URBANIZAM PROJEKTOVANJE INENJERING KONSALTING
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
Solana Bajo Sekuli Ulcinj
MOGUNOSTI ODRIVOG RAZVOJA (Skraena verzija)
NOVEMBAR 2012
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
2
Radni tim:
Slavko Radunovi
Milan Vujoevi
Jelena Rabrenovi
Boris Radunovi
Dalibor Konatar
Darko Vidakovi
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
3
0.0 Uvod
Razlozi za izradu ove Studije su inicirani prvenstveno potrebom menadmenta i
vlasnika Solane Bajo Sekului u Ulcinju, da sagleda razvojne mogunosti
prostora, na kojem se sada kao jedina privredna aktivnost odvija proizvodnja soli
za ishranu i industijske soli.
Proizvodnja soli, uvodjenjem novih tehnologija, ne zahtjeva angaovanje ukupnih
prostornih resursa, sa kojim raspolae Ulcinjska solana, pa se postavlja pitanje,
koje su komplementarne privredne aktivnosti, koje se mogu odvijati na
predmetnom prostoru, a pritom bi mogle odbaciti profit i zadovoljiti vrlo stroge
kriterije ouvanja ivotne sredine.
Navedeni uslovi su kljuni zahtjevi, koje je kandidovao naruilac ove analize, u
cilju iznalaenja adekvatnih odgovora potujui zadata ogranienja.
Kako je lokalitet solane u neposrednom zaledju Velike Ulcinjske plae, potrebno
je istraiti mogunosti proirenja turistike ponude, ukljuivanjem paljivo
odabranih sadraja, odnosno potencijala lokaliteta iz ega je proisteklo ono to
slijedi u nastavku.
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
4
1.0 Sadanje stanje
ULCINJSKA SOLANA
Koordinate:
19185,71 E
415525,14 N
Poloaj Ulcinjska solana se nalazi na krajnjem jugu Crne Gore i zauzima oko 15 km2
slanih bazena. Po evidencijama u katastru, prostire se na KP 30/2, 30/3, 376,
377, 358, 359, 360, 362, 363/1, 363/2, 364, 394, 395, 396, 397, 398, 399, 400,
401, 402, 403, 404, 405, 406, 407 i 410, sve KO Ulcinjsko polje, KP 1242/2,
1258/5, 1258/6, 1258/7 i 1270, sve KO Zoganje. Izgraena je u regionu sa
najveim brojem vedrih dana, najveom insolacijom na Jadranu - 2567 sunanih
sati i najveim brojem tropskih dana u bivoj Jugoslaviji. Dakle, idealno mjesto za
solanu koja je proizvodnju soli zasnovala iskljuivo na evaporaciji.
Solana je 1 km vazdune linije udaljena od grada Ulcinja i isto toliko od granice
sa Albanijom. Nekada je na prostoru dananje solane bilo Zoganjsko blato (zog
na albanskom znai ptica), movara sa boatnom vodom, koja je poela da
poprima antropogeni infrastrukturni oblik krajem tridesetih godina pretprolog
vijeka. Danas je ona vjetaki, od strane ovjeka dirigovani ekosistem, gdje je
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
5
unaprijed odreen termin punjenja bazena morskom vodom, nivo vode u njima i
njen salinitet.
Poetak hidroregulacije Zogajskog blata vezan je za 1913. godinu, kada je
iskopan drenani kanal Port Milena. Najstariji solanski bazeni su graeni od
1926-1934. godine. Do polovine 20. vijeka Solana je postepeno dograivana, ali
je naroito dobila na povrini poetkom 80-tih kada je proirena za 60 odsto
ukupne teritorije, te danas ima 1,492 ha.
Solana je, dakle, uzeta od mora i predstavlja "kulturnu lagunu". Ona je okruena
kanalom koji drenira okolne movare/knete, ne dozvoljavajui da se njihova voda
mijea sa solanskom. Kanali odvode vodu u kanal Port Milena, a zatim u more.
Solana je od Jadrana odvojena Brijegom od mora i Velikom plaom, a od Bojane
kanalom i nasipima protiv poplava. Ona je vaan dio sistema sliva Skadarskog
jezera i rijeke Bojane, slivnog podruja koje zahvata 1,000 km2.
Povrina u Solani pod plitkom slanom vodom iznosi 1,383 ha (92.2%), nasipi,
pregrade i kanali zauzimaju 109 ha (7.8%).
Solana je u sendviu najznaajnijih ornitolokih lokaliteta na Jadranu, pa i ire:
to su podruja od meunarodnog znaaja za boravak ptica - Velika plaa, Ada
Bojana, asko i Skadarsko jezero te Velipoja u Albaniji.
Ulcinjska solana je jedna od deset najveih i jedna od najmlaih solana na
Mediteranu.
Saobraajna povezanost Kopneni, vodeni i vazduni saobraajni kapaciteti i pravci, koji povezuju lokalitet
solane, sa destinacijama kupaca, koje omoguavaju plasman proizvoda, i
trokovi koji u mnogome utiu na konkurentnost proizvodnje, u sluaju solane
nijesu najpovoljniji.
