บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนผวจยไดศกษาปญหาจากการสงเกตการใชภาษาของครและนกเรยน การใชประสบการณของผวจย และการศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอน ามาประกอบการศกษา ดงน

1. หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานและกลมสาระการงานอาชพและเทคโนโลย 2. การเรยนรแบบโครงงาน 3. การเรยนรโดยใชผงความคด 4. งานวจยทเกยวของ

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานและกลมสาระการงานอาชพและเทคโนโลย กรมวชาการ (2544: 1-2) ไดใหเหตผลในการจดท าหลกสตรการศกษาขนพนฐาน ไววา ความเจรญกาวหนาทางวทยาการดานตางๆ ของโลกยคโลกาภวฒน มผลตอการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจของทกประเทศรวมทงประเทศไทยดวย จงมความจ าเปนทจะตองปรบปรงหลกสตรการศกษาของชาตซงถอเปนกลไกส าคญในการพฒนาคณภาพการศกษาของประเทศ เพอสรางคนไทยใหเปนคนด มปญญา มความสข มศกยภาพ พรอมทจะแขงขนและรวมมออยางสรางสรรคในเวทโลก ประกอบกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหการศกษาเปนกระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรค ความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอมทางสงคมแหงการเรยนร และปจจยเกอหนนใหบคคลเกดการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต เพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสขและส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2544: ค าน า) ไดกลาวถง แนวทางการจดการศกษาวาในกระบวนการจดการศกษานบวาการปฏรปการเรยนรนนถอวาผเรยนส าคญทสดสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดเปนหวใจของการปฏรปการศกษา

กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลยเปนกลมสาระทชวยพฒนาใหผเรยน มความร ความเขาใจ มทกษะพนฐานทจ าเปนตอการด ารงชวต และรเทาทนการเปลยนแปลง สามารถน าความรเกยวกบการด ารงชวต การอาชพ และเทคโนโลย มาใชประโยชนในการท างานอยางมความคดสรางสรรค และแขงขนในสงคมไทยและสากล เหนแนวทางในการประกอบอาชพ รกการท างาน และมเจตคตทดตอการท างาน สามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางพอเพยง และมความสข

กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย มงพฒนาผเรยนแบบองครวม เพอใหมความรความสามารถ มทกษะในการท างาน เหนแนวทางในการประกอบอาชพและการศกษาตอไดอยางมประสทธภาพ โดยมสาระส าคญ ดงน

การด ารงชวตและครอบครว เปนสาระเกยวกบการท างานในชวตประจ าวน ชวยเหลอตนเอง ครอบครว และสงคมไดในสภาพเศรษฐกจทพอเพยง ไมท าลายสงแวดลอม เนนการปฏบตจรงจนเกดความมนใจและภมใจในผลส าเรจของงาน เพอใหคนพบความสามารถ ความถนด และความสนใจของตนเอง

การออกแบบและเทคโนโลย เปนสาระการเรยนรทเกยวกบการพฒนาความสามารถของมนษยอยางสรางสรรค โดยน าความรมาใชกบกระบวนการเทคโนโลย สรางสงของ เครองใช วธการ หรอเพมประสทธภาพในการด ารงชวต

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนสาระเกยวกบกระบวนการเทคโนโลยสารสนเทศ การตดตอสอสาร การคนหาขอมล การใชขอมลและสารสนเทศ การแกปญหาหรอการสรางงาน คณคาและผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

การอาชพ เปนสาระทเกยวของกบทกษะทจ าเปนตออาชพ เหนความส าคญของคณธรรม จรยธรรม และเจตคตทดตออาชพ ใชเทคโนโลยไดเหมาะสม เหนคณคาของอาชพสจรต และเหนแนวทางในการประกอบอาชพ

สาระและมาตรฐานการเรยนร สาระท 1 การด ารงชวตและครอบครว มาตรฐาน ง1.1 เขาใจการท างาน มความคดสรางสรรค มทกษะกระบวนการท างาน ทกษะ การจดการ ทกษะกระบวนการแกปญหา ทกษะการท างานรวมกน และทกษะการแสวงหาความร มคณธรรม และลกษณะนสยในการท างาน มจตส านก ในการใชพลงงาน ทรพยากร และ สงแวดลอมเพอการด ารงชวตและครอบครว สาระท 2 การออกแบบและเทคโนโลย มาตรฐาน ง 2.1 เขาใจเทคโนโลยและกระบวนการเทคโนโลย ออกแบบและสราง สงของเครองใช หรอวธการ ตามกระบวนการเทคโนโลยอยางมความคดสรางสรรค เลอกใช เทคโนโลยในทางสรางสรรคตอชวต สงคม สงแวดลอม และมสวนรวม ในการจดการเทคโนโลย ทย งยน สาระท 3 เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร มาตรฐาน ง 3.1 เขาใจ เหนคณคา และใชกระบวนการเทคโนโลยสารสนเทศในการ สบคนขอมล การเรยนร การสอสาร การแกปญหา การท างาน และอาชพอยางมประสทธภาพ ประสทธผล และมคณธรรม

