sosyal bilgiler 5 çalışma kitabı

İLKÖĞRETİM

SOSYAL BİLGİLER

5ÖĞRENCİ ÇALIŞMA KİTABI

Erol Ünal KARABIYIK

Konya Devlet Karayolu (29. km) Oğulbey KavşağıEvren Yayıncılık Serpeleri Nu.: 1 06830 Gölbaşı/ANKARAtel.: (0.312) 615 54 54 (Pbx) belgeç: (0.312) 615 54 55

Konya Devlet Karayolu (29. km) Oğulbey KavşağıEvren Yayıncılık Serpeleri Nu.: 1 06830 Gölbaşı/ANKARAtel.: (0.312) 615 54 54 (Pbx) belgeç: (0.312) 615 54 55

www.uneryayincilik.com e-posta: [email protected]

www.evrenyayincilik.com e-posta: [email protected]

Talim ve Terbiye Kurulunun 30.12.2014 tarih ve 121 sayılı kararıyla2015 - 2016 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süreyle

öğrenci çalışma kitabı olarak kabul edilmiştir.

Editör : Bayram AKARSU

Dil Uzmanı : Fatma KARABIYIK ÜN

Görsel Tasarım Uzmanı : Abidin Celal BİNZET

Program Geliştirme Uzmanı : Doç. Dr. Erten GÖKÇE

Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı : Meltem Emel ÖZTÜRK

Rehberlik Uzmanı : Özlem ULAŞ

ISBN 978-975-7192-40-4

Bu kitabın her türlü yayın hakları,Fikir ve Sanat Eserleri Yasası gereğince

Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. AŞ'ye aittir.

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl.Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın;Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın;Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

MEHMETÂKİFERSOY

İSTİKLÂLMARŞI

4

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

5

MUSTAFAKEMALATATÜRK

6

ORGANİZASYON ŞEMASI ....................................................................8

İÇİNDEKİLER

Gruptaki Yerim .................................................................................. 10Gruplardaki Rollerimiz ...................................................................... 13Hak ve Sorumluluk ........................................................................... 16Çocuk Olarak Haklarımız ................................................................. 19Değerlendirme ..................................................................................22

HAKLARIMIÖĞRENİYORUM .......................9

Doğal Varlıklar, Tarihî Mekânlar, Yapıtlar ve Nesneler ..................25Kültürel Özelliklerimiz .......................................................................28Atatürkçülüğü ve Atatürk İnkılaplarını Öğreniyorum ......................33Atatürk İlke ve İnkılapları ..................................................................37Değerlendirme ..................................................................................39

ADIMADIMTÜRKİYE .............................................24

Yüzey Şekilleri ...................................................................................42İklimin İnsan Faaliyetlerine Etkisi ......................................................44Yaşadığımız Bölgede Nüfus ve Coğrafi Özellikler ..........................46Doğal Ortamı Değiştirmek ve Ondan Yararlanmak .......................48Doğal Afetler ve Coğrafi Özellikler...................................................50Doğal Afetler ve Toplum Hayatı ......................................................52Doğal Afetlere Neden Olan Uygulamalar ......................................54Değerlendirme ..................................................................................55

BÖLGEMİZİTANIYALIM ..................................... 41

ÜRETTİKLERİMİZ ........................................................57

Ekonomik Faaliyetler .........................................................................58Ekonomik Faaliyetler ve Coğrafi Özellikler ...................................... 61Yaşadığımız Bölgedeki Meslekler ....................................................63Ekonomik Faaliyetlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri ...........................64Ekonomi ve İnsan .............................................................................67Üretime Katkı ve Görüşlerimiz .........................................................69Ürün Tasarlama Çalışmalarımız .......................................................71Değerlendirme ..................................................................................73

1.ÜNİTE

2.ÜNİTE

3.ÜNİTE

4.ÜNİTE

7

GERÇEKLEŞENDÜŞLER .....................................74

Teknolojik Ürünler ve Toplum Hayatımız ........................................75Buluş Yapanlar ve Bilim İnsanları ....................................................79Atatürk ve Bilim .................................................................................80Süreli Yayınları İzliyorum ..................................................................82Çalışmalarımızla İlgili Kaynak Gösteriyoruz ....................................84Değerlendirme ..................................................................................85

5.ÜNİTE

TOPLUMİÇİNÇALIŞANLAR .........................87

Kurumlar ve Toplumun Temel İhtiyaçları ........................................88Kurumların İnsan Yaşamındaki Yeri ................................................90Sivil Toplum Kuruluşlarının Etkinlik Alanları .....................................92Sivil Toplum Kuruluşlarının Etkinlikleri ..............................................94Sivil Toplum Kuruluşları ve Resmî Kurumlar ...................................97Değerlendirme ..................................................................................99

6.ÜNİTE

BİRÜLKE,BİRBAYRAK .....................................101

Toplumsal Yaşam ve Yasalar ........................................................ 102Merkeze Bağlı Yönetim Birimlerinin Temel Görevleri ................... 105Merkezî Yönetim Birimlerinin Temel Görevleri .............................. 108Demokratik Yönetim Birimleri ve Ulusal Egemenlik ........................111Ulusal Egemenlik ve Bağımsızlık Sembolleri .................................. 114Değerlendirme ................................................................................. 116

7.ÜNİTE

HEPİMİZİNDÜNYASI ............................................... 117

Dünya Çocuklarının Ortak Yönleri ve İlgi Alanları .......................... 118Ülkeler ve Ekonomik Alışveriş ......................................................... 119Ekonomik İlişkiler, Ulaşım ve İletişim .............................................. 121Ülkelerin Ortak Miras Ögeleri ........................................................ 124Turizm, Ortak Miras ve Uluslararası İlişkiler .................................. 125Değerlendirme ................................................................................ 127KAYNAKÇA ...................................................................................... 128

8.ÜNİTE

8

98

D.K.125

Aşağıdaki cümlelerle ilgili olarak size uygun olanı “✔” ile işaretleyiniz.

Yapamıyorum. Kısmen yapabiliyorum. İyi yapabiliyorum.

Öz Değerlendirme

1 Sivil toplum kuruluşlarındaki bireylerin rollerini açıklayabili-rim.

2 Resmî kurumlarda çalışan bireylerin rollerini açıklayabilirim.

3 Sivil toplum kuruluşları ile resmî kurum ve kuruluşları, görev alan bireylerin rolleri açısından karşılaştırabilirim.

bölümlerini işaretlediğiniz cümlelerle ilgili konuları tekrar çalışınız.

3. Bir sivil toplum kuruluşuna üye olan Pınar ile resmî bir kurumda çalışan Erhan’ın görev aldıkları kurumlarla ilgili aralarında geçen bir konuşma yazınız.

Pınar: Bizimle birlikte faaliyet yapan kişiler burada gönüllü olarak çalışıyorlar.

Erhan: .......................................................................................................................

......................................................................................................................................

Pınar: ........................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Erhan: .......................................................................................................................

......................................................................................................................................

Pınar: ........................................................................................................................

......................................................................................................................................

Erhan: .......................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

ORGANİZASYON ŞEMASI

Konu adı

Ders kitabı sayfa numarası

Çalışma kitabının ilgili olduğu ders kitabı sayfa numarası bu bölümde yer alacaktır.

Sosyal bilgiler dersinde her ünitede farklı konularla karşılaşacaksınız. Konu adları tüm kitapta bu bölümde yer alacaktır.

Etkinlik sembolleri

Evde yapılacak etkinlikler bu sembolle gösterilmiştir.

33

Atatürkçülüğü ve Atatürk İnkılaplarını ÖğreniyorumD.K.39

1. Atatürk’ün aşağıda verilen düşünce ve sözlerini kendi cümlelerinizle, toplumsal yaşamdan örnek vererek açıklayınız.

• Atatürk, dayanışma ile daha büyük işler başarıldığına inandığı için, yaptığı her işte milletle el ele vermiştir. Dayanışma içinde olan milletlerin daha güçlü ve daha başarılı olduklarını belirtmiştir.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................• “Dünya’da her şey için, medeniyet için, hayat için, başarı için en gerçek yol

gösterici ilimdir, fendir...”Atatürkçülük, C 1, s. 283.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

2. Atatürk, “Yurtta barış, cihanda barış.” sözünü neden söylemiş olabilir?

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

9

Yukarıda bırakılan boşluğa, 1. üniteyi tamamladıktan sonra ünitenin içeriği ile ilgili kapak çalışması yapınız.

1. ÜNİTE: HAKLARIMI ÖĞRENİYORUM

10

Gruptaki YerimD.K.12

2. Ait olduğunuz gruplardan ikisini seçiniz. Bu gruplara neden üye olduğunuzu açıklayınız.

Ben ................................................................................... grubuna üyeyim. Çünkü ........................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Ben ................................................................................... grubuna üyeyim. Çünkü ........................................................................................................................

.......................................................................................................................................

1. Katıldığınız bir grupla ilgili 5N 1K çalışmasını yapınız.Grupta benden başka kim var? ..................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Grup ne yapıyor? ......................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Grup niçin birlikte çalışıyor? ....................................................................................

......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Grup nasıl çalışıyor? .................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Grup ne zaman çalışıyor? ..........................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Grup nerede çalışıyor? ..............................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

11

D.K.13

3. İçinde bulunduğunuz beş grubun adını yazıp özelliklerini “✔” ile işaretleyiniz.

GRUP ADIÖZELLİKLERİ

Büyük Küçük Resmî Özel Sürekli Geçici

1.

2.

3.

4.

5.

GRUPLAR....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

....................................................

KURUMLAR..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

..................................................

4. Yakın çevrenizde bulunan grup ve kurumlardan birkaçını yazınız.

12

D.K.13

5. Çevrenizdeki gruplardan beş tanesi-ni yazınız. Her grubu tanımlayan birer sembol oluşturunuz.

1. ..................................................... .....................................................2. ..................................................... .....................................................3. ..................................................... .....................................................4. ..................................................... .....................................................5. ..................................................... .....................................................

4

3

1 2

5

6. Katıldığınız bir grupla ilgili 5N 1K çalışmasını yapınız.Grup kimlerden oluşuyor? ........................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Grubun amacı nedir? ................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Gruba ne zaman katıldınız? ......................................................................................

.......................................................................................................................................Gruba nasıl katıldınız? ..............................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Gruba niçin katıldınız? ..............................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................Grup faaliyetlerini nerede gerçekleştiriyor? .............................................................

.......................................................................................................................................

13

D.K.1415Gruplardaki Rollerimiz

3. İçinde bulunduğunuz gruplarda iki rol belirleyiniz. Bu rollerdeki ortak yönleri şemanın orta bölümüne, farklı yönleri ilgili bölümlere yazınız.

2. Ait olduğunuz bir grup seçiniz. Grubunuzun içinde bulunan çeşitli rollerin görevlerini birer örnekle açıklayınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

1. İçinde bulunduğunuz grupları, bu gruplardaki rolleriniz ile sizden beklenen dav-ranışları örnekteki gibi yazınız.

Rol: ............ Rol: ............

GRUP ROL BEKLENEN DAVRANIŞ

Aile........................

........................

........................

........................

........................

........................

Çocuk.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

Aile bireylerine sevgi ve saygı.........................................................................................

.........................................................................................

.........................................................................................

.........................................................................................

.........................................................................................

.........................................................................................

14

D.K.15

• Gezi ile ilgili kuralları belirleyiniz.

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

4. Sınıf arkadaşlarınız ve öğretmeninizle birlikte alan gezisi, piknik vb. bir etkinli-ğe katıldığınızı düşününüz. Buna göre;

• Görev alacak grupları belirleyerek iş bölümü yapınız.

...........................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

• En az iki ayrı sözlükten, aşağıdaki sözcüklerin anlamlarını bularak kendi sözcüklerinizle yeniden tanımlayınız.

İş bölümü: .........................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

İş birliği: ...........................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

• Her gruba bir isim veriniz.

...........................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

• Grup içinde bir arkadaşınız görevini yerine getirmezse ne olur? Bir örnekle açıklayınız.

...........................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

15

D.K.15

6. Katıldığınız gruplarda arkadaşlarınızla birlikte yaşadığınız bir olayı kısa hikâye şeklinde yazınız.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

5. Aşağıda çekirdek ailenin bireyleri sembollerle gösterilmiştir. Bu bireylerin aile-deki rollerini sembollerin üzerine, aile içinde kendilerinden beklenen üç davranışı da alttaki alanlara yazınız.

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

16

D.K.1617

2. Ders kitabınızın 17. sayfasındaki ilk paragrafı inceleyiniz. Sorumlu olduklarınız-

la ilgili örnek davranışlar yazarak zihin haritasını tamamlayınız.

Çevreyi temiz

tutuyorum.

.........................................................

.........................................................

SORUMLUOLDUKLARIM

1. Aile bireylerinin listesini yapınız.

........................................................

........................................................

........................................................

........................................................

........................................................

........................................................

Aşağıdaki işleri kimlerin yaptığını belirtiniz. Eğer işi herkes yapıyorsa “herkes” ya-zınız.

EVDEKİ İŞ KİM YAPAR? Odanı temizlemekTelefonlara bakmak Işıkları kapatmakKahvaltıyı hazırlamakBulaşıkları yıkamakDerslerine yardım etmek Evi süpürmekFaturaları ödemekÇamaşırları yıkamakEvin gelirini sağlamakAlışverişi yapmak

Hak ve Sorumluluk

17

D.K.17

3. Aile bireylerinin birbirine bağlılıklarının, birlikte çalışmalarının, ortaklaşa kararlar almalarının, sorumluluklarını yerine getirmelerinin sonuçlarını yazınız.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

4. Bir insanın verimli olabilmesinde kişisel sorumluluklarını yerine getirmesinin önemi büyüktür. Bu konuda, bir gün içinde sabahtan akşama kadar neler yapmanız gerektiğini zaman çizelgesinde gösteriniz.

ÖĞLESABAH

AKŞAM

18

D.K.1819

5. Aşağıda verilen sorumluluklarınızı okuyunuz. Okulda ve evdeki sorumlulukları-nızın başında verilen harfleri kullanarak kategorilere ayırma çalışmasını yapınız.

a. Arkadaş ilişkilerimizde saygılı ve hoşgörülü olmakb. Ev işlerinde annemize ve babamıza yardımcı olmakc. Derslerde öğretmenimizi dikkatli dinlemekç. Sınıfımızı, okulumuzu temiz tutmakd. Giysilerimizi düzenli bir şekilde dolaba asmake. Ödevlerimizi düzenli bir şekilde yapmakf. Arkadaşlarımızla birlikte etkinliklere katılmakg. Sabah kalkınca elimizi yüzümüzü yıkamak

6. Toplumsal mekânları kullanmak hepimizin hakkıdır. Bu mekânları kullanma

konusundaki sorumluluklarınızı yazınız.

