ا  اور   ا 1 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

تفسیر سورۂ فاحتہ

واز aدلaاب خدری  ری ا  ا  ا      ڈا ت 

)21 1970 ،  رک    ا  Grassy Parkء ،  ا ؤ   ،(

       

﴾ليکچرار جامعه عليميه، ريرسچ اساكلر﴿

www.deenemubeen.com

 ا  اور   ا 2 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

ت )          ع          )ت د

ر   ت   3 ۔١  ۔٢ ل ا  ملسو هيلع هللا ىلص ر داری    6 ری  ۔٣ ت   اور  7 رۂ ے ۔٤   م  8 ا  ۔٥ م  9 ا   ۔٦    و 10  ر  ۔٧    ادا   11 اادی  ۔٨ ذن    11  اور ات ۔٩         ا  12 ن   ۔١٠   ء   ا ے        12 ا  ۔١١     ے        14 ا  ۔١٢ ل ا  ملسو هيلع هللا ىلص ر  ا   14 ق   ۔١٣  ث ا اد  15  اور   ۔١٤    ا   دو ا 16  اور   ۔١٥    ا ا      16 ف  ۔١٦ ت   و   ام    18 اوف  ۔١٧   19 ان ت  ۔١٨  در  اور اس    ف    19 ر  ۔١٩ وۂ     ل ا ہ ملسو هيلع هللا ىلص  ر   20

 ا  اور   ا 3 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

ي م ع داة األمة، والصلوة والسال د مصابيح الظلم و تداء بهدی األÒمة المجت ل السنة لال الحمد هلل موفق أ ين ن سيدنا محمد خاتم النبي ر وأصحاب البررة ن الطا ي آل الطيب ن وع ة والمبتدع بن عبد اهللا قامع الك ين

ن. ام المتق ال :دعب اما

      ا       ں ملسو هيلع هللا ىلص ا م ا         ، زل      آن     ا    ذر    رت     و  ا   ا     ں  ر   ، اس  ح   و    ٴرہ آن      رت       اس 

   ،    ا      ذ    ،  ، ، ر  ، ر  و        ،  ا   دت ،  ق  اا    وں   ا،  صا ، ، ا ا   ل       ، ، آداب د  ر  ، دت، ا

اء اء اور روز   ،      ز   ت ، د ب و  ا ں  ن  ا   ح و          ام ا         ر  ا  وہ    اس ،         ڈا   ت     ۔     ذ    

دری  ری   ا را    “  ا”   ا  ا ،   رت     ا ی(    )ا ب          اس    ا م      ا         ا                 ،    ن   د  

۔         اس  اد  ا

ری   ا     ں          ، اس وا  دورے       ا ؤ    ا  ٢١   1970 ان        ب     ا ن  ی ز  ا     رک    ا  ”    ا “رۂ   ،     

   د   آپ      ب   اس     ا   Audioؤ رت      ت   ”Islam to the Modern Mind“ ہ     رڈ  اور ر ی     و    ۔        م     )Audio( ت ں   دو

   ا     ں   دو      اور       دہ   ا   ۔      ر ار    ا   ور      زا   ذ ر  وہ    م      :  و

۔١               ن  ن ز  آ   ور   ا ۔  ۔٢          ،    ل دار   ،   ت    ا     آ ت  ۔  آ

 ا  اور   ا 4 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

ر آ۔  ٣     ت  آن   آ ن”  ۔“ ا         رات ٤   ال(۔    وا د ۔) ا            ان         اب   ا۔٥ ار ر    د ری            ت  ا       ا      رت    ۔  ہ۔  ٦ رڈ   ۔)Audio (ی  اور  ر     دہ   ا ں  ب دو   ۔٧           ں  ر  د    ب  ۔  ٨          ار د     ال   ا       ب  ی     ،    دی      ط  د ا   ب  ۔  

 ،   ہ  در رڈ   ۔)Audio( ر     ن    ل     ا  ا ب    ہ ٩   رڈ   ر     ف    ب    ر   ا  ا    ) Audio(۔            ا ا  ،   ب 

ل   ر  اور اس    ۔ ا ، ملسو هيلع هللا ىلص            و  اس       ان       م  ور     ا ۔        وا رت د     ت 

۔ ١٠     ت     ب  اور  ، ا    ا   ۔  ع لت ةلامك ة

          ت   وا   ال اور  ا ، د  ا   ورت        م     ریاس    اا اس      س  را ا        اور       ا   د  و   ں    ۔ ان      ازہ   ا     و