สาระท 4 การอาชพ มาตรฐาน ง 4.1 เขาใจ มทกษะทจ าเปน มประสบการณ เหนแนวทางในงานอาชพ ใชเทคโนโลยเพอพฒนาอาชพ มคณธรรม และมเจตคตทดตออาชพ

การจดการเรยนรแบบโครงงาน

การเรยนรแบบโครงงานเปนกระบวนการแสวงหาความร หรอการคนควาหาค าตอบในสงทผเรยนอยากรหรอสงสยดวยวธการตางๆ เปนวธการเรยนรทผเรยนไดเลอกศกษาตามความสนใจของตนเองหรอของกลม เปนการตดสนใจรวมกน จนไดชนงานทสามารถน าผลการศกษาไปใชไดในชวตจรง การเรยนรแบบโครงงาน เปนการเรยนรทใชเทคนคหลากหลายรปแบบน ามาผสมผสานกน ไดแก กระบวนการกลม การฝกคด การแกปญหา การเนนกระบวนการ การสอนแบบปรศนาความคด และการสอนแบบรวมกนคด ทงนมงหวงใหผเรยนเรยนรเรองใดเรองหนงจากความสนใจอยากรอยากเรยนของผเรยนเอง โดยใชกระบวนการและวธการทางวทยาศาสตร ผเรยนจะเปนผลงมอปฏบตกจกรรมตางๆ เพอคนหาค าตอบดวยตนเอง เปนการเรยนรทมงเนนใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณตรงกบแหลงความรเบองตน ผเรยนสามารถสรปความรไดดวยตนเอง ซงความรทผเรยนไดมาไมจ าเปนตองตรงกบต ารา แตผสอนจะสนบสนนใหผเรยนศกษาคนควาเพมเตมจากแหลงการเรยนรและปรบปรงความรทไดใหสมบรณ การเรยนรแบบโครงงาน เปนการเรยนรทเชอมโยงหลกการพฒนาการคดของบลม (Bloom) ทง 6 ขน และยงเปนกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญในทกขนตอนของการเรยนร ตงแตการวางแผนการเรยนร การออกแบบการเรยนร การสรางสรรคประยกตใชผลผลต และการประเมนผลงาน โดยผสอนมบทบาทเปนผจดการเรยนร แนวคด 6 ขนของบลม คอ

1. ความรความจ า (Knowledge) 2. ความเขาใจ (Comprehension) 3. การน าไปใช (Application) 4. การวเคราะห (Analysis) 5. การสงเคราะห (Synthesis) 6. การประเมนคา (Evaluation) กระบวนการของกจกรรมการเรยนรแบบโครงงาน กระบวนการแบงเปน 3 ระยะใหญๆ ดวยกนคอ ระยะท 1 การเรมตนโครงงาน เปนระยะทผสอนตองสงเกต/สรางความสนใจใหเกดขนในตวผเรยนจากนนตกลงรวมกน เลอกเรองทตองการศกษาอยางละเอยด ผสอนสรางความสนใจใหเกดกบผเรยนซงมหลายวธ โดยอาจศกษาเรอง

จากการบอกเลาของผใหญหรอผร จากประสบการณของผเรยน/ผสอน จากเอกสารสงพมพ หรอสอตางๆ จากการเลนของผเรยน จากความคดทเกดขน จากวตถสงของทผสอนน ามาในหองเรยน หรอจากตวอยางโครงงานทผอนท าไวแลว เปนตน เมอเกดความสนใจแลวกจะถงการก าหนดหวขอโครงงาน โดยน าเรองทผเรยนสนใจมาอภปรายรวมกน แลวก าหนดเรองนนเปนหวขอโครงงาน ทงนจะตองค านงวาการก าหนดหวขอโครงงานนนจะกระท าหลงจากการตรวจสอบสมมตฐานเสรจสนแลว ระยะท 2 ขนพฒนาโครงงาน เปนขนทผเรยนก าหนดหวขอค าถาม หรอประเดนปญหา ทผเรยนสนใจอยากร แลว ตงสมมตฐานมาตอบค าถามเหลานน ทดสอบสมมตฐานดวยการลงมอปฏบต จนคนพบค าตอบดวยตนเอง ตามขนตอนดงน 1. ผเรยนก าหนดปญหาทจะศกษา 2. ผเรยนตงสมมตฐานเบองตน 3. ผเรยนตรวจสอบสมมตฐานเบองตน 4. สรปขอความรจากผลการตรวจสอบสมมตฐาน ในกรณทผลการตรวจสอบไมเปนไปตามสมมตฐาน ผสอนควรใหก าลงใจผเรยนเพอใหผเรยนไปแสวงหาความรเพมเตม สงทไมควรกระท าคอการต าหนหรอกลาวโทษ ผสอนควรกระตนใหผเรยนมก าลงใจจนสามารถตงสมมตฐานใหมได ในกรณทผลการตรวจสอบเปนไปตามสมมตฐาน ใหผเรยนสรปองคความรจากการคนพบดวยการลงมอปฏบตของผเรยนเองเมอไดองคความรใหมแลว ผเรยนจะน าองคความรนนไปใชในการท ากจกรรมตามความสนใจตอไปได ผเรยนอาจใชความรทคนพบเปนพนฐานของการก าหนดประเดน ปญหาขนมาใหมเพอ ก าหนดเปนโครงงานยอย ศกษารายละเอยดในเรองนนตอไปอก ระยะท 3 ขนสรป เปนระยะสดทายของโครงงานทผเรยนคนพบค าตอบของปญหาแลว และไดแสดงให ผสอนเหนวาไดสนสดความสนใจในหวขอโครงงานเดม และเรมหนเหความสนใจไปสเรองใหม ระยะนเปนระยะทผสอนและผเรยนจะไดแบงปนประสบการณการท างานและแสดงใหเหนถงความส าเรจของการท างานตลอดโครงงานแกคนอนๆ มกจกรรมทผสอนใหผเรยนด าเนนการในขนตอนน ดงน 1. ผเรยนเขยนรายงานเปนรปแบบงานวจยเลกๆ 2. ผเรยนน าเสนอผลงาน (แสดงเปนแผงโครงงาน) ใหผสนใจรบร สรปและน าไปใชในชวตประจ าวน