Tiyatro: ......................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Stadyum: ...................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Kütüphane: ................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Otobüs durağı: ...........................................................................................................

.......................................................................................................................................

Okul: .........................................................................................................................

.......................................................................................................................................

OKULDAKİ SORUMLULUKLARIMIZEVDEKİ SORUMLULUKLARIMIZ

19

D.K.23

Çocuk Olarak Haklarımız

1. Aşağıda yaşama, gelişme, korunma ve katılım hakları ile ilgili kutular bulun-maktadır. Bu kutuların içine, ders kitabının 22 ve 23. sayfalarında verilen Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin ilgili maddelerini bularak yazınız.

2. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin önemini belirten neden-çünkü çalışmasını yapınız.

Neden: Çocuk Haklarına Dair Sözleşme tüm çocukların yaşaması, gelişmesi, korunması ve katılımı açısından çok önemlidir.

Çünkü ....................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

YAŞAMA HAKKI

...........................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

GELİŞME HAKKI

...........................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

KORUNMA HAKKI

...........................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

KATILIM HAKKI

...........................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

20

D.K.23

HAYDİ KIZLAR OKULA!Millî Eğitim Bakanlığı ve UNICEF (Yunisef) “Kız

Çocuklarının Okullaşmasına Destek” kampanyasının en iyi sonuca ulaşması için 2003 yılından beri birlik-te çalıştılar.

Basın, ulusal düzeydeki bu kampanyaya destek sağladı.

UNICEF temsilcisi, Millî Eğitim Bakanlığı yetkili-leriyle birlikte ilk yıl kampanyanın kapsadığı on ile gezi yaptı. Bunun sonucunda gözlemlerini şöyle dile getirdi:

1. Ek derslik ihtiyacı var.2. Öğretmen ihtiyacı var.3. Bazı köylerde okullar kapalı olduğu için öğren-

ciler çevre okullara taşınıyor.4. Okula gönderilmeyen kız çocukları var.5. Sosyal Yardım Fonu’nun doğru kullanılması gerekiyor.6. Kampanyaya destek sağlanmalıdır.“Haydi Kızlar Okula!” kampanyası daha sonraki üç yıl içinde tüm illerimizi kapsar

duruma geldi.

• UNICEF temsilcilerinin ve Millî Eğitim Bakanlığı yetkililerinin gözlemlerini oku-dunuz. Siz bu konuda yetkili olduğunuzu düşünerek grubunuzla birlikte her madde üzerinde bir veya birkaç çözüm önerisi oluşturunuz.

• Bu doğrultuda bir rapor hazırlayınız.• Okuduğunuz metinde yapılanlar çocukların yaşama, gelişme, korunma ve katılım

haklarından hangisi ile ilişkilidir?

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

3. Aşağıdaki metni okuyunuz.

Evet Deyin, Aralık 2013.

21

D.K.23

4. Okula gitme imkânınız olmasaydı, gelecekteki yaşantınız nasıl olurdu?

..........................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

5. “Çocuk”la ilgili akrostiş çalışma-sı yapınız. Bildiğiniz bir şarkının melo-disi ile söyleyiniz.

Ç .......................................................

O ......................................................

C .......................................................

U ......................................................

K ......................................................

6. Çocuk haklarından birini seçerek bu hakkınızı yansıtan bir slogan yazınız.




Öz Değerlendirme

1 Yaşama ile ilgili haklarımı açıklayabilirim.

2 Gelişme ile ilgili haklarımı açıklayabilirim.

3 Korunma ile ilgili haklarımı açıklayabilirim.

4 Katılım ile ilgili haklarımı açıklayabilirim.

5 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’deki öğrendiğim maddele-rin, çocukların hangi hakkı ile ilgili olduğunu açıklayabilirim.

6 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’deki öğrendiğim maddele-ri, kendi cümlelerimle ifade edebilirim.

22

D.K.28 Değerlendirme

EşleştirmeVerilen ifadelerle kavramları çizgi kullanarak eşleştiriniz.

Öğrencilerin okul kütüphanesinden yararlanması

Okuldaki rollerinizden biri

Öğrencilerin okul eşyalarını özenli kullanması

Çocukların en önemli haklarından biri

öğrenci

kurum

barınma

sorumluluk

grup

Uzun süreli, kanunlarla belirlenmiş özellikleri olan grup hak

Doğru, YanlışAşağıda verilen ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına

“Y” yazınız. Yanlış olduğunu düşündüğünüz cümlelerin altlarına doğrusunu yazı-nız.

1. ( ) Çocuk hakları, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ile güvence altına alınmıştır.

.......................................................................................................................................2. ( ) Bir kişi, aynı grupta birden fazla rol alamaz.

.......................................................................................................................................3. ( ) Futbol takımında kalecilik, bir rol örneğidir.

.......................................................................................................................................4. ( ) Bireyler, belirli bir yaşa geldikten sonra gruplara katılabilir.

.......................................................................................................................................5. ( ) Dünyadaki tüm çocukların hakları UNESCO tarafından korunmaktadır.

.......................................................................................................................................

23

Çoktan Seçmeli SorularAşağıdaki sorulara ait doğru seçeneği işaretleyiniz.6. Aşağıdakilerden hangisi bir gruptur?

A)Sokaktayürüyeninsanlar B)Mağazadaalışverişyapaninsanlar C)Pazardasatıcılıkyapaninsanlar D)Okulunfutboltakımı

7. Aşağıdaki gruplardan hangisi farklıdır? A)Futboltakımı B)Birfutboltakımınıntaraftarları C)CumhuriyetOrtaokulu D)Halkoyunlarıekibi

8. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?A)Kurumlarbellibirihtiyacıkarşılamaküzerekurulurkengruplarbirihtiyacı

karşılamaküzerekurulmaz.B)Kurumlarınkanunlarlabelirlenmişözelliklerivardır.Gruplarınresmîolma-

yanlarıdavardır.C)Kurumvegrupçalışanlarındabelirliözellikleraranır.D)Kurumlarkısasüreliikengruplaruzunsürelidir.

9. Aşağıdaki kavram ve tanım eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?A)Grup:Birbirinitanıyankişilerdenoluşantopluluk.B)Sorumluluk:Kişininüzerinealdığırolüngerektirdikleriniyerinegetirmesi.C)Hak:Birşeyesahipolmayadaondanyararlanmayetkisi.D)Kurum:Kanunlarlabelirlenmişözellikleriolangrup.

10. Ali, okul korosunda solist olarak görev yapmaktadır. 29 Ekim CumhuriyetBayramı'ndaokulkorosuşarkılarsöyleyecekti.FakatAli,bayramkutlamalarınagel-medi.

Yukarıda verilen duruma göre Ali için aşağıdakilerden hangisi söylenebi-lir?

A)Ali,gruptakisorumluluğunuyerinegetirmektedir.B)Ali'ninsesigüzeldeğildir.C)Ali,başarılıbiröğrencidir.D)Ali,gruptakirolününgerektirdikleriniyerinegetirmemektedir.

11. Aşağıda verilenlerden hangisi okuldaki sorumluluklarımızdan biridir?A)OkulvesınıfkurallarınauymakB)KütüphanedenfaydalanmakC)OkulbinasınındüzenlenmesineyardımcıolmakD)Okulyönetimineyardımcıolmak

24

Yukarıda bırakılan boşluğa, 2. üniteyi tamamladıktan sonra ünitenin içeriği ile ilgi-li kapak çalışması yapınız.

2. ÜNİTE: ADIM ADIM TÜRKİYE

25

D.K.31

Doğal Varlıklar, Tarihî Mekânlar, Yapıtlar ve Nesneler1. Tabloda türleri verilen doğal varlıklardan, çevrenizde bulunanların adını yazınız.

Tabloda verilenlerin dışında çevrenizde bulunan doğal varlıkların türlerini ve adlarını tabloya ilave ediniz.

DOĞAL VARLIKLARTÜRÜ ADI

Orman

Mağara

Yer altı su kaynağı

Şelale

⇠

2. Atlasınızdan yararlanarak Türkiye haritası üzerinde bölgenizdeki doğal varlık-ların yerlerini bulunuz. Aşağıdaki Türkiye haritası üzerinde sembol kullanarak gös-teriniz.

K

26

D.K.33

3. Çevrenizde bulunan tarihî mekânlardan bildiklerinizin isimlerini yazınız.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

4. Aşağıdaki tarihî yapıt ve nesnelerden çevrenizde bulunanları “✔” ile işaretleyiniz. Karşısına adını yazınız. Çevrenizde aşağıdakilerden başka yapıt ve nesneler varsa yazınız.

TÜRÜ ADI

Kale

Sur

Cami

Kilise

Medrese

Han

Saray

Heykel

Kervansaray

Köprü

Kule

Kümbet

Su kemeri

TÜRÜ ADI

Kap kacak

Yöresel elbise

Tarihî ev eşyası

Tarihî fotoğraf

Tarihî silah

Tarihî albüm

Minyatür

Gravür

Mektup

Temsilî resim

Tarihî plan

Tarihî para

YAPITLAR NESNELER

27

D.K.33

5. Aşağıda verilen ülkemize ait doğal varlık, tarihî mekân, yapıt ve nesneleri ilgili oldukları kutulara yazınız.

• Alacahöyük (Çorum) • Truva (Çanakkale)• Fayton • Balıklı Göl (Şanlıurfa)• Divriği Ulu Camisi (Sivas) • Sümela Manastırı (Trabzon)• Beynam Ormanları (Ankara) • Nutuk• Keban Barajı (Elâzığ) • Dumlupınar (Afyonkarahisar)• Manavgat Şelalesi (Antalya) • Etnografya Müzesi (Ankara)• Bindallı • Fistan

Doğal varlıklar: .................................

............................................................

............................................................

............................................................

Yapıtlar: .............................................

............................................................

............................................................

............................................................

Tarihî mekânlar: ................................

............................................................

............................................................

............................................................

Nesneler: ............................................

............................................................

............................................................

............................................................




Öz Değerlendirme

1 Çevremdeki doğal varlıkların neler olduğunu söyleyebilirim.

2 Ülkemizde bulunan doğal varlıklara en az iki örnek verebili-rim.

3 Çevremde bulunan tarihî mekân, yapıt ve nesnelerin neler olduğunu söyleyebilirim.

4 Ülkemizde bulunan tarihî mekân, yapıt ve nesnelere en az iki örnek verebilirim.

28

Kültürel ÖzelliklerimizD.K.34

⇠

1. Aşağıdaki efsaneyi okuyunuz. Bu efsanedeki kişilerin yaşam şeklini, alışkanlıkla-rını gösteren olay ve nesneleri bulunuz. Bunları defterinize yazınız ve arkadaşlarınızla paylaşınız.

Taşkent’in Her Dem TazeleriSelçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad, bir sabah, alaca karanlıkta sarayından çıkar;

atlar atına, düşer yola. Sultan nereye gittiğini bilmeden ağustosun kızgın sıcağında bir hayli yol alır. Kan ter içindedir. Susuzluktan dudakları çatlamış, boğazı kurumuş olduğu hâlde bir çam ormanına dalar. Bir yamaçta şırıl şırıl çağlayan bir pınar görür. Pınarın başında bir dağ güzeli testisini doldurur. Sultan:

– Bir su ver bacım, der. Kadın, kim olduğunu bilmediği bu kan ter içindeki yolcu-yu şöyle bir süzer. Kalaylı, pırıl pırıl tasını doldurur. Sonra çam dallarından bir tutam yaprak koparır, su dolu tasa serper, böylece Sultana uzatır. Sultan tası alır ama üze-rindeki yapraklara bir mana veremez. Suyu döker, tekrar uzatır. Kadın, tası yine buz gibi suyla doldurur, yine yaprakları serper ve Sultana:

– Yiğidim; hava sıcak, sen de terlisin. Çam yaprağı suya koku verir. Hem sen birdenbire değil de süze süze içeceğin için dokunmaz. Al iç, der.

Sultan kana kana içer. Kadına:– Adını bağışla bacım, der.Kadın başını önüne eğer. Utangaç bir tavırla:– Adım başkasına bağışlandı. Sen kusurumu bana bağışla.Sultan:– Burası neresidir?– Taşkent derler buraya. Köyümüz şu yamacın ötesindedir.– Ben Anadolu sultanıyım. Dile benden ne dilersen.Kadın karşısında yağız bir atın üzerinde heybetle duran bahadırın sultan olduğunu

anlayınca şaşırır, yerinden fırlar, atının gümüş üzengilerini öper.– Sultanım sağlığını dilerim, der. Sultan ısrar edince dileğini söyler: – Biz İçel’in pamuğunu eğirir, iplik yapar, bez dokuruz. Bu bezleri de pazarda

satarak geçimimizi sağlarız. Ama bezlerimize damga vururlar, bir top bezden tam üç akça vergi alırlar. Ferman buyurun da almasınlar.

Sultan:– Dileğin olacak. Benim de niyazım odur ki güzelliğiniz ihtiyarlamasın, çamlarınız

kurumasın.İşte, Konya’ya bağlı, Taşkent ilçesinde hemen her konuğa anlatılan hikâye budur.

Mehmet ÖnderAnadolu Efsaneleri, s. 17-19.

29

D.K.35

2. Ülkemizdeki bir yöreyi seçiniz. Seçtiğiniz bu yere ait geleneklerle kendi çevreniz-deki gelenekleri benzerlik ve farklılık açısından karşılaştırınız.

3. Yaşadığınız çevreye ait yemek adlarını yazınız.

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

4. Çevrenizde sıkça söylenen bir tür-künün sözlerinden bir bölümünü yazı-nız ve söyleyiniz.

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

BENZERLİKLER

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

FARKLILIKLAR

30

D.K.37

5. El sanatları, insanların duygu ve düşüncelerindeki güzelliği ortaya çıkarmaktadır. Aşağıdaki resimleri boyayarak ve nesneyi süsleyerek bu güzelliği ortaya çıkarınız.

6. Aşağıda verilen tablodaki kültürel özelliklere çevrenizden birer örnek veriniz.

KÜLTÜREL ÖZELLİK ÇEVREMDEN

efsane, destan

halk oyunu

giyim

yemek

el sanatları

gelenek, görenek

31

D.K.37

8. Edebiyatla ilgili kültür ögelerini araştırınız. Bulduğunuz örnekleri boş bırakılan yerlere yazınız.

Benim için taşıdığı önem:

..............................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

Hissettiklerim:

..............................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

7. Milletçe kutladığımız bir bayramın sizin için önemini ve bu bayramla ilgili his-settiklerinizi yazınız.

Bayramın adı: .............................................................................................................

9. Kültür ögeleri duygularımızın güzelliğini ortaya çıkarır. Siz de “Kültür”le ilgili akrostiş çalışması yapınız. Bir melodi uyarlayarak söyleyiniz.

K ................................................................................................................................

Ü ................................................................................................................................

L .................................................................................................................................

T .................................................................................................................................