  ل  ل   ر  اور ا        وہ ا  آ    و      ملسو هيلع هللا ىلص    واو ن د ر م اور          ا     ری اور آپ   ا    وہ    آ           ، اور اس     

ری   ا    اور اس    ف      ۔   ی     ذات 

    ہ اور ا  وا  وا ، اس      ارش      ر     ۔آ د ر     ؤں   د  ا  ، آ       و    ا   ظ       و    ز   !ا

ن بجاہ النب األ ملسو هيلع هللا ىلصمي ي لطف ربإالرا العمي

      )يدالول و لغ( وز ء2010  25  ،

 ا  اور   ا 5 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

    رۂ  ا  اور  رۂ 

رۂ بسم اهللا الرحم حي ن الر الحمد هلل رب الع) 1(م لم الرحمن الرحي) 2(ن )3(م

يلك يوم الدم عبد وا) 4(ن يا≈ ستعا≈ يا اط اا) 5(ن دنا ال )6( ياط الذ م ان عمت علي ر المغضو ط غ م وال الضا ب علي ل )7(ن

 وا: ن ر     وع    م       ارے”         ں ا ں ن   وا وا ن ر    

 را    را       د       اور            ا  روز ؤں      ا اور           ان    ن   ا         ۔“ان 

 : كلوتن و بنمؤن و ہغتس ونيعتس وہدمح ن هللدمحلا ن ماهللا بذوع ويل ع ا نالمع أآتي سنما ونسف أرو

الہدح و اهللا ال إ إل الن أدش، و لیاد ال فللض نم و لل مضال ف اهللاہد ينم ا ندي س أندش و لكيدا عمحا مالنوما ونبول قبيبطا ونعيفشا ونبيبحا ونيبنو ى وةف كااس الن إيلسر أیذ اللوسر وہدب ةما عقلخ الإرا وشب را بيذن .ةاع السید ين ) :      ت     اور اس    د     اور اس         اس   ،   ں ا م 

ے     اور ا ں  ار        ا   ہ       ا  اور      و      اور ا   ن ر  ا اور اس  راہ د  ا  ،   ل   ا ، اور     وا  راہ د   ے ا اہ     اور     وا اہ       ا

       د ا   ، اور         اس     وہ ا دت        ا      ا      د ارے    رے    ب  رے   ، رے  دار ،  ) ر(رے    رے آ  اور    ں  اس ملسو هيلع هللا ىلص د

           وا  اور ڈر  ی د     ت  م   اور  ں  م ا     ل  ے اور ر  ۔    (

 ا  اور   ا 6 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

ن اهللا وملا﴿:بيب حن شي اىع اهللاالق صلو ئكت ن ع ى النب ا الذاي ط يي منوان ا صلو ا علي وسلمو سل ا ﴾

):    ن    ک       ا    ”: :  ا  اس     درود     اور اس    ا  ن و) ( وا م ! ا، اے ا ب   درود اور  ان  )۔“

م ص الل أ واتدوجوم اللضفأ واتاد السديي س ع≈ارب ولضف ودز ويل عملس ول نسحأ واتدوجوم الف

أ واتدوجومال ي اع ي اهللا ص اهللالوس ردمحا منالوما وندي ساتدوجوم اللمكأ واتدوجوم اللمجأ واتدوجوم الم األعيمي جع ويلع نحال الصہادب ععيمي جع ونموصعم التكئل معيمي جع ونلسرمال وءايبندات : ( م      دار،   داروں  م       ان  زل       اور ب ر م،   درود و اے ا  ) ت(  ، ت وا دہ   ز    ، دہ   ز    ، ف وا دہ   ز    ،   ا    

       اور  دہ  دہ  ز  ز ل ا  ر ب     و رے آ    ،  ں ملسو هيلع هللا ىلص  م   ،   ان    ، ا۔ زل     ر وں    م     اور ا ں  م  م   ، ں  )اور ر

م القديم العظيم: دعا بمأ ي عاي :لقد قال اهللا تبار≈ و

اعوذ باهللا من ال شيطن الر جيم بسم اهللا الرحمن الر حي م

قل ﴿ ن كنتم تحبون اهللا فاتبعوا يحببكم اهللاي ﴾ البيبح الب النلوس رغلب وميظعا النالو م اهللاقدص االش ونيدا الشن مكلذي عنحن ومي . ني

