Phn I. M uQun l l mt hot ng thc tin gn vi mi ch x hi, cho cc i tng khc nhau. Hot ng qun l xut hin rt sm trong lch s nhn loi, tri qua qu trnh lu di v gn vi thc tin x hi loi ngi, n tr thnh mt ngh thut. L lun qun l xut hin mun hn, hnh thnh ngay trong lng trit hc nh l mt b phn ca trit hc. Ngay t thi c i, Platn trnh by hc thuyt v Nh nc v cc phng thc qun l trong cc tc phm "Lut php" v "Nh nc". Arixtt cng trnh by l lun qun l Nh nc trong tc phm rt ni ting chnh tr". Cc nh trit hc n c i cng trnh by t tng qun l nh nc trong tc phm "Arthasastra hay khoa hc chnh tr". Trong cc h thng trit hc Trung Quc c i, chng ta cng c th tm thy nhng t tng qun l trong cc tc phm ca Khng T, Tun T v Mnh T. nhiu nc khc cng c hin tng tng t nh vy. V ch n khi ch ngha t bn c xc lp trn phm vi th gii, s pht trin ca khoa hc v k thut t nhng thnh tu rc r, l lun qun l mi tng bc tch khi trit hc v dn dn tr thnh mt b mn khoa hc c lp, khoa hc qun l. S pht trin ca khoa hc v cng ngh, nhng bin i to ln trong lnh vc l lun - t tng v trong i sng x hi tc ng mnh m n cc khoa hc qun l. Mi t tng v hnh thc qun l u ny sinh trong mt mi trng vn ho xc nh no , khng th khng ghi du n dn tc v vn ho ca dn tc . Trong lch s hng nghn nm, do iu kin cch bit v chng tc v a l, gia phng ng v phng Ty hnh thnh nhng khc bit nht nh. Ngi phng Ty duy l, cn ngi phng ng duy cm; ngi phng Ty hnh x nng v l, cn ngi phng ng hnh x nng v cm tnh, v tnh. S khc bit gia hai bn cu i no l s l gii cho s khu bit ng Ty. Ngi phng Ty c s pht trin mnh bn cu i

1

no tri - thin v l tnh phn tch lgic, cn ngi phng ng c s pht trin mnh bn cu i no phi - thin v trc gic tng hp. Ngy nay, vi tc ton cu ha nhanh chng, khong cch v a l v khoa hoc k thut khng cn l vn , v vic nhng nh qun l c khun mu hc vn ging nhau v c o to v qun l nh nhau, ta d dng ngh rng t duy qun l ng Ty s c nhiu im tng ng. Nhng khng hn nh th. D cho c ton cu ha hay khng, cc nh qun l phng ng v phng Ty cng khc nhau. T duy qun l mi bn u bt ngun t nhng nn vn ha, kinh t, con ngi v x hi tng ng ca mnh. T duy qun l l mt vn rng. Trong bi tiu lun ny, tc gi xin trnh by mt s im khc bit tiu biu gia t duy qun l phng ng v phng Ty.

2

Phn II. Ni dungI. 1. Mt s yu t nh hng n t duy qun l phng ng v phng Ty Kinh t-x hi Trn thc t, ni pht trin sm nht ca vn minh nhn loi khng phi l chu u. Bn nn vn minh c i ln nht ca nhn loi l vn minh Ai Cp, Babilon, n v Trung Hoa. Nhng nn vn minh ny u phng ng. S khi nguyn ca vn minh phng Ty bt u t th k VIII TCN v hng thnh vo th k 5-4 TCN vi nn vn minh Hy Lp. Tuy l nn vn minh ra i mun hn nhn loi nhng tinh thn duy l v cao tr tu, n to nn phm cch cho vn minh Phng Ty. Vi t cch l mt b phn ca vn minh nhn loi, ng nhin qun l cng khng ng ngoi. Nhng t tng qun l u tin xut hin t khong 5 ngn nm trc Cng nguyn. Ngi Trung Hoa bit phn cng lao ng vo khong th k XIII TCN. Ngi Hi Lp thc hin cc nguyn tc qun l kiu hi ng, ta n nhn dn v y hi nhn dn. Nhng thi k , khoa hc cha xut hin nn cha c s pht trin ng k no v t tng qun l. Ch n khi cc nc c i Trung Hoa, Hy Lp, Ai Cp,.. xut hin mm mng ca khoa hc th mi manh nha xut hin cc t tng nghin cu v qun l x hi. Nh trit hc Xcrat xng tnh ton nng ca qun l khi ng nhn nh rng kh nng ca nh qun l c p dng rng ri trong cng vic c nhn v vic chung. Nh trit hc Arixtt xut phng php nghin cu v qun l mt cch c khoa hc. ng tp trung nghin cu cc quan h trong ch chim hu n l Hy Lp v c quyn ca nhng ngi lm chc nng qun l. Trong thi c i, phng ng gm Ai Cp, n , Trung Hoa u nghin cu vai tr v chc nng qun l ca nh nc. Ngi ta cng nhn cc chc nng qun l, l k hoch ha, t chc, tc ng v kim tra. T tng qun l thi c Trung Hoa c th chia thnh hai xu hng: c tr v php tr. Nhng ngi theo c tr c Khng T quan nim trong qun3

