1

Primena proprioceptivnog treningakod mladih vaterpolista

Marko D.STOJANOVIĆ

CENTAR ZA ZDRAVLJE,VEŽBANJE I SPORTSKE NAUKECenter for Health, Exercise and Sport Sciences

Deligradska 27, Beograd

www.chess.edu.rs

Proprioceptivni trening= trening Proprioceptora!

• Proprioceptori?• elementi u organizmu koji svakog trenutka

daju informacije o položaju delova tela i tela u celini- kinestetički osećaj (zajedno sa vestibularnim aparatom i čulom vida)

• Ustvari, predstavljaju specifične završetke nervnih ćelija

• Koji su to elementi i kako oni “rade”?

• Fiziologija – ukratko....

www.chess.edu.rs

Dve osnovne vrste :• Mišićna vretena

• Goldžijevi tetivni organi

www.chess.edu.rs

Mišićna vretena

Specijalizovane mišićne ćelije paralelene u odnosu na aktin i miozin

Najviše ih ima u malim mišićima ruku (manipulativni zadaci zahtevaju preciznost)Šalju informaciju o mišićnoj kontrakciji putem gama motoneurona.

www.chess.edu.rs

• Reaguju na mišićnu kontrakciju koncentričnom

kontrakcijom mišića

• Najpoznatiji primer: udarac čekićem ispod patele.

www.chess.edu.rs

GTO

• Goldžijevi tetivni organi su smešteni u tetivama- blizu mišićno-tetivnog spoja.

• Beleži promene u napetosti i brzini napetosti tetive

• Kada nadražaj pređe određeni prag nastaje inverzni miotatički refleks- inhibicija mišićne kontrakcije

2

www.chess.edu.rs www.chess.edu.rs

Važno....

• Iako najvažniji , mišićna vretena i GTO nisu jedini proprioceptori u organizmu !

• Veoma značajni su i mehanoreceptori koji se nalaze oko zglobnih čahura i na krajevima mišićno-tetivnog sistema

• Svi oni zajedno čine mehanoreceptore koji su zaduženi za sticanje osećaja tela i delova tela u prostoru!

www.chess.edu.rs

Dakle…

• Proprioceptori (ili mehanoreceptori) su zaduženi dainformišu mozak o položaju tela i delova tela u prostoru i napetosti mišićnih i tetivnih struktura!

• Detektuju promene u mišićnoj napetosti i velikom brzinom ih šalju u CNS (važno- brzina protoka je oko 100m/s, dakle -brzo!)

www.chess.edu.rs

Zašto trenirati mehanoreceptore?

• Povećanje aktivnosti- bolja koordinacija , tačnost pokreta

• Povećanje generisanja sile u pokretima (biomehaničkaefikasnost)

• Pozitivan uticaj na motoričkasvojstva (agilnost i koordinacija)

• Ipak, ovo su sporedni efekti....

www.chess.edu.rs

1. Rehabilitacija

• Deficit kinestetičkog osećaja nakon povrede (smanjena aktivnost proprioceptora)

• Vraćanje kinestetičkog osećajanakon povrede predstavlja jedanod vitalnih zadataka procesarehabilitacije

• Ponovno povređivanje usled nestabilnosti zgloba uslovljene neuromuskularnom “nepripremljenošću”

www.chess.edu.rs

Povreda zgloba utiče na:

• Mehaničku nestabilnost: povezana sa strukturalnim promenama ligamentoznog aparata I mišića stabilizatora zgloba

i/ili• Funkcionalnu nestabilnost: uslovljena neuromišićnim

deficitom (smanjena osetljivost mehanoreceptora)!• Nestabilnost zgloba (što je opasnost od ponovne povrede)

uprkos dobrom statusu stabilizatora zgloba (mišića, ligamenata, tetiva, zglobnih čahura itd...).

