If you can't read please download the document
Upload
akita1610
View
76
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
So Tay Cay Thuoc Va Vi Thuoc Dong y
Citation preview
S tay
CY THU C V V THU
Y
*T I LI M *
m v bin son :
i H c Y Khoa H Ni
Email : [email protected]
Trang web : http://ykhoaviet.tk
n tho i : 0947040443
Ngy hon thnh : 30-05-2010
L U
Cu n sch ny nm trong quyn sch l n Bch Khoa Y H
t m,t ng h p, dch v son ebook , k ti p cc phin b u tra c u
mang tnh cht chuyn mn nn Bch Khoa Y Hc 2010 s c tch thnh cc cun nh
gi m thi ng t u c a b c .
mailto:[email protected]://ykhoaviet.tk/tay cy thuc v V thu l ti li m v t ng h p t m t s cu n
sch v Trung Qu c H i T c h c Thi t Y u, Ha
c Kh o, Vi c Ti H c, Thin Gia Di c
H c Thi t Y i T c L D
Lm Sng, Y Hc Kh i Nguy c Tnh Lu t s B Linh, Y
h c c truy n, T c c -
M i lo i cy thu c v thu u c nh minh ha, ni r ngu n g c xu t x , tn g i khc, tn
Khoa h c,tn Vi c tnh,cch Bo ch ,Thnh phn ha h c, tc d c l,tc
d ng v ch tr , li u dng, thn tr ng, ch ng ch nh,bn lu
Cu c bin son v i m t l chia s ti li u h c t p,tham kho
cho cc sinh vin Y v Nhn vin Y T b t c ai c ni m say m nghin cu v
Y H c c truy n Vi t Nam.
Ti khng chu b t c trch nhi i v i vi c p d ng ho c trch d n thng tin trong
cu n sch ny gy n s c kh e, ti n b c, sinh mnh, uy tn,danh d a b t c
ai .
Nghim c m m i hnh vi l i d ng, chnh s a, sao chp , mua bn cu i b t c
hnh th c no, bng b t c n no.
N i dung c a cu n sch ny c th c c p nh t ho c s i m khng cn thng bo
c.
c t p d ng thng tin ch u tr b nh.
Cu c nh ng dng ny, nu b n sng v chp nh u
kho n s d ng , xin m i b n xem tip nh ng trang sau.
B n c th t i cc cu n sch Y h m v bin son : Bch Khoa Y hc,Tri u
ch ng h c N i Khoa,Tm thn h t c u c trn website ca ti t i http://ykhoaviet.tk
.
Chc b n lun d i do s c kh e,thnh cng v hnh phc.
H N i, Ngy 30/5/2010
M c l c tra c u :
A GIAO ................................................................................................................................................ 5
AN NAM T ..................................................................................................................................... 13
AN T ............................................................................................................................. 15
ANH TC XC ................................................................................................................................ 19
http://ykhoaviet.tk/BA CH ............................................................................................................................................. 23
BA G C ............................................................................................................................................ 25
BA KCH THIN .............................................................................................................................. 28
BA LA M T ...................................................................................................................................... 36
BA TIU ............................................................................................................................................ 37
U ............................................................................................................................................ 41
B T NHN ................................................................................................................................... 48
BCH B .......................................................................................................................................... 51
BN CHI LIN ................................................................................................................................. 58
BN H ............................................................................................................................................ 59
.............................................................................................................................................. 69
................................................................................................................................................. 72
B C H ............................................................................................................................................ 78
B CH BI U ............................................................................................................................ 84
B CH CH ........................................................................................................................................ 90
B M ....................................................................................................................... 98
B CH C P ...................................................................................................................................... 104
B CH GI I T .............................................................................................................................. 112
B CH HOA X .............................................................................................................................. 116
B CH HOA X THI T TH O...................................................................................................... 123
B CH H C ..................................................................................................................................... 128
B CH PHN................................................................................................................................... 129
B C ............................................................................................................................... 132
B CH TRU T ................................................................................................................................ 140
B CH TRU T ................................................................................................................................ 150
B CH VI ......................................................................................................................................... 160
B U NG ........................................................................................................................... 163
B U KH U ........................................................................................................................ 166
B NG N ........................................................................................................................... 170
B I M U ........................................................................................................................................ 172
B CNG ANH .............................................................................................................................. 178
B CNG ANH NAM .................................................................................................................... 182
B HONG .................................................................................................................................... 187
CAM TH O .................................................................................................................................... 192
CAM TO I ...................................................................................................................................... 207
............................................................................................................................... 211
............................................................................................................... 216
CHI T ............................................................................................................................................ 220
CH TH C ...................................................................................................................................... 227
CH XC ......................................................................................................................................... 232
C DI D ..................................................................................................................................... 238
CP GI I ........................................................................................................................................ 241
CT CNH ..................................................................................................................................... 246
........................................................................................................................................ 252
CU K T .................................................................................................................................... 261
CC HOA ........................................................................................................................................ 269
NG ...................................................................................................................................... 275
DIN H SCH .............................................................................................................................. 277
DI P H CHU .............................................................................................................................. 282
C .................................................................................................................... 284
D NG ............................................................................................................................ 290
D MINH SA .................................................................................................................................. 292
H TH ....................................................................................................................................... 295
H .................................................................................................................................................... 306
HONG B .................................................................................................................................... 307
HONG C M ................................................................................................................................. 317
HONG K .................................................................................................................................... 325
HONG LIN ................................................................................................................................. 339
HONG TINH................................................................................................................................. 349
HO HOA ........................................................................................................................................ 353
HO ............................................................................................................................... 359
HUY N SM .................................................................................................................................. 364
HY THIM TH O .......................................................................................................................... 372
................................................................................................................................. 378
T ........................................................................................................................... 384
H I PHIU TIU ............................................................................................................................ 392
H I SM ......................................................................................................................................... 397
H U PHC ..................................................................................................................................... 402
H .......................................................................................................................................... 411
H NG HOA .................................................................................................................................... 413
H C T ........................................................................................................................................... 419
.......................................................................................................................... 425
KHI M TH C ................................................................................................................................ 428
KHO ..................................................................................................................... 431
T ............................................................................................................................ 435
KH ................................................................................................................................................. 438
KH QUA ....................................................................................................................................... 440
KH SM ....................................................................................................................................... 442
KIM ANH T .................................................................................................................................. 448
KIM NGN ..................................................................................................................................... 450
KIM TI N TH O ............................................................................................................................ 457
KINH GI I ...................................................................................................................................... 461
K HUY NG ......................................................................................................................... 467
K N I KIM ................................................................................................................................... 470
LAI PH C T ................................................................................................................................. 474
LAI PH C T ................................................................................................................................. 478
...................................................................................................................... 482
LIN KI U ...................................................................................................................................... 487
LONG NHN NH C ...................................................................................................................... 492
LONG NO ..................................................................................................................................... 496
M TH O ........................................................................................................................ 500
........................................................................................................................................... 504
L H I ........................................................................................................................................... 505
L CHI H CH ................................................................................................................................ 510
L C GIC ....................................................................................................................................... 514
L C NHUNG .................................................................................................................................. 515
MA HONG .................................................................................................................................... 521
M CH MN ................................................................................................................................... 528
M ................................................................................................................................. 533
I PHC B .................................................................................................................................. 539
NG TH DU ................................................................................................................................. 543
.................................................................................................................................... 545
T ..................................................................................................................................... 547
O .......................................................................................................................... 550
NH C THUNG DUNG ................................................................................................................... 551
PH T ........................................................................................................................................... 556
........................................................................................................................................ 561
S QUN T ............................................................................................................................... 565
THIN MN ................................................................................................................................... 570
THNG B CH ............................................................................................................................... 575
.................................................................................................................................... 576
T .......................................................................................................................... 580
TH CH CAO .................................................................................................................................. 586
TH O QU ..................................................................................................................................... 590
TH TY T .................................................................................................................................... 593
TH A HONG ....................................................................................................................... 597
TOAN TO NHN ......................................................................................................................... 602
TR CH T ...................................................................................................................................... 606
TR N B .......................................................................................................................................... 611
TN DI ............................................................................................................................................ 615
T C K (CP GI I) ...................................................................................................................... 616
U T KIM ........................................................................................................................................ 618
VI N CH ........................................................................................................................................ 623
V ..................................................................................................................................... 629
XUYN KHUNG ............................................................................................................................ 632
X CAN .......................................................................................................................................... 641
CH M U ........................................................................................................................................ 645
C TI S ...................................................................................................................................... 653
CH TR ........................................................................................................................................... 655
C .......................................................................................................................................... 659
MAI .............................................................................................................................................. 664
................................................................................................................................................. 668
.................................................................................................................................... 673
............................................................................................................................................ 680
I HONG ................................................................................................................................... 686
I KCH ........................................................................................................................................ 697
I K ............................................................................................................................................ 702
I TO ......................................................................................................................................... 707
NG SM .................................................................................................................................... 714
A C T B .................................................................................................................................... 723
A DU ............................................................................................................................................ 729
A LONG ...................................................................................................................................... 732
A PH T ................................................................................................................................... 740
TR NG ..................................................................................................................................... 742
C HO T ..................................................................................................................................... 749
PH N N I DUNG
A GIAO
- Xu t X :
Sch B n Kinh.
- Tn Khc:
A giao nhn, A tnh giao, A t hong sao A giao (Trung Qu c H i
T n), B giao, Bn giao, Hi n minh b , giao, Ph tri giao, Ph bn giao (Ha Hn
c Kh o), Cp sao a giao, Chu a giao, H Sao a giao, Sao a giao chu, Thanh
ng a giao, Tr c h c Thi t Y
- Tn Khoa H c:
Colta Asini, Gelantinum Asini, Gelantina Nigra.
- M T : A giao l keo ch t da con l a (Equus ng A i
d ng mi ng keo hnh ch nh t, di 6cm, rng 4cm, dy 0,5cm, m n v
c ng. Khi tr i nng th mm, d o, tr i kh th dn, d v , tr i m. M i mi ng
n ng kho ng 20g. vt c t nh n, m c Ti H c).
- Bo Ch :
a - Theo Trung Quc.
* Ch n lo i da ga, d - xun (khong thng 2 - y da
l c 2-5 ngy cho mm ra r i c o lng, c t thnh t ng mi ng m n u
cho d tan) . N u 3 ngy c m y 5-6 l l y h t
ch t keo c a da l a. L c qua ry b ng c l nh r i khu y v c l c c t phn chua,
ch vi gi sau cho cc tp ch t l ng xu ng, g n l y 1 l c trong c l i.
c khi l y ra ch ng 2 gi u vo (c 600g da l u v
ng), n a gi c khi l y ra l i thm d dnh (600kg thm 1kg
d ngu i, c t thnh phin di 10cm, rng 4-4.5cm, dy 0.8 - 1.6cm c
i T n).
* Sao V i Cp Phn: L y ch ng 1kg b t Cp phn cho vo cho rang cho nng ri b cc
mi n khi A giao n dn khng cn ch c ng n a th dng ry ray
b b t Cp ph i T n).
* Sao V i B Hong: Cho B hong vo cho, rang nng ri cho A giao xt m ng vo, rang
n khi A giao n dn th b B hong i T n).
* Ngm v u ho c n u v c c H c Thi t Y u).
b- Theo Vi t Nam:
L i s ch lau cho ht b n, thi nh b ng h t b p, cho vo cho, sao v i b t Cp phn
ho c M u l (20%) cho ph c).
- Thnh Ph n Ha H c:
+ Trong A giao ch y u l ch t keo (Collagen). Khi thy phn Collagen s cho ra cc Axit
Amin bao g m: Lysin
ton phn l 16.43 - 16.54% , Can xi 0.079 - 0,118%, Sunfua 1,10 - tro 0,75 -
1,09% i T n).
