DrugDrug--Food Interaction:Food Interaction:

เภสัชกรเภสัชกร ปรีชาปรีชา มนทกานติกุลมนทกานติกุลออ..ภภ.. ((เภสัชบําบัดเภสัชบําบัด))

คณะเภสัชศาสตรคณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดลมหาวิทยาลัยมหิดล

วัตถปุระสงควัตถปุระสงค

เพื่อใหเพื่อใหนศภนศภ..

เขาใจความหมายของการรบัประทานยาในชวงเวลาตางๆเขาใจความหมายของการรบัประทานยาในชวงเวลาตางๆ

ที่สัมพันธกับอาหารในเชิงสรีรวิทยาและเคมีของยาที่สัมพันธกับอาหารในเชิงสรีรวิทยาและเคมีของยา

จัดตารางการรบัประทานยาใหเหมาะสมและหลีกเลีย่งจัดตารางการรบัประทานยาใหเหมาะสมและหลีกเลีย่ง

ปปฏิฏิกริิยาระหวางยากับอาหารกริิยาระหวางยากับอาหาร

เกิดความประทบัใจในความลึกซึ้งของยาเกิดความประทบัใจในความลึกซึ้งของยา เพื่อใหเกิดเพื่อใหเกิด

ความคิดในการศกึษาประเด็นอื่นๆความคิดในการศกึษาประเด็นอื่นๆ ของยาอยางลึกซึ้งของยาอยางลึกซึ้ง

โรงพยาบาลรวมเภสัชโรงพยาบาลรวมเภสัชแผนกอายุรกรรมทั่วไปแผนกอายุรกรรมทั่วไป วันที่วันที่ 2828 มิถุนายนมิถุนายน 25502550

ชื่อชื่อ นายรักษนายรักษ รักชาติไทยรักชาติไทย อายุอายุ 2828 ปป ที่อยูที่อยู 785785 ถนนราชเทวีถนนราชเทวี กทมกทม.. 1040010400

ประวัติแพยาประวัติแพยา:: (( )) แพยาแพยา (/)(/) ไมแพยาไมแพยา (( )) ไมทราบไมทราบRxRx

1. Itraconazole capsule 100 mg1. Itraconazole capsule 100 mg #28#28Sig. 2 capsules Sig. 2 capsules PO pcPO pc QDQD

2. Cefuroxime axetil tablet 250 mg2. Cefuroxime axetil tablet 250 mg #14#14Sig. 1 tablet PO pc Sig. 1 tablet PO pc bidbid

3. Warfarin tablet 5 mg3. Warfarin tablet 5 mg #30#30Sig. 1 tablet PO pc Sig. 1 tablet PO pc QPMQPM

4. HCTZ tablet 25 mg 4. HCTZ tablet 25 mg #30#30Sig. 1 tablet PO pc QAMSig. 1 tablet PO pc QAM

Prescription AnalysisPrescription AnalysisPatientPatient’’s disease / condition requiring treatment (underlying disease, s disease / condition requiring treatment (underlying disease, pregnancy, lactation)pregnancy, lactation)

PatientPatient’’s allergy / hypersensitivitys allergy / hypersensitivity

Pharmacologic action of the prescribed productPharmacologic action of the prescribed product

Prescribed route of administrationPrescribed route of administration

Dose, dosage form, dosage regimen (safe & effectiveness for theDose, dosage form, dosage regimen (safe & effectiveness for thepatient) patient)

Drug interactions (drugDrug interactions (drug--drug; drugdrug; drug--disease; disease; drugdrug--foodfood))

Any difficulties of the patient to comply with the regimenAny difficulties of the patient to comply with the regimen

Total quantity of medication (sufficient to complete a course oTotal quantity of medication (sufficient to complete a course of f therapy?)therapy?)

Physical / chemical incompatibilityPhysical / chemical incompatibility

ทานจะใหคําแนะนําการกนิยาอยางไรทานจะใหคําแนะนําการกนิยาอยางไร??

ชื่อยาชื่อยา หลังอาหารหลังอาหารเชาเชา หลังอาหารหลังอาหารเย็นเย็น

Itraconazole cap.Itraconazole cap. 2 capsules2 capsules --

Cefuroxime axetilCefuroxime axetil 1 tablet1 tablet 1 tablet1 tablet

WarfarinWarfarin -- 1 tablet1 tablet

HCTZHCTZ 1 tablet1 tablet --

ทานจะใหคําแนะนําการกนิยาอยางไรทานจะใหคําแนะนําการกนิยาอยางไร??