ขนตอนการจดการเรยนร

ขนตอนการจดกระบวนการเรยนรแบบโครงงานมดงน 1. ขนน าเสนอ หมายถง ขนทผสอนใหผเรยนศกษาใบความร ก าหนดสถานการณ ศกษาสถานการณ เกม รปภาพ หรอการใชเทคนคการตงค าถามเกยวกบสาระการเรยนรทก าหนดในแผนการจดการเรยนรแตละแผน เชน สาระการเรยนรตามหลกสตรและสาระการเรยนรทเปนขนตอนของโครงงาน เพอใชเปนแนวทางในการวางแผนการเรยนร 2. ขนวางแผน หมายถง ขนทผเรยนรวมกนวางแผน โดยการระดมความคด อภปรายหารอขอสรปของกลมเพอใชเปนแนวทางในการปฏบต 3. ขนปฏบต หมายถง ขนทผเรยนปฏบตกจกรรมเขยนสรปรายงานผลทเกดขนจากการ วางแผนรวมกน 4. ขนประเมนผล หมายถง ขนการวดและประเมนผลตามสภาพจรง โดยใหบรรล จดประสงคการเรยนรทก าหนดไวในแผนการจดการเรยนร โดยมคร ผเรยนและเพอนรวมกนประเมน แนวทางการจดการเรยนร การจดการเรยนรแบบโครงงาน ม 2 แนวทาง ดงน

1. การจดกจกรรมตามความสนใจ

เปนการจดกจกรรมทใหผเรยนเลอกศกษาโครงงานจากสงทสนใจอยากรทมอยในชวตประจ าวน สงแวดลอมในสงคม หรอจากประสบการณตางๆ ทยงตองการค าตอบ ขอสรป ซงอาจจะอยนอกเหนอจากสาระการเรยนรในบทเรยนของหลกสตร มขนตอนดงตอไปน 1) ตรวจสอบ วเคราะห พจารณา รวบรวมความสนใจแกผเรยน 2) ก าหนดประเดนปญหา/หวขอเรอง 3) ก าหนดวตถประสงค 4) ตงสมมตฐาน 5) ก าหนดวธการศกษาและแหลงความร 6) ก าหนดเคาโครงของโครงงาน 7) ตรวจสอบสมมตฐาน 8) สรปผลการศกษาและการน าไปใช 9) เขยนรายงานเชงวจยงายๆ 10) จดแสดงผลงาน

2. การจดกจกรรมตามสาระการเรยนร เปนการจดกจกรรมการเรยนรโดยยดเนอหาสาระตามทหลกสตรก าหนด ผเรยนเลอกท า โครงงานตามสาระการเรยนร จากหนวยเนอหาทเรยนในชนเรยน น ามาเปนหวขอโครงงาน มขนตอนทผสอนด าเนนการดงตอไปน

1) เรมจากศกษาเอกสารหลกสตร คมอคร 2) วเคราะหหลกสตร 3) วเคราะหค าอธบายรายวชา เพอแยกเนอหา จดประสงค และกจกรรมใหเดนชด 4) จดท าก าหนดการสอน 5) เขยนแผนการจดการเรยนร 6) ผลตสอ จดหาแหลงการเรยนร ภมปญญาทองถน 7) จดกจกรรมการเรยนร ดงน 7.1) แจงจดประสงค เนอหาของหลกสตรใหผเรยนทราบ 7.2) กระตนความสนใจของผเรยนในขอบเขตของเนอหาและจดประสงคในหลกสตร 7.3) จดกลมผเรยนตามความสนใจ 7.4) ผสอนใชค าถามเพอกระตนใหผเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนร เชน ♦ ท าไมผเรยนจงสนใจอยากเรยนเรองน (แนวคด/แรงดลใจ) ♦ ผเรยนสนใจเกยวกบอะไรบาง (ก าหนดเนอหา) ♦ ผเรยนอยากเรยนรเรองนเพออะไร (ก าหนดจด ประสงค) ♦ ผเรยนจะท าอยางไรจงจะเรยนรไดในเรองน (ก าหนดวธศกษา/กจกรรม) ♦ ผเรยนจะใชเครองมออะไรบางในการศกษาครงน (ก าหนดสออปกรณ) ♦ ผเรยนจะไปศกษาทใดบาง (ก าหนดแหลงความร แหลงขอมล) ♦ ผลทผเรยนคาดวาจะไดรบคออะไรบาง (สรปความร/สมมตฐาน) ♦ ผเรยนจะท าอยางไรจงจะรวาผลงานของผเรยนดหรอไมดอยางไร จะใหใครเปนผประเมน (ก าหนดการวดและประเมนผล) ♦ ผเรยนจะเผยแพรผลงานใหผอนรไดอยางไร (น าเสนอผลงาน รายงาน) 7.5) ผเรยนแตละกลมศกษาตามทตกลงกนไว (จากค าถามทผสอนซกถาม) ภายใตกรอบเวลาในแตละครง ถายงไมส าเรจใหศกษาตอในคาบตอไป 7.6) ผเรยนทกคนตองสรปองคความรไดดวยการเรยนของผเรยนและสามารถน าเสนอความรทไดแกเพอนๆ และผสอนได 7.7) ผเรยนเขยนรายงานเชงวจยแบบงายๆ และแสดงแผงโครงงาน