+ Glycine, Proline, Glutamic acid, Alanine, Arginine, Asparc acid, Lysine, Phenylalanine,
Serine, Histidine, Cysteine, Valine, Methionine, Isoleucine, Leucine, Tyrosine, Trytophan,
c Nghin C u 1983, (1): 36).
- Tc D c L:
1+ Tc D ng T o Mu: Rt mu c gy thi u mu r i chia lm 2 l, 1 l dng A
giao, 1 l khng dng A giao. L dng A giao: dng dung dch A giao (30g/ 1 lt) rt vo bao
t m h ng c u v cc yu t khc c a mu th
ng h ng c u v cc sc t c i T n).
2+ Tc D i V i Ch ng Lo n D n: Cho chut b c
bi gy lo n d n: nh th qu, nng th t li
ch cc con vt h t cc tri u ch ng t li t
i T n).
3- Tc D ng Ch i v i mo r i dng dung dch A giao 5% thm
mu m ha), l c, n u si khong 30-40 pht, i nhi h
xu ng 38o th tim t t ch th y huy t p tr l ng v con v c c u
s i T n).
4- ng Chuy i V i Ch t Canxi: Cho ch ung dung d ng th i
ng Can xi trong huy ng dung dch A
giao kh u tim dung d t trng th
kh i T n).
5- Tc D ng Ch ng Ng t: Tinh ch t A giao ch thnh dch c tc d ng ch ng ch y mu,
ng t. Tim 5-6% dung dch A giao (8ml/kg) c tc dng lm cho huyt p th
c L D Lm Sng).
6- Tc d ngchuy n ha t bo Lympho: A giao c tc dng chuyn ha t bo Lympho. A
giao dng chung vi Thang c tc dng nng cao s
chuy n ha t i b m n nh c L D
Lm Sng).
+ Tc d ng c m mu: C th do tc d c s cn b ng e a Canxi
(Trung n Trch Y v i ch y mu nh, khng c tc
d i v i ch y mu n c ng D ng Lm Sng).
+ A giao c tc dng chuyn d i v i ngu i kh c H c)
+ Cho ch ung A giao lm cho Canxi huy
i. N u tim dung d t trng th kh
c H c).
ng nhu c L D Lm Sng).
- Tnh V :
+ V ng t, tnh bnh (Bn Kinh).
+V c (Bi t L c).
+V nh t tnh bnh (Y H c Kh i Nguyn) .
+ V ng t, cay, tnh bnh (Thang Dch B n Th o).
- Quy Kinh:
+Vo kinh Th u m Thn v Tc Quyt m Can (Thang Dch
B n Th o).
+Vo kinh Th Thi u m Tm, Tc Thiu m Th n v Tc Quyt m Can (B n Th o H i
Ngn).
+ Vo kinh Can, Ph, Th n, Tm (Bn Th o C u Chn).
+Vo 3 kinh Can, Ph, Th i T n).
- Tc D ng, Ch Tr :
+ ch kh, an thai.Tr c, lao nhc gy ra chng gi t
rt, rong huyt, m t ng (B n Kinh).
ng Can kh. Tr b y ng
c (Bi t L c).
+ Lm m nh gn x l c Tnh Lu n).
+ Tr i phong (Thin Kim).
+ Tiu tch.Tr cc ch c, kh c, gi u
(Th c Li u B n Th o).
+ Tr cc ch c, nn ra mu, tiu ra mu, l i h
(Nh t Hoa T B n Th o).
+ Ha huy phong, nhun to, l i ti u ti ng. Tr nn ra mu, chy
mu cam, tiu bu t, ti u ra mu, tiu ra mu, l, ph n b cc ch ng v huy
huy t kh, kinh nguy u, khng c c i h , cc ch c khi c thai v sau
khi sinh, kh n c p, ho khc ra mu, ung nht
th c (B n Th c).
+ Lm m Th n. Tr n Th c
Th p Di).
huy i T n).
ng huy t, nhu n ph , ch huy t (c m mu), an thai (Trung Qu c H i
T n).
- Li u Dng:
Ngy dng 8 - 24g, u ng v u ho c cho vo thuc hon, tn.
- King K :
+ K dng chung vi v i hong (Bn Th o Kinh T p Ch).
+V (bao t ) y u, nn m a: khng dng. T V ng khng tiu khng nn dng (Bn
Th
+V m, khng nn dng (Bn Th o H i Ngn).
+Tiu ch y khng nn dng (B n Th o B Y u).
v u (tiu chy, i m a, tiu ha km...) khng dng i T
n).
i bo b tiu ch c L
D Lm Sng).
- c Kinh Nghi m:
* V Huy t:
+ Tr Nn ra mu khng cm: A giao (sao) 80g, B a 120g. Sc v i 600ml
c cn 200ml, chia lm 2 ln u ng (Thin Kim D
+ Tr ho ra mu: A giao (sao) 12g, M o n p 40g. Tn bt, ngy u ng 3 l n
m i l n 4g.
(Ph T
+ Tr c thai ra mu:
1- A giao sao vng,tn nh. Ngy u ng 16g v c c b
2- A giao 120g, sao, sc v u cho tan ra ri u
+ Tr kinh nguy t mu ra nhiu:
1- A giao sao vng. Ngy ung 16g v u (B U
- a, Cam tho, Xuyn khung, Ngi di p. Cc v thu c
sau khi sc xong, l c b b r i m i cho A giao vo, qu u u ng (Giao Ngi Thang - Kim
Qu Y c).
+ Tr nn ra mu: A giao (sao vi Cp phn) 40g, thm 2g Thn sa, tn bt. U ng chung vi
c c t Ng sen v Mt ong (Nghi
+ Tr y mu, Tai ra mu: A giao,sao chung vi 20g B hong. Ngy ung
2 l n m i l n dng 8g pha v c v 200 c c a, u ng (Thnh Hu
* V H H p:
+ Tr ho lu ngy:
1- A giao (sao)40g, Nhn sm 80g, Tn bt. M i l n dng 12g ung v c s c Thng
b ch (A Giao m - Thnh T T ng L c).
2- 8g, H nh nhn 12g, Nhu m
16g, Cam tho 4g. Sc u ng (B Ph A Giao Thang - Trung Qu c H i T n).
+ Tr suy n (do phong t nhp Ph ): A giao (lo i t t), sao. Dng T t v mai, sao, tn bt,
s c u ng (Nhn Trai Trc Ch ).
+ Tr tr nh Ph b n: A giao 40g (sao), Th nim t
linh (s y) 20g, H nh nhn (b v u nh n, sao) 7 ht, Cam th ng) 10g, Go n p
(sao) 40g. Tn bt. M i l n dng 8g, sc u ng m (A Giao Tn - Ti c Ch ng Tr c
Quy t).
* V Thai-S n .
+ Tri c thai m b l : Hong lin 120g, Thch l
ng) 80g, Ngi di p 60g . Sc u ng (Kinh Hi u S n B o).
+ Tr ng khng yn: A giao 80g, Ngi di p 80g, Thng bch 20g, c 800ml, sc cn
200ml chia 2 ln u ng ( S n B
+ Tr ng lm ti i b t r t: A giao 120g, sc v c cn 80ml,
u ng nng (Thin Kim).
* V Tiu Ha.
+ Tr i l n tu u): A giao (sao) 8g, Thng bch 12g, Sc chung v i
u cho tan ra, thm 8ml mt ong vo ung nng (Tr c Ch
+ Tr kh ng v b Ph c linh 80g. Tn bt, lm
vin, ngy u ng 12 - 16g (Ha T C
* V
+ Tr p, tay chn run git (do nhi t lm t ch): A giao 12g, Bch
c (s ng) 12g, Thch quy a 16g, Phc th n 12g, L c
th ng 12g, M u l (s ng) 16g. Tr A giao, cc v thu c s c, l c b b, thm A giao vo
cho chy ra, r i cho K t hong 1 tri vo, qu u, u ng nng (A Giao K T Hong
Thang - Thng T n).
+ Tr lao ph i, ho ra mu: dng A giao tn bt m n, m i l n u ng 20-30g, ngy 2-3 l n v i
c si m ho c s c n u thnh h u ng h p ho ra nhiu mu khng cm, cho tim
Pituitrin 5- ho c cc lo i thu c Ty c m mu khc cho ho ra mu b i dng A
giao u ng h p ho ra mu t v va, ch dng A giao cm mu. C kt h p thu c
ch ng lao. Tr 56 ca, k t qu t t 37 ca, c kt qu 15 ca, khng kt qu 4 ca, t l c k t qu
u Tr 56 Ca Lao Phi, Ho Ra Mu, Liu Ninh Tp Ch
Trung Y 1987, 9: 39).
+ Tr xu t huy t t thu ng k t h p v i bi T
V t Thang, dng bi Giao Ngi T V t Thang: A giao 20g (ha tan), Ngi di
qui 16g, Th a 20g, B c 12g, Xuyn khung 12g, Chch tho 4g, sc u ng. Ty
ch ng c th gia gi m(Giao Ng i T V t Thang - c).
+ Tr c th n kinh, m t ng , huy n, m ch T Sc: A giao 20g (ha tan),
Hong in 8g, Hong cm 8g, B c 8g, s c u tr ng g (K
T Hong) 2 ci, khu u, chia 2 ln, u ng nng trong ngy (Hong Lin A Giao Thang -
n).
+ Tr ch ng g p trong cc bnh di ch ng no, di chng mng no,
ng kinh th m huy c (s ng), Th ch quy ng, Ph c
th n, m i th a, M u l (s ng), Qui b n, m th 16g. A giao, K t
ring), cc thuc khc sc l c, b i cho K t hong
vo, khu u u ng lc cn nng (A Giao K T Hong Thang S Tay Lm Sng Trung
c).
+ Tr c ng chn lot (mn tnh): R a v trng vng lot, chiu tia h ng ngo i 10-15 pht, cho
c, s c nh l a cho thnh cao ri ph t cao vo ming g 2-
3g, ty di n tch to nh c a v t lot, m p l l ng kho ng 20 l n l kh
u kh i (Du n H ng s , Dng Tia H ng Ngo i K t H p A Giao Tr Lot
C ng Chn 24 Ca, Tp Ch Trung Ty Y Kt H p 1987, 4: 24).
+ Tr ch ng b ch c u gi m v thi c s c: dng cao lng A giao (A giao, Nhn sm,
Th ..), c tc d ch c u, b huy n d
b ch c u gi m 179 ca, t l k t qu 79,33%, thi c s c 230 ca, t l k t qu 6',8%
ng Ng c, K t Qu Nghin C u A Giao, Bo Cng Nghi
+ Tr ng thai: Thu c c tc dng an thai. Dng A giao 12g, Trng g 2 qu 30g.
Tr 36 ca, khi 30 ca, t l kh o, T Ch A Giao K T Hong
Thang Tr ng Thai, Ho
- Tham Kh o:
nh, nay 30 d m v -B c huy c, ph
(huy c a c a quan
c
gi u cao dng cho tri c trong gi ng ny bt ngu n t sng T ch y
xu ng, l c ny n u cao. Khi qu c th trong l i, v v y dng vo
vi m, c m nn m c sng T trong m nng, tnh
c ng xu ng, c ng, b m ngh n
Th c).
i t y. Lo i da x d ng c lo i ga lo i non, lo i
cao th c loi thanh lo i tr c. Khi n u ph i b vo 1 ming sng c gic) th s thnh
c keo, n c .V cao c 3 loi:
+ Lo i trong m mng l lo i cc h ng dng .
+ Lo i trong m dy g i l Phc Bn Giao
2 lo ng dng lm thuc.