Ü ................................................................................................................................

R ................................................................................................................................

KÜLTÜR ÖGELERİ ÖRNEKLER

efsane

masal

destan

türkü

ninni

32

D.K.37

10. Millî kültürü oluşturan ögelerin, insanların bir arada yaşamasındaki önemini kanıtlayan örnekler yazınız.




Öz Değerlendirme

1 Millî kültürümüzü oluşturan ögeleri söyleyebilirim.

2 İnsanların bir arada yaşamasında kültürel ögelerin neden önemli olduğunu açıklayabilirim.

3 Çevremden ve ülkemizin değişik yörelerinden kültürel özel-liklere örnekler verebilirim.

MİLLÎ KÜLTÜRÜ OLUŞTURAN ÖGELER

ÖNEMİ ÖRNEK

İnsanların birlik, beraberlik ve dayanışma duygularını geliştirir.

Duygularındaki güzelliği orta-ya çıkarır.

Millet olarak varlıklarını koruyup sürdürmelerini sağlar.

İş birliği içinde bulunmaları-nı teşvik eder.

Kuvvet ve cesaretini artırır.

Kaynaşmalarını ve yakınlaş-malarını sağlar.

Bayramlarda yapılan ziyaretler.

33

Atatürkçülüğü ve Atatürk İnkılaplarını ÖğreniyorumD.K.39

1. Atatürk’ün aşağıda verilen düşünce ve sözlerini kendi cümlelerinizle, toplumsal yaşamdan örnek vererek açıklayınız.

• Atatürk, dayanışma ile daha büyük işler başarıldığına inandığı için, yaptığı her işte milletle el ele vermiştir. Dayanışma içinde olan milletlerin daha güçlü ve daha başarılı olduklarını belirtmiştir.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................• “Dünya’da her şey için, medeniyet için, hayat için, başarı için en gerçek yol

gösterici ilimdir, fendir...”Atatürkçülük, C 1, s. 283.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

2. Atatürk, “Yurtta barış, cihanda barış.” sözünü neden söylemiş olabilir?

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

34

D.K.40

4. Aşağıdaki kadın hakları ile ilgili neden - sonuç çalışmasını yapınız.Neden: “Kadının en büyük vazifesi analıktır. İlk terbiye verilen yerin ana kucağı

olduğu düşünülürse bu vazifenin önemi gerekli şekilde anlaşılır. Milletimiz, kuvvetli bir millet olmaya kesin karar vermiştir. Bugünün ihtiyaçlarından biri de kadınlarımı-zın her hususta yükselmelerini sağlamaktır. Bundan dolayı kadınlarımız da bilgin ve bilgili olacaklar ve erkeklerin geçtikleri bütün öğrenim aşamalarından geçeceklerdir. Sonra kadınlar toplum hayatında erkeklerle beraber yürüyerek birbirinin yardımcısı ve destekleyicisi olacaklardır.”

Atatürkçülük, C 1, s. 335.

Sonuç: ..........................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

3. Cumhuriyetten önce ülkemizde kişilerin adlarının yanına ya doğum yerleri ekleniyor ya da baba adları belirtiliyordu (Ramazanoğlu Ahmet gibi...).

• Cumhuriyetten sonra hangi inkılabın gerçekleştirilmesi sonucu kişiler ve aileler farklı bir şekilde tanıtılmaya başlanıldı?

......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................• Eğer bu inkılap yapılmasaydı, bugün hangi sorunlarla karşılaşırdınız?

......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................• Sizden nasıl söz ediliyor olurdu?

......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

5. Toplumsal yaşam ve hukuk alanında yapılan inkılaplarla ilgili olarak düşüncele-rinizi aşağıya yazınız.

......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

35

D.K.41

7. Atatürk ilke ve inkılapları sayesinde ülkemizde birçok alanda büyük gelişmeler oldu.

Yukarıdaki ifadeye uygun örneklendirme yapınız.

......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

6. Aşağıdaki tablolarda cumhuriyetten sonraki ilkokul sayıları verilmiştir. Yıllara göre verilenlerin çizgi grafiğini oluşturunuz ve yorumlayınız.

Yorum:..........................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

Yıllar İlkokul Sayısı1923 4.8941933 6.3831943 12.1821953 17.9481963 27.7751973 40.3271983 47.3551993 49.5992003 36.1142012 29.169

İstatistik Göstergeler 1923-2012, s. 60.

Yıllar

Okul sayısı

36

D.K.41

8. Aşağıda Atatürk inkılapları ile ilgili bir görüşe yer verilmiştir. Siz de bu konuda-ki görüşlerinizi yazınız.

Atatürk, inkılaplarını gerçekleştirirken çağdaş-laşmayı, savaş sonrasın-da iyice yoksullaşan mil-letini ekonomik yönden kalkındırmayı hedefle-miştir.

.........................................................................................

..............................................................................................

..............................................................................................

..............................................................................................

..............................................................................................

9. Kurtuluş Savaşı sırasında yakılıp yıkılan ülkemizin cumhuriyetten sonra yeniden onarımı ile ilgili olarak hangi inkılaplar yapılmıştır?

.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................




Öz Değerlendirme

1 Atatürk inkılaplarının niçin yapıldığını açıklayabilirim.

2 Atatürk inkılaplarının öncesi ve sonrasındaki yaşamı, kanıt kullanarak karşılaştırabilirim.

3 Bilgileri tablo ve grafikle sunabilirim.

4 Kadın ve erkeklerin cumhuriyetle birlikte hangi hakları elde ettiklerini söyleyebilirim.

5 Atatürk inkılaplarının ülkemizin çağdaşlaşmasını ve gelişme-sini sağladığını açıklayabilirim.

37

D.K.44

1. Gençliğe Hitabe’yi okuyunuz. Atatürk’ün Türk gençliğinden beklentileri-ni belirtiniz.

...............................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

Gençliğe Hitabe

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâli-ni, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müda-faa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İs-tikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek is-teyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette teza-hür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilir-ler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şe-rait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriye-tini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarla-rındaki asil kanda mevcuttur.

2. Aşağıda Anayasa'nın cumhuriyetin nitelikleri ile ilgili 2. maddesi yer almıştır.

2. MADDE: Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde; insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı... demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.

• 2. maddede geçen adaletle ilgili bölümleri bulunuz. “Adalet” kavramıyla ilgili bir cümle oluşturunuz.

....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Atatürk İlke ve İnkılapları

38

D.K.4647

3. Aşağıda Atatürk’ün din ile ilgili bir sözü verilmiştir. Bu sözden anladıklarınızı yazınız.

4. Atatürk’e olan sevgi ve saygınızı nasıl gösterebileceğinizi yazınız.

....................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

“Din, bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanının emrine uymakta ser-besttir. Biz dine saygı gösteririz. Düşünüşe ve düşünceye karşı değiliz. Biz sadece din işlerini, millet ve devlet işleriyle karıştırmamaya çalışıyor, kasıt ve fiile dayanan tutucu hareketlerden sakınıyoruz...”

Atatürkçülük, C 1, s. 111.

BENİM ANLADIĞIM

................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................




Öz Değerlendirme

1 Atatürk ilkelerinin neler olduğunu söyleyebilirim.

2 Atatürk ilke ve inkılaplarının dayandığı esasları açıklayabili-rim.

3 Atatürk inkılapları ile Atatürk ilkeleri arasındaki ilişkiyi açık-layabilirim.

39

D.K.50

DeğerlendirmeBulmacaAşağıdaki bulmacada ünite ile ilgili kelimeler ve kelime grupları verilmiştir.

Verilenler bulmacada soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya doğru olarak yerleştirilmiştir. Bu kelimeleri ve kelime gruplarını bul-macada bularak örnekteki gibi boyayınız.

ARŞIN

CUMHURİYET

DEVLETÇİLİK

DOĞAL VARLIK

GELENEK

GÖRENEK

HALİFE

HORON

İLKE

İNKILAP

KERVANSARAY

KÜLTÜR

KÜLTÜREL FARKLILIK

OKKA

SALTANAT

TARİHÎ MEKÂN

TESTİ

TÜRKÜ

ZEYBEK

K Ü L T Ü R E L F A R K L I L I K

A E B C T A R İ H Î M E K Â N Ç Ü

K I L R A V L A Ğ O D R F G E D L

P Ö O T N M L K K J İ V I Ö H G T

A S D F E G F N I Ş R A F R D H Ü

C U M H U R İ Y E T S N D E A S R

A K K O T N A Y U I K S L N L Ş İ

M F S R A I Z L X C D A A E E R T

C V Ü O Ğ N P U D I J R L K K Z L

A T A N A T L A S G Z A C V B E N

A Ü D F G H J K L Ş E Y M B N Y M

C R D F G H H N M L K K J A B B N

A K M F S P A L I K N İ K L T E B

A Ü P Ö O G L K L G E L E N E K V

E R T Y U I İ L K T E K K L S S C

L K K J İ G F P Ö O B E Ü İ T Ü İ

E R T Y U D E V L E T Ç İ L İ K Ç

40

Çoktan Seçmeli SorularAşağıdaki sorulara ait doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdaki kültür ögelerimizden hangisi diğerlerinden farklıdır? A) Halk oyunlarımız B) Türkülerimiz C) Edebiyat ürünlerimiz D) Geleneklerimiz

2. Özge'nin tatil için gittiği şehirde kilometrelerce uzanan sahiller var. Masmavi denizin yanı sıra Manavgat ve Düden Şelalesi gibi doğal varlıklar, bu doğal varlıklar-dan başka bir de Aspendos Antik Tiyatrosu var.

Özge tatil için aşağıdaki şehirlerden hangisine gitmiştir? A) Muğla B) Antalya C) İzmir D) Mersin

3. Aşağıdaki tarihî mekân ile bulunduğu il eşleştirmelerinden hangisi doğru-dur?

A) B) C) D)

İshak Paşa SarayıAğrı

AspendosAntik Tiyatrosu

Mersin

Efes Antik KentiAydın

Nemrut HeykelleriMalatya

4. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk ilkeleri ile inkılapları arasındaki ilişkiyi açıklar?

A) İnkılaplar, ilkelerin belirleyicisi olmuştur.B) İkisi de birbirlerinin yerine kulanılabilir.C) İlkeler, inkılapların hangi doğrultuda yapılacağını belirlemiştir.D) İlke olmadan da inkılap yapılabilir.

5. Atatürk'ün Türk kadınlarına verdiği hak ve hürriyetler neyin göstergesidir?A) Toplumda kadının daha güçlü olması isteğininB) Türk kadınının, hayatın her alanında erkeklerin yol ve çalışma arkadaşı olma-

sınınC) Sadece erkeklerin çalışması, Türk toplumunu kalkındırmaya yetmemesininD) Başka ülkelere benzeme isteğinin

41

3. ÜNİTE: BÖLGEMİZİ TANIYALIM


42

D.K.52

1. Çevrenizde gördüğünüz yüzey şekillerinin resmini çizerek adlarını üzerlerine yazınız.

Yüzey Şekilleri

2. Yaşadığınız bölgedeki ovaların özelliklerini yazınız.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

3. Yaşadığınız bölgedeki dağların ortak özelliklerini yazınız.

................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

43

D.K.55

4. Yaşadığınız bölgedeki dağlar ile diğer bölgelerdeki dağları Türkiye fiziki hari-tasından inceleyiniz. Yaşadığınız bölgedeki dağlara benzer ve farklı dağların olduğu bölgeleri aşağıya yazınız.

Benzer olan bölgeler: ...............................................................................................

......................................................................................................................................

Farklı olan bölgeler: ................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

5. Atlasınızdaki Türkiye fiziki haritasına bakarak kendi bölgenizdeki dağları, ova-ları varsa platoları ilgili oldukları kutulara yazınız.

.....................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.....................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.....................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

Dağlar Ovalar Platolar

Aşağıdaki cümlelerle ilgili olarak size uygun olanı “✔” ile işaretleyiniz. Yapamıyorum. Kısmen yapabiliyorum. İyi yapabiliyorum.

Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgenin başlıca yüzey şekillerini Türkiye'nin kabartma haritası üzerinde gösterebilirim.

2 Yaşadığım bölgedeki dağların ortak özelliklerini açıklaya-bilirim.

3 Yaşadığım bölgedeki dağlarla diğer bölgelerdeki dağların benzer ve farklı yönlerini gösterebilirim.


44

İklimin İnsan Faaliyetlerine Etkisi

1. Ders kitabının 56. sayfasındaki “GİRİŞ” bölümünde verilen hava durumu hari-tasına bakarak bu haritaya uygun hava durumu raporu yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

2. Hava durumu haritasında benzerlik ve farklılık gösteren yerleri gruplayarak yazı-nız.

3. Hava durumunun ülkemizde bölgeden bölgeye farklılıklar göstermesinin neden-leri neler olabilir?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

D.K.56

4. Beş gün süresince televizyon ve gazetelerden bölgenizin hava durumunu takip ederek tabloya işleyiniz. Bölgenizin bu mevsimdeki hava durumu hakkında bir rapor yazınız (Bu çalışmanız ünite sonunda “Becerileri Gözden Geçirme” bölümü ile ilgi-li olarak değerlendirilecektir.).

HAVA OLAYLARI

GÜN SICAKLIK DERECESİ

12345

45

D.K.57

5. Yaşadığınız yerde görülen iklim tipini yazınız. Bu iklim tipinin yaşadığınız yerdeki insanları nasıl etkilediğini örneklerle açıklayınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgenin iklimini açıklayabilirim.

2 Yaşadığım bölgedeki insan faaliyetlerine örnekler verebilirim.

3 Bölgemde meydana gelen hava olaylarını söyleyebilirim.


46

.................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Yaşadığımız Bölgede Nüfus ve Coğrafi Özellikler

1. Ders kitabının 59. sayfasındaki Türkiye nüfus yoğunluğu haritasına bakarak bölgenizde, insanların yoğun olarak yaşadıkları şehirleri bulunuz. Bu şehirlerde nüfusun fazla olmasının nedenleri ile ilgili bir paragraflık yazı yazınız.

2. Bölgenizde insanların yoğun olarak yaşadıkları şehirlerle bu yerlerin coğrafi özellikleri arasında nasıl bir ilişki vardır?

İnsanların yoğun olarak yaşadıkları yerler

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Coğrafi özellikler

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

3. Aşağıdaki neden-sonuç çalışmasını yapınız.

Neden: ......................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Sonuç: Yaşadığımız bölgede bu yerleşim birimleri, nüfusun daha az olduğu yerlerdir.

D.K.5859

47

D.K.59

5. Ders kitabının 59. sayfasındaki Türkiye nüfus yoğunluğu haritasını inceleyiniz. Nüfus yoğunluğunun en fazla ve en az olduğu beş şehrimizi aşağıya listeleyiniz.

NÜFUSU YOĞUN OLAN ŞEHİRLER NÜFUSU YOĞUN OLMAYAN ŞEHİRLER

1. ......................................................... 1. .........................................................