8) ผสอนจดแหลงความรเพมเตมใหสมบรณยงขน 9) ผสอนเขยนบนทกผลการเรยนร

บทบาทของครทปรกษา 1. ใชวธการตางๆทจะกระตนใหนกเรยนคดหวขอเรองโครงงาน 2. จดหาสงอ านวยความสะดวก วสดอปกรณในการท างาน 3. ตดตามการท างานอยางใกลชด เดกประถมควรค านงถงความปลอดภยเปนสงส าคญ 4. ใหก าลงใจในกรณทลมเหลว ควรแกปญหาตอไป 5. ชแนะแหลขอมล แหลงความร ผร เอกสารตางๆในการศกษาคนควา 6. ประเมนผลงาน สงผลงานเขาประกวด จดเวทใหแสดงความร ความสามารถ

การเสนอผลงานโครงงาน ใหนกเรยนผท าโครงงานไดเสนอผลงาน เปนการเผยแพรผลงาน กจกรรมนจะสงเสรมใหนกเรยนมความกลาแสดงออก เชอมนในผลงาน ตอบขอซกถาม การเสนอผลงานมหลายลกษณะ คอ 1. บรรยายประกอบแผนใส/ สไลด 2. บรรยายประกอบแผงโครงงาน 3. จดนทรรศการ

การเขยนรายงานโครงงาน การเรยนรายงานโครงงาน เปนการเสนอผลงานทนกเรยนไดศกษาคนความาโดยตลอดจนงานเสรจสมบรณ หวขอในการเขยนโครงงาน มดงน

1. ชอโครงงาน 2. ชอผจดท าโครงงาน / โรงเรยน / พ.ศ. ทจดท า 3. ชอครทปรกษา 4. บทคดยอ(บอกเคาโครงอยางยอๆ ประกอบดวย เรอง / วตถประสงค / วธการศกษา / สรปผล) 5. กตตกรรมประกาศ (แสดงความขอบคณบคคล หนวยงานทใหความชวยเหลอ) 6. ทมาและความส าคญของโครงงาน 7. วตถประสงคของการศกษาคนควา 8. สมมตฐานของการศกษาคนควา 9. วธการด าเนนการ 10. ผลการศกษาคนควา 11. สรปผล 12. ประโยชน ขอเสนอแนะ 13. เอกสารอางอง

ประเภทของโครงงาน

โครงงานโดยทวไปแบงเปนประเภทใหญ ๆ ๔ ประเภท ไดแก

• โครงงานส ารวจหรอรวบรวมขอมล ผเรยนทจดท าโครงงานประเภทน มจดประสงคเพอส ารวจและเกบรวบรวมขอมลเกยวกบเรองทก าลงศกษา หรองานทก าลงท า โดยมระบบในการจ าแนกและน าเสนอเพอความชดเจน วธการใชอาจเปนการสมภาษณ การใชแบบสอบถาม การส ารวจจากสภาพจรง เพอน ามาพฒนาปรบปรงหรอสงเสรมเพอใหไดผลดยงขนเชน ศกษาเรองเลาในทองถน

• โครงงานประเภทศกษาคนควา ผเรยนทจดท าโครงงานประเภทน มจดประสงคเพอแสวงหาความร ตรวจสอบขอเทจจรง พสจนทฤษฎหรอเรองเลาตางๆ จากการศกษาคนควาทงจากแหลงวทยาการตางๆ เชน หองสด สถาบนการศกษา แหลงเรยนรประเภทเอกสาร เชน ต ารา รายงานการคนควาทางวชาการหรอเอกสารทางวชาการและตวบคคล ไดแกผทมความรในเรองนนโดยตรง ซงเปนแหลงทมอางองขอมลชดเจนและเชอถอได ผลทไดจากการคนควาอาจไมสมบรณครบถวน แตเมอปรบปรงแกไขวธการทถกตองจากผสอนแลว กสามารถเปนแมแบบแมบทในการเรยนหรอการศกษาคนควาเพอแสวงหาความรดวยตนเองในระดบชนทสงขนหรอน าใชในชวตจรงได เชน ศกษาประวตบคคลส าคญ

