SraithPictiur AAL:Layout 1 Pictiuir/sraith... · 2013-06-18 · clé san Aimsir Chaite agus an foclóir ar dheis san Aimsir Láithreach. Is féidir na habairtí go léir a úsáid

Ar Aghaidh Libh!Scrúdú na hArdteistiméireachta

2014

SRAITH PICTIÚR

Ann Cameron

EdcoAn Comhlacht Oideachais

SraithPictiur_AAL_COVERS:Layout 1 10/05/2013 09:57 Page a

Réamhrá ................................................................................................3

1. Turas go dtí Comórtas Leadóige Wimbledon...................................... 4

2. Tine sa Teach ..................................................................................... 7

3. Bua ag Cór na Scoile ........................................................................ 10

4. Robáil Bainc ..................................................................................... 13

5. An Ghéarchéim Eacnamaíochta ....................................................... 16

6. Comhoibriú an Phobail..................................................................... 19

7. Cuairt an Uachtaráin ........................................................................ 22

8. Cuairt ar aintín i Nua-Eabhrac .......................................................... 25

9. Lá ag cluiche rugbaí i Stade de France.............................................. 28

10. Drochaimsir an Gheimhridh - Athrú Aeráide .................................... 31

11. Breoite ar Scoil ................................................................................ 34

12. Buntáistí Móra na hIdirbhliana ........................................................ 37

13. Caillte sna Sléibhte .......................................................................... 40

14. Tionscadal ar Fhéilte na hÉireann .................................................... 43

15. Gaisce ............................................................................................. 46

16. Fadhbanna Sóisialta ag Cur isteach ar na Déagóirí .......................... 49

17. Samhradh Iontach ........................................................................... 52

18. An Ghaeilge – seoid luachmhar agus cuid dár gcultúr ..................... 55

19. Tá Tionchar ag na Meáin agus ag an Teicneolaíocht Orainn ............ 58

20. Sláinte na nÓg – Seachtain na Sláinte ............................................. 61

SraithPictiur_AAL:Layout 1 10/05/2013 09:52 Page 1

• Seo a leanas an fiche sraith pictiúr a úsáidfear sa BhéaltriailGhaeilge 2014 – Ardleibhéal agus Gnáthleibhéal. Ní bhainfearúsáid astu sa Bhéaltriail Ghaeilge – Bonnleibhéal. (The followingis the set of 20 picture sequences which will be used in the OralIrish Examination 2014 – Higher and Ordinary Level. They willnot be used in the Oral Irish Examination – Foundation Level.)

• Le dul le gach sraith pictiúr tá dhá liosta foclóir. Tá an foclóir arclé san Aimsir Chaite agus an foclóir ar dheis san AimsirLáithreach. Is féidir na habairtí go léir a úsáid agus na briathra aathrú ó aimsir go haimsir.

• Freagróidh an foclóir ar clé ceisteanna san Aimsir Chaite agusan foclóir ar dheis ceisteanna san Aimsir Láithreach.

Réamhrá


1. Turas go dtí Comórtas LeadóigeWimbledon

4


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí scrúduithe an tsamhraidh ar siúl i scoil na mbuachaillí.

Is léir go bhfuil na buachaillí ag obair go dian do na scrúduithe.

Nuair a bhí na scrúduithe thart bhí nabuachaillí ar a sáimhín só.

Mí an Mheithimh atá ann ag deireadh nascoilbliana.

Lá amháin bhí na buachaillí ag caint le chéiletar éis cluiche leadóige.

Tá siad ag ligean a scíthe ag imirt leadóige.

Bhí a fhios acu go raibh an comórtas sin arsiúl ag deireadh na míosa sin.

Insíonn duine de na buachaillí don bheirt eile go bhfuil ticéid do chomórtasWimbledon buaite aige don triúr acu.

Ansin sa dara pictiúr bhailigh na buachaillísan aerfort ar an lá imeachta.

Feicimid málaí agus pas i lámha nambuachaillí.

Bhí siad go léir ag tnúth go mór leis antsaoire.

Seasann duine de na buachaillí ag an deascfáilte ag caint leis an bhfreastalaí.

Bhí an suaitheantas seamróige de chuid AerLingus ar an deasc fáilte.

Tugann siad aghaidh ar Londain chun dul godtí Wimbledon.

Bhí a dtuismitheoirí ansin ag fágáil slán leo. Molann siad dóibh téacs a sheoladh chucu árá leo go raibh siad slán sábháilte.

Shroich siad Londain agus bhí Túr Londan lefeiceáil.

Is léir go bhfuil na buachaillí an-sásta leis anseomra atá acu san óstán.

Dar leo bhí an seomra an-chompordach. Tá biachlár iontach ann le rogha leathan biaar an mbiachlár.

Bhí trí leaba sa seomra leapa. Gan dabht tá siad go léir ar bís.

Chaith na buachaillí an lá sin ag dul timpeallLondan ag féachaint ar na radhairc cháiliúla.

Baineann siad úsáid as an traein faoithalamh chun taisteal timpeall.

Chuaigh siad ar thuras bus timpeall chathairLondan.

Suíonn siad ar bharr an bhus ag féachainttimpeall ar na radhairc dhifriúla.

Bhí an aimsir go deas an lá sin. Feiceann siad na radhairc cháiliúla ‘LondonEye’ agus ‘Big Ben’.

Chaith siad lá iontach ag comórtasWimbledon.

Ní chreideann siad é nuair a bhuaileann siadle himreoirí cáiliúla.