l phi bit thu phc nhn tm, bit chn ngi hin ti, ch trng lng nhn i. Phi php tr c Tun T, Hn Phi T quan nim phi c ch qun l c ti to lp k cng. Tuy nhin cc quan im ny khng phi cc oan m lun t con ngi l i tng ca qun l trong tng th ton x hi, kt hp c tr v php tr l o l ca nh qun l m cho ti ngy nay nhiu t tng qun l thi c i vn in m trong phong cch qun l phng ng v cng c nh hng phn no n phong cch qun l mt s nc phng Ty. cc nc phng Ty, s pht trin ca khoa hc trong thi c i chm hn so vi phng ng. n thi k Phc Hng th khoa hc k thut v cng nghip mi thc s pht trin thc y s ra i ca cch thc v t tng qun l. Do nhng yu cu bc bch ca kinh t x hi thc y cho nhng hc thuyt v qun l pht trin, ni bt l phong tro qun l theo khoa hc Anh v M. Sau chin tranh th gii th hai, nhn loi bc vo thi k ca cuc Cch mng khoa hc cng ngh hin i, cc t tng qun l hin i mang tinh vn ha v nhn o cng xut hin. Trc cc cuc khng hong ca ch ngha t bn, cch thc qun l cng c iu chnh li cho ph hp vi x hi. Sau Cch mng Thng Mi Nga thng li, x hi x hi ch ngha xut hin da trn nn tng ca ch ngha Mac Lenin. Cc nh kinh in ca ch ngha ny c ng gp ln cho l lun qun l. C s l lun v kinh t chnh tr v qun l kinh t ca ch ngha Mc - Lenin to nn mt h thng qun l cc nc x hi ch ngha da trn ch s hu x hi ch ngha v t liu sn xut. Ti thp k 80 ca th k XX, nn kinh t v x hi ca cc nc x hi ch ngha ri vo kh khn v khng hong, cc nc ny chuyn sang nn kinh t th trng. Do , t duy qun l phi thay i cho ph hp iu kin kinh t x hi. Qun l l hot ng thit yu ca s pht trin kinh t x hi ca cc quc gia. T duy qun l mang du n truyn thng v du n vn ha ca mi dn tc. C th ni

4

qun l tr thnh mt khoa hc khi n ph hp vi quy lut khch quan v thc tin kinh t x hi trong tng giai on nht nh.

2. Vn ha Phng ng ch cc nc chu , cc nn vn minh trn ba lu vc sng ln: sng Nin, sng Hng, sng Hong H, ch yu l Ai Cp, Rp, n v Trung Hoa. Hu ht cc nn tn gio ln ca th gii u xut hin y. Phng Ty ch yu l cc nc Ty u nh Anh, Php, c, , o, Ty Ban Nha... Ngy nay chng ta gp c M vo. Mi t tng v hnh thc qun l u ny sinh trong mt mi trng vn ho xc nh no , khng th khng ghi du n dn tc v vn ho ca dn tc . Do bi cnh a l, kinh t, vn minh, trit l v nh hng tn gio khc nhau, mi x hi c mt nn vn ha khc nhau. S khc bit gia vn ha Phng ng v Phng Ty l mt trong nhng yu t to nn s khc bit v t duy qun l Phng ng v Phng Ty. H thng tn ngng tn gio ca phng ng v phng Ty li c nhng s khc nhau rt c bn. Ci t tng tn trng gc gc ni t m thin nhin ni trn ca ngi phng ng dn n mt thc thun phc gn nh tuyt i i vi mt tn ty trt t c thit lp trong tn gio. o Pht ca phng ng v c bn l nht qun, thng sut, hu nh khng c nhng k phn nghch. Trong khi phng Ty, o C c lun c sa i, ci cch, thm ch ly gio. Ngay t khi C c gio mi ra i, Cha Jesus c k tng th 13 l Juda, c mnh danh l k phn nghch u tin. Trong lch s C c gio, chng ta chng kin rt nhiu v ly gio. T tng phn nghch th hin ph bin trong C c gio n ni Nh Th phi lp ra mt to n x ti d gio.

5

Xt kha cnh quan nim v thi gian. Cc nh qun l phng Ty c xu hng cho rng thi gian tri di trn con ng thng trc mt. Trong khi , ngi phng ng cho rng, thi gian chuyn ng xoy trn c. iu ny c nhng nt ging nh tn ngng tin vo con ngi sinh ra l do ng Tri u thai, cho rng con ngi sng cht ti sinh theo mt thi gian nht nh v do mnh tri quy nh. iu ny nh hng n cng vic. Khi mt c hi n b b l th ngi Phng Ty s nhn nhn nh mt iu bnh thng. Nhng i vi ngi phng ng, h cho rng thi gian tri i, trong tng lai c hi hay vn mnh tng t s xut hin. Do m cch tip cn qun l v thc hin mc tiu ca ngi phng Ty khng ging nh ngi phng ng. 3. Con ngi Ngi dn phng ng v phng Ty c nhiu im khc bit. Ngi phng ng c xu hng suy ngh phc tp, quan tm n bi cnh v ton cc hn. iu ny tri li vi ngi phng Ty, h suy ngh logic, h thng, bit phn tch, tp trung vo b phn c th, c th khi qut nh sau: Phng Ty C nhn sng to Phng ng Sc mnh tp th v t chc, trung thnh vi gia nh, bn b v cng Thch i u v mo him ty Hi ha, kim ch, coi trng tnh cm, khng thch chen ngang hay b chen ngang. Hay t cu hi t pht Hay chp nhn, t kim ch Hay pht biu, ni thng ng thc Khng hay pht biu, giu quan cht Mi ngi u phm sai lm T thi phng im, tnh cm Khng phi mi sai lm u tt yu phi xy ra. Khim tn

6

Tht thng Hnh thc, bo th Cuc sng ring t tch bit vi Cuc sng ring t kt hp vi cng cng vic Hu ngh 4. T duy vic Thn thin