  ل ا  ملسو هيلع هللا ىلص ر داری   

  د   ار    ا  اس    وت    :  آقل ﴿ ن كنتم تحبون اهللا فاتبعوا لكم ذنوبكم ي غ يحببكم اهللا و غفور رواهللا ط حي ﴾)۳۱( م

ب”:  ! اے   دو    !   ر  دو   ؤ ا   دار  ے         ر  دو    ا   ان     وا    اور ا  دے  ہ  رے  ان(۔  “ اور  )٣١: آ: رۂ آل 

 ا  اور   ا 7 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

 دل،: ،   ،    ا  ا      ا          دو،     وی  ی    ت  ت اور ا      ، اس        رے        ن         اور ا      ا ن     آ ۔       دو

د ، ا      ا    ا         ؟ اس    ،    ڑ         ا  اس        ن ر  ا        ن   ا      ا      ،       م   اور ا  ر        ن    ا      ا  

 ا  ،   ر  و               ت     دور ا     ا     ف ا       ر  و    ۔۔۔ ۔      ر  ا  ، !۔۔۔!    ،      ، ا      : (ا      

 وا ا     )وں   ،  ،     ، وہ  ر   ا  اس        ت   ، دی    اور      ود اور ا       اس         اس      ۔ وہ           وہ  د  و   ت   ، ان   

  ر      ا     ل  ن   آ  ا ۔ ا  ) آر(          ت و ری  رہ         ا    وہ       س ر    ا         ح ا   ،ا  دے    ن            رے   

   اس       د  د ، دل اور روح  ا    ا  اس            ن            ا۔          ر  ری      ری      اور ا ا           ا         ر         

 ،    -رت  د   وہ ار لقد خلقنا اال﴿:   ي سان قويم ا حسن )4( ﴾) :”   آد        رت     و-) ٤: آ :رۂ ) (۔“ ا ر   و          ا    اور               ہ

      ۔ ا      اور وہ  ے       وہ اس        ا  ح   اس  ن   ا      ا ؟ ۔       و ، ر   ں  ا

ری  ت   اور  رۂ 

   آن    رف    ح   اس   ذر ت     وا    ذات   ا    ا      ا   ا   ا  الرحمن الرحيم﴿  وہ ﴾ )   وا  ر ن اور         ) وہ د   وہ ار   ی آ الحمد هلل رب ﴿: ۔ دو

الع لم ن ’’: ( ﴾ )2(ن رے  ر  ورد       ں  ا  ) ۔‘‘        د       رہ  ں دو   ‘‘ رب’’  وا   ف ر      اور   وا ورش   ،  وا     ،  وا     ر، ورد      

    ہ۔  ‘‘ رب’’و  اور    وہ   و     ا  د رہ  دو   ی آ    وہ   ،            و

 ا  اور   ا 8 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

الرحمن الرحي﴿  وا( ﴾)3(م ن ر  وہ )      د   ار    آ يلك يوم الد م﴿۔  روز ( ﴾) 4(ن   ب ) ا    ل  رے ان ا  ، وہ اس دن  رۂ     ا  وہ  ۔       د      ،    وا

       د   ، اور وہ     ر  اور اس    ہ  ر    اس          ن ’’   ا  ا         را  اور اس           او     ن  ح                 د اس  و  ،    

   آ ہ  ر ی      ں        ت   اس  ں،  د   اور  را        ں اور    ذن ‘‘و ۔              ،   روزا ف    ا      ا ي ع” ذر ي الص لوة ف(“     ز   ي ع”) آؤ ي

ف(“حالفال   ح  ال ) آؤ       اور    ہ  ر    اس          ف        ذن ا  ،   دی         آ     رۂ    ح    عبد و ا﴿: ۔ ا يا≈ ستعا يا≈  : (﴾ )5( ن

د       اور     (                    داری   و  ا     ں ا   ۔   د      د         ا    ،       ت   اس   ذر    اور اس آ   ن ر  ا اس 

۔۔۔۔؟     ل ا  ملسو هيلع هللا ىلص  ر        ا ال                  ا           ، ڑ د   ر  رے ا      اد   ال      ا    ا  اس         ر         ں ا   ۔   

       آ ا   اط ا ا﴿:  وہ ا دنا ال )6 ( ﴾) :’’   را    ‘‘ ( : ، ز  ۔       را   ر  اور   

دنا ا”: د ر ف “    ’’  ف ‘‘  را        ا       ا             

 اس        ری را      اس راہ        ۔۔۔؟‘‘ ’’      ں،  اور         

ے   م  ا ‘‘’’وہ                       آ     ياط الذ﴿رۂ  م ان عمت علي  ’’: (﴾ط را

ن   ا          )‘‘ان    ر     وا آن  گ؟    م  ن وا  ا   ن  و من يطع اهللا ﴿: ،  والرسول فاؤلئ مع الذ ا ين م من النبي عم اهللا علي ق ن والصد ن والش ء والصالحآد ن وحسن ئك رفيولا ۔﴾قا

