Upload
arimbalimpetegim
View
227
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
1/75
SODYUM TETRABORATIN BYK BAL MUMU GVESGALLERIAMELLONELLA L. (LEPIDOPTERA: PYRALIDAE)NIN YAAMA, GELM VE
BAZI ENZMLERNN AKTVTES ZERNE ETKS
Yonca DURMU
Zonguldak Karaelmas niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Biyoloji Anabilim Dalnda
Bilim Uzmanl Tezi
Olarak Hazrlanmtr
ZONGULDAK
Ocak 2007
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
2/75
ii
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
3/75
iii
ZET
Bilim Uzmanl Tezi
SODYUM TETRABORATIN BYK BAL MUMU GVES GALLERIA
MELLONELLA L. (LEPIDOPTERA: PYRALIDAE)NIN YAAMA, GELM
VE BAZI ENZMLERNN AKTVTES ZERNE ETKS
Yonca DURMU
Zonguldak Karaelmas niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Biyoloji Anabilim Dal
Tez Danman: Do. Dr. Kemal BYKGZEL
Ocak 2007, 75 sayfa.
Byk bal mumu gvesi Galleria mellonella L. yapay besin ortamnda beslenerek sodyum
tetraboratn bcein yaama, geliimi, ergin mr uzunluu ile 7. evre larvalarnn
hemolenf ve ya dokusunda malondialdehid (MDA) ve lizozim miktar, glutatyon S-
transferaz (GST), alanin aminotransferaz (ALT), aspartat aminotransferaz (AST) ve asetil
kolinesteraz (AChE) enzimlerinin aktivitesi zerine etkisi incelendi. Sodyum tetraboratn
0,3 g 7. evreye ulaan larva orann % 17,5 2,9a istatistiksel olarak nemli derecede
drm, 7. evreye ulama sresini ise ortalama 5 gn geciktirmitir. Bu miktar ieren
besinden % 12,5 orannda pup ve ergin elde edilmi ve bu evrelere ulamak iin gerekli
sre ise ortalama 5 gn uzamtr. Kontrol besini ile yetitirilen erginlerin mr uzunluu
ortalama 9,0 0,7 gn iken sodyum tetraboratn 0,2 gn ieren besin ile yetitirilen
erginler kontrole gre 4,2 gn daha uzun (13,2 1,9 gn) yaamtr. Denenen en yksek
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
4/75
iv
ZET (devam ediyor)
madde miktar erginlerin mr uzunluunu nemli derecede ksaltmtr. Sodyum
tetraboratn yksek konsantrasyonlar larvalarn hemolenf ve ya doku MDA miktarn
nemli derecede artrmtr. Sodyum tetraboratn yksek konsantrasyonlar (0,2 ve 0,3 g)hemolenf GST aktivitesinde istatiksel olarak nemli bir azalmaya sebep olurken, sodyum
tetraboratn tm konsantrasyonlar ya doku GST aktivitesini artrmtr. En yksek
sodyum tetraborat konsantrasyonu (0,3 g) ya doku GST aktivitesini yaklak 12 kat
artrmtr. Besindeki sodyum tetraboratn yksek konsantrasyonlar, hemolenf ve ya
dokulizozim enzimi miktarn nemli derecede drmtr. Sodyum tetraboratn dk
konsantrasyonlar ya doku lizozim miktarn nemli derecede artrmtr. Bu yksek
konsantrasyonlar hemolenf ALT, AST ve AChE aktivitesini nemli derecede azaltrken,
ya doku ALT, AST ve AChE aktivitesini nemli derecede artrmtr. Bu alma sodyumtetraborat tarafndan oluturulan oksidatif stresin byk bal mumu gvesinde baz
metabolik ilevleri ve sinaptik iletimi olumsuz ynde etkilediini, oksidatif strese kar
bcein eitli biyokimyasal ve fizyolojik adaptasyon tepkileri verdiini gstermitir. Elde
edilen sonular sodyum tetraboratn bcein yaama, gelime ve mr uzunluu
zerindeki olumsuz etkisinde oksidatif stresin nemli bir faktr olabileceini
desteklemektedir.
Anahtar Kelimeler:Galleria mellonella, sodyum tetraborat, yaama, mr uzunluu,
glutatyon S-transferaz, transaminazlar, asetilkolinesteraz
Bilim Kodu: 401.04.02
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
5/75
v
ABSTRACT
M.Sc. Thesis
EFFECTS OF SODIUM TETRABORATE ON SURVIVAL, DEVELOPMENT, AND
ACTIVITIES OF SOME ENZYMES OF GREATER WAX MOTH, GALLERIA
MELLONELLAL. (LEPIDOPTERA: PYRALIDAE)
Yonca DURMU
Zonguldak Karaelmas University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Biology
Thesisi Advisor: Assoc. Prof. Dr. Kemal BYKGZEL
January 2007, 75 pages.
The effects of sodium tetraborate on survival, development, adult longevity, and
hemolymph and fat body malondialdehyde (MDA) and lysozyme content, glutathione S-
transferase (GST), alanine aminotransferase (ALT), aspartate aminotransferase (AST),
acetylcholinesterase (AChE) activities and in 7th instar larvae (one-day old) of greater wax
moth Galleria mellonella L. were investigated by rearing the larvae on artificial diets. The
highest concentration of sodium tetraborate (0.3 g) significantly decreased the survival rate
of 7th instars to 17.5 2.9 % and prolonged the time required to reach 7th instar by 5 days.
The diet containing this concentration produced 12.5 % of both pupae and adult yields and
also prolonged development by 5 days. When compared to adult longevity (9.0 0.7 days)
from control diets, adults reared with 0.2 g of sodium tetraborate survived by about 4.2
days longer (13.2 1.9 days). The highest concentration of sodium tetraborate resulted in
decreased adult longevity in comparison to control. High concentrations
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
6/75
vi
ABSTRACT (continued)
tetraborate significantly increased MDA content in hemolymph and fat body of the 7 th
instar larvae. The highest concentration of sodium tetraborate (0.3 g) increased MDA
content from 0.008 0.004 to 0.17 0.015 nmol/mg protein. Sodium tetraborate at highconcentrations (0.2 and 0.3 g) caused a significant decrease in hemolymph GST activity
while all dietary concentrations of sodium tetraborate increased fat body GST activity. The
highest concentration of sodium tetraborate (0.3 g) significantly increased fat body GST
activity by 12-fold and raised to an activity of 1050 73.8 nmol/mg protein/min. Lysozym
content in hemolymph and fat body of 7th instars was decreased by high concentrations of
sodium tetraborate. Sodium tetraborate at low concentrations resulted in significantly
increased fat body lysozyme content. These high concentrations resulted in significantly
decreased ALT, AST, AChE activities in hemolymph while they casued a significantincrease in activities of the enzymes of fat body of larvae. This study showed that sodium
tetraborate-induced oxidative stress caused the some metabolic and synaptic dysfunctions
in greater wax moth and alter its biochemical physiology as adaptive response to oxidative
stress. The results are consistent with the hypothesis that oxidative stress may be causative
factor in deterioratve effects of sodium tetraborate on survival, development and longevity
of the insect.
Key Words:Galleria mellonella, sodium tetraborate, survival, longevity, gluthatione S-
transferase, transaminases, acetylcholinesterase
Science Code: 401.04.02
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
7/75
vii
TEEKKR
Bu konuda bana alma frsat veren, aratrma srasnda ilgi, neri ve yardmlarn
esirgemeyen danman hocam, Sayn Do. Dr. Kemal BYKGZELe, almamn her
aamasnda deerli neri ve bilgilerinden yararlandm Biyoloji Blm Aratrma
Grevlisi Ender BYKGZELe, lizozim deneylerime bilgi ve deneyimleriyle katkda
bulunan RNDr. Pavel Hyrsl (Masaryk niversitesi Deneysel Biyoloji Enstits Hayvan
Fizyolojisi ve mmnoloji Blm)e teekkrlerimi bir bor bilirim. Sodyum tetraborat
bu alma iin hediye eden Eti Maden letmeleri Genel Mdrl'ne, almamn
deneysel ve yazma aamasnda moral destei ve yardmlarn esirgemeyen eim Mustafa
DURMUa ve aileme teekkrlerimi sunarm.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
8/75
viii
NDEKLER
Sayfa
KABUL.ii
ZET....iii
ABSTRACT..v
TEEKKRvii
NDEKLER.......viii
EKLLER DZN...x
ZELGELER DZN.....xi
BLM 1 GR.12
BLM 2 MATERYAL VE METOT....25
2.1 BCEK KLTRNN DEVAMI...25
2.2 BESNLERN HAZIRLANMASI...25
2.3 SODYUM TETRABORATIN DENEYLERDE KULLANILMASI..26
2.4 LARVALARIN ELDE EDLMES.26
2.5 YAAMA, GELME VE MR UZUNLUU...26
2.6 ENZM EKSTRAKSYONU VE AKTVTE TAYN..28
2.6.1 Ya Doku ve Hemolenfzolasyonu.28
2.6.2 Malondialdehid (MDA)...28
2.6.3 Glutatyon S-Transferaz (GST).29
2.6.4 Alanin Aminotransferaz (ALT), Aspartat Aminotransferaz (AST),
Asetilkolinesteraz (AChE)....29
2.6.5 Lizozim.30
2.7 VERLERN DEERLENDRLMES...30
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
9/75
ix
NDEKLER (devam ediyor)
Sayfa
BLM 3 ARATIRMA BULGULARI
3.1 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLANIN YAAMA,
GELMNE ETKS...31
3.2 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLANIN MR
UZUNLUUNA ETKS.33
3.3 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ
HEMOLENF VE YA DOKU MALONDALDEHD (MDA) MKTARINA
ETKS..........34
3.4 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININHEMOLENF VE YA DOKU GLUTATYON S-TRANSFERAZ (GST)
ENZM AKTVTESNE ETKS36
3.5 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ
HEMOLENF VE YA DOKU LZOZM ENZMNN MKTARINA
ETKS..........38
3.6 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ
HEMOLENF VE YA DOKU ALANN AMNOTRANSFERAZ (ALT)
ENZM AKTVTESNE ETKS403.7 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ
HEMOLENF VE YA DOKU ASPARTAT AMNOTRANSFERAZ (AST)
ENZM AKTVTESNE ETKS42
3.8 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ
HEMOLENF VE YA DOKU ASETLKOLNESTERAZ (AChE) ENZM
AKTVTESNE ETKS.....................................................................................44
BLM 4 TARTIMA...........47
KAYNAKLAR.60
ZGEM..75
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
10/75
x
EKLLER DZN
No: Sayfa
1.1 Lipid peroksidasyonu rn MDAnn oluumu.....18
1.2 Oksidatif stres ve hcre hasar.19
3.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella erginlerinin mr uzunluuna etkisi33
3.3.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf MDA miktarnaetkisi.34
3.3.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku MDA miktarna
etkisi.353.4.1 Sodyum tetraboratn G. mellonella larvalarnn hemolenf GST aktivitesine
etkisi.363.4.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku GST aktivitesine
etkisi.373.5.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf lizozim miktarna
etkisi.383.5.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku lizozim miktarna
etkisi.393.6.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf ALT aktivitesine
etkisi.403.6.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku ALT aktivitesine
etkisi.413.7.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf AST aktivitesine
etkisi.423.7.2 Sodyum tetraboratn G. mellonella larvalarnn ya doku AST aktivitesine
etkisi..433.8.1 Sodyum tetraboratn G. mellonella larvalarnn hemolenf AChE aktivitesine
etkisi.443.8.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku AChE aktivitesine
etkisi.45
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
11/75
xi
ZELGELER DZN
No: Sayfa
3.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn yaama ve gelimesine etkisi...32
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
12/75
12
BLM 1
GR
Tarmsal zarara sebep olan en nemli canl grubu bceklerdir. Lepidoptera takmna ait
trler bu grup ierisinde nemli bir yer tutmaktadr. Bcekler tarmsal rnlerin eitlilik,
kalite, verim, depolama, pazarlama kalitesini drrken ayn zamanda eitli hastalklarn
tanmasnda arac olduklarndan halk sal asndan da tehdit oluturmaktadr. rn
verimini ve kalitesini artrmak iin bcekler ile mcadelede bir dizi kimyasal, biyolojik,
fiziksel ve dier baz yntemler kullanlmaktadr (Charriere and Imdorf, 1997). Ucuzolmas, ksa srede sonu alnmas ve kolay uygulanabilirlii sebebiyle eitli
insektisitlerin kullanld kimyasal mcadele daha ok tercih edilmektedir. Son
zamanlarda zellikle organoklorlu ve organofosforlu insektisitler evreye amasz, snrsz
ve kontrolsz olarak uygulanan toksik kimyasallardr. nsektisit kullanmnn vazgeilmez
yararlarna karn denetimsiz ve ar miktarlarda uygulanmas insan dahil hedef olmayan
dier canllarda nemli zararl etkilere ve lmlere neden olmakta, ekosistemlerin
bozulmasna, besin zincirlerinde aksamalara ve kirlenmelere yol amaktadr. nsektisitler
biyolojik birikimle canllarn vcutlarnda younlaabilir. Besin zincirinde hareket ederken
her aamada daha byk bir orana ulamaktadr. Etkili kimyasal insektisitlerin yaygn
olarak kullanlmasndan ksa sre sonra insanlar ve yabanl yaamda hedef olmayan
canllara zararl etkileri ortaya konmaya balanmtr. nsektisitlerin evreye verdii
zararlarn insan sal asndan tehlikeli boyutlara varmas zerine pek ok lke ve
kurulu soruna titizlikle eilirken, lkemizde de son zamanlarda konuya nem verilmeye
balanmtr. nsektisitler toksik ve ldrc etkiye sahiptir, bu sebeple uygulamalarda
doal yaam da gz ard edilmemelidir. Zararl bcekler ile mcadele yaplrken seilen
insektisitin hedef olmayan canllara zararl etkilerinin dk olmasna dikkat edilmelidir.