T tng phng ng v phng Ty khc nhau mt vi c trng nh: phng Ty mang tnh phn tch, l tnh; phng ng mang tnh tng hp v trc gic. Phng Ty bn tm ti lm ch t nhin, phng ng - ti nhn thc v lm ch bn thn. Phng Ty da vo n lc ca ngi, phng ng suy tng; phng Ty ng ng, phng ng tn ti trt t; phng Ty duy vt, phng ng duy linh, phng Ty duy l, phng ng duy tnh, v.v. T duy phng ng thng b ng nht vi tinh thn truyn thng t t tin li, tp trung minh trit, nhn thc v ng. Tuy duy phng Ty mang m tnh duy l. Khoa hc phng Ty c cc nh khoa hc v trit hc trnh by, phn ln u l nhng ngi duy vt. H bn ti tinh thn con ngi bng nhng cu trc v nhng chc nng no. Khoa hc phng ng, Dalai Lama trnh by tinh thn phng ng ni v ci Ng, v nhng trng thi thc khc nhau, v kinh nghim ca cc cuc i trc kia. R rng, t duy phng Ty mang m l tr, khoa hc, thc nghim, nhng bng chng khoa hc; cn phng ng li nghing v minh trit, suy tng, tri nghim v cc trng thi thc, v.v.. T duy phng ng b li cc h thng trit hc i vo cc k thut tinh thn da vo cuc sng bn trong. Gio s Nisbet, gio s Tm l X hi M, cho rng c s khc bit v cch t duy gia ng v Ty. C th m t s khc bit ny nh sau: t duy ca phng Ty tun th cc nguyn tc ca logic. Nu nh ta phn loi thnh 2 nhm A v B, th mt vt khng th va thuc v nhm A v va thuc v nhm B. Nh vy l phn logic v khng c ch li cho t duy khoa hc. Trong khi truyn thng t duy ca phng7

ng vn thc c rng bn cht ca thc ti l lun thay i. Th gii m ta ang sng khng tnh m l ng, v trng thi ca mt s vt, hin tng khng tn ti bt bin m lun trong qu trnh chuyn ha thnh mt trng thi khc. V d l cy vo ma xun l mu xanh, sang ma thu th chuyn thnh mu vng v vo ma ng th ri rng xung t khng cn trn cnh na. Chnh v thc ti l lun bin ng v thay i nn ngi phng ng cho rng cc khi nim khng mang tnh c nh v khch quan m l ch quan v c th linh ng thay i. Qu coi trng yu t logic, phng Ty c khuynh hng xem nh yu t mi trng, v theo t duy ca phng Ty, mt vt th A d trong bt c mi trng no cng vn l A, n khng th va l A va l i-A . V d mt con mo M th qua Vit Nam cng vn l mo, mo khng th t nhin bin thnh mt loi vt khc c. Trong khi phng ng li cho rng cuc sng lun thay i, lun chuyn ha t trng thi ny sang trng thi khc v v vy xem trng mi quan h gia mt vt th v tng th mi trng xung quanh. Theo mt vt th trong mi trng ny c nhng c tnh ny nhng khi sang mt mi trng khc chng s chuyn thnh nhng c tnh khc. V d: mt ngi n ng vi vai tr l con trong mt gia nh s th hin nhng c tnh khc vi khi anh ta ra ngoi x hi v m nhn vai tr doanh nhn trn thng trng. V no ca con ngi gm hai bn cu. Mt s nh tm l hc nghin cu cho thy bn cu tri ca hu ht mi ngi iu khin h t tng, qu trnh ny din ra theo ng thng, trnh t v theo h thng tng bc mt. Tri li thy phi hot ng rng hn, ng thi vi qu trnh t duy. Phn ln nhng ngi phng Ty l nhng ngi c thy tri mang t duy h thng hn, hp l hn. Tri li, ngi phng ng l phn ln l nhng ngi t duy theo bn cu phi. H c xu hng nhn nhn mi vic mt cch tng th ch khng phi tng phn nn h c t duy tng hp hn l phn tch.

8

Vy s khc bit t duy v mt s yu t khc l nhng yu t c bn dn n s khc nhau ca t duy qun l Phng ng v Phng Ty. II. 1. T duy qun l phng ng v phng Ty Mt s hc thuyt qun tr phng ng v phng Ty Khi ni n qun tr nhn lc chng ta khng th khng nhc n cc hc thuyt phng ng c hnh thnh t rt sm l c tr ca Khng T v Php tr ca Hn Phi T, bn cnh cng c nhng hc thuyt kinh in ca Phng Ty. l hc thuyt X v Y c Douglas Mc Gregor tng hp t cc l thuyt qun tr nhn lc c p dng trong cc x nghip phng Ty. Hc thuyt Z c W. Ouchi nghin cu phng thc qun l trong cc doanh nghip Nht Bn v a ra. 1.1. Hc thuyt qun tr phng ng c Tr Khng T nhn mnh c tr, ht nhn ca c tr l gio ho. Khng T coi trng lm giu, nhng trc, trong v sau khi lm giu th phi gio dc. Gio dc lm cho mc tiu, chnh sch, t tng ca ngi qun l tr thnh mc tiu, chnh sch, t tng ca ngi b qun l. Ngi b qun l khng cn l vt th tip nhn b ng m phi tr thnh ch th qun l, khi ngi b qun l mi yu n, mi c lng dn. Qun l c tr ho hon c cc mu thun, hnh thnh sc mnh ni lc, lm cho quan h cp trn, cp di thot khi quan h mnh lnh, phc tng. Quan nim v gi tr c thng nht th hnh ng mi c th thng nht, khi ng trc vn phi gii quyt, t chc khng cn s dng nhiu k lut, mnh lnh, ng vin ti tng cp, ton th cng nhn vin s c thi ging nhau. Hn na, c tr khng bi xch php ch, mi hot ng qun l u cn c nhng qui nh, th tc. Chng khng phi dng