+ Lo i tr c m g dng lm thu lm keo dn dng c c
li u b n th o).
thu c dng Hong l da tru, b. A giao
da tru,b. D l da l a ho c u c th c .
hi n nay cch ch c tinh x o nn ch dng vo vic dn dng
c ... khng th dng vo vic lm thu c . Tr n Tng Kh ni r u
c th ch aphong,cm ti t, b y cao da la chuyn chav phong l v u
cho th y r i cao khc vy - Chc Nhai nh nh:
c tin l c khe su y
c gi ng A T nh n u thnh cao. Lang Kh pht ngun t su i H ng Ph m, tnh n thuc
c gi ng A T nh thu c m, l l i h p v i nhau. Dng la
cy du tm luy i ni r i dng A
giao k nh u, nn c g u ng ni, v v y
ghi l bi t v y - V A giao ch y u b huy t d ch, v v y n c kh , ch
m, ch c cc chng b nh. Tr n -T -Minh cho r
nh-V-K l i cho r n m b b t tc th
b b ng thu c c v c, v ng t c b m huy ng:
tr ch ng ho suyn, b t lu n Ph b c th c, n u dng php h ho c u
ph an v nhun Ph . Tnh c a A giao bnh ha,l thuc c n thi t cho
kinh Ph . Tr nh sau khi b Nhn Sm
s c u ng l t t nh t (Trung Qu c H i T n).
ng A T nh l con mt c a sng T Th y. Sch N i Kinh cho r ng T Th
ci gan ca tr t cho nn phn nhi u c cng dng nh p vo t ng Can. Da con la m u
u s c h p v i hnh Th y c, l gi ng v t hi n e, cho nn
nh p vo Th u. Khi Th n th y th t nhin ch c h a, h a t t th khng
sinh ra phong, cho nn chng M ng phong, tm ha thnh, Ph kim suy,
khng g l khng thy ki n hi u. L i ni: A giao th th c th dng Hong
ng ch mnh t ch l y th t t. Khi
n u ph i cho vo 1 ming g u khng th khng thnh cao. Cao da tru g
B Giao hoc Th y Giao, c tc dng nhun to, l i ti ng, l thuc ch y ch a
t huy t c a ngo i khoa, tr t t c cc ch ng v huy t c a nam v n. M i th u
b huy i l da l u thnh v c gi ng A T nh, t c l
c sng T Th y ngm vo, mu s c chnh bic, tnh th chy xu ng g p, trong m li
n ng, hon ton m tnh, rt khc v c kh
nhu n Ph Th c Ph m V ng Y u)
v thu c ph i gia cng ch bi n . Dng da l c gi
t u thn ch a ho lao, l v thu c ch y u ch (c m) huy t c a cc
ch ng v huy t. Dng lo i trong, sng, dn, khng tanh hi, khng m t t. Khi
dng v thu c ny phi lm cho chy ra r i ha v i thu c khc m ung, khng nn sc chung
v i cc v thu c khc v s c c t, hi u qu u tr c
H c Thi t Y u)
c l a r t t n Th o Kinh T p Ch).
D th t c Tnh Lu n)
keo n u b ng da l a lo i t t c g c ng cho nh vua) cn
th n u b ng da tru, b g c Vi t Nam).
+A giao v L c gic giao l nhng v thu i b , r t c lin h v i huy t. C u c tc
d ng huy t, ch huy ng t, tnh bnh thin v b huy t, ch
huy , an thai, cm huy u. Cn L c gic giao v ng t, m n, tnh m,
thin v n b Can,Th n, c tinh. Ph n h a suy nhiu ph i dng L c
Lm Sng Gim D ng Ch M).
+ Th a v A giao c tc d huy a thin v b Th n m, tr n
tinh t y m b huy t cn A giao thin v nhu n Ph ng Can, b huy
huy t. H a b n, m t ng ng khng yn,
d b x y thai. Dng bi T V t Thang Gia V tr ng h p d a x t k t qu t t.
Bi thu c dng: A giao, Ngi di p, B o, Xuyn khung, Thc
a (t c l bi T V t Thang thm A giao, Cam th o, Ng i di p). Ty ch ng gia gi m thm
c L D Lm Sng).
tc d ng m, b huy t v nhun Ph , ch khi. L i do ch t keo
dnh, bo, c th huy t l c cho nn tt v ch huy ng dng trong cc ch ng
th huy t, ch y mu cam, tiu ra huy n b t, l u huy t. A giao c
th nhu n Ph , ch khi l i tr ho ra mu, cho nn n l thu tr ph lao. A giao
khng nh ng dng cho n ng h p sau khi b nhi t b nh
n, m t ng do nhi t lm t n m huyt, c th dng chung vi thu c
thanh nhi ng h p b nh m dch hao tn, huy dng chung vi
thu c t c phong, trn kinh, thanh nhit. V ny dng sng ho u c cng dng ch
huy t, b huy t. Ch c dng sng th cng hi i t t, dng sao th cng dng ch
huy t m i m nh (Th c D ng Trung Y H c).
AN NAM T
Tn Vi t Nam:
Tn Hn - Vi t khc:
i h i, An nam t c Th p Di). H i h i (T i h i t (Trung
Qu c H i T n).
L ch s :
An Nam l tn c i Trung Qu c g c Vi c
ta dng lm thuc t t nn g i l An Nam t c c v thu c, t , h t).
Tn khoa h c:
Sterclia lyhnophora Hance hoc Sahium lychnporum (Hance) Kost.
H khoa h c:
Sterculiacae
M t :
Cy to, cao 20-25cm, cnh c gc, lc non c lng mu hung, v sau nhn. L m c t p trung
nh cnh, l to dy, nguyn hay s ra 3-5 thy d ng bn tay, cung l to, m
c mu nu tm, l ga rng vo ma kh. Hoa nh, qu n ng, m , m t trong
mu b c, h t to b ng ngn tay, hnh bu d c hay thun, dnh g c q a. Ra hoa t n
thng 3, c qu thng 6-8.
Phn bit ch ng nh m l n: C m t vi ti li u ni An Nam t l h t c a cy Tri xung
(Sterculia scapphigela Wall) cng mt h v i cy trn. Cy ny t thy c ta, mc d h t
lo i ny ngm v t nh n nhy v n c khc
v n dng thay cho An nam t ng dng bng cch cho 4~5 h c nng th
s c s n s ch, tr ng vo u ng h p ho khan
khng ng.
a l:
C Tr nh, B Ra, Bnh Thun, Ph Yn, Qung Tr .
i ta cho lo i m c Vi t Nam l lo i t t nh t.
Ph n dng lm thuc: Dng ht.
: Thu ho c vo thng 4-
Tnh v :
+ V ng c H c).
+ V m, ng c H c Thi t Y u).
Quy Kinh:
+ Vo kinh Ph c H c Thi t Y u).
Tc d ng:
+ U t h a, tn b c H c).
+ Thanh Ph nhi t, lm trong ti c H c Thi t Y u).
Ch tr :
+ Tr h ng, nn ra mu, ch c H c).
+ Tr khan ti ng, m t ti ng, h c H c Thi t Y u).
Cch dng: Sau khi ly h c n to g p 8-10 l n th tch c a h t thnh mt chat
nh y mu nu nht trong, v y mi n nam hay dng lm thuc u ng
gi i khat. G c cu ng l v v trong c a h c cho cht nhy r t nhi u nn ht
ng vo lm thch gi i kht. L non n c.
Ch t nhy c a h t dng lm thuc tr cc ch t v cc bnh v i ti n.
King K :
+ Ph c phong hn ho m c H c Thi t Y u).
Li n 5~6 tri.
c Kinh Nghi m:
+ Tr khan ti ng, t c ti ng, m t ti i h i, 2 tri, ngm v c
si, u c H c Thi t Y u).
Tham kh o:
+ Xu t x t ng c t ch m, tnh ca n thuc thu n m, v
v y c kh c h a c a l i n l An nam t, l i g i l
ng. Qu kh, v i
c n phnh to ra tng l y. Trong c ht v m m, trong ht c nhn 2
cnh, v ng t nh t. Ch u s i khng m c do h a t, ung thu u s i m c ra
ngay. Thu ng ch a t t c cc ch ng nhi y mu
c, tr th phong ha, giun li, trng
m, nng m ng gh l , h a c a
u c hi u qu , cng hi ng kh ni ht (Tri u Th Hin).
+ B khan ti ng do phong hn b t c Ph , dng v Ma hong, ly v khai
thng. N u b khan ti ng do phong nhi Ph i h i, l y v m, tnh
c H c Thi t Y u).
AN T
Xu t X :
ng B n Th o.
Tn Khc:
An t , Cnh ki n tr ng, M nh mn l c s , Thin kim m c chi, Thon
ch t, Ti c Kh o), Chuy t b
Tn Khoa H c:
Styrax Tonkinensis (Pier.) Craib. Thuc h Styracaceae.
M T :
Cy nh , cao chng 15~20cm. Bp non ph lng mn, m u vng nht. L m c so le, c
cu ng, di khong 6~15cm rng 22,5cm. Phin l nguyn hnh trng, trn i, nh n
di u, m t trn m u xanh nht,m i m u tr ng nh t do c nhiu lng mn. Hoa nh,
tr c thnh chm, t phn nhnh, mang t hoa.Qu hnh c ng knh
i, m t ngoi qu c lng hnh sao.
a L:
C
Thu Ho ch:
Vo gi a thng 6~7, chn cy t 5~10 tu i, r ch vo thn hoc l y nh
chia thnh 2 loi:
. Lo i t t: m u vng nh
. Lo i km: m n nhi u t p ch t (v t ct. ..).
-Ph n Dng Lm Thu c:
Dng nh a c ng l kh i nh a m u vng nht ho nh t, m t
b ngang c mu tr ng s m t, c p nng th ha
m
Bo Ch :
L y nh u r i n u si 2~3 l n khi nh a chm xung, l y ra, th vo
c, khi nh a c
Thnh Ph n Ha H c:
+ An T a Trung quc ch y u g m Acid Sumaresinolic, Coniferyl Cinnamate,
Lubanyl Cinnamate, Phenylpropyl Cinnamate 23%, Vanillin 1%, Cimanyl Cinnamate 1%,
Styracin, Styrene, Benzaldebyde, Acid Benjoic, tinh du qu 10~30%, cht keo 10~20%.
+ An T a Vi t Nam c cht keo 70~80%, Acid Siaresinolic, Coniferyl Benzoate,
Lubanyl Benzoate 11,7%, Cinnamyl Benzoate, Vanillin 0,3%, Phenylpropyl Cinnamate 2,3%.
Tnh V :
+ V ng B n Th o).
+ V c (B n Kinh Phng Nguyn).
+V ng, tnh m (Trung Qu c H i T n).
+ V ng, tnh i T n).
Quy Kinh:
+ Vo th Thi u m Tm kinh (B n Th
+Vo th Thi m Ph, tc Quy t m Can kinh (Ngc Quy c Gi i).
+Vo kinh Tm v T (B n Th o Ti c).
+ Vo kinh Tm, v T (Trung Qu c H i T n).
+Vo kinh Tm, Can, T ( c H c).
Tc D ng:
+ Hnh kh huyt, tr t, khai khi u, an thn (Trung Qu c H i T n).
+ Tuyn hnh kh huyt, ph phc, hnh huyt, h kh, an thn (B n Th o Tng Tn).
+ Khai khi u, thanh thn, hnh kh, hot huy t, ch th ng (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha
Qu n).
+ Lm m Th n, tr c kh (H c B n Th o).
Ch Tr :
+ Tr ng c v b ng b ng B n Th o).
+ Tri di tinh (H c B n Th o).