2. ......................................................... 2. .........................................................

3. ......................................................... 3. .........................................................

4. ......................................................... 4. .........................................................

5. ......................................................... 5. .........................................................

Doğru Yanlış

1 Kıyı kesimlerde nüfus, diğer yerlere göre daha yoğundur.

2 Dağlık alanlar ve yüksek platolar en kalabalık yerlerdir.

3İstanbul ile İzmir, verimli topraklarının, iş alanlarının ve göç olaylarının çok olmasından dolayı kalabalıktır.

4 Yağışın az olduğu dağlık alanlar tenhadır.5 Irmakların bulunduğu düzlükler tenhadır.

4. Ders kitabının 59. sayfasındaki nüfus yoğunluğu haritasını inceleyerek aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olmalarına göre “✔” ile işaretleyiniz.



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgede, insanların yoğun olarak yaşadıkları yerle-ri açıklayabilirim.

2 Yaşadığım bölgede, insanların yerleşmek için seçtikleri yer-lerin coğrafi özelliklerini açıklayabilirim.

3 Diğer bölgelerde insanların yoğun olarak yaşadıkları yerleri tahmin edebilirim.


48

Doğal Ortamı Değiştirmek ve Ondan Yararlanmak

1. Aşağıdaki görselin bir yerine yerleşme birimi kurulacaktır. Siz burada insanların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde hangi değişiklikleri yaparsınız? Defterinize listele-yiniz. Aşağıdaki soruları dikkate alarak bu değişiklikleri görselin üzerine işleyiniz.

Ev, okul, yol, köprü ve park için uygun yerler neresidir? Bu kentin su ihtiyacını karşılamak için ne yaparsınız? Ulaşımı sağlamak için neler yaparsınız? Dağlardan nasıl yararlanırsınız? Topraktan nasıl yararlanırsınız?

2. Eğer yaşadığınız bölgede hiç ağaç olmasaydı ne gibi sorunlarla karşılaşır-dınız?

..........................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

3. Ormanla ilgili bir şarkıyı arkadaş-larınızla birlikte melodisi ile söyleyi-niz.

ORMANTohumlar fidanaFidanlar ağacaAğaçlar ormanaDönmeli yurdumda

D.K.60

49

D.K.61

4. İnsanların doğal ortamı değiştirmeleri ve ondan yararlanmaları sırasında doğa-ya yaptıkları olumlu ve olumsuz etkileri yazınız.

Olumlu Etkiler

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Olumsuz Etkiler

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

5. Doğal ortam değiştirilirken doğaya ne gibi zararlar verildiğini anlatan bir olay yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgedeki doğal ortamın değişmesine neden olan uygulamalara kanıtlar gösterebilirim.

2 Yaşadığım bölgede doğal ortamdan nasıl yararlanıldığına örnekler verebilirim.

3 Doğal çevreye karşı duyarlı olduğumu kanıtlayan örnekler verebilirim.


50

Doğal Afetler ve Coğrafi Özellikler

2. Yaşadığınız bölgede meydana gelen afetleri yazınız.

.................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

3. Ders kitabının 62. sayfasındaki Türkiye deprem bölgeleri haritasından yola çıka-rak;

• Aşağıda verilen neden-sonuç çalışmasındaki boşlukları, yaşadığınız bölgenin coğ-rafi özelliklerine göre doldurunuz.

Neden: Yaşadığım bölge ....................................................................................................................................................................................................... üzerindedir.Sonuç: Yaşadığım bölgede deprem ............................................... (olabilir, olamaz, olmuştur.)

• Yaşadığınız bölgenin hangi deprem kuşağı üzerinde olduğunu yazınız.

....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

D.K.62

1. Afetlerin çağrıştırdıkları ile ilgili zihin haritası yapınız.

AFETLER

..........................................................

.............................

.............................

..........................................................

.............................

.............................

.............................

51

D.K.63

4. Ülkemizde, geçmişten günümüze kadar meydana gelmiş olan depremlerden bazıları aşağıda verilmiştir.

Yukarıdaki depremlerin yaşandığı yerleri Türkiye haritası üzerinde bulunuz. Bu depremlerin görüldüğü il ve ilçelerin hangi deprem kuşağında olduğunu yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgede görülen afetleri söyleyebilirim.

2 Yaşadığım bölgede görülen afetler ile bölgemin coğrafi özellikleri arasındaki ilişkiyi açıklayabilirim.


199917 Ağustos’ta Yalova, İzmit-

Gölcük ve Adapazarı’nda 7,5 şidde-tindeki deprem büyük yıkıma ve binlerce kişinin ölümüne yol açtı.

2011Van ve çevresinde meydana

gelen 7,2 şiddetindeki depremde çok sayıda insan hayatını kaybet-ti.

1939Erzincan, 7,9 şiddetinde

bir depremle yerle bir oldu ve 32 bin 962 kişi öldü.

1976Van-Muradiye’de, 7,5

şiddetindeki deprem 3 bin 840 kişinin ölümüne yol açtı.

1970Kütahya-Gediz, 7,6 şid-

detinde bir depremle yerle bir oldu.

1942Tokat-Erbaa’da, 7 şidde-

tinde bir deprem oldu. Can kaybı 3 bini buldu.

1944Bolu-Gerede’de, 7,4 şid-

detindeki depremde 3 bin 959 kişi yaşamını yitirdi.

1998Adana’da meydana gelen

deprem 6,3 şiddetindeydi ve 145 kişinin ölümüne yol açtı.

52

Doğal Afetler ve Toplum Hayatı

1. Doğal afetlerin doğaya ve toplum hayatına vereceği zararlarla ilgili zihin hari-tası çalışması yapınız.

2. Doğal afetlerin topluma etkilerini anlatan bir gazete haberi yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

DOĞAL AFETLERİN ZARARLARI

D.K.6465

53

D.K.65

4. Âşık Veysel, türküsünde Kızılırmak Nehri'nin bahar gelince kudurduğunu belirt-miştir. Bununla ilgili neden-çünkü çalışması yapınız.

Neden: Bahar gelince Kızılırmak Nehri kudurmuştur.Çünkü .......................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

3. Türküyü okuduktan sonra hissettiklerinizi yazınız.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Bahar gelir kudurursun,Kızılırmak seni seni...Ne uyursun ne durursun,Kızılırmak seni seni...Gelin yedin, kızlar yedin,Nice ela gözler yedin,Seksen, doksan, yüzler yedin,Kızılırmak seni seni...Gençler yersin, goca yersin,Gündüz yersin, gece yersin,Hâkim benden sormaz dersin,Kızılırmak seni seni...Yakının var, ırağın var,Zemheride bir çağın var,

Bir de buzdan tuzağın var,Kızılırmak seni seni...Atı sürdü Mehmet Özbek,Yüzü tuttu sandı buz berk,Az kaldı ki ola helak,Kızılırmak seni seni...Parça parça etsem seni,Fabrikaya tutsam seni,Deniz olup yutsam seni,Kızılırmak seni seni...Söyler Veysel sözü sana.Yılda kıyan üç beş cana,Selleri eylen bahane,Kızılırmak seni seni...

Âşık Veysel Şatıroğlu

Türk Halk Ezgileri, s. 85.

Kızılırmak Türküsü

Aşağıdaki türküyü okuyunuz.

54

Doğal Afetlere Neden Olan Uygulamalar

1. Doğal afetlere neden olabilecek uygulamalara karşı bir poster hazırlayınız ve slogan yazınız.

2. Yaşadığınız bölgede görülen doğal afetleri, bunlara neden olan uygulamaları, doğuracağı sonuçları ve çözüm yollarını yazınız.

DOĞAL AFET NEDEN OLAN UYGULAMA

DOĞURACAĞI SONUÇ ÇÖZÜM YOLU

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

D.K.67



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgede hangi uygulamaların, görülen doğal afet-lere neden olduğunu söyleyebilirim.

2 Bu uygulamaların doğuracağı sonuçları tahmin edebilirim.

3 Bu uygulamalara karşı çözüm yolları önerebilirim.


55

D.K.72

DeğerlendirmeBulmacaAşağıdaki bulmacada ünite ile ilgili kelimeler ve kelime grupları verilmiştir.

Verilenler bulmacada soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya doğru ve çapraz olarak yerleştirilmiştir. Bu kelime ve kelime gruplarını bulmacada bularak örnekteki gibi boyayınız.

BİTKİ ÖRTÜSÜBÖLGEBOZKIRBURUNCOĞRAFYAÇIĞDAĞDENİZDEPREM

DOĞADOĞAL AFETEROZYONGÖL HARİTAHEYELANİKLİMKÖRFEZKROKİ

MAKİNEHİRNÜFUSOVAPLATOSELVADİYERLEŞİMYÖN

C O Ğ R A F Y A A B V B N K MK A I T G H K N U R U B M Ö OR S Ç B Ö L G E A B V B N R LO D D G L H J H Ö L Ç H M F ÖK F G G V V H İ U D E P R E Mİ Z İ N E D V R Ş Y G K L Z AR A F E R A G P E E R T Y U KT L B D O Ğ A L A F E T N G İY E N E R A A A A S R B N F DH S U F Ü N D T S T O V M H AĞ A A S D A V O D N Z C İ H TN D F J J F A B N D Y Z L J İÖ S T G H G D B G B O Z K I RY E R L E Ş İ M H N N Ğ İ K AB İ T K İ Ö R T Ü S Ü C A L H

56

Boşluk DoldurmaAşağıda verilen resimleri inceleyiniz. Resimlerde görülen evlerin hangi bölge-

lerde olacağını noktalı yerlere yazınız.

1

2

3

Toprak evler, yağ››n yeterli olmad›ğ› kurak yerlerde özellikle ................................. ve ........................... ................ bölgelerimizde yayg›nd›r.

Ta evler, kurak ve yar› kurak, ağac›n yetersiz olduğu yerlerde özellikle ................................................. Bölgemizde yayg›nd›r.

Ahap evler, yağ››n dolay›s›yla orman›n bol olduğu yerlerde özel-likle ................................................. Bölgemizde yayg›nd›r

Akdeniz

İç Anadolu

Karadeniz

Doğu Anadolu

Güneydoğu Anadolu


4. Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması aşağıdakilerden hangisini etkilemez? A) Yağış miktarını B) Tarım ürünlerini C) Turizmini D) Nüfusunu

5. Ege Bölgesi’ndeki kıyılarımızın girintili çıkıntılı olma nedeni aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Yeryüzü şekillerinin uzanış doğrultusuB) Kıyıdaki dağların yükseltisiC) Akarsuların kıyıyı aşındırmasıD) Bölgenin kıyı kesiminde ovaların çok olması

6. Aşağıdakilerden hangisi bir bölgede görülen iklim tipinden etkilenmez? A) Bitki örtüsü B) Yeryüzü şekilleri C) Evlerin yapım malzemesi D) Ulaşım

57


4. ÜNİTE: ÜRETTİKLERİMİZ

58

Ekonomik FaaliyetlerD.K.76

2. Ders kitabının 74 ve 75. sayfalarındaki Türkiye ekonomik faaliyetleri haritasın-dan üç bölge belirleyiniz. Bölgeleri belirterek burada yapılan tarım faaliyetlerini liste-leyiniz.

1. bölge: ....................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

2. bölge: ....................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

3. bölge: ....................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

1. Ekonomik faaliyetlerle ilgili A’dan Z’ye çalışmasını tamamlayınız (Her harfle başlayan sözcük bulunmayabilir.).

A ........................... G ........................... M ........................... Ş ...........................

B ........................... H ........................... N ........................... T ...........................

C ........................... I .......................... O ........................... U ...........................

Ç ........................... İ ........................... Ö ........................... Ü ...........................

D ........................... J ........................... P ........................... V ...........................

E ........................... K ........................... R ........................... Y ...........................

F ........................... L ........................... S ........................... Z ...........................

59

D.K.7677

3. Aşağıdaki fotoğrafların altına ilgili olduğu ekonomik faaliyetin adını yazınız.

............................... ...............................

............................... ...............................

4. Yaşadığınız bölgeyle komşu bölgelerden birinin ekonomik faaliyetlerini aşağıda-ki şemanın ilgili bölümlerine, benzer faaliyetlerini ise orta bölümüne yazınız.

Adı: ................................

Faaliyetleri: ....................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

DİĞER BÖLGE

Adı: ................................

Faaliyetleri: ....................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

YAŞADIĞIM BÖLGE

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

BENZER FAALİYETLER

60

5. Yaşadığınız bölgedeki ekonomik faaliyetleri araş-tıran bir ekipte görev aldığınızı varsayınız. Grup arka-daşlarınızla birlikte bölgenizdeki ekonomik faaliyet-lerle ilgili bir rapor hazırlayınız.

RAPOR

....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

D.K.77

61

Ekonomik Faaliyetler ve Coğrafi ÖzelliklerD.K.78

1. Aşağıda verilen tablodaki tarım ürünleri, ders kitabının 74 ve 75. sayfalarındaki haritada sembolleştirilerek gösterilmiştir.

Yaşadığınız bölgedeki tarım ürünlerinin coğrafi özelliklerle ilişkisini aşağıya yazı-nız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

TARIM FAALİYETLERİ

Karadeniz Bölgesi

Akdeniz Bölgesi

Ege Bölgesi

Marmara Bölgesi

İç Anadolu Bölgesi

Doğu Anadolu Bölgesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Tahıl üretimiBuğday ✔ ✔ ✔ ✔

Mısır ✔ ✔

Pirinç ✔ ✔ ✔

Endüstri bitkileri Pamuk ✔ ✔ ✔

Zeytin ✔ ✔ ✔ ✔

Çay ✔

Şeker pancarı ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Ayçiçeği ✔ ✔ ✔

Tütün ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Fındık ✔

Turunçgiller(Narenciye) ✔ ✔ ✔

İncir ✔

Antep fıstığı ✔

Meyvecilik ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Sebzecilik ✔ ✔ ✔

Bağcılık ✔ ✔ ✔

Seracılık ✔ ✔

62

2. Yaşadığınız bölgedeki hayvancılık faaliyetlerini öğrenmek isteyen Ahmet Bey’e, bu konu hakkında neler söylerdiniz? Aranızda geçen konuşmaları yazınız.

Ahmet Bey: ...............................................................................................................Siz: Yaşadığımız bölgede ................................................................................

........................................................ gibi hayvancılık faaliyetleri vardır.Ahmet Bey: Diğer hayvancılık faaliyetlerinin yapılmamasının

nedeni nedir?Siz: ............................................................................................................................

......................................................................................................................................Ahmet Bey: Küçükbaş ve büyükbaş hayvanlar nerelerde yetiş-

tiriliyor?Siz: ............................................................................................................................Ahmet Bey: Beni bilgilendirdiğiniz için teşekkür ederim.