9

hn ch hay e nt mt i tng no, m ch yu dng rn e, phng nga. Tuy nhin nu qu li dng php ch th s li l qu, d to ra s i lp gia ngi qun l v ngi b qun l. Trong thi k nht nh, loi i lp ny khng bc l ra, nhng tn ti trong lng ngi. Ngi qun l v th m tng l bn phng phng lng, cho rng php ch l hon ho. Khi mu thun pht trin n mc nht nh, rt d b bng n, khi kh b khi phc li. Theo Khng T , nhn tnh con ngi gm tnh v tp. Tnh ch t cht t nhin, bn nng, tri cho. Tp l do mi trng sng mang li. Tnh ca con ngi l gn nhau, Tp l xa nhau (Tam t kinh). Mt s nh qun l phng Ty coi tnh ca con ngi ch yu l tiu cc (l thuyt X), bi vy phi dng php ch tr. Khng T coi nhn tnh ca con ngi c c thin v c, bi vy phi va gio dc, c tr, va phi c php ch. Php tr Hc thuyt php tr ca trng phi Php gia vi s cu thnh ba yu t: Th Thut Php nh du mt bc pht trin mi c gi tr trong l lun qun l. Th: chnh sch thng pht l mt chnh sch ng n. Thut: c nhng nhn thc tin b trong thut dng ngi, dng cng vic s dng ngi, cng vic th phi ly cng dng lm ch ca vic dng ngi. Php: l tiu chun phn bit ng sai, phi tri, duy tr trt t x hi thnh mt trt t x hi thnh mt khun kh. T tng v php lut thc s c ng gp to ln i vi l lun qun l t c ch kim. 1.2. Cc hc thuyt qun tr nhn lc phng Ty Hc thuyt X c Douglas Mc Gregor a ra vo nhng nm 1960, l kt qu ca vic tng hp cc l thuyt qun tr nhn lc c p dng trong cc x nghip phng Ty lc by gi. Hc thuyt X a ra gi thit c thin hng tiu cc v con ngi. T , hc thuyt X cng cung cp phng php l lun truyn thng l: Qun l

10

nghim khc da vo s trng pht; Qun l n ha da vo s khen thng; Qun l ngim khc v cng bng da vo c s trng pht v khen thng. Hc thuyt X cng c khi qut theo ba im sau: Nh qun tr phi chu trch nhim t chc cc doanh nghip hot ng nhm t c nhng mc tiu v kinh t trn c s cc yu t nh: tin, vt t, thit b, con ngi. i vi nhn vin, cn ch huy h, kim tra, iu chnh hnh vi ca h p ng nhu cu ca t chc. Dng bin php thuyt phc, khen thng, trng pht trnh biu hin hoc chng i ca ngi lao ng i vi t chc. Hc thuyt Y cng c Douglas Mc Gregor a ra vo nhng nm 1960. Hc thuyt Y a ra nhng gi thit tch cc hn v bn cht con ngi. T , hc thuyt Y a ra phng thc qun tr nhn lc nh:Thc hin nguyn tc thng nht gia mc tiu ca t chc v mc tiu ca c nhn. Cc bin php qun tr p dng i vi ngi lao ng phi c tc dng mang li "thu hoch ni ti. p dng nhng phng thc hp dn c c s ha hn chc chn ca cc thnh vin trong t chc. Khuyn khch tp th nhn vin t iu khin vic thc hin mc tiu ca h, lm cho nhn vin t nh gi thnh tch ca h. Nh qun tr v nhn vin phi c nh hng ln nhau. Nh vy t ni dung ca hc thuyt Y ta thy hc thuyt ny c tch cc v tin b hn hc thuyt X ch n nhn ng bn cht con ngi hn. N pht hin ra rng, con ngi khng phi l nhng c my, s khch l i vi con ngi nm trong chnh bn thn h. Nh qun tr cn cung cp cho h mt mi trng lm vic tt th nh qun tr phi kho lo kt hp mc tiu ca c nhn vo mc tiu t chc. Tc l lm cho nhn vin hiu rng tha mn mc tiu ca mnh th mnh cn phi thc hin tt mc tiu ca t chc. Vic nh gi nhn vin theo hc thuyt Y ny ht sc linh ng, cc nh qun tr cho nhn vin t t ra mc tiu, t nh gi thnh tch cng vic ca mnh, khin cho nhn vin cm thy cm thy h thc s c tham gia vo hot ng ca t chc t h c trch nhim v nhit tnh hn.

11

Hc thuyt Z c tin s W. Ouchi a ra vo nhng nm 70 ca th k trc, hc thuyt ny c xy dng da trn thc tin v l lun. Thuyt Z li ch trng vo vic gia tng s trung thnh ca ngi lao ng vi cng ty bng cch to s an tm, mn nguyn; tn trng ngi lao ng c trong v ngoi cng vic. Ct li ca thuyt ny l lm tha mn v gia tng tinh thn ca ngi lao ng t h t c nng sut cht lng trong cng vic. Xut pht t nhng nhn xt v ngi lao ng trn, thuyt Z c ni dung nh sau: Th ch qun l phi m bo cho cp trn nm bt c tnh hnh ca cp di mt cch y . Duy tr vic ra quyt nh v nng cao trch nhim tp th bng cch to iu kin cho nhn vin tham gia vo cc quyt sch, kp thi phn nh tnh hnh cho cp trn. nhn vin a ra nhng li ngh ca h ri sau cp trn mi quyt nh. Nh qun l cp trung gian phi thc hin c nhng vai tr thng nht t tng, thng nht chnh l v hon thin nhng kin ca cp c s, kp thi bo co tnh hnh vi cp trn v a ra nhng kin ngh ca mnh. m bo ch lm vic lu di nhn vin pht huy tnh tch cc, khuyn khch h a ra nhng phng n ngh ca mnh. Nh qun l cp trung gian phi thc hin c vai tr thng nht t tng, thng nht chnh l v hon thin nhng kin ca cp c s, kp thi bo co tnh hnh vi cp trn v a ra nhng kin ngh ca mnh. m bo ch lm vic lu di nhn vin yn tm v tng thm tinh thn trch nhim, cng doanh nghip chia s vinh quang v kh khn, gn b vn mnh ca h vo vn mnh ca h vo vn mnh ca doanh nghip. Nh qun l phi thng xuyn quan tm n tt c cc vn ca ngi lao ng, k c gia nh h. T to thnh s ha hp, thn i, khng cch bit gia cp trn v cp di. Lm cho cng vic hp dn thu ht nhn vin vo cng vic. Ch o to v pht trin nhn vin. nh gi nhn vin phi ton din, r rng, cn trng v c bin php kim sot t nh, mm do, gi th din cho ngi lao ng. Qua ni dung ca hc thuyt Z ta thy tuy n l mt hc thuyt kh hin i v l hc thuyt phng Ty nhng v n da trn s qun l ca cc doanh nghip Nht Bn nn n cng c nhng c im t duy phng ng. u tin phi ni n l ngi12