Hedef olmayan canllar iin toksik olan bu kimyasal maddelere alternatif olarak evre
dostu kimyasal maddelerin kullanld mcadele yntemleri gelitirebilmek iin birok
zararl trn laboratuvar artlarnda yapay besin ortamlar ile kitle halinde retimleri
yaplmaktadr (Al-Izzi et al., 1987; Bernardi et al., 2000; Keena et al., 1995; Lopez et al.,
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
13/75
13
1996). Lepidoptera takmna ait zararl trlerin yapay besinler ile kltre alnmas ekoloji
ve fizyolojilerinin yannda bunlarn farkl evrelerindeki baz metabolik olaylarnn
molekler dzeyde incelenmesine de olanak salar (Mandato et al., 1997; Pohlon and
Badwin 2001; Bykgzel et al., 2002; Tunaz et al., 2003). Bylece gelitirilen yeni
insektisitlerin arazi uygulamasndan nce laboratuvar artlarnda bcek zerindeki etkileriaratrlm olur.
Galleria mellonella L. bu konudaki almalar iin olduka iyi bir fizyolojik model
oluturmakla beraber laboratuvar artalarnda kolayca kltr yaplabilmektedir. Pyralidae
familyasna ait dier trler ile birlikte G. mellonella larvalar ve puplar parazitoid
bceklerin laboratuvar artlarnda oaltlabilmesi iin yalanc konak olarak
kullanlmaktadr (Wiedenmann et al., 1992; Bernardi et al, 2000; Gupta et al., 1996a;
1996b; Bykgzel, 2001). Gnmzde baz parazitoid trlerin tarmsal alanlarda nemlizararlara sebep olan lepidoptera takmna ait trlerin biyolojik mcadelesinde halen
kullanlmas (Chen and Welter, 2002) bu gvelerin laboratuvar artlarnda yapay ortamda
yetitirilmesi almalarnn nemini arttrmaktadr. Bu yzden yksek ergin verimine ve
ksa hayat devrine sahip olmas, doal besin olarak koyu renkli kuluka bal petei ve
eitli yapay besinler zerinde iyi gelimesi sebebiyle, mum gvesi G. mellonella konak-
parazitoid etkileimi, biyolojik ve kimyasal mcadele almalar iin nemli bir deneysel
model oluturmaktadr (Jarosz, 1989). Bu bcein larvalar ar kovanndaki peteklere ve
dier rnlere zarar verdii iin arclk sektrnde nemli ekonomik kayplara yol
amaktadr (Charrire and Imdorf, 1997).
Dorudan sinir sistemine etkili olan malatyon gibi organofosforlu bileiklerin, zararl
bceklerin kimyasal mcadelesinde kullanmnn art, evre ve hedef olmayan dier
canllar asndan nemli bir tehdit unsuru oluturmaktadr (Fenske et al., 2002; Bhavan-
Saravana and Geraldine, 2001; He et al., 2002). Dier taraftan, bu insektisitlere kar
bceklerin diren gelitirdii bilinmektedir. Bu amala son almalar hedef olmayan
yararl bcekler, insan ve dier canllara kar toksititesi dk ve dorudan etkisi
bulunmayan bor bileiklerinin alternatif kimyasal mcadele yntemlerinde kullanlmas
zerine younlamtr.
Sodyum tetraborat elementel borun bir trevidir. Bor minerali oksijenle birlikte boraks
halinde bulunur. nemli bileikleri borik asit ve borakstr (sodyum tetraborat). Suda kolay
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
14/75
14
eriyen bor trevleri kokusuz, uucu olmayan, beyaz kristal granller veya toz halindedir ve
uzun sreden beri hamambcei bata olmak zere kapal alanlardaki bceklerin
mcadelesinde kullanlmaktadr (Ebeling, 1995). Bcein metabolizmas zerinde bir mide
zehiri gibi etkisini gsteren borik asit ve trevleri son zamanlarda inorganik insektisit
olarak farkl sulu zeltiler eklinde kullanmdaki yerini almaya balamtr. Bu madde nbarsaa (foregut) ve orta barsaa (midgut) zarar verdiinden besin alnmasn ve alnan
besinin sindirilmesini nleyerek bcein lmne sebep olmaktadr (Cochran, 1995).
Borik asit ve sodyum tetraboratn zararllarla mcadelede kullanlmasnn dier nedeni
ksrlatrc etkisinden dolay bcein oalmasn nlemesidir (Zhou and le Patourel,
1990). Borik asit ve sodyum tetraborat kalsiyum, magnezyum, bakr ve fosfor gibi besinsel
elementlerin metabolizmasn etkiler. Borik asit karbohidratlar (monosakkarit ve
polisakkaritler), nkleotidler (adenozin monofosfat, NAD) ve vitaminler (askorbik asit,pridoksin ve riboflavin) ile kompleks oluturarak bu besinsel molekllerden yeterli
derecede yararlanlmasn nler (Xue and Barnard, 2003).
Borik asit zararl bceklerle mcadelede ldrc (biyosidal) ve uzaklatrc (repellant),
tropikal meyvelerde fungisit olarak uzun yllardan beri kullanlmaktadr. Borik asit ve
farkl trevlerini ieren insektisitlerin ou Perma-Dust PT240 (Borik asit), Dragon (% 99
ortofosforik asit ve % 1 borik asit), Timbor veya Bora care (Sodyum borat, disodium
oktaborat tetrahidrat) gibi birok ticari isimlerle sata sunulmu olup emulsifiye edilebilir,
sulandrlabilir ve znebilir toz eklinde ya da mikrokapsllenmi halde kullanma hazr
olarak temin edilebilir. Zararllarn mcadelesi ile ilgilenen uzmanlar bu insektisitleri
aalar enfekte eden baz kn kanatl bcekler ile termitlerin kontrol edilmesinde yaygn
olarak kullanmaktadr. Sodyum tetraboratn zararl bcekler ile mcadelede
kullanlmasnn nemi memelilere kar olduka dk bir toksiteye sahip olmasndan ileri
gelmektedir (Weir and Fisher, 1972). Bu zellii sayesinde sodyum tetraboratn
Amerikada evre Koruma Ajans tarafndan pestisid formlasyonlarnda aktif madde
olarak kullanlmas kararlatrlmtr (Borax Europe Limited Guildford, UK). Baz zararl
bceklerin mcadelesinde hedef olmayan dier canllara kar dk toksisiteye sahip,
uucu olmayan inorganik insektisit borik asit ve trevleri sodyum tetraborat (boraks),
disodyum oktaborat tetrahidratn eker zeltileri ile oluturulduu karmlar
kullanlmtr. Sodyum tetraboratn % 0,1lik konsantrasyonu tropik meyvelere zarar veren
Anastrepha suspensa (Loew)nn lm orann artrm ve remesini yavalatmtr (Yang
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
15/75
15
et al., 2000). Ayn maddenin % 0,5lik zeltisi yumurta retimi ve almn azaltm tr.
Sodyum tetraborata uzun sreli maruz kalan A. suspensa erginlerinin yumurta retimi ve
bu yumurtalarn alma oran dmtr. Benzer sonular bir bcek byme dzenleyicisi
kiromazin (cyromazine) uygulanan diptera takmna ait eitli meyve zararllar Ceratitis
capitata (Wiedemann), A. obliqua (Macquart), A. serpentina (Wiedemann) ve A. ludens(Loew) ile elde edilmitir (Budia and Vinuela, 1996; Diaz et al., 1996). Laboratuvar
artlarnda yaplan almalar borik asitin % 1lik zeltisinin % 10luk skroz zeltisi ile
karmnn bir sivrisinek tr, Aedes albopictus (Skuse) populasyonunu % 98 orannda
azalttn ortaya karmtr (Xue and Barnard, 2003). Trkiyede zararllarla yaplan
mcadele almalarnda halk arasnda geleneksel olarak kullanlan borik asit ve
trevlerinin inorganik insektisit olarak ticari formlasyonlar tarm ve haere ilalar reten
firmalarda bulunmamakta olup profesyonel anlamda kullanlmamaktadr. Benzer bir
alma Alman hamam bcei Blatella germanica L. zerinde yksek konsantrasyonlarda(0,1- 0,5 M) skroz zeltisi ile hazrlanm % 1 ve 2lik borik asit zeltisi kullanlarak
yaplmtr. Yksek eker konsantrasyonunda borik asit besin almay nleyici etki yaparak
bcek zerinde etkili olmutur. Borik asitin % 1lik zeltisi 0,5 M skroz ile
kartrldnda ise B. germanica populasyonunu nemli derecede drmtr (Gore and
Schal, 2004; Gore et al., 2004). Sodyum tetraborat ve dier bor bileiklerinin bir termit
tr Coptotermes formosanus (Shiraki) (Grace, 1991), B. germanica (Bare, 1945; Cochran,
1995), bir karnca tr Solenopsis invicta (Buren) (Klotz et al., 1997), karasinek Musca
domestica L. (Hogsette and Koehler, 1992; Mullens and Rodriguez, 1992), larvalar scak
kanl hayvanlarn dokularnda parazit olarak yaayan Cochliomyia hominivorax (Coquere)
(Settepani et al., 1969) ve M. autumnalis (De Geer) (Lang and Treece, 1972) gibi
bceklerin farkl geliim evrelerinde ldrc ve erginlerde ise ksrlatrc etkiye sahip
olduu bilinmektedir. Settepani et al. (1969) C. hominivorax erkek ve dii bireylerin 5 gn
sreyle % 1 orannda sodyum tetraborat ieren besin ile beslenilmesinin erginlerin %
87sini ldrdn ve diilerin yumurta retimini tamamen nlediini gstermitir.