3

www.chess.edu.rs

Dalje• Poremećaj održavanja ravnoteže• Deficit mogućnosti procene

pozicije u povređenom zglobu• Produženo vreme reakcije mišića

na istezanje (dokazano na m.peroneus kod povrede skočnog zgloba- glavni stabilizator zgloba )

• Smanjena snaga mišića stabilizatora

• Smanjena amplituda pokreta• Šta raditi?• Trenirati Mehanoreceptore

www.chess.edu.rs

Šta kažu istraživanja?

• Proprioceptivni trening nakon 6 meseci daje bolju stabilnost kolena nakon operacije u odnosu na standardni trening snage (Risberg i sar, 2007)

• Proprioceptivni trening značajno smanjuje mogućnost od distorzije skočnog zgloba kod odbojkaša (Stasinopulos, 2004)

• Proprioceptivni trening u trajanju od 6 nedelja, na uzorku ispitanika sa poremećajem stabilnosti skočnog zgloba, značajno povećava kinestetički osečaj i smanjuje vreme reakcija mišića stabilizatora (Eils i Rozenbaum , 2001)

www.chess.edu.rs

2. Prevencija• Proprioceptivni trening 2 puta nedeljno po 20 min na

uzorku zdravih mladih fudbalera značajno smanjuje mogućnost od povreda skočnog i kolenog zgloba (Maliu i sar,2004)

• 6 od 9 istraživanja, u trajanju od 1-4 godine, na velikim uzorcima (fudbal, košarka, rekreativci) pokazalo je da visok nivo kinestetičkog osećaja za posledicu ima manju incidencu povređivanja (Hrisomalis ,2007)

• Analiza 154 istraživanja na uzorku adolescentata (12-18 godina) pokazuje da je proprioceptivni trening (uz trening snage i specifično zagrevanje) značajan faktor smanjenja incidence povređivanja (Abernati i sar,2007)

• 6 nedelja treninga aktivne i pasivne propriocepcije značajno smanjuje incidencu povređivanja u sledećih 6 meseci na uzorku zdravih adolescenata (Amari i sar,2005)

www.chess.edu.rs

Kako ?

• Proprioceptivni trening pozitivno utiče na neuromuskularni mehanizam odgovoran za uzajamnu kontrakciju agonista i antagonista

• Time se povećava stabilnost zgloba što smanjuje mogućnost povređivanja

• Povećanje brzine reakcije proprioceptora- brža stabilizacija zgloba usled naglog istezanja (Mihael Štih !!!!)

www.chess.edu.rs

Da zaključimo....• Proprioceptivni trening predstavlja

efikasno sredstvo u rehabilitaciji i prevenciji povreda lokomotornog aparata

• Glavni efekti: povećanje mišićne aktivnosti nakon povrede,poboljšanje međumišićne koordinacije,skraćeno vreme odgovora refleksa na istezanje, poboljšana ravnoteža i koordinacija u prostoru...

• Kod dece: Priprema lokomotornog aparata za kasniji razvoj apsolutne i eksplozivne snage

www.chess.edu.rs

Propriocepcija i vaterpolo

• Ima li značaja?

• Metodika treninga (opterećenje, odabir sredstava)?

4

www.chess.edu.rs

Povrede u vaterpolu

• Malo istraživanja• 57 povreda na 100 vaterpolista godišnje • 48% povreda posekotine na licu• Ostale najučesatlije povrede: rame i lakat,

LBP( lumbalni deo kičme) i koleno ( medijalna strana)

• SAD (1985): 38% igrača prve lige imalo problem sa ramenom

• Rumunija: od 76 povreda najveća incidenca povrede ramena: 50% (2005)

www.chess.edu.rs

Dalje...

• Hrvatska: Povrede ramena– Traumatske (kontakt sa loptom ili protivnikom)

– Prenaprezanje- smanjena stabilnost ramena (sve veći zahtevi u igri sa aspekta energetskih i motoričkih sposobnosti)

– Sledeća povreda po učestalosti- Low back pain syndrome (LBP).

www.chess.edu.rs

Zaključak.. • Česte povrede...

• Sa tendencijom da budu još češće!!!!

• Uglavnom ramenog zgloba i lumbalnog dela kičme

• A gde su POVREDE..