Nht ni ring v ngi phng ng ni chung rt coi trng s trung thnh v lng t trng hay ci ti c nhn. H coi trng iu hn l tin bc trong nhiu trng hp. Ngi Nht vn dng c iu a vo phng php qun tr ca mnh. Bn cnh ngi phng ng thng lun c gng hng n s ha hp, trong hc thuyt Z ta thy s ha hp ca ba yu t l nng sut lao ng, s tin cy v s khn kho trong quan h gia ngi vi ngi. l nhng im lm nn s khc bit cng nh thnh cng ca hc thuyt Z. Khi so snh hc thuyt qun tr phng ng v qun tr phng Ty ta thy chng ging nhau ch: cc hc thuyt ny u xoay quanh vic iu chnh hnh vi ca con ngi, ly con ngi l trng tm ca mi l thuyt. Mi hc thuyt u c gng phn tch nhn r bn cht con ngi a ra nhng phng php iu chnh ph hp. Cc hc thuyt cn ging nhau im l c gng to ra s cng bng trong nh gi, x pht, bng cc h thng chnh sch khen, thng, k lut ca mnh. S khc bit gia hc thuyt qun tr phng ng v phng Ty l ch: Phng Ty ly hiu qu cng vic lm mc tiu, cc hc thuyt phng ng th cao c v Tm ca con ngi hn. 2. Phng php qun l Phng php qun l l mt trong nhng yu t ca h thng qun l. l yu t c bit quan trng gp phn nng cao hiu lc v hiu qun ca hot ng qun l. Phng php qun l l tng th nhng cch thc tc ng ca ch th qun l ln i tng qun l trn c s la chn nhng cng c v phng tin qun l ph hp nhm mang li hiu qu qun l cao nht trong iu kin mi trng nht nh. Phng php qun l khng ng nht vi bt k yu t no ca h thng qun l m n l s lin kt gia ch th qun l vi cc yu t khc mt cch khoa hc v ngh thut pht huy ti

13

a nng lc ca cc thnh vin v phi hp cc ngun lc mt cch ti u nhm t ti hiu qu cao nht. Quan h ng vai tr trng tm trong phng php qun l phng ng. Hiromu Nishimura, mt gim c ti Cng ty Mishubishi Singapore ni: " chu , thng thng ta phi quen bit tht r ngi ta ri mi k kt thng v c. Nht v Trung Quc chng hn, iu quan trng l phi to quan h vi mt khch hng qua nhng dp i ung ru vo bui ti. Phi gp g nhau nhiu ln ri mi c th i n hp tc lm n. Trong hu ht cc trng hp, mt khi quan h c thit lp, n tr thnh mt mi lin h sut i. Ch tn v mi quan h gip ta tin xa trn thng trng...Ngc li, phng php qun l ca phng Ty trng l hn trng tnh, do nh trng ti phn x thng l mt cch gii quyt vn . Ramasubramanyam, ph ch tch Cng ty Tn dng Cng nghip v u t ca n , nhn nh rng phng php qun l ca phng Ty rt khc bit so vi "phng php qun l trng tnh v da vo cc mi quan h chu ". Fabio Galardi thuc cng ty thng mi Orco International Singapore hiu iu ny rt r. ng pht biu: " chu u hoc M, mt thng v bt u vi nhng iu khon c trnh by rt r vi s gip ca mt lut s. Khi ny sinh tranh chp, ngi ta vin n lut php. Tri li, ngi chu ch nh n trng ti phn x ch khi no h gng i ht mi con ng nhm dn xp bng tnh cm m khng c g. phng ng, phng php qun l thng l c on, chuyn quyn. Mt nh qun l phng ng tiu biu s quyt nh chia cng vic thnh nhiu phn, ra ch th cho cp di ca mnh, v ra hn cht. Hu qu ca vic khng tun th cng s c nu r rng. Tri li, mt nh qun l ngi M trc tin nu mc tiu v tham kho kin ca cp di v k hoch hnh ng. Tng ng nh th phng php qun l ca h thng l dn ch v t do thng qua s tham vn kin. iu quan trng l kt qu cui cng ch khng phi phng tin.14

3.

S khc nhau trong thc hin cc chc nng ca quy trnh qun l C nhiu quan nim v phn loi khc nhau v cc chc nng qun l nhng s khc nhau ch mang tnh hnh thc. Xt v mt bn cht, c bn chc nng ca quy trnh qun l, l: lp k hoch v ra quyt nh qun l, t chc, lnh o, kim tra.

3.1.