Bhuail siad leis na himreoirí cáiliúla Nadalagus Djokovic.

Tugann siad síníú do na buachaillí.

Bhí na buachaillí ar mhuin na muice. Ar lá na craoibhe tá an t-ionad leadóigedubh le daoine.

Ní raibh suíocháin fágtha san ionad. Tá an lucht féachana ag súil go mór lecluiche iontach.

Bhí an ghrian ag taitneamh go hard sa spéir. Suíonn na buachaillí sa seastán ag féachaintar an gcluiche.

Bhuaigh Djokovic an craobh agus bhí nabuachaillí an-sásta leis an toradh sin.

Níl siad ag súil le dul abhaile agus cathairLondan a fhágáil ina ndiaidh.

Bain úsáid as na habairtí go léir ach athraigh na briathra i ngach liosta de réir dorogha féin, An Aimsir Chaite nó An Aimsir Láithreach.

5


6

Ceisteanna:Gach ceist (a) = Aimsir Chaite; gach ceist (b) = Aimsir Láithreach

1 (a) Cén t-am den bhliain a bhí ann?2 (a) Cad a bhí i lámha na mbuachaillí

an mhaidin sin i bpictiúr a dó?3 (a) Cad a bhí ar siúl ag a

dtuismitheoirí?4 (a) Cad a rinne siad i bpictiúr a

ceathair?5 (a) Conas mar a bhí an Staid lá na

Craoibhe?

(b) Cad atá ar siúl ag na buachaillí?(b) Cathain a bhíonn Comórtas

Wimbledon ar siúl?(b) Cad a mholann a dtuismitheoirí

dóibh?(b) Cé leo a mbuaileann siad i

Wimbledon?(b) An bhfuil siad ag tnúth le dul

abhaile?


7

2. Tine sa Teach


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachOíche fhuar sneachta a bhí ann. Feicimid Aoife ar a bealach abhaile tar éis

dioscó.

Bhí sé ag cur sneachta go trom. Gan dabht tá an teocht an-íseal.

Bhí Aoife gléasta i gcóta geimhridh agus bhíhata ar a ceann.

Nuair a shroicheann sí a teach suíonn sí inaice na tine.

Bhí tine dheas ar lasadh chun an teach agusAoife a théamh.

Tá sé a haon a chlog ar maidin.

Bhí an seomra beagáinín seanaimseartha. Tá gréithre le feiceáil ar an drisiúr.

Bhí pictiúr ar crochadh os cionn na tine. Suíonn Aoife ar chathaoir uillinn atá in aicena tine.

Tar éis tamaill bhí ocras uirthi. Socraíonn sí rud éigin a ullmhú di féin sachistin.

Theastaigh sceallóga uaithi. Cuireann sí sáspan lán d’ola ar an sorn.

Las sí an sorn and d’fhág sí an pota ola air. Cuireann sí ciseán sceallóga isteach san olathe.

Fad is a bhí sí ag fanacht ar an mbia luigh síar a leaba.

Is léir go bhfuil tuirse uirthi.

Tar éis tamaill bhig thit sí ina codladh ar anleaba.

I ngan fhios di tá an sáspan ar an sorn ag éirí níos teo in aghaidh an nóiméid.

Sa chistin chuaigh an pota trí thine ar ansorn.

Léimeann lasracha amach as an bpota.

Bhí deatach dubh ar fud na cistine. Níl aon duine sa chistin chun an pota abhaint den sorn.

I seomra eile dhúisigh tuismitheoirí Aoife. Tá an deatach dubh tiubh i ngach áit.

Thosaigh máthair Aoife ag casacht. Beireann an t-athair greim ar an bhfón agusé ina shuí ag bun na leapa.

Chuir athair Aoife fios ar na seirbhísídóiteáin.

Insíonn sí dóibh go bhfuil tine sa teach.

Ansin gan a thuilleadh moille rith máthairAoife isteach go dtí a seomra leapa.

Feiceann sí í ina luí ar an leaba.

Bhí sí gan aithne gan urlabhra. Thug sé análú tarrthála di.

I bpreabadh na súl tháinig an bhriogáiddóiteáin go dtí an teach.

Scaipeann na lasracha ar fud an tí.

Thosaigh na fir ag stealladh uisce ar nalasracha.

Ag an am céanna cuireann na fir dhóiteáinAoife ar shínteán.


8



1 (a) Cén sórt aimsire a bhí ann? 2 (a) Cad a rinne Aoife nuair a shroich

sí an teach?3 (a) Cad a rinne sí nuair a bhí sí ag

fanacht?4 (a) Cad a dhúisigh na daoine eile sa

teach?5 (a) Cad a rinne na fir dhóiteáin?

(b) Cén sórt éadaí atá ar Aoife?(b) Cén fáth a dtéann sí isteach sa

chistin?(b) Cad a tharlaíonn sa chistin?

(b) Cad a dhéanann fear an tí?

(b) Cá dtéann Aoife?

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachD’iompair siad í isteach san otharcharr. Tá a tuismitheoirí an-bhuartha fuithi.

Dúirt siad léi go mbeadh sí ceart go leor,áfach.

An lá dár gcionn tá an ghrian ag taitneamharís.

Bhí an teach go hiomlán scriosta. Thíos staighre tá deatach fós ag teachtamach as na fuinneoga.

Bhí Aoife san ospidéal agus bhí an dochtúirina seasamh in aice leis an leaba.