 ا  اور   ا 9 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

 اور ’’: ( ء اور   ا          ا            ان   ا       ل   ر  اور اس   ا اور      ا     گ،    ء( )۔‘‘ اور  )69: آ :رۂ 

 وہ ا) ١( ل ا ،  ر ی   آ     م  ۃ وا  ا ام  ء  ات ا ے،    ۔ ملسو هيلع هللا ىلص م )٢ (  ،           ل  ال  وا ر، ا  ا  ا گ  ، وہ          ے در  دو   اور ان 

   ا ں   ا       گ        آ ف     ان ‘‘ ’’       ذات   ا    اس ۔       و    

)٣ (   ‘‘ اء’’ا در       ، ا    ا   ر       ،       ں  گ   ، وہ   ۔   د ن 

)٤ (   ) ں (‘‘ ’’ در ت      ا   ،     ں ا  ز  ا ں  ،  ۔  ار  

۔۔۔   م   !ا   ر   م  ف    ں     ا  وا    اس       آ   م اس  دات “ن ”ا     ں   

          ن،  وہ   ،                ،        وہ د     ان  ں،         ت  ر در رہ   وہ ان  ے        اب    ن   ا      آ م اس  ۔ ا  

  ں   وا  در  ” ا  و  “ر ، ا            ا ۔ آد        ت  ر در  ان      آ رہ گ اس    ۔  ے    دق  ۂ         ا   د   ،            ا  

        ن     ا  ا     ح  اہ ) د ( اس  گ    ۔             اہ     ں      اور ۔ ت’’  ‘‘  ل ا  ر  اور      ملسو هيلع هللا ىلص   ف        ا

   ا     ۔      ث    ی  ت(‘‘ ات’’آ ت ) دات ور            ت آدم       ،            ا  ا ن   ا  آ    ملسو هيلع هللا ىلص     ء ور م ا  

۔       م  ۃ وا ا

 ا  اور   ا 10 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

۔۔۔        و !راد       اس آ  ’’   و  ‘‘ر      وہ     ر     ا     ا      ا  ،

  ح ا   ۔ ا       ت       وہ     ں  د ان   وہ     ر ں  دار   ،       ،          و    ”ر  و ف “ ر        ا  ۔      وہ       د    

  ال    ياط الذ﴿ اس  م ان عمت علي  ان ’’: (﴾ط ن را  ا        ‘‘(  ے  ۔  ! دو        اور ا        آ  آپ ا ں     ر             ع 

 ۔    ر و ر  ر   اور 

    ے؟  ر    ، ادا     ز  ض             آ ف اس  م  ں  ا  ر  روزہ (  ز  ) و      آ م اس   ا   ؟   ھ    ز       د و           ر  ا  ا  اور    ادا

ذ ا ے،         روزوں          ن  ؟ ! ر   ش     ڈال           ا اس  د د   ار  وا آن     : دواوج﴿ ادہ ي اهللا حق ج ا ي الدط و اجتباكم وما جعل عليكم ي من رحج ملة طن بيا كم برا و سماكم طم ي

المسلم من قبل وي ٥ ن ذا ليكو الرسون ي ل ش دا عليكم وتكونو دا ا ش ء ع ى الناس ۔﴾) :’’   ر          د    اور         اس    د        و  د     راہ    اور ا

 ا   ن ر م  را       ا  د   ا پ ا ن رے  را  ل   ر   آن   اور اس  ں    دو ا   ں     اور  اہ  )78: آ :رۂ ( )۔‘‘و

   و    اور اس رو   اہ    د   و      ا  وا    اس      م اس   ا     ا

۔       اس د اہ  يد،اء   دہش د، مشا ود، مش، شا ظ دوش م ا    د(‘‘ دش’’  ا   (     اس و  آد ۔     )    (   اس            ۔  “اس ”اہ       ہ    