+ Tr huy t t, hoc lo c do phong, sinh xong b huy t v n (Nh t Hoa T B n
Th o)
+ Tr trng phong, phong thp, phong gin, h c t n Th o Thu t).
+ Tr ch (B n Th o Phng Nguyn).
+ Tr tr nh b c Ti Th Sch).
+ Tr thnh lnh b trng c kh, hn quyt, ng c v b ch ng huy t v n,
tr nh b ng kinh, phong th i T n).
+ Tr m quy t, kh u t, hn quyt, trng c kh bt t nh, ng c b n
h u b huy t v n, tr nh b kinh phong (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Qu n).
Li u Dng:
. Dng u ng: 2g 4g.
. Dng ngoi: Ty theo vng bnh m dng.
King K :
ng khng dng(Bn Th o Phng Nguyn).
+ B nh khng lin h n c kh, khng dng (Trung Qu c H i T n).
i T n).
c Kinh Nghi m:
+ Tr phong thp, cc kh c: L y th t heo nc 160g, thi ra, trn v i 80g An
t ng ho t l a l 1 mi An
t bnh c l ng v
+ Tr trng phong, trng c kh: An t c u 8g, T gic 3,2g,
t. Dng Th v Sinh
u 4g, sc l c u ng thu ch Chnh Tng).
+ Tr tim b p nhanh kinh nin: An t t. M i l n u ng 2g
v i c si (Th c Hi
+ Tr hn thp, lnh kh, hoc lo n th m: An t t 8g. S c
u ng (B n Th o H i Ngn).
+ Tr ph n sinh xong b huy t v n, huy ng, c m kh u: An t
( th y phi) 20g. Tn b t, tr u. M i l n u ng 4g v c G ng sao (Bn Th o H i Ngn).
+ Tr tr nh b
t ,
Sc sa nhn, Cam th u 20g. Tn nhuyn, tr n v i cao An t t lm
hon. Ngy ung 8g v c s c l Ta t (An T - Ton u Tm Gim).
+ Tr tr nh b kinh phong do t: An t ng h a tr (K
Hi
+ Tr v b n t n : An t i 100g c n 80o trong 10 ngy, th nh tho ng
l u thu c. Dng c c bi ln cho nt n (Nh ng Cy Thuc V V
Thu c Vi t Nam).
Tham Kh o:
ph a cy ny c hnh dng v mu
s c gi t, n c th t: Ho c ni
r t ln c kh chu t l i l th t c).
p ra c sc tr ng l th
t t. Lo i m t l lo i x u, do c n b k t l i. D l v n ho c thnh
kh x u, v s p ch t khc. Khi ch bi n l i, r t k l
(B n Th o Phng Nguyn).
p Tr c nThnhTh c ni r ng: cy An t t x t
c g i l cy tr t, cao khong 6,5 9,5m, v m c, chu
l nh khng b ho, thng 2 hoa n, m u vng, nh c, khng k
khot v cy th c cht keo ch o m ch nha, gi l An t
ng l i th l t n c cng hiu thng thn, tr cc mi hi thi
Sch n ch c 1 bi mang tn An T c Hon.
Sch TTP.Thang gi i thi u 1 bi mang tn An T
ANH TC XC
Xu t x :
B n Th o Pht Huy.
Tn khc:
Anh t xc, Gi i t xc, M nang, M c Kh o), M
xc (D Gi m xc (Y H c Kh u, Nha phin yn qu
qu c Ch).
Tn khoa h c:
Fructus paraveris Deseminatus
M t :
Anh tc xc l q a ( tri) cy A phin (Thu c phi n). Q a l m t nang hnh cu ho c tr di
ng knh 3~6cm, khi chn c mu vng xm, cung q nh q a cn
nm. Trong qa chn c nhiu h t nh ng hnh thn, trn mt c vn hnh m ng m u
xm tr ng ho ng th y trn m t q a c cc vt
ngang hoc d c ty theo cch ly nh a, m i v t g ng.
Thu hi:
Vo thng 4~5, lc tri kh ro.
Bo ch :
+ R a s ch, lo i b h t h t v gn mng , ch l y v ngoi, x t m ng, s y kh ho c t m m t
ong (sao qua) hoc sao v i d dnh dng (Bn Th
M c).
+ L c r t r i b tai v gn mng, ch l y v t nh ,
t m d m, sao hoc t m m t sao (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Qu n).
+ R a s ch b i, b h t h t, b tai v gn mng, ch l y v ngoi, x t nh
dng hoc t m m t sao qua hoc t m gi
c).
Thnh ph n ha h c:
+Trong Anh tc xc c Morphin, Codein, Thebain, Narcotin, Narcotolin, Cedoheptulose,
DMannoheptulose, Myoinositol, Erythritol, Sanguinarin, Norsanguinarin, Cholin, Cryptopl,
c H c).
+Trong Anh tc xc c Narcotoline, Sedoheptulose, D-Mannoheptulose, Myoinositol,
i T n).
+ Tc d c l:
c H c':
- Tc d ng gi
Morphin l 1 cht gi t m ng ch dein
c ga tr gi ng 1/4 c a Morphin.
- Tc d ng thi min:
u c tc dng thi min gy ng nh m thi.
- i v i h h h p: Morphin l mt ch t c ch m i v i h h h p. Li u c tc
d i v i h h h p nh u gi c a h u q a ny l do s c m nh n
th p c a h th n kinh h h i v i m c a Carbon Dioxid. Du hi u c ch h h p bao
g m th nhanh v th d c. N u dng qa liu h h p c th tr
h p. Tc d ng c i v i h h h p y c
ch i l u nh gi m y
c dng nhi ng ph .
- i v i h tu n hon: Morphin g ch ngo i vi v gi i phng Histamin c th
d n huy t p th p. V th ph i dng r t c n th i v i b nh nhn mt l do thi u mu.
- i v i v t v ng: Morphin dng vi li u r t th c
v gi m s thc trong thnh ru ng th i lm gi m d ch n i ti t tiu ha. Ngoi
s p trong ng m t. Nh ng h u q a ny gy ra i ma, b
m t. Codein tc dng y i v i v t v ng.
- i v i h sinh d c ni u: Morphin gi ng ti
Tnh v :
+V chua, tnh sp (Y Hc Kh i Nguyn).
+V c (B n Th c).
+V chua, tnh sp, bnh (Bn Th o Tng Tn).
+V c ( Trung Qu c H i T n).
+V i T n).
Quy kinh:
+Vo kinh tc quy c Ph i B n Th o).
+Vo kinh Ph ng v Thn (B n Th o C u Chn).
+Vo kinh Ph, Th i T n).
Tc d ng, ch tr :
+ C thu chnh kh (Y Hc Kh i Nguyn).
+ Thu li m Ph kh, ch khi, ch th u, c ng ra mu, cm tiu chy lu
ngy, cm xch b ch l (Tr n Nam B n Th o).
+ C m tiu chy, ki t l , c m khng cho ru m Ph ng. Tr di tinh, ho
n Th c).
ng m t c tc dng gi ng d m c tc dng tr l (B n Kinh Phng Nguyn).
+ C th n. Tr di tinh (B n Th o Tng Tn).
+ Tr l lu ngy m suy y u, ru t xu t huy t, thot giang, b i h , ho m n
tnh, lao phi, ho ra mu, suyn (Hi i Th c D c).
Li i d ng thu c s c, ho c tn thnh bt lm hon, vin.
C m k :
+ M i b l ho c m i ho: khng dng ( Trn Nam B n Th o).
+ Tr nh i 3 tu i suy y u, chn kh suy m c thc t, con gi tui
d i ga gan v thn suy: khng dng (Trung Qu c H i T n).
c kinh nghi m:
+ Tr ho lu ngy: Anh tc xc, b ng m t, tn b t. M i l n u ng 2g v c pha
m t (Th c Hi
+ Tr lao, suy hi t ra: Anh tc xc 100g, b v mng, sao vi gi m,
l y 1 n a. mai 20g. Tn bt, m i l n u (Ti u Bch Lao Tn Tuyn Minh
+ Tr th y t khng c m: Anh tc xc 1 ci, mai nh i to nh u 10 ci, sc v i 1
c cn 7 phn, ung m (Kinh Nghi
+ Tr l : Anh tc xc (b p d ng v i m ), H u phc
(b v c c t g ng). 2 v tn thnh bt. M i l n dng 8~12g v c
- Bch Nh t Tuy
+ Tr l lu ngy:
1- ng v i d m, tn b t, tr n v i m t lm hon. Ngy ung 6~8g v c s c
g ng m (B n Th c).
2- Anh tc xc 400g, b mng, chia lm 3 phn: 1 ph n sao v i d m, 1 ph n sao v i m t, 1
ph s ng. Tn bt, tr n v i m t lm hon. Ngy ung 8~12g v c Nh p
Mn).
+ Tr tr nh b xch b ch l : Anh tc xc 20g, sao vi gi m, tn nh, l y ch ng sao qua.
Binh lang,20g, , nghi n nh . Xch l u ng v i m t ong, bch l u ng v ng
(Ton
+ Tr tr nh b th t , khng mu ng, b ch l : Anh tc xc (sao), Tr n b (sao), Kha
t ng, b h u 40g Sa nhn, Chch th u 8g. Tn bt. Ngy u ng 8~12g v c
- Ph T
Tham kh o:
n, r t thch h p ch a b nh ng
ng).
i nay b ch a, b nh ki t l dng v
c m l .Cng hi u ch a c gi y, ph i
c n th n. L i cho r ng ch a ho khng nn ngn ng i dng n ph i ch a
g c b c h t, cn Anh tc xc dng sau cng. Cha l cng v c h t ph i tn t,
hnh tr , h c th dng cc thuc Long c t, Anh tc xc gy b t ng ru t, lm cho t
c b th b nh cng n n ch ng m ko di v n Th o Di
Di).
n D ng Anh tc xc cha l cng
hi i ta b i, v v i ta s khng dm
dng. N u dng dm v thm mai c dng chung v Qun T
c bi t l khng lm tc d d y ho c gy r i lo n vi c cng hiu
n Th c).
c Gi m, mai v Trn b th t n Th c).
BA CH
-Tn Khc:
u B u, L Ba Ch, Ni c, Trng Qu t.
-Tn Khoa H c:
Desmodium triangulare (Retz.) Merr.
-H Khoa H c:
H u (Fabaceae).
-M T :
Cy b i nh , s - u cnh, cnh non
hnh tam gic dt, u n, c cnh v lng mm m u tr ng, m t sau nhn. L kp mc so le,
c 3 l cht, l cht gi n l cht nguyn hnh thoi, bu d c ho c hnh tr ng.
ng gn mt trn lm, m i l i. Cc l non, ng n c ph l ng nhi
c 2 m t. Hoa nh , m k l. Hoa nh 10-20 ci, mu tr ng, cnh hoa c
http://yhoccotruyen.htmedsoft.com/duochoc/images/CAY-THUOC/cay_a-c/ba_che.jpglo u,
khng cu n, th t l i gi a cc h t thnh 2- t, c lng mm m u tr ng
b c.Qu gip h t hnh th n.
Ma hoa:
Thng 5-8. Ma qu: thng 9-11.
- a L:
M c nhi u vng ni thp,cao nguyn v trung du. Tp trung cc vng Lai Chu, Lo Cai,
Ha Bnh, L c L c, Gia Lai, Kon Tum.
-Bo Ch :
y kh nhi khng qu 500C. Bo ch thnh d c, cao
kh ho c d p thnh vin.
