się zaburzenia
czynnościowe i choroby. Nie zawsze jest tak, że ból i dolegliwości wynikają z dysfunkcji
mięśni i układu szkieletowego, główna przyczyna może tkwić właśnie w nierównowadze
autonomicznego układu nerwowego.
Autonomiczny układ nerwowy i jego kluczowe skutki działania
Układ ten odpowiada za bardzo wiele funkcji – reguluje czynność serca, oddychanie,
funkcje układu moczowego, zapotrzebowania energetycznego, narządów płciowych,
zachowań obronnych, termoregulację, układ odpornościowy i płyny w organizmie.
Odpowiada on również za regulację mechanicznych aspektów oka i ucha, aby skupić uwagę
na świecie zewnętrznym lub odciąć się od niego i zwrócić uwagę na procesy wewnętrzne.
Strona �6
Jelitowy układ nerwowy (ang. enteric nervous system – ENS) przesyła informacje do
mózgu przy pomocy nerwu błędnego. Nerw ten doprowadza do odcinków przewodu
pokarmowego (z wyjątkiem dolnych części jelita grubego) włókna przywspółczulne.
Komunikacja ta jest jednak w dużym stopniu jednostronnym procesem, ponieważ ok. 90%
sygnałów biegnie z jelit do mózgu, a tylko 10% w przeciwną stronę.
Neurony w jelitowym układzie nerwowym występują w postaci dwóch splotów:
1 Splotu Auerbacha znajdującego się między warstwami mięśni błony mięśniowej
zewnętrznej, zawierającego neurony odpowiedzialne za motorykę oraz kontrolę
uwalniania enzymów z przyległych narządów. Kontroluje on głównie motorykę
przewodu pokarmowego a w szczególności częstość i siłę skurczów błony
mięśniowej.
2 Splotu Meissnera występującego w błonie podśluzowej jelita. Neurony ruchowe
splotu Meissnera zaopatrują komórki wydzielnicze błony śluzowej kontrolując
wydzielanie narządów przewodu pokarmowego[3].
Badania nad jelitowym układem nerwowym i mikroflorą jelitową pozwoliły na
wyodrębnienie układu immunologicznego jelit (GALT), tkanki limfatycznej związanej z
błonami śluzowymi przewodu pokarmowego, która zawiera ponad 70% limfocytów całego
organizmu i tworzy skomplikowany system odpornościowy.
Do głównych zadań immunologicznego układu jelit należy:
• tworzenie pierwszej linię obrony organizmu przed szkodliwymi czynnikami
• generowanie prawidłowej odpowiedzi immunologicznej na antygeny zewnętrzne
• przygotowanie niedojrzałego układu odpornościowego noworodka na pierwszy
kontakt z antygenami zewnętrznymi[7].
Strona �7
Nerwy czaszkowe
W ludzkim układzie nerwowym znajduje się 12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów
rdzeniowych. Każdy z nich pełni określone funkcje. W niniejszym opisie skupię się na
nerwach czaszkowych.
Pierwsza para nerwów czaszkowych to nerwy węchowe (nervus olfactorius). Przechodzą
one przez blaszkę sitową kości sitowej i schodzą do jamy nosowej, gdzie przy pomocy
licznych receptorów odbierają informacje zapachowe. W dalszym przebiegu nerwy te
tworzą drogę węchową.
Druga para nerwów czaszkowych to nerwy wzrokowe (nervus opticus). Zaczynają się w
gałce ocznej, gdzie odbierają zintegrowaną informację wzrokową. Po wyjściu z gałki ocznej
tworzą nerw wzrokowy, będący początkowym elementem drogi wzrokowej.
Trzecia para nerwów czaszkowych również związana jest ze zmysłem wzroku. Nerw III,
czyli okoruchowy (nervus oculomotorius) odpowiada za kontrolę mięśni zwieraczy
źrenicy i dźwigacza powieki górnej oraz mięśni poruszających gałką oczną: prostego
przyśrodkowego, górnego i dolnego, skośnego dolnego.
Czwarta para nerwów czaszkowych to nerwy bloczkowe (nervus trochlearis). Nerw IV
jest odpowiedzialny za kontrolę jednego z mięśni gałki ocznej: skośnego górnego. Jego
porażenie wywołuje charakterystyczną formę zeza.
Piąta para nerwów czaszkowych to nerwy trójdzielne (nervus trigeminalis). Nerw
trójdzielny jest największym z nerwów czaszkowych (ale nie najdłuższym). Jego włókna
wychodzą z pnia mózgu dwoma korzeniami: czuciowym i ruchowym, które łączą się
tworząc zwój trójdzielny (ganglion trigeminale). Za zwojem nerw trójdzielny dzieli się na
trzy nerwy: oczny (nervus ophtahalmicus), szczękowy (nervus maxillaris) oraz żuchowy
(nervus mandibularis). Odpowiadają one za czucie w obrębie głowy i szyi oraz kontrolę
mięśni żucia. Strona �8
Szósta para nerwów czaszkowych to nerwy odwodzące (nervus abducens). Podobnie jak
nerwy III i IV odpowiadają one za ruch mięśni gałki ocznej. Kontrolują mięśnie proste
boczne.