Lp k hoch Lp k hoch l cng vic u tin ca nh qun l. Lp k hoch l quyt nh

trc xem lm ci g, lm nh th no, khi no lm v ai lm ci . Lp k hoch l mt qu trnh i hi c tri thc c th xc nh ng li mt cch ng n v a ra cc quyt nh da trn nhng nh gi thn trng. Lp k hoch l tng th cc hot ng lin quan n nh gi, d on, d bo v huy ng ngun lc xy dng chng trnh hnh ng tng lai cho t chc. y l chc nng quan trng ca quy trnh qun l. N c ngha tin quyt i vi hiu qu ca hot ng qun l. Khng c k hoch, mt t chc s ging nh mt con thuyn khng li, ch chy vng quanh. Cc nh qun l phng Ty rt ch trng n vic lp k hoch. H thng thit lp cc k hoch di hn. c im ca k hoch trong qu trnh qun l phng Ty l mang tnh c th, chi tit, chnh xc cao, hoch nh r rng, c chin lc bi bn. N xc nh trc cc yu t tng lai v c nh tnh v nh lng. Cng tc lp k hoch c u tin c bit v mi mt: nhn lc, ti chnh v thi gian. Cc k hoch c chia thnh tng giai on nh, c phng n thc hin, xut phng n d phng, st vi thc t. V vy n phi c thng bo cho ton b nhn vin thc hin ng.15

phng ng, k hoch c tm nhn xa, mang tnh chin lc. Tuy nhin, n thng chung chung khng c th, d b thay i khi c yu t ngoi cnh tc ng do trong qu trnh lp k hoch khng lng trc c cc yu t tc ng. Cc k hoch thng b chng cho ln nhau gia cc b phn trong mt t chc, khng c s thng nht trong ton h thng gy cn tr cho qu trnh thc hin k hoch v thc hin mc tiu ca t chc. 3.2. Ra quyt nh Cc nh qun l i khi coi vic ra quyt nh l vic trung tm bi h phi thng xuyn phi la chn phi lm g, ai lm, khi no, u, lm nh th no. Quyt nh qun l l vic n nh hay tuyn b la chn ca ch th qun l v mt hoc mt s phng n thc hin nhng cng vic c th trong iu kin hon cnh nht nh nhm thc hin mc tiu ca t chc. Qu trnh ra quyt nh l mt kha cnh khc m ng Ty khng gp nhau. Nht, phng php t di ln l iu ph bin. Cc quyt nh ch yu c a ra cp thp nht v dn dn trnh ln cp cao nht. H thng ringi ca Nht Bn (rin c ngha l trnh kin ngh yu cu c quyt nh v gi c ngha l s cn nhc quyt nh thc s) bao gm nhng t duy quyt nh c chia thnh tng phn khi tt c nhn vin tham gia xy dng tch cc s em li s nht tr cao. Ngi Nht khi suy ngh mt vn g rt k lng. Bi v kin do rt nhiu ngi a ra da trn thc tp th, qun l thng nht cho nn quyt nh chc chn s c gi tr hn v vic thc hin cng d dng hn. Khi nht tr, nhn vin cam kt thc hin. y l kin ca tp th nn t khi phm sai lm. Phng thc ny gp phn lm hng phn tinh thn, to ra s hi ha v khuyn khch lng trung thnh, thng nht ca nhn vin. Quyt nh ca tp th c xu hng to bo hn c nhn v th hin tm nhn lu di hn.

16

Cng c th nhn xt tng t v nhng nh qun l Indonesia. c bit, nhng nh qun l Indonesia theo phng php ng tm nht tr, v trnh i u. Mi quan tm hng u l s ha hp. Nhng nh qun l Thi Lan v Philippines b nh hng ca nhng nh qun l Trung Hoa trong chng mc no bi v c rt nhiu ngi Hoa trong nn kinh t ca h. Nhng ng ch - nh qun l ngi Hoa thng rt thc t, ra quyt nh nhanh chng, v sn sng chu ri ro. H va chuyn quyn va linh hot. phng Ty, qu trnh ra quyt nh mang tnh c nhn. Nu nh phng ng cc nh qun l quan tm n s ha hp, ng tm nht tr th cc nh qun l phng Ty thng khiu khch, xung t, i u, min sao lm vic hiu qu, t c mc tiu ca t chc. Bn cnh , qu trnh ra quyt nh ca cc nh qun l phng ng da nhiu vo trc gic, mang tnh bn nng. Nh doanh nghip Mustaq Ahmad, ngi ng u tp on bn l Mohammad Mustafa & Sons Singapore, tm tt v vic ra quyt nh ca ngi phng ng. ng cng nhn rng hu ht nhng quyt nh kinh doanh quan trng ca ng u da vo bn nng. "Ti chng bao gi d tnh trc bt c ng thi no ca mnh. Ti ch tn dng c hi khi chng n. V khi nhng nh qun l nh vy ra nhng quyt nh da vo trc gic v cm tnh, ng nhin h hy vng nhng mun ca mnh c thc hin n ni n chn, khng sai mt ly. Thi thng thng l lnh o cao cp bit r iu g tt nht cho cng ty. Trong khi , cc nh qun l phng Ty ra quyt nh da trn s nghin cu, phn tch k cng v thc hin theo quy trnh xy dng mt quyt nh nht nh. 3.3. T chc T chc c hiu theo nhiu ngha khc nhau. Khoa hc qun l nghin cu t chc vi t cch l h thng con ngi-x hi vi nhng qu trnh, hin tng v hot ng ca con ngi. T chc c nhn thc hai gc : t chc vi tnh cch l mt17

thc th v t chc vi tnh cch l mt hot ng. Xt di gc t chc l mt thc th, quan nim thng thng nht: T chc l mt n v x hi bao gm nhng thnh vin cng gia nhp vo n v x hi hon thnh mc tiu chung v mc tiu c nhn. Xt di gc t chc l mt hot ng hay chnh l chc nng t chc l mt trong nhng chc nng quan trng ca qu trnh qun l nhm m bo cung cp y kp thi s lng v cht lng nhn lc. Ni dung c bn ca chc nng t chc l thit k b my, phn cng cng vic v giao quyn. 3.3.1. M hnh c cu t chc C cu t chc l tng hp cc b phn c chuyn mn ha, c quyn hn v trch nhim c th, c b tr theo mt cch thc nht nh v c mi lin h qua li vi nhau nhm m bo thc hin cc mc tiu, chc nng v nhim v nh trc. Vi phng thc qun l khc nhau, c cu t chc phng ng v phng Ty c s khc bit. phng Ty, t chc kinh t thng l cc tp on ln nn c cu ch yu l c cu tng hp ri phn ra cc loi c cu t chc thnh vin. phng ng, c cu phn chia theo tng cp r rng nhng tnh nht qun khng cao. C cu kinh doanh Nht kh khc bit so vi cc nc M. S khc bit ny pht sinh do cc doanh nghip Nht Bn chu nh hng bi ch xin kin bng vn bn (ch ringi). C cu t chc ca Nht l c cu hu c, phm vi cng vic ca c nhn l mt phn nm trong tt c cng vic ca n v nn c th ni l mt c cu phng. Cn cc nc phng Ty c cu t chc l c cu my mc, phm vi cng vic c quyt nh theo mi ngi lao ng v mi cng vic do mt c nhn c th lm. V th c nhiu cp bc da trn da trn kh d ca cng vic v c cu t chc c hnh dng nh mt kim t thp. Cp trn trong mt ban v c nhiu kinh nghim nn s hng

