สงเขปแนวคดและเทคนค ของ 10 นกแตงเพลงสมยใหม

— อตภพ ภทรเดชไพศาล —

Excerpt of

Contents

Preface

เสยงจากผเขยน

6

Charles Ives

จากเสยงของชวต สสกลจกรวาล

12

Anton Webern

สำานกเวยนนาทสองกบเสยงของความเปนสมยใหม

56

John Cage

ปลดปลอยใหเสยงเปนอสระและเปนตวของมนเอง

90

Conlon Nancarrow

เสยงของเครองจกรกบ Post-performer music

122

Witold Lutosławski

ภาษาของเสยงกบเกมเสยงทาย

142

Iannis Xenakis

เสยงของความนาจะเปน

182

György Ligeti

ขายใยแหงเสยง

202

Toru Takemitsu

เสยงกบความเงยบ • ธรรมชาตและการหลอมรวม

230

Alfred Schnittke

เสยงของความหลากหลายในโลกหลงสมยใหม

268

Steve Reich

เสยงของการเปลยนผาน • กระบวนการแหงเสยง

290

Reference

330

Appendix

Twelve-tone Music คออะไร?

334

Glossary

344

Afterword

เมอพบเหน “ความพเศษอนยงใหญไพศาล” ของโลกดนตร

348

Preface

เสยงจากผเขยน

— อตภพ ภทรเดชไพศาล —

Preface 9

“เกมนถกลอกเลยนไปใชในเกอบทกศาสตรและภมปญญา

สาขาตาง ๆ อยหลายยคสมย นนคอนำาไปปรบใชในสาขา

พเศษนานา มหลกฐานปรากฏชดวาไดถกนำาไปประยกตใช

ในสาขาตรรกวทยาและภาษาคลาสสค

การศกษาวเคราะหเกยวกบคณคาของดนตรนำาไปสการ

ปรบปรากฏการณทางดนตรใหเปนสตรทางฟสกสและคณต-

ศาสตร ตอมาภาษาศาสตรไดยมวธน ไป และเรมพจารณา

สณฐานทางภาษาเชนเดยวกบทกระบวนการทางฟสกสศกษา

ปรากฏการณธรรมชาต จากนนทศนศลปกเอาอยางบาง

สวนสถาปตยกรรมนำาไปใชแลวในการสรางความสมพนธ

ระหวางทศนศลปกบคณตศาสตร

หลงจากนกมการคนพบความสมพนธใหม ๆ การเปรยบ

เทยบใหม ๆ กบสงทมลกษณะใกลเคยงกนกบบรรดาสตร

นามธรรมตามแนวน แตละศาสตรทนำาเกมน ไปใช จะม

สตร มภาษา มตวยอ และการประสมประสานทเปนไปได

ในตวมนเอง”

เฮอรมนน เฮสเส, เกมลกแกว (1943) สำานวนแปล สดใส

จดยอหนาใหมโดยผเขยน

คำาทำานายถงเกมลกแกวในโลกยโธเปยของเฮสเส ถงไมปรากฏเปนจรงและใน

โลกเรากไมเคยบงเกดเกมลกแกว แตการผสานรวมศาสตรและศลปะตางสาขาเขา

ดวยกนอยางทเฮสเสบรรยายไว เปนสงทเกดขนจรง โดยเฉพาะในวงการประพนธ

เพลงของโลกตะวนตกในชวงหลงสงครามโลกครงท 2

ดงจะเหนไดจากผลงานจำานวนมากของนกแตงเพลงทผมนำาเสนอในหนงสอเลม

น ทเชอมโยงวธการแตงเพลงเขากบศาสตรและศลปแขนงอน ๆ ทงคณตศาสตร

สถาปตยกรรมศาสตร วทยาศาสตร จตรกรรม จตวทยา ปรชญา และสนทรยศาสตร

10

แบบตะวนออก ฯลฯ อยางหลากหลาย ผลงานของนกแตงเพลงคนสำาคญ 10 คนน

คอผลผลตของความเปนสมยใหมทปรากฏขนในดนตรอยางแทจรงในครสต

ศตวรรษท 20 และมความนาสนใจทแตกตางกนไปตามแนวคดของแตละคน

ขอเขยนเหลานบางสวนเคยไดรบการตพมพแลวในหนานตยสารตาง ๆ แตการ

ตพมพครงนน ๆ มกเปนตนฉบบทถกผมตดทอนรายละเอยดบางสวนออกไป (เพอ

ใหเนอหาเขาถงผอานกลมใหญไดงาย) ขณะทขอเขยนทตพมพในครงน เปนฉบบ

ดงเดม มเนอหาและรายละเอยดมากกวา และแนนอนวาบางรายละเอยดอาจ

ตองการความรพนฐานทางดนตรในระดบหนงเพอทำาความเขาใจ ดงนน ในสวน

ทายเลม ผมจงทำาการเพมเตมในสวนของภาคผนวกและอภธานศพทเขาไวดวย

เพอใหผอานทวไปสามารถทำาความเขาใจกบศพทเฉพาะทางบางคำาไดงายขน

ในฐานะของนกแตงเพลง ผมตองยอมรบวาการเขยนบทความเหลานหลกไมพน

ทจะเจอไปดวยฉนทาคตสวนตว ดงจะเหนไดจากการสอบคนประวต-ผลงานของ

นกแตงเพลงบางคนอยางละเอยดลออ เชน ในสวนของ Charles Ives หรอ Witold

Lutosławski อนเนองมาจากความชอบสวนตวทผมมตอนกแตงเพลงทงสอง (อก

ทงผลงานของนกแตงเพลงทงคยงเปนแรงบนดาลใจทยงใหญในการเขยนเพลงของ

ผมเองอกดวย) ขณะทเนอหาของนกแตงเพลงคนอนอาจมปรมาณมากนอยลดหลน

กนลงไป

อนง เนอหาของบทความเรอง John Cage อาจมบางสวนซำาซอนกบใน เสยง

ของอสรภาพ: John Cage กบ Experimental Music ซงจดพมพโดยสำานกพมพ

Blacklist เมอป 2014 จงตองขออภยผอานทครอบครองหนงสอเลมนนและอาจ

พบขอความทซำากน (อยางไรกตาม ในฉบบพมพครงน ผมไดขยายบทความเดม

โดยเพมเรองราวชวตสวนตวของ Cage ใหมากขน) เนองดวยการนำาเสนอ Cage

ในฐานะ 1 ใน 10 ของนกแตงเพลงในครสตศตวรรษท 20 เปนเรองสำาคญและ

จำาเปนตอภาพรวม การละเวนไมพดถง Cage เปนเรองทเปนไปไมได เพราะจะทำาให

เราไมสามารถเขาใจแนวคดของนกแตงเพลงคนอน ๆ ทไดรบอทธพลโดยตรงมาจาก

Cage ไดเลย

Charles Ives เคยกลาวไววา “คาวา ‘งดงาม’ นนใชงายพอ ๆ กบคาวา

Preface 11

‘เสอมทราม’ ทงสองคาลวนสะดวกตอการชวงใชเมอใครกตาม เหนดวย หรอ ไม

เหนดวย กบคณ”1

เหตนนเอง ท “ความงาม” หรอ “ความไพเราะ” จงไมใชประเดนหลกอกตอ

ไปในดนตรสมยใหม (เพราะคงไมมใครทเมอไดฟงงาน 4’33” ของ Cage แลวจะ

วพากษวจารณออกมาวา ‘เพราะ’ หรอ ‘ไมเพราะ’ เปนแน) แตกลบกลายเปน

concept หรอแนวคดตางหาก ทสำาคญ การเขาถงดนตรชนดใหมในครสตศตวรรษ

ท 20 จงไมใชเรองของการฟงเพยงอยางเดยว แตยงขนอยกบการเขาถงขอมลและ

แนวคดของนกแตงเพลงแตละคนดวย สวนคำาถามทวา ‘ทำาไม’ ดนตรสมยใหมจง

เปลยนมาใหความสำาคญกบ ‘แนวคด’ มากกวาความ ‘ไพเราะ’? นอกจากคำากลาว

สน ๆ ของ Ives ดานบนทอาจบอกใบไวแลว ผมเชอวาหลายบทความในหนงสอ

เลมนจะสามารถตอบคำาถามน ไดเปนอยางด

สดทายผมหวงวาหนงสอเลมนจะเปนประโยชนแกผทสนใจดนตรคลาสสครวม

สมย และสามารถเปนคมอเบองตน สำาหรบทำาความเขาใจดนตรในครสตศตวรรษ

ท 20 ไดไมมากกนอย

และขอขอบคณผรวมงานทกคนทมสวนทำาให เสยงของศตวรรษ สำาเรจเปน

รปเลม

1 “The word ‘beauty’ is as easy to use as the word ‘degenerate’. Both come in handy when one does or does not agree with you”—On the Impossibility of Objec-tive Impression

Charles Ives

จากเสยงของชวต สสกลจกรวาล

18

กลาวไดวาเทคนคการแตงเพลงสมยใหมเกอบทกอยางไดรบการบกเบกโดยไอฟส

เปนคนแรกตงแตในชวงป 1900 แตงานของเขาไมไดรบความสนใจจากสงคม

อเมรกนจวบจนกระทงในราวทศวรรษท 1930 เมองานของไอฟสไดรบการบรรเลง

โดยการควบคมของวาทยกรคนสาคญหลายคน เขาไดรบรางวลพลตเซอรในป 

1947 (ขณะอาย 73 ป) จากผลงาน Symphony No. 3

บคลกสาคญในงานของไอฟสคอการผนวกดนตรชาวบานอเมรกนเขากบดนตร

คลาสสค เขาไดรบการขนานนามเปน “American Original”

§

“คนหนมทแตงงานแลวไมมใครไมตองการประกนชวต

คำาถามคอ การประกนชวตแบบใดจงเปนแบบทเหมาะสม?”

ประโยคขางตนคอประโยคขนตนจดหมายเสนอขายประกนชวตหนงในสแบบท

ชารลส ไอฟส (Charles Ives 1874–1954) คดคนขนตงแตราวกอน ค.ศ. 1910

หรอรอยกวาปทแลว โดยไอฟสแบงประเภทของจดหมายออกเปนสแบบ แบบแรก

เสนอขายคนหนมทเพงมครอบครว แบบทสองเสนอแกเจาของธรกจทมฐานะมนคง

แลว แบบทสามสำาหรบเจาของธรกจทเพงเรมตน และแบบทสสำาหรบทหาร ลกษณะ

การทำาจดหมายแบบนถอเปนตนแบบของจดหมายเสนอขายประกนฯ ในยคตอมา

จนกระทงปจจบน

ชารลส ไอฟสเปนหนสวนใหญของบรษทประกนชวตแหงแรก ๆ ในสหรฐอเมรกา

Ives & Myrick ทตงขนในป 1907

เขาเปนคนเขยนหนงสอเกยวกบการจดการธรกจอสงหารมทรพยเลมแรก ๆ คอ

The Amount to Carry ซงถกถอเปนงานคลาสสคและยงใชอางองอยในโรงเรยน

บรหารธรกจจนทศวรรษท 1980

ชารลส ไอฟสคนเดยวกนนเอง ทตอมาในป 1947 จะไดรบรางวลพลตเซอรใน

ฐานะผแตง Symphony No. 3 (ชอรองวา The Camp’s Meeting) และไดรบการ

Charles Ives 19

FIG. 01

Charles Ives ภาพถายในป ค.ศ. 1913

ยกยองเชดชอยางมาก โดยเฉพาะในทศวรรษท 1970 ในฐานะนกแตงเพลงชาว

อเมรกน ผเปนตนแบบของดนตรคลาสสคแบบอเมรกน และถอเปนผบกเบกดนตร

สมยใหมคนแรกในสหรฐฯ ผมากอนกาล

1

นกแตงเพลงกบงานธรกจประกนชวต

ชารลส ไอฟสเขาศกษาทมหาวทยาลย Yale เมอป 1894 ขณะอายไดยสบป

พอด ไอฟสเลอกเรยนในสาขาดนตร โดยศกษาวชาเอกแตงเพลงกบโฮราชโอ

พารคเคอร (Horatio Parker 1863–1919) นกแตงเพลงชาวอเมรกนซงผานการ

20

ศกษาจากยโรป (นกแตงเพลงอเมรกนสมยนนสวนใหญลวนตองผานการชบตว

จากยโรปมากอนทงสน)

ไอฟสเปนนกศกษาทโดดเดนใน Yale ดวยความสามารถทงทางดนตรและกฬา

เขารบหนาทเปนนกออรแกนของโบสถ Central Presbyterian ในนว ฮาเวน (New

Haven) ตงแตเมอเขาเรยนใหม ๆ และมผลงานการแตงเพลงทงทมหาวทยาลย

และงานเพลงศาสนาทใชบรรเลงในโบสถอยางตอเนอง

จงออกจะเปนเรองนาประหลาดใจไมนอย เมอเขาจบการศกษาในป 1898 และ

มงตรงไปสมครงานเปนเสมยนในบรษทประกนชวต Mutual Life ในนวยอรคทนท

สาเหตทไอฟสตดสนใจยายความสนใจจากอาชพนกแตงเพลงมายงธรกจประกน

ชวตนน Jan Swafford ไดตงขอสงเกตไวใน Charles Ives: A Life with Music วา

นอกจากเรองของรายไดแลว ยงมประเดนทางสงคมอเมรกนขณะนน ทมวถชวต

อนรกษนยมแบบยคทองชบ (Gilded Age) สงผลใหมมมองของชาวอเมรกนทมตอ

ดนตรคลาสสค (ทมตนกำาเนดจากยโรป) เปนไปในแงลบ

ดงปรากฏตวอยางเปนขอเขยนชนหนงจากหนงสอพมพรายวนใน ค.ศ. 1915

ทตำาหนตเตยนวฒนธรรมยโรปวาไมเหมาะกบสงคมอเมรกน และยงกลาวพาดพง

ถงดนตรวา

“โดยทวไปแลว ดนตรไมใชอาชพสำาหรบผชาย ผชายเหมาะ

กบการทำาธรกจ เปนนายหนา เปนทนาย หรอนกการเมอง

กได... แตไมใชนกดนตร”

หลงจากทำางานในตำาแหนงเสมยนไดหนงป (ในชวงปนนไอฟสเรยนกฎหมาย

ไปดวยในภาคคำา) ในปรงขน ไอฟสถกยายมายงบรษทตวแทนคอ Raymond &

Company ทนเอง ทไอฟสไดทำาหนาทฝกเจาหนาทขายประกนฯ เปนครงแรก ซง

กลาวกนวาเปนงานทเขาถนดเปนอยางมาก

ไอฟสมวธฝกเจาหนาทอยางเปนระบบ และมเทคนควธตาง ๆ ในการเขาหา

ลกคาอยางไดผล (ทงทตวเขาเองเปนคนขอายและไมเคยทำาหนาทบอกขายประกนฯ

Charles Ives 21

เลยแมแตครงเดยว) ซงรายละเอยดของเทคนควธตาง ๆ นนลวนแลวแตแสดง

ใหเหนถงการครนคดอยางละเอยดรอบคอบเปนอยางยง เชน ไอฟสใหคำาแนะนำา

เจาหนาทวา

“อยาชแจงรายละเอยดมากเกนไป ไมวารายละเอยดนน

จะนาฟงหรอวาดเพยงใด จงพยายามอดทนรอจงหวะท

เหมาะสม เตรยมใบสมครและนดตรวจสขภาพ... สงทพด

ตองอยในลกษณะของการแจงใหทราบ ไมใชการตงคำาถาม...”