     دے ر ا      ا           اہ   ،    رٹ     د   ں   آ  ا  ا    

 ا  اور   ا 11 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

      ا    اس     ،   ہ     اور اس  د د    ا       اہ   وہ  ؟ ا ام   ا    ۔     ور

    ا   م   ا   ن ،  ت “اہ” ا        ا ؟   ے            ار   د وں      ری 

ل   ا      ا   ، ا     ار   د   ری   ذات   اس  ے ا ی   ) ت(د   ۔ اہ    اس  م آ“”   ا         را    ط   اس  م   ا  اس     اس و           

وتكونو﴿  دا ا ش ء ع ى الناس  دو( ﴾ ا   ں    ۔)اور 

۔۔۔      ادا   !ا        ا   ف         ا        ،    ادا    ر      روزوں  ن  ہ ر ز اور  م   را 

 اہ ) ں (        و اور  وری     ادا   ان       و   ۂ    اہ را  اور  ، ذا   ل ا ۔ملسو هيلع هللا ىلص ر      ا

ادی      ذنت     اور ا

     ا     رگ اور ا    ا   در     اد  ں،      ل     ا  اس    ر   آ      ہيل ع اهللا ةمحرے و عاي وقدس اهللا  دن آپ )ھ٢٩٧/ء٩١٠(  ا       ر    

 ا  آپ      ر ر    س  ذن    ،  آپ ‘‘ اهللاال الاال ن ادشا’’ذان  ذن ،         ا اور    دن    :’’    ‘‘    ت         وہ        ذن   اور ،   د   ا

   اس  ، آپ     و    : ا                     د   ں’’ ا    د ا   ‘‘    د ہ”ا    “ذا             را         ہ       ، اور ا     ں’’     د ا  ‘‘ ،

 آپ   اس و     س    ذن     و  (‘‘ ل’’     ) و  ا آپ ( ہ  ا  (  ذن    ،    ر  د را       ،      دا ن اس : ۔ ا  ا     اب دو      ا

 ا  اور   ا 12 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

  ل ا  ر     ،    د      ا   ں     ر   ف      ا  ملسو هيلع هللا ىلص ذات  ا   ، ف   ں  ۔‘‘ 

رہ   دو    اس آ   قل ان كنتم تحبو﴿: آن  ن اهللا فاتبعو يحببكم اهللا ي ۔ ﴾

ب’’: (  ! اے   دو    !   ر  دو   ؤ ا   دار  ے         ر  دو    ا   )۔‘‘اانر( )31: آ :ۂ آل 

ت         ا  ن ام    ات ا       ں  ب   ، م در   م الصلوة السالم ، علي   اء اور   ،  ،

 وہ       آ     ن  د(ا   وں ) رت  ہ         ں(ا  ) دو  ا ؟                   روا            ود ح                   ا  ا ،    ا

 ملسو هيلع هللا ىلص   :      ذا أ((: ا ب إي بالنوافل ح أحب ف وما يزال عبدی يت حببت كنت سمع الذی ل ألعطين ا وإن س ا ورجل ال يم ب ب ويدہ ال يبطش ب ہ الذی يب سمع ب وب ا ”:  ))

  ں       ر   ب  ا     ذر   ا  ہ     دو  ا   ں،         دو  ا  ن     اس  ں  رت(    (   آ  اس     وہ    ں     وہ )  (    ں     

     اور اس    ت(د ؤں )     اور اس     وہ    ں     ) (  ں     ں        ور              وہ  ا  اور     ي الرقاق(۔“وہ ي صحيح ج البخاری م ).أ ا ا      ظزا  ا عقل ب((:  روا ، وقلب الذی ولسان الذی ينطق ب ن ”:  ))  ز اور اس 

ت( ں )         وہ    ں       دل   اور اس    ت   وہ  ۔“ 

ء   ا ے        رت (ا    و  ۔۔۔)     !    اس   ،   ل       وہ      ود اور         ا     ن   ”   )  (آ

“    ، اس   ر ہ       اس آ ت            اد    رت(ن ” اد “ )        ا   ،  ر   ہ   ن   آواز اس    ت          “  )  (ؤں ” 

 ا  اور   ا 13 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

ں      ر      ا    وہ “ ؤں”وہ ت  ،   ن ”  ت(ز   (  “  ن ا  وہ ز  ۔   ور   وہ       وا    ا  ا  

 دو  ! ے  م   ا      ر  “”د     اس          ۔      ر    رے     ، 

  م و“ک”              ذات       ا   ا،   ا،  اور     ر ن   ا ن،  ا   ن   ۔  و(    (        ل    /ب : ( Convex lensا  )ا      

 ا ۔     ر   ن اور      ا  وہ   ارت        اور      رو  )Convex lens(س  رج       ۔               وہ         اس        ، آپ ا   رج         ا    