• โครงงานทดลอง ผเรยนทจดท าโครงงานประเภทน มจดประสงคเพอศกษาความเปนไปไดซงการทดลองอาจมหลายขนตอนเพอใหไดขอมลมาประกอบการตดสนใจในเบองตนแลวจงมการศกษาคนควาตอไป เชน แตงค าประพนธรอยกรอง โดยคดก าหนดฉนท

• โครงงานสงประดษฐ ผเรยนทจดท าโครงงานประเภทน จะไดรบการสงเสรมใหสรางสรรคสงประดษฐหรอพฒนาชนงานโดยสงทผจดท าโครงงาจะไดรบคอสงเสรมความคดสรางสรรคโดยการสงเกต วเคราะหกลวธในการจดการตางๆ แลวพฒนาหรอสรางชนงานขนใหมเพอสนองความตองการของสงคมตามความรความสามารถทมอยหรอทไดรบจากบทเรยน เชน การเขยน หลกภาษา

การเรยนรโดยใชผงความคด ความหมายของเทคนคผงความคด (Mind Mapping) เทคนคผงความคด (Mind Mapping Technique) เปนเทคนคทพฒนาขนโดย Buzan ในป ค.ศ. 1970 ซงเขาไดอธบายวาในสมองของมนษยมเซลลประสาทในสมองกวาสบลานเซลล และแตละเซลลความเชอมโยงกนดวยสวนทเรยกวา Dendrite ทยนออกไปรอบทศทางเพอรบขอมลจากเซลลประสาทเซลลอน ๆ และ Axon ทใชในการสงขอมลไปยงเซลลประสาทเซลลอน ๆ ทง Dendrite และ Axon จะมการโยงใยกนอยในสมองอยางไมมทสนสดซงการท างานในสมองมนษยดงกลาวน Buzan เรยกวา การคดรอบทศทาง (Rediant Thinking) เปนโครงสรางและกระบวนการทอยภายในสมอง

คณลกษณะส าคญของผงความคด Buzan (อางในสวทย มลค า, 2547) ไดสรปคณลกษณะเฉพาะของผงความคดไว 4 ลกษณะดงน

1. ประเดนทสนใจถกสรางขนภายในภาพตรงกลาง 2. หวขอหลกของประเดนอยรอบภาพกลางทกทศทาง เปรยบเสมอนกงกานของตนไม 3. กงกานประกอบดวยภาพ หรอค าส าคญทเขยนบนเสนทโยงใยกน สวนค าอน ๆ ทม

ความส าคญรองลงมาจะถกเขยนในกงกานทแตกออกตามล าดบตอ ๆ ไป 4. กงกานจะถกเชอมโยงกนในลกษณะทแตกตางกนตามต าแหนง และความส าคญ สาระส าคญของผงความคด 1. การเรม ในการเรมสรางผงความคดตองอาศยการเรมจากค าหรอมโนทศนทจะเปน

ประเดนหลกของการท าผงความคด 2. การใช ผงความคดจะใช 3 องคประกอบยอยดงน

2.1 ส าคญเปนค าทจะแสดงถงสงซงตองการเชอมโยงหรอเกยวของกบค าหรอ มโนทศนทเปนประเดนหลกโดยค าส าคญไมจ ากดจะเปนค าทมความเปนนามธรรมหรอรปแบบมากเทาใด

2.2 การเชอมโยง ในการท าแผนผงความคดตองแสดงถงความเชอมโยงของค า ส าคญทปรากฏอยบนผง เพอจะท าใหความคดมความตอเนองและค าส าคญมความหมายมากขน โดยการเชอมโยงนนสามารถใชวธการไดหลายวธ เชน การแสดงดวยลกษณะของเสน ลกศร แบบตาง ๆ หรอใชรหสกได

2.3 การเนนความส าคญ เปนการท าใหผท าผงความคด สามารถล าดบความคดให เปนระบบ รถงความส าคญมากนอย หรอล าดบกอนหลงได โดยวธการนสามารถท าไดหลายวธเชนกน เชน การใชขนาดของตวอกษร สตาง ๆ กน หรออาจใชตวหนงสอทมมตแตกตางกน

3. การเขยน การท าผงความคดตองมการเขยนในลกษณะแตกตางกนไปตามจดประสงค ของผสราง ซงไมมเพยงตวหนงสอหรอค าเทานน ควรตองมภาพประกอบ หรอ สญลกษณตาง ๆ เพอท าใหเกดความหมายมากยงขน ขนตอนในการสรางผงความคด ขนท 1 เรมดวยสญลกษณ หรอรปภาพลงบนกระดาษ ขนท 2 ระบค าส าคญหลก ขนท 3 เชอมโยง ค าอน ๆ ทเกยวของกบค าส าคญหลกดวยเสนโยงจากค าส าคญหลกตรงกลางออกไปทกทศทกทาง ขนท 4 เขยนค าทตองการ 1 ค าตอ 1 เสน และแตละเสนควรเกยวของกบเสนอน ๆ ดวย ขนท 5 ขยายค าส าคญอน ๆ ทเกยวของใหมากทสดเทาทเปนไปได ขนท 6 ใชส รปภาพ ลกษณะของเสน เปนการระบถงลกษณะความเชอมโยง