• Tu je i....

• TRENING PROPRIOCEPCIJE

www.chess.edu.rs

Istraživanja

• Za gornje ekstremitete-retka

• Zglob ramena- isti princip kao i za skočni i koleni zglob!!!! (Stoun i sar,1994)

• LBP i TRENING PROPRIOCEPCIJE?

www.chess.edu.rs

Istraživanje Instituta u Kopenhagenu

• Uticaj propriocepcije na LBP sindrom

• Važeći stav u praksi- veća snaga stabilizatora kičmenog stuba= manja mogućnost za LBP

• Istraživanja – bez jasne potvrde

• 40 ispitanika sa LBP, podeljeni u dve grupe

• Jedna radila standardni protokol snaga/izdržljivost, druga proprioceptivni trening

• 2 puta nedeljno po 1 sat, 3 meseca

• Rezultati: obe grupe značajno popravile status , i to jednako!

• Dakle, proprioceptivni trening značajno utiče na LBP sindrom i bez povećanja snage tretiranih mišića!!

www.chess.edu.rs

Metodika proprioceptivnog treninga u mlađim kategorijama

• ŠTA?

• KAKO?

• KOLIKO?

• KADA?

5

www.chess.edu.rs

ŠTA? Vežbe za gornje ekstremitete

www.chess.edu.rs

Stabilizatore trupa....

www.chess.edu.rs

• U mlađim uzrastima mogu se raditi i vežbe za kinestetički osećaj kompletnog tela (zadržavanje statičkih položaja)

www.chess.edu.rs

KAKO?

• Pre svega ne ugroziti sigurnost sportiste

• Proprioceptivni treninzi treba da budu izazovni i zanimljivi

• Temelj progresije odnosi se na izbor vežbi: od sporih prema bržima, od jednostavnih prema složenima, od poznatih ka nepoznatima, od statičkih do dinamičkih,otvorenim i zatvorenim očima.....

www.chess.edu.rs

KOLIKO?

• Vežbe ne izvoditi duže od 10 minuta u kontinuitetu zbog toga što nervno-mišićna razdražljivost opada. Pojedinačni zadaci treba da se izvode u trajanju od 15s do 1‘- 2-3 ponavljanja.

• Proprioceptivne vežbe bi trebalo raditi svakodnevno, a najmanje tri puta nedeljno.

www.chess.edu.rs

Primer nedeljne strukture treningapropriocepcije

• Ponedeljak– Vezbe za ruke

– 3 vežbe ( bilo koja nestabilna površina, npr vaterpolo lopta! )

– 2 serije

– 15s ( progresija)

– Pauza između serija- 45s

– Pauza između vežbi – do 2 min

• Sreda– Vezbe za stabilizatore trupa– 3 vežbe ( mekana površina, na

kolenima ili jednom kolenu dodavanja sa loptom!)

– 2 serije – 15s ( progresija)– Pauza između serija- 45s– Pauza između vežbi – do 2 min

Dve lopte...

6

www.chess.edu.rs

• Petak

– Vežbe za celo telo

– 3 vežbe (zadržavanje statičkih položaja sa smanjenom tačkom oslonca ili statički položaj na nestabilnim podlogama)

– 2 serije

– 15s (progresija)

– Pauza između serija- 45s

– Pauza između vežbi – do 2 min

www.chess.edu.rs

KADA?• Najveći efekat se postiže na početku glavnog dela ali nije isključena

njihova primena i u drugim delovima treninga. • Periodizacija proprioceptivnog treninga u uključivanju sadržaja u

mlađim kategorijama poštuje princip svestranosti- (naročito u FUNdamental periodu!)

Ne zaboraviti

www.chess.edu.rs

Najvažnije u treningu mlađih kategorija....

www.chess.edu.rs

Primena proprioceptivnog treningakod mladih vaterpolista

Marko D.STOJANOVIĆ

CENTAR ZA ZDRAVLJE,VEŽBANJE I SPORTSKE NAUKECenter for Health, Exercise and Sport Sciences

Deligradska 27, Beograd