Borkovec et al., (1969) % 1lik sodyum tetraborat ile beslenen yeni erginleen karasinek
M. domesticann yumurta almn ve alan larvalarn pup olma orann nemli derecede
etkilemediini gstermitir. Ancak, sodyum tetraborat konsantrasyonu % 2,5 ve 5e
karldnda yumurtalarn almas tamamen nlenmitir. Nigg and Simpson (1997)
sodyum tetraborat ile beslenen A. suspensa erginlerinde yumurta retiminin 7 gn
gecikdiini gstermitir. Bu almalarda bor trevi maddelerin bcein yaama, gelime
ve remesi zerine gsterdii etkilerin mekanizmas tam olarak belirlenememitir. Ancak,
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
16/75
16
en azndan borik asitin bceklerde ktikl tabakasnn su kaybn nleyici zelliini
azaltmas (Ebeling, 1975) ile n barsak (Cochran, 1995) ve orta barsak (Habes et al.,
2006) epitelinin yapsn bozmak suretiyle besin maddelerinin emilimini nleyerek lme
sebebiyet verdii ynnde bilgiler bulunmaktadr. Habes et al. (2006) B. germenica
erginlerinin orta barsak epitel dokusundaki yapsal bozulmaya borik asit tarafndanoluturulan oksidatif hasarn sebep olduunu ne srmtr. Ayn zamanda bu aratrclar
borik asit ile beslenen bcein orta barsak dokusunda oksidatif strese bal olarak
glutatyon S-transferaz (GST) aktivitesinin nemli derecede ykseldiini, asetilkolinesteraz
(AChE) aktivitesinin azaldn ve lm orannn arttn gstermitir.
Baz almalarda eitli evresel stres faktrlerine maruz kalan birka bcek trnn mr
uzunluundaki artn, lipid peroksidasyonu seviyesinin dmesi (Setsini et al., 1991) ve
antioksidan enzimlerden speroksit dismutaz (SOD), katalaz (CAT) ve glutatyona bamlantioksidan enzimlerin aktivitelerinin ykselmesi (Sohal et al., 1995; Bains et al., 1998;
Sun et al., 2002) ile ilikili olduu vurgulanmtr. Uzun sre fenitrotiyona maruz braklan
lepidoptera takmna ait Spodoptera exigua (Hbner)nn erginlerinde artan SOD aktivitesi
ile birlikte yaama orannn ve mr uzunluunun artt gzlenmitir (Adamski et al.,
2003). Bykgzel et al. (2006) organofosforlu insektisitlerin ldrc olmayan dozlarna
kar bir adaptasyon tepkisi olarak Pimpla turionellae L. erginlerinde SOD aktivitesinin ve
mr uzunluunun arttn gstermitir. Kimyasal mcadelede kullanlan yeni
insektisitlerin bcekler zerindeki etkilerinin tespit edilmesinde yaama, gelime, mr
uzunluu, yumurta verimi gibi biyolojik etkinlik parametrelerinin yannda biyokimyasal ve
fizyolojik tepki mekanizmalarnn da iyi bilinmesi gerekmektedir.
Canllarn insektisitlerin de dahil olduu eitli kimyasal maddeler ve baz evresel stres
faktrlerine maruz kalmalar, reaktif oksijen trevlerinin (ROT) oluumuna ve dolaysyla
metabolik olaylarn bozulmasna neden olur (Felton and Summers, 1995). ROTlar, sahip
olduklar paylalmam elektronlarndan dolay olduka reaktif atom veya molekllerdir.
Biyolojik sistemlerdeki reaktif oksijen trevleri (ROT), speroksit anyonu (O2.-), hidroksil
radikali (HO.), nitrik oksit (NO.), peroksit radikali (ROO.) gibi serbest radikaller ile radikal
olmayan hidrojen peroksit (H2O2) oksidatif stresin en nemli nedenlerinden birisidir. Her
ne kadar serbest radikal reaksiyonlar, omurgallarda baklk sistemi hcrelerinden
ntrofil ve makrofaj gibi hcrelerin savunma mekanizmalar iin gerekli olsa da, serbest
radikallerin fazla retimi hcre hasar ve lm ile sonulanmaktadr. Aerobik yaamn
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
17/75
17
normal bir aamas olan oksidatif reaksiyonlar sonucunda ortaya kan ROTlar DNA,
proteinler, karbonhidratlar ve lipidler gibi makromolekler hcresel yaplara kovalent
balanarak yapsal hasar meydana getirir. Bu reaktif trevler hcre zarnn doymam ya
asitlerine (lipid peroksidasyonu) ve protein bileimine (protein oksidasyonu) zarar
vermektedir (Halliwell, 1994; Heinle and Betz, 1994). Serbest radikaller zar ileetkiletiinde zar ile fonksiyonel olarak etkileim halinde olan enzimler, hormonlar ve
nrotransmitterler olumsuz ynde etkilenmektedir.
Lipid peroksidasyonu, zarda bulunan oklu doymam ya asitlerinin, serbest oksijen
radikalleri tarafndan lipid peroksitler, alkoller, aldehidler, hidroksi ya asitleri, etan ve
pentan gibi esitli rnlere yklmas reaksiyonudur (Felton and Summers, 1995). Lipid
hidroperoksitlerinin ykm ile oluan ve biyolojik olarak aktif olan aldehidler ya hcre
dzeyinde metabolize edilirler veya balangtaki etki alanlarndan diffuze olup hcrenindier blmlerine hasar yayarlar. veya daha fazla ift ba ihtiva eden ya asitlerinin
(Linoleik, linolenik ve araidonik asitler) peroksidasyonunda tiyobarbitrik asit ile
llebilen malondialdehid (MDA)in yannda 4-hidroksi-2 nonenol (4-HNE) meydana
gelir (Bokov et al., 2004). MDA ya asidi oksidasyonunun kantitatif bir indikatrdr ve
lipid peroksidasyonunun derecesiyle iyi uyum gsterir. MDA lipid peroksidasyonunun son
rn olan bir aldehid (ekil 1.1) olup oksidatif stresin derecesi ile orantl olarak miktar
artmaktadr (Suwalsky et al., 2001). Oluan MDA, hcre zarlarndaki iyon al-veriine
etki ederek zardaki bileiklerin apraz balanmas, iyon geirgenliinin ve enzim
aktivitesinin deimesi gibi olumsuz sonulara neden olur.
Canllarn tmnde antioksidan savunma sistemi, kimyasal maddelerin sebep olduu
endojen (metabolik) veya eksojen (besinsel) kaynakl ROTlarn ortadan kaldrlmasndan
veya etkisiz hale getirilmesinden sorumludur (Halliwel and Gutteridge, 1999). evresel
stres faktrleri canl trlerinde biyolojik deiikliklere neden olabilir. Bu canllar
detoksifikasyon kapasitesilerine bal olarak bu faktrlerin zararl etkisinden korunma
yeteneine sahiptir (Vasseur and Leguille, 2004). Patofizyolojik durumlarda retilen
ROTlar antioksidan sistem ile uzaklatrlr. Hcrelerde ROTlarn yapm olduu hasar
nleyen enzimatik ve enzimatik olmayan savunma sistemleri vardr. Enzimatik olmayan
savunma sistemlerinin balca elemanlar glutatyon, vitamin E (-tokoferol), vitamin C
(askorbik asit), melatonin, karoten ve dier maddelerdir (Hermes-Lima et al., 1998).
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
18/75
18
ekil 1.1 Lipid peroksidasyonu rn MDAnn oluumu.
Enzimatik savunma sistemi ise SOD, CAT, glutatyon peroksidaz (GPx) l enzim sistemi
(Ahmad, 1995) ile glutatyon redktaz (GR), GST (Yu, 2004) ve son zamanlarda nemi
anlalan askorbat peroksidaz (APOX) enzimleridir. SOD enzimi, speroksiti hidrojen
peroksite ve molekler oksijene paralar. CAT ise oluan hidrojen peroksiti su ve
molekler oksijene dntrr. Bu enzimlerin grevi hcreleri speroksit serbest
radikallerinin zararl etkilerine kar korumaktr (Parker et al., 2004). GPx omurgallarda
oksidan strese kar en etkili antioksidan olup hidrojen peroksit ve lipid peroksitlerin
indirgenmesini (redksiyon) katalizleyen, drt alt birimden oluan (tetramer) ve 4
selenyum atomu ieren sitozolik bir enzimdir (Manduzio et al., 2005). GPx aktivitesindeki
azalma, hidrojen peroksit dzeylerinin ykselmesine ve hcre hasarna yol amaktadr
(Schaeffer and Stainer, 1978; Ursini et al., 1982). GR ise oksitlenmi glutatyonda (GSSG)
oluan dislfid bann tekrar slfidril yapsna indirgenerek daha sonraki konjugasyon
reaksiyonlar iin hcreye indirgemi glutatyon (GSH) salar.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
19/75
19
Serbest Radikalretimi
Serbest RadikalUzakla trlmas
Proteinler Lipidler DNA
OksidatifStres
HasarlProteinler
HasarlLi idler
HasarlDNA
Organizmada serbest radikallerin oluum hz ile bunlarn ortadan kaldrlma hz bir denge
ierisindedir ve bu durum oksidatif denge olarak adlandrlr. Oksidatif denge saland
srece organizma serbest radikallerden etkilenmemektedir. Bu radikallerin oluum hznda
artma ya da ortadan kaldrlma hznda dme bu dengenin bozulmasna neden olur.
Oksidatif stres olarak adlandrlan bu durum serbest radikal oluumu ile antioksidansavunma mekanizmas arasndaki ciddi dengesizlii gstermekte olup, sonuta doku
hasarna yol amaktadr (ekil 1.2). Oksijenli solunum yapan btn organizmalarda
kullanlan oksijenin ou sitokrom oksidaz tarafndan mitokondride tam olarak
indirgenerek su molekl oluturulduu halde hcrelerde eitli enzimatik ve enzimatik
olmayan reaksiyonlar sonucu ROTlar olumaktadr. Canllar ayn zamanda dorudan
besinler ile bu reaktif oksijen radikalleri ve dier serbest radikalleri almaktadrlar.
ekil 1.2 Oksidatif stres ve hcre hasar.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
20/75
20
GST ksenobiyotiklerin biotransformasyonunda nemli rol oynayan faz II enzim sisteminin
nemli bir enzimidir (Sivori et al., 1997; Sheehan et al., 2000). Bata araidonik asit ve
linolenik asitin (C18: 9,12,15) peroksidasyonu sonucu olaan hidroperoksidler olmak zere
lipid peroksidlerine kar selenyumdan bamsz GPx aktivitesi gstererek bir savunma
mekanizmas oluturur. Hem detoksifikasyon yaparlar hem de hcre ii balayc vetayc rolleri vardr. Katalitik olarak ila, herbisit ve insektisit gibi yabanc maddeleri
glutatyon (GSH; -glutamil-sistenil-glisin)daki sisteine ait SH grubu ile balayarak
onlarn elektrofilik blgelerini ntralize ederler ve rnn daha fazla suda znr hale
gelmesini salarlar (O'Brien and Tew, 1996). Oluan bu GSH konjugatlar bylece
organizmadan atlabilir veya daha ileri metabolize olurlar. GSHdan glutamat ve glisinin
koparlmasndan sonra sisteinin serbest amino grubu asetillenerek merkaptrik asidlere
dntrlr. Ksenobiyotiklerin omurgallardaki klasik atlm rnleri olan bu merkaptrik
asitler daha sonra safra ile atlrlar. Metabolize edilmeyen lipofilik-hidrofilik pek ok
bileii balamalar ise bu enzimlerin hcre iinde snrl znrlle sahip molekller
iin depo ve tama rol stlendiini gsterir.
Bu enzim alt birimden oluan zara bal mikrozomal enzim ve iki alt birimden oluan
dimerik sitoplazmik enzim olarak iki gruba ayrlr. Bceklerde sitoplazmik GSTlerin
byk blm zeta, teta ve omega snfna dahildir (Ranson et al., 2000). GSTnin
bceklerin insektisitlere kar diren gelitirmelerinde nemli bir rol vardr (Syvanen et
al., 1996; Wei et al., 2001; Hamimy et al., 2004). GSTler bceklerde insektisitlerdenkorunmada rol alan detoksifikasyon enzimlerinin byk bir ailesidir (Yu, 2004). Yksek
GST aktivitesi, insektisitlerin iddetli toksitesinin izlendii ou bcekte saptanmtr
(Punzo, 1993; Vontas et al., 2001). GST ve GSH, reaktif trlerin konjugasyonu ve lipid
peroksidasyon rnlerinin detoksifikasyonu ile oksidatif zararn nlenmesinde nemli bir
rol oynarlar (Singh et al., 2001). M. domesticada organofosforlu insektisitlere direnli
mutantlarn yksek GST aktivitesine sahip olduu bulunmutur (Zhou and Syvanen, 1997).