           وا      و    ا     رج    ، ا ، در ا       رج              ف ا      ،      ا        ا  ،        ان             آ اارت   اور   رو ، رج        ،   ارت ر  اور  رج، رو         ۔           

 ر د   و د        ات :(ر  (       ،    ر    ر رج      ۔ ا Convex lensرج ،    ارت(   و  ) رو   ، اور ا   رج ر        ر  Convex lensد    

۔                

 وہ  ح    ں Convex lensا   ن (،   دل -  ) رے     دل، اور   - رو  ا   اور    “ اهللاال ال اال”          ز اور  ار   ، اس    ہ ر        ا    ذ

       ا  آ  آ ہ(،  ر   (   اور ا     ر و  ا(   )را  اس ا    ،     ب         رے  قل”  ب المؤ من ش اهللا ش : “        ا ۔  ش         ا  دل،  

  م   ا       ش  ک     ا ز   ہ “ ” اور ا    آ ت آ      ۔   د  ار      ا       ب  وأقم الصل﴿:   وة ی لذ ز ”: ( ﴾       د ی  اور 

 ) (۔“ ر  : رۂ  )١٤آ    اور وي﴿: ، فاذ كما ذ ﴾) :”    را     و   د ی   ہ( )۔“و  : رۂ  )152آ

 ا  اور   ا 14 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

      ے        ا   ا  اس                       ا  اور        ے   دو  وا      

 ملسو هيلع هللا ىلص      اے ) روں( ذر      وہ !      دو    وں   ے   ا ی    ،    آ ھ  م  ف دس     ان  ی ر        “  ”م           اور وہ 

  را ا    ،            اس          ن دے “ن ”۔       ا     ۔      اس      ۔            اور  ہ  د ز ،    ،  وہ        د  ز         ر  و

  ل ا  ر      ملسو هيلع هللا ىلص  و    وہ  ن       را ق ”:  “ اهللاقالخا بوقلخت”   ا     ا

ؤ) ت(  “ا   ک     ۔           ا م                   ا      Convex lens   آد  ۔      رج  ت “  ا”        س           وہ ا    

   ر“”            دے     وا       ا      ا   ن  ح ا   ، ا  ۔  ے            ا      ا  آپ   ا        ا   رت    د    ، ا  

  ل ا  ملسو هيلع هللا ىلص ر  ا        ا ق 

 اس      ا   ں   ر     م ا ب ا             ہ    ف اس و     ا  زوال   اور آپ ملسو هيلع هللا ىلص          ان  وی        ۂ  ا ا              ۂ

  ل ا  ر ں    ن    ، ا     ا ملسو هيلع هللا ىلص وا    اس     وا ع   ا    ؟ ا      د   ار   آن   :

ي رسول اهللا اسوة حسنة﴿ لقد كان لكم ﴾ ) :”  وی      ل ا  ر   اب ()۔“   : رۂ ا )21آ ر(      ”) آ   ہ ، اس “ ا   وی             وہ  ا ،   ا    اس       

 )Sample (۔     ر    وڈ       اس        د   اوار  ی     ا ی   

 ا  اور   ا 15 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

  ل ا ح ملسو هيلع هللا ىلص ر        وہ اس        ری    ن     اور ا        ا   آپ  ؟ آپ ا    ر      اس       ا   ت    ۔ وہ    ،    روک  رج   

،     ے   دو   آپ     آپ       دے د  وہ را    د         ر لجوزع  ا    ل  رے ر رے  ۔  دہملسو هيلع هللا ىلص    ز  اور آپ      ا           ذات اس      

    : آن وس لكم م﴿ ي السم ا ي االو ت وما رض جمي عا م ن ﴾ط ) :”   ز    اور    ں   آ       م    رے   : رۂ ( )۔“اور  )13آ

 آپ     اور ا  ا      ا     رت       اس   ا          اس   ، ؤں  آ  ز  ز       ح    ے        ن، ا     ۔   ( ) ں(      د

(     ،   د ر ۔     ر م     ا  ، ار     ز  وا وا  و   ح   اس        ! ر ل ا  ر      داری ا ۔ملسو هيلع هللا ىلص  ذ          داری   ذ ری ا        

   ث ا اد   اور  ا             ف  وہ   ا  ا    ،      اور اس     اس  ام  ف  رے  ا  اور  م آ

  در   ا             رے      ذ    د ۔ ا       ت       ، رے     ل وا            ر  ا  ،     اد         ر    ر   ا        اور     ر   ف 