การเนนหรอล าดบ การน าผงความคดมาใชในงานตาง ๆ Buzan (อางใน ธญญา ผลอนนต, 2541:55-56) ไดเสนอไววา ผงความคดนน

สามารถน ามาใชประโยชนในงานตาง ๆ ไดมากมาย ดงน 1. การจดบนทก การจดบนทกโดยทวไป คนสวนใหญมกใชการจดบนทกแบบตาม

แนวนอน หรอแนวตงทางเดยวตามสวนของภาษานน ๆ ท าใหไมไดประโยชนจากการจดบนทกอยางเตมท เนองจากไมเหนถงจดส าคญ และความสมพนธของเนอหาอยางชดเจน แตหากเปลยนรปแบบการจดบนทกเปนแบบแผนทความคด จะท าใหผจดบนทกเหนถงจดส าคญและความเชอมโยงของเนอหา มความเปนอสระ จนเกดความเขาใจเนอหานน ๆ มากขน

2. การตดสนใจ ในการตดสนใจท าสงใดสงหนง โดยปกตมกจะไมสามารถเหนถง ผลดหรอผลเสยไดชดเจน ท าใหการตดสนใจในบางครงเกดความผดพลาด เกดผลเสยมากมายกบตนเองและสวนรวมได แตถาใชผงความคดประกอบการตดสนใจผดพลาดมนอยลงดวย

3. การเสนอผลงาน การเสนอผลงานทท าโดยทวไป บางครงท าใหผทรบสาร ไมเขาใจไมเหนภาพรวมหรอองคประกอบของสงทก าลงแสดง รวมไปถงความเชอมโยงขององคประกอบยอยอกดวย แตถาใชผงความคดในการเสนอผลงาน จะท าใหเหนภาพรวมของสงทตองการแสดงรวมทงการเชอมโยงขององคประกอบ และมการเนนความส าคญ ท าใหการเสนอผลงานเกดประสทธภาพมากยงขน

4. การแกปญหา เมอบคคลพบกบปญหาแลวไมสามารถแกไขปญหาได เปนเพราะไม ทราบถงสาเหตทแทจรง และไมสามารถคดกระบวนการทจะแกปญหานน ๆ ได แตถาใชผงความคดในการแกปญหา กจะท าใหผแกปญหาสามารถรถงสาเหตทแทจรงงายขน และยงเชอมโยงสาเหตกบปญหาไดงายขน รวมทงสามารถสรางทางเลอกทหลากหลายและยงสามารถล าดบวธการแกปญหาไดสะดวก

5. การวางแผน การวางแผนทตองอาศยการวเคราะหถงปจจยทเกยวของกบงานตาง ๆ ทจะด าเนนการ เชน จดประสงค บคคลทเกยวของ สถานท เวลาทเหมาะสม เปนตน เพราะฉะนนหากใชผงความคดในการวางแผนกจะใหวเคราะหปจจยดงกลาวไดงายและครบถวนท าใหการวางแผนเกดประสทธภาพมากยงขน McClain (1986) ไดศกษาเกยวกบการน าเทคนคผงความคดมาใชในการอธบายโครงสรางของเนอหาวชากอนท าการสอน ซงท าการศกษากบนกศกษาระดบมหาวทยาลย พบวา เทคนคผงความคดชวยใหนกเรยนเขาใจในมโนทศนไดดขน รวมทงยงพบวา มสวนชวยในการจดบรรยาย พฒนาคณภาพในการระดมสมองของนกศกษา ท าใหการจดบนทกชดเจนและนกศกษาม ความคดทเปนอสระมากขน รวมทงยงชวยเพมความเขาใจไดดวย ถอไดวาเปนการพฒนาความคดสรางสรรคของแตละบคคลไดดอกดวย

จากทกลาวมาจงอาจสรปไดวาการน าผงความคดสามารถน ามาใชเปนพนฐานในการศกษาเรองใดเรองหนงทเราสนใจ หรอน าไปแกปญหาใหส าเรจไดอยางมระบบ สวทย มลค า (2547:21-39) ใชแสดงการเชอมโยงขอมลเกยวกบเรองใดเรองหนงระหวางความคดหลก ความคดรอง และความคดยอยทเกยวของสมพนธกน ระหวางความคดหลก ความคดรอง และความคดยอยทเกยวของสมพนธกนพฒนาขน โดย โทน บซาน (Tony Busan)

แผนภาพท 1 ลกษณะการเขยนผงความคด เทคนคการคดคอ น าประเดนใหญ ๆ มาเปนหลก การน าไปใช

1. ใชระดมพลงสมอง 2. ใชน าเสนอขอมล 3. ใชจดระบบความคดและชวยความจ า 4. ใชวเคราะหเนอหาหรองานตาง ๆ 5. ใชสรปหรอสรางองคความร ขนตอนการสราง Mind Mapping 1. เรมเขยนหรอวาดมโนทศนหลกหรอหวขอเรองตางกงกลางหนากระดาษซงควรใช