แตกไมใชวาไอฟสจะละทงการแตงเพลงไปในขณะนน ในชวงสปแรกของงาน

ประกนชวต ไอฟสยงคงเปนนกออรแกนในโบสถอย และยงแตงเพลงทางศาสนา

อยางตอเนอง จนมาถงป ค.ศ. 1902 หลงจากแสดงเพลง Celestial Country ท

แตงขนใหม ไอฟสจงลาออกจากตำาแหนงนกออรแกนประจำาโบสถ ซงไอฟสอธบาย

เกยวกบเรองนไววาเปนเพราะเขาตองการอสระในการเขยนเพลงอยางแทจรง เนองจาก

การเขยนเพลงสำาหรบบรรเลงในโบสถนนมขอจำากดอยหลายประการ

เขาอธบายวาความเปนกงวลกบผลของเสยงเพลงทอาจกระทบตอจตใจของผม

ศรทธาในโบสถ เปนเหตใหเขาไมอาจสรางงานแบบทตนเองตองการได

2

งานสาคญในระยะแรก

นาสงเกตวาในชวงหลงป 1902 ไอฟสไดสรางผลงานทางดนตรทนาสนใจไว

เปนจำานวนมาก โดยเฉพาะอยางยงมการคนหาแนวทางการแตงเพลงใหม ๆ เชน

การนำาดนตร ragtime ของชาวอฟรกน-อเมรกนมาเปนสวนหนงของเพลงทแตง

หรอการพยายามสรางเสยงดนตรเลยนแบบวงโยธวาทตบานนอกทเลนผด ๆ ถก ๆ

ในงาน Country Band March ทแตงขนในราวป ค.ศ. 1903–1904

22

(ในอกราว ๆ สบปตอมา งานชนนจะถกผนวกเขาเปนสวนหนงของงานชน

สำาคญ คอ Three Places in New England)

ในป 1905 ขณะเรมคบหากบ Harmony Twichell ภรรยาในอนาคต ไอฟส

เขยนเพลงชนเลก ๆ ทเรยกวา Three Page Sonata โดยมขนตอนการลำาดบตวโนต

เรยงเปนชดตามชอของ Bach (B-A-C-H) และทสำาคญคอมการเรยงลำาดบ “ชดโนต”

นยอนหลง (retrograde) และพลกกลบ (inversion) ซงวธการจดการกบชดโนต

แบบน เปนแนวทางใหมเชนเดยวกบทเชนเบรก (Arnold Schoenberg 1874–

1951) และนกแตงเพลงชาวเวยนนาจะนำามาใชในชวงหลงทศวรรษท 1910 นนเอง

สวนในปถดมา ไอฟสไดเขยนงานทจดวาสำาคญและกาวหนาเปนอยางยง คอ

Over the Pavement สำาหรบวงดนตรขนาดเลก และ The Unanswered Question

สำาหรบวงออรเคสตรา

Over the Pavement เปนงานทใชเทคนคผสมสดสวนจงหวะหลายแบบเขาไว

ในเวลาเดยวกน (polyrhythm) โดยมบคลกของดนตร ragtime เปนแกนหลก

ไอฟสบอกวาตนเองไดความคดในการแตงเพลงนจากเสยงตาง ๆ ทไดยนในชวต

ประจำาวน ทงเสยงผคน เสยงรถมา และเสยงอน ๆ บนถนนหนทาง การจำาลองเสยง

อนสบสนเหลานลงในเพลงใหผลลพธทนาสนใจเปนอยางยง โดยเฉพาะตอนจบซง

เตมไปดวยอารมณขน

สวน The Unanswered Question เปนงานทแบงเครองดนตรในวงออกเปนสาม

กลม โดยแตละกลมมจงหวะและลลาในแบบของตนเอง ลวนแลวไมเกยวของกน

แตกสอดประสานกนอยางกลมกลน เทคนคการประพนธทไอฟสใชในงานทงสอง

ชนนตองจดเปนสงใหมอยางทไมเคยมใครทำามากอน ทงการผสมสดสวนจงหวะ

ดงทกลาวไปแลว และยงมการผสานบนไดเสยงมากกวาหนงเขาดวยกน (polytonal)

โดยเฉพาะกรณของ The Unanswered Question นนยงตองถอวาเปนการนำาเสนอ

คำาถามเชงปรชญาผานเสยงดนตรอกดวย

กวา The Unanswered Question จะถกนำาออกแสดงครงแรก กเปนใน ค.ศ.

1946 (หลงแตง 40 ป) ทจรงงานจำานวนมากของไอฟสไมเคยไดรบการออกแสดง

เลยในชวงทเขาแตงขน

Charles Ives 23

FIG. 02

บางสวนจาก score เพลง The Unanswered Question ใชเทคนคใหเครองดนตรสองกลมเลนดวยอตราความเรวทไมเทากน สงผลใหเสนกนหองของทงสองกลมตองวางเหลอมกนดงปรากฏ

ในภาพ

แตกไมใชวาไอฟสไมตองการใหงานเหลานออกแสดง เพราะอยางนอยเขากยง

ตองการไดยนวาสงทเขยนจะปรากฏเปนเสยงอยางไร ไอฟสเคยขอใหนกดนตรนำา

งานของเขาไปทดลองบรรเลง แตมกไดรบการปฏเสธ (หรออาจถงขนาดหวเราะ

เยาะ) นอกจากนน ในบางครงไอฟสยงเคยจางพวกนกดนตรของโรงละครให

ทดลองบรรเลงงานของเขาใหฟงในชวงทโรงละครปดแลวดวย

ในระหวาง ค.ศ. 1905–1906 มการตรวจสอบเสนทางการเงนของบรษท

ประกนชวตใหญ ๆ สามแหง รวมถงบรษท Mutual Life ทไอฟสสงกดอยดวย การ

ตรวจสอบครงนนรจกกนในชอยอ ๆ วา Armstrong Investigation ซงไดตรวจพบ

การทจรตเกยวกบการจดการเงนจำานวนมาก

24

FIG. 03

Charles Ives หนม (คนซาย) กบเพอนรวมทมขณะเรยนอยท

Hopkin Grammar School ในป ค.ศ. 1893

ในปถดมา ทางรฐจงตองออกกฎเกณฑการดำาเนนธรกจประกนภยใหรดกมขน

โดยการตรวจสอบครงนนยงสงผลใหผบรหารระดบสงจำานวนมากตองถกปลดออก

สงผลให ไอฟสกบเพอนสนท Julian W. Myrick (ทงครจกกนในบรษท

Mutual Life) กลายเปนสองผบรหารรนใหมทกาวเขามามบทบาทในธรกจนอยาง

เตมตว ทงคลงทนเปดกจการประกนชวตรวมกนในป ค.ศ. 1907 ในชอวา Ives &

Co. กอนจะเปลยนมาเปน Ives & Myrick ในอกสองปถดมา

หาปหลงแตงงานกบ Harmony Twichell—ในป ค.ศ. 1913 เพยงปเดยว ไอฟส

มรายไดถง 10,342 เหรยญ ซง Swafford เปรยบเทยบวาเมอประเมนเปนคาเงน

ในป ค.ศ. 1991 แลวจะมคามากถง 111,000 เหรยญ (เทยบเปนเงนไทยในป พ.ศ.

2534 คงตกเปนเงนราว ๆ สองลานเจดแสนบาท)

Charles Ives 25

Ives & Myrick มสถานะทมนคงมากขนเรอย ๆ จนใน ค.ศ. 1928 หนงสอ-

พมพ Herald Tribune ไดจดเปนบรษททนาเชอถอทสดแหงหนงของสหรฐอเมรกา

3

ประสบการณในวยเดกและเสนทางนกแตงเพลงไอฟสเกดเมอวนท 20 ตลาคม ค.ศ. 1874 ทแดนเบอร (Danbury) เมองเลก ๆ

เหนอนวยอรคขนไปในรฐคอนเนตทคต บดาคอจอรจ ไอฟส (George Ives) เคย

เปนหวหนาวงดนตรของกองทพฝาย Union (หรอฝายเหนอ) ในชวงสงคราม กลาง-

เมอง (ค.ศ. 1861–1865)

จอรจ ไอฟสเปนผกำากบวงดนตรชนเยยม และมสวนสำาคญในการสรางภาพ-

ลกษณใหเมองแดนเบอรไดรบการขนานนามวาเปนเมองแหงเสยงดนตร (แตอาชพ

นกดนตรในสายตาของผคนทวไปสมยนนกไมนบเปนอาชพทมเกยรตแตอยางใด)

จากบนทกความทรงจำาของไอฟส บดาของเขาเปนคนกระตอรอรนในทกสง

ทกอยางเกยวกบเสยงดนตร และชอบทำาการทดลองแปลก ๆ เชนทดลองใหวง

ดนตรสองวงเลนเพลงคนละเพลงขณะเดนแถวสวนกน เพอใหเกดการประสานเสยง

ทแปลกประหลาด

จอรจ ไอฟสยงคนควาเกยวกบระบบเสยง ¼ tone (หรอ quarter-tone)1 ไอฟส

เลาวาบดามความสนใจในระดบเสยง quarter-tone เปนอยางมากจนถงกบเคยประดษฐ

เครองดนตรพเศษซงสามารถบรรเลงได 24 เสยงในหนง octave

บดาของเขายงเคยทำาการทดลองถงความสมพนธระหวางเสยงกบพนท (space)

เชนทดลองไปบรรเลงดนตรอยในทหางไกลอกฝงนำา ประสบการณจากการรบฟง

ดนตรทเคลอนทหรอเปลยนตำาแหนงน ในเวลาตอมาจะสงผลให ไอฟสคดคน

เทคนควธใหม ๆ ในการบรรเลงดนตรของเขา เชนในกรณของ The Unanswered

1 โนต ¼ หรอ quarter-tone หมายถงโนตทอยระหวางครงเสยง เชนโนตทอยระหวางตว C

กบ C♯ เปนตน

26

Question ทระบใหกลมเครองสายบรรเลงอยดานหลงเวท เปนตน

ไอฟสเลาวาในวยเดก เขาเรมเลนเปยโนโดยการทบลม keyboard ดวยกำาปน

ซงตอมาจะกลายเปนเทคนคการใช tone cluster ในงานดนตรของเขา2

การศกษาดนตรของไอฟสเรมจากการเรยนกลองกอนเปนอนดบแรก จากนน

บดาจงสอนเปยโนให ไอฟสถกสงไปเรยนกบอาจารยอกหลายคน และมความ

สามารถในการเลนเปยโนมาก จนไดรบตำาแหนงเปนนกออรแกนประจำาโบสถแดน

เบอรและมเงนเดอนประจำาตงแตอายไดเพยง 14 ป

ในวย 17 ป ไอฟสแตงเพลง Variation on “America” สำาหรบออรแกนและ

นำาออกแสดงครงแรกทโบสถแหงหนงในนวยอรค งานชนนจดวาสำาคญเพราะมการ

ใชเทคนคการประพนธแบบ bitonality เปนครงแรกของโลก (เทาทคนพบ) ซง

เทคนคนหมายถงการผสมดนตรสองบนไดเสยงเขาดวยกน

และเรองนเปนผลสบเนองจากการทดลองของจอรจ ไอฟสอยางไมอาจปฏเสธ

เพราะตามบนทกของไอฟส บดาของเขามกเลนสนกโดยการใหเขารองเพลงในบนได

เสยงหนง ขณะทดนตรบรรเลงอยในอกบนไดเสยงหนงอยบอย ๆ

ประสบการณกบดนตรในชมชนมสวนทำาใหไอฟสเชอในดนตรแบบของชาวบาน

ทว ๆ ไป (vernacular music) ไอฟสเรยนดนตรตะวนตกแบบยโรป (คลาสสค)

กจรง แตเขาไมเคยดหมนเพลงปอปทเขาถงประชาชนจำานวนมาก ตรงกนขาม เพลง

เหลานนยงเปนสวนประกอบสำาคญในชวตเขามาตลอดตงแตเดก

ไอฟสนบถองานของนกแตงเพลงคนสำาคญอยางบาค เบโธเฟน และบราหมส

แตเขากยงรสกวางานดนตรคลาสสคเหลานนยงขาดความนาสนใจและปราศจาก

แรงกระตนเทาทควร

2 tone cluster น อธบายไดงาย ๆ วาหมายถงการเลนโนตทอยตด ๆ กนเปนแผง และใหเสยง

ทหยาบกระดาง ขอใหลองจนตนาการเสยงของเปยโนทเกดจากการใชทงฝามอกดลงไปบนลม

หลายอนพรอม ๆ กน ดเพมเตมท Glossary ทายเลม

Charles Ives 27

FIG. 04

Horatio Parker

ไอฟสเคารพนกดนตรสมครเลนพอ ๆ กบนกดนตรอาชพ เขาเคยเลาถงเสยง

รองเพลงเพยน ๆ ของพวกคนงานในวยเดกทบดาบอกใหเขาตงใจฟง—บดาของ

ไอฟสบอกใหเขาฟงดนตรทอยในเสยงรองเพยน ๆ นน โดยอยาไปหมกมนอยกบ

เพยง “เสยง” วาจะดหรอเลว บดาของเขาเตอนวาสงทสำาคญทสดนนไมใช “เสยง”

แตคอตว “ดนตร” ตางหาก

ไอฟสสอบเขามหาวทยาลย Yale ไดในป 1894 และปลายปนนเอง บดาของ

เขาไดเสยชวตลงอยางกะทนหน

การเรยนแตงเพลงกบพารคเคอรในมหาวทยาลย Yale ไมไดเปนไปตามทไอฟส

มงหวง เพราะความทพารคเคอรเปนนกแตงเพลงทมแนวคดอนรกษนยม จงไมให

ความสำาคญกบงานทดลองแปลก ๆ ทไอฟสทำา ยงกวานนยงมองเปนเรองไรสาระ

อกดวย ดงนนการเรยนกบพารคเคอรเปนเวลาถง 4 ปจงนาจะสรางความอดอด

ใจใหกบไอฟสอยไมนอย

28

ยงกวานน ท Yale นเองทไอฟสไดพบกบความขดแยงในตนเองและอาชพ

เปนอยางมาก เพราะ อยางทกลาวไปแลววา ถงไอฟสจะเปนนกดนตรทมความ

สามารถมาก แตประสบการณทางดนตรของเขามกจำากดอยแตในโบสถ ซงทำาให

ไอฟสขาดความคนเคยกบการแสดงดนตรคลาสสคแบบทแสดงกนในหอประชม

ใหญ ๆ อนเปนทสงสนทนของบรรดาเหลาคนมเงนในนวยอรค

ไอฟสรกงานสรางสรรคผลงานดนตรคลาสสค แตเขากลบรงเกยจบรรยากาศ

ในหอแสดงดนตรทเตมไปดวยชนชนสง เกลยดกฎเกณฑและทาทอนรกษนยม

แบบของพารคเคอร เกลยดการไวตวและวางทาอวดเกงของพวกนกดนตรอาชพ

และวาทยกร เกลยดการมอบรางวลหรอเครองลอใจใหกบงานดนตร ดงทเขา

บนทกไววา

“โดยสวนตว ผมเหนวาพวกคนดงหลาย ๆ คนหรอสวนมาก

ทไดรบความนยมลวนแลวแตเปนศตรตวสำาคญของดนตร...