  ث ا   ر     ،     ر     م       ا ں   آپ     اور د     ت     در   ا     ت   وہ،  ا          ں  ں ا س دو    ں    وہ   اور اس 

   آپ ،  د  ر      ت   :  ض       ؟       ، : اس          ا آپ ض :     ں؟ اس    ں   ! ر:           ت  اج     آپ   

 اور  ہ   د    آپ رو  ں   ( ا ہ۔ آپ ) د د   اب در     :              ا       ۔      ت  اج         رو     دی        ں  ہ  د    رو ا

 ا  اور   ا 16 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

  ا     واہ    ہ  ہ و د     وی   د        ا ار    ا   ل    ۔     د     ور آواز در   ا     ث ا    ۔                    ت        ل       اس 

در  ن  ا   ں   ان     د  اور ا   ں     ا ں  ں  ،  دو   ا    ۔     ث ا ت      اس  ن :        ر  ا     ر      ت   اور روز آ    ا

ض      ل  اس     اس     ر    ،   ہ       ا       س    ن اس   اور وہ   :  ر  ں اور(    ۔۔۔)    ا      ، و           ۔!آپ 

     ا   دوا  اور 

     ا   ا    ہ ر ر    ملسو هيلع هللا ىلص    ا   ۔ )رت( اذن      م   ا         ا   و    ں   و  آ    آ  ا  ان        ا  وہ      ل     ا   و  ے   

   ا   ا ت      ے۔ اس      را اور  ا         :   اڑ  ا      اڑ  ن دور              اآپ ۔ “ں، اب د       ، اڑو ، :      اڑ     وا ا

     اڑ   ا       ، اس   ا   ت  ں   ا    ا ں(     )ی   اس       ۔  ا       وا  ،      اور ا ر         اس     د       اڑ           ل آ

     ا    ت      ر ری      ت     ، ہ        ر     ، ا ت       اس  ں ۔     ا  اور   د   اس 

     ا ا     

     ا      آپ  رے    ۔       ر اور   ،  د ے       ا ں،       ت   1949   ء1950ء     ا  و رپ اور   ،  ق و  ،    دورے   دوران   

      ر                  )Qutabatu(دورہ      ا  ا ، رش       ں ،   وع      ب     ،     د   ا      ا ان      م ا   ، ا     ت  اور    دل          ۔  زت   ا       ں   دو   ن اور          ا

 ا  اور   ا 17 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

 آ ن  ے    ت ا      ے             ا ۔    اب      ر      ا        ا        ، ،      آرام  ا، آپ           

 ا    ،      آ گ      س د   ت  ں   اور و      ر     م         آپ   ، ض    رے    ن     وا ک اور آ       ں، د    ا  ف  ی     

 اور  رش ”:د      ا ،    آ م        ں ا   ؟  ن  ں      رے  ے    اور       اس  ، ز م      اس         وہ  ، ا ق         ا  وہ    گ آ

      ۔“ؤں، 

              ں   و  ،      ر ر   ا ا      ں ا   ف    ان        ب       ر       ،   ا وع  ن        رو  ا ،    د ں   و  وہ ،   ر     ن اور

     ا   م  م ا ۔  ں   و   ن      اور د   ن  ی ز  ا    ا اور  وع           اس  ن   ز        ا    اور  وع    آپ      ا  

  وں     ا  وہ   وع     ا             ، وع      ی  ی    رش  ۔       ، اس و           ر                   ا    ا   ا    ، ا گ 

          ا    ادا ا،     دو   ا    اور اس        ف         ،                اس راز       اس و      ا ت  ی   ،  

 دو”:    ! ے     ورت        ن  اور ،    وا  ر رش     اب          رش       اس و س ری    ں   آپ               “دس ”، ں   

                م    اہ  ،   ن آ ا       ا   ،   وں     آپ ا آ         وا        اس و      آ رش “      ن   ا    آپ   ،

۔  اہ     ، اس  ہ   ز  آج  گ     اور وہ د  ،  ا     رش    ہ     ا   ، اس  رک    ب   ہ        ا ،   از  ا    ا                ن     ،

     آ      ر س       اور      ف    ت     ے           د   ن   ا ا أ

 ا  اور   ا 18 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

، اور   ر   ج   اس دوران    ن   ا   ں   ا     ھ    ڈ                 ن   اس ا               ،  ر    آرام  ، اس دوران         ں  ۔              ر   ا   ر  ب اور       د ۔           