Duine meánaosta is ea an dochtúir agus tágruaig dhubh uirthi.

Chuir siad líne leighis inti.

Labhair an dochtúir léi agus dúirt sí léi a scítha ligean ar feadh cúpla lá sa leaba.

9


3. Bua ag Cór na Scoile3. Bua ag Cór na Scoile

10


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí cór Choláiste Eoin ag cleachtadh láamháin.

Tá idir bhuachaillí agus chailíní sa chór.

Bhí siad ag glacadh páirte i gcomórtas agusbhí taifeadadh ar siúl an lá sin ag leathuairtar éis a cúig.

Tá na micreafóin le feiceáil in aice leis angcór.

Thug sí an dea-scéal dó gur éirigh leis angcór áit a bhaint amach sachraobhchomórtas.

Ansin an lá dár gcionn cuireann RTÉ glaochteileafóin ar phríomhoide na scoile.

Bhí áthas an domhain air nuair a fuair sé anteachtaireacht sin ón mbean.

Faigheann siad amach go bhfuil ancraobhchomórtas ar siúl i nDoire.

Tháinig RTÉ go dtí an scoil chun taifeadadh a dhéanamh.

Déanann siad clár ar imeachtaí na scoile.

Sa chlár rinne siad taifeadadh ar chluichepeile, ar dhíospóireacht agus ar cheoldrámaa bhí ar siúl sa scoil.

Anois tá sé in am dul go dtí ancraobhchomórtas.

Ansin sa cheathrú pictiúr bhí seans ag daltaína scoile féachaint ar an gclár teilifíse.

Glacann siad páirt sa chomórtas.

D’fhág an bus an scoil agus thug siadaghaidh ar an gcraobhchomórtas.

Seasann an cór go bródúil ar an stáitse.

Ansin ar lá na craoibhe chan an cór i hallana Mílaoise.

Féachann na daltaí go léir uirthi agusleanann siad na treoracha a thugann sídóibh.

Bhí an halla plódaithe le daoine. Suíonn na moltóirí os comhair an stáitse.

Sheas an múinteoir ceoil freisin ag treorú an chóir.

Nuair a bhíonn an cór críochnaithe tosaíonnan lucht éisteachta ag bualadh bos.

Tháinig ceamaraí RTÉ chun taifeadadh adhéanamh ar an gcomórtas.

Bean mheánaosta atá inti le spéaclaí uirthi.

Ansin sheas duine de na moltóirí suas chunan toradh a fhógairt.

Tá ceiliúradh mór ar siúl nuair a chloiseanngach duine go bhfuil an bua acu.

D’fhógair sí go raibh an bua ag ColáistePhádraig.

Feicimid na daltaí ag ceiliúradh, ag screadaílagus ag béicíl.

Rinne an príomhoide comhghairdeas leis angcór.


11



1 (a) Cad a bhí ar siúl sa halla?

2 (a) Cá raibh an chraobh ar siúl?

3 (a) Cad a bhí sa chlár a rinne RTÉfaoin scoil?

4 (a) Cá raibh na moltóirí?

5 (a) Cén toradh a chuala siad?

(b) Cén fáth a bhfuil taifeadadh arsiúl?

(b) Cén dea-scéal a fhaigheann anpríomhoide?

(b) Cad a bhíonn ar siúl ag anmúinteoir ceoil?

(b) Cé a thugann toradh anchomórtais do na daoine?

(b) Cá bhfios dúinn go raibh áthasar an gcór?

12


4. Robáil Bainc

13


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin bhí lá saoire ón scoil ag Aisling. Tá sí sa chistin ag ól cupán tae an mhaidin

seo.

Chuir sí teacs ar a fón póca chuig a cara agiarraidh uirthi dul ag siopadóireacht léi.

Cailín deas is ea Aisling agus tá gruaigdhubh uirthi.

Bhuail sí lena cara ag an stáisiún traenach. Ceannaíonn sí dhá thicéad go Baile ÁthaCliath in oifig na dticéad.

Ina suí ansin bhí bean eile ag fanacht leis antraein ar ardán a dó.

Tá mála na mná ar an mbinse in aice léi.

Lá breá a bhí ann agus bhí an ghrian agtaitneamh sa spéir.

Faoi dheireadh sroicheann siad Baile ÁthaCliath.

Shiúil siad síos Sráid Uí Chonaill. Tá an Túr Solais cáiliúil le feiceáil ar Shráid UíChonaill.

Bhí foirgnimh mhóra le feiceáil ar thaobh nasráide.

Lá breá grianmhar atá ann.

Shiúil na cailíní thar Bhanc na hÉireann. Go tobann ritheann beirt fhear amach ónmbanc.

Bhí siad gléasta in éadaí dubha agus bhímaisc ar a n-aghaidheanna.

Feiceann siad go bhfuil gunnaí i lámha nabhfear.

Baineadh geit mhór as na cailíní. Tá mála mór airgid ag duine de na fir.

Chuir duine de na cailíní fios ar na Gardaí aglorg cabhrach.

Is dócha go bhfuil an bheirt acu an-neirbhíseach.

Tháinig scuadcharr na nGardaí suas le carrna ngadaithe.

Tagann na Gardaí ar an láthair gan mhoill.

Ba léir go raibh na Gardaí i mbaol báis. Scaoileann na gadaithe urchair leis naGardaí.

Thug na Gardaí go dtí stáisiún na nGardaíiad.

Ansin beireann na Gardaí ar na robálaithe.