กระดาษชนดไมมเสนและวางแนวนอน (ภาพทวาดควรเปนภาพส) 2. เขยนหรอวาดมโนทศนรองทสมพนธกบมโนทศนหลกหรอหวขอเรองกระจาย

ออกไปรอบ ๆ มโนทศนหลก 3. เขยนหรอวาดมโนทศนยอยทสมพนธกบมโนทศนรองแตกออกไปเรอย ๆ โดยเขยน

ขอความไวบนเสนแตละเสน เสนทใชอาจเปนเสนตรงหรอเสนโคงกได แตเสนทใชกบมโนทศนรองจะเปนเสนทใหญกวามโนทศนยอยซงเปรยบเสมอนรากไมทแตกออกจากตนไม

4. ควรใชภาพหรอสญลกษณสอความหมายทเปนตวแทนความคดใหมากทสด

5. เขยนหรอพมพค าดวยตวบรรจงขนาดใหญ ค าทน ามาเขยนควรเปนส าคญ (Key Word) บนเสนและเสนตองเชอมโยงกน

6. เขยนค าเหนอเสนและแตละเสนตองเชอมตอกบเสนอน ๆ (กรณทเขยนเปนภาพ สเสนของมโนทศนรองและยอยแตละมโนทศนควรเปนสเดยวกนตลอด)

7. ระบายสใหทว Mind Map 8. ขณะทเขยน Mind Map ควรปลอยการคดอยางอสระมากทสดขณะท า

งานวจยทเกยวของ จากงานวจยทเกยวของทผวจยสามารถน ามาเปนแนวทางในการวจย คอ วฒนาพร ระงบทกข (2545 : 59) กลาววา โครงงานเปนวธการจดการเรยนรรปแบบหนงทสงเสรมใหผเรยนเรยนรดวยตนเองจากการลงมอปฏบต ใชกระบวนการแสวงหาความร หรอคนควาหาค าตอบในสงทผเรยนอยากรหรอสงสยดวยวธการตาง ๆ อยางหลากหลาย ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2545: 15) ไดกลาวถง การจดการเรยนการสอนแบบโครงงาน คอ การจดประสบการณในการปฏบตงานใหแกนกเรยน เหมอนกบการท างานในชวตจรง ใหนกเรยนมประสบการณตรงไดเรยนรวธแกปญหา รจกการท างานอยางมระบบ รจกการวางแผนในการท างาน ฝกการคดวเคราะห และเกดการเรยนรดวยตนเอง ดษต พรหมชนะ (2546) ไดท าการศกษาเกยวกบการใชกระบวนการสรางแผนผงความคดเพอสงเสรมความสามารถในการคดและสรางองคความรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย จงหวดเชยงใหม กลมตวอยางจ านวน 52 คน โดยเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง วเคราะหขอมลโดยหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและการทดสอบคาสถต T-test ผลของการใชแผนการสอน พบวานกเรยนมความรในเนอหาหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ความสามารถในการคดอยในระดบด และความคดเหนของนกเรยนพบวา นกเรยนเหนดวยวาการสรางผงความคดท าใหนกเรยนมความรความเขาใจในเนอหามากขน ศรพร พแสงทองชย (2546) ไดท าวจยเรองผลการใชเทคนคผงความคดทมตอความคด สรางสรรคของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนสาธตมหาวทยาลยเชยงใหม ผลการวจยพบวา

1. หลงจากการทดลองใชเทคนคผงความคดเพอสงเสรมความคดสรางสรรคนกเรยน มความคดสรางสรรคโดยเฉลยสงขนทกดาน

2. หลงจากการทดลองใชเทคนคผงความคดเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทง 12 แผน นกเรยนมความคดสรางสรรคหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001