Saobraajnice i purevi transporta Saobraajna povezanost svodi se na povezanost magistralnim saobraajnicama
sa gradovima u neposrednom okruenju. Tako se do Ulcinja i same solane moe
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
6
iz pravca Podgorice 80 km; iz pravca Budve 68 km; iz pravca Skadra (Albanija),
preko graninog prelaza Sukobin 40 km. Pored navedenog u bliem okruenju na
udaljenosti od 29 km nalazi se Bar, koji je morska luka i eljezniko vorite,
intresantan kao potencijalno mjesto za pretovar kabaste proizvodnje solane, na
putu prema kupcima na daljim destinacijama, pod uslovom da se za to nadje i
ekonomsko opravdanje.
Najblii aerodromi su Podgorica 72 km i Tivat 87 km udaljeni od Ulcinja.
Pristan i industijski eljezni ki kolosijek Nekada je solana raspolagala, sopstvenim pristanitem, na vrthu rta Port Milena i
eljeznikim industrijskim kolosijekom, od solane do pristanita duine 2,5 km,
koji je koriten za na utovar soli na trgovake brodove kojima je transportovana
prema kupcima u unutranjosti kontinenta.
Danas su pristanite i eljezniki industrijski kolosijek devastirani i zaposjednuti
od vie privatnih i pravnih lica, koja raspolau ovom nepokretnosti, te se iz tih
razloga ne moe koristiti najpovoljniji i transportni put za kabsate proizvode
solane, pogotovu se to odnosi na industijsku so koja je bila preovladjujua u
nekadanjoj proizvodnji.
Proizvodnja soli u Ulcinju Vlada Kraljevine Jugoslavije je poetkom 20. vijeka naloila istraivanja sa ciljem
pronalaska najoptimalnijeg mjesta za izgradnju solane na njenoj teritoriji.
Istraivanja od Ankarana (danas Slovenija) do Ulcinja proveli su Guido Grisogono
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
7
i Ante Koludrovi. Nakon est godina rada, odluili su se za Zogajsko blato,
mjesto na kojem se danas nalazi Ulcinjska solana. Izgradnjom solane, povrina
movare Zogajsko blato znatno je umanjena i danas se nalazi samo u malim
fragmentima.
Solana se puni vodom iz mora. Jake pumpe (3000 l/sec)
poetkom aprila poinju iz mora izvlaiti vodu i morske
organizme u svim njihovim stadijumima razvia. Voda se
preliva po plitkim bazenima prosjene dubine 20-30 cm.
Voda koja je po salinitetu ravna morskoj, prevodi se iz bazena u bazen uglavnom
gravitacijom. Od ulaza u Solanu do njene kristalizacije, pree vie desetina
kilometara i, pod uticajem jakog sunca i uvijek umjerenog do jakog vjetra,
isparava.
Solana je podijeljena na bazene. Dno je pokriveno prirodno nepropusnim muljem
(poplati), pa su tako, uz stalni vjetar koji duva tokom proljetnih i ljetnih mjeseci,
stvoreni uslovi za brzo isparavanje mora i lako prikupljanje soli. Uz to, solarstvu
pogoduje i injenica da nema velikih i obilnijih padavina. Nekada se so proizvodila
iskljuivo u bazenima soli i to spravljanjem salamure (more visoke slanosti). Kada
bi se na dnu bazena prikupila so, ona se zgribanjem (prikupljanje lopatom)
stavljala na hrpe, te potom ubacivala na vagonete. Vagoneti su bili dijelovi
kompozicije malog teretnog voza koji je so dovozio u skladita. Danas se so
proizvodi zagrijavanjem morske vode, a bazeni soli su izgubili gotovo svako
ekonomsko znaenje. Njihovo je znaenje prvenstveno spomenike naravi.
Od poetnih 3.8 g/l soli, na kraju proizvodnje tj. u kristalizacionim bazenima, voda
dostigne koncentraciju iznad 235 g/l soli. Nakon proizvodnje soli, bazeni ostanu
suvi i pripremaju se za narednu godinu.
1/3 Solane je uvijek pod vodom i ti bazeni
nijesu ukljueni u proizvodni proces, ime se
omoguava konstantno bujanje ivota u
vodama ove lagune. Dananja godinja
proizvodnja od cca. 15-20.000 tona, od ega
Ivana Gorana Kovacica 5/5 Budva Email: [email protected] Tel. 020 669 704 Mobtel. 067 508 826
8
70% otpada na so za ceste. Solana je projektovana za proizvodnju 30.000 tona
soli godinje. So je pravljena od iste morske vode, sunca i vjetra. Sakuplja se
runo i visokog je kvaliteta.
Solana je najbolji primjer mogunosti spoja privredne proizvodnje i zatite prirode
u ekolokoj Crnoj Gori.
Mineralno blato Mineralno blato sa obala Crnogorskog primorja od davnina je bilo predmet
interesovanja naunika zbog svojih fizikih karakteristika i kvaliteta koji mu
omoguavaju primjenu u medicinsko-balneoloke svrhe. Mineralno blato - peloid,
sa podruja Ulcinjske solane koristilo se u narodnoj medicini u vidu obloga i maski
za razliite bolesti koe i zglobova. Uzeti su uzorci sirovog peloida sa lokaliteta