18

dn cp di cch lm nhng cng vic cp d hn, nhng s khng hng dn lm nhng cng vic m cp trn ny ang lm. V nu cp di lm c vic ca cp trn th c kh nng cp trn s b cp di ly mt vic. Ngoi ra trong c cu my mc, vic phn loi chi tit qun l cng vic rt kh. Khi c nhng cng vic m khng bit thuc v ai th s dn n trn trnh trch nhim. Nht (T chc hu c) Tng gim c G b phn Trng phng u-M (c cu my mc)

3.3.2. Phn cng cng vic Thit k v phn cng cng vic l vic lm thng xuyn ca nh qun l. Cng vic ny gip nh qun l tit kim c thi gian, cc ngun lc, nng cao c hiu qu v cht lng cng vic. phng Ty, phn chia cp bc r rng do cng vic gn vi trch nhim c chia nh, c th ha, phn cng cng vic thng qua s tham vn kin. iu quan trng l kt qu cui cng ch khng phi phng tin. V h ly hiu qu cng vic lm mc tiu. Nhng nh qun l phng Ty thng khng m m vt qu trch nhim ca mnh. V d, khi c phn cng lm mt vic h thng t gii hn mnh ch trong lnh vc ca mnh. Nu c mt vn ny sinh, h s khng dm vt qu lnh a ca mnh. Nhng nh qun l phng ng lm ngc li. H p dng mt phng php tng qut hn v thng tin rng cng vic c phn cng ca h c quan h cht ch vi cc phng ban phi hp khc.19

Kinh nghim v tui tc l mt kha cnh khc trong vic phn cng cng vic m ng - Ty tri ngc nhau. Phng Ty ch trng n nng lc v ti nng bt lun ngi gi hay tr. phng ng, vn coi trng kinh nghim v tui tc, ta thng thy nhng ngi ln tui nhng chc v cao nht. Xt v kha cnh ny, cch qun l ca phng Ty ci m hn v dn ch hn.3.3.3.

Quyn lc v giao quyn

Quyn lc phng Ty, quyn lc c s phn ha. Trong khi phng ng mang tnh tp trung. Khong cch quyn lc l c trng cho sc mnh ca nh qun l. Khong cch quyn lc c th phn ra nhiu loi ty theo phm vi quyn lc m mi thnh vin ca t chc nm gi. Trong t chc m khong cch quyn lc ln th cp di chp nhn mt trt t trong a v v quyn hn ca nh qun l v cp di khc bit ln. Ngc li, trong t chc m khong cch quyn lc nh, c ngha l cp di c tham gia nhiu hn. Nu mc khong cch quyn lc cng t th cng thun tin cho s trao i gia cp trn v cp di, thng tin "ln - xung" s tt. Hn na nh qun l khi ra quyt nh s ch tham kho kin cp di v vy thi gian ra quyt nh chm nhng thi hnh li thun li. Ngc li khong cch quyn uy ln th cp di thng th ng.

PDI: Ch s nh gi khong cch quyn uy ca cc nc c la chn nghin cu. Ngun: ITIM- Culture and Management consultants.20

Qua bng thng k trn, chng ta c th nhn thy, nhn chung, nhm cc nc phng ng c ch s PDI cao hn so vi nhm cc nc phng Ty. iu ny cho thy khong cch quyn uy phng Ty nhn chung nh hn phng ng. iu to ra s thun tin trong qu trnh trao i thng tin gia cc cp t hiu qu cng vic v mc tiu ca t chc. Gary R. Bennet, mt gim c thuc cng ty t vn Jardine CMG Consulting Pte. Ltd., Singapore: "Phong cch ca phng Ty ci m hn v cho php ngi lm cng tham gia nhiu hn. Nhng nh qun l cao cp c gng pht trin con ngi thay v quy trnh sn phm. V d, nu mt cng vic bao gm 10 bc, nh qun l phng Ty cho php phm sai lm V h can thip sa cha nhng sai st v gip cc nhn vin t hon thin". Vit Nam c nh gi l nc c khong cch quyn uy kh ln vi s liu nh lng l 70 v v nh tnh c th thy do Vit Nam mi thot khi ch thc dn phong kin mi trn na th k, tn d ca n vn cn trong thi quen, np ngh. V d, ngy nay vn cn nhiu ngi m mng lm quan. ng quan vn c xem l con ngi danh gi, quyn uy nht trong x hi. Quan nhng nc mi cng nghip ha thng c nhiu quyn v c xu hng tp trung tp trung quyn lc. So vi cc nc phng Ty, Singapo, i Loan, Hng Cng u l cc nc c khong cch quyn lc ln. iu c ngha l cc nh qun l ca cc nc ny thng c on, chuyn quyn. Nht Bn nh c h thng chnh tr dn ch, nn vn ha, thu nhp kh ng u cho nn dn s ng hn nhng khong cch v quyn lc vn nh hn so vi cc nc phng ng. Giao quyn Trong qu trnh qun l phng ng v phng Ty cng khc nhau khi giao ph quyn lc. phng ng, phng php l c on. Mt nh qun l phng ng tiu biu s quyt nh chia cng vic thnh nhiu phn, ra ch th cho cp di ca mnh, v ra hn cht. Hu qu ca vic khng tun th cng s c nu r rng. Tri li, theo phong cch qun l ngi M trc tin nu mc tiu v tham kho kin ca21