- Thnh Ph n Ha H c:
L Ba Ch ch a r t t Alcaloid (0,0048% trong l,0,011% trong thn v r t xu t
c c
c Li u). Ngoi ra cn ch c Li u)
Acid h
-Tc D c L:
c Vi t Nam):
i v i tr c khu n l : trong th nghim In Vitro, tc d i v i Shigella
denteriae, Shigella Shigae. c c tc dng m c n c a dung mi
cng cao th tc dng khng khun cng gim.
ng c ch Staphylococus Aureus v c ch y i v i Sh. Flexneri, Sh.
Sonnei, Eschesichia Coli.
Khng c tc dng v i Enterococus, Streptococus, Hemolyticus, Diplococus Pneumoniae.
Tc d ng ch ng vim: r r i v i c 2 n c p v bn cp c a ph n ng vim th c
nghi m.
Tc d ng gy thu teo tuyn c chu t c ng non kh mnh.
c.
c s y kh nhi thch h p, l cn gi c m u xanh, c tc dng khng
khu n t n a vng.
-Tc D ng, Ch Tr :
+ Ch a l c sao vng), mi ngy dng 30- c, n u si khong
15-30 pht. Chia 2-3 l n u ng trong ngy.
+Ch a r n c c nhai nt, nu p.
-King K :
Khng nn dng di ngy v c th gy bn.
- c Kinh Nghi m:
VIN BA CH . (Vi c Li u Vi t Nam).
.TP: Cao kh Ba Ch c v 1 vin.
.TD: Tr l tr c khu n, tiu ch ng h p nhi m khu n do t c u khu n.
i l n: 10-12 vin chia lm 2 ln u ng. Tr nh : 1-3 tu i: 2-3 vin, chia 2 ln u ng.
4-7 tu i: 4-5 vin, chia 2 ln u ng.
BA G C
Tn khc:
Ba G c l to, Ba Gc l m c vng, La phu mc, L c t c (1 r - v cy ch c 1 r - Cao B ng),
San to ( Ba chc - v cy c 3 l, chia 3 cnh - Sapa).
Tn khoa h c:
Rauwolfia Verticillata (Lour) Baill.
H khoa h c:
-M t :
Cy th p, cao 1-1,5m, thn nhn, c n t s n. L m c vng 3 l mt, c khi 4-5 l, hnh mc,
di 6-11cm, r ng 1,5-3cm. Hoa hnh ng, m u tr ng, phnh h ng, m c thnh xim, tn k
l. Qu ng, khi chn m a m .
Ma hoa:
Thng 4-6. Ma qu: thng 7-10.
- a l:
M c hoang, c nhiu Cao bng, L
-Thu hi:
v , r a s c s y kh. C n ch bo v l p v v l p
v ch a nhi u ho t ch t nh t.
-B ph n dng:
R v v r .
-Bo ch :
C th c n u thnh cao.
-Thnh ph n ha h c:
Trong r v l c Alcaloid (0,9-2,12% r , 0,72 - 1,69 ng nh t l 1
Alcaloid g i l Rauwolfia A, cng th c th C25H28N2O2, cn c Reserpin, Ajmalin,
c Li u).
-Tc d c l:
i v i huy c s c Ba G c nghin cu trn th v ch thy c tc dng gi m
p r v i li u 0,5/kg thn th sc vt (B i h c H N i 1960).
i v i tim: trn tim ch c l p v t i ch th c s c Ba G c lm chm nhp tim(do
Ajmalin).
Trn h m ch ngo i bin c a th khng thy c tc dng trn mch mu ngoi bin.
+Trn ru t th c l p th y li u nh ng ru t.
+Trn h th y khng lm gim s t.
+C tc dng tr (do Reserpin, Retxinamin).
Cy Thu c Vi
c coi l Alcaloid quan trng nh i bi c tnh c a Ba Gc. Hai tc
d c l quan tr ng c c x d u tr l h huy t p v an thn.
Reserpin lm h huy t p c trn sc vt gy m ho c khng gy m. Tc dng ny xut hi n
ch tc d ng h p l do lm cn d n k ho ch d tr ch t d n truy n
trung gian Noradrenalin trong cc dy thn kinh giao c ng c t h
th n kinh giao cm b ng ha cht. Reserpin khng c tc dng lm li t h ch, c tc dng lm
ch m nhp tim, lm dn cc m i da.
i v i th ng c ch , gy tr
d n ch t Phenothiazin
i v i m t, Reserpin c tc dng thu nh ng t 1 cch r rt (l 1 trong nhng tri u
ch ng s m nh t sau khi dng thuc).
Reserpin cn lm sa mi m t th 3 (Nictitating membrane) ca mo v
ch.
i v i h ng ru t v bi ti t phn.
i v i thn nhi t: sau khi dng Reserpin, c s r i lo n v u ha thn nhit.
i v i h n i ti t: Reserpin c tc dng kch thch v tuy ng th n gi i phng cc
Corticoid. C tc dng khng l i ni u y u. Trn chut c ng ci, Reserpin lm ngng chu k
ng d c, c ch s phng non. Trn chu c, c ch s phn ti t Androgen.
c tnh c a Reserpin:
. Li u ch c b ng u i v i sc v t: 10-2000mg/kg.
. LD50 b ch trn chut c ng tr ng: 28 1,6mg/kg, b ng u ng
trn chu t nh t l 500mg/kg.
-Ch Tr : Cc ch ph m t Ba G u tr b nh huy t p cao v 1 s b nh tm
th n g m Reserpin, Alcaloid ton phn, cao v bt r .
- c kinh nghi m:
*Reserpin: vin nn 0,0001g, 0,00025g v 0,0005g. Thuc tim 5mg/2ml.
*Vin Rauviloid (2mg Alcaloid ton phn c a R.Serpentina), liu dng cho bnh huy t p cao
l 2-4mg/ngy.
*Vin Raudixin (bt r R.Serpentina) 50-100mong, liu dng trung bnh hng ngy l 200-
400mg.
-King k :
Khng nn dng Reserpin v cc ch ph m t Ba G ng h p d d y t trng b
lot, nh n ... (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).
BA KCH THIN
-Xu t x :
B n Kinh.
-Tn khc:
Ba kch (B n Th Kinh), B o (Nh t Hoa T B n Th o), Ba c c, Di p li u th o,
n b c Kh ng
ng, H ng c i T n), ng phong (Trung
c Ch), Tam mn th ng B n Th o), Th t c Ti Th Sch),
Dy ru t g (Vi t Nam).
-Tn khoa h c:
Morinda officinalis How.
-H khoa h c:
H C Ph (Rubiaceae).
-M t :
Cy th o, s ng thn qun. Thn non mu tm, c lng, pha sau nhn. Cnh
non, c cnh. L m i, hnh mc hoc b u d c, thun nhn, c ng, di 6-14cm, r ng 2,5-
6cm, lc non mu xanh l c, khi gi mu tr ng m c. L km mng m st thn. Hoa nh, lc
non m u tr p trung thnh tn u cnh, di 0,3-
ho c hnh ng g m nh ng l pht tri u. Trng hoa dnh lin i
thnh ng ng n. Qu hnh c u, khi chn m i nh. Ma hoa: thng 5-6,
ma qu: thng 7-10.
R dng lm thu c c t thnh t n ng n, di trn 5c ng
knh kh ang 5mm, c nhiu ch l ra li nh bn trong.V ngoi mu nu nht ho c
h ng nh t, c vn dc. Bn trong l tht m u h ng ho c tm, v t.
- a l:
Ba Kch m c hoang, phn b nhi u i ni th p c a mi n ni v trung du cc tnh
pha B c. Ba Kch c nhiu Qu c, L
-Thu Ho ch:
Ba Kch tr thu ho ch. Th i gian thu ho ng vo thng 10-11.
Dng cu ng chung quanh gc, l y ton b r r a s ch. Lo i r to, m p, ci d y, m u
ta l lo i t t. R nh , g y, ci m ng, m u trong l loi v a.
M T c Li u:
Ba kch thin hnh tr ng kinh 0,7-1,3cm. M t ngoi
m u vng tro, nhm, c vn dc. V ngoi v trong gy l ra ph n li g v vn n t ngang,
gi i h t trai. Ch t c ng, ci dy, d bc. M t g y m u tm nh t, gi a m u nu
vng. Khng mi, v ng
-Bo ch :
c Cu K T m, l y ra ngm r t ra, sao
v i Cc Hoa cho vng thuc, dng vi lau s dnh dng (Li Cng Bo Chch Lun).
2. Ngm v m, x t nh , s dnh dng (Bn Th c).
3. Dng Cam Tho, gi dp, s c, b b. Cho Ba Kch vo nu c n khi x p m m, rt li,
ng: 6kg Cam Tho cho 100kg Ba Kch (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha
Qu n)
4. Dim Ba Kch: Trn Ba Kch v c Mu i (20g Mu i cho 1kg Ba Kch), cho vo ch,
i T n).
5. R a s ch, m m, b li, thi nh r i t u 2 gi , sao qua hoc n u thnh cao lng [1ml
Bo ch c Vi t Nam).
-Thnh ph n ha h c:
Trong Ba Kch c Gentianine, Carpaine, Choline, Trigonelline, Dogenin, Yamogenin,
Gitogenin, Tigogenin, Vitexin, Orientin, Quercetin, Luteolin, Vitamin B1 (Chinese Hebral
Medicine).
Morindin, Vitamin C c H c).
R ch ng, nh a, Acid h u, Morindin. R
C (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).
Trong Ba kch c Rubiadin, Rubiadin-1- Th c V t H c
Bo 1986, 28 (5): 566).
Palmitic acid, Vitamin C, Nonadecane (Chu Php D - c Thng Bo q986, 11
(9): 554).
24-Ethylcholesterol (l Qun Trung Qu c T p Ch 1991, 16 (11): 675).
-Tc d c l:
c d o dai: V chu i li u 5-10g/kg dng lin tip 7
ngy thy c tc d c d o dai cho sc vt th nghi m c H c).
s gy nhi c c p b ng Ammoni Clorua trn
chu t nh t tr ng, v i li u 15g/kg, Ba Kch c tc d ng s khng chung c
th i v i cc y u t c h c H c).
3. Ch ng vim: Trn m hnh gy vim thc nghi m chu t c ng tr ng b ng Kaolin v i li u
ng 5-10g/kg, Ba Kch c tc dng ch ng vim r r c H c).
i v i h th ng n i ti t: th nghi m trn chut l n v chut nh t cho th y Ba Kch khng
c tc dng ki u c kh ng hi u l c c a Androgen hoc
ng qu trnh ch ti c H c).
c s c Ba Kch c tc d n c chu t con b teo
c H c).
c s c Ba Kch c tc d a chu t v h huy c
H c).
c. LD50 c nh trn chut nh t tr ng b ng u ng l
c l D Lm Sng).
+ R Ba kch chi t xu t b u c tc dng ging p huyt; c tc d i v i cc
tuy ng no; chng ng ngon dng Ba kch nh c l,
c l D Lm Sng).
+ Tc d i v i h n i ti t: Cho chut v chu t nh t u ng Ba kch thin thy khng c tc
d ng gi c H c).
i v i nh ng b nh nhn nam c ho ng sinh d ng, Ba Kch c tc
d c bi i v i nh ng h p giao h p y
Ba Kch c tc d ng s c d o dai, m c d i tnh d c,
khng thy c tc dng ki i tinh d c
t c tc dng h tr v c i thi n ho ng sinh d u tr v sinh cho nhng nam
gi i c tr ng thi v sin c th l ng h p tinh dch t, tinh
trng ch t nhi u, khng c tinh trng, khng xut tinh khi giao h p th x d
th y k t qu (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).
i v nh i tu i gi, nh ng b nh nhn khng biu hi n m t m
ng t, g y y u m khng thy c nh ng y u t b nh l gy nn v 1 s ng h
m i cc kh p, Ba Kch c tc d c r r t, th hi n qua nhng c mgic ch
m t m ngon v nh ng d u hi c.
i v i b i cc kh p th sau khi dng Ba Kch di ngy, cc triu ch ng
i gi m r r t (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).