وع ) ا(   ف      ا      وہ         ،     رہ    دو   دو”:  ! ے      ن   آ    د  آپ   اور    گ ر   ں  گ   آپ   

ارا   ،       ہ  آ  آپ        ؟    ! ر  آپ  ،            وں  دس ”س ں“    ر      ا   ۔ “ اور 

۔ اس  ا     او   ت          ں            ی   اور دو ن آ       رے دس 

  ۔  ن   ،   اروں       د    ء1950ا   ۔ ہ   ز اہ آج          ا   ۔۔۔ ۔۔۔ ! ا     م  ا      !اور         م    اور     م  )  (ا   ے  ا

          آن    ح     ،   م   اور    م   ا ي الاونم انيذ الي وهللاا﴿: ،  مج ﴾طروي الن اتمل الظنم) :”  ف    ر    وں   ا  ا ں       وا ہ( )۔“ا  : رۂ  )257آ

ف     ر  وی ا ت د  و   ام    او     د   ے   ا ۔  وہ ا      د         ں وہ      ف       اس رو ا

  ث ا گ        ں اس    ں    زہ ) ھ470- 561 /ء1077- 1166(   ف      ا ہ و       م  ، ا        و   ی     وہ ا  ،       ا        

  در   ا      ث ا  ” اب          “ا ف  ح   اس  ر   ا   اس د  ق   ا      ا  او  ا ،        ا             ،        وہ ز    

 ،   ۔“ف” ر   ی   

 ا  اور   ا 19 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

ف    ان ن “ف”  و       را ز،   ا    وہ     ف    ان     ا ۔۔۔؟   ح     

     و   ت  د، ان   ا     ۔      ں   و     د   ا    وہ ا  ،    ہ   و  ا    ،  ا     ۔     ا        ا      و   غ   اس د     ،    ر دوں     ان    ”  ا

“    آن      آن  ں،    ن   ،   م  ح    ۔ ﴾نقلخ النسح ا اهللاکربتف﴿ :  وا”: (          ا    وا ی  ن) (۔“   : رۂ  )14آ

ت  در  اور اس    ف    ا      ”ف ا ی “  م،    ن  ، ا     م    وں            ا       

ن ۔ ا       ح     ا     ،     د    دوں  غ اور ان  ، د رہ           ن  ،  ا     دہ  د   ا    اور د  ،             ن د  ا ۔    ا        ا

، اور      رات اور   ،      ا  “ف” ر                  م                “ف”و  ۔         رو    در  ا          در ف    ۔    

        ر    وں           ا  اور  ت، رو      ا  گ        ،وہ اں  ا گ       ،    د  د   ت        ں ا          آ  ا  اور ا  وا

۔     م    ت ا   ھ   

ل   ا    )ھ1290- 1357/ء 1873- 1938(ڈا    : ل      د   ہ   

  ں         ا ل “”ا  ا ۔           ت     اس ذات       وہ      :

زو   زور   اس      ازہ   ا       ل      د  ہ 

 ا  اور   ا 20 رۃ   ا     ری ڈا

http://www.deenemubeen.com/ م  ڈاٹ    د

  ل ا  ر ر  ہملسو هيلع هللا ىلص وۂ     وۂ ل  ن ر ، اور  دہ  ت ز س     اور ا ار    اد ا   ر     ، ر   ملسو هيلع هللا ىلص      

  ل  ، ر ہ     ملسو هيلع هللا ىلص       ی         اس   ، ف     اور ان   ا      ا     ب”: ( ﴾ي ر اهللانكل وتيم رذ اتيما رمو﴿: آن   ! اور اے   وہ             ک 

     ا   ل() ۔“   : رۂ ا  )17آ ل ا  ر  ملسو هيلع هللا ىلص    ا    ا         ا۔ ف     ا      اس   

 ! ے دو    ، آن           وہ    ن           ملسو هيلع هللا ىلص   م   ا ر  اور   

ں    چ    ں  ر       اور و  ز     ، اور       اس           ،     ھ   ۔ ا   ی        م   اس    اور      ری   آپ            د      م  ا

   وہ      آ       اطا﴿، اور وہ دنا ال يناط الذ ) 6( ا م ا عمت علي ر المغضو ط غ م وال ب علي الضا ن ل ن ﴾)7( .آم

وا دعوانا ان نمعل الب ر هللدمحال

)27   ا  9 ھ،  1431 ر ا۔2010      رک    ا وز  )ء وهلل الحمد جميعا