คนพวกนถกทำาใหเชอง จนมหนาทเพยงอยางเดยวคอการ

ขบกลอมโสตประสาทและจตใจของผคน ทำาใหรางกายของ

ผคนผอนคลายจนออนนม ประจบประแจงใหพวกผหญง

ชอบใจ แลวกไดเงนมาใช”

4

ความคดทางการเมอง

William Will คอเพลงทไอฟสเขยนขนเพอรณรงคทางการเมองใน ค.ศ. 1896

โดยใชเปนเพลงหาเสยงใหกบ William McKinley ผสมครตำาแหนงประธานาธบด

ฝาย Republican แขงกบ William Jennings Bryan ซงเปนพวก populist (ผล

คอ McKinley ไดรบเลอกเปนประธานาธบดในป ค.ศ. 1897)

นนเปนขณะทไอฟสมอายได 22 ป และยงไมมแนวคดทางการเมองทชดเจน

Charles Ives 29

(ตามความเหนของ Jan Swafford ผเขยน Charles Ives: A Life with Music)

การแตงเพลงหาเสยงให McKinley นน ดจะเปนไปโดยอตโนมต ตามกระแสความ

นยมของนกศกษามหาวทยาลย Yale สวนมาก และความชนชอบของครอบครว

ทมตอ McKinley

ผลงานของไอฟสทเกยวพนกบแนวคดทางการเมองปรากฏขนอกครงในอก

สบหกปตอมา (ค.ศ. 1912) คอ Vote for Names เพลงสำาหรบเสยงรองกบเปยโน

เนอเพลง (แตงโดยไอฟส) บงบอกอยางชดเจนถงความเบอหนายระบบการเลอกตง

และมมมองทมตอการเมองสหรฐฯ ในแงราย

ไอฟสบอกวาสงทคนอเมรกนควรทำาในการไปเลอกตงกเพยงแคเขาคหา หลบตา

และกามว ๆ ลงไปเทานนเอง

After trying hard to think

what’s the best way to vote I say:

Just walk right in and grab a ballot

with the eyes shut and walk right out again?

ในชวงนนไอฟสยงเขยนงานทมเนอหาทางการเมองอน ๆ ทงแนวคดตอตาน

สงครามโลกครงทหนง (ค.ศ. 1914–1918) และในชวงทศวรรษท 1920 ไอฟสยง

เขยนเพลงรองจำานวนหนงทมเนอหาเกยวกบโศกนาฏกรรมของสงคราม เชน Tom

Sails Away และ Flanders Field เปนตน

อยางไรกตาม เนอหาแงลบอยางในเพลง Vote for Names นนกไมไดหมาย-

ความวาไอฟสปฏเสธระบอบประชาธปไตย เพราะในเพลง Majority (แตง ค.ศ.

1921) ซงจดเปนงานสำาคญและเปนเพลงเปดชดเพลง 114 Songs ของไอฟสนน

มเนอรองขนตนดวยการสนบสนน “เสยงขางมาก” (majority) อยางตรง ๆ วา

The Masses have toiled;

Behold the works of the world!

30

จากขอเขยนจำานวนหนง เราทราบวาสงทไอฟสปฏเสธไมใชตวระบอบประชา-

ธปไตย แตไอฟสปฏเสธระบอบประชาธปไตยแบบตวแทนตางหาก และสงทไอฟส

เรยกรอง (โดยการเขยนบทความ) กคอระบอบประชาธปไตยแบบทางตรง (direct

democracy)

ดงบทความทไอฟสเสนอในป ค.ศ. 1920 (ลงทนพมพและแจกจายเอง) เขา

เรยกรองใหมการแกรฐธรรมนญ และเพมบทบญญตวาดวยการออกเสยงลงประชา-

มต ใหประชาชนมสวนในการกำากบนโยบายสำาคญ ๆ ของรฐบาลโดยตรง

นอกจากนนไอฟสยงถงกบเสนอใหมการจำากดปรมาณของทรพยสนสวนบคคล

อกดวย ซงเรองนเองททำาให Jan Swafford ระบวา ในชวงทศวรรษท 1910 เปนตนมา

นน ไอฟสมความคดทางการเมองทโนมเอยงไปทางฝายซาย

5

พระเจาประทบอยกบเสยงขางมาก !

ในบทความ Charles Ives and the American Democratic Tradition ของ

Michael Broyles วเคราะหเพลง Majority ของไอฟสวา การทไอฟสเลอกเรมตน

เพลงดวยเสยง tone cluster นนเกดจากความจงใจทจะใชเสยงทมตวโนตมาก ๆ

เปนสญลกษณของพลงมวลชน หรอ “the masses”

กลมเสยงหนกแนน หยาบรก (dissonant) และมากไปดวยตวโนต ถกใชแทน

การขบเคลอนของมวลชนตามเนอหาของบทกวทอนแรก (The Masses have toiled)

จากนนไอฟสจงเรมคลคลายดนตรใหมลกษณะเรยบงายมากขน สวยงามมากขน

ตามเนอหาของบทกวทคลคลายไปดวยกน

เรมจากการทมวลชนเรมรจกคด การทมวลชนเรมรองเพลงไปดวยกน ฝนไป

ดวยกน (The Masses are thinking,... The Masses are singing,... The Masses are

yearning,... The Masses are dreaming...)

เสยงดนตรในเพลงนเรมคลคลายจากความสบสนยงเหยงไปสความเรยบงาย

Charles Ives 31

กลมกลนในตอนทาย โดยเฉพาะในสองประโยคสดทายทไอฟสจบเพลงลงดวยการ

quote บทกวของ Robert Browning วา—God’s in his heaven; All will be well

with the world!

โดยคอรดสองคอรดสดทายทไอฟสเลอกใชในการจบเพลงน ยงกลายเปนการ

สง cadence ทเรยบงาย มลกษณะไมผดไปจากดนตรขนบนยม กระทงอาจชวนให

ผฟงหวนคดไปถงดนตรศาสนาในชวงครสตศตวรรษท 19 ดวยซำา

การกระทำาเชนนจงเปนการยอนกลบไปหา “อดต” อนงดงามกงฝนกงจรง ใน

ขณะทเนอรองวรรคสดทายกลบสอถงความเปนไปใน “อนาคต” (All will be well

with the world!) การผสานชวงเวลาทงอดต ปจจบน และอนาคตเขาดวยกน จง

ทำาใหความหมายของเพลง ๆ นอยเหนอสภาวะปกต และกาวเขาสอาณาจกรทเปน

สากล (universal) อนสมบรณ และกวางขวางลมลกกวาทจะเปนเพยงเรองของ

การเมองเทานน

Michael Broyles ยงเสนอวา คำาวา “Majority” หรอ “The Masses” ของ

ไอฟสไมนาจะหมายเพยง “จำานวนคน” หรอ “เสยงขางมาก” ในทางการเมอง แต

มความหมายถง “จตสำานกรวม” ทอาจกนความกวางไปถงจตสำานกสากล (Uni-

versal mind) กวางและลกกวาประเดนทางการเมอง และมแนวโนมทจะแสดงภาพ

ของสงคมทสมบรณแบบในอดมคต (ซงแนวคดแบบน ไมใชเรองแปลกสำาหรบ

ปญญาชนในสมยนน)

ในความเหนของนกประวตศาสตร ความคดทางการเมองของไอฟสสวนหนง

ยดโยงอยกบความทรงจำารวมของชาวอเมรกน (collective memory) ซงหมายถง

ความทรงจำาทมตออดตอนรงเรองของสหรฐฯ ความทรงจำานถกสรางขนผาน

ภาพแทนตาง ๆ จำานวนมาก โดยผานการจดการของหนวยงานทหลากหลาย ทง

หนงสอพมพ ขาราชการ นกการเมอง

ปรากฏเปนความทรงจำารวมของประวตศาสตรอเมรกน ในรปแบบของบนทก

ประวตศาสตรบางสวนเสยว ภาพของผนำาหรอบคคลสำาคญ

และผลงานเพลงดนตรจำานวนมากของไอฟสกแสดงใหเหนวาเขามความประทบใจ

กบความทรงจำารวมเหลานเปนอยางมาก เชนในงาน Piano Sonata No. 2 ทเขา

32

FIG. 05

โนตเพลง Majority ของ Charles Ives (สงเกตการใช tone cluster ในกลองสเหลยม)

ใชชอวา Concord, Mass. อนสอถงตนแบบแนวคด “อเมรกน” ของ Ralph Waldo

Emerson และ Henry David Thoureau หรอทเรยกวากระแส Transcendentalism

(จะกลาวถงขางหนา)

งานของไอฟสหลายชนจงมลกษณะคลายกบเปนงานชาตนยมอเมรกน และ

บางชนยงแสดงความหวนหาถงอดตของนว องแลนด (New England) ซงเชอกน

วาเปนภมภาคตนกำาเนดของระบอบประชาธปไตยในสหรฐฯ เชนงานชด Three

Places in New England สำาหรบวงออรเคสตรา เปนตน

ความหวนหาอดตของไอฟสนเกดขนในทามกลางยคสมยทกำาลงเปลยนผานไป

สความเปนสมยใหมและสงคมอตสาหกรรม ซงในสายตาของไอฟส ลวนนำามาแต

ความเสอมทราม ดงเหนไดจากการทไอฟสรบยายออกจากสถานททเปนเมองอยาง

นวยอรคในทนททเกษยณจากบรษทประกนชวตในป 1930 ขณะอาย 56 ป

และในชวงปลายของชวต ขณะอยอาศยอยางเงยบสงบทบานในเขตชนบทท

Charles Ives 33

Redding เขายงเลกฟงวทยและอานหนงสอพมพโดยสนเชง

การเมองในอดมคตของไอฟสจงไมไดเปนไปในทาง “ฝายซาย” ในแบบท Jan

Swafford วาไวเสยทเดยว ตรงกนขาม ในบางแงมมยงมทาทแบบอนรกษนยมดวยซำา

ดงท Michael Broyles ตงขอสงเกตวา ถงไอฟสจะเปนคนทรงเกยจการกดขขดรด

ของชนชนสงเพยงใดกตาม แตไอฟสกไมนาจะยอมรบแนวคดหลายอยางทรนแรง

สดขวของทางฝายซายได

เชน การทนตยสารฝายซายสนบสนนศลปะสมยใหม (modernism) อยางเตมท

และเผยแพรภาพเขยนหรองานศลปะยวลอทในบางครงหมนเหมตอความอนาจาร

เพราะโดยเนอแทแลวไอฟสยงมความคดอยในกรอบวคตอเรยน และเคยบนทกไว

ในไดอารสวนตววาเขาไมเหนดวยกบงานศลปะภาพโปเปลอยอยางเดดขาด

6

ความโรแมนตกของอดตกาล

Michael Broyles เสนอวา แนวคดทางการเมองของไอฟสนาจะประกอบขน

จากองคประกอบทสำาคญสองสวน โดยทงสองสวนเปนกระแสความคดทกำาลงม

บทบาทสำาคญในสงคมอเมรกนขณะนน คอ 1) แนวคดแบบ Republicanism และ

2) กระแส Colonial Revival Movement

แนวคดแบบ Republicanism ปรากฏในงานของไอฟส ทงขอเขยนและบทเพลง

แสดงความเหนทางการเมองซงเชอมนในเสยงสวนใหญ (อนนำาไปสการละเลยเสยง

สวนนอย) และยงเชอในความกลมกลนของสงคม โดยเหนศลปะทดเปนเครองชวย

ชนำาสงคมไปสความเปนอดมคต การมองโลกในแงด โดยมสามญชนคนธรรมดาเปน

สญลกษณของจตใจทเปยมดวยคณธรรม และความเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคม

ในบทความ Majority (ชอเดยวกบเพลง แตเขยนขนในชวง ค.ศ. 1919–1920)

ไอฟสเสนอทางออกใหแก “เสยงสวนนอย” ในแบบเดยวกบทชาว Republican ใน

ครสตศตวรรษท 18 คด นนคอ

34

1) ยอมตนอยภายใตการนำาของฝายชนะ

2) ยายถนฐานไปอยประเทศอน และ

3) ในกรณทเสยงสวนนอยเรมงอแงหาเรองขวางปาขาวของ เมอนนเสยงสวน

มากจะจดการ “บบคอ” คนเหลานนเอง โดยพวกเสยงสวนมากจะปฏบต

ตอคนดอดงพวกน “ในแบบเดยวกบทชาวนาจดการกบตวสกงค”

ควรทราบวา Republicanism นนมตนกำาเนดมาจากชนชนนำาในครสตศตวรรษ

ท 18 โดยมเปาหมายหลกเพอธำารงสถานะของชนชนตนเอง แตเมอเวลาลวงเขา

ปลายครสตศตวรรษท 19 แนวคด Republicanism กเรมกลายเปนเพยงความเชอ

ไมใชแนวคดหรอวธปฏบตการทางการเมองอยางชดเจนอกตอไป

แบบเดยวกบท Jean Baker วเคราะหไววา ในชวงปลายครสตศตวรรษท 19

ความเปน Republicanism ไดถกปรบแปลงแทรกซมเขาไปในวถชวตแบบอเมรกน

โดยทงน ไมใชในรปของคำาสอนหรอหลกการ แตไดกลายเปนสวนหนงในพฤตกรรม

ของชาวอเมรกนไปแลว

นอกจากแนวคดแบบ Republicanism แลว กระแสของ Colonial Revival

Movement ทไดรบความนยมในระหวาง ค.ศ. 1840–1920 ทภาคตะวนออกเฉยง-

เหนอของสหรฐฯ กเปนสวนหนงของแนวความคดและดนตรของไอฟสดวย

กระแส Colonial Revival Movement คอความเคลอนไหวทตอตานกบสงคม

อตสาหกรรมทกำาลงเตบโตอยางตอเนองในขณะนน โดยความเคลอนไหวนทง

หลกฐานไวมากทสดในรปแบบของสถาปตยกรรม ทมกออกแบบในลกษณะยอนยค

หรอ Neoclassical

และความเกาแกของนว องแลนด (อาณาเขตทางภาคตะวนตกเฉยงเหนอ

ครอบคลมรฐจำานวน 6 รฐ ซงรวมถงรฐคอนเนตทคต บานเกดของไอฟสดวย)

