Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
SÌSE OJÚSE WA NÍ NIGERIA NÍ ÌBÁMU PÈLÚ ÍLÀNÀ ÒFINÌWÉ ÌLÉWÓ OJÚSE ENI NÍ ÌLÀNÀ ÒFIN
1
About BudgIT
BudgIT is a civic organisation driven to make the Nigerian budget and public data
more understandable and accessible across every literacy span.
BudgIT’s innovation within the public circle comes with a creative use of
government data by either presenting these in simple tweets, interactive formats
or infographic displays.
Our primary goal is to use creative technology to intersect civic engagement and
institutional reform.
Lead Partner : Oluseun Onigbinde
Research Team: Gabriel Okeowo, Ilevbaoje Uadamen and Adewole Adejola
Creative Development: Richard Ofunrein
Contact: [email protected] +234-803-727-6668, +234-908-333-1633
Address: 55, Moleye Street, Sabo, Yaba, Lagos, Nigeria.
© 2018
Disclaimer: This document has been produced by BudgIT to provide information
on budgets and public data issues. BudgIT hereby certi�es that all the views
expressed in this document accurately reflect our analytical views that we believe
are reliable and factbased.
Whilst reasonable care has been taken in preparing this document, no
responsibility or liability is accepted for errors or for any views expressed herein by
BudgIT for actions taken as a result of information provided in this Report.
ÌWÉ ÌLÉWÓ OJÚSE ENI NÍ ÌLÀNÀ ÒFIN
Kí ló dé tí o nfé ta ìbò re?
Njé Egbèrún Màrún Naira N5000 lè
bó ofún odún mérin?
#Ohuntiibokanto
mo-ilu je eni to ni awon ètó bii Omo orile-ede kan nitoripe a bii n'ibe tabi
Oboya nipa fifi òfin so o di Omo onilu; o si le tumo si enikan to ngbe
agbegbe kan. Ni ibamu pelu orile-ede, o le je omo-ilu ni orile-ede kan,
boya nipa wipe n'ibe ni won ti bi o, nipa isodomo labe ofin tabi nipa igbeyawo.
TAA NI OMO-ÌLU?
júse Omo-ilu je awon ohun ti eniyan to ngbe ni orílè-èdè kan nse fun
Oìdàgbàsókè orílè-èdè béè. Ìlú je ilé àjùmòtò fun awon asíwájú ati
omoléyìn, bee ni o je òrò-àgan - aláfowó-s'owópò-se fun gbogbo omo-
ilu, ko le maa tesiwaju. Ojúse lo je lati maa hù'wà tó tó ní ìbámu pelu ofin ati ilana ti
won fi n s'àkóso irúfé agbègbè bee. Omo-ilu gbodo je eni to setan lati fi ààyè sile
fun ohun tó tó lati selè, nitoripe bi irufe awon eniyan bayi ko ba fi ààyè sile fun ohun
to to lati sele, nkan ibaje a wa ni awujo, eyi si le se okùnfà ki awujo bee dàrú
pátápápá.
2
KÍ NI OJÚSE OMO-ÌLÚ?
ÌWÉ ÌLÉWÓ OJÚSE ENI NÍ ÌLÀNÀ ÒFIN
3
KÍ NI ÈTÓ ÀWON OMO ORÍLÈ-ÈDÈ NIGERIA?
Èto awon omo orile-ede po sugbon a o m'enu ba die ninu won. Gbogbo omo
orile-ede Nigeria lo ni:
po nkan ni a ni lati se ki a to le so wipe a je omo-ilu to nse ojuse re ni ona
Otó-tó. Ninu ìwé-ìléwó yi, a maa se alaye awon ohun mewa pataki to nje ki
eniyan di omo-ilu to nse ojuse re daadaa.
Sísan Owó-ìlú (owó-orí): Sisan owó-ìlú, ti a npe ni owó-orí télè, je ojúse omo-ilu.