-Tnh v :
+V m (B n Kinh).
+V ng t, khng c (Bi t L c).
+V ng (Nh t Hoa T B n Th o).
+V cay, ng t, tnh m (Trung Qu c H i T n).
+V ng t, tnh i T n).
+V cay, ng c H c).
+V ng m (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc n).
-Quy kinh:
+Vo kinh T v Th n (Li Cng Bo ch c Tnh Gi i).
+Vo kinh Tm v Thn (B n Th o Tn Bin).
+Vo kinh tc quy (B n Th o Kinh Gi i).
+Vo kinh Th n (Trung Qu c H i T n).
+Vo kinh Can v Th i T n).
+Vo kinh Th c H c).
+Vo kinh Th n v Can (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Qu n).
-Tc d ng:
+Ch ng cn c ng, b n Kinh).
+H kh, b o, ch tinh (Bi t L c).
+Kh phong, b huy t h i (B n Th c).
nh tm kh, tr cc lo i phong ( Nh t Hoa T B n Th o).
+B th n, ch tinh, tn phong thp (B n Th o B Y u).
m (B n Th o C u Nguyn).
ng m, h c Tnh Lu n).
+n th ng trng cn ct, kh phong thp (Trung Qu c H i T
n).
+B th n m, trng cn ct, kh phong th i T n).
+B th ng cn ct, kh phong thp (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc
n).
+B th ng cn ct, kh phong th ng D ng Trung Th c Th
Sch - Qu ng Chu).
-Ch tr :
+Tr li t kh i] (B n Kinh).
+Tr u di n du phong, b ng m h (Bi t L c).
+Tr cc ch ng phong, th t Hoa T B n Th o).
+Tr c kh, th n Th o B Y u).
+Tr nam gi i b m u m t b c Tnh Lu n).
+Tr c kh (B n Th c).
+Tr ho suyn, chng mt, tiu ch n Th o C u Nguyn).
+Tr li i l u khng t ch , t cung l nh, phong hn th i
i T n).
+Tr li thai do t cung l nh, kinh nguy u, b i
l th m y u (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc
n).
+Tr th i m i, t b i, phong th c, th c, li
tinh, t o tinh, ti t tinh, lnh cm, m t ng ng D ng Trung Th c Th Sch -
Qu ng Chu).
-Li u dng: 6-12g d ng thu c thang. C th u ho c n u thnh cao, lm thnh hon,
tn...
-King K :
+Phc B n T lm s n Th o Kinh T p Ch).
+Nh i b ng h a qu th i ti n bn, ti , mi ng
ng, m t m , m t r c, c m dng (Bn Th
t tinh (do h ng), ti u ti n khng thng, mi i kh, to bn, king
c Ph i B n Th o).
ng, c i T n).
c H c).
ng D c Th Sch).
- c kinh nghi m:
+ Tr li u, h kh: B t (s ng) u 3
cn ngm v u, u
+ Tr ph n t cung b l nh, kinh nguy u, xch b i h
ng 640g, Thanh dim 80g, Nhc qu (b v )160g, Ng th du 160g.
Tn b u h lm hon. Ngy ung 20 hon v u pha mui nh t (Ba Kch Hon
- C
+ Tr t
60g, Qu tr ng (b v
60g. Tn bt, tr n m t lm hon, ung v u m (Ba Kch Hon - Thnh Hu
+ Tr ti u nhi u: ch tr nhn, Ba kch thin (b li), 2 v u v mu i, Tang phiu
tiu, Th ty t v ng b ng nhau. Tn b lm hon
to b ng h ng l n, m i l n u ng 12 vin v u pha mui ho c s c thnh thang ung
v i mu i ( K Hi
+ Tr b ch tr c: Th ty t u 1 ngy, sy kh), Ba kch (b u), Ph c
ch (sao), L c, Xch th t u 40g. Tn b u h
lm hon, u u (Ph T
+ Tr b u khng t ch : Ba kch (b li), Nh u 60g, Tang
phiu tiu, Th ty t c, T t (ch ), Long c t, Quan
qu t u 20g, Vi tr u, sao) 12g, Lc nhung 4g. Tn bt,
lm hon 10g. Ngy ung 2-3 hon (Ba Kch Hon - Ch ng Tr Chu n Th ng).
+ Tr m ch y u, m t tr ng nh t, bu n s u ca khc: Ba kch (b li), H c
thung dung (t u), B ch long c t, ch tr nhn, Phc bn t , B ch tru t, M u l , Th ty
t , C t toi b (b u 40g. Tn bt, ngy ung 2 l n, m i l n 10-20g (Ba
Kch Hon - Y H c Pht Minh).
+ Tr Th n b u nhi u, khng mu
kh p y ng ng i khng c sc, bng quang b y u l nh, vng r n v b ng: Ba
kch 30g, Bch linh 22g, Ch xc 22g, Hong k 22g, L c nhung 30g, M c
t 22g, Nhn sm22g, Nhc thung dung 30g, Ph t 30g, Phc bn t
22g, Qu ch h c 30g, Th a 30g, Th d 22g,
Tin linh t 22g, Tr ch t 22g, T an 22g Vi n ch 22g, X sng t 22g. Tn bt, ho mt
lm hon. Ngy ung 16 - 20g v - Thi Bnh Thnh Hu
+ Tr th n b c m t s ng, ho ng s ng khng
tiu, b ng ng c chua, b i l
ti u sn, to bn: Ba kch 30g, B t nhn 22g, B tr
t 22g, Nh c thung dung 30g, Phng phong 22g, Phc bn t 22g, Th ch h c 22g,
Th ch long nhc 22g, Thch nam 22g, Thin hng 30g, Thin mn 40g, Th ty t 30g, Th c
a30g, Th d 22g, Tr n 30g, T gi i22g, Vi n ch 22g, X sng t
22g. Tn bt, tr n m t lm hon, ngy ung 16 -20g v h Hon -
Thnh Hu
+ Tr nguyn kh b t x ng s , ch y
c m t s hi
tr m tay chn khng c sc, t cung b l nh, kinh nguy u xch b i h : Ba kch
c qu 120g, Thanh dim 60g, T ng
500g. Tn b t, tr n v u n p lm hon. Ngy ung 16 - 20g v u ho t mui ho c
c mu i long (Ba Kch Hon - Thi Bnh Hu Dn Ha T C
+ Tr li tr t t 30g,
Nh c thung dung 60g, Ph ty t 30g, T n
30g, Vi n ch 30g, X sng t 30g. Tn bt. Luy n m t lm hon, ngy ung 12 - 16 g v i
- Ng c Vi n).
+ Tr b ng k t l i m i, 2 chn yu, kh t rt, th n
t 18g, Si
27g, Th ch h c 18g, Tiu 2g. y kn, b c ln
b p, n u 1 gi c l nh cho ngui. Ngy u ng 3 l n, m i l n 15 - 20ml
(Ba Kch Thin - Thnh T T ng L c).
+ B th ng s p: Ba kch (b li ) 60g, Cam cc
hoa 60g, Cu k t 30g, Ph t (ch ) 20g, Th a 46g, Thc tiu 30g. Tn bt, cho vo
bnh, ngm v u. Ngy ung 2 l n, m i l n 15 - 20ml, a
T u - Nghi
+ Tr sn kh do Th Hong b + Qu t h ch + L chi h t
+ T gi i + M c qua + Kim linh t + a hong (Trung Qu c H i
T n).
+ Tr li nhn + B c t ch + Cu k t + L
t + Nh c H i T n).
+ Tr m ng tinh: Ba kch thin + B t nhn + Hong b + Lin tu + Lc gic + Phc bn t +
Thin mn + Vin ch (Trung Qu c H i T n).
+ Tr li t tinh do Th Th ty t , Nh c thung dung (Trung
c H c).
+ Tr ti u nhi u, ti u khng t ch do Th c t ch , Phc bn t c
H c).
+ Tr n tnh do Th tr ng,
t, T c H c).
+ Tr li o tinh, ti n ) do Th
t 6g, Nhn sm 8g, Thc a 16g, Nhc thung dung, Long ct, C t toi b u
12g. Tn bt, tr n m t lm hon 12g. Ngy ung 2-3 l n (Ba Kch Thin Hon Lm Sng
ng D c Th Sch).
+ Tr t tinh do Th ng sm, Phc bn t , Th ty
t , Th c 24g. Tn bt, luy n m t lm hon. Mi l n u ng 12g, ngy
2-3 l ng D c Th Sch).
+ Tr i l n tu u, chn mi: Ba kch thin, Xuyn t gi i,
Nh c thung dung, tr ng, Th ty t ng b ng nhau, Lc thai 1 b . Tn nhuyn, tr n v i
m t lm hon. Mi l n u ng 8g, ngy 2-3 l n v c m - Lm Sng
ng D c Th Sch).
+ Tr phong th tr ng, t, T u 12g,
c u ng (Ba Kch Khu T Thang - Trung
ng Lm Sng).
+ Tr huy t p cao thi k ti
ho c, Tri m i th 20 - 28g, sc u ng (S c).
-Tham kh o:
u di n du phong. Phong thu n l n
b c ln trn. Kinh vit: T kh thnh th chnh kh suy, Ba kch thin c tc dng b trng
c b th t kh yn, v vy n tr i phong t
kh v y. Tr m nuy bt kh i (li ng cn c ng, b
ng 2 kinh T v Th n , v v y cc ch kh i. Tr b n m
h , h kh, b i nam t ng b u), th kh, ging
h a, h a ging th th tr , tinh th n yn n, cho nn ch Th n kh b
th ng, lm m cc ch khng c n lm cho n ht m n ht
v n Th
c ch a ph n huy t c a Th n kinh, b ng V
kh, cc ch u t h t; cng d ng gi ng v T gi i v Th ch h ng h p nhi t
nhi u, Ba kch hp v i Hong b, Tri mu c tc d ng m; H p v i Nh c thung dung,
T trnh nhi trnh
hn v n Th o H i).
u m nh mn ha suy th T V b kch thch tiu ha, dng Ph t ,
Nh c qu lm m m i qu nhi t, cn nu dng Ba kch thin, v ng t m,
b h t th y sao? Hoc h i r ng Ba kch thin i sau dng trong
thu c hon, tn, khng dng trong thuc thang l sao ? : Ba kch thin chnh l v thu c
c, v n m m khng nhit, ki n T , khai V ng
vo c th tr c m th y, l d ng c b i ti p tr c ti p, c cng hiu tr c ti p v gin
ti n Th o Tn Bin).
n l thu c ch y u b Th ng m, ch tinh,
kh v cay, m, c tc dng kh phong, tr th p, v v y, phm cc ch i m i,
phong th c kh, th y th ng, dng Ba kch r a Hong m
T , dng tr phong t, l u, v n b m v n Th o C u Chn).
i Ph c ch v H u c tc dng n Th ch c s ng
c bi t l thu n c Th c suy n ngh l ba c tc dng
n tn hn kh bn trong, tr b i hn; Ba kch thin c tc dng pht tn,
thch h p v i ch i hn do hn t bn ngoi gy ra. Tuy ging nhau v n Th n
tr c H c Thi t Y u).
g ho c b th p vo phn kh c a Th n kinh, c tnh to; Ba
kch thin b Th p vo phn huy t c a Th n kinh, khng c tnh to. Nhc
thung dung b Th n to, thng tin; Ba kch thin b Th
d ng tr phong hn, thp t. Ba kch thin tr cc ch c kh do:
1. N i nhn: Th y th .
2. Ngo i c m phong hn
Ba kch b Th u khng gi ng v c l
c l D Lm Sng).