กมกถกใชเปนสญลกษณของความเปน “อเมรกน” ทโรแมนตก

โดยเรองเลาเกยวกบ “การประชมของชาวเมอง” (town meeting) ทมมาแต

ในครสตศตวรรษท 17 ถกถอเปนหมดหมายแรกและเปนสญลกษณของระบอบ

“ประชาธปไตย” ในอเมรกา

Charles Ives 35

FIG. 06

Memorial City Hall ท New York ตวอยางของงานสถาปตยกรรมแบบ Colonial Revival

กระแส Colonial Revival และความคดเกยวกบประชาธปไตยแรกเรมในนว

องแลนด ปรากฏใหเหนในงาน String Quartet No. 2 โดยไอฟสบอกวางานชนน

ตองการสอถง

“ผชายสคน (เครองดนตรสชน) ทนงลงพดคยถกเถยงกน

ทะเลาะกน และสดทายกจบมอกนอยางเงยบ ๆ พากนเดน

ขนเขาไปชมความสวยงามของทองฟา”

ดนตรถกแบงออกเปนสามทอนยอย คอ 1) Discussion (การหารอ) 2) Argu-

ment (ถกเถยง) และ 3) The Call of the Mountains (เสยงเพรยกจากภเขา)

ทงหมดนนเหนไดชดวาเปนภาพของประชาธปไตยในฝนของไอฟส อนเปน

ประชาธปไตยในอดมคตของแนวคด Republicanism

36

ทงทตามหลกฐานทางประวตศาสตรแลว การประชมหรอ town meeting ของ

ชาวเมองนว องแลนดในยคแรกเรมนนหาไดมลกษณะเปนประชาธปไตยแบบใน

อดมคตของไอฟสไม ทงยงเปนเรองของการเจรจาตอรองผลประโยชนของกลม

ชนชนสงเพยงไมกตระกลเทานน

และ myth วาดวยตนกำาเนดของประชาธปไตยในนว องแลนดกเปนสงท “เพง

ถกสราง” ขนโดยนกประวตศาสตรรนหลงในชวงทศวรรษท 1890 ลงมานเอง

7

แนวคด Transcendentalism กบ Concord Sonata

“เพราะชาวอเมรกนนนไดตกตำาลงไปเรอย ๆ จนกลายเปน

พวก Odd Fellow (องคกรภราดาลบ นกายหนงในครสต

ศาสนา) ไปในทสด เราอาจรไดวานเปนคนในนกายนกโดย

เพยงแตดพฒนาการของหนวยงานซงสงกดนกาย และดถง

การแสดงออกอนปราศจากสตปญญา ปราศจากความ

เบกบานของการไดพงตนเอง ดเหมอนวาความใสใจอยาง

แรกและอยางเดยวของเขาในการเกดมาในโลกนน กคอการ

จะไดเหนโรงทานไดรบการซอมแซมดแลอยเสมอ และกอน

ทเขาจะไดรบอนญาตออกไปเรยไรอยางถกกฎหมายเพอ

นำามาเขากองทนสงเคราะหหญงหมายและเดกกำาพรานน

ตวเขาเองกลบอยไดดวยเงนชวยเหลอจากบรษทประกนภย

ซงสญญาวาจะจดงานพธศพใหเขาอยางสมเกยรต”

(ตานอานาจรฐ—Civil Disobedience ของ Henry David

Thoreau เขยนเมอ ค.ศ. 1849 แปลโดยพจนา จนทรสนต)

Charles Ives 37

FIG. 07

Henry David Thoreau

จากขอความขางตน เหนไดชดวานกคดชาว Transcendentalist3 อยาง Thoreau

ไมสนบสนนธรกจประกนชวตอยางแนนอน

เพราะแนวคดแบบ Transcendentalism เนนการพงพาตนเอง และปฏเสธธรกจ

การคาทหวงผลกำาไร แนวคดนเรมตนขนในชวงทศวรรษท 1830 เพอตอตานกบ

ศลธรรมและภมปญญากระแสหลกในสงคมอเมรกนขณะนน นกคดทยดมนแนวทาง

Transcendentalism เชอในการบมเพาะปญญาญาณของปจเจกบคคล เชอมนใน

ความดงามของธรรมชาตและมนษย และมกหลกเลยงการเขาไปของเกยวกบเรอง

เงน ๆ ทอง ๆ

3 บางครงแปลวานกคดเหนอธรรมชาตหรออตรวสย

38

จงเปนไปไดยากมาก ทนก Transcendentalist อยาง Ralph Waldo Emerson

(1803–1882) และ Henry David Thoreau (1817–1862) จะเหนดวยกบการ

ทำาธรกจประกนชวตของไอฟส

แต Sonata No. 2 (สำาหรบเปยโน) ของไอฟสกเปนการอทศผลงานเพลงใหกบ

นกคดชาว Transcendentalism ดวยความตงใจอยางแรงกลา โดยชอของ Emerson

และ Thoreau ยงถกนำามาใชเปนชอทอนทสำาคญทสดของเพลง คอทอนแรก และ

ทอนสดทาย

Sonata No. 2 ของไอฟสมชอรองวา Concord, Mass., 1840–1860 (บางครง

งานชนนจงถกเรยกวา Concord Sonata) ซงหมายถงเมองคอนคอรด (Concord)

ในรฐแมสซาชเซตสอนเปนถนกำาเนดของนกคดชาว Transcendentalist หลายคน

โดยไอฟสไดนำาชอของนกคดจำานวนสชอมาลำาดบเปนชอทอนตาง ๆ ดงน

1) Emerson

2) Hawthorne—หมายถง Nathaniel Hawthorne

3) The Alcotts—หมายถง Bronson Alcott บดา และ Louisa May Alcott

บตร

4) Thoreau

นอกจากกรอบโครงหลวม ๆ และรปแบบทประกอบไปดวยทอนดนตรสทอนแลว

sonata ของไอฟสบทน แทบไมมอะไรเลยทเปนไปในแบบแผน sonata ดงเดม

อกทงการตงชอรองวา Concord, Mass. ซงเปนการบงสถานทนน ยงแสดง

ใหเหนถงแนวคดบางอยาง ซงไปพองกบวธการของนกเขยนหลายคนในชวงปลาย

ครสตศตวรรษท 19 เชน Lev Tolstoi, Thomas Mann และ Marcel Proust

เปนตน

ซงเกยวกบเรองน Leon Botstein อธบายไว ในบทความ Innovation and

Nostalgia: Ives, Mahler, and the Origins of Twentieth-Century Modernism วา

เปนกระแสความนยมในงานวรรณกรรมชวงนน ทตองการสราง “ความทรงจำา

รวม” กบผอาน ผานการบรรยายสถานท หรอเหตการณทางประวตศาสตรตาง ๆ

Charles Ives 39

และสงทไอฟสทำาในงานดนตรกคอการนำาภาพของคอนคอรด แมสซาชเซตส

ซงเปน “สถานท” มาใชในการสรางความทรงจำารวมของผฟง ดงจะเหนวางานอน ๆ

จำานวนมากของไอฟสกมกเกยวพนอยกบการแสดงภาพสถานทตาง ๆ ตวอยางเชน

งานชด Three Places in New England นำาเสนอสถานทสามแหงในนว องแลนด

หรอการนำาเสนอภาพของสวนสาธารณะในนครนวยอรค ในเพลง Central Park

in the Dark เปนตน

และการทไอฟสจงใจระบวาเปนท Concord, Mass. ในเวลาชวงป “1840–

1860” กคอการบอกกบผฟงอยางชดเจนวา sonata บทนตองการแสดง “ภาพของ

อดต” ไมใชภาพของปจจบน

8

Essays Before a Sonata

ไอฟสเขยน Sonata No. 2 ขนในระหวางป 1911–1915 สงทนาสนใจในงาน

ชนนมหลายอยาง เชน ในทอนแรก ไอฟสใชวธบนทกโนตโดยปราศเสนกนหอง

ทำาใหดนตรไมถกแบงออกเปนสวนยอย ๆ ดวยมาตราจงหวะ

อกทงรปแบบของเพลง ยงไมเปนแบบดนตรตะวนตกขนบนยม เพราะขณะท

ดนตรแบบขนบนยมนำาเสนอ “ทำานองหลก” อยางชดเจนในชวงตนเพลง (เพอให

ผฟงจดจำาได) และนำาทำานองหลกนนไปพฒนาใหซบซอนและมสสนทหลากหลาย

ในชวงกลางเพลงหรอทายเพลง แตงานเพลงของไอฟส (รวมถงงานอน ๆ อกหลาย

ชนดวย) จะเปนไปในทางกลบกน

นนคอ ไอฟสมกเรมตนเพลงดวยทำานองทถกพฒนาแลว หรอไมกนำาเสนอ

ทำานองหลกหลายทำานองพรอม ๆ กนอยางกระจดกระจาย (ซงแนนอนวานนยอม

เปนการยากทผฟงจะสามารถทำาความเขาใจไดในทนท) กอนทจะคลคลายความ

ซบซอนลงและปดทายดวยความเรยบงาย ซงรปแบบชนดนมกเรยกกนวา cumu-

lative form

40

FIG. 08

Sonata No. 2 – Concord, Mass., 1840–1860 บางสวนจากทอนท 2 แสดงการใช tone cluster (ในกรอบสเหลยม)

Charles Ives 41

อกทงใน Concord Sonata ทอนทสอง ยงมการใช tone cluster ทครอบคลม

ลมเปยโนจำานวนมากจนมอของมนษยไมสามารถกดได ดงนนไอฟสจงระบให

ผบรรเลงใชแผนไมขนาดยาว 14 ¾ นวในการกดลมเปยโน

นอกจากนน สงสำาคญทสดคอการทไอฟสอางองทำานองเพลงกลบไปหางาน ของ

เบโธเฟนสองชน นนคอทำานองหลกของ Symphony No. 5 และทำานองบางสวนจาก

Piano Sonata Op. 106

โดยทำานองทงสองนจะปรากฏแทรกอยประปรายในทงสทอน โดยเฉพาะทอน

ท 3 (The Alcotts) นน เปนการใชทำานองของ Symphony No. 5 มาเรยบเรยงใหม

ในบรรยากาศทแตกตางไปจากของเดมอยางสนเชง

David Michael Hertz กลาวไวในบทความเรอง Ives’s Concord Sonata and

the Texture of Music วา การอางอง (quotation) กลบไปยงงานของเบโธเฟนมสวน

สมพนธกบแนวคดของ Emerson นกคดชาว Transcendentalism ซงไอฟสอทศ

sonata ทอนแรกใหเปนอยางมาก

เพราะในงานเขยนของ Emerson เคยนำาเสนอแนวคดทวาดวย “การอางอง”

ไวอยางชดเจน เชน ใน Quotation and Originality (1909) เขาถงกบเขยนไววา

“หนงสอทกเลมลวนเปนการอางอง (quotation) และบาน

ทกหลงกเปนการอางองกลบไปหาพงไพรและเหมองหน...

มนษยทกคนคอการอางองกลบไปหาบรรพชน”

(อยางไรกตาม การ quotation เปนบคลกสำาคญในงานของไอฟสมาตงแตกอน

นนแลว ซงจะกลาวถงโดยละเอยดขางหนา)

หลงจากเผชญกบปญหาทางสขภาพอยางหนกจนมอาการหวใจวายในวย 44 ป

(ค.ศ. 1918) นบแตนน สขภาพของไอฟสจะไมกลบมาสมบรณดงเดมอกเลย และ

โรคทบนทอนรางกายของไอฟสไปจนตลอดชวตกคอโรคเบาหวาน (ซงในขณะนน

วงการแพทยยงมองคความรเกยวกบโรคนนอยมาก)

ชวงพกฟนในป 1919 ไอฟสคดลอกและเรยบเรยง Sonata No. 2 ใหมอกครง

42

FIG. 09

Sonata No. 2 ทอนท 3 แสดงการใชเทคนค polytonal มอขวาใชบนไดเสยง B♭ ขณะทมอซายใชบนไดเสยง A♭

เขาตดสนใจหาทางเผยแพรผลงานเพลงนออกสสาธารณะ โดยสงตพมพ Sonata

No. 2 พรอมบทความประกอบขนาดยาวอกเลมหนง (Essays Before a Sonata)

บรรยายความคดเหนทางดนตรของตน อธบายลกษณะและทมาของ Sonata No. 2

Charles Ives 43

FIG. 10

ตวอยางโนตเพลงสวนหนงจาก Concord Sonata แสดงการ quotation จาก Symphony No. 5 และ Sonata Op. 106 ของเบโธเฟน (ภาพจากบทความ Ives’s Concord Sonata and the Texture of Music ของ David Michael Hertz)

บทความชนนแสดงใหเหนถงแนวคดหลายอยางของไอฟส โดยเฉพาะประเดน

ปญหาสำาคญในวงการดนตรขณะนน วาอะไรคอดนตรของชาตอเมรกน? ปญหาน

ทำาใหนกแตงเพลงบางคนหนไปจบบคลกของดนตรอฟรกน-อเมรกน หรอบางคน

กหนไปศกษาทวงทำานองดนตรของพวกอนเดยนแดง ขณะทไอฟสเองกลบไมเหน

ประเดนนเปนเรองสำาคญแตอยางใด

ทจรงไอฟสมองดนตรชาตนยมในแงลบดวยซำา นนคอเขาเหนวาความรสก

“ชาตนยม” นนเปนสงเกาแกพนสมย เปนเพยงอารมณความรสกทมแตจะนำาไปส

การใชความรนแรงและสงคราม

(ดงนน “ความเปนอเมรกน” ในแบบของ Thoreau กลมนก Transcendentalist

และไอฟส จงเปนสงทขามพนลทธชาตนยมไปแลว แตเปนความรสกถงตวตนท

สมพนธกบสงตาง ๆ ทแวดลอมทงในระดบทองถนและในระดบสากลอยางเปยมไป

ดวยความรบผดชอบ)

44

FIG. 11

Ralph Waldo Emerson

ในตอนทายบทความ ไอฟสแสดงความเหนเกยวกบดนตรในยคสมยของเขาไววา

“ความงดงามของดนตร มกถกทำาใหสบสนวาเปนสงท

กลอมเกลาใหผฟงรสกสบายหอยบนเกาออยางผอนคลาย

สมเสยงทคนหจะไมมวนรบกวนเรา ดงนนเราจงหลงคดวา

นนแหละ คอความงาม...เมองานชนใหมไดรบการชนชม

จากผฟงในทนททไดรบฟงครงแรก นนแปลวาคณสมบต

ขนพนฐานของมนคอการเปนดนตรทมอมเมาจตใจของผฟง

ใหงวงงน สงเสพตดนนอาจไมใชสงไรคณคาเสยทเดยว

แตกยากจะใชเปนฐานสำาหรบกาวตอไปขางหนา”

Charles Ives 45

9

ดนตรทไมมใครตองการ (?)