GST, bceklerde insektisitlerin (Yu, 1996) ve konak bitkilerden salnan allelokimyasallarn
(Yu, 1993; Wadleigh, 1988) metabolik detoksifikasyonunda, ROTlarn toksik etkilerinden
bcekleri korumada (Clark et al., 1985; Ahmad and Pardini, 1990; Parkes et al., 1993;
Zaman et al., 1994; Vontas et al., 2001), ayn zamanda prostaglandin ve baz hormonlarn
biyosentezinde (Kanaoka et al., 2000) ve hcre ii iyon kanallarnn dzenlenmesinde
(Dulhunty et al., 2001) nemli role sahiptir. GSH, sahip olduu slfhidril grubu ile
oksidatif hasar ve toksik maddelere kar hcreleri koruyan bol miktarda tiyol ihtiva eden,
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
21/75
21
dk molekler arlkl bir maddedir. Bceklerde GPxin selenyumdan bamsz tipi
bulunmaktadr. Daha nceki almalarda lepidopter bceklerin ounun hidrojen peroksiti
uzaklatrmak iin nemli saylabilecek derece GPx aktivitesine sahip olmadn
belirtilmitir (Ahmad and Pardini, 1990). Son almalar Trichoplusia ni (Hbner),
Spodoptera eridania (Stoll), Papilio polyxenes (Fabricius) gibi lepidopter trlerde GPxaktivitesinin dk de olsa bulunduunu gstermitir (Ahmad et al., 2005). Bu bceklerde
dk olan GPx aktivitesinin GSTnin peroksidaz aktivitesi tarafndan desteklenmekte
olduu (Ahmad et al., 1989; Peri-Mataruga et al., 1997; Krishnan and Sehnal, 2006) ve
katalaz aktivitesinin de yksek olduu bulunmutur. Katalaz enzimi sitoplazmada ve
peroksizomlarda bulunmakta olup H2O2yi oksijen ve suya paralamaktadr (Wang et al.,
2002). Bceklerin sahip olduklar GST lipid peroksitleri metabolize edebilir fakat H2O2 ye
kar reaktif deildir (Ahmad et al., 1991; Ahmad, 1992; Kono and Shishido, 1992).
Bceklerde katalaz dk konsantrasyonlarda iken H2O2 yi redkte etmekte baarszdr(Ahmad et al., 1991; Felton and Duffey, 1991; Ahmad, 1992). Bu nedenle bcekler
peroksitleri gvenli bir dzeyde tutmak iin farkl mekanizmalara sahiptir. Askorbat
peroksidaz (APOX) bceklerde bulunan dier bir doal antioksidan enzimdir. Helicoverpa
zea (Boddie) larvalarnda bu enzim askorbatn oksidasyonu ile ezamanl olarak H2O2yi
enzimatik olmayan yollardan redkte etmektedir (Mathews et al., 1997). Bceklerde
reaktif oksijen trevlerine kar enzimatik antioksidan savunma sistemleri tiyoredoksin
redktaz (TrxR) ve glutatyon redktaz (GR) enzimlerini de iermektedir. Tiyoredoksin ve
glutatyon peroksidaz (TPx ve GPx) substrat olarak glutatyonu kullanr. Fonksiyonel bir
GRden yoksun olan meyve sinei Drosophila melanogaster(Meigen)glutatyonu
indirgeme olaynda tiyoredoksin sistemini kullanlr (Missirlis et al., 2003).
Bcekler antioksidan savunma sistemi dnda antibakteriyel proteinlerin rol oynad bir
humoral savunma sistemine sahiptir. Lizozimin bcek baklk sistemindeki rol tam
olarak bilinmemesine ramen fagosite edilmeden nce bakteri, virus ve parazitlerin hcre
duvarn paralamas yannda spesifik olmayan bir humoral savunma molekl olarak
sentezi uyarlr (Jarosz and Spiewak, 1979). Lepidoptera takmna ait trlerden Bombyx
mori L., G. mellonella ve Spodoptera littoralis (Boisduval) ile yaplan almalar bu
trden izole edilen lizozimlerin c-tipi (tavuk yumurta lizozimi) lizozimlere ait olduunu
gstermitir (Jolles et al., 1979). Baz znr maddelerin enjekte edildii G. mellonella
larvalar ve puplarnda lizozim aktivitesi yksek bulunmutur. Puplara gre bu maddelere
kar larvalarda daha fazla lizozim salglanmtr. M. domesticada lizozimin fizyolojik
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
22/75
22
pHda Micrococcus luteus (Schroeter)a karaktivite gstermedii kitine kar aktivite
gsterdii grlmtr. Bu enzim savunma amal sentezlenen protein olmaktan ok
bcein orta barsanda bir sindirim enzimi gibi i grmtr (Ito et al., 1995). Bu
zellik baz memeli hayvanlarn midesindeki sindirim ilevinden sorumlu lizozim ile
benzerlik gstermitir (Fujita, 2004).Omurgallarda daidrar ve serebrospinal sv hariolmak zere, tkrk, st, ter, gzya gibi salglarda bulunan glikoprotein yapsnda olan
lizozim, mikroorganizmalarda bulunan peptidoglikan tabakasn ayrtrarak bunlar tahrip
eder. Lizozim bilinen en genel antibakteriyel proteindir. Bakteri hcre duvarnn
peptidoglikan tabakasnda bulunan N-asetilglukozamin (NAG) ve N-asetilmuramik asit
(NAM) arasndaki -1,4-glikozidik ban hidrolize eden bir enzimdir. Fizyokimyasal ve
molekler yaps gz nne alndnda lizozim alt gruba ayrlmaktadr. Omurgaszlarda
genel olarak i-tipi lizozimler bulunur. Lepidoptera, Ortoptera ve Diptera takmlarna ait
eitli trlerde yaygn olmak zere bceklerde c-tipi lizozimler (tavuk yumurta lizozimi)bulunmaktadr (Hultmark, 1996). Bceklerin sindirim kanalnda besinle alnan bakterileri
sindirmede ve vcut boluklarna giren patojenlere kar savunma amal olarak lizozimin
iki ynl rol vardr. (Ursic bedoya et al., 2005) M. domestica, D. melanogastergibi
trlerin sindirim sistemlerinde bulunan veya dardan alnan bakterilerin sindirimi lizozim
tarafndan gerekletirilmektedir (Daffre et al., 1994; Lemos and Terra, 1991; Regel et al.,
1998). Bceklerde lizozimin antimikrobiyal savunma ile ilikisi uzun yllardr
bilinmektedir (Malke, 1965; Mohrig and Messner, 1968). Lizozim epidermal kitin
tabakasnda d ortamdan bulaabilecek mikrobiyal enfeksiyonlara kar bcei
korumaktadr (Lee and Brey, 1995). B. mori, H. virescens (Fabricius) ve M. sexta L. gibi
ok sayda Lepidoptera takmna ait trlerde lizozim retiminin temel kayna ya
dokusudur. Bal ars Apis mellifera L.nn zehir salgsndaki litik aktivitenin lizozim ile
ilikili olduu tespit edilmitir (Mohrig and Messner, 1968).
Oksidatif hasara kar organizmalar antioksidan enzimler ile kendilerini savunurlar. Eer
antioksidan savunma sistemi yetersiz kalrsa oksidatif hasarn artmas sonucunda hcresel
yalanma, kanser oluumu ve hcre lm gzkr. Transaminaz enzimlerinin aktiviteleri
memelilerde organ fonksiyonlarn test etmek ve varsa fonksiyonel hasarlar saptamak iin
zellikle yaygn olarak kullanlmaktadr (Rosenthal, 1997). Ancak bu testler son yllarda
zellikle evre biyolojisi ve evresel kirleticilerin canllara etkileri ile ilgilenen
aratrmaclar tarafndan da kullanlmaya balanmtr. Genelde kimyasal maddeler ve
biyolojik ajanlar doku hasarlarna yol aarak hcresel enzimlerin salnmna ve bunun
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
23/75
23
sonucunda da serum enzim konsantrasyonlarnda arta neden olurlar. Her iki enzim de
hasarl hcrelerden hcre zarndaki geirgenliin artna veya hcre nekrozuna bal
olarak salnm gsterir. lerleyen doku ve hcre hasarnn en nemli biyobelirteleri
aminotransferaz enzimlerinden alanin aminotransferaz (ALT) ve aspartat aminotransferaz
(AST) aktifliindeki deimedir (Sidlova et al., 2003). ALT ve AST enzimleri karbohidratve aminoasit metabolizmasyla ilgili olup bir moleklden bir dierine amino gruplarn
aktararak hcre iindeki kimyasal reaksiyonlar katalizlemektedirler (Zubay, 1993). Baz
omurgal canllarda da ALT, AST enzimleri eitli kimyasal etkenlere kar oluan doku
hasarnn nemli biyobelirteleri olarak kullanlmaktadr (Blain, 1990, Oru and ner,
2000; Gze et al., 2001). Bceklerde enzimler ile ilgili yaplan almalar ounlukla
insektisitlere kar biyokimyasal tepki olarak antioksidan enzimlerin aktivitelerinin
deiimi zerinedir (Miota et al., 1998). evre kirliliine kar bceklerde oluan tepkide
transaminaz enzimlerinin aktivitesi hakknda ok az bilgi bulunmaktadr. Pretroidler veDDT gibi insektisitlere maruz kalan Culex fatigans (Wiedemann) tr sivrisinekte ALT ve
AST aktivitelerinde nemli deiim ortaya karlmtr (Verma and Rahman, 1984).
Tetrasiklin ile beslenen Philosamia ricini (Boisduval) larvalarnda AST miktar iki kat
artmtr (Eid et al., 1989). ALT, AST enzim aktiviteleri bceklerde organ fonksiyonlarn
test etmek ve varsa fonksiyonel hasarlar saptamak iin yaygn olarak kullanlmaya
balanmtur. Ya doku, bceklerde azot metabolizmasnn merkezi organdr ve
omurgallardaki karacierin ilevine benzer bir ileve sahiptir. Ya dokudaki yapsal ve
ilevsel deiimler organizmadaki metabolik olaylar etkilemektedir. Hcre zarnn
geirgenliinin deimesi veya hcrelerin paralanmas sonucu ya dokudaki enzimlerin
hemolenfe salnmas nedeni ile ALT, AST gibi hcresel enzimlerin hemolenfteki
aktiviteleri artmaktadr.
