M. Głuszkowski, DYGLOSJA W SPOŁECZNOŚCI STAROOBRZĘDOWCÓW

REGIONU SUWALSKO-AUGUSTOWSKIEGO

WSPÓLNOTA

GDZIE?

KTO? staroobrzędowcy, czyli

wspólnota powstała w XVII w.; brak akceptacji reformy cerkwi

przeprowadzonej przez Nikona; prześladowani w Rosji w liturgii: język starocerkiewnosłowiański

obecnie w Polsce: ok. 1000 osób główne skupiska: Suwałki, Augustów dwie wsie prawie wyłącznie

staroobrzędowców: Bór, Grabowe Grądy częściowo: Wodziłki

HISTORIA WSPÓLNOTY na terenach Polski pojawiają się w XVII w.; miejsce ich zamieszkania w zaborze rosyjskim; żyją w izolowanych wspólnotach w lasach i na odludziu: po I WŚ: obywatele II RP:

objęcie młodych ludzi polską edukacją; polskie urzędy;

po II WŚ: znaczne zmniejszenie populacji; masowa edukacja; urbanizacja; industrializacja;

JĘZYK środkowowielkoruski dialekt z okolic Pskowa, Nowogrodu i Wielkich Łuk nikła bariera językowa w stosunku do polskiego; przenikanie elementów polskich:

zapożyczenia; kalki; przekształcenia składniowe; system spółgłoskowy;

WAŻNE POJĘCIA

DYGLOSJA„specyficzna forma dwujęcyzczności, w której obyduj językom danej grupy przypisane są symbole, związane ze sferą ich użycia: H (high) – funkcje „wysokie”, oficjalne, i L (low) – funkcje niskie, potoczne” (Ferguson, 1959) „względnie stabilna sytuacja językowa, w której oprócz pierwotnych dialektów (L) występuje również wariant rozwinięty i skodyfikowany (H) będący ośnikiem bogatego dziedzictwa literackiego i kulturowego” (s. 115) „trwała dyferencjacja społecznej funkcji dwóch języków, utrzymująca się od co najmniej trzech pokoleń; nie występuje konflikt w układzie dwujęzycznym” (Fishman, 1971)

JĘZYKIH (wysoki) L (niski)

bogata tradycja, w tym literacka; kod uniwersalny (możliwość używania we wszystkich funkcjach i domenach); język edukacji, kulturze, technice, administracji;

regionalny, gwarowy; ograniczony do komunikacji wewnątrzgrupowej w określonych domenach;

PRESTIŻ JĘZYKA

PRESTIŻ

OTOCZENIE

ZEWNĘTRZNY

WEWNĘTRZNY

GRUPA

JAWNY UKRYTY

DOMENY (Rohr) rodzina; miejsce zabaw dziecięcych; szkoła; kościół; literatura; prasa; wojskowość; sądownictwo; rząd (administracja).

SCHEMAT COOPERA

1) system wartości determinujących kulturowo zachowania;2) dziedzina/domena;3) sytuacja społeczna;4) układ ról społecznych;5) typ sieci interakcji (zamknięty VS otwarty);6) charakter interakcji (osobisty VS transakcyjny; autoteliczny VS instrumentalny);7) konkretna wypowiedź;

WYNIKI

OGÓLNIE

Czynniki rozważane jako determinujące: sfera; otoczenie; rozmówca; wiek;

RODZINA/DOM przewaga gwary:

starsze pokolenie: wyjątek: poza wspólnotą, rozmówca spoza wspólnoty;

średnie pokolenie: przewaga gwary ze „swoimi”, polski z „obcymi”

młodsze pokolenie: model mieszany zarówno ze „swoimi” jaki i „obcymi”

ŻYCIE SĄDZIEDZKIE/TOWARZYSKIE „ze swoimi”:

gwara jedynie młodzi: czasem polski

„z obcymi”: młodzi: wyłącznie polski;Starsi: czasem gwara;

do „swoich” w obecności „obcych”: starsze pokolenie: gwara; młodsze i średnie: polski

MIEJSCA PUBLICZNE podobnie jak w sferze sąsiedzkiej; różnice:

starsi: rzadsza zmiana na polski w obecności „obcych”;

młodsi: wyłącznie polski;

SZKOŁA na różnice wpływa:

poziom edukacji; miejsce edukacji; wiek.

RELIGIA starocerkiwenosłowiański:

język liturgii; rozumienie poszczególnych wyrażeń; niektórzy: umiejętność czytania i pisania;

gwara: silnie związana z tą sferą; pojawiają się wtrącenia z SCS; przy rozmowie po polsku: wtrącenia z

gwary przy temacie religijnym,

DODATKOWO

1) METODOLOGIA2) JĘZYK

BIBLIOGRAFIA

Omawiamy tekst:M.Głuszkowski, Dyglosja w społeczności staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego, Socjolingwistyka XXII, 115-129.

Inne:Ferguson, Ch., Diglossia, Word 15, 325-340Fishman, J., The Socjology of Language, w: Advances in Socjology of Language, t.1, red. Fishman, J., The Haugue, 217 - 404