Ansin labhair an Garda leis na cailíní. Gabhann sé buíochas leis an mbeirt acu.

Mhol sé an bheirt acu. Téann an cás chun na cúirte.

Bhí breitheamh sa chúirt. Buaileann sé an casúr beag atá aige ar anmbord nuair atá an cinneadh déanta aige.

Chiontaigh sé iad sa chúirt. Cuireann sé na gadaithe sa phríosún.

Gearrann sé téarma sa phríosún orthu.


14



1 (a) Cár bheartaigh siad dul?2 (a) Cé eile a bhí ar an ardán sa

stáisiún traenach?3 (a) Conas mar a bhí na robálaithe

gléasta?4 (a) Cá ndeachaigh na Gardaí ansin

leis na gadaithe?5 (a) Cé a bhí i gceannas ar an gcúirt?

(b) Cad a dhéanann siad san oifig?(b) Cad a fheiceann siad ar Shráid Uí

Chonaill?(b) Cén fáth a bhfuil na cailíní

neirbhíseach?(b) Cad atá i lámha na ngadaithe?

(b) Cén fáth a bhfuil na Gardaí imbaol?

15


5. An Ghéarchéim Eacnamaíochta

16


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin bhí drochscéal le cloisteáil ag nafir oibre seo.

Tá siad ag fágáil an ionaid oibre mar tádrochscéal faighte acu.

Bhí poist caillte acu an lá sin mar bhí cúlúeacnamaíochta ar siúl.

Tá ciorruithe déanta ag an gcomhlacht agusníl aon dul as.

Bhí na fir dífhostaithe ón lá sin. Feicimid cuma bhrónach ar na fir gan dabht.

Chuir an drochscéal seo isteach go mórorthu.

Téann Seán abhaile an lá seo.

D’inis sé an drochscéal dá bhean chéile. Mothaíonn sí trua dó.

Lánúin óg phósta ab ea iad. Tá siad craite leis an scéal seo.

Chaith Seán an-chuid ama ag cur isteach arphoist áirithe timpeall na cathrach.

Cuireann sé iarratais isteach ar phoist ag lorgoibre.

Thug sé cuairt ar ionaid oibre sa cheantar. Ach faigheann sé an freagra céanna i ngacháit, is é sin nach bhfuil folúntais ar fáil in áitar bith.

Bhí díomá an domhain ar Sheán timpeall anama sin.

Anois níl rogha ag Seán mar tá air dul chuigoifig an phoist chun cúnamh dífhostaíochtaa fháil.

Bhí airgead ag teastáil uaidh ach ní raibhpost aige.

Seasann sé sa scuaine fhada in oifig anphoist.

Bhí idir óg agus aosta sa scuaine. Oíche amháin suíonn Seán agus a bheanchéile ar an tolg ag féachaint ar an nuacht arTG4.

Luaigh an léitheoir nuachta go raibh ceithrechéad caoga míle duine dífhostaithe sa tír.

Deir Seán go bhfuil an milleán go hiomlán aran rialtas.

Ní raibh sé sásta le cruachás na tíre. Sa phictiúr deireanach tá Seán agus a bheanchéile ag Aerfort na Sionainne.

Sheas siad ag deasc Aer Lingus. Is léir go bhfuil siad ag dul ar imirce goMeiriceá.

Bhí áiféala orthu go raibh orthu an tír afhágáil.

Tá an dífhostaíocht chomh dona sin gobhfuil orthu an tír a fhágáil.

Ba léir go raibh brón ar an mbeirt acu an lásin.


17



1 (a) Cén drochscéal a fuair na fir seo?

2 (a) Cén iarracht a rinne Seán ansinchun post eile a fháil?

3 (a) Cén fáth a ndeachaigh Seán godtí oifig an phoist?

4 (a) An raibh Seán sásta leis anrialtas?

5 (a) Cá raibh Seán agus a bheanchéile ag dul?

(b) Cad a insíonn Seán dá bheanchéile an tráthnóna sin?

(b) An bhfaigheann sé post nua inaon áit?

(b) Cén t-eolas a chloiseann siad aran nuacht?

(b) Cá bhfuil Seán agus a bheanchéile i bpictiúr a sé?

(b) An bhfuil an bheirt acu sásta antír a fhágáil?

18


6. Comhoibriú an Phobail

19


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachNí raibh siad róshásta le cuma na háite. Sa phictiúr seo tá beirt bhan áitiúil ag plé

shalachar an cheantair.

Theastaigh uathu feabhas a chur ar angceantar.

Ceapann siad go bhfuil an áit salach agusdéistineach.

Sheas duine de na mná suas agus labhair símar gheall ar an timpeallacht áitiúil.

Eagraíonn siad cruinniú do phobal ancheantair chun rud éigin fiúntach adhéanamh.

Thug an lucht éisteachta a dtuairimí donbhean an oíche sin.

Teastaíonn tuairimí an phobail uathu ag angcruinniú seo.

Bhí tuairimí fiúntacha ag an gcruinniú anoíche sin.

Tuigeann siad go bhfuil an glantachánriachtanach sa cheantar.

Phioc siad suas an bruscar agus ghlan siadan phríomhshráid.

Ansin cuireann siad coiste le chéile agustosaíonn siad ag obair sa cheantar.

Bhí cuma ní b’fhearr ar an gceantar inadhiaidh sin.

Ní neart go cur le chéile.

Chuir siad siamsaíocht ar fáil do sheanóirína háite.

Dar leis an seanfhocal seo bíonn sé níoséasca obair mar seo a dhéanamh le daoineeile.