3. Yaşadığınız bölgede tarım ve hayvancılık dışındaki bir ekonomik faaliyeti ve bu faaliyetin sürdürülme nedenini bölgenizin coğrafi özellikleriyle ilişkilendirerek açık-layınız.

EKONOMİK FAALİYET

.......................................................................................

.......................................................................................

COĞRAFİ ÖZELLİKLE İLİŞKİSİ

.......................................................................................

.......................................................................................

D.K.79



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgedeki ekonomik faaliyetlerin nerelerde yapıl-dığını belirtebilirim.

2 Yaşadığım bölgenin coğrafi özellikleri ile ekonomik faali-yetleri arasındaki ilişkiyi açıklayabilirim.

3 Yaşadığım bölgedeki ekonomik faaliyetleri söyleyebilirim.


63

D.K.81

Yaşadığımız Bölgedeki Meslekler

2. İnsanlar, ekonomik faaliyetler yaparken birbirlerine hangi yönlerden yardımcı olmalıdır? Örneklendiriniz.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

1. Bölgenizde ve yaşadığınız ilde bulunan mesleklerle ilgili çalışmayı yapınız.

YAŞADIĞIM BÖLGEDEKİ MESLEKLER

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

YAŞADIĞIM İLDEKİMESLEKLER

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................



Öz Değerlendirme

1 Yerel çevremdeki meslekleri belirleyebilirim.

2 Yaşadığım bölgedeki ekonomik faaliyetlerle ilgili meslekle-ri söyleyebilirim.

3 Meslek seçimini etkileyen etkenleri açıklayabilirim.

4 Yaşadığım çevrede ekonomik dayanışma olduğunu söyleye-bilirim.


64

Ekonomik Faaliyetlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri

1. Aşağıdaki metni okuyarak söz konusu bitkinin üretim, dağıtım ve tüketimi ile ilgili diyagram oluşturunuz.

Ben, özel kimyasal işlemlere gerek duymayan bir mad-deyim. Bu yüzden, tarladan toplandığım gibi fabrikalara gide-bilirim. Fabrikalarda şifleme (koza kabuğundan ayırma), çır-çırlama (çekirdekten ayırma), hallaçlama (liflerine ayırma) işlemlerinden geçerim. Bundan sonra doğrudan doğruya iplik ve dokuma fabrikalarına giderim. Oradan da iplik veya sizin üzerinize giydiğiniz bir tişört olarak çıkarım. Kim bilir şu anda üzerinizdeki giysi belki de benim...

D.K.82

65

D.K.83

2. Aşağıdaki tabloda Ahmet Bey’in ürettiği buğdayın yıllara göre dağılımı verilmiştir. Bu verilere göre çizgi grafiğini oluşturunuz.

Buğday üretiminin yıllara göre farklı olmasının sebeplerini araştırınız. Aşağıya yazı-nız.

.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

3. Yukarıdaki çizgi grafiğine uygun bir öykü yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Yıllar Buğday Üretimi (Ton)2009 1502010 3002011 4502012 7502013 900

Yıllar

Buğday Üretimi (Ton)

66

5. Yaşadığınız bölgedeki bir ekonomik faaliyetin Türkiye ve dünyadaki etkisini artırabilmek için bir slogan yazınız.

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

4. Yaşadığınız bölgedeki hangi ekonomik faaliyetlerin, Türkiye ekonomisinde önemli bir yeri vardır?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

D.K.83



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım bölgedeki tarım ürünlerinin ülke ekonomisindeki yerini değerlendirebilirim.

2 Yaşadığım bölgedeki diğer ekonomik faaliyetlerin ülke eko-nomisindeki yerini açıklayabilirim.

3 Ekonomik faaliyetlerin ülke ekonomisindeki yerinin neye göre belirlendiğini açıklayabilirim.


67

D.K.8485Ekonomi ve İnsan

1. Ders kitabının 84. sayfasında incelediğiniz diyagramdan yola çıkarak aşağıdaki 5N 1K çalışmasını yapınız.

Diyagramdaki kişi kimdir?

...................................................................................................................................

1971 yılında ne yaptı?

...................................................................................................................................

O, nerede doğdu?

...................................................................................................................................

O, ilk defa ne zaman lastik üretti?

...................................................................................................................................

O, esnaflığa nasıl başladı?

...................................................................................................................................

O, neden farklı alanlarda yatırım yapmış olabilir?

...................................................................................................................................

2. Kendinizde, girişimcilikle ilgili hangi özelliklerin olduğunu düşünü-yorsunuz?

........................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

3. “Vatan gayretli insanların omuzları üzerinde yükselir.”

Tevfik FikretBütün Şiirleri, s. 565.

Yukarıdaki sözü, örnek vererek açıkla-yınız.

..............................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

68

4. Sizce girişimci bir kişide olması gereken özellikler, ekonomi açısından neden önemlidir?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Mücadeleci ve azimli olması gerekir.

Çünkü ...............................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Başarılı olmaya istekli olması gerekir.

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Yaratıcı olması gerekir. .............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Sorumluluk sahibi olması gerekir.

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Başkalarına güvenmesi ve güven verme-si, kendini geliştirmesi gerekir..............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Ekip çalışmasına önem vermesi gerekir.



Öz Değerlendirme

1 İnsanların ekonomik faaliyetlerdeki etkisini açıklayabilirim.

2 Bir girişimcinin genel özelliklerini belirtirken çalışkanlığın önemini açıklayabilirim.

D.K.85


69

D.K.86

Üretime Katkı ve Görüşlerimiz

2. Üretime katkıda bulunmak amacıyla yapılan bir çalışmanın doğal çevreye verdi-ği zararı anlatan bir gazete haberi yazınız ve resimleyiniz.

..........................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

1. Yaşadığınız bölgede fabrika kurmak isteyen bir girişimciye başarılı olabilmesi için ne gibi önerilerde bulunursunuz?

...................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

70



Öz Değerlendirme

1 Tarım faaliyetlerinde üretime katkıda bulunmak için öneride bulunabilirim.

2 Ekonomik faaliyette bulunacak bir girişimciye üretime katkı-da bulunma konusunda öneriler sunabilirim.

3 Üretime katkıda bulunurken doğal çevreye karşı duyarlı olma konusunda çeşitli öneriler yapabilirim.

Üretime katkıda bulunabilmek için uygun

koşullar gereklidir.

3. Ders kitabının 87. sayfasındaki “Fabrika Yollarında” adlı metinden yola çıkarak üretime katkıda bulunma konusunda, aşağıdaki diyagramı tamamlayınız.

D.K.87


71

D.K.8889Ürün Tasarlama Çalışmalarımız

2. Tasarladığınız ürünle ilgili bir şarkı sözü yazıp bu söze bir melodi uyarlayarak söyleyiniz.

.................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

1. Evinizde bulunan boncuk, kutu, karton ve ipleri kullanarak oluşturabileceğiniz ürünlerle ilgili zihin haritasını yapınız.

Nasıl bir ürün yapabiliriz?

72

D.K.89

3. Tasarladığınız ürünle ilgili reklam yazıları yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Üretime yönelik yeni fikirler geliştirebilirim.

2 Üretime yönelik yeni fikirler geliştirirken arkadaşlarımla iş birliği yapabilirim.

3 İş birliği yaparak tasarladığımız ürünlerle ilgili pazarlama projeleri geliştirebilirim.


73

DeğerlendirmeD.K.94

EşleştirmeAşağıda verilen ifadelerle kavramları çizgi kullanarak eşleştiriniz.

Bir ülkenin başka ülkelere mal satması.

Rize’de çay tarımının yapılmasını sağlayan en büyük etken.

Dinlenmek, eğlenmek, yeni yerler görmek için yapı-lan geziler sonucu oluşan ekonomik etkinlik.

Marmara Bölgesi’nin ülke ekonomisine katkı sağla-dığı alan.

Çeşitli ekonomik faaliyet alanlarında yeni üretim alanları oluşturan, yatırım yapan kişi.

turizm

ihracat

iklim

ithalat

girişimci

sanayi

Çoktan Seçmeli SorularAşağıdaki sorulara ait doğru seçeneği işaretleyiniz.1. Bir bölgede yurdumuzun tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecek ürünlerin üretildiği

fabrikalar bulunmaktadır. Bu bölgemizde yoğun bir şekilde görülen ekonomik faaliyet hangisidir?

A) Sanayi B) Ticaret C) Tarım D) Turizm2. Ekonomik faaliyet olarak turizmin yoğun bir şekilde yürütüldüğü bir bölge-

de aşağıdaki mesleklerden hangisinin görülme olasılığı fazladır? A) Bilgisayar mühendisliği B) İnşaat mühendisliği C) Turist rehberliği D) Ziraat mühendisliği

3. İç Anadolu Bölgesi’nin ülke ekonomisine en fazla hangi alanda katkısı var-dır? A) Sebze üretimi B) Tahıl üretimi C) Sanayi ürünleri üretimi D) Turizm

4. Aşağıdakilerden hangisi ekonomik kaynakların değerlendirilmesinde en önemli role sahiptir? A) Fabrikalar B) Tarım alanları C) Tüketiciler D) Girişimciler

74


5. ÜNİTE: GERÇEKLEŞEN DÜŞLER

75

D.K.96

Teknolojik Ürünler ve Toplum Hayatımız

1. Okul yaşamınızda kullandığınız kurşun kaleminizin gelecekte hangi özelliklere sahip olmasını istersiniz? Hayal ettiğiniz kurşun kalemin resmini aşağıya çiziniz.

54

2. Aşağıdaki değişim gösteren bir buluşun, teknolojik gelişme aşamalarını numa-ralarına göre sayı doğrusu üzerinde gösteriniz.

.....................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.....................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

İLK TELEFONFarklılık Benzerlik

.....................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

SON TELEFON

Farklılık

32

• Size göre ilk telefonla son telefon arasında ne gibi benzerlikler ve farklılıklar vardır? Bu benzerlik ve farklılıkları aşağıdaki ilgili bölümlere yazınız.

1

76

3. Trafik işaret ve levhalarının olmadığı bir ortamda neler yaşanabileceğini yazı-nız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

4. Aşağıda verilen ürünler olmasaydı ne olurdu? Onun yerine kullanacağınız ürünleri yazınız.

Ürünler Olmasaydı ne olurdu? Yerine ne kullanılırdı?

D.K.97

5. Aşağıda verilen haberleşme ile ilgili teknolojik ürünleri, geçmişten günümüze kullanımına göre numaralandırınız.

77

D.K.99

6. Aşağıdaki buluşlar, yaşamımızın kolaylaşmasına doğrudan katkıda bulunarak teknolojik gelişme sağlamıştır. Bu buluşlarla ilgili birer bilmece yazınız.

.......................................

..........................................................

..........................................................

..........................................................

..........................................................

.......................................

..........................................................

..........................................................

..........................................................

..........................................................

7. Aşağıdaki buluşların teknolojik gelişimi insanlara nasıl kolaylık sağlıyor? Yazınız.

.....................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

.............................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

.....................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

78

8. Kullandığınız teknolojik ürünler konuşsa size neler söylerdi? Yazınız.

........................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

........................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

........................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

........................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

Tutum Ölçeği

Tam

amen

ka

tılıy

orum

.

Kat

ılıyo

rum

.

Kar

arsı

zım

.

Kat

ılmıy

orum

.

Hiç

ka

tılm

ıyor

um.

1 Günümüzde teknolojik imkânlardan yararlan-madan yaşamak imkânsızdır.

2 Bilişim teknolojilerinin günlük ve toplumsal yaşamımızda çok büyük önemi vardır.

3 Yeni teknoloji, birçok sorunu da beraberinde getirir.

4 Buluşlar, teknolojik gelişmeleri hızlandırır.

D.K.99


79

D.K.100

Buluş Yapanlar ve Bilim İnsanları

1. Aşağıda buluş yapanlar ve bilim insanlarında görülen ortak özelliklerden bazı-ları verilmiştir. Bu özellikler, onların çalışmalarında ne gibi yararlar sağlayabilir?

Meraklı : ...................................................................................................

....................................................................................................

Yaratıcı : ...................................................................................................

....................................................................................................

Gözlemci : ...................................................................................................

....................................................................................................

Sorgulayıcı : ...................................................................................................

....................................................................................................

Çalışkan : ...................................................................................................

....................................................................................................

Kararlı : ...................................................................................................

Kendine güvenen : ...................................................................................................

....................................................................................................




Öz Değerlendirme

1 Buluş yapanlarla bilim insanları arasındaki farkı söyleyebili-rim.

2 Buluş yapanların ve bilim insanlarının ortak özelliklerini söy-leyebilirim.

3 Bilimsel çalışmalara ve çalışmaları yapan kişilere saygı duya-rım.

80

Atatürk ve Bilim

1. Onuncu Yıl Marşı’yla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.Onuncu Yıl Marşı’ndan anladığım: .........................................................................

......................................................................................................................................Onuncu Yıl Marşı’nda beni şaşırtan nokta: .............................................................

......................................................................................................................................Onuncu Yıl Marşı’nda beni meraklandıran bölüm: .................................................

......................................................................................................................................Onuncu Yıl Marşı’ndan benim çıkardığım sonuç: ..................................................

......................................................................................................................................

2. Aşağıdaki uzun cümleden oluşan metni okuyunuz. Bu metinle ilgili olarak kısa cümleler oluşturup cümle üretme çalışması yapınız.

Atatürk, Millî Mücadele zaferle sonuçlandıktan sonra akılcı düşünceye, bilim ve teknolojiye önem vererek tarım ve hayvancılık, inşaat, gök bilimleri, deniz bilimleri alanında bilimsel düşün-ce ve bilgiye sahip uzmanlar yetiştire-cek okullar, üniversiteler ve bu amaçla çalışan kurumlar açmıştır.

1. ..........................................................................................................................2. ..........................................................................................................................3. ..........................................................................................................................4. ..........................................................................................................................5. ..........................................................................................................................

3. Atatürk’ün bilim ve teknolojiye önem verdiğini kanıtlayan bir sözünü konuşma baloncuğu içine yazınız.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................

D.K.102

81

D.K.103

6. Atatürk ile ilgili resimleri kesip kâğıda yapıştırınız. Atatürk’ün bilim ve tekno-lojiyle ilgili yaptıklarını açıklayan bir gazete sayfası oluşturunuz. Bu çalışmanızı “Sosyal Bilgiler Ürün Dosyası”na koyabilirsiniz.

4. Atatürk’ün bilim ve teknoloji alanında yaptığı dört çalışmayı hat (sayı doğrusu) üzerinde gösteriniz.

5. Yandaki fotoğraf ile ilgili düşüncelerinizi yazınız.

.............................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Atatürk’ün, bilim ve teknolojiye önem verdiğini belirten söz-lerine örnek verebilirim.