+ Ba kch c tc dng gi ng v ng lm m
phong th cay km ng ng c a n chuyn v h
ng h i g c kh, cn tc d i v i tr ch ng
c (Th c D ng Trung Y H c).
BA LA M T
-Xu t x :
B n Th o c.
-Tn khc:
Nng ga kt (B n th m t th o (Trung qu ng th c v
n (Trung qu c th m c phn loi h c), Th b la (Qung
chu th c v t ch).
-Tn khoa h c:
Artocarpus Heterophyllus Lam.
-H khoa h c:
Moraceae.
-M t : l
Lo i cy to, cao c th n 30m, v i cnh non rt nhi u lng ng y, di
9-22cm, r ng 4-9cm, cu ng 1-1,5cm. Hoa t ci m c ngay trn thn hoc trn cnh, di 5-
8cm, d y 2-5cm. Hoa t c hnh chy. Qu ph c to, di 30-60cm, mt tua t a gai ngn. Khi
chn v v n gi m u xanh l c ho vng. Tht qu chn, m u vng nht, v ng t, r t
u h t.
-Thnh ph n hoa h c:
Trong ton cy v l, c cht nh a m m u tr ng, kh, r t dnh. Trong mi mt kh c 11-
ng (Fructoza v Glucoza), mt t tinh d -2% mu i khong
bao g m Calci (18mg%), Phospho (25mg%), S t (0,4mg%), Caroten (0,4mg%), Vitamin B2
(0,04mg%), Vitamin C (4mg%). L mt c cha ch t Cycloheterophyllin. Trong ht mt c
70% tinh b t, 5,2% Protid, 0,62% cht bo, 1,4% mui khong. Ngoi ra, trong ht mt c
ch t men c ch men tiu ha trong rut, v v t mt d b n.
-Tnh v , quy kinh:
+V ng c (B n Th c).
+V ng c Th n Hi u).
+V ng c Ph m V ng Y u).
+H t mt, v ng c (B n Th c).
+Nh a mt v nh t, sp (Qung Ty Trung Th c).
-Tc d ng, ch tr :
+Ch kht, gi i phi n, gi u (t u), ch kh (Bn Th c).
+Ch kht, ch kh, tr phi n, gi i mnh, no b p da m c
Th n Hi u).
+Ch kht, ch kh, tr phi n, gi c m th y nh c Ph m V ng
Y u).
+ Sinh tn, ch kht, v n tiu ha ( Qu c Th c Danh L c).
+L mt tr l lot (Qu n c Th c Danh L c).
p vo v chm (Trung Quc th m c phn loi h c).
+Nh a mt c tc dng tn kt, tiu th ng, ch th p bn ngoi tr m n nh ,
ho c m n nh i h ch (Qu ng Ty Trung Tho c).
+Ch t rt t v tr l lot (Trung Quc Th M c Phn Loi H c).
+H t mt c tc dng b trung ch kh ( Bn Th c).
+H t mt c tc dng ch kh, thng sa, tr sinh xong t sa ho c s a khng thng
i T n).
+H t mt tr kh suy, thng sa (L c Xuyn B n Th o).
-Tham kh o:
u h t mt n c H c
i T n).
BA TIU
-Tn khc:
t c kh o), Cam tiu
(Bi t l k ch), Thi c th p di), Th y tiu ( Gia
h u b n th n ng ), Chu i tiu (Vi t Nam).
-Tn khoa h c:
Musa Basloo Sieb. Et Zucc.
-H khoa h c:
Musaceae.
-M t :
Cy th o, cao 5-6m, s m, th ng, c b l. Cu ng hnh trn c
khuy t rnh. L to, di. Tri nm trn bung, c t 6-8 n i, m i n i kho ng 12 tri. Tri nh,
v n m i th m u vng.
-Thnh ph n ha h c:
+Trong 100g ph c, c b ng (27,7g), ch c (74,1g), sinh t C
(9mg), B1 (0,03mg), B2 (0,04mg), Caroten (359 Unit), Calcium (11mg), Magnium (42mg),
Kalium (279mg), St (0,56mong), 8,6% Fructos, 4,7% Glucos, 13,7% Sacaros. Trong chui
c nhi u Pectin, l 1 Glucid khng c gi tr v m t gup cho s tiu
ha hp thu t t, ch ng nhi ng ru t. Chu i cung c p nhi ng nh t (trn
i 100 Calori/100g nc chu i ch a nhi u b ng nh t (Tri cy v
s c kh e).
-Tnh v :
V ng t, tnh r t l c.
-Tc d ng, ch tr :
+Thanh V h a, gi i nhi c. Tr n).
+Chu ng c u, huy t c u t , gip gi c tnh tr ng nhi m Acid cho ch
u th t, m ho c qu nhi c. Chu c coi l thu i v i
b b ng ru t k c tiu ch y, l ; l thu c l i ti u cho ngy.2 b p th cho
tr b ng (Tri cy v sc kh e).
- c kinh nghi m:
+Tr tr nh g y ng, cam tch, cam cm: Chui ng (dng lo i th t chn)
12g, Tht cc (Cc l t da, r a s ch mu, m, b h t t ng ph , ch l y th t - nh t l y
kh, tn bt) 10g, Tr ng g (lu c chn, ch l ) 2g, ba th tr n,
lm thnh vin 6g, sy kh. Ngy u ng 6-12g. (Phng v cha b nh b
ngy).
+Thu c b i m i b nh n ng d t ng , thi u mu: Chui
tiu bc v 15 qu tr ng g lu c 15 ci, Go n u 10 mi ng. G o n p
n ngu i; Chu tr ng g nghin nh u tn b t. Cc
th tr u, sau 20 ngy l c th c, m
n a b nh b
+Tr h c lo: lc m i pht hi n, l y qu chu i tiu xanh, thi thnh tng lt m ng, xt lin tc
ln ch ng a (Kinh nghi m dn gian Vit Nam).
+Tr b t heo 120g. Hm cho nh , l c u ng (Trung
qu c dn gian bch th
+Tr b ph ng: L chui tiu, s y kh, tn nhuyn, tr n v i tr p (Trung quc dn
gian bch th
+Tr ho, lao phi: Hoa chu i heo 250g, c, h m cho nh c
l n ci (Trung quc dn gian bch th
+Tr ng t (tm gi o th ng): Hoa chu c,
h m cho tht nh c dn gian bch th
+Tr tai gi a vim: dng nn chui tiu, 1 khc, p l c ct, nh vo tai. Ngy 2-3 l n
(Trung qu c dn gian bch th
+Tr ch ng tiu kht, hng kh, mi ng kht kh n nng: R chu
1000g, ngy,2 nt, p l c. M i l n u ng 20-30ml, ngy ung 2-3 l n (Trung quc dn
gian bch th
+Tr huy t p cao, no xung huyt: V cy chu i ho c qu chu i 30-60g, sc u ng (Trung
qu c dn gian bch th
+Tr bng quang vim, tiu g t: R cy chu i 30g, H n lin th o 30g. Sc, chia lm 3 ln
u ng (Trung quc dn gian bch th
+Tr ng khng yn: R cy chu t heo n c, h m th t nh ,
c dn gian bch th
+Tr u: Ba tiu c t heo nc 100g. Nu nh c l n ci (Trung quc
dn gian bch th
-Tham kh o:
i tiu cho nha g i l Ba Tiu Trp. Khi l y nh a chu i, dng ng tre vt nhn
u, c m vo thn cy chui, nh a chu i s t t ch y ra, l y chai h ng l dnh dng
d n. Nh a chu i c v t, tnh l c. C tc dng tr ch u phong,
cu ng nhi t, phi n kht, ung vo h c l kh c tr p chu i tr ph ng l a r t
hay. Nh a chu i bi c tc d ru, tc v bt r ng. Hoa chui g i l Ba Tiu Hoa,
v ng t, tnh l c, n u ho c lu t. Tr ch t t n tnh,
u ng v c mu i. R cy g t, tnh r t l c. Tr cc
ch ng cu ng nhi t lc tr i b nh m man hoc phi n nhi t, pht cung, cc
ch ng ung nht. B ung nh chu i th p vo m n nh
t hay. L chui g i l Ba Tiu Di p, nghi n nt, tr n v c G ng, bi, tr
cc ch c m i pht (B m th
i chn v u ng n a lt s u nnh hoc s 1 b
ng ch t - Chu i ga, chu a nhi u tinh b c,
kh qua khi d d y, c th gy xt ru ng v to bn. Vy ph i
chn mi, v a d tiu ha v a b c kh e).
kinh nghi m cho r ng chu i ga c tnh lnh, kh tiu, n i d d y v ru t c v n
ng ph i y u, nhi m, nht l c bnh suyn, b nh s t
i h i cho r ng dng chui ga n u v i
u c tc dng b ng r t t t. Tuy chu i ga c tnh l u v u
g o u c th tr c tnh l y c a chu i - i b bn kinh nin, huyt p
ng m u ha rut v d d y, lm mt rng
ph . N u, m i b a ch . Chu i
c cng dng d phng hi ng m ch d n ch ng chn tay t d a
b nh b ng th t h p v c).
) th nh i b nh b lot d d u tr b ng
chu ho k t qu kh quan. Chu nhi th p kch thch s
ng c a l p mng nhy bn trong d d y b ng cch to thm nhng t bo sn xu t
ch t nh y. khng nhng n lm cho mng nhy d c m cn lm cho lp mng
d y ln n m c c th hn gn nhanh chng bt c ch lot no hin c. Tuy nhin, khng
ph i t t c cc lo i chu u cho k t qu y. Nh ng chu i chn v chu
nhi cao khng thc s kch thch s ng c a l p mng nhy. M hi u qu
c a chu i ty theo t ng lo i chu i. V th , s ng ho t ch t c trong loi
chu i ph i ty thu n qu chu c hi, ty thu ng v lo i chu c
tr ng. Cc nh nghin cu t n: M t kh u ph u i xanh ch c ch n
c d d y b c k thu t 424/1988).
U
-Xu t X :
B n Kinh.
-Tn Khc:
Ba th c (B (Li Cng Bo Chch Lu
c H c Thi t Y ng t c Kh o), Giang t
(Th ng Kinh Nghi c), Qu Mn D ( Nam
c Th n Hi u), Ba tiu, H n Th o), Ba m
H i Bin), Ba q c Hnh Tnh Kinh Nghi m Lam Bi t Php), Bt di
(Qu i di p song nhn long, Ba nhn, Mang t (Qu ng chu
ng D ng Trung Th c Th , C ng t c Ch), Mnh t
nhn (Trung Qu c Th c Ch), Song nhn lo c L c), Song nhn
h, H ng t u c ng (Nam Ninh Th c V t Ch ).
Tn khoa h c:
Fructus Crotonis.
H khoa h c:
Th u D u (Euphorbiaceae).
M t :
Cy g nh , thn trn, khng c lng. L m n l hnh tri xoan, m ng, di 6-
12cm, r ng 3- . L non mu h . Cu ng l m nh, di 2-
6cm. Hoa mc thnh chm di 10-20cm, c
pha trn, c 5 cnh hoa, 17 nhy. Hoa ci i c 1-2 cnh hoa hoc khng cnh. Bu hnh
c u, c lng hnh sao, 3 vi, nhy x trn. Qu nang hnh tri xoan, khi kh tch thnh 3
m nh v , mang 3 ht hnh tr ng, m u nu xm, di khong 1cm, r ng 4-6cm. Ra hoa t thng
n thng 6.
a l:
Trung Qu c cy m c nhi u cc tnh T Xuyn, Qung Ty, Vn Nam, Qu Chu...