ในป 1919 ขณะทไอฟสกำาลงปรฟโนตเพลง Sonata No. 2 (Concord Sonata)

เขาไดรบแจงวางานเพลง Decoration Day (ทอนทสองของ A Symphony: New

England Holidays) ไดรบเลอกใหบรรเลงโดยวง New Symphony ท Carnegie Hall

ระหวางน วาทยกร Paul Eisler ผรบผดชอบในการกำากบงานชนน ไดตดตอมา

ยงไอฟสเพอขอใหปรบงานใหงายลง ไอฟสตอบปฏเสธ แตเสนอวาจะชวยออกคา

ตอบแทนใหนกดนตรทอาจตองเพมจำานวนครงในการซอม

อยางไรกตาม ในวนซอมจรง ผลปรากฏวาทงวงดนตรแทบจะไมสามารถบรรเลง

เพลงน ไดเลยแมแตทอนเดยว จนสดทาย Eisler ตองยอมแพและกลาวแสดงความ

เสยใจกบไอฟสวาความสามารถของนกดนตรนนยงมขอจำากดอย

ความผดหวงและเสยใจของไอฟสนาจะเปนทคาดเดาได เขาหนกลบมาปรฟงาน

Concord Sonata และเขยนเพลงจำานวนหนงเพมเตม

ตนป 1921 เมองานพมพแลวเสรจ ไอฟสสงทงโนตเพลงและบทความประกอบ

จำานวนหลายรอยชด ไปยงวารสารดนตรจำานวนมาก นอกจากนนยงสงถงอาจารย

สอนดนตรตามมหาวทยาลย หองสมด และผทสนใจดนตรทวไป

โดยทงหมดน ไอฟสระบชดวาไมขอถอลขสทธในงานของตนเองโดยสนเชง ซง

Jan Swafford กลาววา การกระทำาของไอฟสครงนจะทำาใหทางสำานกพมพใหญ ๆ

ตนตระหนกไปอกเปนเวลาหลายสบปทเดยว

บทวจารณ Concord Sonata เรมปรากฏบนวารสารตาง ๆ ภายในเวลาไมนานนก

ซงปรากฏวามเพยงสวนนอยทกลาวชมงานชนน ในขณะทสวนใหญแลวเปนถอยคำา

ตำาหนอยางรนแรง และในบางครงดวยสมเสยงทกราดเกรยว

แตไมวาอยางไรกตาม เสนทางการแตงเพลงของไอฟสไดเปลยนไปนบแตนน

เพราะเขาเรมเปนทรจกของสงคมนกดนตร แมสวนใหญจะเปนไปในแงลบกตาม

ในป 1922 ไอฟสจดพมพงานชด 114 Songs ขนเปนจำานวน 2,500 เลม และ

46

FIG. 12

114 Songs

จดสงไปยงผทเคยไดรบ Concord Sonata มากอน ผลงานเลมนประกอบขนจากเพลง

ทไอฟสแตงสะสมไวนานแลว จำานวน 114 เพลง และถอเปนปรากฏการณทสำาคญ

อยางยง เพราะเปนครงแรกทนกแตงเพลงพมพงานทเตมไปดวยสไตลหลากหลายรวม

ไวในเลมเดยวกน ทงทไพเราะฟงงาย ไปจนถงงานทดลองทแปลกหผคนในสมยนน

และยงเปนเรองนาตกใจพอสมควร เมอพบวาในชวงป 1919–1922 ไอฟส

ใชเงนไปกบการตพมพงานเพลงของตนเองไปมากกวาหาพนเหรยญ (ซงเมอตเปน

คาเงนในป ค.ศ. 1991 หรอ พ.ศ. 2534 แลวคงตกราวหนงลานสแสนบาท)

งานชด 114 Songs เปดเลมดวยเพลง Majority ซงจดเปนเพลงทมลกษณะของ

ดนตรทดลองชนดสดขว และเตมไปดวย tone cluster ในตอนตนเพลง (ดงอธบาย

ไวแลวในหวขอ พระเจาประทบอยกบเสยงขางมาก!)

ซงในเวลาสบปตอมา ไอฟสไดบนทกไววา การทเขาจงใจเลอกใชเพลงนเปนการ

เปดเลม กเพอทจะทำาใหพวกหวโบราณรสกขยาดจนไมกลาทจะพลกหนาถดไปนนเอง

ตอมา ในป 1924 Jerome Goldstein นกไวโอลนผนยมเพลงสมยใหม ไดนำา

Charles Ives 47

Violin Sonata No. 2 ของไอฟสออกแสดงท Aeolian Hall ในนครนวยอรค โดย

จดอยในชดคอนเสรตดนตรแบบ Modernist การแสดงครงนประสบความลมเหลว

โดยสนเชง ผฟงจำานวนมากพากนโหรองแสดงความไมพอใจเมอการบรรเลงเรมขน

เพยงไมนานนก

ไอฟสเปนหนงในผทอยในหอแสดงดนตร เขาจากทนนมาทงทเพลงยงบรรเลง

ไมจบ

สขภาพทไมแขงแรง ผนวกความผดหวงครงแลวครงเลากบผลงานเพลงทไมอาจ

หาทยนไดในวงการดนตร ไอฟสเรมแตงเพลงไดนอยลง

Harmony ภรรยาของไอฟสเลาวา คำาวนหนงในป 1926 หลงจากเธอไดยน

เสยงเปยโนทบรรเลงอยชนบนหยดชะงกอยางบอยครง หลงจากผานความเงยบไป

ครหนง ไอฟสเดนลงมายงชนลางของตวบาน บนใบหนามคราบนำาตา

เขาบอกเธอวาเขาไมสามารถแตงเพลงไดอกแลว เขาพยายามแลวพยายามอก

แตเสยงทกเสยงดจะผดเพยนไปหมด

10

การอางอง (quotation) และการผสานรวมวฒนธรรมสองแบบ

“เพลงสวดของพวกชาวบานและนกสซอประกอบการเตนรำา...

เพลงของพวก Jim Crow4 ไมสามารถทจะเขาถงจตใจ

มวลชน มนไมสามารถทำาใหผคนเกดความรสกสะเทอนใจ

ลกซงไดอยางดนตรทแทจรง เราควรจะฟงแฮนเดลกนให

มากกวาน ทงไฮเดน โมซารต และเบโธเฟนกดวย

4 หมายถงเพลงปอปท Stephen Foster แตงใหคณะนกรองซงไดรบความนยมเปนอยางมาก

ในสหรฐฯ ชวงนน

48

เสรภาพจะนำาเราไปสการทำาลายตวเองนอกเสยจากวาเรา

จะไดรจกกบวฒนธรรมทสภาพกวาน วฒนธรรมทกลมกลน

เปนหนงเดยวกนมากกวาน... เราตองปรบแกความหยาบ-

กรานของเราใหกลายเปนสงทสวยงาม”

ขอความขางตนเปนสวนหนงของบทความทเขยนโดย John Sullivan Dwight

นก Transcendentalist ชาวบอสตนในปลายครสตศตวรรษท 19 (ขณะนนไอฟส

ยงอยในชวงวยรน) แสดงถงความหวงใยในความหยาบกรานของชาวอเมรกน

สวนมากทฟงแตเพลงปอปและไมรจกดนตรคลาสสค

บทความนและปรากฏการณอน ๆ ในชวงเดยวกน แสดงใหเหนถงการแบงแยก

ทชดเจนระหวางดนตรแบบชาวบาน (vernacular music) กบดนตรชนสงแบบยโรป

(cultivated music)

ซงแนนอนวาไอฟส ผซงเตบโตมากบวงดนตรของบดา คนเคยและชนชมกบเพลง

ของ Stephen Foster มาแตเดก ยอมไมอาจตดสนใจเลอกขางฝายหนงฝายใดไดงาย ๆ

ผลทไดคอการหลอมรวมสองสายธารวฒนธรรมเขาไวดวยกน ดงปรากฏเปน

String Quartet No. 1 ทไอฟสเขยนขนในป 1900 (อาย 26 ป) อนนบเปนการ

หลอมรวมวตถดบของดนตรแบบชาวบาน (โดยการ quotation ทำานองเพลงหลาย

เพลง) และลกษณะการเรยบเรยงเสยงประสานแบบดนตรคลาสสคชนดเขาไวดวยกน

การศกษาท Yale กบพารคเคอร แมจะทำาใหไอฟสรสกอดอดกบทาทอนรกษ-

นยมของอาจารยเพยงใดกตาม (โดยเฉพาะเมอพารคเคอรเองมทศนคตในเชงลบ

ตอดนตรชาวบานอยางมาก) แตไอฟสกไดเรยนรขนบการเขยนงานและรปแบบ

(form) ของดนตรคลาสสคอยางหลากหลาย และมทกษะในการจดการงานในแบบ

ดนตรขนบนยมเปนอยางด

ในปถดมา (1901) ไอฟสเขยนงานชนสำาคญอกชนหนงคอ Symphony No. 2

(เรมตนเขยนตงแตป 1897)

สงทไอฟสทำาใน Symphony No. 2 คอการ quote ทำานองเพลงชาวบานจำานวน

มาก เชนเพลง Columbia, the Gem of the Ocean, Camptown Races, Long,

Charles Ives 49

FIG. 13

Leonard Bernstein

Long Ago, และเพลง America the Beautiful ในลกษณะทไมเหมอนตนฉบบเสย

ทเดยว แตเปนการนำามาดดแปลงใหยดยาวซบซอนขน

และในเวลาเดยวกน ไอฟสยงนำาทำานองเพลงสำาคญ ๆ ของนกแตงเพลงชาว

ยโรปมาบรรจไวในงานชนนดวย ทงทำานองหลกจาก Symphony No. 5 ของเบโธเฟน

ทำานองบางสวนจาก Symphony No. 1 ของบราหมส และบางทำานองจากงาน Chorale

ของบาค5

5 อนง งาน Symphony No. 2 นมกถกนำาไปเปรยบเทยบกบงานชนสำาคญคอ Sinfonia ของนกแตงเพลงชาวอตาเลยนลเชยโน แบรโอ (Luciano Berio 1925–2003) เพราะมการใช

quotation จากงานเพลงตาง ๆ ชนดกนอยางหลากหลายแบบเชนเดยวกน แตความจรงกคอ

กวาทแบรโอจะเขยน Sinfonia ออกมากเปนใน ค.ศ. 1969—หลงจากทไอฟสเขยน Symphony No. 2 เปนเวลาถง 68 ปแลว

50

การผสานรวมวฒนธรรมแบบ “อเมรกน” เขากบความประณตพถพถนของ

ดนตรแบบ “ยโรป” หรอการผสานรวมวฒนธรรมแบบชนชนลางเขากบชนชนสงน

ไดกลายมาเปนบคลกทสำาคญ (สวนหนง) ในดนตรของชารลส ไอฟสนบแตนน

(แมวาในเวลาตอมา เมออายมากขน ไอฟสจะมองการผสมเพลงอเมรกนเขา

กบเพลงคลาสสคนวาเปนเพยง “bad joke” กตาม)

อกหาสบปถดมา ในวนท 22 กมภาพนธ ค.ศ. 1951 symphony ไดรบการ

บรรเลงภายใตการกำากบของ Leonard Bernstein (1918–1990) และสงผลใหนก

วจารณดนตร Virgil Thomson เขยนบทความลงในหนงสอพมพ New York Herald

Tribune กลาวแสดงความชนชมยกยอง Symphony No. 2 เปนอยางยง ดงขอความ

บางสวนวา

“ทงการเรยบเรยงเครองดนตร การประสานเสยง และ

ทวงทำานอง symphony บทนมทงความสงางามและเรยบงาย

มนพดถงวถชวตแบบอเมรกนดวยความรก ดวยอารมณขน

และศรทธาทลกซง

ไมตองสงสยเลยวานคองานศลปะทแทจรง”

11

สแสงสวาง

เดอนกรกฎาคม ค.ศ. 1927 ไอฟส (ขณะอาย 53 ป) ไดรบจดหมายเชญชวน

สมครเปนสมาชกวารสารดนตรสมยใหมรายสามเดอนชอ New Music Quarterly

ซงดำาเนนการจดทำาและบรรณาธการโดยเฮนร คาวเวลล (Henry Cowell 1897–

1965) นกเปยโนและนกแตงเพลงหนมวย 30 ป ซงไอฟสทำาการตอบรบและ

สมครสมาชกวารสาร

Charles Ives 51

New Music Quarterly เปนวารสารทตงขนเพอตพมพ score (โนตเพลง)

สมยใหม เพอเผยแพรและศกษาคนควารวมกนระหวางผทสนใจดนตรสมยใหม

แตหลงจากทวารสารลงพมพ score ชนแรกของคารล รกเกลส (Carl Ruggles

1876–1971) เพลง Man and Mountains ผลปรากฏวาสมาชกจำานวนครงหนง

ขอยกเลกสถานะในทนท ขณะทไอฟสกลบขอสมครตออก 25 เลม

เฮนร คาวเวลลเปนคนรนใหมทคบหากบนกดนตรสมยใหมดวยกนอยางกวาง

ขวาง เขากอตง New Music Society ขนทซาน ฟรานซสโกในป 1925 และจดการ

แสดงดนตรสมยใหม ซงบรรเลงผลงานของนกแตงเพลงรนใหมเชนเอดการด วาเรส

(Edgard Varèse 1883–1965) ลโอ ออรนชไตน (Leo Ornstein 1893–2002)