Asetilkolinesteraz (AChE) enzimindeki kalitatif ve kantitatif deiimler bceklerin
insektisitlere kar hassasiyetini etkiler. Organofosforlu insektisitlere maruz kalan D.
melanogasterinmerkezi sinir sisteminde fazla miktarda AChE sentezlendii ve yabanl
trlere gre daha direnli olduu tespit edilmitir. Bunun aksine daha dk seviyede
AChE ieren bceklerin ise insektisite kar daha duyarl olduu bulunmutur (Villatte et
al., 2000). Merkezi sinir sisteminin dnda dier dokularda AChE enziminin ar
retilmesi de bcekleri insektisitlere kar korur. Bceklerde sitoplazmik AChE retilerek
hemolenfe gnderilir ve insektisite kar diren salanr. Dier taraftan AChE enzimindeki
yapsal deiimde insektisit direnliliini salar (Fournier et al., 1993). Bceklerle
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
24/75
24
mcadelede geleneksel baz insektisitler yaygn kullanma sahiptir. Bunlarn en nemlileri
organoklorlu ve organofosforlu insektisitler ile pretroidler ve karbamat grubu
insektisitlerdir. nsektisitlerin kendilerine zg etki mekanizmalar bulunmasna ramen
bata organofosforlu insektisitler olmak zere birok insektisit sinir sistemini olumsuz
ynde etkilemektedir. Gelimi canllarda sinir sistemi en duyarl sistemlerin banda gelir.Organofosforlu insektisitlerin en nemli zellii, hedef enzim olan AChE enzimini inhibe
etmeleridir. Organofosforlu insektisitler AChE enziminin doal substrat olan asetilkolini
taklit ederek enzimin aktif merkezine fosfat araclyla balanr. AChE bceklerdeki
merkezi sinir sisteminin kolinerjik sinapslarnda nrotransmitter madde olan asetilkolinin
hidrolizini katalizleyen ve sinir impluslarnn sonlanmasnda anahtar rol oynayan bir
enzimdir (Wang et al., 2004). Asetilkolin, AChE enzimi tarafndan kolin ve asetik asite
dntrlr. Asetilkolin hidroliz olmasna ramen, insektisitler enzim-substrat
kompleksine bal halde kalr. AChE enziminin aktivitesinin drlmesi sinapslardaasetilkolinin birikmesine sebep olarak merkezi sinir sisteminin srekli uyarlmas sonucu
lm meydana gelir (Chen et al., 2001). Habes et al. (2006) borik asitin hamam bceinde
AChE enzimini inhibe ettiini gstermesine ramen, bor trevi inorganik insektisitlerin
AChE enzimine etkileri detayl bilinmemektedir. AChE enziminin bu insektisitlerin
toksitesine kar diren salamada etkili olup olmad ise aklanmay bekleyen bir
konudur.
imdiye kadar sodyum tetraboratn ve trevlerinin G. mellonella ve dier lepidopter
bcekler zerindeki kalitatif ve kantitatif etkileri belirtilmemitir. Bu almada yapay
besine ilave edilen farkl konsantrasyonlardaki sodyum tetraboratn G. mellonellann
yumurtadan yeni km larvalarnn ergin evreye kadar yaamas, gelimesi, erginlerin
mr uzunluuna etkisi incelenmitir. Ayrca bu maddenin bcein 7. evre larvalarnn
hemolenf ve ya dokusunda lipid peroksidasyonu seviyesini gsteren malondialdehid
(MDA) miktar, antibakteriyel bir protein olan lizozim miktar, detoksifikasyon enzimi
GST, aminoasit ve karbohidrat metabolizmasnda rol oynayan AST, ALT ve sinaptik
iletimin normal ileyiinden sorumlu AChE enzimlerinin aktivitelerinde sebep olduu
deiimler incelenmitir. Bylece sodyum tetraboratn bcein biyolojik etkinlik
parametreleri zerindeki etki mekanizmasnn oksidatif stres ve doku hasar ile birlikte
sinaptik depresyonla ilikisinin biyokimyasal ve fizyolojik temelleri ortaya konmaya
allmtr.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
25/75
25
BLM 2
MATERYAL VE METOT
2.1 BCEK KLTRNN DEVAMI
Byk bal mumu gvesi Galleria mellonella L. (Lepidoptera: Pyralidae) kltrnn
devam yumurtadan yeni km larvalarn yapay besinde aseptik olmayan artlarda
yetitirilmesi ile saland (Bronskill, 1961). Kltr 30 2 C ve % 65 5 nisbi nemde ve
gn boyu devaml karanlkta yrtld.
G. mellonella larvalarn laboratuvar artlarnda yetitirmek iin Bronskill (1961)
tarafndan gelitirilen yapay besin kullanld. Hazrlanan besin bir litrelik cam kavanozlarn
(80 x 180 mm) yaklak 1/3ne kadar dolduruldu. Bu kavanozlarn iine 10-15 adet dii
braklarak tel kafesli kapak ile kapatld. Bu ekilde erginlerin besin zerine yumurta
brakmalar saland. Bu yumurtalardan kan larvalardan yaklak 25-30 gn sonra
geliimlerini tamamlayan 7. evre larvalar pup olmalar iin dier bir kavanoza aktarld.
Bu kavanozun iine, larvalarn pup olmalar iin kuru ortam salamak zere, katlanm
pelur kt paralar brakld (Campos et al., 1990). Puplardan yaklak 7-8 gn sonra
ergin bireyler meydana geldi. Bu erginlerin byk bir ounluu bcek kltrnn
devam, baz erginler ise sodyum tetraborat ile ilgili beslenme almalar iin gerekli
yumurtalarn elde edilmesinde kullanld.
2.2 BESNLERN HAZIRLANMASI
Bcek kltrnn devam iin kullanlan besin sodyum tetraboratn bcek zerindeki
etkisini incelemek amacyla yrtlen beslenme deneylerinde kontrol besini olarak
kullanld. Besin, 420 g kepek, 150 ml szme bal, 150 ml gliserin (Merck, Darmstadt,
Germany), 20 g tlm koyu renkli kuluka petei ve 30 ml saf sudan olumaktadr.
Besinin bileenlerinden gerekli miktar geni bir kap ierisinde kartrld ve nce mekanik
bir kartrc ile homojen bir karm oluturuldu. Daha sonra el yardm ile zenle ve uzun
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
26/75
26
sre kartrlarak gliserinin dier bileenlerce emilmesi saland. Bu karm sv
bileenlerin kat bileenler tarafndan tam olarak emilebilmesi iin 24 saat bekletildi.
2.3 SODYUM TETRABORATIN DENEYLERDE KULLANILMASI
Bu almada denenen sodyum tetraborat dekahidrat (boraks, Na2B4O7.10H2O) Eti Maden
letmeleri Genel Mdrlnden temin edildi. Sodyum tetraboratn beslenme
deneylerinde denenen konsantrasyonlar g/100 g besin olarak ifade edildi. Sodyum
tetraborat suda byk oranda znd iin bu miktarlar besinin hazrlanmas srasnda
dorudan besine ilave edildi. almann balangcnda kontrol besini (sodyum tetraborat
iermeyen) hari sodyum tetraboratn 0,005, 0,1, 0,2, 0,3, 0,5 g/100 g olmak zere 5 farkl
konsantrasyonu denendi. Yaplan n denemeler sonucunda en yksek konsantrasyon olan
0,5 gda larvalarn hibiri yedinci evre ulaamadndan bu almada en yksekkonsantrasyon 0,3 g olarak belirlendi.
2.4 LARVALARIN ELDE EDLMES
Beslenme deneylerinde kullanlacak larvalar, kapakl, bir plastik kabn (ORLAB, 30 ml,
L190030, 35 x 55 mm) i yzeyine G. mellonella diileri tarafndan braklan yumurtalarn
almas ile elde edildi. Bunun iin 2-3 dii birey, delikli kapaklar olan bu plastik kaplara
konuldu ve yumurta brakmak iin stok kltrn devam ettirildii ortam koullarnda
bekletildi. Braklan yumurtalar yine ayn ortam artlarnda bekletilerek almalar
saland. Yumurtadan yeni kan larvalarn kamasn nlemek iin caydrc olarak kabn
kapana yakn i yzeyine yaklak 1 cm kadar genilikte gliserin srld. Yumurtalarn
almas ile serbest kalan larvalar, yumuak ulu ve ucu gliserine batrlarak
nemlendirilmi fra ile besinlere aktarld. Bu ekilde larvalar tarafndan dorudan besin
ile alnan sodyum tetraboratn ergin evreye kadar yaama, geliime ve erginlerin mr
uzunluuna etkisi incelendi.
2.5 YAAMA, GELME VE MR UZUNLUU
Sodyum tetraboratn G. mellonellann yaama ve geliimi zerine etkilerini incelemek iin
yaplan deneyler srasnda besinin hazrlanmas, yumurtalarn elde edilmesi, bu
yumurtalardan kan larvalarn besine alanmas en et al., (2005)nn yntemine gre
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
27/75
27
yapld. Besinin hazrlanmas, yumurtalarn elde edilmesi, bu yumurtalardan kan
larvalarn besine alanmas ilemleri tamamen aseptik olmayan artlarda yapld. Kontrol
besini ve sodyum tetraboratn herbir konsantrasyonunu ieren besinlere balangta 20er
adet yumurtadan yeni kan larva aland. Larvalar besine brakldktan sonra geliimlerini
tamamlayan 7. evre olgun larvalar alnarak pup olmak zere 15 mllik plastik rnekkaplarna (ORLAB, L190015, 35 x 33 mm) her kapta bir larva olacak ekilde brakld.
Larval olgunlua (yedinci evre) kadar geen sre (larval gelime) ve yaama oran (larval
yaama) belirlendi. Bu kaplarn ierisine larvalarn pup olmas iin ortam salamak zere
katlanm, ince pelur kt brakld. Larvalarn pup olma sreleri (pupal gelime) ve pup
olma oran (pupal yaama) ile bu puplardan erginleen bireylerin ergin olma sreleri (ergin
evreye gelime) ve ergin olma oran (ergin evrede yaama) belirlendi.
Sodyum tetraboratn G. mellonella zerindeki etkisinin aratrld deneylerin hepsindelarvalarn aland besin kaplar ve olgun larvalarn pup olmalar iin hazrlanan kaplar
ksa bir gnlk inceleme periyodu hari srekli olarak karanlkta tutuldu. Besinin
hazrlanmas ve larvalarn alanmas hari beslenme deneylerinin tm G. mellonella stok
kltrnn yetitirildii artlarda yrtld ve drder defa tekrarland. Bir ok lepidopter
trnn birinci evre larvalarnda olduu gibi G. mellonella larvalarnn da besin ortamna
konulduktan sonra lm orannn yksek olduu, len larvalarn ilerinin boalarak
kuruduu ve gzden kaybolduu iin besine alanan her bir larvann olgun evreye
ulancaya kadar gnlk olarak takip edilmesi mmkn olamamtr (Zalucki et al., 2002).
Bu yzden farkl evrelerdeki yaama oran tespit edilirken deney sresince yaayan larva
says olarak, besine balangta alanan larvalarn says dikkate alnd.
Sodyum tetraboratn ergin bireylerin yaama sresine etkisini belirlemek iin yapay besin
ile beslenen larvalardan erginleen bireyler kullanld. Bu amala yumurtadan yeni km
G. mellonella larvalar sodyum tetraboratn farkl miktarlarn ieren yapay besin ile ergin
evreye kadar beslendi. Kontrol grubu olarak sodyum tetraborat iermeyen besinler
kullanld. Her bir deney iin 10 adet ergin kullanld ve deneyler drt defa tekraraland.
Erginleen bireyler 30 mllik, geni azl, effaf, delikli kapakl plastik kaplara (ORLAB,
L190030, 35 x 55 mm) birer adet brakld. Deney sresince bu erginlere herhangi bir besin
verilmedi. Bu erginler 25 2 C de brakld. Erginler, her gn belirli saatte kontrol
edilerek yaama sreleri belirlendi.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
28/75
28
2.6 ENZM EKSTRAKSYONU VE AKTVTE TAYN
2.6.1 Ya Doku ve Hemolenfzolasyonu
G. mellonella larvalar buz zerinde 5 dakika bekletildikten sonra larvalarn yzeyi %95lik etil alkol ile steril edildi. Stereo mikroskop altnda 7. evre larvalarndan ya doku
(fat body) bir pens yardmyla izole edildi iinde homojenizasyon tamponu (% 1,15lik
w/v KCL, 25 mM K2HPO4, 5 mM EDTA, 2 mM PMSF, 2 mM DDT, pH: 7,0 ) bulunan bir
ependorf tpne konuldu. Fenol oksidaz aktifliini nlemek iin tplere birka feniltire
kristali konuldu. Olgun larvalarn n bacaklarnn dip ksmndan steril bir enjektr inesi
ile delinmesi ile aktlan hemolenf ise birka feniltire kristali ieren bir ependorf tpe
alnd.