ชาตร เกดธรรม (2547: 5) กลาวถงความหมายของโครงงานไววา โครงงาน (Project) เปนการจดการเรยนรแบบหนงทท าใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเอง ไดปฏบตจรงในลกษณะของการศกษา ส ารวจ คนควา ทดลอง ประดษฐคดคน ดวยตนเอง โดยมครเปนผคอยกระตนแนะน าและใหค าปรกษาอยางใกลชด ในการจดกจกรรมการเรยนร โครงงาน หมายถง กระบวนการท างานทผเรยนท าดวยตนเอง ตามจดประสงคทก าหนดแลวเสนอผลงานตอผสอน พมพนธ เดชะคปต (2551: 25) กลาวถงการท าโครงงานวา หมายถง การศกษาเพอคนพบความรใหม สงประดษฐใหม และวธการใหม ดวยตวของนกเรยนเอง โดยใชวธการทางวทยาศาสตร มครอาจารยและผเชยวชาญเปนผใหค าปรกษา ความรใหม สงประดษฐใหม และวธการใหมนน ทงนกเรยนและครไมเคยรหรอมประสบการณมากอน (Unknown by All) ชารด (Chard, 2001 อางถงใน ปยาพร ถาวรเศรษฐ, 2546: 22) กลาววาโครงงานเปนวธการทผสอนจะแนะใหนกเรยนไดศกษาอยางลกในเรองทเขาสนใจ การสอนแบบนจะไมมรปแบบ มนคอนขางซบซอน แตมนมลกษณะพเศษในเรองปฏสมพนธระหวางผสอนกบผเรยนเมอครน าการสอนแบบนมาใชอยางประสบความส าเรจ นกเรยนจะมแรงจงใจ มความรสกวา ไดมสวนรวมกบกจกรรมดานการเรยนของเขาเอง และผลงานทมคณภาพสง ไฮนซ (Haines, 1989: 1;อางถงใน สเมธตา งามชด, 2548: 6) ไดใหความหมายของโครงงานสอดคลองกบดวอ วาเปนวธการสอนทประกอบดวยกจกรรมหลากหลายมงเนนหวขอ เรองทนกเรยนสนใจมากกวาตวภาษา โดยเปดโอกาสใหนกเรยนเลอกเนอหา วธการศกษาคนควา การแบงงาน ตลอดจนรปแบบชนงานอนเปนผลผลตสดทายของกระบวนการทนกเรยนไดท าขอตกลงกนไว นอกจากนการสอนแบบนยงเปดโอกาสใหนกเรยนไดใชความร ภาษาและทกษะทเรยนมาแลวมาปรบใชในการด าเนนงาน เปนการน าภาษามาใชในชวตจรง ล าดวน นรตศยวานช (2546) ท าการศกษาเรอง การจดการเรยนรโดยเนนทกษะการจดการกลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย งานประดษฐ ชวงชนท 2 ประถมศกษาปท 4 โรงเรยนอนบาลล าพน มวตถประสงคเพอศกษาผลการจดการเรยนรโดยเนนทกษะการจดการ กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย งานประดษฐ ชวงชนท 2 ประถมศกษาปท 4 โรงเรยนอนบาลล าพน ประชากรกลมตวอยางทใชในการศกษาครงน ไดแก นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 จ านวน 49 คน และครผสอนจ านวน 5 คน เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ไดแก แบบสมภาษณเกยวกบปญหาการจดการเรยนรกลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย หลกสตรและแผนการจดการเรยนร แบบประเมนผลการเรยนร วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ หาคารอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวา นกเรยนทกกลมมผลการเรยนรดานความรความเขาใจเกยวกบทกษะการจดการท างานอยในระดบดมาก สวนพฤตกรรมการท างานของกลมทง 4 ขนตอน ไดแก การวางแผนการปฏบตงาน การปรบปรงและการประเมนผล นกเรยนเหนวาอยในระดบดมาก และครผสอนเหนวา นกเรยนมพฤตกรรมการท างานกลมทง 4 ขนตอน อยในระดบมากส าหรบดานผลงานนนทงนกเรยนและ

ครผสอนเหนวา ผลงานอยในเกณฑดมาก สวนเจตคตของนกเรยนตอการเรยน โดยเนนทกษะการจดการนน กอใหเกดลกษณะนสยดานตาง ๆ อยในระดบมาก รวมทงเหนวาควรสงเสรมใหนกเรยนมพฤตกรรมการจดการอยในระดบมากทสดทกขนตอน รงนภา สรรคสวาสด (2550) ไดศกษาการพฒนาความสามารถในการท าโครงงาน

เรองการด ารงชวตและครอบครว ส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ดวยวธการจดการเรยนรแบบโครงงาน มจดมงหมายเพอศกษาความสามารถในการท าโครงงานเรองการด ารงชวตและครอบครวของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 เปรยบเทยบผลการเรยนรเรองการด ารงชวตและครอบครวกอนและหลงทไดรบการจดการเรยนรแบบโครงงาน และศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรแบบโครงงาน กลมตวอยางเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จ านวน 38 คน เครองมอทใชในการวจยไดแก แผนการจดการเรยนรเรอง การด ารงชวตและครอบครว ดวยวธการจดการเรยนรแบบโครงงาน แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรองการด ารงชวตและครอบครว และแบบสอบถามความคดเหนนกเรยนทมตอการจดการเรยนรแบบโครงงาน ผลการวจยพบวา นกเรยนมความสามารถในการท าโครงงานอยในระดบพอใช ความสามารถในการตงชอโครงงานอยในระดบสง และการสรปผลการศกษาอยในระดบต า ผลการเรยนรกอนและหลงการจดการเรยนรแบบโครงงาน แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรแบบโครงงานโดยภาพรวมอยในระดบเหนดวยมาก จากการศกษาผลงานวจยทเกยวของดงกลาว สรปไดวา การจดการเรยนรโดยเนนทกษะการจดการ กจกรรมการสอนแบบโครงงาน การจดการเรยนรโดยใชผงความคดและการจดการเรยนรทยดผเรยนเปนส าคญ เปนการสงเสรมใหนกเรยนมทกษะการจดการ ทงการวางแผน การปฏบตงาน การปรบปรงและการประเมนผล อนจะสงผลตอการพฒนาการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต 2542 ดงนน ผลงานการศกษานจงสามารถใชเปนแนวทางในการศกษาเกยวกบการจดการเรยนรโดยเนนทกษะการจดการแบบ P A O R วชาการงานอาชพและเทคโนโลย ชนมธยมศกษาปท 5 กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย โรงเรยนสตรราชนทศ อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน ได