2 Atatürk’ün, ülke sorunlarını çözmek için bilimi kılavuz olarak kabul ettiğine kanıtlar gösterebilirim.

3 Atatürk’ün, bilimsel düşünce ve bilgiye sahip kişiler yetiştir-mek için okullar, kurumlar açtığına örnekler verebilirim.


82

Süreli Yayınları İzliyorum

2. Aşağıdaki neden-çünkü çalışma-sını tamamlayınız.

Neden: Bilim ve teknoloji ile ilgili düzeyimize uygun, süreli yayınları izlemek yararlıdır.Çünkü: ........................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

1. Bilim ve teknoloji ile ilgili yayın yapan süreli yayınları araştırarak isimlerini aşağıya yazınız.

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

4. Bilim ve teknoloji ile ilgili hangi alanlarda çalışma yapmak isterdiniz? Nedeniyle birlikte açıklayınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

3. İzlediğiniz süreli yayınlarda en çok hangi konuların yer almasını istiyorsunuz? Yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

D.K.104105

83

D.K.105

5. Siz, çocuklar için bilim ve teknolojiyle ilgili süreli yayınlar hazırlayan biri olsaydınız, bu yayınları hazırlamak için neler yapar, neler hazırlardınız?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

• Hazırlayacağınız yayına nasıl bir ad verirdiniz?

...................................................................................................................................

• Hazırlayacağınız yayına uygun bir kapak tasarlayınız.



Öz Değerlendirme

1 Düzeyime uygun süreli yayınlardan bilim ve teknoloji ile ilgi-li olanları ayırt edebilirim.

2 Düzeyime uygun bilim ve teknoloji ile ilgili süreli yayınları izlerim.

3 Düzeyime uygun bilim ve teknolojiyle ilgili süreli yayınların yararlarını açıklayabilirim.


84

Çalışmalarımızla İlgili Kaynak Gösteriyoruz

1. Çalışmalarınızın veya eserlerinizin başkaları tarafından gizlice kullanıldığını fark ettiğinizde neler hissedersiniz?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

2. Yaptığınız araştırmayla ilgili 5N 1K çalışmasını tamamlayınız.Buluşu kim yaptı?..................................................................................................................................Buluşun konusu ne idi? ...................................................................................................................................Buluş nerede yapıldı?..................................................................................................................................Buluş nasıl yapıldı?..................................................................................................................................Buluş niçin yapıldı?...................................................................................................................................Buluş ne zaman yapıldı?...................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Bilgiye ulaşabilmek için kaynaklardan yararlanabilirim.

2 Çalışmalarım sırasında yararlandığım kaynakları belirtebili-rim.

3 Yararlandığım kaynakları belirtmenin akademik dürüstlük olduğunu söyleyebilirim.


D.K.106107

85

D.K.112

Değerlendirme

8

10

11

3

1

7

9

5

6

2

4

Bulmaca“Gerçekleşen Düşler” ünitesiyle ilgili aşağıda verilen bulmacayı çözünüz.

1 Bilinen bilgilerden yararlanarak daha önce bilinmeyen yeni bir bulguya ulaşma veya yöntem geliştirme, icat.

2 Yeni bir buluş ortaya koyan, icat eden kimse.

3 Bir sanayi dalı ile ilgili yapım yön-temlerini, kullanılan araç gereç ve aletleri kapsayan bilgi.

4 Bir ülkenin, bir toplumun, maddi ve manevi varlıklarının, fikir, sanat çalışma-larıyla ilgili niteliklerinin tümü.

5 Özneye ilişkin olan, öznede oluşan nesnelerin gerçeğine değil, bireyin düşün-ce ve duygularına dayanma durumu.

6 Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci.

7 Bireyin kişisel görüşünden bağım-sız olma durumu.

8 Bir şeyin doğruluğu, gerçekliği konusunda kanaat verici belge, delil, iz.

9 Bilim ve sanatla ilgili olarak yapı-lan yöntemli çalışma.

10 Bir insanı, bir eseri, bir konuyu doğru ve yanlışlarını bulup göstermek amacıyla inceleme işi.

11 konuları inceleyen ve belirli aralık-larla çıkan süreli yayın.

86


1. Başarının sırrını “Yüzde bir kabiliyet, yüzde doksan dokuz ter.” diyerek açık-layan bir bilim insanı, bilim insanlarının hangi özelliğinden bahsetmektedir? A) Meraklılık B) Kendine güvenlilik C) Çalışkanlık D) Sorgulayıcılık

2. Aşağıdakilerden hangisi teknolojik ürünlerin olumlu etkileri ile ilgilidir?A) Bilgisayarlar radyasyon yaymaktadır.B) Taşıtların egzozlarından çıkan gazlar çevreyi kirletmektedir.C) Fabrikaların atıkları çevreyi kirletmektedir.D) Fabrikalar seri üretim yapmaktadır.

3. İnsan ihtiyaçlarının sürekli değişmesi aşağıdakilerden hangisine neden olmaktadır?

A) İcat edilen aletlerin geliştirilmesineB) Fabrikaların çalışmalarını durdurmasınaC) İnsanların sıkılmalarınaD) İnsanların yaşamlarını daha rahat bir şekilde sürdürmesine

4. Aşağıdaki araçlardan hangisinin kullanım alanı diğerlerinden farklıdır? A) Telefon B) Faks C) Buzdolabı D) Bilgisayar

5. Matbaa makinesinin bulunması aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?A) Bir çağın kapanıp yeni bir çağın başlamasınaB) Okuma yazma oranının artmasınaC) Kitap sayısının azalmasınaD) El yazısı kitaplara olan ilginin artmasına

6. Aşağıdakilerden hangisi bilim alanındaki gelişmeleri takip edebileceğimiz kaynaklardan değildir? A) İnternet B) Televizyon C) Ansiklopediler D) Magazin dergileri

87


6. ÜNİTE: TOPLUM İÇİN ÇALIŞANLAR

88

D.K.114

Kurumlar ve Toplumun Temel İhtiyaçları

1. Issız bir adada yalnız yaşayan bir insanın karşılayamayacağı toplumsal ihtiyaçlarını, örnekteki gibi, zihin haritasına yazınız.

Sağlık

2. Aşağıda verilen çeşitli kurumların hizmet alanlarının sizde çağrıştırdıklarını altlarındaki boşluklarda resimle ifade ediniz.

Kurumların Hizmet Alanları

EĞİTİM SAĞLIK DOĞAL AFETLER

Issız adada tek başına yaşayan insanın karşılayamayacağı

toplumsal ihtiyaçlar

89

D.K.115

3. Ders kitabının 115. sayfasında verilen öğrenciler arasındaki diyalogdan yola çıka-rak aşağıdaki tablo üzerine toplumun, belirtilen temel ihtiyaçlarını karşılayan kurumla-rı yazınız. Hangi ihtiyaca hizmet ettiğini belirtiniz.

HİZMET ALANI

SAĞLIK

EĞİTİM

SOSYALYARDIM

SOSYALGÜVENLİK

MİLLÎGÜVENLİK

KURUMLAR HANGİ İHTİYACA HİZMET EDER?

90

D.K.116

Kurumların İnsan Yaşamındaki Yeri

2. Son günlerde hastanelerde yaşanan olaylardan birini konu alan bir gazete habe-ri yazınız. Bu haberi resimleyiniz.

1. Yaşamınızda sizin için önemli olduğunu düşündüğünüz kurumları listeleyiniz. Bu kurumlardan birini seçerek “Eğer olmasaydı...” çalışmasını yapınız.

KURUM ADI: ..........................................EĞER OLMASAYDI NE OLURDU?

................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

KURUMLAR

.................................................

.................................................

.................................................

.................................................

.................................................

......................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

91

D.K.117

3. “Kızılay kara gün dostudur.” sözünü doğrulayan kanıtlar yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Toplumun temel ihtiyaçlarını belirtebilirim.

2 Toplumun temel ihtiyaçları ile ilgili olarak kurulan kuruluşla-rı genel adlarıyla söyleyebilirim.

3 Toplumun temel ihtiyaçlarıyla bu ihtiyaçları karşılamak için kurulan kurumları ilişkilendirebilirim.

4 Kurumların insan yaşamındaki önemini açıklayabilirim.


92

D.K.118119 Sivil Toplum Kuruluşlarının Etkinlik Alanları

1. Ders kitabının 118. sayfasındaki “GİRİŞ” bölümünde verilen fotoğrafı incele-yerek aşağıdaki soruları cevaplayınız.

• Sizce fotoğraftaki yer neresi? Bu yer bir eve benziyor mu?

...................................................................................................................................

• Sizce fotoğraftaki yaşlılar nerede yaşıyorlar?

...................................................................................................................................

• Yaşlıların yanındaki çocuklar neden oradalar?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

• Siz de bu fotoğrafta olmak ister miydiniz? Neden?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

2. Sivil toplum kuruluşu denince ne anlıyorsunuz?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

3. Eğitime hizmet eden sivil toplum kuruluşlarının ortak özellikleri nelerdir?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

93

D.K.121

SİVİL TOPLUM KURULUŞUETKİNLİK ALANLARI

Eğitim Sağlık Çevre

Kızılay

TEMA Vakfı

Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı

Türk Kalp Vakfı

Arama Kurtarma Derneği (AKUT)Lösemili Çocuklar Vakfı (LÖSEV)

4. Aşağıdaki tabloda verilen sivil toplum kuruluşlarının etkinlik alanlarını “✔” ile işaretleyerek sınıflandırınız.

Yukarıdaki tabloya göre noktalı yerleri tamamlayınız.

a. Eğitimle ilgili olanların sayısı: ...............................................................................

b. Sağlıkla ilgili olanların sayısı: ................................................................................

c. Çevreyle ilgili olanların sayısı: ...............................................................................



Öz Değerlendirme

1 “Sivil toplum” kavramının önemini açıklayabilirim.

2 Yakın çevremdeki sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerini söyleyebilirim.

3 Sivil toplum kuruluşlarını, faaliyet gösterdikleri alanlara göre sınıflandırabilirim.


94

Sivil Toplum Kuruluşlarının EtkinlikleriD.K.122

2. Sivil toplum kuruluşlarının kamuoyu oluşturmak için gerçekleştirdikleri etkin-liklerin adlarını görsellerin altlarına yazınız. Siz de bu konu ile ilgili bir etkinlik düşününüz. Düşündüğünüz etkinliği resimleyip adını yazınız.

...................... ..........................

.......................... .......................... ......................................

..........................

1. Sizce Millî Eğitim Bakanlığının başlatmış olduğu “Eğitime % 100 Destek” pro-jesi kapsamında bireyler ve sivil toplum kuruluşları neler yapmış olabilirler?

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

95

D.K.123

3. Ders kitabının 123. sayfasındaki sivil toplum kuruluşlarının gönüllü olarak yap-tıkları bu yardımlaşma ve dayanışma, yardım desteği alan kişilerin yaşamında nasıl değişiklikler meydana getirmiş olabilir? Ders kitabının 123. sayfasındaki numaralara göre değerlendiriniz.1

2

3..........................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

..........................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

..........................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

96

D.K.123

4. Bir sivil toplum kuruluşu “Kitap Toplama” projesi kapsamında tüm kitap bağış-layanlara “Onlara verdiğiniz bilgi şemsiyesinin altında, artık yağmurdan korunabili-yorlar.” sloganıyla teşekkür kartı gönderdi. Bu sloganın anlamını açıklayınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

• Kitap bağışı yapanlara ve kitap toplamada gönüllü çalışanlara verilecek belgeler hazırlayınız.

Kitap bağışı yapanlara “Kitap Götürdük, Sevgi Getirdik.”

sloganıyla teşekkür kartı

Kitap toplamada gönüllüolarak çalışanlara

gönüllülük sertifikası



Öz Değerlendirme

1 Sivil toplum kuruluşlarının önemini açıklayabilirim.

2 Sivil toplum kuruluşlarının etkinliklerinin toplumu nasıl etki-lediğini değerlendirebilirim.


97

Sivil Toplum Kuruluşları ve Resmî KurumlarD.K.124125

1. Ders kitabının 124. sayfasında okuduğunuz metne göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.

• TEMA Vakfının kurucusu kimdir?...................................................................................................................................• TEMA Vakfının amacı nedir?...................................................................................................................................• TEMA Vakfına sizin katkınız ne olabilir?...................................................................................................................................

Cümleler Doğru Yanlış1. Sivil toplum kuruluşlarındaki kişiler zorunlu olarak çalışır-

lar.

2. Resmî kurumlardaki kişiler, sadece kurumun amaçları doğ-rultusunda hareket ederler.

3. Resmî kurumdaki kişiler, çalışmaları karşılığında ücret almazlar.

4. Sivil toplum kuruluşundaki kişiler, yasalar çerçevesinde çalışırlar.

5. Resmî kurumlardaki kişiler, istedikleri işi yaparlar.

6. Sivil toplum kuruluşları, sorunlara karşı kamuoyu oluştur-mak için çalışır.

7. Resmî kurumda çalışan bir kişi, aynı zamanda sivil toplum kuruluşunda da görev alabilir.

8. Sivil toplum kuruluşundaki kişilerde sosyal katılım bilinci oluşmuştur.

9. Resmî kurumlarda çalışan bireylerde sorumluluk duygusu yoktur.

10. Sivil toplum kuruluşlarında ve resmî kurumlarda çalışan her kişide sorumluluk duygusu olmalıdır.

2. Sivil toplum kuruluşlarında çalışan kişi ile resmî kurumda çalışan kişinin rollerini, aşağıda verilen cümleleri okuyarak doğruluk ve yanlışlık açısından “✔” ile işaretleyiniz.

98

D.K.125



Öz Değerlendirme

1 Sivil toplum kuruluşlarındaki bireylerin rollerini açıklayabili-rim.

2 Resmî kurumlarda çalışan bireylerin rollerini açıklayabilirim.

3 Sivil toplum kuruluşları ile resmî kurum ve kuruluşları, görev alan bireylerin rolleri açısından karşılaştırabilirim.


3. Bir sivil toplum kuruluşuna üye olan Pınar ile resmî bir kurumda çalışan Erhan’ın görev aldıkları kurumlarla ilgili aralarında geçen bir konuşma yazınız.

Pınar: Bizimle birlikte faaliyet yapan kişiler burada gönüllü olarak çalışıyorlar.

Erhan: .......................................................................................................................

......................................................................................................................................

Pınar: ........................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Erhan: .......................................................................................................................

......................................................................................................................................

Pınar: ........................................................................................................................

......................................................................................................................................

Erhan: .......................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

99

D.K.130

DeğerlendirmeEşleştirmeAşağıda verilen sivil toplum kuruluşları ve gerçekleştirdikleri faaliyetleri örnek-

teki gibi eşleştiriniz.