Larvalardan alnan ya doku ve hemolenf rnekleri analiz yaplncaya kadar derin
dondurucuda (-86 0C) sakland. Daha sonra rnekler +4 0Cde ultrasonik homojenizatrde
(Bandelin Sonoplus HD2070, Berlin, Germany) (10 sn, 30 W) homojenize edildi. Enzim
inaktivasyonunun nlenmesi iin homojenizasyon dahil tm ilevler buz ile salanan souk
ortamda yapld. Homojenize edilen rnekler, +4 Cde 16000 x g devirde soutmal
santrifjde 20 dakika santrifj edildi. knt atlarak st svlar enzim aktivitesinin
lmnde kullanld.
2.6.2 Malondialdehid (MDA)
Jain and Levine (1995)nn kulland metod temel alnarak 532 nmde tiyobarbitrik asit
(TBA) ile reaksiyona giren lipid peroksidasyonun son rn malondialdehid (MDA)
miktar lld. Hemolenf ve ya doku % 1,15lik KCl ile ultrasonik homojenizatr (10
sn, 30 W) (Bandelin Sonoplus HD2070, Berlin, Germany) ile paraland. Homojenize
edilen rneklere pH 7,4 olan fosfat tamponu (18 mM NaCl, 18 mM Na 2HPO4), 0.04 M
butillenmi hidroksi toluen (BHT), % 30luk triklorasetik asit (TCA) eklenerek, 2 saat
buzun ierisinde bekletildikten sonra 4 C de, 2000 x g devirde 15 dakika santrifj edildi.
Tplerden alnan st svya 0.1 M EDTA ve % 1lik TBA ilave edilerek kaynar su
banyosunda 45 dakika bekletildi, daha sonra spektrofotometrede (Shimadzu 1700 UV/Vis,
Kyoto, Japan) 532 nmde absorbans okundu. MDA miktar 1,56 x 105 M-1cm-1 kat says
kullanlarak nmol/mg protein olarak verildi.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
29/75
29
2.6.3 Glutatyon S-transferaz (GST)
Habig et al. (1974) tarafndan gelitirilen metod uyguland. GSTnin btn izozimleri iin
1-chloro-2,4-dinitrobenzen (CDNB) yaygn bir substrattr. CDNB 340 nmde ykselen
absorbans gsteren glutatyon oksidasyonunu katalizleyen GST enzimi iin substrat olarakkullanld. Bu enzimin aktivitesinin llmesi iin 3 mllik cam kvetlere 2,5 ml 50 mM
fosfat tamponu, 200 l 20 mM redkte glutatyon ve 150 l spernatant ilave edildi.
Enzimatik reaksiyon bu karma 150 l 25 mM CDNB eklenerek balatld ve 2 dakika
boyunca ykselen absorbanslar okundu. Ykselen absorbans CDNBnin redkte glutatyon
ile reaksiyona girerek tioether yapsnn oluumunu gstermektedir. Enzim aktivitesi 340
nmde (340: 0,0096 M.cm1) spernatantta bulunan 1 mg toplam protein bana 1
dakikada oluturulan tioether miktar olarak lld ve enzimin spesifik aktivitesi nmol/mg
protein/dk olarak verildi.
2.6.4 Alanin Aminotransferaz (ALT), Aspartat Aminotransferaz (AST) ve
Asetilkolinesteraz (AChE)
Spektrofotometrede ALT (E.C.2.6.1.2, L-alanin 2-oksoglutarat aminotransferaz) iin 340
nm, AST (E.C.2.6.1.1, L-aspartat 2-oksoglutarat aminotransferaz) iin 405 nm, AChE
(E.C.3.1.1.7, Asetilkolin asetilhidrolaz) iin 405 nm dalga boylarnda absorbanslar
llerek enzim aktiviteleri hesapland. ALT ve AST enzim aktivitelerinin tayininde
Biomreux tehis kitleri [ALT, Kit No: 63313; AST, Kit No: 63213, Biomreux diagnostik
A.., Marcy-lEtoile, France], substrat olarak AST iin L- aspartat ve 2-oksoglutarat, ALT
iin de L-alanine ve 2-oksoglutarat kullanld. AChE enzimi aktivitesi iin Sigma Chemical
Co. (St Louis, MO, USA, Kit No: 420) kitleri kullanld. Bu enzimin aktivitelerinin
belirlenmesinde otoanalizr (Htach, P 800, Tokyo, Japonya) kullanlmtr.
Enzim tayinleri iin elde edilen spernatantlardan enzimlerin spesifik aktifliini
hesaplamak iin znr toplam protein tayini yapld. Bu amala rneklerin absorbans
spektrofotometrede 600 nmde Folin-Lowry (Lowry et al., 1951) metoduna gre llerek
total protein miktar tespit edildi. Bu hesaplamay yapmak iin ncelikle farkl
konsantrasyonlarda Bovin serum albumini zeltileri hazrland ve bir standart grafik
oluturuldu. Total protein miktarlar bu standart grafie gre hesapland.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
30/75
30
2.6.5 Lizozim
Lizozim miktar in vitro koullarda agarozda radyal dalm esasna gre tespit edilmitir
(Hyrl and Marex, 1999). Bu yntemde Micrococcus luteus (CCM 169) bakterisi
kullanld. Micrococcus luteus bu enzime hassasiyeti en fazla olan mikroorganizmadr.(Powning and Davidson, 1973). 18 x 8,5 cm ebatlarndaki petri kaplar ierisine bakteri ile
nceden kartrlm ve kaynatlm 20 ml agaroz zeltisi 2 mm kalnlnda dkld.
Agaroz souyarak donduktan sonra zerinde belirli aplarda ukurluklar ald. Her bir
delie 5 l hemolenf ve ya doku rnekleri konuldu. Kontrol ukurluklarna saf lizozim
(E.C.3.2.1.17, Sigma)den farkl konsantrasyonlarda hazrlanan standart zeltiler konuldu.
Petriler 24 saat oda scaklnda bekletildi. Deney sonucunda hemolenf ve ya doku
rneklerindeki lizozim miktarna bal olarak farkl byklklerde zonlar olutu. rneklere
ait zon aplar llerek standartlara ait zon aplaryla karlatrlarak rneklerde mevcutlizozim ierii mg/ml olarak ifade edildi. Lizozim tayininde ya dokunun
homojenizasyonundan elde edilen supernatant kullanld ve enzim miktar mg lizozim/ ml
ya doku spernatant olarak verildi.
2.7 VERLERN DEERLENDRLMES
Denenen sodyum tetraboratn farkl konsantrasyonlarn ieren besinlerin bcek zerindeki
etkileri yaama (7. evreye ulaan larva oran, pup ve ergin olma oran), geliim (7. evreye,
pup ve ergin evreye ulamak iin geen, gn olarak, ortalama sre), mr uzunluu (ergin
bireylerin gn olarak yaama sresi) ile birlikte 7. evre larvalarnn ya doku ve
hemolenfindeki MDA miktarlar, GST, ALT, AST ve AChE aktiviteleri ve lizozim
miktarndaki deiiklikler dikkate alnarak deerlendirildi. Bcein geliimi, mr
uzunluu ile 7. evre larvalarnn MDA miktar, GST, ALT, AST ve AChE enzimlerinin
aktiviteleri ve lizozim miktar ile ilgili verilerin deerlendirilmesinde Tek Ynl Varyans
Analizi (ANOVA), ortalamalar arasndaki farkn nemini saptamak iin LSD Testi
(SPSS, 1997), yaama ile ilgili verilerin deerlendirilmesinde ise 2 (Chi square) Testi
(Snedecor and Cochran, 1989) kullanld. Hemolenf ve ya doku MDA miktar ile enzim
aktiviteleri arsndaki ilikinin belirlenmesinde Regresyon Analizi (SPSS, 1997)
kullanld. Sonular 0.05 olaslk seviyesinde deerlendirildi.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
31/75
31
BLM 3
ARATIRMA BULGULARI
3.1 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLANIN YAAMA, GELMNE
ETKS
Sodyum tetraboratn farkl konsantrasyonlarn ieren besinler ve bunlarn etkileri izelge
3.1de verilmitir.
Sodyum tetraboratn, besinin 100 gnda, 0,2 g ve bunun zerindeki miktar bceinyaama orann nemli derecede drm, gelimesini geciktirmitir. Sodyum tetraboratn
0,2 g yalnzca yaama orann nemli derecede drrken gelime sresi zerine nemli
bir etkisi olmamtr. Bu maddenin denenen en yksek konsantrasyonu (0,3 g) ise bcein
hem yaama orann hem de gelime sresini olumsuz ynde etkilemitir. Sodyum
tetraborat iermeyen kontrol besininde birinci evre larvalarnn % 62,5 15,5i 7. evreye,
% 40,0 15,8i pup evresine ve % 32,5 11,9u ise ergin evreye ulamtr. Bu maddenin
dk miktarlar (0,005 ve 0,1 g) 7. evreye ulaan larva orann ve pup olma orann
drmesine ramen istatistiksel olarak nemli bir etki ortaya kmamtr. Benzer ekilde,
bu konsantrasyonlar bcein tm evrelerine ulamak iin gerekli sreyi uzatmalarna
ramen yaplan istatistiksel analizler gelimedeki bu gecikmenin anlaml olmadn
gstermitir. Sodyum tetraboratn 0,1 g ise ergin olma orannda istatistiksel olarak nemli
olmayan bir arta sebep olmutur. Bu maddenin 0,2 gn ieren besin 7. evreye ulaan
larva orann yaklak drtte bir orannda nemli derecede drm olup kontrol
besinindeki % 62,5 15,5 olan yaama orann % 17,5 6,4e azaltmtr. Bu miktar ergin
olma orann te bir orannda drm olup bu besinden % 11,2 3,5 orannda ergin
elde edilmitir. Sodyum tetraboratn 0,3 g 7. evreye ulaan larva orann % 17,5 2,9a
istatistiksel olarak nemli derecede drm, 7. evreye ulama sresini ise ortalama 5 gn
geciktirmitir. Bu miktar ieren besinlerden % 12,5 orannda pup ve ergin elde edilmi ve
bu evrelere ulamak iin gerekli sre ise ortalama 5 gn uzamtr.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
32/75
32
izelge 3.1 Sodyum tetraboratn G. mellonella larvalarnn yaamave gelimesine etkisi
* Drt tekrarn ortalamas, her bir tekrar iin 20 larva kullanld. Ayn stunda ayn harfi ieren deerler birbirinden farkl deildir, P > 0,05 Kontrol besini (Sodyum tetraborat iermeyen)
S. tetraborat
miktar
(g/100 g besin)
7.evreye ulaan
larva oran (%)
(Ort* S.H)
7.evreye ulama
sresi (gn)
(Ort* S.H)
Pup olma
oran (%)
(Ort* S.H)
Pup olma
sresi (gn)
(Ort* S.H)
Erg
or
(Ort
0,00 62,5 15,5a 22,0 2,90a 40,0 15,8a 27,3
0,005 47,5 17,0a 23,9 1,10a 35,0 14,7a
0,1 46,2 17,5a,b 22,8 1,00a 37,5 13,2a
0,2 17,5 6,4b 23,7 3,6a 11,2 7,50b
0,3 17,5 2,9b 27,0 2,3b 12,5 2,50b
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
33/75
33
3.2 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLANIN MR UZUNLUUNA
ETKS
Sodyum tetraboratn farkl konsantrasyonlarn ieren besinler ve bunlarn etkileri ekil
3.2de verilmitir.