และอารโนลด เชนเบรก

ในทางการเมอง คาวเวลลศรทธาในระบอบสงคมนยม ซงกไมแตกตางไปจาก

ศลปนสมยใหมจำานวนมากในนวยอรคขณะนนทสวนใหญแลวลวนสมาทานแนวคด

ทางฝายซาย6

ในป 1927 คาวเวลลกบวาเรส (วาเรสเปนนกแตงเพลงชาวฝรงเศสทอพยพ

มาอยสหรฐฯ) รวมกนกอตง Pan-American Association of Composers ขนท

นวยอรคและพยายามผลกดนใหเกดวารสาร New Music Quarterly

นาเชอวา คาวเวลลเคยไดยนชอเสยงของไอฟสในฐานะนกแตงเพลงมากอนแลว

เนองดวยกอนหนานนเพยงครงป (ในเดอนมกราคม) ผลงาน Symphony No. 4

(สองทอนแรก—แตงระหวางป 1910–1916) ของไอฟสเพงไดรบการบรรเลงท

Town Hall ในคอนเสรต Pro Musica International Referendum (ซงผลทไดรบ

คอความออฉาว)

6 สนนษฐานวาเรองน ไมนาจะสมพนธกบแนวดนตรสมยใหม—ซงยงยากซบซอนและไมใชของ

“มวลชน” ทวไปในความคดของนกสงคมนยมแน ๆ —แตนาจะสมพนธกบบคลกและแนวทางการ

ทำางานของศลปนสมยใหมสวนมาก ทมลกษณะกาวหนาและชอบทาทายความเชอเดม ๆ ของ

สงคมมากกวา

52

FIG. 14

เทคนค polyrhythm ใน Three Places in New England ทอนสอง “Putnam’s Camp, Redding, Connecticut” แนวท 1 คอฟลตใชสดสวนจงหวะแบบ 5 พยางค แนวท 2–3 โอโบและคลารเนตใชแบบ 3 พยางค แนวท 4 คอบาสซนใชแบบปกต

และคาวเวลลกนาจะเคยไดยนเรองธรกจและสถานะทางการเงนของไอฟส

มากอนเชนกน ดงนนเมอพบวาไอฟสสงซอวารสารลวงหนาอก 25 เลม คาวเวลล

จงไมรรอทจะขอความอปถมภทางการเงนจากไอฟสทนท

ซงผลทปรากฏตอมาคอ New Music Quarterly สามารถดำาเนนการพมพฉบบ

Charles Ives 53

ตอไปไดโดยการอปถมภจากไอฟสเปนเงนคาใชจายถงหนงในสาม ซงการอปถมภน

เปนไปอยางลบ ๆ และตอเนองยาวนานถงสามสบป กอนทวารสารจะหยดตพมพ

เมอไอฟสเสยชวต

ผลงานทอน Comedy จาก Symphony No. 4 ของไอฟสไดรบการตพมพลง

วารสาร New Music Quarterly ในเดอนตลาคม ค.ศ. 1928 (อยางคอนขางยงยาก

และลาชา เนองจากชางแกะแบบพมพหลายรายปฏเสธทจะแกะแบบงานใหไอฟส)

เกยวกบเรองนมเหตนาขนตรงทคาวเวลลตพมพงานของไอฟสลงในวารสาร

พรอมกำากบลขสทธ (copyright) ลงไปดวย เลากนวาเรองนทำาใหไอฟสโกรธมาก

และเดนทางไปพบกบคาวเวลลทนทเพอสงใหถอนลขสทธออกจากงานเพลงของเขา

คาวเวลลเลาวาวนนน ไอฟสเดนเขามาในหองเขาดวยใบหนาแดงกำา เหวยง

ไมเทาไปมา ขณะพดวา

“ทกคนทตองการเพลงเพลงนจะตองไดอยางทเขาตองการ!

แลวถาใครอยากคดลอกหรอตพมพเพลงนซำากยอมทำาได!

ดนตรนไมไดมไวหาเงน แตมไวใหคนไดรจกและรบฟง”

นบแตนน งานของไอฟสกไดรบการแสดงบอยขนในหลาย ๆ เมอง ภายใตการ

จดการของ Pan-American Association of Composers กลาวไดวาในชวง ค.ศ.

1928–1929 ชอของไอฟส ในฐานะนกแตงเพลงสมยใหมเรมเปนทรจกในสงคม

แลว และยงถกจดอยในระนาบเดยวกบนกแตงเพลงคนสำาคญอน ๆ เชนเชนเบรก

สตราวนสก (Igor Stravinsky 1882–1971) และฮนเดมธ (Paul Hindemith

1895–1963) เปนตน

หลงจากเกษยณตวเองออกจากธรกจประกนชวตในเดอนมกราคม ป 1930

ในเดอนกมภาพนธนนเอง งาน Three Places in New England กถกปฏเสธทจะ

นำาออกแสดงโดยกรรมการระดบสงของ International Society of Contemporary

Music ทงทกอนหนาน ไดมการตกลงกนแลว วาจะนำาออกแสดงในเดอนมกราคม

ค.ศ. 1931

54

FIG. 15

Charles Ives และภรรยา

เหตการณนทำาใหไอฟสตดสนใจออกเงนคาแสดงเองทงหมด และใน ค.ศ. 1931

Three Places in New England กไดรบการบรรเลงภายใตการควบคมของวาทยกร

นโคลส สโลนมสก (Nicolas Slonimsky 1894–1995) หนงในกลมมตรสหาย

ของคาวเวลล โดยทงหมดน ไอฟสเสยคาใชจายคดเปนเงนใน ค.ศ. 1991 หรอ

พ.ศ. 2534 ถงราวสามแสนหกหมนบาท

เสยงตอบรบจากการแสดงครงนเรยกวาไมเลวนก และในเดอนมถนายนป

เดยวกน ภายใตการดำาเนนงานของ Pan-American Association of Composers

และเงนทนของไอฟส งาน Three Places in New England ไดเดนทางไปแสดงยง

กรงปารสพรอมดวยวาทยกรสโลนมสก การบรรเลงในครงนนไดรบคำาชนชมและ

บทวจารณจำานวนมากจากนกวจารณชาวฝรงเศส

แตในจำานวนน กลบมนกวจารณผหนงเขยนไปในทำานองวา ไอฟสนาจะไดรบ

อทธพลจากงานของเชนเบรก ซงทำาใหไอฟสรสกไมพอใจเปนอยางมาก ในจดหมาย

Charles Ives 55

ทเขาเขยนไปถงผเกยวของรายหนงในเวลาตอมา ไอฟสบนถงคำาพดของนกวจารณ

ผนวาไรความเปนธรรม เพราะในความเปนจรงแลว ในขณะทแตงเพลงน เขาไมเคย

ฟงงานดนตรของเชนเบรกมากอนเลยแมแตครงเดยวในชวต

12

เสยงเพลงแหงสกลจกรวาล

การพงทลายของตลาดหลกทรพยในสหรฐฯ เมอป 1929 สงผลสะเทอนถงงาน

ดนตรสมยใหมเปนอยางมาก ดงจะเหนไดจากการทนกแตงเพลงสมยใหมแทบไมม

พนทแสดงงานเลยในชวงทศวรรษท 1930

การขาดเงนสนบสนนจากผอปถมภอยางแตกอน สงผลใหวงดนตรตองหารายได

จากผฟงใหมากทสด ในชวงนเอง ทเพลงของนกแตงเพลงสมยใหมชาวอเมรกนเรม

เปลยนทศทาง นกแตงเพลงจำานวนมากหนไปทำางานดนตรทเรยบงาย ไมซบซอน

เพอใหถกใจผฟงมากขน โดยดนตรในสไตลนถกเรยกวาดนตรแบบ “Americana”

ดนตรแบบ Americana หมายถงการกลบไปหาดนตรพนบานอเมรกน ซงรวม

ความไปถงดนตรโฟลค คนทร และบลส นกแตงเพลงทสำาคญในยคนมตวอยาง

เชนรอย แฮรรส (Roy Harris 1898–1979) เวอรจล ธอมสน (Virgil Thomson

1896–1989)

หรอกระทงแอรอน คอปแลนด (Aaron Copland 1900–1990) เจาของเพลง

ประกอบบลเลตยอดนยมเรอง Billy the Kid และ Rodeo—ซงในชวงกอนหนานน

ไมกปยงถอเปนนกแตงเพลงหวกาวหนา (avant-garde) อยเลยดวยซำา

สวนวาทยกรอยางสโลนมสกซงยงคงยดมนนำาเสนอดนตรสมยใหม กหลกเลยง

การปะทะกบนายทนไมได ดงปรากฏวาการดอรนจะนำางานของเชนเบรกออกแสดง

สงผลใหสโลนมสกถงกบถกปลดออกจากงานใน ค.ศ. 1933 (สภาวการณนจะดำารง

สบเนองไปจนถงทศวรรษท 1950)

ในระหวางนน Concord Sonata ของไอฟสกไดรบการนำาออกแสดงครงแรกใน

56

FIG. 16

Charles Ives

ป 1939 ในหมผฟงจำานวนไมมากนก และไดรบการบนทกแผนเสยงในป 1945

ตอมาใน ค.ศ. 1946 ล แฮรรสน (Lou Harrison 1917–2003) นกแตงเพลง

สมยใหมวย 29 ปผชนชมผลงานของไอฟสไดนำา Symphony No. 3 (แตงระหวาง

ค.ศ. 1908–1910) ออกแสดงท Carnegie Chamber Music Hall และประสบ

ความสำาเรจเปนอยางมากจนเกนความคาดหมาย ซง Jan Swafford สนนษฐาน

วาสาเหตนาจะมาจากการทงานชนนคอนขางฟงงาย จงสามารถเขากบสนทรย-

ศาสตรแบบ Americana ของผฟงในชวงเวลานนไดอยางเหมาะเจาะพอด

ทงหมดนนสงผลใหงานของไอฟสไดรบการจดแสดงบอยขน และในปตอมา

(ค.ศ. 1947) ไอฟสยงไดรบรางวลพลตเซอร จากผลงาน Symphony No. 3 อกดวย

แตไอฟสมอบเงนรางวลครงหนงใหวาทยกรคอแฮรรสน และไมไดเกบสวนท

เหลอไว โดยไอฟสกลาววารางวลนนเปนแคเรองสำาหรบเดก ๆ ไมใชสำาหรบเขา

ตอมาในป ค.ศ. 1951 Leonard Bernstein วาทยกรซงขณะนนเรมมชอเสยง

Charles Ives 57

เปนอยางมากแลว ไดนำา Symphony No. 2 ออกแสดงท Carnegie Hall และไดรบ

เสยงตอบรบเปนอยางด Bernstein กลาวชนชมไอฟสตอสาธารณชนและสอบอย

ครง และขนานนามไอฟสวาเปน “บดาผรเรมดนตรอเมรกน” ซงคำากลาวนเอง

ทจะกลายเปนฉลากตดตรงอยกบชอของไอฟสจนกระทงปจจบน

นาสนใจวาขณะทไอฟสถกแวดลอมไปดวยนกดนตรและนกแตงเพลง Mod-

ernist แหงยคสมย แตกลบเปนการยากมากทจะบอกวาตวตนของไอฟสเองม

ลกษณะเปน Modernist

เพราะถงไอฟสจะชอบทดลองทางดนตรดวยเทคนคตาง ๆ แตไอฟสไมเคย

ใหความสนใจกบความเคลอนไหวของกลม Modernist ในชวงตนครสตศตวรรษ

ท 20 เลยแมแตนอย ไอฟสไมเคยใสใจกบแนวทาง Neoclassicism, Futurism

หรอ Primitivism ซงเปนแนวทางแขนงตาง ๆ ของกลม Modernist

และขณะทชาว Modernist ยกยองศลปนเปนบคคลพเศษทแปลกแยกจาก

สงคม แตไอฟสกลบเหนวาดนตรควรจะเปนสวนหนงของสงคม เฉกเชนเดยวกบ

วงดนตรของชาวบาน ทมชวตชวาอยกบประชาชน

และถงแมวาไอฟสจะคดเหมอนชาว Modernist ทพยายามหลอมรวมดนตร

ชนตำาและชนสงเขาไวดวยกน แตไอฟสเองกไมไดพงพอใจในงานเพลงปอปในชวง

หลงป 1900 ลงมาแตอยางใด นนคอสำาหรบเขาแลว ดนตรชาวบาน (vernacular

music) หมายถงดนตรปอปในวยเดกทเขาคนเคย ไมใชดนตรปอปในยคใหม

โดยเนอแทแลว เราอาจกลาวไดวาแนวคดและความเชอของไอฟสมลกษณะ

โรแมนตก แตเขากไมไดมองโลกในแงรายแบบพวกโรแมนตกนยมทหลงใหลใน

โศกนาฏกรรม ความโรแมนตกในแบบของไอฟสดเหมอนจะหมายถงความงามท

ลลบ จบตองไมได และวนเวลาในอดตอนสขสงบทลวงผานมาแลว

ในบนปลาย ไอฟสใชชวตอยางสงบในบานชนบททเรดดง (Redding) ดจเดยว

กบ Henry David Thoreau ทบงวอลเดน

ไอฟสเสยชวตเมอวนท 19 พฤษภาคม 1954 โดยทงผลงานชนสดทาย Uni-

verse Symphony ไวในรปของกระดาษราง (sketch) จำานวน 39 แผน โดยไอฟส

ไดเรมเขยนงานชนนขนตงแตป 1915

58

และดวยการจงใจปลอยทงไวในลกษณะทไมมวนจบ งานชนนของไอฟสจงเปน

สงทขามพนคำาวาดนตรในความหมายทว ๆ ไป กลายเปนอภปรชญาทมงแสดง

ความลกซงและเรนลบอนไมมทสนสดในอาณาจกรแหงเสยงเพลง

ในบนทก ไอฟสบอกวาเขาจนตนาการถง Universe Symphony ทวงออรเคสตรา

ขนาดใหญหลายวงจะไดรบการบรรเลงอยในหบเขาและเนนเขาหลายแหง ทามกลาง

ธรรมชาต ตรงโนน ตรงน

ไอฟสฝนวา Universe Symphony บทนจะสามารถบรรยายถง

“จดกำาเนดอนเรนลบของสรรพสง... ววฒนาการของสรรพ

ชวตในธรรมชาต และวาดวยมนษยชาตจากรากฐานอน

ยงใหญของชวตไปสนรนดรภาพแหงจตวญญาณ...”

Afterword

เมอพบเหน “ความพเศษอนยงใหญไพศาล”

ของโลกดนตร

— ธเนศ วงศยานนาวา —

Afterword 355

Intellectual, artistic music is becoming very rare lately.