Vi t Nam cy mc hoang, trng nhi u H B
Thu ho ch: L: t: vo thng 4-5.
Ph n dng lm thuc: H bi n.
-Bo ch :
+ L a d u m, n u, n u cho cn kh, nghi
dnh dng (Li Cng Bo Chch Lun).
+ u c khi dng v, c khi dng ht, c khi dng du, c khi dng sng, c khi sao vi
cm, v i gi m ho t t n tnh, c khi b gi y p cho ra ht d u g i l Ba c Ba
n Th c).
+ B v n gi y b n, p, thay giy b n khc, c n khi d u
khng thm ra n a th thi. R i sao qua cho vng. Ch bi i l H c
u (Trung Qu c H i T n).
+ Bc b v ngoi l y nhn ra, ly gi y b n gi kn l i, nghi n nt cho du ng m h t ra gi y
cn l i g c h c thi t y u).
+ B v u cho nh, qu n gi y b n, p cho du ra, thay giy, l i p cho n khi h t
d i l H u
c).
- Thnh ph n ha h c:
+ H u c 34-57%, d u bo c tc dng gy ty m nh, 18% Protin, mt Glucocid g i
l Crotonoside (2 - oxy 6 - Aminopurin - Ribozit), Crotonic acid, Tiglic acid, mt Anbumoza
r c g i l Crotin, m t Ancaloid g t Rixinin trong h t Th u d u, men Lipaza v 1
s ng Cy Thuc V V Thu c Vi t Nam).
-Tc d ng c l:
c s u c tc dng c ch m nh t c u vng, bch h u tr c khu n, c ch ho t
i v i tr c khu n cm v tr c khu n m c ng D ng Lm Sng).
. Li u r t nh d u th nghi m trn chut nh t th y c tc dng gi m u
dng t i ch t ch t n i ti ng th n.
i u ng d u 20 gi t c th b ch c H c).
. V i li u 2 gi t tr ln gy ra vim rut v c tri u ch ng ng c, nn m a, tiu chy nhi u,
tot m hi v cht. Li u 10-20 gi gi t 1 con nga. Dng li u nh lin ti
c v cht (Nh ng Cy Thuc V Thu c Vi t Nam).
-Tnh v quy kinh:
+ V cay, tnh m (B n Kinh)
+ V ng, tnh nng (Y Hc Kh i Nguyn).
+ Vo kinh T , V ng (Li Cng Bo Chch Lun).
+ Vo kinh Can, Thn (B n Th o Ti Tn).
+ Tnh r t nhi c Th n Hi u).
+ V cay, kh m, tnh r c Ph m V ng Y u).
+ V cay, tnh nng, r c, vo kinh V ng (Trung Qu c H i T n).
+ V cay, tnh nng, r c, vo kinh V n).
+ V c, vo kinh V i T n).
+ V cay, tnh m, vo kinh V c H c Thi t Y u).
-Tc d ng, ch tr :
. Lm s ng, l c ph , khai thng b t c, l i th y c o, kh nh
k t t , tch t . Tr c, hn nhi m m tch tr , b ng to (B n
Kinh).
. Tr kinh nguy t khng thng, trc thai cht ra, ch mu khng thng (Bit L c).
. Tr kh k t t , th c Tnh Lu n).
o kh, tiu tch, tr hn tch t ng ph , tr hn thp V (B n th o kh i nguyn).
. V ng, v a ch ti t [ c m tiu chy] (Thang Dch B n Th o).
. Tr tiu ch y, l , kinh phong, bng v ng b n Th o
c).
. Tr ng c kh i u, tch t , kh l nh lm cho huyt b t
c trong (B n Th o B Di).
. Thng tr . Tr ch c trong b ng, th
cc ch c Th n Hi u).
t t m tch, th ng ng, s c, r a s ch
t ng ph , khai thng b t c, tr qu c, ch ng c ch, st trng, kinh nguyt b , lm tiu nt
c Ph m V ng Y u).
. Ti t tr , tr phong, b lao, ki n T , khai V m, ph huyt, bi nng, tiu th c,
di t giun. Tr m n nh c, l ng a (Nh t Hoa T B n Th o).
. n thng hn b, tr c th y, tiu th ng. Tr c
(Trung Qu c H i T n).
. Tr m n nh t l ng a, m n).
. T cc tch t thu c ch ng hn, tr m th y. Tr vng ng c b d i,
ch ng hn lu ngy tch t trong b ng, b c H c Thi t Y u).
-Li u dng:
+ U ng trong, cho vo thuc hon, tn: 0,5-
+ Dng ngoi: bc vo v c nghi p bn ngoi.
+ Lc u m gy tiu chy qu nhiu: dng Hong Lin, Hong B sc l c
u ng ngu i ho i (S c).
-King k :
+ Trong V khng c lnh tch l i v ch ng thu c Ph m V ng Y u).
+ ng, ph n c thai: khng dng (Trung Qu c H i T
n).
+ i khng c hn, tch tr, ph n c thai ho suy y u : khng dng (Trung
i T n).
+ K v (S c).
- c kinh nghi m:
. Tr ng c b ng b ng nhin b p, c m kh u, b ng
nhin cht ng u 40g, (b v , li, sao). Tn bt, tr n
m t lm hon. Ngy ung 8-12g. (Tam Vt B C p Hon - Kim qu y c).
. Tr b y, ng i ti u 2 h t, b nhn v v, rang vng.
H nh nhn 2 ht, b c v p d p. Tr n v c nng, l c u ng, h c
th thi (Ngo u).
. Tr s t rt, b u, b v v nhn 8g, To gip, b v v h t 24g. Tn bt, lm
vin to b ng h u xanh. M i l n u ng 1 vin v c l nh ( Tr u H
. Tr i ti u u 5 chn, nu nh l a 3 ngy 3
ng h u. M i l n u ng 1 vin v c. N u c n th u ng 2
.Tr phong nga, n i ban, b t r u 50 h t, b v . S c v c, cn 2 chn, ly
ti v i b c l m vo ch ng
. Tr l lot, ng u 50 h c cho vng, b nhn, nghin thu n theo chiu tay
ph i r i cho vo 1 cht vng sa, 1 t b t bo. Bc mng v c vo. Khng
c cho thuc vo mt ho c dch hon, nu l dnh thu c vo mt ho c dch hon, phi dng
gi
. Tr trng phong mo mi u 7 h t, b v p bn ph c
l i l c nng p ln thu c (Thnh Hu
. Tr ph c th u, ho c lo n, th , l , mi ng kh, phin kht:
u 25 h t (b v , p b d u, nghi t) 40g. Tr n v i sp lm
hon, to bng h ng, m i l n dng c r i nu t, khng nhai
(Th y T - C
. Tr l , tch tr , b n nhi u, b v v nhn, Hnh nhn, b v v nhn,
m i th 49 h t t n tnh, tn bt. Dng sp ong nu ch y, tr n thu c b t, lm hon to bng
h u xanh. M i l n u ng 2-3 vin v c s i hong, cch ngy ung 1 l n (Tuyn
. Tr tiu ra mu khng c u 1 h t, b v . L y tr ng g, khot 1 l u vo,
dn l i r ng chn. B dng tr ng. N i suy y u th chia thuc lm 2
l n u ng (Ph T
. Tr u (b v d ng b ng nhau. Tn bt,
lm vin to b n. M i l n u ng 1 vin (Qung L
. Tr tiu ch y khng ng ng v u 1 h u h t r t t n tnh, tn
b t. N u ch y sp ong, trn thu c b t lm vin, u u Hon - Th c Hi u
. Tr tr nh b th t u 1h
b ng h t cho sp chy gi t xu c, r i Ba
u, lm thnh hon to bng h t b p. M i l n u ng 5-7 hon v c s c h
tm (Th c Hi
. Tr th t i th nh lc tr i n u 25 h t, b v v d
48g, nghin nt, tr n v u. Dng sp vng trn lm hon, to bng h u xanh. M i l n
u ng 5-7 vin v i c ngm thu c m i gi ng ln (Ha T ng Nghi m
. Tr i ti u ti u (cn nguyn du), Hong lin, mi th
tr c h c Hnh v mui vo trong r t bnh thuc ln
c Gia Tng).
. Tr suy t b 1 tri, b ru t, cho 1 h u vo, c t ch trn
l t t n tnh, nghin nt. U ng v c G o Y Thuy t).
. Tr tr nh mi ng b l u 1 h t, v nguyn du, tn b t,
t tc trn thp th r t thu c ln. Khi th y chung quanh c ni n t
ph ng nh th l c m r a cho sch, r i l c s c Th b r a l i cho kh i l
(Th ng Kinh Nghi
. Tr b k u nhn 5 ht (p b d u), H ng khc (sao) 120g, V la m ch
(sao) 40g. Tn bt, lm hon, to bng h t g o to, u c (H ng
. Tr t to bn, trung tin hi th u 10 h t, nghi n
nt,l y 4g, r c vo l r n, l y m i ng i c u nh , c u 5 trng, kh thng th khi (Nhn Trai
Tr c Ch).
. Tr tr nh b m suy u 1 h t, nghi n nt, bc vo v ngh t,
m s h ngay (C Kim Y Gim).
. Tr tr nh m suy u 1 h c vo bng (vi m
bn tri, gi bn ph m t t h xu ng (C Kim Y Gim).
. Tr nh c l p vo ch gi p ln th sinh tht
m i. C th u v c, nn bp li
cho kht (Ngo
. Tr tch tr u 40g, Cp phn 80g, Hong b 120g, tn bt, tr n v c lm vin to
b ng h u xanh. M i l n u ng 5 vin v c (Y H c Thi t V n).
. Tr c s u + B t,
dn ln v y b m gic ng a khng chu n i th day nh
v rt ra r
. Tr l ng ng ti u 3 h nguyn d y v i m m b c l i, xt vo
ch t -3 l n (B Truy n Kinh Nghi
. Tr b ng si (ku) nhiu, s i l ch ng th u 90 h t (b v , nhn),
H nh nhn 60 ht (b v u nh n). Tn b t, lm vin, mi l n u ng 0,4-0,8g (B Khuy t
Tr u H
. Tr h p ch t, ch : u 1 h t, b v , dng s i ch xu vo gi a
h t, nht vo c h ng 1 ch c (lt) r i n u ra l kh i.
u, gi 2-3 l p gi y, cu n gi y l i lm m t chy r i th i t
trong l th c di r i kh c Th n Hi u).
. Tr h u 20g, sao chung vi nhau cho Bch phn kh, b
y B ch phn tn nhuyn, th i vo h ng (Bch Nht Tuy
. Tr n 2g. Tn bt. Tr i 4-5 l p trn v t
vo trn rn, bn trn l 2 l p thu c n a. B nh nh th 1-2 gi sau cm th y ng l
s tiu ch y. N u khng tiu chy th ph y nhi u l n (N i Gia C , Trung Th o
c Tn Y Li n Bin).
. Tr b H ng b ng nhau, tn bt, lm hon. Mi
l n u ng 0,3-0,6g v ngu i. King u u (S c).
Ho u 200mg + H nh nhn 3g. Ch thnh vin bng h u xanh. Ngy ung 3-6 vin
(Nh ng Cy Thuc V V Thu c Vi t Nam).
. Tr b ch h ng b ng nhau. Nghin nt, tr u, m i l n dng
1,2-2g, ha v i d ng cho thuc ch m vo mt). Kho ng 8-12 gi ,
da vng bi thuc xu t hi n n t d p gi ng th u th bi thu u Chu Sa Cao -
T p Ch Giang T Trung Y (11): 23, 1959).
. Tr cc lo i nh c ho c nh t c m u, b p
vo v - n B Nghi