Bhain seanóirí na háite taitneamh as antsiamsaíocht seo.

Eagraíonn an coiste seo imeachtaí eile domhuintir na háite.

D’éist an lucht éisteachta go géar lecomhairle na nGardaí.

Cuireann siad ceolchoirm ar siúl aguscanann amhránaí oíche amháin dóibh.

D’eagraigh siad ranganna cócaireachta sanoíche freisin.

Chomh maith leis sin tugann siad cuireadhdo na Gardaí teacht agus labhairt le muintirna háite mar gheall ar chúrsaí slándála sachomharsanacht.

Bhí seans ag daoine rangannaríomhaireachta a dhéanamh.

Tosaíonn rang garraíodóireachta chomhmaith.

Bronnadh seic dhá mhíle cúig chéad euro aran mbaile.

Buann an ceantar seo gradam mór margheall ar an bhfeabhas iontach.

D’aithin na moltóirí go raibh feabhas mórtagtha ar an gceantar sin.

Glacann an bhean chéanna leis an seic arson mhuintir an cheantair sin.

Chomh maith leis an seic bronnann siadcorn ar an mbaile.


20



1 (a) Cén fhadhb a bhí ag cur as domhuintir an cheantair?

2 (a) Cad a bhunaigh siad?3 (a) Cad a chuir siad ar fáil do

mhuintir an cheantair?

4 (a) Cé a tháinig chun labhairt leoagus chun comhairle a churorthu?

5 (a) Cad a bhuaigh siad?

(b) Cad atá ag teastáil uathu?

(b) Cén obair atá ar siúl sa cheantar?(b) Cén sórt ranganna a chuireann

siad ar fáil do mhunitir ancheantair?

(b) Cé a ghlacann leis an seic?

(b) Cén moladh a thugann namoltóirí dóibh?

21


7. Cuairt an Uachtaráin

22


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhailigh Comhairle na nDaltaí le chéile láamháin.

Bíonn cruinniú acu gach Máirt ag am lóin ag1.15 i.n.

Bhí ochtar ar an gcoiste seo. Déanann siad obair ar son na scoile.

Bheartaigh siad cead a lorg ón bPríomhoidecuireadh a thabhairt d’Uachtarán na tíre.

Pléann siad na smaointe difriúla a bhíonnacu.

Cúpla seachtain ina dhiaidh sin fuair nadaltaí litir.

Tugann an Príomhoide cead dóibh é seo adhéanamh.

Bhí dea-scéal sa litir mar gur ghlac antUachtarán leis an gcuireadh a sheol siadchuige.

Feiceann siad stampa oifigiúil ar an litir.

Ansin chuir siad plean glantacháin le chéilechun an scoil a ghlanadh.

Tá áthas an domhain ar gach duine.

D’ullmhaigh siad an stáitse don ócáid mhór. Oibríonn gach duine le chéile agus tácomhoibriú le sonrú idir gach duine.

D'oibrigh daltaí eile ar urlár an halla. Cuireann siad seastán agus micreafón ar anstáitse agus cathaoireacha do na haíonna.

Gan dabht bhí an t-uafás oibre ar siúl acu. Toisc go bhfuil obair dhian ar siúl acuullmhaíonn duine éigin sólaistí do nahoibrithe go léir.

Thosaigh sé ag stealladh báistí go trom. Faraor ar lá na cuairte tá an aimsir gohainnis.

Chuir Príomhoide na scoile fáilte roimh anUachtarán.

Tagann an tUachtarán i gcarr mór speisialta.

Bhí scáth báistí ag gach duine ar an gcoiste an lá sin mar go raibh an bháisteachan-trom.

Tagann oifigeach cuideachta leis anUachtarán.

Ba mhór an onóir don scoil é cuairt ónUachtarán a fháil.

Cuireann cathaoirleach Chomhairle nanDaltaí fáilte mhór roimh an Uachtarán sahalla.

Ghabh sé buíochas leo. Ansin seasann an tUachtarán suas agus deirsé gur mhór an onóir dó cuireadh a fháil ónscoil.

Labhair sé le daltaí na scoile ar feadh tamaill. Cuireann an scoil taispeántas ar siúl donUachtarán ansin.

Sheinn ceoltóirí traidisiúnta ceol bríomhar. Déanann beirt rinceoirí damhsa Gaelach aran stáitse.


23


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachShuigh an tUachtarán ag féachaint ar gachrud.

Cuireann an scoil sólaistí ar fáil tar éis nacuairte.

Bhailigh tuismitheoirí agus múinteoirí lechéile chun cupán tae a ól agus chunimeachtaí an lae a phlé.

Aontaíonn gach duine gur ócáid stairiúil atáann don scoil.

Ócáid den scoth a bhí ann. Baineann gach duine taitneamh as an ócáidseo.


1 (a) Cé a bhí ag an gcruinniú seo?

2 (a) Cén smaoineamh a bhí acu?

3 (a) Cén scéal a bhí sa litir a fuairsiad?

4 (a) Conas mar a bhí an aimsir lá nacuairte?

5 (a) Déan cur síos ar an taispeántas abhí acu don Uachtarán.

(b) Cad a cheapann an príomhoidefaoin tuairim atá acu?

(b) Cén t-ullmhúchán atá ar siúl donchuairt?

(b) Cé a chuireann fáilte roimh anUachtarán?

(b) Cad a itheann siad ag am lóin?