Siódma para nerwów czaszkowych to nerwy twarzowe (nervus facialis). Nerw VII
odpowiada za kontrolę mięśni mimicznych twarzy. Uśmiech, zaskoczenie czy smutek, które
można zaobserwować na naszych twarzach są konkretnym ustawieniem mięśni, które
koordynuje nerw twarzowy.
Ósma para nerwów czaszkowych to nerwy przedsionkowo-ślimakowe (nervus
vestibulocochlearis). Przekazują one do mózgu informacje z narządów przedsionkowego i
ślimakowego, a więc zmysłu równowagi i słuchu.
Dziewiąta para nerwów czaszkowych to nerwy językowo-gardłowe (nervus
glossopharyngeus). Odpowiadają one za unerwienie czuciowe języka, mięśni gardła i
ślinianek. To dzięki nerwowi IX czujemy smak.
Dziesiąta para nerwów czaszkowych to nerwy błędne (nervus vagus). Są to najdłuższe z
nerwów czaszkowych. Po wyjściu z czaszki docierają aż do jelit unerwiając po drodze
serce, płuca, tchawicę, oskrzela i żołądek.
Jedynasta para nerwów czaszkowych to nerwy dodatkowe (nervus accessorius). Ich rolą
jest unerwianie dwóch mięśni: czworobocznego (musculus trapezius) oraz mostkowo-
obojczykowo-sutkowego (musculus sternocleidomastoideus). Mięśnie te biorą udział w
utrzymaniu pozycji głowy.
Dwunasta para nerwów czaszkowych to nerwy podjęzykowe (nervus hypoglossus).
Unerwiają one ruchowo język, umożliwiając jego poruszanie.
Strona �9
Odruch Aschnera cechujący się tym, że ucisk na gałkę oczną wywołuje zwolnienie
czynności serca . U ludzi z normalnie zrównoważonym układem, wegetatywnym niebolesny
ucisk na gałkę oczną, trwający około 30 sekund, zwalnia czynność serca o 4–12 uderzeń na
l minutę. U ludzi z czynnościową przewagą nerwu błędnego zwolnienie czynności serca jest
większe. Mechanizm odruchu Aschnera polega na tym, że przez u:k gałki ocznej występuje
podrażnienie dośrodkowej gałązki oczej nerwu trójdzielnego, z jądra którego pobudzenie
przechodzi na jądro nerwu błędnego, które z kolei podrażnione powoduje – zwolnienie
czynności serca. U ludzi, z czynnościową przewagą nerwu współczulnego może wystąpić
nie zwolnienie, lecz przyśpieszenie czynności serca. Mówimy wtedy o odruchu oko-
sercowym spaczonym.
Człowiek posiada elastyczny, sterowany neuronalnie, system behawioralny umożliwiający
mu dopasowanie zarówno zachowań prospołecznych jak i obronnych.
Neurocepcja”, które określa zdolność ludzi do oceny ewentualnego ryzyka w środowisku;
są to specyficzne czujniki zagrożenia.
W sytuacji , gdy system nerwowy nie dostrzega żadnych niebezpieczeństw, dostosowuje do
niej metabolizm jednostki. Reakcje na stres, połączone z reakcjami walki i ucieczki, są
kontrolowane przez współczulny (sympatyczny) układ nerwowy.Wzrasta częstotliwość
akcji serca i redukuje się ilości wydzielanego kortyzolu (Bueno et al., 1989). Równocześnie
neurocepcja uniemożliwia wytworzenie charakterystycznych warunków fizjologicznych,
powodujących ogromny spadek tętna i ciśnienia krwi, omdlenia lub chwilowe zatrzymanie
oddechu; stanów wspierających zobojętnienie i dysocjację.
Strona �10
Układ nerwowy człowieka umożliwia nam trzy główne strategie obrony - walkę, ucieczkę i
dysocjację.
Bóle głowy
Strona �11
Strona �12
Część praktyczna
Ćwiczenie podstawowe
Strona �13
Ćwiczenie zaawansowane
Strona �14
Ćwiczenie dla nawrotowego napięcia mięśnia mostkowo-obojczyko-sutkowego
Strona �15
Ćwiczenie dla nawrotowego napięcia mięśnia mostkowo-obojczyko-sutkowego
Strona �16
Techniki rozluźniania nerwowo-powięziowego
Strona �17
Neuromobilizacja nerwu wzrokowego
Strona �18
Techniki czaszkowe
Strona �19