ชื่อยาชื่อยา เชาเชา เย็นเย็น

Itraconazole cap.Itraconazole cap. 2 capsules2 capsules --

Cefuroxime axetilCefuroxime axetil 1 tablet1 tablet 1 tablet1 tablet

WarfarinWarfarin -- 1 tablet 1 tablet

HCTZHCTZ 1 tablet1 tablet --

หลังอาหาร

กี่ชั่วโมง

-ทันทีไดไหมอาหารที่ตอง

ระวัง

?

หลังอาหาร

กี่ชั่วโมง

-ทันทีไดไหมอาหารที่ตอง

ระวัง

?

เวลาการใหยาที่สัมพันธกับอาหารเวลาการใหยาที่สัมพันธกับอาหาร

กอนอาหาร 1

ชั่วโมง

กอนอาหาร

ครึ่งชั่วโมง

กอนอาหาร

ทันที

พรอมอาหาร

หลังอาหาร

ทันที

หลังอาหาร 2

ชั่วโมงกอนอาหาร 15

นาที

ความหมายความหมาย

กอนอาหารกอนอาหาร:: ยาไมเจอกับอาหารในกระเพาะอาหารยาไมเจอกับอาหารในกระเพาะอาหาร

พรอมอาหารพรอมอาหาร:: ยาเจอกบัอาหารในกระเพาะอาหารยาเจอกบัอาหารในกระเพาะอาหาร

หลังอาหารทนัทีหลังอาหารทนัที:: ยาเจอกับอาหารในกระเพาะอาหารยาเจอกับอาหารในกระเพาะอาหาร

หลังอาหารนานๆหลังอาหารนานๆ:: ยาไมเจอกบัอาหารในกระเพาะอาหารยาไมเจอกบัอาหารในกระเพาะอาหาร

เวลาหางเทาไหรเวลาหางเทาไหร??????

Gastric emptying time: Gastric emptying time: ระยะเวลาที่สิ่งที่อยูในระยะเวลาที่สิ่งที่อยูใน

กระเพาะจะเคลื่อนที่ไปลําไสกระเพาะจะเคลื่อนที่ไปลําไส

ไมมีอาหารในกระเพาะอาหารไมมีอาหารในกระเพาะอาหาร:: 0.50.5--1 1 ชั่วโมงชั่วโมง

มีอาหารในกระเพาะอาหารมีอาหารในกระเพาะอาหาร:: 11--2 2 ชั่วโมงชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง 1-2 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง 1-2 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง 1-2 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง 1-2 ชั่วโมง

Fact!!!Fact!!!

รับประทานอาหาร

0.5-1 ชั่วโมง 1-2 ชั่วโมง

กอนอาหารกอนอาหาร 0.50.5--1 1 ชั่วโมงชั่วโมง

กอนอาหารกอนอาหาร 0 0.5.5--1 1 ชั่วโมงชั่วโมง หรอืหรอื หลังอาหารหลังอาหาร 1 1--2 2 ชั่วโมงชั่วโมง

ไมมีอาหารในกระเพาะอาหารไมมีอาหารในกระเพาะอาหาร

pH pH ในกระเพาะอาหารมากกวาในกระเพาะอาหารมากกวา 4 4

ไมมีอาหารในกระเพาะอาหารไมมีอาหารในกระเพาะอาหาร

ใชกบัยาที่จับกับอาหารไดใชกบัยาที่จับกับอาหารได แลวลดการดูดซึมจนฤทธิ์ยาแลวลดการดูดซึมจนฤทธิ์ยา

ลดลงลดลง เชนเชน ciprofloxacin ciprofloxacin จับกบัจับกบั calcium calcium

อาหารเพิ่มการดูดซึมอาหารเพิ่มการดูดซึม จนเกิดพิษจนเกิดพิษ เชนเชน cyclosporine cyclosporine

รับประทานยากอนอาหารรับประทานยากอนอาหาร 0.50.5--11 ชั่วโมงชั่วโมง

ถาลืมถาลืม จึงใหรบัประทานยาหลังอาหารจึงใหรบัประทานยาหลังอาหาร 11--22 ชั่วโมงชั่วโมง

คําแนะนําระหวางการจายยา

Ciprofloxacin Ciprofloxacin จับกับจับกับ Divalent Divalent/trivalent Cation/trivalent Cation