Türkiye'nin zengin bitki ve hayvan türleri ile bunların doğal yaşam alanlarının korunmasını sağlamak

Kan hastası çocuklara, sağlık ve eğitim başta olmak üzere her türlü yardımı sağlamak

Doğal afetlerde, afetzedelere ilk yardım mü-dahalesinde, gıda ve barınma yardımında bu-lunmak

Doğal Hayatı Koruma Derneği

Türkiye Erozyonla Mücadele ve Ağaçlandırma

Vakfı (TEMA)

Lösemili Çocuklar Vakfı (LÖSEV)

Erozyon, kirlilik, çoraklaşma, çölleşme, hatalı tarım teknikleri ve amaç dışı arazi kullanımını önlemek

Kızılay

Türk Kalp Vakfı



1. ( ) Sivil toplum kuruluşlarından AKUT, devletimizin güvenliği için çalışır........................................................................................................................................2. ( ) Farklı ülkelerdeki sivil toplum kuruluşlarının ortak çalışmaları, toplumları

birbirlerine yakınlaştırır........................................................................................................................................3. ( ) Kızılay, yurt dışında gerçekleştirdiği çalışmalarıyla da tüm dünya insanlarının

takdirini toplamaktadır........................................................................................................................................4. ( ) Sivil toplum kuruluşları, gerçekleştirdikleri çalışmalarda dayanışmaya ihtiyaç

duymazlar........................................................................................................................................5. ( ) Eğitim alanında gerçekleştirilen inkılaplar, Atatürk'ün eğitime ne kadar çok

önem verdiğinin göstergesidir........................................................................................................................................

100


6. I. Gönüllü insanların bir araya gelmesiyle oluşmuştur. II. Sivil toplum kuruluşlarında isteyen herkes çalışabilir. III. Sivil toplum kuruluşları, topluma hizmet etmek amacıyla kurulmuştur. Sivil toplum kuruluşları yukarıda belirtilen hangi özellik ya da özellikleri

açısından resmî kurumlardan ayrılır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II

7. Kurumlarla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?A) Toplumun sürekli ihtiyaçlarını karşılamak için oluşturulmuş kalıcı yapılardır.B) Resmî kurumlar ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere ikiye ayrılır.C) Bütün kurumların çalışma şekillerini devlet belirler.D) Resmî kurumlar devlet tarafından kurulmuştur.

8. Aşağıdakilerden hangisi afet durumunda topluma yardım eden kuruluşlar-dan biri değildir? A) AKUT B) Türk Silahlı Kuvvetleri C) Kızılay D) Yeşilay

9. Aşağıdakilerden hangisi sivil toplum kuruluşlarında çalışanlar ile resmî kurumlarda çalışanlar arasındaki farka bir örnektir?

A) Resmî kurumlarda çalışanlar yaşlı, sivil toplum kuruluşlarında çalışanlar gençtir.

B) Resmî kurumlarda çalışanlar görev bilinci ile, sivil toplum kuruluşlarında çalışanlar ise gönüllü çalışırlar.

C) Resmî kurumlarda çalışanlarda herhangi bir nitelik aranmaz, sivil toplum kuruluşlarında çalışanlarda yaş, cinsiyet, eğitim gibi bazı nitelikler aranır.

D) Resmî kurumlarda çalışanlar kendi çıkarları için, sivil toplum kuruluşlarında çalışanlar ise topluma hizmet etmek için çalışırlar.

10. “10 Milyar Meşe Projesi” adlı kampanya aşağıdakilerden hangisi tarafından düzenlenmiştir?

A) Doğal Hayatı Koruma DerneğiB) Çevre Koruma VakfıC) TEMA VakfıD) Çevre ve Kültürel Değerlerimizi Koruma ve Tanıtma Vakfı

101


7. ÜNİTE: BİR ÜLKE, BİR BAYRAK

102

D.K.132

Toplumsal Yaşam ve Yasalar

1. Yandaki görselde yapılan hatalı davranışın sonuçlarını yazınız.

............................................................................

................................................................................

................................................................................

................................................................................

................................................................................

................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

2. Aşağıda verilen trafik işaretini yorumlayınız. Bu işarete uyulması ve uyulmama-sı durumunda doğabilecek sonuçlarla ilgili çift sütun çalışması yapınız.

...........................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...........................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

UYULURSA NE OLUR? UYULMAZSA NELER OLABİLİR?

103

D.K.133

3. Aşağıda insan haklarının korunması durumunda neler olabileceği verilmiştir. İnsan haklarının korunmaması durumunda neler olabileceğini tartışarak yazınız.

İNSAN HAKLARI KORUNURSA NELER OLUR?

İNSAN HAKLARI KORUNMAZSA NELER OLUR?

• Toplumda huzur ve barış sağlanır.• Yeteneklerini özgürce geliştirebilir.• Kendini güven içinde hisseder.• Ülkesinin kalkınıp gelişmesi için

çalışır.• Barış ve adalet için mücadele eder.• Yalnız kendini değil, başkalarını da

düşünür.

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

• Haberde belirtilen durumun bu kişi-de yaratacağı olumsuz etkileri yazınız.

............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

• Haberdeki soruna ne gibi çözüm önerileriniz olabilir?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

4. Aşağıdaki gazete haberini okuyunuz. Soruları cevaplayınız.

Gazete Haberi, 03.12.2012. (Düzenlenmiştir.)

Arıza EngeliKendi engellerini kaldırmayı başaran Ef-tal, kentin ona çıkardığı engeller karşı-sında çaresiz kaldı.Dans eden, basketbol oynayan 23 yaşındaki fiziksel engelli Eftal ile İstanbul’u dolaş-maya çıktık. Eftal, metro istasyonunda asansör engeliyle kar-şılaştı. Engelli asan-sörünün bozuk olması nedeniyle Eftal ile du-rağa zorlukla ulaşa-bildik.

104

D.K.135

5. Anayasa’nın değiştirilemeyen ilk üç maddesini ders kitabının 135. sayfasından okuyunuz.

• Bu maddeler niçin güvence altına alınmış olabilir? Belirtiniz.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Toplumsal yaşamın birtakım kurallar ve yasalarla düzenlendi-ğini söyleyebilirim.

2 Toplumsal yaşamı düzenleyen kuralların önemli olduğunu belirtebilirim.

3 Hukuk kurallarının, toplumsal yaşamı kolaylaştıran bir değer-ler sistemi olduğunu açıklayabilirim.

4 Toplumdaki bazı uygulamaların adil olup olmadığını tartışa-bilirim.


105

D.K.136137Merkeze Bağlı Yönetim Birimlerinin Temel Görevleri

1. Ders kitabının 136. sayfasındaki “Artık, okula gitmek daha kolay...” adlı metin-de yaşanan olayla ilgili 5N 1K çalışmasını tamamlayınız.

Okula gitmekte güçlük çeken kim?...................................................................................................................................Onlar için ne yapılıyor? ...................................................................................................................................Bu faaliyetler nerede yapılıyor?...................................................................................................................................Bu faaliyetler neden yapılıyor?...................................................................................................................................Bu faaliyetler nasıl yapılıyor?...................................................................................................................................Okul ne zaman faaliyete geçti?...................................................................................................................................

2. İl yönetiminden yola çıkarak ilçe yönetimine bağlı müdürlükleri listeleyiniz.

İLÇE YÖNETİMİNE BAĞLI MÜDÜRLÜKLER

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

İL YÖNETİMİNE BAĞLI MÜDÜRLÜKLER

Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

İl SağlıkMüdürlüğü

İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü

İl Millî EğitimMüdürlüğü

İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüİl Emniyet

MüdürlüğüÇevre ve Şehircilik

İl Müdürlüğü

VALİLİK

106

3. Bir öğrenci ile ili yöneten vali arasında geçen konuşmayı tamamlayınız.

Öğrenci: Sayın Valim, il yönetimi ile ilgili görevlerinizi bize açıklar mısınız?

Vali: Memnuniyetle.......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Öğrenci: Sayın Valim, size bağlı olan idari birimler hangile-ridir?......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

4. Bir öğrenci ile ilçeyi yöneten kaymakam arasında geçen konuşmayı tamamlayı-nız.

Öğrenci: Sayın Kaymakamım, sizin ilçe yönetimindeki görevle-riniz nelerdir? Bunları bize açıklayabilir misiniz?

Kaymakam: ..............................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Öğrenci: Sayın Kaymakamım, size bağlı idari birimler hangi-leridir?

Kaymakam: Askerlik Şubesi Başkanlığı, Cumhuriyet Savcılığı ve mahkemeler dışındaki ........................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................Öğrenci: Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim.Kaymakam: İlginiz için ben de teşekkür ederim.

D.K.138139

107

D.K.139

5. Merkezî yönetime bağlı birimlerde vali ile kaymakamın görevlerinin benzerlik ve farklılıklarını ilgili bölümlere yazınız.

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

KAYMAKAMVALİ

BENZER YÖNLERİ FARKLI YÖNLERİFARKLI YÖNLERİ



Öz Değerlendirme

1 Yaşadığım yerdeki yönetim birimlerinden merkeze bağlı olanları söyleyebilirim.

2 Valinin temel görevlerini açıklayabilirim.

3 Kaymakamların temel görevlerini açıklayabilirim.


108

D.K.140141

2. Aşağıda belirtilen bakanlıkların karşısına şu anda görev yapan bakanların adını yazınız.

Millî Eğitim Bakanı: .................................................................................................

Sağlık Bakanı: ..........................................................................................................

Kültür ve Turizm Bakanı: .........................................................................................

Adalet Bakanı: ..........................................................................................................

İçişleri Bakanı: .........................................................................................................

Dışişleri Bakanı: .......................................................................................................

3. Aşağıdaki kelimeyle ilgili akrostiş çalışmasını yapınız. Uygun bir melodi bula-rak söyleyiniz.

K ...............................................................................................................................

Ü ...............................................................................................................................

L ................................................................................................................................

T ................................................................................................................................

Ü ...............................................................................................................................

R ...............................................................................................................................

1. Devletin temel görevlerinin neler olduğunu yazarak balık kılçığı çalışmasını yapı-nız.

DEVLETİN TEMEL GÖREVLERİDİR.

Merkezî Yönetim Birimlerinin Temel Görevleri

109

D.K.143

4. Grubunuzla birlikte seçtiğiniz bakanlığın görevlerini listeleyiniz.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

5. Seçtiğiniz bakanlığın görevlerinden biri ile ilgili afiş veya poster hazırlayınız.

6. Seçtiğiniz bakanlığa ait yeni bir amblem oluşturunuz.

110

D.K.143

7. Aşağıdaki resimleri inceleyiniz. Resimlerin çağrıştırdığı bakanlıkların adlarını ve görevlerinden birkaçını yazınız.

Adı: ..................................................Görevleri: ..........................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

Adı: ..................................................Görevleri: ..........................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

Adı: ......................................................................................................................Görevleri: .............................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Adı: ..................................................Görevleri: ..........................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

............

Adı: ..................................................Görevleri: ..........................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................



Öz Değerlendirme

1 Devletin temel görevlerini söyleyebilirim.

2 Merkezî yönetimin hangi birimlerden oluştuğunu belirtebilirim.

3 Merkezî yönetim birimlerinin görevlerini açıklayabilirim.


111

D.K.144145Demokratik Yönetim Birimleri ve Ulusal Egemenlik

1. Ders kitabının 144. sayfasında yer alan fotoğraf üzerindeki yazılardan yola çıka-rak demokrasiyle ilgili duygu ve düşüncelerinizi içeren kısa bir yazı yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

2. Ders kitabının 145. sayfasında okuduğunuz metinden anladığınızı kendi cümlelerinizle yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

3. “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” sözünden anladıklarınızı yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

112

D.K.145

6. Resimdeki çocuğun elinde tuttuğu terazi ile adaletli olma arasında nasılnasıl bir ilişki olabilir?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

5. Mahkemelerin tarafsız olması konusunda ne düşünüyorsunuz?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

4. Aşağıdaki kelimeleri birer cümle içerisinde kullanınız. Her cümlenin içinde TBMM'nin de geçmesini sağlayınız.

başbakan, yasa hazırlamak, cumhurbaşkanı

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

113

D.K.145

7. Merkezî yönetim birimlerinden olan bir bakanlığı seçiniz. Seçtiğiniz bakanlığın görevlerini aşağıya yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 TBMM ile diğer demokratik yönetim birimleri arasındaki ilişkiyi açıklayabilirim.

2 Demokrasi ve ilkelerinin önemini söyleyebilirim.

3 Demokrasinin insan hakları açısından vazgeçilmez bir değer olduğunu söyleyebilirim.

4 Demokrasinin temelinin özgürlük ve eşitliğe dayandığını söyleyebilirim.


114

D.K.146147 Ulusal Egemenlik ve Bağımsızlık Sembolleri

1. Yandaki şiiri okuyarak şiirin ana duygu-sunu arkadaşlarınızla tartışınız. Aynı ana duyguyu işleyen bir şiir veya metin yazınız.

2. Aşağıdaki tarihlerde yaşanan olayları karşılarına yazınız. Bu olayları simgele-yen sembolleri, zaman çizelgesi üzerine çiziniz.

• 1914 - 1918 Birinci Dünya Savaşı• 19 Mayıs 1919 ......................................................................................................

• 23 Nisan 1920 ......................................................................................................

• 29 Ekim 1923 ......................................................................................................

1914 - 1918 19 Mayıs 1919 23 Nisan 1920 29 Ekim 1923

BayrağımAtalarım, gökten yereİndirmişler ay yıldızı,Bir buluta sarmışlar kiRengi şafaktan kırmızı.

Onun ateş kırmızısıNe gelincik, ne de gülden.Türk oğlunun öz kanıdırOna bu al rengi veren.

Ay yıldızlı, gökyüzününAyla yıldızından yüksekTürk’ün alın yazısıdır;Türk’tür onu yükseltecek.

Vazifemdir bayrağımıÜstün tutmak her bayraktan.Can veririm, kan dökerimVazgeçemem ben bu haktan.

Hasan Âli YÜCELSizin İçin, s. 16.

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

115

D.K.147

3. Aşağıdaki metni okuyunuz.

İstiklâl Marşı’nın Kabulü

Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 1921 yılında, Türk milletinin simgesi olacak millî bir marş yazılması için para ödüllü bir yarışma açılmıştı. Ülkenin her tarafından pek çok şair, duygularını anlatan mısralarla bu yarışmaya katıldığı hâlde, Mehmet Âkif’in bu yarışmaya katılmadığı görüldü. Nedeni sorulduğunda, “Millî marş para ile yazılmaz.” cevabını verdi. Arkadaşlarının ısrarları üzerine ve kazanırsa ödül verilme-mesi şartı ile yarışmaya katıldı. Hepimizin yüreğinde yer eden İstiklâl Marşı’nı yazdı.

