20 | E DIEL | 7 GUSHT 2011 | WWW.REVISTAMAPO.COMREVISTASPECIALE

Mesdheu përveç se djep i qytetërimeve, sot është edhe vendi ku numërohen më shumë lloje të faunës nënujore në Botë. Por, nga ana tjetër: Biodiversiteti i llojeve në Mesdhe, sipas shkencëtarëve është më i rrezikuar se në çdo det tjetër të botës. Ashtu si merret me mënd fajtori kryesor në të gjithë këtë histori është vetë njeriu. Kohët e fundit po punohet shumë dhe për eksplorimin e botës nënujore shqiptare, falë ekspeditës kërkimore shkencore, të organizuar nga RPM Nautical Foundation dhe ekipi shqiptar i arkeologjisë.

Studiuesit kanë konstatuar se në Mesdhe peshqit përbëjnë vetëm një pjesë të vogël të llojeve në det, që kompletojnë vetëm dymbëdhjetë për qind. Kurse, një kuotë shumë më të madhe, sipas tyre, përbëjnë krustacet me 19 për qind dhe molusqet - kërmillat dhe gjarpërinjtë e ujit me 17 për qind. Besohet se janë mbi rreth 230.000 llojet që gjallojnë në detin Mesdhe.

Ndërkohë Ekspedita kërkimore shkencore e organizuar nga RPM Nautical Foundation dhe ekipi shqiptar i arkeologjisë tashmë i kanë shtrirë kërkimet e tyre edhe në zonën e Karaburunit dhe ishullit të Sazanit. Krahas zbulimeve të rëndësishme të anijeve historike po zhvillohet paralel edhe një dokumentim dhe fotografim i të gjitha gjallesave ujore që hasen përgjatë bregut shqiptar.

Katalogimi dhe krijimi i arkivit të këtyre të dhënave bëhet nga Qendra Shqiptare e Kërkimeve Detare, e cila po përgatit edhe një botim fotografik mbi të gjitha speciet e hasura deri me tani.

Specialisti i biologjisë detare Derek Smith nga Universiteti i Washingtonit ka disa vite që i është bashkangjitur ekspeditës arkeologjike me synimin për të mbledhur sa më shumë të dhëna mbi speciet dhe anomalitë detare që aparaturat e anijes amerikane Herkules hasin gjatë studimit të tyre. Gjithsesi Derek Smith dhe zhytësi tjetër i ekspeditës Howard Phoenix sjellin për publikun shqiptar, për herë të parë imazhe nga gjallesat që janë pjesë e detrave tanë.

MAPO po boton të ilustruar disa prej këtyre lloje gjallesash që jetojnë në Detin Mesdhe, të marra falë fotografive, realizuar nga Derek Smith, Howard Phoenix, RPM Nautical Foundation dhe Qendra Shqiptare e Kërkimeve Detare.

Bota shqiptare e nënujitBiodiversiteti i Mesdheut është nga më të bukurit, por ndërkohë dhe nga më të rrezikuarit në botë. Për shkencëtarët s’ka asnjë dyshim: “Aktiviteti i njeriut” në Mesdhe është shkaktari kryesor për rrezikimin e florës dhe faunës detare

Një Yll Deti Blu (Coscinasterias tenuispina) ka gjetur një vakt me këtë lloj krapi White (Diplodus sargus). Gaforrja Spider (Maja crispata) i është bashkuar atij për sillë. Ylli i detit shpesh riprodhohet duke u ndarë në dy pjesë, secila pjesë në kërkim të armëve të reja.

Kur kjo Gaforre Vetmitare Mesdhetare (Dardanus calidus) rritet shumë dhe del nga guacka, ajo e braktis atë dhe gjen një tjetër. Sytë e tyre arrijnë të shikojnë deri në 360 gradë.

Pink Flatworm (Prostheceraeus roseus) ose Krimbi i Gjerë Rozë është shumë i përhapur në Mesdhe. Është një specie që është edhe mashkull edhe femër njëkohësisht.

Këta jargavecë deti leopardin (Discodoris atromaculata) shpesh diktohen teksa rrinë të përqendruar mbi ushqimin e tyre, të ashtuquajturin Sfungjerin e Gurtë (Petrosia ficiformis). Janë gati rreth 20 të tillë syresh në këtë figurë!

Gaforja akrep (Maja crispata) lejon alga të rriten në trupin e saj që e përdor për kamuflazh. Mund të jetë shumë e vështirë për t’i parë ato në habitatin e tyre natyral.

Nga Auron Tare

E DIEL | 7 GUSHT 2011 | WWW.REVISTAMAPO.COMREVISTA | 21SOCIALE E DIEL | 7 GUSHT 2011 | WWW.REVISTAMAPO.COMREVISTA | 23E DIEL | 7 GUSHT 2011 | WWW.REVISTAMAPO.COMREVISTA | 21

Ky Aeolid (Flabellina Babai), ushqehet me hydroits që kanë qelizat thumbues. Ajo është në gjendje të kalojë qelizat thumbues të atyre që ha në trupat e tyre dhe përdorimin e tyre për mbrojtjen e tyre.

Ky (Hypselodoris picta) mund të ketë variacione të ndryshme me ngjyra. ‘Brirët’ në pjesën e përparme janë receptorët kimike të quajtur rhinophores që mund të arrijnë të zbulojnë burimet ushqimore që nga një distancë e konsiderueshme.

Ngjala Moray (Muraena helena) fshihet në vrima përgjatë ditës dhe arrin të dalë vetëm natën për të ndjekur gjuetinë për ushqim.

Peshqit e ashtuquajtur ‘Sy Gjerë’ (Bothus podus) janë në gjendje të ndryshojnë pigmentin në lëkurën e tyre që ata shkrihen me lehtësi me ambientin. Kur ata janë të rinj sytë e tyre janë në anët e kundërta të kokës së tyre. Kur plaken njeri sy rrotullohet në një mënyrë që të përfundojë paralel me tjetrin.

Ky Peshk Blenny Tompot (Parablennius gattorugine) është duke shikuar vetëm kokën e tij mbi shkëmbinj. Ata përdorin krahët e gjoksit të tyre më shumë si këmbët se sa si krahë.

Peshku akrep (Scorpaena porcus) janë nga ai lloj grabitqarësh, që rrinë në pritë dhe presin në kujdes për të sulmuar peshqit më të vegjël që notojnë duke u afruar me gojët e tyre

Koralet Oval Cup (Caryophyllia smithii) si kjo këtu në këtë foto janë të kërcënuar rreth Mesdheut nga humbja e habitatit, rritja e temperaturave të ujit dhe ndotja.

Worms Fire apo krimbat e Zjarrit (Hermodice carunculata) ushqehen me koral polyps dhe të tjerë lloje jovertebrore. Gjembat e bardhë përgjatë anëve mund të shkaktojnë një goditje të dhimbshme nëse preket.

Këta peshq (Chromis chromis) janë të tërhequr nga strukturave vertikale në kolonën e ujit. Ato gjenden zakonisht në grupe të mëdha për mbrojtjen nga grabitqarët.

Edhe pse kjo duket si një lule nënujore, në fakt është thjesht një Tube Spiral (Sabella spallanzanii). Pjesa e sipërme është përdorur për të kapur grimcat e vogla në ujë për ushqim.