N

O

O

O

N

HN

F

F

NH

N

O

O

O

N

M

M = Mg2+, Ca2+, Al3+

pH pH ในกระเพาะอาหารมากกวาในกระเพาะอาหารมากกวา 4 4

ใชกบัยาที่ไมทนกรดใชกบัยาที่ไมทนกรด เชนเชน erythromycin stearate erythromycin stearate/base, /base,

penicillin G, ampicillin, azithromycin capsule, penicillin G, ampicillin, azithromycin capsule,

omeprozoleomeprozole

เหมือนยาเหมือนยา ciprofloxacinciprofloxacin

แตถามือ้ไหนทราบวาตองกินอาหารชาแตถามือ้ไหนทราบวาตองกินอาหารชา ควรกินยากอนควรกินยากอน

อาหารอาหาร ณณ เวลาเดิมเวลาเดิม

คําแนะนําระหวางการจายยา

ขอสังเกตขอสังเกต

Erythromycin stearate/base Erythromycin stearate/base ไมทนกรดไมทนกรด จึงตองกินยาจึงตองกินยา

กอนอาหารครึ่งถึงหนึ่งชั่วโมงกอนอาหารครึ่งถึงหนึ่งชั่วโมง แตแต erythromycin erythromycin

estolate estolate ตองกินพรอมอาหารเพื่อเพิ่มการดูดซึมตองกินพรอมอาหารเพื่อเพิ่มการดูดซึม เพราะเพราะ

กรดทําลายเอนไซมกรดทําลายเอนไซม esterase esterase

ยาตัวเดียวกันแตเกลือคนละชนิด ก็กินไมเหมือนกัน

ขอสังเกตขอสังเกต

Penicillin G Penicillin G และและ ampicillin ampicillin ไมทนกรดไมทนกรด จึงตองกินจึงตองกิน

กอนอาหารกอนอาหาร แตแต penicillin V penicillin V และและ amoxicillin amoxicillin ทนกรดทนกรด

จึงกนิหลังอาหารไดจึงกนิหลังอาหารได

แตแต penicillin V penicillin V ถากินหลังอาหารถากินหลังอาหาร จะชะลอการดูดซึมที่จะชะลอการดูดซึมที่

ลําไสลําไส และทําใหระดับยาสูงสุดลดลงดวยและทําใหระดับยาสูงสุดลดลงดวย จึงนิยมกินจึงนิยมกิน

กอนอาหารกอนอาหาร

ยากลุมเภสัชวิทยาเดียวกัน ก็กินไมเหมอืนกัน

Degradation of Penicillin in Acid pH (pH <3)Degradation of Penicillin in Acid pH (pH <3)

C N

S

O

CH3

CH3

OH

NHR

O

O

H+

H+Penicillenic acid

inactive

Wilson and Gisvold’s Textbook of Organic Medicinal and Pharmaceutical Chemistry

N

OR

N CO2H

CH3

CH3

NS

C

C

O

PenicillinActive

ขอสังเกตขอสังเกต

Azithromycin capsule Azithromycin capsule ไมทนกรดไมทนกรด ตองกินกอนอาหารตองกินกอนอาหาร

แตแต azithromycin suspension azithromycin suspension ทนกรดทนกรด กินพรอมอาหารกินพรอมอาหาร

ไดได

ยาตัวเดียวกัน แตคนละรูปแบบยา ก็กินไมเหมือนกัน

pH pH ในกระเพาะอาหารมากกวาในกระเพาะอาหารมากกวา 4 4

ใชกับยาที่เปนกรดออนใชกับยาที่เปนกรดออน เพราะเมื่ออยูในเพราะเมื่ออยูใน pH pH มากกวามากกวา 4 4 จะอยูในจะอยูในรูปทีล่ะลายไดดีขึ้นรูปทีล่ะลายไดดีขึ้น ( (ionized form) ionized form) เมื่อยาละลายเมื่อยาละลาย ก็จะดูดซึมไดก็จะดูดซึมได

ตัวอยางยาตัวอยางยา:: phenobarbital phenobarbital

เหมือนยาเหมือนยา ciprofloxacinciprofloxacin

แตถามื้อไหนทราบวาตองกินอาหารชาแตถามื้อไหนทราบวาตองกินอาหารชา ควรกินยากอนควรกินยากอน

อาหารอาหาร ณณ เวลาเดิมเวลาเดิม

คําแนะนําระหวางการจายยา

Phenobarbital Solubility in Acid pHPhenobarbital Solubility in Acid pH

H+

O

O -HO

N

N

Take Home Message #1Take Home Message #1

ใหยากอนอาหารใหยากอนอาหาร 0.50.5--1 1 ชั่วโมงชั่วโมง เหมาะสําหรับเหมาะสําหรับ

ยาที่จับกบัอาหารยาที่จับกบัอาหาร หรอืสารตางๆหรอืสารตางๆ ทีร่ับประทานทีร่ับประทาน

ยาที่ไมทนกรดยาที่ไมทนกรด

ยาที่ไมละลายในกรดยาที่ไมละลายในกรด ((ยาเปนกรดออนยาเปนกรดออน))