Toru Takemitsu

“นกแตงเพลงอเมรกนสมยนนสวนใหญลวนตองผานการชบตวจากยโรปมากอน

ทงสน” นเปนประโยคทอยในวงเลบของอตภพเมอกลาวถง Haratio Parker

อาจารยของ Charles Ives ท Yale University การ “ชบ” ตวทยโรปเปนเรองปกต

ของสงคมอเมรกนโดยเฉพาะอยางยงในปลายศตวรรษทสบเกาเมอการศกษาระดบ

มหาวทยาลยขยายตว แตการศกษาระดบสง ๆ ของมหาวทยาลยในอเมรกานนยง

ไมแพรหลายหรออาจจะกลาวไดวายงไมม การศกษาในระดบสงกตองขามนำาขาม

ทะเลไปเรยนกนในยโรป โดยเฉพาะอยางยงเยอรมน (ถงแมวาในศตวรรษทสบเกา

ปารสจะเปนเปาหมายสำาคญมากกวาเบอรลนในสายตาของพวกอเมรกน แตคา

ใชจายทเยอรมนถกกวา)

เนองดวยวาเยอรมนพฒนาประเทศและมหาวทยาลยไปอยางรวดเรว มหาวทยาลย

เปนกลไกสำาคญของรฐสมยใหมของเยอรมนในการพฒนาประเทศ ความสำาเรจ

ของมหาวทยาลยในเยอรมนกลายมาเปนตนแบบของมหาวทยาลยในหลายตอหลาย

ประเทศ เชน ญปน สหรฐอเมรกา เปนตน สำาหรบสหรฐอเมรกาในชวงปลาย

ศตวรรษทสบเกากรบแนวทางมหาวทยาลยแบบเยอรมน เชน University of Chicago

และ John Hopkins University เปนตน แมกระทงมหาวทยาลยเกาแกมาก ๆ ของ

สหรฐอเมรกากตองปรบเปลยนตามแบบเยอรมน ในขณะเดยวกนบทบาทของ

ศาสนาในมหาวทยาลยกคอย ๆ เรมหมดบทบาทเมอมหาวทยาลยตองตอบสนองตอ

ความตองการของระบบทนนยมมากกวาจะเปนเพยงแครฐประชาชาต (nation-state)

ในปลายศตวรรษทสบเกาททกสงทกอยางเรมชดเจนมากขนในเรองของการ

เปลยนแปลงครงใหญ ไมวาจะการเปนจกรวรรดนยมของเยอรมนและโดยเฉพาะ

อยางสหรฐอเมรกา การหนมาเปนพนธมตรกนขององกฤษและฝรงเศสหลงจาก

รบกนมาตงแตศตวรรษทสบสาม พลงของฝายคอมมวนสต สงคมนยม พลงของ

กรอบคดววฒนาการภายใตวถชวตทเครงบางไมเครงบางของวถชวตแบบวคตอเรยน

356

พลงการเคลอนทของรถยนต ภาพยนตร เปนตน

ผลงานอตภพสอดแทรกความคดทสะทอนเรองราวทนอกกรอบของดนตร เชน

“...เชอมนในเสยงสวนใหญ (อนนำาไปสการละเลยเสยงสวนนอย) และยงเชอมน

ในความกลมกลนของสงคม” โดยสงทเสยงสวนนอยจะทำาไดตามความคดของ

Charles Ives อนเปนกรอบคดทเชอแบบ Republican ของศตวรรษท 18 กคอ

“1. ยอมตนอยภายใตการนำาของฝายชนะ 2. ยายถนไปอยประเทศอน 3. ใน

กรณทเสยงสวนนอยเรมงอแงหาเรองขวางปาขาวของ เมอนนเสยงสวนมากจะ

จดการ ‘บบคอ’ คนเหลานนเอง โดยเสยงสวนมากจะปฏบตตอคนดอดงพวกน

‘ในแบบเดยวกนกบทชาวนาจดการกบตวสกงค’”

ผลงานของอตภพใหภาพทางวฒนธรรมทไมไดเปนแบบโลกสชมพตามแบบท

พบเหนกนไดในจตวทยาบวก (positive psychology) แตกลบช ใหเหนถงความ

ซบซอนของอะไรอน ๆ ทไมใชดนตร เชน “การเจรจาตอรองผลประโยชนของกลม

ชนชนสงเพยงไมกตระกล” ไมใชประชาชนยากจนหรอคนธรรมดา ๆ ทมบทบาท

ในการสรางเสรประชาธปไตยของอเมรกา

ดนตรกเหมอนศลปะอน ๆ อกเปนจำานวนมากทยากจะหลกหนเรองของความ

สมพนธทางชนชนไปไดยาก ศลปะไมวาจะเปนแขนงไหนไมมศลปะทรกประชาชน

คนจนแบบถงขนอยกนกบคนยากจนหรอเลอกเอาคนจนเปนผวเปนเมย ความเปน

คลาสสคหรอ classicus กบงบอกในรากศพทของตวมนเองอยแลวทแสดงถง “ชนชน”

class พลงแหงความเปน classicus กตองเผชญกบการทาทายจากพลงทางการเมอง

แบบสงคมนยม คอมมวนสต และรฐประชาชาตทอำานาจอธปไตยเปนของประชาชน

การขยายฐานไปสประชาชนหรอ populus/populai ในความหมายแบบยคกลางกคอ

“คนจน” นนกดจะเปนสงทหลกเลยงไดยาก โดยเฉพาะอยางยงเมอความตองการเสยง

เลอกตงและเมอตองการใหคนจนไปตายดวยในสงครามผานระบบการเกณฑทหาร

บรรดาเหลานกประพนธเพลงทปรากฏในหนงสอเลมนสวนใหญเปนพวกทม

ภมหลงและฐานะในแบบ “classicus” มากกวาทจะเปน “populus” ขอยกเวนกอาจ

Afterword 357

จะม เชน Steve Reich เปนตน กระบวนการของการทำาใหผคนจำานวนมากกลาย

เปนกระฎมพ (embourgeoisement) เปนกลไกทมความสำาคญมากในการสรางรฐ-

ประชาชาต โดยเฉพาะอยางยงกระทำาผานกลไกของการศกษา กลไกทางการศกษา

ททำาใหผคนสำานกทกทกงาย ๆ ไปวาการเลอนฐานะเปนสงซงเปนไปได ดวยกลไก

เหลานทำาใหการยอมรบวถแหงชนชนนำา (ไมวาจะสรางขนมาใหมกบอำานาจของ

กระฎมพ (bourgeois) หรอไมกตาม) กยงเปนไปได เชน การฟงดนตรแบบเงยบ ๆ

(แตกใชวาจะเปนทยอมรบ ดงท “เชนเบรกหยดกำากบวงดนตรและหนมาตะโกนใส

ผฟงใหหยดสงเสยงรบกวน...เวเบรนเขยนถงเบรก...เรยกผฟงหยาบคายในเวยนนา

ดวยคำาวา ‘ขยะ’”) เปนตน

วฒนธรรมกระฎมพทเนนถงระเบยบวนย (discipline) อนเปนกลไกสำาคญของ

การปฏบตการของรฐสมยใหม (modern state) นนเปนเครองมอสำาคญทจะกำาหนด

ความแตกตางระหวางวถชวตกระฎมพและอภสทธชน (aristocrat) การบงคบให

มาดดนตรตรงตอเวลา การไมสงเสยงและนงฟงอยางเงยบ ๆ เปนวถทางแหงดนตร

แบบกระฎมพทบงบอกถงความสภาพ แตทำาไมกระฎมพถงตองเงยบ? พวก

อภสทธชนไมไดมวฒนธรรมแหงความเงยบในการฟงดนตร กษตรยและวถแหง

ราชสำานกกอนศตวรรษทสบเกาไมไดฟงดนตรแบบเงยบ ๆ พวกอภสทธชนฟงเพลง

โดยลกไปไหนมาไหนคยกนไดอยางสบายใจโดยไมตองกลวนกดนตรหนมาบรภาษ

วถชวตแบบกระฎมพมอำานาจมากขนหลงสงครามนโปเลยน สถานภาพทมนคง

มากขนดวยการขยายตวของพลงทางการคาและความลมเหลวของวถอภสทธชน

ทำาใหกระฎมพมความมนใจและภาคภมใจในวถชวตของตวเองและความเปนตวของ

ตวเองมากยงขน การเปนกระฎมพเปนสงทไดมาดวยนำาพกนำาแรงหรอทเรยกวา

ไดมาดวยความสามารถ เมอไดมาจากตวเองกหมายความวาพรอมทจะสญไปถาเกด

ความผดพลาด ความระมดระวงกตองมมาก เพราะโอกาสทจะหลนจากบนไดทาง

ชนชนนนเปนไปไดเสมอ กระฎมพจงตองระมดระวง กระฎมพขเกยจไมได กระฎมพ

จงไรซงสทธทจะขเกยจ กระฎมพจงจะตองพสจนตวเองตลอดเวลา โครงการของ

กระฎมพจงเปนโครงการทไมวนจบ ความตองการและแรงปรารถนา (desire) ใน

ตลาดเปนอะไรทตองดำาเนนไปตลอด

358

ถาพจารณาจากกรอบคดของนกสงคมวทยา Richard Sennett แลว สายสมพนธ

ทางการตลาดไมตองการสายสมพนธของมนษยยกเวนมนษยในเชงนามธรรมแบบ

“มนษยเศรษฐกจ” โดยทก ๆ คนกพรอมทจะเปนลกคาทนำาเงนมาให สายสมพนธ

มนษยในตลาดนนไรซงความเปนสวนตว คนทก ๆ คนจงไมสมควรทจะเปดเผย

ตวเองหรอความเปนสวนตว โลกสวนตว (privacy) ของกระฎมพจงมความสำาคญ

การแสดงออกของผคนบนเวทจงเปนการแสดงออกทสำาคญของพลงแหงสภาวะ

ทางจต (psyche) ของกระฎมพ เพราะมใครบางคนทแสดงออกใหกบตวเองใน

ทำานองเดยวกนกบการมตวแทน ถงแมวากระฎมพจะมนใจกบความสำาเรจของตนเอง

แตการแสดงออกนนกยงไมไดมความมนใจวาจะเปนสงทถกตองหรอไม

ดวยความไมมนใจของกระฎมพแตกไมไดมความสมพนธสวนตวและใกลชด

มากพอทจะถามใคร การพงพาสงทไรซงชวตและความสมพนธสวนตวจากตวอกษร

และหนงสอจงเปนสงจำาเปน หรอในปจจบนกเปนอนเตอรเนท กระฎมพจงตองการ

หนงสอแนะนำาสารพดแบบเพอจะไดปฏบตตวไดโดยไมตองกลว เชน หนงสอแบบ

“how to” หรอจะเปนจดหมายถามตอบในหนาหนงสอพมพจงเปนสงทพบเหนได

ตลอด นอกจากนนกจะเหนไดจากปญหาวาเมอใดจะทำาอะไรในงานสาธารณะตาง ๆ

เชน ในการฟงดนตรเมอใดควรจะตบมอ เพราะถาตบผดกจะขายหนาและเปนท

นาอบอาย เปนตน การวางเฉยทปรากฏออกมาดวยความเงยบซงถกผลกดนดวย

ความกลวนนเปนพนฐานสำาคญของการดำาเนนชวตของกระฎมพทสถานะทางชนชน

ไรซงความแนนอน

วฒนธรรมแหงความเงยบทดำารงอยในการฟงดนตรดำาเนนไปพรอมกบวฒน-

ธรรมความเงยบในหองสมดอนเปนวถของการอานหนงสอเงยบ ๆ วถแหงการอาน

หนงสอเงยบ ๆ ทมบทบาทสำาคญตอการพฒนาสำานกแหงความเปนปจเจกชนนยม

(individualism) ความเปนปจเจกชนทจะตองไมไปกระทบกระเทอนตวตนของคน

อน ๆ ความเงยบแสดงใหเหนถงสนทรยะของความเปนตวตนของกระฎมพทม

ความสามารถทจะควบคมตนเอง ใครทไมเงยบแสดงใหเหนวาไรซงความสามารถ

ในการควบคมตนเอง ความเงยบจงไมเพยงแตเปนทอง (silence is gold) แตยง

เปนเครองมอสำาคญในการประเมนคาความแตกตางกนของมนษยทกระฎมพเชอวา

Afterword 359

เทาเทยมกน ความเงยบทำาใหเสยงดนตรสงผานเขาถงอตตา แสดงใหเหนถงสภาวะ

แหงความดมดำาทลกลงแหงอตตา โดยความลกลำาทกระทำาโดยปจเจกชนนกลบนำาพา

ใหปจเจกชนเชอมโยงอตตาเขากบมวลมนษยชาต (humanity) ไดโดยไมตองออก

ไปไหนเฉกเชนเดยวกนกบการอานหนงสอ

ความเงยบของวฒนธรรมกระฎมพทถกลอเลนในผลงานของ John Cage

ความเงยบอนเปนสงทกระฎมพปรารถนาไมสามารถทจะเกดขนไดงาย ๆ ความ

แขงแกรงทางชนชนของกระฎมพนำาไปสการปะทะกนทางรสนยม วถชวต และ

ความคด เปนสงทปรากฏใหเหนเสมอ ๆ เชน เมอใดกตามทมการละเมดเทวรป

อนศกดสทธของกระฎมพ “ความเงยบ” ดงจะเหนไดจากปฏกรยาของ Charles

Ives, Anton Webern ฯลฯ เปนตน ถงแมวานกประพนธแบบเวเบรนจะคดวา การ

นำาเสนอดนตร “ในรปแบบทแจมชดและเรยบงายทสด” คอศลปะบรสทธทอยเหนอ

“อารมณความรสกของผฟง” คอเปาหมายสำาคญ ทงนเพราะในกรอบคดของ

Judeo-Christian จะมอะไรทสงสงไปกวาความเปนนามธรรมและเปนเอกภาพดง

พระผเปนเจาตามกรอบคดแบบเอกเทวนยม (monotheism) นนเปนไมม ผลงาน

ในหนงสอเลมนทงหมดดจะสะทอนกรอบความคดของดนตรนามธรรมทสงสง แต

ยากทจะหามวลชนชนชนตำาทเปนประชากร 99% มากกวา 1% ทไหนทจะม

รสนยมทเปนนามธรรมขนาดนน โดยเฉพาะอยางยงถาคดหยาบ ๆ วาชนชนตำาม

รสนยมทตองการอะไรทเปนรปธรรมจบตองได

สำาหรบ Conlon Nancarrow ผนยมการเมองแบบฝายซายเฉกเชนเดยวกบ

Iannis Xenakis (ผรวมกบพรรคคอมมวนสตเปนฝายตอตานฝายอกษะชวงปลาย

สงครามโลกครงทสอง) นนเหนวา Twelve-Tone “ไปไมรอด…มนเปนทางตน

ไมมทใหไปตออกแลว” แตถงกระนนกดใชวาดนตรของเขาจะเขาถงหมชนชนตำา

เพราะ “อตราเรวของดนตรในแบบทซบซอนมาก ชนดทไมมมนษยคนใดสามารถ

ทจะบรรเลงไดอยางแนนอน” ถงกระนนกดกรอบความคดของการเปนพระผเปนเจา

ทเปนแบบ “unmoved mover” ทไมมวนเปลยนแปลงกดจะเปนเปาหมายทสำาคญ

เพราะสงทตองปฏเสธกคอ “ทกครงทเพลงใดเพลงหนงบรรเลง มนควรจะตองไดรบ

การบรรเลง มนควรจะตองไดรบการบรรเลงทแตกตางกนออกไป” เพราะ “การ

360

บรรเลงดนตรทดแตละครงควรจะ “เหมอนกน” นนกคอควรจะเปนไปตามทนกแตง

เพลงปรารถนา” ถาจะกลาวอกแบบหนงกคอศนยกลางของดนตรอยทผประพนธ

แมวาผประพนธจะตายไปแลวกตาม

ในขณะเดยวกนความตายของรสนยมทางดนตรเปนสงทยงทรงพลงสามารถ

ทจะถายทอดจากรนหนงสอกรนหนงเสมอ แตกใชวาทกคนจะดำาเนนรอยตาม การ

ถกประทวงหรอโจมตวพากษวจารณเพราะไมถกขนบและรสนยมของอกสำานกหรอ

อกพวกหนงเปนเรองปกตมาก จากนกออกแบบสถาปนก Filippo Brunelleschi

มาถง Eduard Manet จนถง Georges Bizet มาส Witold Lutoslawski ตางก

ตองเผชญกบการตอตานผลงานทถกตอตาน ดงนนการวพากษแสดงใหเหนถงการ

ไมใชพวก ในขณะทการรบรางวลแสดงใหเหนวาเปนพวกเดยวกน “คณรบรางวล

ของเรา นนยอมแปลวาคณอยฝายเรา” ความเปนมตรและเปนศตรจงเปนอะไร

ทมความชดเจนมาก วงการศลปะดนตรจงไมไดแตกตางไปจากวงการอน ๆ แมวา

ความใฝฝนอนเหลอเชอทจะเปนแบบพระผเปนเจาจะมอยกตาม ในขณะเดยวกน

กตองไมลมวาในพระคมภรไบเบลพระผเปนเจาเลอกขางเสมอเหมอนกบ “Force”