(b) Cad a chuireann an scoil ar fáiltar éis na cuairte?

24


8. Cuairt ar aintín i Nua-Eabhrac

25


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachOíche amháin bhí Síle agus a máthair ina suíos comhair na teilifíse.

Tá an bheirt acu ag féachaint ar angCrannchur Náisiúnta.

Dúirt sí gur bhuaigh sí an CrannchurNáisiúnta.

Go tobann ligeann an mháthair béic aisti.

Bhí na huimhreacha céanna aici. Tá a spéaclaí uirthi agus léann sí amach nahuimhreacha.

Bhí áthas ar Shíle leis an mbuachaint sinagus chuir sí teacs chuig a haintín i Nua-Eabhrac.

Tagann na huimhreacha seo a leanas amach,a dó, a sé, a ceathair déag, a naoi déag,fiche trí agus fiche sé.

Bhí a haintín ina cónaí i gcathair Nua-Eabhrac.

Insíonn sí an dea-scéal dá haintín Máire iNua-Eabhrac agus tá lúcháir ar a haintín.

Chaith Síle agus a máthair roinnt tamaill agmachnamh faoin airgead.

Pléann siad na smaointe agus na tuairimífaoi cad a dhéanfaidís leis an airgead breise.

Bheartaigh siad cuid den airgead a thabhairtdon eagraíocht Trócaire.

Tugann Trócaire cabhair do na bochtáin arfud an domhain.

Rinne Trócaire an-obair i dtíortha difriúla. Smaoiníonn siad ar theach mór galánta nuaa cheannach freisin leis an airgead.

Ansin smaoinigh siad ar chuairt a thabhairtar Aintín Máire i Nua-Eabhrac.

Eitlíonn siad le hAer Lingus go Meiriceá.

D’fhág siad Baile Átha Cliath maidin álainnghrianmhar amháin.

Sroicheann siad Aerfort JFK i Nua-Eabhracagus tá Aintín Máire ann chun bualadh leo.

Chuir sí fáilte chroíúil rompu. Tá neart málaí agus bagáiste ag Síle agus aga máthair.

Ansin d’imigh siad abhaile léi agusd’ullmhaigh Máire béile breá blasta dóibh.

Itheann gach duine acu béile álainn agusólann siad gloine fíona.

D’ith agus d’ól siad a ndóthain an chéadoíche sin.

Feiceann siad radharc álainn ó fhuinneog anárasáin.

Ansin thug siad cuairt ar Broadway. Ceapann Síle go bhfuil an áit sin dochreidte.

Bhí ceoldhrámaí ar nós Mamma Mia ar siúlan tseachtain sin.

Gan dabht tá a lán turasóirí sa cheantar sin.

Chuaigh siad ar thuras bus timpeall cathairNua-Eabhrac.

Tá an bus plódaithe le turasóirí.

Thug siad cuairt ar stocmhalartán Nua-Eabhrac agus ar láthair ‘a naoi a haon déag’.

Baineann siad taitneamh as an turas sin..


26



1 (a) Cad a bhí ar siúl ag Síle agus amáthair an oíche sin?

2 (a) Cén fáth ar chuir Síle téacs chuiga haintín?

3 (a) Cár bheartaigh an bheirt acudul?

4 (a) Cad a rinne siad an oíche sin sanárasán?

5 (a) Cad a rinne siad i gcathair Nua-Eabhrac?

(b) Cén dea-scéal atá ann nuair achloiseann siad na huimhreacha?

(b) Cad iad na smaointe éagsúla atáacu faoin airgead?

(b) Cé a bhuaileann leo ag anaerfort?

(b) Cad atá le feiceáil ónbhfuinneog?

(b) Cá bhfios dúinn go dtéann siadag siopadóireacht?

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachIs dócha go raibh seans acu radhaircthurasóireachta dhifriúla a fheiceáil.

Chomh maith leis sin caitheann siad lá eileag siopadóireacht.

Chuaigh an triúr acu ag siopadóireacht lechéile.

Tugann siad cuairt ar an siopa ilrannaMacy’s.

Chaith siad go leor airgid ar éadaí agus rudaídeasa eile a cheannaigh siad.

Tá go leor málaí acu atá lán d’earraí difriúla.

27


9. Lá ag cluiche rugbaí i Stade de France

28


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí na buachaillí ag ithe lóin i gceaintín nascoile lá amháin. Tá na scoláirí gléasta in éadaí scoile.

Labhair siad faoin gcluiche idirnáisiúntarugbaí i gcoinne na Fraince.

Tá an cluiche ar siúl i bPáras na Fraince ar anSatharn.

Ba é tuairim duine amháin acu go raibhfoireann na hÉireann go maith.

Tugann an triúr céanna aghaidh ar AerfortBhaile Átha Cliath ar an Satharn.

Bhí málaí beaga ar dhroim gach duine acu. Tar éis tamaill sroicheann siad cathair Pháras.

Chuaigh siad ar thuras bus timpeall lár nacathrach.

Feiceann siad radhairc thurasóireachtacháiliúla ansin, mar shampla, Túr Eiffel.

Ansin thuirling siad den bhus agus shiúil siadtimpeall l’Arc de Triomphe.

Baineann siad taitneamh as an áit sin agusceapann siad go bhfuil sé dochreidte.

Thug siad cuairt ar shiopa spóirt aguscheannaigh siad liathróid rugbaí.

Íocann buachaill amháin as na hearraí ag andeasc airgid.

Sa pháirc rugbaí bhí an áit plódaithe ledaoine.