ไมนิยมแนะนําใหกินยาหลังอาหารไมนิยมแนะนําใหกินยาหลังอาหาร 11--2 2 ชั่วโมงชั่วโมง

พรอมอาหารพรอมอาหาร

หรอืหลังอาหารทนัทีหรอืหลังอาหารทนัที

มีอาหารในกระเพาะอาหารมีอาหารในกระเพาะอาหาร

pH pH ในกระเพาะอาหารอยูระหวางในกระเพาะอาหารอยูระหวาง 1 1.5.5--22

รบัประทานยากอนอาหารนอยกวารบัประทานยากอนอาหารนอยกวา 0.50.5 ชั่วโมงชั่วโมง,, พรอมพรอม

อาหารอาหาร,, หลังอาหารทนัทีหลังอาหารทนัที,, หลังอาหารนอยกวาหลังอาหารนอยกวา 11 ชั่วโมงชั่วโมง

คําแนะนําระหวางการจายยา

มีอาหารในกระเพาะอาหารมีอาหารในกระเพาะอาหาร

ยาที่ระคายเคืองกระเพาะอาหารยาที่ระคายเคืองกระเพาะอาหาร เชนเชน NSAIDs NSAIDs

pH pH ในกระเพาะอาหารอยูระหวางในกระเพาะอาหารอยูระหวาง 1 1.5.5--22

ยาที่ตองการกรดชวยในการละลายยาที่ตองการกรดชวยในการละลาย ((ยาเปนดางออนยาเปนดางออน))

เชนเชน itraconazole capsule itraconazole capsule

ขอสังเกตขอสังเกต

Itraconazole Itraconazole เปนดางออนเปนดางออน

ในรูปในรูป capsule capsule ตองละลายกอนตองละลายกอน จึงตองมีกรดชวยละลายจึงตองมีกรดชวยละลาย

จึงควรกินยาพรอมอาหารจึงควรกินยาพรอมอาหาร

ในรูปในรูป solution solution ละลายเรยีบรอยแลวละลายเรยีบรอยแลว จึงกินยากอนอาหารจึงกินยากอนอาหาร

ไดได

ยาตัวเดียวกัน แตคนละรูปแบบยา ก็กินไมเหมือนกัน

pH pH ในกระเพาะอาหารอยูระหวางในกระเพาะอาหารอยูระหวาง 1 1.5.5--22

ยาที่อยูในรูปยาที่อยูในรูป ester form ester form ซึง่ตองการกรดมาทําลายซึง่ตองการกรดมาทําลาย

esterase esterase ในกระเพาะอาหารในกระเพาะอาหาร เพื่อใหยาคงตัวในรูปเพื่อใหยาคงตัวในรูป ester ester

ซึ่งเปนรูปที่ดูดซึมไดดีซึ่งเปนรูปที่ดูดซึมไดดี เชนเชน erythromycin estolate erythromycin estolate, ,

cefuroxime axetile, cefditoren pivoxilcefuroxime axetile, cefditoren pivoxil

Cefditoren pivoxil Cefditoren pivoxil ควรรับประทานพรอมควรรับประทานพรอม

อาหารจะเพิ่มอาหารจะเพิ่ม F F ขึน้ขึน้ 70 70%%

Take Home Message #2Take Home Message #2

ยารบัประทานหลังอาหารทันทีหรอืพรอมอาหารยารบัประทานหลังอาหารทันทีหรอืพรอมอาหาร เหมาะเหมาะ

สําหรับสําหรับ

ยาที่ตองการกรดชวยในการละลายยาที่ตองการกรดชวยในการละลาย ((ยาเปนดางออนยาเปนดางออน))

ยาที่อยูในรูปยาที่อยูในรูป ester form ester form ซึ่งตองการกรดมาทาํลายซึ่งตองการกรดมาทาํลาย esterase esterase

ในกระเพาะอาหารในกระเพาะอาหาร เพื่อใหยาคงตัวในรปูเพื่อใหยาคงตัวในรปู ester ester ซึ่งเปนรูปที่ซึ่งเปนรูปที่

ดูดซึมไดดีดูดซึมไดดี

ยาที่มีฤทธิ์ระคายเคืองเยื่อบุกระเพาะอาหารยาที่มีฤทธิ์ระคายเคืองเยื่อบุกระเพาะอาหาร