Türk milletinin zaferini, yüceliğini ve bayrağımızın kutsallığını en güzel duygular-la anlatan İstiklâl Marşı, yarışmaya katılan 724 şiir arasından seçilerek zamanın Millî Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından Büyük Millet Meclisinde okundu. Bütün milletvekillerince büyük bir coşku ve heyecan içerisinde dinlenen İstiklâl Marşı, 12 Mart 1921 tarihinde Büyük Millet Meclisi tarafından millî marş olarak kabul edildi. Ünlü bestecilerimizden Osman Zeki Üngör tarafından bestelendi.

Hüseyin Ünlüİstiklâl Marşı ve Çanakkale Şehitleri Şiirlerinin Açıklaması, s. 26.

• Okuduğunuz metinle ilgili 5N 1K çalışmasını tamamlayınız.

“Millî marş para ile yazılmaz.” diyen kişi kimdir?

...................................................................................................................................

Millî Eğitim Bakanlığı millî marş yazılmasını isterken ne amaçlamış olabilir?

...................................................................................................................................

Millî marş nerede kabul edilmiştir?

...................................................................................................................................

Yarışma nasıl yapılmıştır?

...................................................................................................................................

Niçin böyle bir yarışma yapılmıştır?

...................................................................................................................................

Millî marş ne zaman kabul edilmiştir?

...................................................................................................................................

116

DeğerlendirmeD.K.152



1. ( ) Ülkemizde halk, egemenlik hakkını seçimler yoluyla kullanır........................................................................................................................................2. ( ) Ülkemizde devlet işleri İstanbul’dan yürütülür.

.......................................................................................................................................3. ( ) Gelenekler ve görenekler yazılı kurallardır.

.......................................................................................................................................

Çoktan Seçmeli SorularAşağıdaki sorulara ait doğru seçeneği işaretleyiniz.4. “Bayrak, İstiklâl Marşı, başkent, anayasa” Yukarıda belirtilenlerin ortak özelliği nedir?

A) Egemenlik sembolleri olmalarıB) Devlet yönetiminde kullanılıyor olmalarıC) Her evde bulunmalarıD) Devletin yönetim şeklini belirtiyor olmaları

5. Aşağıdakilerden hangisi yazılı kurallardan birisidir? A) Görgü kuralları B) Görenekler C) Gelenekler D) Yasalar

6. Aşağıdakilerden hangisi devletin vatandaşlarına karşı görevlerinden biri değildir?

A) Vatandaşların geçimini sağlamak B) Eğitim hizmeti sağlamakC) Sağlık hizmeti sağlamak D) Vatandaşların güvenliğini sağlamak

EşleştirmeAşağıda verilen ifadelerle kavramları örnekteki gibi eşleştiriniz.

Halkın egemenliğine dayanan yönetim biçimi.

Evlenen çiftlere kına gecesi yapmak.

cumhuriyet

kurallar

demokrasi

gelenek

Toplum hayatının düzenli bir şekilde devam etmesi için gereklidir.

117


8. ÜNİTE: HEPİMİZİN DÜNYASI

118

D.K.154155 Dünya Çocuklarının Ortak Yönleri ve İlgi Alanları

1. Aşağıdaki tabloya hoşlandığınız şeyleri ilgi alanlarına göre yazınız.

İLGİ ALANI İLGİ DUYDUKLARIM VE HOŞLANDIKLARIMMüzikSporBilgisayar oyunuSinema filmiDizi filmÇizgi filmÇocuk klasikleriÇocuk oyunlarıDiğer

2. Aşağıdaki tabloda dünya çocuklarının, sizin ve arkadaşınızın ilgi duydukları alanları “✔” ile işaretleyiniz. Bunun için ders kitabının 155. sayfasından yararlanınız. Ortak yönlerinizi karşılaştırınız.

İLGİ Ulla Peter ALANLARI Ben Arkadaşım (Ula) (Pitır) Liz Karin EmirBasketbol oynamakBisiklete binmekFutbol oynamakDizi film seyretmekÇizgi film seyretmekMüzik dinlemekSinema izlemekKitap okumakBuz pateni yapmakVoleybol oynamakDans etmekHalk oyunları oynamakTiyatroya gitmekResim yapmakYüzmekKampa gitmek

119

D.K.157Ülkeler ve Ekonomik Alışveriş

2. Aşağıda ülkemizin 2012 ve 2013 yıllarına ait ihraç ve ithal ettiği ürünlerin yer aldığı tablo verilmiştir. Tabloyu inceleyerek soruları cevaplayınız.

• 2012 ve 2013 yılları arasında hangi ürün grubunun ihracatında azalma olmuştur?

........................................................................................................................................• 2012 ve 2013 yıllarında ihracatı en fazla olan ürün grubu hangisidir?

........................................................................................................................................• Ülkemizin 2013 yılında en fazla ithal ettiği ürün grubu hangisidir?

........................................................................................................................................• 2012 ve 2013 yılları arasında hangi ürün grubunun ithalatında düşüş olmuştur?

........................................................................................................................................

Türkiye İstatistik Yıllığı 2013, s. 283, 284.

ÜRÜNLERİHRACAT (Milyon $)

İTHALAT (Milyon $)

2012 2013 2012 2013

Canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler 1.557 1.876 1.293 766

Bitkisel ürünler 6.430 6.844 4.252 4.802

Plastik, kauçuk ve ürünleri 7.438 8.091 15.541 16.943

Deri, kösele, post, kürk vb. maddelerden mamul eşya 846 903 1.278 1.345

Dokumaya elverişli maddeler ve mamul eşya 25.500 27.707 11.354 12.458

Kıymetli taşlar ve metaller 16.325 6.979 8.529 16.224

Nakil vasıtaları 16.589 19.012 19.227 20.662

1. Ders kitabınızın 157. sayfasındaki tabloları inceleyiniz. Bu ülkelerden hem itha-lat hem de ihracat yaptığımız iki ülke hakkında yorumlarınızı yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

120

D.K.157



Öz Değerlendirme

1 Türkiye’nin ihracat yaptığı ülkeleri söyleyebilirim.

2 Türkiye’nin ithalat yaptığı ülkeleri söyleyebilirim.

3 Ülkeler arasındaki ekonomik alışverişin ne olduğunu açıklaya-bilirim.


3. Yaşadığınız yerde, dergilerde, gazetelerde ve televizyonda en çok hangi araba markalarını görüyorsunuz? Araba markalarının isimlerini ve hangi ülkenin otomotiv sanayisinden olduğunu yazınız.

MARKA ÜLKE

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

......................................................... .........................................................

MERCEDESBMWAUDIVOLKSWAGENOPEL

FIATFERRARIALFA ROMEOLANCIA

PEUGEOTRENAULTCITROEN

TOYOTAHONDAMAZDA

MERCEDESBMWAUDIVOLKSWAGENOPEL

FIATFERRARIALFA ROMEOLANCIA

PEUGEOTRENAULTCITROEN

TOYOTAHONDAMAZDA

121

Ekonomik İlişkiler, Ulaşım ve İletişimD.K.158

1. Aşağıda, hava ulaşımının yapıldığı bazı illerimiz verilmiştir. Bu illeri, Türkiye haritasında bulup numaralarını illerin başındaki kutucuğa yazınız. Haritada bu illerin üzerine hava ulaşımı ile ilgili bir sembol çiziniz.

12

1

2

13 14

15

11

10

9

8

74

3

56

Samsun Kayseri Konya Elâzığ Trabzon Malatya Antalya Gaziantep Sivas Bursa Van Diyarbakır Erzurum İstanbul Ankara İzmir

16

2. Aşağıdaki güzergâhlarda verilen illerin yerlerini haritada bularak adlarını yazı-nız.

Verilen güzergâhları, haritada farklı renkte kalemlerle çizerek gösteriniz.

• Antakya – Adana – Ankara – Bolu – İstanbul’dan → Bulgaristan’a

• İzmir – Ankara – Erzurum’dan → İran’a

• İzmir – Aydın – Denizli – Antalya – Akdeniz kıyısı boyunca doğuya – Hakkâri’den → İran’a

122

D.K.159

3. Atlasınızdan yararlanarak Trabzon Limanı’ndan fındık ihracatı yapmak üzere yola çıkan bir geminin, hangi ülkelere, nerelerden geçerek gidebileceğini grupla çalışarak bulunuz. Bunun için ders kitabınızın 157. sayfasındaki tabloyu inceleyiniz.

ÜLKE ADI İZLENEN YOL

K

123

D.K.159

4. Grubunuzla birlikte çalışarak atlasınızdaki dünya haritasını inceleyiniz. Aşağıdaki soruları tartışarak cevaplayınız. a. Rusya Federasyonu'nun, Romanya ve Bulgaristan'ın deniz yolunu kullanarak

ekonomik faaliyetlerini sürdürebilmesi nasıl gerçekleşir?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................b. Fransa'dan yola çıkan bir geminin Hindistan'a kadar izleyeceği en kısa deniz

yolu nasıldır? Bu denizlerin adlarını sırasıyla yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................c. İran, Irak ve Suriye'den Bulgaristan'a giden en kısa kara yolu Türkiye'deki hangi

şehirlerden geçebilir?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................ç. Yukarıdaki bütün bu yolların Türkiye ile ilişkisi nedir?

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Ülkeler arasındaki ekonomik ilişkilerde iletişim teknolojisinin etkisini açıklayabilirim.

2 Ülkeler arasındaki ekonomik ilişkilerde ulaşım teknolojisinin önemini açıklayabilirim.


124

D.K.163 Ülkelerin Ortak Miras Ögeleri

1. Ülkemizdeki ortak miras ögelerinden birisini seçiniz.Aşağıdaki soruları, seçtiğiniz ortak miras ögesiyle ilgili yaptığınız araştırma doğ-

rultusunda cevaplayınız.

İsmi nedir? ................................................................................................................

Nerededir? ................................................................................................................

Tarihî eser ise kim tarafından yapılmıştır? ...............................................................

Tarihî eser ise kimin adına yapılmıştır? ...................................................................

Tarihî eser ise ne zaman yapılmıştır? .......................................................................

Tarihî eser ise ne amaçla kullanılmaktadır? .............................................................

......................................................................................................................................

Ülke turizmi ile ilgili durumu nedir? .......................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Ekleyeceğiniz diğer bilgiler nedir? ..........................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................



Öz Değerlendirme

1 Çeşitli ülkelerde ve kendi ülkemde bulunan kültür miras ögele-rine örnekler verebilirim.

2 Kültür miras ögelerinin taşıdığı değeri anlayabilirim.

3 Tarihsel mirasa karşı duyarlılık gösterebilirim.


125

D.K.163164Turizm, Ortak Miras ve Uluslararası İlişkiler

1. Aşağıya ders kitabının 164. sayfasındaki çocuğun hayal ettiği yerin res-mini çiziniz.

2. Ülkemize daha fazla turist gelmesi, turizmin gelişmesi ve ortak miras ögeleri-mizin tanıtılması için neler yapılabilir? Düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

126

D.K.166167

3. Atatürk’ün “Yurtta barış, dünyada barış.” sözünden ne anladığınızı yazınız.

...................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

4. Uluslararası ilişkilerde turizmin önemini açıklayabilmek için aşağıdaki noktalı yerleri verilen kavramlardan uygun olanları ile tamamlayınız.

döviz - savaş - sosyal yaşamı - kültürü - barış

• ............................................ sağlar.

• ............................................ etkiler.

• ............................................ kazandırır.

• ............................................ değiştirir.



Öz Değerlendirme

1 Turizmin, ortak mirasın tanınmasındaki önemini açıklayabi-lirim.

2 Uluslararası ilişkilerde turizmin yerini açıklayabilirim.

3 Atatürk'ün barışçı bir devlet adamı olduğunu söyleyebilirim.

4 Atatürk'ün millî dış politikada barışçılığa verdiği önemi açıklayabilirim.


127

D.K.171

DeğerlendirmeEşleştirmeAşağıda resimleri verilen ortak miras ögeleri ile bulundukları ülkeleri eşleştiri-

niz.

a. İtalya

54321

b. Çin c. Almanya ç. Fransa d. Türkiye e. Mısır


1. Türkiye'nin dünya üzerindeki yeri ile ilgili verilen bilgilerden hangisi doğ-rudur?

A) Güney yarım kürededir.B) Asya ve Avrupa kıtalarının kesiştiği yerdedir.C) Asya ve Afrika kıtalarının birleştiği yerdedir.D) Kuzey Kutbu'na yakındır.

2. Dünya ortak miras eserlerinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması için çalışan kurum hangisidir? A) UNESCO B) UNICEF C) Dünya Sağlık Örgütü D) Dünya Çevre Örgütü

3. Dinlenmek, eğlenmek, görmek ve tanımak gibi amaçlarla yapılan geziler-den oluşan ekonomik faaliyet hangisidir? A) Ulaşım B) Sanat C) Turizm D) Sanayi

4. Taşımacılıkta kullanılan kamyon, uçak, gemi gibi araçlar malların taşınmasını kolaylaştırmış ve hızlandırmıştır.

Yukarıdaki cevap aşağıdaki soruların hangisine aittir?A) Taşımacılıkta hangi araçlar kullanılmaktadır?B) Taşımacılıkta kamyon, uçak, gemi niçin kullanılıyor? C) Taşımacılık nasıl yapılmaktadır?D) Ulaşım teknolojilerindeki gelişmeler ticareti nasıl etkilemiştir?

128

ÖĞRENCİ ÇALIŞMA KİTABI KAYNAKÇAAtatürkçülük, C 1-3, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2001.Evet Deyin, Üç Aylık UNICEF Türkiye Bülteni, Ankara, Aralık 2013.Fikret, Tevfik, Bütün Şiirleri, haz.: Nurullah Çetin, İsmail Parlatır, Türk Dil Kurumu

Yayınları, Ankara, 2004.İstatistik Göstergeler 1923-2012, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara, Aralık 2013.Milliyet gazetesi, 03.12.2012Önder, Mehmet, Anadolu Efsaneleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara,

1966.Şatıroğlu, Âşık Veysel, Türk Halk Ezgileri, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2001.T.C. Anayasası, Gün Yayıncılık, Ankara, 2005.Ünlü, Hüseyin, Mehmet Ünlü, İstiklâl Marşı ve Çanakkale Şehitleri Şiirlerinin

Açıklaması, Ünlü Yayınevi, İstanbul, 1989.Yücel, Hasan Âli, Sizin İçin, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998.

GÖRSEL KAYNAKÇAAtatürk, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996. (s. 33, 37, 38, 80, 81)Photo Objects, Hemera Technologies, USA, 2004. (s. 60, 75, 76, 77)Yayınevi Fotoğraf Arşivi: (s. 40, 56, 59, 70, 91)Yayınevi Harita Çizim Arşivi: (s. 25, 121, 122, 124)Yayınevi İki Boyutlu Çizim Arşivi: (s. 17, 30, 44, 45, 48, 64, 76, 78, 83, 84, 85, 94,

102, 110, 112)http://www.shutterstock.com.tr (s. 11, 14, 128)

Documents

sosyal bilgiler 5 çalışma kitabı