Níl suíochán saor ar fáil sa pháirc.

Bhí an-éileamh ar thicéid don chluiche sin. Tá foireann na Fraince naoi gcúilín chuntosaigh ag leath ama.

Ach sa dara leath d’imir foireann nahÉireann i bhfad ní b’fhearr.

Éiríonn le himreoirí na hÉireann an liathróida fháil ón gclibirt.

Rug siad greim ar an liathróid agus rithimreoir amháin i dtreo na líne.

Léimeann sé thar an líne agus éiríonn leisceithre chúilín a fháil leis an úd sin.

D’éirigh leis an imreoir úd a fháil. Ligeann an lucht féachana béic astu.

Ansin bhí cic saor acu chun na trí chúilín eilea fháil.

Buann siad an cluiche ag an deireadh.

Lean siad mar sin agus d’éirigh le foireannna hÉireann níos mó pointí a fháil.

Feicimid na buachaillí sa lucht féachana agusbíonn lúcháir orthu.

Bhuaigh siad an cluiche agus bhí siad séchúilín chun tosaigh.

Aontaíonn siad gur lá stairiúil atá ann.

Bhí lúcháir orthu go raibh an deis acu abheith ag an gcluiche stairiúil sin.


29



1 (a) Cá raibh na buachaillí an lá sin?

2 (a) Cad a rinne siad i bPáras?3 (a) Déan cur síos ar an Staid.

4 (a) Cad a tharla sa dara leath?5 (a) An raibh siad sásta le himeachtaí

an lae?

(b) Cad a bheartaíonn na buachaillían lá sin?

(b) Cá dtéann na buachaillí ansin?(b) Cad a cheannaíonn siad sa siopa

spóirt?(b) Cén scór atá ann ag leath ama?(b) Cé a bhuann an cluiche?

30


10. Drochaimsir an Gheimhridh- Athrú Aeráide

31


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachOíche amháin bhí an clár faisnéise PrimeTime ar an teilifís.

Tá an clár ag plé ábhar conspóideach – athrú aeráide.

D’aontaigh an bheirt a bhí ag féachaint aran gclár gurbh fhadhb chasta a bhí i gceistleis an ábhar seo.

Tá teach ar an scáileán faoi uisce agus tábáisteach throm le feiceáil.

Chuir an clár seo an bheirt ag smaoineamhsiar ar na coinníollacha aimsire a bhí ann letamall roimhe.

Tá titim sneachta ann agus feicimid titheclúdaithe le sneachta.

Bhí an teocht an-íseal, ocht gcéim Celsiusfaoin reophointe.

Tarlaíonn an-chuid fadhbanna mar gheall aran drochaimsir seo.

Phléasc na píobáin uisce mar go raibh siadreoite.

Déanann an t-uisce seo an-chuid damáistesa teach.

Chuir úinéirí an tí fios ar phluiméir. Gearrann an pluiméir táille dhá chéad euro.

Bhí uirlisí ina lámha aige chun an fhadhb aréiteach.

Ciallaíonn sé sin go méadaíonn costas anárachais d’úinéirí an tí.

Tharla stoirmeacha láidre freisin thar namíonna i rith an gheimhridh.

Titeann crainnte ar charranna timpeall natíre.

Bhí gálaí gaoithe ag séideadh. Tarlaíonn an-chuid damáiste i gcathairChorcaí.

Thit an méid sin báistí go raibh tithe agusforignimh eile faoi uisce.

Tagann an bád tarrthála teacht amach chundaoine a shábháil.

Tharla tuillte i ngach áit mar gheall ar anmbáisteach throm.

Tá carr amháin taobh leis an teach beagnach go hiomlán faoi uisce.

I mBaile Átha Cliath bhí carranna le feiceáilar phríomhshráid na cathrach ag tiomáintfaoi uisce.

Seachas carr nó dhó atá i dtrioblóíd sanuisce níl mórán eile le feiceáil timpeall ancheantair sin.

Bhí poll sa tsraith ózóin. Mar is eol do chách tá fadbh leis an tsraithózóín.

Mar gheall air seo bhí níos mó uisce náriamh ann timpeall an domhain.

Tá na cnapáin oighir ag leá mar gheall ar anngrian ag taitneamh tríd an tsraith ózóín.

Aontaíonn an bheirt arís ag an deireadh gobhfuil an timpeallacht i mbaol.


32



1 (a) Cén t-ábhar a bhí á phlé ar angclár teilifíse seo?

2 (a) Cá bhfios dúinn go raibh anaimsir go dona le tamall anuas?

3 (a) Cén fhadhb a bhí ann maidir lecostas an árachais?

4 (a) Cén damáiste a rinneadh igCorcaigh?

5 (a) Cad a bhí ag tarlú do na cnapáinoighir?

(b) Cén radharc den teach afheiceann siad ar an gclár?

(b) Cé a thagann chun na píobáin adheisiú?

(b) Cén damáiste a dhéantar nuair abhíonn stoirmeacha fíochmharaar siúl?

(b) Cén fhadhb mhór atá sadomhan?

(b) Cad a deir an bheirt ag deireadhan chláir seo?

33


34

11. Breoite ar Scoil


35

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachOíche amháin chuaigh na cailíní amach agdamhsa go dtí club oíche.

Tá siad gléasta go hálainn don oíche seo.

Chuir Sinéad gúna dubh uirthi agus gandabht bhí sí ag breathnú go hálainn.

Baineann sí taitneamh as an gceol agus anrince.