Sodyum tetraboratn en dk miktar (0,005 g) G. mellonella erginlerinin mr uzunluu
zerinde istatiksel olarak nemli bir etki yapmamtr (P > 0,05). Bu maddenin 0,1 g ile
yetitirilen erginlerde mr uzunluu artt halde istatistiksel olarak nemli bir fark ortaya
kmamtr. Kontrol besini ile yetitirilen erginlerin mr uzunluu ortalama 9,0 0,7 gn
iken sodyum tetraboratn 0,2 gn ieren besin ile yetitirilen erginler kontrole gre 4,2
gn daha uzun (13,2 1,9 gn) yaam olup, istatistiksel olarak nemli bir fark ortaya
kmtr (P < 0,05). Sodyum tetraboratn denenen en yksek konsantrasyonu (0,3 g),erginlerin mr uzunluunu kontrole gre nemli derecede ksaltmtr. Sodyum
tetraboratn dk konsantrasyonlar ile karlatrldnda denen en yksek madde miktar
erginlerin mr uzunluunu nemli derecede ksaltmtr. Bu erginler kontrole gre
ortalama 2,1 gn daha az hayatta kalmlardr. Denenen en yksek sodyum tetraborat
miktar ergin mr uzunluunu 0,2 ga gre ortalama 6,3 gn azaltmtr.
ekil 3.2 Sodyum tetraboratn G. mellonella erginlerinin mr uzunluuna etkisi. Aynharfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkl deildir (P >0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defa tekrar edilmitir.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
Erginmruzunluu(gn
)
a
a
b
ac
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
34/75
34
0
0,001
0,002
0,003
0,004
0,005
0,006
0,007
0,008
0,009
0,01
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
Malondialdehidmiktar
(nmol/mgprotein)
a a
a
b
b
3.3 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ HEMOLENF
VE YA DOKU MALONDALDEHD (MDA) MKTARINA ETKS
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn hemolenf MDA
miktarna etkisi ekil 3.3.1de verilmitir.
Kontrol besini ile karlatrldnda sodyum tetraboratn dk konsantrasyonlarn ieren
besinler larvalarn hemolenf MDA miktarn nemli derecede etkilememitir. Bu maddenin
0,1 g kontrol larvalarndaki MDA miktarn 0,001 0,0008 nmol/mg proteinden 0,003
0,001 nmol/mg proteine artrd halde bu art istatiksel olarak nemli deildir (P > 0,05).
Bu maddenin 0,2 g MDA miktarn kontrole gre istatistiksel olarak (P < 0,05) 8 kat
artrm olup 0,008 nmol/mg proteine kadar ykseltmitir. Sodyum tetraboratn besine
ilave edilen en yksek miktar olan 0,3 g MDA miktarn 0,006 nmol/mg proteineistatistiksel olarak nemli derecede artrmtr. Bu art sodyum tetraboratn 0,2 g ile
karlatrldnda daha dk olup istatistiksel olarak nemli bir fark ortaya kmamtr.
ekil 3.3.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf MDA miktarnaetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defatekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
35/75
35
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn ya doku MDA
miktarna etkisi ekil 3.3.2de verilmitir.
Son evre larvalarnn ya doku MDA miktar besindeki artan sodyum tetraboratn
konsantrasyonu ile orantl olarak artt, yksek konsantrasyonlarda ise kesin bir artasebep olduu grlmtr. Sodyum tetraboratn dk konsantrasyonlarn ieren besinler
(0,005 ve 0,1 g) larvalarn ya doku MDA miktarn artrm ancak kontrol besini ile
karlatrldnda anlaml bir art ortaya kmamtr (P > 0,05). Bu maddenin 0,2 ve 0,3
g kontrol larvalarndaki MDA miktarn 0,008 0.004 nmol/mg proteinden srasyla
0,11 0,016 ve 0,17 0,015 nmol/mg proteine istatistiksel olarak nemli derecede
artrmtr (P < 0,05). Sodyum tetraboratn en yksek miktar olan 0,3 g ya doku MDA
miktarnda kontrole gre yaklak 20 kat arta neden olmutur. Sodyum tetraboratn 0,2
gnda ise ya doku MDA miktar yaklak 14 kat artmtr.
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10,12
0,14
0,16
0,18
0,2
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
Malondialdehid
miktar
(nmol/mgpr
otein)
a a a
b
c
ekil 3.3.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku MDA miktarnaetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defatekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
36/75
36
0
200
400
600
800
1000
1200
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
GSTaktivitesi
(nmol/mgprotein/dk) a
aa
bb
3.4 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ HEMOLENF
VE YA DOKU GLUTATYON S-TRANSFERAZ (GST) ENZM
AKTVTESNE ETKS
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn hemolenf GSTaktivitesineetkisi ekil 3.4.1de verilmitir.
Kontrol besini ile karlatrldnda, sodyum tetraboratn dk konsantrasyonlar (0,005
ve 0,1 g) hemolenf GST aktivitesinde azalmaya neden olduu halde istatistiksel olarak
nemli bir fark ortaya kmamtr (P > 0,05). Ancak yksek sodyum tetraborat
konsantrasyonlar (0,2 ve 0,3 g) GST aktivitesinde istatiksel olarak nemli bir azalmaya
sebep olmutur (P < 0,05). Besine ilave edilen 0,2 g sodyum tetraborat, GST aktivitesini
te bir orannda azaltarak kontrol besinindeki 808,24 232,45 olan GST aktivitesini268,53 85,79 nmol/mg protein/dkya drmtr. Besindeki en yksek sodyum
tetraborat miktar (0,3 g) ise GST aktivitesinde yaklak drtte bir orannda istatiksel olarak
nemli bir azalmaya sebep olarak 203,36 79,48 nmol/mg protein/dkya drmtr.
ekil 3.4.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf GST aktivitesineetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defatekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
37/75
37
0
200
400
600
800
1000
1200
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantasyonlar
GSTaktivitesi
(nmol/mgprot
ein/dk)
a
b b
c
d
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn ya doku GST
aktivitesineetkisi ekil 3.4.2de verilmitir.
Kontrol besini ile karlatrldnda, sodyum tetraboratn denenen tm konsantrasyonlar
ya doku GST aktivitesini istatistiksel olarak nemli derecede artrmtr. Bu maddenindk konsantrasyonlar (0,005 ve 0,1 g) GST aktivisinde 2 kat arta sebep olmutur.
Kontrol larvalarnda 83,12 17,6 nmol/mg protein/dk olan GST aktivitesi sodyum
tetraboratn 0,1 gn ieren besindeki larvalarda 177,32 23,8 nmol/mg protein/dkya
ulamtr. Sodyum tetraboratn 0,2 ve 0,3 g ya dokudaki GST aktivitesini kontrol
besinine ve sodyum tetraboratn dk konsantrasyonlarna gre olduka ykseltmitir. Bu
maddenin 0,2 g kontrol larvalarnda 83,12 17,6 nmol/mg protein/dk olan GST
aktivitesini yaklak 9 kat artrarak 750 57,9 nmol/mg protein/dkya ykseltmitir.
Besindeki en yksek sodyum tetraborat konsantrasyonu (0,3 g) GST aktivitesini yaklak12 kat artrarak 1050 73,8 nmol/mg protein/dkya ulatrmtr.
ekil 3.4.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku GST aktivitesineetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defatekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
38/75
38
3.5 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ HEMOLENF
VE YA DOKU LZOZM ENZMNN MKTARINA ETKS
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn hemolenf lizozim
enziminin miktarna etkisi ekil 3.5.1de verilmitir.
Kontrol besini ile karlatrldnda, sodyum tetraboratn denenen en dk
konsantrasyonu (0,005 g) hemolenf lizozim miktarnda istatistiksel bakmdan nemli
olmayan bir arta neden olmutur (P > 0,05). Besindeki sodyum tetraboratn yksek
konsantrasyonlar, bu enzimin miktarn nemli derecede drmtr (P < 0,05). Bu
maddenin 0,1 g lizozim miktarn yaklak % 50 orannda azaltarak 1,55 0,08
mg/mlden 0,74 0,07 mg/mlye drmtr. Sodyum tetraboratn yksek miktarlar (0,2
ve 0,3 g) lizozim miktarn kontrol besinine gre nemli derecede azaltm olup srasyla
1,07 0,09 ve 1,04 0,06 mg/mlye kadar drmtr.
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
1,8
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
Lizozimmikta
r(mg/ml
aa
b
c c
ekil 3.5.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf lizozim miktarnaetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defatekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
39/75
39
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn ya doku lizozim
enziminin miktarna etkisi ekil 3.5.2de verilmitir.
Kontrol besini ile karlatrldnda, sodyum tetraboratn denenen en dk
konsantrasyonu (0,005 g) ya doku lizozim miktarnda istatistiksel bakmdan nemli birarta (yaklak 2 kat) neden olmutur (P < 0,05). Benzer ekilde, besindeki sodyum
tetraboratn 0,1 g bu enzimin miktarn yaklak kat artrmtr. Buna karlk sodyum
tetraboratn 0,2 g sodyum tetraboratn 0,1 g ile karlatrldnda lizozim miktarn
nemli derecede drmtr. Kontrol besini ile karlatrldnda sodyum tetraboratn
dk konsantrasyonlar (0,005, 0,1 ve 0,2 g) lizozim miktarnda arta sebep olurken
sodyum tetraboratn denenen en yksek konsantrasyonu lizozim miktarn nemli derecede
drmtr. Sodyum tetraboratn en yksek miktar kontrol larvalarnn ya dokudaki
lizozim miktarn (0,12 0,013 mg/ml) yirmide bir orannda azaltarak 0,006 0,003mg/mlye kadar drmtr.
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
0.35
0.4
0 0.005 0.1 0.2 0.3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
Lizozimmiktar(mg/ml)
a
b
c
b
d
ekil 3.5.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku lizozim miktarnaetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defa
tekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
40/75
40
0
0,005
0,01
0,015
0,02
0,025
0,03
0,035
0,04
0,045
0,05
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
ALTaktivitesi(U/mg
protein)
a
bb
c c
3.6 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ
HEMOLENF VE YA DOKU ALANN AMNOTRANSFERAZ (ALT) ENZM
AKTVTESNE ETKS
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn hemolenf ALTaktivitesineetkisi ekil 3.6.1de verilmitir.
Kontrol besini ile karlatrldnda, sodyum tetraboratn denenen tm konsantrasyonlar
hemolenf ALT aktivitesinde istatistiksel olarak nemli azalmaya neden olmutur (P 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defatekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
41/75
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
42/75
42
3.7 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ HEMOLENF
VE YA DOKU ASPARTAT AMNOTRANSFERAZ (AST) ENZM
AKTVTESNE ETKS
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn hemolenf ASTaktivitesineetkisi ekil 3.7.1de verilmitir.
Sodyum tetraboratn denenen dk konsantrasyonlarnda meydana gelen hemolenf AST
aktivitesindeki deiim uygulanan doz ile ilikili olarak ortaya kmamtr. Kontrol besini
ile karlatrldnda bu maddenin 0,005 g AST aktivitesini % 50 orannda nemli
derecede (P < 0,05) drrken 0,1 g sodyum tetraborat miktar enzim aktivitesini tekrar
kontrol dzeyine getirmitir. Kontrol besini ile beslenen larvalarn 0,12 0,02 U/mg
protein olan AST aktivitesi 0,2 ve 0,3 g sodyum tetraborat konsantrasyonlar tarafndante bir orannda azaltlmtr.
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
0,14
0,16
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
ASTaktivitesi(U/m
gprotein) a
b
a
bb,c
ekil 3.7.1 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn hemolenf AST aktivitesineetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defatekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
43/75
43
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn ya doku AST
aktivitesineetkisi ekil 3.7.2de verilmitir.
Sodyum tetraboratn denenen en dk konsantrasyonu (0,005) kontrole gre ya doku
AST aktivitesinde arta sebep olduu halde aralarnda istatistiksel olarak nemli bir farkortaya kmamtr (P > 0,05). Sodyum tetraboratn 0,1 g enzim aktivitesini kontrole gre
yaklak 4 kat artrarak 0,052 0,009 U/mg protein deerine ulatrmtr. Bu maddenin
besine ilave edilen yksek konsantrasyonlar da (0,2 ve 0,3 g) kontrole gre AST
aktivitesini nemli derecede artrmtr. Ancak, bu yksek konsantrasyonlar sodyum
tetraboratn 0,1 g ile karlatrldnda AST aktivitesini nemli derecede drmtr.