ในภาพยนตร Star Wars การม “พลงพเศษ” บางอยางแบบ Star Wars อาจจะ

ชวยทำาให “ผฟงในอดมคต” เกดขนได เพยงแตรสนยมในการฟงดนตรไมไดม

ลกษณะทเหมอนกบแบบภายใน “สามตวตน” ระหวางผประพนธเพลงกบผฟงซง

นนกยงตองรวมถงผเลนดวย

สำาหรบในพนทของครสตศาสนา คณตศาสตรทำาอะไรตออะไรไดสารพด เพราะ

สามารถพสจนการดำารงอยของพระผเปนเจากได การดำารงอยของพระผเปนเจาท

สรางใหมนษยเทาเทยมกนแตเมอตองออกจากสวนอเดนพรอมบาปกำาเนดมนษย

กไมมความเทาเทยมกน การปลดปลอยของคอมมวนสตจงเปนการบรรลอดมคต

ของครสตศาสนาทกลบไมมศาสนา Iannis Xenakis เคยเดนบนเสนแบบนเหมอน

กบปญญาชนยโรปในสาขาอน ๆ อกเปนจำานวนมาก โดยอาชพการงานแลวเขาเปน

สถาปนก เขาโดนสะเกดระเบดจากรถถงองกฤษจนทำาใหเสยตาขางซายไปหนงขาง

ผลงานของนกคณตศาสตรและสถาปนกผนสรางความตนตะลงใหกบผคนอยาง

มากดวยผลงาน Metastaseis งานดนตรแบบนนำาพามนษยไปสโลกแหงคณตศาสตร

Afterword 361

ทถกทำาใหกลายเปนสงพเศษดวยการนำาเสนอสงพเศษสากลตาง ๆ เชน Golden

Rule เปนตน กรอบความคดแบบนตอกยำาความสมพนธทเปนหนงเดยวกนกบ

ธรรมชาต เพยงแตกฎเกณฑทางคณตศาสตรตาง ๆ เหลานกลบมเปาหมายอยท

การกาวขามพนอารมณ เมอเปนโลกของธรรมชาตเสนทางของดนตรและเสยงจง

ดจะแยกออกจากกนไมได อยางไรกดนเปนกรอบธรรมชาตทดำาเนนไปไดดวย

หลกคดแบบ Judeo-Christian มากกวาธรรมชาตตามกรอบคดของชนเผาตาง ๆ

ตงแตลาตนอเมรกามาสอฟรกาและปาปว นวกน

แนวความคดธรรมชาตทเปนทเขาใจกนทวโลกจากอเมรกาใตถงปาปว นวกน

กดจะเปนทเขาใจไดยากไมแพกบธรรมชาตในความคดของเหลาปญญาชนทดำาเนน

ความไปดวยกรอบคดแบบ Judeo-Christian ทมนษยอยเหนอธรรมชาตอน ๆ ดงท

ปรากฏอยใน Genesis I: 26-28 ความพเศษทแตกตางจนถงแปลกแยกของความคด

เรองธรรมชาตตามกระแสธารของปญญาชนทแสดงออกโดยเหลานกประพนธเพลง

ทงหลายนนกดจะไมแตกตางไปจากสำานกของเจาอาณานคมทมตอคนพนเมองหรอ

คนชนเผาในอาณานคมตาง ๆ ดนตรของนกประพนธตะวนตกเองกทรงพลงไดผาน

พลงของอาณานคมเฉกเชนเดยวกนกบอะไรอน ๆ ในโลกน

ดนตรมระดบเหลานพรอมเสมอทจะถกทำาใหกลายเปนของดาษ ๆ ทแมกระทง

นกประพนธเองกอดรนทนไมได ดงท Gyorgy Ligeti รสกตอผกำากบอยาง Stanley

Kubrick ผนำาเอาดนตรของ Ligeti มาใชใน 2001 Space Odyssey โดยไมมการแจง

ผประพนธ สำาหรบนกประพนธผสรางดนตรอยางเปนนามธรรมนนเหนวาผลงาน

ภาพยนตรทโดงดงเรองนจงเปนแค “a piece of Hollywood shit” แตนนกเปน

“shit” ทอาจจะเรยกไดวา “hits the fan” ความตองการททำาใหอาณาเขตของดนตร

มความเปนเอกเทศ (autonomy) กทำาใหดนตรไมไดแตกตางไปจากอาณาเขตของ

สภาวะสมยใหม (modernity) ทตางกตองการเปนเอกเทศไมตกอยภายใตอำานาจ

ของการเมองหรอศาสนา ถาจะกลาวอยางงาย ๆ ศลปะไมไดรบใชใครไมวาจะเปน

พระหรอขนนาง โครงสรางทเปนนามธรรมแบบเดยวกนกบคณตศาสตรทแสดงให

เหนถง Rationality นนทำาใหศลปะยงมความเปนอสระ

ในบรรดานกประพนธเพลง Toru Takemitsu กคงจะเปนนกประพนธเพลงจาก

362

ญปนคนเดยวทไมไดอยกบจารตดนตรของเหลานกประพนธเพลงทกลาวมาแลว

ขางตน นอกจากนนเขากไมไดรบการฝกฝนทางดนตรมาแบบเปนทางการ นก

ประพนธเพลงทยงใหญของญปนกยงมคนอน ๆ อก เชน Toshiro Mayuzumi,

Toshi Ichiyanagi เปนตน ภาพลกษณทโดดเดนของญปนทสำาคญกคอเรองธรรม-

ชาต ดนตรของนกประพนธเพลงญปนผนจะเชอมโยงกบธรรมชาต แตธรรมชาต

ในกรอบคดของญปนแตกตางไปจากความเขาใจธรรมชาตภายใตการชนำาแบบ

Judeo-Christian “ดนตรตะวนตกจะเนนในความพรอมเพรยงสมบรณแบบของเสยง

หลายเสยง ทถกนำามาเชอมโยงถกรอยเขาดวยกนอยางละเอยดละออ”

สวนสนทรยศาสตรแบบญปน “เนนทความพเศษของเสยงเพยงเสยงเดยว แต

อยทตวเนอเสยงแท ๆ ของเครองดนตร” “เสยงเครองสายอยางชามเซน (shamisen)...

รบการนยามวาเปรยบประดจเสยงของจกจน” “ดนตรในแบบญปนกลบมแนวโนม

ทจะหลอมรวมตวเองเขาเปนหนงเดยวกน” ธรรมชาตและอตตาตางกถอกำาเนด

มาจากแหลงเดยวกน สนทรยะทมการเชอมโยงหรอนำาไปเปรยบเทยบกนไมไดม

แคในดนตรเทานน แตยงปรากฏในสนทรยะทางธรรมชาตอน ๆ เชน หน เปนตน

ทงน Takemitsu อางถงกรอบความคดสนทรยะญปนทสถาปนกอยาง Arata Isozaki

เรยกวา “สนทรยะการเปรยบเทยบ” (aesthetic analogy) การเปรยบเทยบจาก

สถาปตยกรรม สวนหน ไปจนถงดนตรแสดงถงความเหมอนกนของสนทรยะ

ในสวนของหและตา ในความเหนของนกประพนธเพลงญปนผนจงเปรยบเทยบวา

วงออรเคสตราจงเปรยบเสมอนสวน

ในจารต Judeo-Christian รากศพทของคำาวา natura แสดงใหเหนถงอะไรท

อยขางนอกหรอนอกตวเรา อยางไรกตามกรอบความคดเรอง “nature” นนเปน

อะไรทญปนรบเอามาจากตะวนตกโดยเฉพาะอยางยงเยอรมนและฝรงเศสในชวง

การปฏรปเมจ สำาหรบฝายฝรงเศสกคอ P. Vidal de la Blanche (1845–1918)

แนวความคด “ธรรมชาต” ของญปนจงผสมผสานกบความคดตะวนตกมากขน

เชน ขวความขดแยงธรรมชาตและวฒนธรรม อนเปนฐานคดแบบ Cartesian ท

เปนโครงสรางทางความคดทสำาคญ เปนตน กรอบความคดทาง “ธรรมชาต” ของ

ญปนกเชนเดยวกนกบสงอน ๆ ทผสมผสานกบอทธพลตะวนตก แตความพยายาม

Afterword 363

ทหนกลบไปสอดตเพอรอฟนความบรสทธภายใตพลงของความเปนรฐประชาชาต

(nation-state) ของญปนเองกเปนสงทหลกเลยงไดยาก

สนทรยะทบรสทธผดผองปราศจากสงแปดเปอนเปนแรงปรารถนา (desire) ท

สำาคญ ในอดตสนทรยะเปนเรองทถกมองวาเปนเรองทสมพนธกบชนชน ชนชน

สงฟงดนตรคลาสสค ชนชนกลางทมการศกษาตองการฟงเพลงสบาย เชน Frank

Sinatra ในขณะทชนชนตำากฟงเพลงปอปและลกทง กรอบความคดเรองชนชน

แบบหนงตองฟงเพลงแบบหนงกลบมลกษณะทตายตวเกนไป รสนยมของแตละ

ชนชนแตกตางกนประหนงวาหาจดรวมกนไมไดเลย แตละชนชนมความแตกตางกน

อยางมาก การแบงรสนยมตามโครงสรางทางชนชนแบบนเปนสงทใชไมไดอกตอไป

จากการศกษาในประเทศเยอรมน (และสหรฐอเมรกา) พบวารสนยมทเรยกวา

“omnivores” เปนแนวทางของรสนยมในการฟงเพลงคอฟงไดหลากหลาย ถงแมวา

ในอดตความหลากหลายในรสนยมจะเปนรสนยมของชนชนสง แตรสนยมแบบ

“เสพไดหมด” ขยายตวไปสชนชนอน ๆ ดวย อยางไรกดไมมอะไรทตรงไปตรงมา

หรอดำาเนนไปอยางเปนเสนตรงแบบไมมแยกแตกแขนงขนาดนน เพราะพวกทนยม

ฟงเพลงรอกกมแนวโนมทจะฟงเพลงรอกมากกวาทจะฟงดนตรแบบอน ๆ สำาหรบ

พวกทฟงดนตรแบบทว ๆ ไปกจะฟงเพลงไดไมวาจะเปนคลาสสค เฮาส (House)

ปอป สวนพวกทฟงดนตรแบบทเขาถงมาก ๆ หรอเปนคอฟงเพลงนนกจะฟงดนตร

ทหลากหลาย แตกนยมเพลงคลาสสคและแจสมากกวา สำาหรบพวกนกเรยนท

เรยนทางดนตรนนกจะไมไดจำากดตนเองอยกบเพลงคลาสสค เนองดวยวาสถาบน

การศกษาไดทำาใหดนตรไมไดจำากดอยแคเหลานกประพนธเพลงทกลาวถงไวใน

หนงสอเลมน

ชนชนเองกไมไดเปนตวกำาหนดสำาคญในการฟงเพลงแบบเดม ดนตรคลาสสค

ไมไดเปนเรองชนชนสงหรอดนตรพนบานลกทงเปนเรองของชนชนตำาอกตอไป

การฟงดนตรกลายเปนเรองของการเปดตนเองผานความรในเรองดนตรแนวตาง ๆ

การศกษาและการมความรเรองดนตรจงเปนฐานสำาคญสำาหรบรสนยม การเปด

กวางของสถาบนการศกษา (ดานดนตร) จงดจะเปนตวกำาหนดสำาคญในการสราง

รสนยม สถาบนการศกษาระดบสงเองกมการสรางความเปนสถาบน (institutionalize)

364

ใหกบดนตรทในทายทสดกมกจะหลกเลยงความเปนอนรกษนยมไปไมพน อะไรท

ขดกบศลธรรมของชนชนกลางมไมได ในแงนการลางสงสกปรก (sanitize) ทาง

วฒนธรรมของวถทางวฒนธรรมของชนชนตำา เชน การทำาลายลางหรอเซนเซอร

เรองเพศ เปนตน จงเปนสงทสถาบนนยมกระทำา รสนยมทผานการเซนเซอรจง

เปนรสนยมทชอบธรรมถกตอง ความถกตองชอบธรรมของรสนยมทางดนตรจง

สอดคลองกบวถทางชนชนทชนชนนำายอมรบสงทเรยกกนวาดงาม

หนงสอดนตรเลมนจงจะใหใครอานกไดตราบทยงมแรงปรารถนาในการอาน

หนงสอ ใครจะใครฟง Steve Reich หรอ John Cage กเปนความเพลดเพลนของ

คนแตละคนมากกวาทจะปลอยใหเปนแคเรองของสถาบนการศกษาดนตรและ

ธรกจดนตรเปนผกำาหนด ผบรโภคในฐานะพลงของตลาดเปนผกำาหนดทสำาคญ

แตกไมใชเรองงาย ๆ ทจะทำาใหดนตรขาดมตของธรกจไปในโลกทพอคาเปนผนำาโลก

ในดานตาง ๆ