Eyi je owo ti a nsan si apo ijoba, eleyi ti won nlo fun ipese awon ohun amáyéderùn
bii oju òpópónà to dara, ètò-èkó òfé, ati bee bee lo. Gbogbo omo-ilu to bá ns'ise
gbogbo san owó-ìlú, bee lo si je ètó omo-ilu lati beere bi won ti nna owo
naa.#BeereIbeere
AWON OJUSE MEWA TI A NI LATI SE KI A TO LE JE OMO-ILU TO NSE ÓHUN TÓ-TÓ
Ètó sí ìgbé-ayé;
Ètó sí ì-fún-n'íyì;
Ètó sí àsírí-ara-eni;
Ètó sí òmìnira-ara-eni;
Ètó sí ìtétísí-láìs'ègbè;
Ètó lati le dá-r'onú fúnra-eni, èrí-okàn ati èsín to wu ni;
Ètó sí òmìnira ìfé okàn eni;
Ètó òmìnira awon on'ísé ìròyìn;
Ètó sí awon àlàyé-òrò tó bá rú ni lójú;
Ètó lati se egbé tó bá wu ni;
Ètó lati se àpéjopò, ìwóde, sí-sé-ilé-isé-pa ati ìfèhónúhàn;
Ètó Òsèlú;
Ètó lati rìn s'íbi tó wuni ati lati gbé ibi tó wuni;
Ètó sí ètò orò-ajé ati awon ohun amáyéderùn bii ètò-ìlera, ilé-ìgbé, oúnje, omi, ààbò-ìlú ati
ÌWÉ ÌLÉWÓ OJÚSE ENI NÍ ÌLÀNÀ ÒFIN
Bèèrè Ìbéèrè: Gege bi omo-ìlú, a gbodo beers ibeere. Ona yi ni ona kan soso ti a le
fi mo awon igbese ti a le gbe bi enikan abi ni alajumose.
Fi Orúko s'ìlé lati d'Ìbò: Gbogbo orile-ede lo ni ojó-orí to ni ètó lati d'ibo. Ni Nigeria,
gbogbo omo-ilu to bá ti to omo odún méjìdínlógún lo ni ètó lati d'ibo.Ojuse ni eyi je
labe ofin lati ni asojú ninu ijoba, eleyi si se pataki fun ìgbéláruge agbègbè.
Ìfiokàtán: Gbogbo orile-ede lo nilo okan aisetan si ilu eni lati odo awon omo-ilu
bee. Gege bi omo-ilu, ko gbodo si ain'ife orile-ede eni lokan eni. Omo-ilu gbodo ni
fi owósowópò pelu awon agbofinro lati le gb'ogun ti iwa òdaràn láwùjo.
Je Òpágun fun Ìwé-òfin: Ìwé-òfin ni ohun-àkosílè to se pataki julo fun orile-ede,
gbogbo omo-ilu lo gbodo ni ìbòwò fun ofin orile-ede laisi awuyewuye tabi èrónú.
Mo Ètó Re: Gbogbo ètó ati ojúse gbogbo omo-ilu lo wa ninu Ìwé-òfin. Gbogbo
omo-ilu gbodo Mo ètó won ki won si se tan lati #BeereIbeere ti won bá fi eyikeyi
ninu ètó yi du won.
Mo ki o si maa ni Ìbásopò pelu awon Asojú re ninu Ìjoba: Omo-ilu gbodo mo asoju
agbegbe-idibo re ni Ilé-Ìgbìmò-Asòfin. Omo-ilu gbodo maa ni ìfikùlukùn pelu asoju
yi ni oore-koore nibi ipade inu gbògàn-ìlú, ko maa beere èkúnréré àlàyé lori awon
isé àkànse agbègbè ìdìbò, ko si pe fun sisoju eni bó ti tó nipa awon àbá.
B'òwò fun Ètó Omo-ìlú Miran: Ko si iyasoto ninu ètó enikan si enikeji bi a bá ns'oro
nipa ètó omo-ilu, ogboogba ni gbogbo omo-ilu loju ofin. Ètó lo je labe òfin ki a
bòwò fun ètó elomiran, ki a rii daju wipe òfin ati ààtò fi esè múlè, nitoripe eleyi lo
maa je ki a ni enu lati beere èrè oselu awarawa lowo ijoba.
Kopa Ninu Ohun to nlo ni Agbègbè re: Jíjé omo-ilu npe fun síse ojúse. Gege bi
omo-ilu, a gbodo mo wipe, bi o se je wipe apapo awon molebi lo ndi agbègbè, bee
naa lo je agbègbè ti a ko papo la npe ìlú, ti akopapo ìlú si je ohun ti a npe ni orile-
ede. Lara ohun ti a fi nda si oro agbègbè wa ni awon ohun to nmu idagbasoke bá
ilu bii fífarajìn, bíbuwólu ìwé-èhónú, ìbò dídì, didarapo pelu awon egbe to npe fun
sise ohun tó tó lawujo, ati bee bee lo.