0
0,01
0,02
0,03
0,04
0,05
0,06
0,07
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
ASTaktivitesi(U/mgprotein)
a
a,c
b
c
c
ekil 3.7.2 Sodyum tetraboratnG. mellonella larvalarnn ya doku AST aktivitesineetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defa
tekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
44/75
44
3.8 SODYUM TETRABORATIN G. MELLONELLA LARVALARININ HEMOLENF
VE YA DOKU ASETLKOLNESTERAZ (AChE) ENZM AKTVTESNE
ETKS
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn hemolenf AChEaktivitesineetkisi ekil 3.8.1de verilmitir.
Sodyum tetraboratn besindeki artan konsantrasyonlar ile hemolenf AChE aktivitesinin
ilikili olarak azald gzlenmitir. Kontrol besini ile karlatrldnda (0,194 0,02
U/mg protein) sodyum tetraboratn en dk miktarn ieren besin AChE aktivitesini % 50
orannda nemli derecede drmtr (P < 0,05). Bu enzimin aktiflii sodyum
tetraboratn 0,1 gnda yaklak sekizde bir orannda azalarak 0,025 0,006 U/mg protein
deerine kadar dmtr. Sodyum tetraboratn yksek miktarlarndan 0,2 g, bu enziminaktivitesini onaltda bir orannda, 0,3 g ise otuzikide bir orannda azaltmtr. Yksek
sodyum tetraborat konsantrasyonlarnn (0,1, 0,2 ve 0,3 g) AChE aktivitesi zerine olan
etkileri bakmndan aralarnda nemli bir fark ortaya kmamtr (P > 0,05).
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
AChEaktivitesi(U/mgprotein)
a
b
cc
c
ekil 3.8.1 Sodyum tetraboratn G. mellonella larvalarnn hemolenf AChE aktivitesineetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defa
tekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
45/75
45
Sodyum tetraboratn G. mellonella 7. evre (bir gnlk) larvalarnn ya doku AChE
aktivitesineetkisi ekil 3.8.2de verilmitir.
Sodyum tetraboratn besine ilave edilen en dk konsantrasyonu (0,005) ya doku AChE
aktivitesini artrd halde istatistiksel olarak anlaml bir art ortaya kmamtr (P >0,05). Sodyum tetraboratn besindeki yksek konsantrasyonlar ise AChE aktivitesini
nemli derecede artrmtr (P < 0,05). Sodyum tetraboratn 0,1 g AChE aktivitesinde 5
kat artmaya sebep olarak 0,0006 0,003 U/mg protein deerinden 0,003 0,0004 U/mg
protein deerine ulatrmtr. Benzer ekilde sodyum tetraboratn dier yksek miktarlar
da kontrol besinine (0,0006 0,003 U/mg protein) gre AChE aktivitesini nemli derecede
artrarak 0,0027 U/mg protein deerine ulatrmtr.
0
0,0005
0,001
0,0015
0,002
0,0025
0,003
0,0035
0,004
0 0,005 0,1 0,2 0,3
Sodyum tetraborat konsantrasyonlar
AChEaktiv
itesi(U/mgprotein)
a
a
b bb
ekil 3.8.2 Sodyum tetraboratn G. mellonella larvalarnn ya doku AChE aktivitesineetkisi. Ayn harfi ieren ubuklarn gsterdii ortalamalar birbirinden farkldeildir (P > 0,05). Deneyler her tekrarda yirmi larva kullanlarak drt defa
tekrar edilmitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
46/75
46
Yedinci evre larvalarnn ya doku MDA miktar ile GST aktivitesi arasnda istatistiksel
olarak nemli ve gl bir pozitif iliki bulunmutur (R2 = 0,99 P < 0,05). Larvalarn ya
dokusunda artan sodyum tetraborat konsantrasyonuna kar MDA miktar artarken GST
aktivitesi de beraberinde artmtr. Larvalarn hemolenf MDA miktar ile GST aktivitesi
arasnda yksek oranda ters bir ilki olmasna ramen bu iliki istatistiksel olarak anlamldeildir. Dier bir anlaml ve negatif iliki ise larvalarn hemolenf MDA miktar ile ALT
aktivitesi arasnda ortaya kmtr (R2 = 0,89 P < 0,05). Larvalarn hemolenf MDA miktar
artarken ters orantl olarak ALT aktivitesi de d gstermitir.
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
47/75
47
BLM 4
TARTIMA
Lepidoptera takmna ait bir tr olan byk bal mumu gvesi G. mellonella larvalarn
laboratuvarda ergin evreye kadar yetitirmek iin kullanlan yapay besine farkl
miktarlarda katlan bir bor trevi sodyum tetraboratn bcein farkl evrelerindeki yaama,
geliimine, ergin mr uzunluuna ve yedinci evre larvalarnn hemolenf ve ya
dokusunda lipid peroksidayonunun nemli bir rn malondialdehid olan (MDA),
antibakteriyel enzim lizozim miktar, glutatyon S-transferaz (GST), alanin aminotransferaz
(ALT), aspartat aminotransferaz (AST) ve asetilkolinesteraz (AChE) enzimlerininaktivitesine etkisi incelendi. Bu almann sonular sodyum tetraboratn G. mellonella
larvalarnn yaam parametreleri ile ilgili biyolojik etkinliini olumsuz ynde etkilediini
gstermektedir. Sodyum tetraboratn, oksidatif stresin gstergesi olan MDA miktarnn
artna kar, nemli bir detoksifikasyon enzimi olan GST ve doku hasarnn nemli
biyobelirteleri ALT ve AST ile sinirsel iletimden sorumlu AChE enzimlerinin
aktivitesinde deiimlere sebep olduu akca grlmtr. Bu sonular Galleria
mellonella L. larvalarnn yaamas, gelimesi ve mr uzunluu zerindeki olumsuz
etkilerin sodyum tetraborat ile uyarlan oksidatif stresten kaynaklandn gstermektedir.
Sodyum tetraboratn yksek konsantrasyonlar hem larval evrede hem de larva sonras
evrelerde bcein yaama ve gelimesi zerinde olumsuz etki yapmtr. Bu maddenin
denenen en yksek konsantrasyonu (0,3 g) bcein hem yaama orann hem de gelime
sresini olumsuz ynde etkilemitir. Bu maddenin 0,2 gn ieren besin 7. evreye ulama
sresini yaklak drtte bir orannda nemli derecede drm olup kontrol besinindeki
% 62,5 15,5 olan yaama orann % 17,5 6,4e drmtr. Bu miktar ergin olma
orann te bir orannda drm ve bu besinden % 11,2 3,5 orannda ergin elde
edilmitir. Sodyum tetraboratn 0,3 g 7. evreye ulaan larva orann % 17,5 2,9a
istatistiksel olarak nemli derecede drm, 7. evreye ulama sresini ise ortalama 5
gn geciktirmitir. Bu miktar ieren besinlerden % 12,5 orannda pup ve ergin elde
edilmi ve bu evrelere ulamak iin gerekli sre ise ortalama 5 gn uzamtr.Ayn trn
farkl geliim evrelerinde bile deiik fizyolojik koullara gereksinim duyulduu
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
48/75
48
bilinmektedir (Grenier et al., 1986). Bu yzden denenen sodyum tetraboratn etkisinin bu
bcein farkl geliim evresine gre deimesi de beklenen bir sonutur.
Zararl bceklerin mcadelesi amacyla eitli besinlere ilave edilen borik asit ve sodyum
tetraborat gibi bor trevi eitli kimyasallarn yksek konsantrasyonlarda gelimeyigeciktirdii, mr uzunluunu artrd, yumurta retimini ve almn azaltt, larval ve
pupal evrede lm orann artrd gzlenmitir (Zurek et al., 2003; Xue and Barnard,
2003; Gore and Schal, 2004). Sodyum tetraboratn bcek zerindeki olumsuz etkilerinin
mekanizmas tam olarak bilinmemekle beraber borik asit gibi baz bor trevi kimyasallarn
molekler oksijene elektron transfer ederek speroksit radikallerinin oluumuna neden
olduu belirtilmitir (Jolly, 1991). Dier taraftan borik asitin Alman hamam bcei
Blatella germenica L. erginlerinin orta barsak epitel dokusunda oksidatif hasara sebep
olduu ve GST aktivitesini artrd ortaya karlmtr (Habes et al., 2006). Bu almadaborik asitin bcein besin almasn uyarmas sonucu fazla miktarda kimyasal tketmesine
bal olarak beslenme fizyolojisi ile ilgili yapsal ve ilevsel deiikliklere sebep olmu
olabilecei dnlmektedir. Tropik meyve sinei A. suspensa erginlerinin % 4lk
sodyum tetraborat ieren besin ile beslenilmesi erginlerin lm orann artrd gibi
yumurta verimini ve almn nemli derecede drmtr (Yang et al., 2000). Bu
sonular ile uyumlu olarak sodyum tetraborat G. mellonella larvalarnn pup ve ergin olma
orann nemli derecede drm gelimeyi ise geciktirmitir. Besinle alnan sodyum
tetraboratn G. mellonella larvalar zerindeki toksitesinin yksek olmas larvalarn besin
alma orannn ve bylece sindirimin artmas sonucu olabilir. Benzer bir mekanizma, eitli
besin ortamlar ile uygulanan borik asit ve trevlerinin farkl bcekler zerindeki olumsuz
etkisi ile ilgili olarak da ileri srlmtr (Appel et al., 2004; Cochran, 1995). Daha nce
bu konuda yaplan beslenme almalar yapay besinlere ilave edilen ve besinsel deeri
bulunmayan bir kimyasaln bcek zerindeki etkisinin besin maddeleri ile etkileimine
bal olarak ortaya kabileceini belirtmitir. Bu almalarda, fiziksel ve kimyasal
dzeyde ortaya kan bu etkileimlerin larvalarn besin tketim orann deitirebilecei
ileri srlmtr (Bykgzel, 2001).
Baz almalarda eitli evresel stres faktrlerine maruz kalan birka bcek trnn mr
uzunluundaki artn lipid peroksidasyonu dzeyinin dmesi (Sestini et al., 1991) ve
antioksidan enzimlerden speroksit dismutaz (SOD) ve katalaz (CAT) aktivitelerinin
8/7/2019 Sodyum Terraboratn Byk Balmumu Gvesi (Galleria Mellonella L. (Lepidoptera:Pyralidae)'n Yaama, Geliimi ve
49/75
49
ykselmesi (Bains et al., 1998; Sun et al., 2002) ile ilikili olduu ileri srlmtr.
Sodyum tetraboratn en yksek konsantrasyonunda G. mellonella larvalarnn hemolenf
MDA miktarnda art gzlenirken, ergin mr uzunluu ise nemli derecede azalmtr.
Antioksidan enzimler yksek oksidatif stres durumunda oluan reaktif molekllere kar
hassas olduklarndan (Pigeolet et al., 1990), sodyum tetraboratn yksek konsantrasyonutarafndan retilen serbest radikaller GST enziminde yapsal deiime sebep olarak enzimi
inaktifletirmi olabilir. Elde edilen sonular sodyum tetraboratn 0,2 gnda ya doku GST
aktivitesi ile ergin mr uzunluu arasnda pozitif bir iliki olduunu gstermitir. Bu
konsantrasyonda GST aktivitesi ve ergin mr uzunluunda art gzlenmitir.D.
melanogasterde glutatyona baml enzimlerin aktivitelerindeki artn mr uzunluunda
arta neden olduu ve oksidatif strese direncin artt gzlenmitir (Sohal et al., 1995, Sun
et al., 2002). Bu almada sodyum tetraborat ile yetitirilen erginlerin antioksidan
enzimlerindeki deiimler incelenmemitir. Ancak, Bykgzel et al., (2006)organofosforlu insektisitlerin ldrc olmayan dozlarna ka bir tepki olarak P.
turionellae erginlerinde SOD aktivitesinin ve mr uzunluunun arttn gstermitir.
Elde edilen sonular uzun yaama sresinin sodyum tetraboratn ldrc olmayan
dozlarnda ortaya kan oksidatif s