อาหารหรือเครื่องดื่มบางชนิดอาจมีปญหาอาหารหรือเครื่องดื่มบางชนิดอาจมีปญหา

น้ําแรน้ําแร มแีรธาตุประจุบวกและลบอยูมากหลายชนิดมแีรธาตุประจุบวกและลบอยูมากหลายชนิด

อาจจับกับยาอาจจับกับยา

Grape fruit juice: Grape fruit juice: มผีลตอยาที่ผานมผีลตอยาที่ผาน CYP CYP 3A43A4……

? Cranberry juice? Cranberry juice

กระเทียมกระเทียม:: CYP 3A4 inhibitorCYP 3A4 inhibitor

อาหารหรือเครื่องดื่มบางชนิดอาจมีปญหาอาหารหรือเครื่องดื่มบางชนิดอาจมีปญหา

อาหารหมักดองอาหารหมักดอง ((ซอสถั่วเหลืองซอสถั่วเหลือง,, ผักดองผักดอง ถั่วถั่ว

เหลืองหมักเหลืองหมัก)) chocolate, chocolate, ไสกรอกไสกรอก,, เนยเนย,, โยเกิรตโยเกิรต,,

ไวนไวน มผีลตอยากลุมมผีลตอยากลุม MAOIs MAOIs

กระหล่ําปลีกระหล่ําปลี ชาเขียวชาเขียว ผกัขมผกัขม มวีิตามินเคมวีิตามินเค ลดฤทธิ์ลดฤทธิ์

ของของ warfarin warfarin

อาหารหรือเครื่องดื่มบางชนิดอาจมีปญหาอาหารหรือเครื่องดื่มบางชนิดอาจมีปญหา

อาหารทีม่ีอาหารทีม่ี phytate phytate สูงสูง เชนเชน อัลมอนดอัลมอนด มะพราวมะพราว

ดิบดิบ ถั่วลิสงถั่วลิสง ถั่วเหลืองถั่วเหลือง hazelnuts hazelnuts อาจจับกับยาอาจจับกับยา

บางชนิดบางชนิด และลดการดูดซึมและลดการดูดซึม เชนเชน ferrous sulfate ferrous sulfate

อาหารโปรตีนสูงอาจแยงจับกับอาหารโปรตีนสูงอาจแยงจับกับ carrier carrier ของของ

levodopa levodopa ในการดูดซึมเขาสูกระแสเลือดในการดูดซึมเขาสูกระแสเลือด

ยาบางชนิดยาบางชนิด

ยาลดน้ําตาลในเลือดในกลุมกระตุนการหลั่งอินสุลินยาลดน้ําตาลในเลือดในกลุมกระตุนการหลั่งอินสุลิน

ใหกนิกอนอาหารใหกนิกอนอาหาร 15 15 นาทีนาที--0.5 0.5 ชั่วโมงชั่วโมง เพื่อใหทนัการเพื่อใหทนัการ

ออกฤทธิ์ออกฤทธิ์

ยาลดน้ําตาลในกลุมยาลดน้ําตาลในกลุม αα--glucosidase inhibitors glucosidase inhibitors ใหกนิใหกนิ

พรอมอาหารคําแรกพรอมอาหารคําแรก เพื่อใหยายับยั้งการทาํงานของเพื่อใหยายับยั้งการทาํงานของ

เอนไซมเอนไซม αα--glucosidaseglucosidase

จัดตารางการกินยาใหมจัดตารางการกินยาใหม

ชื่อยาชื่อยา ผลกับอาหารผลกับอาหาร

Itraconazole cap.Itraconazole cap. กรดเพิ่มการละลายกรดเพิ่มการละลาย

Cefuroxime axetilCefuroxime axetil กรดทําลายกรดทําลาย esterase esterase

WarfarinWarfarin อาหารทีม่ีวิตามินเคลดฤทธิ์ยาอาหารทีม่ีวิตามินเคลดฤทธิ์ยา

HCTZHCTZ อาหารลดการดูดซึมยาอาหารลดการดูดซึมยา

จัดตารางการกินยาใหมจัดตารางการกินยาใหม

ชื่อยาชื่อยา เชาเชา เย็นเย็น

Itraconazole cap.Itraconazole cap. พรอมอาหารพรอมอาหาร --

Cefuroxime axetilCefuroxime axetil พรอมอาหารพรอมอาหาร พรอมอาหารพรอมอาหาร

WarfarinWarfarin -- หลีกเลีย่งวิตามนิเคหลีกเลีย่งวิตามนิเค

HCTZHCTZ กอนอาหารกอนอาหาร 1 1 ชั่วโมงชั่วโมง --

คําถามคําถาม