cp di v k hoch hnh ng. Tng t nh th h giao ph cng vic thng qua s tham vn kin. iu quan trng l kt qu cui cng ch khng phi phng tin. Nhng nh qun l phng Ty thng khng m m vt qu trch nhim ca mnh. V d, khi c phn cng lm mt vic h thng t gii hn mnh ch trong lnh vc ca mnh. Nu c mt vn ny sinh, h s khng dm vt qu lnh a ca mnh. Nhng nh qun l phng ng lm ngc li. H p dng mt phng php tng qut hn v thng tin rng cng vic c phn cng ca h c quan h cht ch vi cc phng ban phi hp khc. Mt c im quan trng khc ca cch giao quyn phng ng l s da vo trc gic v cc mi quan h. iu ny c bit th hin r trong nhng d n ri ro m nhng nh doanh nghip phi c gng ht sc vt v dng nn. nhiu doanh nghip phng ng c hnh thnh theo cch ny, cc bn nng kinh doanh ha quyn vi nhng tp qun qun tr hin i. Cch ny ngc li vi cch ca ngi M, nhng ngi vn rt logic v da vo nghin cu, phn tch, tnh ton. H ch yu cn c vo nng lc giao quyn. Khi giao ph quyn hn, nhng nh qun l phng Ty c tnh thc dng hn. 3.3.4. Kim tra Kim tra l mt trong nhng chc nng ca quy trnh qun l. Thng qua kim tra m ch th qun l nm bt c v iu chnh kp thi cc hot ng thc hin tt cc mc tiu xc nh. phng Ty, kim tra c thc hin theo qu trnh, theo tng giai on nht c th. Chc nng kim tra gn cht vi hot ng qun l. Cc nh qun l kim tra trc khi thc hin k hoch, trong qu trnh thc hin k hoch v khi hon thnh k hoch c th iu chnh kp thi. Tri li, phng ng, kim tra thng ch tp trung khu cui cng, mang tnh tng hp nhng li thiu c th, khng su st trong tng giai on. iu ny rt kh cho cng tc iu chnh. phng ty nh gi khch quan trung thc,22

cn phng ng mang tnh ch quan nhiu hn, d dn n tnh trng quan liu khi iu hnh t chc Mt ln na yu t duy l, duy tnh xut hin chc nng ny. Phng Ty lun phn bit gia cng vic v cc mi quan h c nhn. Do , kim tra thng l bt li trc tip co gii php iu chnh. Tuy nhin phng ng, i khi yu t duy tnh chi phi n chc nng kim tra lm cho hot ng ny khng mang tnh khch quan v khng pht huy c vai tr ca n gy nh hng n hiu qu cng vic v mc tiu ca t chc.3.3.5.

Thng tin

Thng tin c vai tr quan trng trong qun l. qun l hiu qu th phi xy dng h thng thng tin ti u trong cc cng tc: lp k hoch, ra quyt nh, t chc, lnh o, kim tra. C phng ng v phng Ty cao yu t thng tin trong qun l. Tuy nhin, cch tip nhn thng tin mi bn l khc nhau. phng Ty, tip nhn thng tin trc tip qua cc knh thng tin. Cc yu t gy nhiu c xut hin nhng khng nh hng nhiu n qu trnh truyn tin. Tuy nhin, phng ng, thng tin c tip nhn mt cch gin tip qua nhiu knh thng tin. Do , cc yu t gy nhiu d lm sai lch thng tin.

23

Phn III. Kt lunNi chung, qun l hin i c hai phng thc ln, mt l phng thc qun l phng Ty, coi trng khuynh hng c th, nhn mnh t duy phn tch, ch trng phng php thc chng, cao gi tr vt cht, hai l phng thc qun l phng ng, coi trng khuynh hng tp th, nhn mnh t duy tng hp, ch trng phng php nm bt trc tip, cao gi tr tinh thn. T nhng phn tch trn c th khi qut nh sau: Phng Ty Phng ng Phn chia cp bc, bnh qun ch ngha, Mnh lnh t do, vai tr c xc nh mt trch nhim c chia nh. cch lng lo, trch nhim tp trung. Cc nh qun l c trnh chuyn mn Cc nh lnh o x hi thng c ci ting cao, v tr gn vi chc nng tht ku cho nhng cng vic km ci C th ha, cng vic chuyn mn ha c Con ng s nghip khng chuyn mn th c thm gi v thng chc nhanh, ha, thm gi chm, thng chc theo quy nh hng c nhn Phn ha sc mnh Tnh chuyn ng Phong ph Tip cn trc tip Phn tch mang tnh h thng, tiu chun ha, phn loi, khi nim ha, chnh xc. Thit lp k hoch lu di C ch iu hnh c th C cu v h thng thch ng vi thay i nh, ch ngha khi qut, nh hng Tp trung sc mnh n nh Thng nht Tip cn mt cch gin tip Kh hiu, mang tnh phn x hay thch ng K hoch khng c th C ch iu hnh n Cc nh qun l v lnh o thch ng vi thay i. Ti liu tham kho1.

Dan Waters (1998), Th k XXI phng thc qun l vt trn c ngi Nht v ngi Trung Quc, Nh xut bn chnh tr Quc gia, H Ni.24

2.

H Vn Vnh (2003), Mt s vn v t tng qun l, Nh xut bn chnh tr Quc gia, H Ni. L Hng Li, o ca qun l, Nh xut bn i hc Quc gia H Ni.

3.

25