4 ÌWÉ ÌLÉWÓ OJÚSE ENI NÍ ÌLÀNÀ ÒFIN
B'òwò fun Òfin Ijoba-Apapo, ti Ipinle ati ti Ibile: Gege bi omo-ilu, dandan ni fun wa
lati maa bu òwò fun awon òfin wonyi, ki a ma maa hu iwa lo lodi si àse-ìlú. Iwa to lodi
si àse-ìlú ni sise awon nkan to lodi si ase ijoba ati kíkòjálè lati tè lé awon ofin ilu kan,
ati/tabi ìpè, ìkìlò ati àse ijoba, tabi ti eni to wa nipo ase agbaye bee. Iwa to lodi si
ase-ilu kii saaba mu iwa idaluru dani.
TAA NI OLÚBORÍ AGBÈGBÈ?
Omo-ilu to bá n'ife lati fi t'inú-t'inú fi àkókò re sile lati ni ifikulukun pelu awon omo-
ilu elegbe re asoyepo/igbese lori ohun to je ètó won, to nse iranlowo tó tó fun won
lati mo ohun ti won ko mo to maa je ki won le darapo pelu ise-ilu, to si nfun won ni
atileyin lati maa beere ìsirò isé-ìríjú ati ifitonileti agbeyewo ibi-a-ba'se-de lowo
awon asoju won ninu ijoba, ki won le maa ni opo ohun amáyéderùn ni agbègbè
won.
Agbekale Ètò Olúborí-Agbègbè ni ajo to wa fun mimu ijoba sunmo ara ilu nipa sise
ilana awon ètò ìlanilóyè fun awon eniyan kaakiri ìletò ati ilu nla-nla lati sí won ní iyè
lati maa beere ìsirò isé-ìríjú ati agbeyewo ibi-a-ba'se-de lowo awon ti a d'ibo yan
gege bi asoju wa ninu ijoba, ki ìwúrì le wa fun won lati le maa se ojuse won ni ilu,
iyen àjo BudgIT, da sile. Ori èro-ayélujára ni ajo yi ti nse awon ètò wonyi lori awon
ojú-òpó ayélujára wonyi: www.yourbudgit.com ati www.tracka.ng pelu kókóró òro
alásopò ti #GetInvolved.
OHUN TI OLÚBORÍ-AGBÈGBÈ NSE
Olúborí-Agbègbè maa nni ìfikùnlukùn pelu awon olugbe agbègbè won lori
idanileko ètò-ìsèlú ati awon awon ohun to nii se pelu ètò-ìsúná, ti won si nfi
abajade iwadi won ranse si awon osise Tracka.
Nipase ekunrere ètò-ìsúná ninu ìwé-ìléwó, Olúborí-Agbègbè ns'eto
ìlanilóye ati atileyin fun awon olugbe agbègbè won lati gba awon isé-àkànse
agbègbè-ìdìbò won gege bii nkan ìní won.
5 ÌWÉ ÌLÉWÓ OJÚSE ENI NÍ ÌLÀNÀ ÒFIN
Ni osoosu ni Olúborí-Agbègbè maa nni ipade po pelu awon òsìsé won ti won
ntopinpin awon isé-àkànse agbègbè-ìdìbò lati se eto ipade inu gbògàn-ilu
pelu awon eniyan kaakiri agbègbè ti awon ise-akanse won bá wa ninu ètò-
ìsúná.
Olúborí-Agbègbè je alárinà laarin awon osise atopinpin ati awon agbègbè
won bi a bá ns'oro nipa ifikunlukun lagbègbè.
OHUN TI O GBODO SE BAYI!!!
Mo nkan: Mo awon isé-àkànse ijoba ni agbègbè re
(kan si ori èro ayélujára www.yourbudgit.com).
Gbe igbese: Lo si awon ibiti awon isé-àkànse yi wa
fun itopinpin won.
Fikúnlukún: Bá awon asojú ti e d'ibo yan si ile-igbimo asofin ipinle ati ti àpapò sòròpò. Bee naa lo le ko awon eniyan jo ni agbègbè re lati jijo ko iwe si asoyin yin.
Ko iwe pelu atileyin ofin Anfaani si Àlàyé: ko iwe si ile-ise/àjo ijoba ti isé-àkànse naa wa ni ìkáwó re lati beere fun alaye ibi ti ise nlo ati ibiti ise de nipa isé-àkànse naa.
So Fún Wa: Je ki a mo abajade iwadi re nipa
ifitonileti lori èro ayélujára ti www.tracka.ng
Agbègbè re nilo re. Iwo ni Olúborí ti o maa mu ayipada ba agbègbè re.Di Olúborí-Agbègbè loni. Fi àtèránsé ori èro ayélujára ranse si: [email protected] tabi ki o pe wa s'ori: +234-803-727-66
NOTE
12345
6 ÌWÉ ÌLÉWÓ OJÚSE ENI NÍ ÌLÀNÀ ÒFIN
www.tracka.ng @trackaNG [email protected]