Chaith sí tamall ar an urlár ag damhsa le Pólagus Síle.

Tá bríste dubh agus t-léine dhubhá gcaitheamh ag Síle.

Cheannaigh siad burgair, sceallóga agusdeoch.

Tá na spotshoilse ag soilsiú anuas orthu agusiad ag rince.

Bhí fear ag obair taobh thiar den chuntar agullmhú an bhia.

Mar a deir an seanfhocal, ‘Mol an óige agustiocfaidh sí’.

Mhúch sí an clog aláraim ach níor éirigh sí. Ansin ar an mbealach abhaile téann siadchun suipéar a fháil.

D’iarr sí ar a máthair í a fhágáil sa leaba marbhí tuirse an domhain uirthi.

Is léir go bhfuil an-ocras ar an mbeirt acu.

Chuir sí iachall uirthi éirí agus dul ar scoil anmhaidin dár gcoinn.

Ansin an mhaidin dar gcionn dúisíonnSinéad nuair a chloiseann sí an clog aláraim.

Níor ghéill a máthair di ba chuma cad ad’impigh sí uirthi.

Níl sí ar fónamh an mhaidin seo.

An lá sin chaith sí geansaí dubh le blús bánfaoi.

Faraor níl trua ar bith ag a máthair di.

Bhí an aimsir go hainnis agus thit báisteachthrom gan stad.

Deir sí léi a culaith scoile a chur uirthi agusaghaidh a thabhairt ar an scoil.

Ba léir nach raibh sí ar fónamh sa scoil. Bean mheánaosta is ea a máthair.

Bhí tinneas cinn ag cur as di. Fágann Sinéad an teach agus siúlann sí godtí stad an bhus.

Thug an scrúdaitheoir cead di an seomra afhágáil.

Sroicheann Sinéad an scoil tar éis tamaillbhig.

Chuir an Príomhoide fios ar an dochtúirscoile.

Tosaíonn sí ar an scrúdú tíreolaíochta ach nílsí ag mothú go maith.

Dúirt sé léi go raibh nimhniú bia aici. Ardaíonn sí a lámh agus iarrann sí cead ar anbhfeitheoir an seomra a fhágail ar feadhtamaill.

Dúirt sé léi go dtiocfadh feabhas uirthi ansinle sos sa leaba.

Siúlann sí gan mhoill go dtí oifig anPhríomhoide agus insíonn sí di godteastaíonn uaithi dul abhaile mar go bhfuilpian uafásach ina bolg aici.

Léirigh an bheirt acu trua di, an cailín bocht. Tagann dochtúir na scoile agus scrúdaíonnsé í.

Molann an Príomhoide di dul abhaile agusdul a chodladh.

Tá cuma uafásach uirthi fós.



36


1 (a) Cá ndeachaigh na cailíní an oíchesin?

2 (a) Cad a rinne siad nuair a d’fhágsiad an club oíche?

3 (a) Cad a bhí cearr le Sinéad anmhaidin dár gcionn?

4 (a) Ar lig a máthair di fanacht sabhaile?

5 (a) Cad a tharla di le linn anscrúdaithe?

(b) Conas a chaitheann Sinéad agusa cairde an oíche?

(b) Cad a iarrann sí ar a máthair anmhaidin dár gcionn? Cén fáth?

(b) Cá dtéann sí nuair a fhágann síhalla na scoile?

(b) Cad a dhéanann an príomhoide?

(b) Cén tuairim atá ag an dochtúirfaoina bhfuil ag cur as di?


37

12. Buntáistí Móra na hIdirbhliana


38

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhailigh na scoláirí i halla na scoile chunéisteacht leis an bPríomhoide.

Pléann sí an idirbhliain leis na scoláirí.

Mhínigh sí an fhealsúnacht a bhí taobh thiarden idirbhliain.

Molann sí dóibh go bhfuil an-tábhacht agbaint le rudaí áirithe i mbliana, mar shampla,comhoibriú, ceannaireacht, féinfhoghlaim,féinmheas, neamhspléachas agus obairghrúpa.

D’éist na scoláirí go géar le gach rud a dúirtsí.

Is dócha go bhfuil an t-ábhar seo an-suimiúildo na daltaí scoile.

Chaith siad go leor ama amuigh faoin aeragus ag baint trialach as gníomhaíochtaí nua.

Ansin caitheann na scoláirí na míonna sanidirbhliain ag déanamh eachtraí suimiúla.

Léirigh na scoláirí ceoldráma iontach. Téann siad ar thuras deireadh seachtaine agbaint trialach as gníomhaíochtaí nua nachmbíonn deis acu a dhéanamh de ghnáth.

Chaith siad an-chuid ama ag cleachtadh dona rincí difriúla a bhí le foghlaim.

Caitheann siad tamall ag curachóireacht, agdreapadóireacht agus boghdóireacht.

Chonaic siad grianghraf de thimpisteuafásach a chuir scanradh orthu gan amhras.

Feicimid duine de na scoláirí ina shuí i mbádagus clogad ar a cheann.

Chuir an múinteoir an-bhéim ar cé chomhtábhachtach is a bhí sé a bheith cúramach arna bóithre ag tiomáint.

Feicimid na daltaí gléasta in éadaíseanaimseartha de chuid na seascaidí.

Fear meánaosta ab ea é agus bhí culaithdheas air.

Tugann an scoil deis eile dóibh foghlaim faoirialacha an bhóthair agus faoi shábháilteachtar na bóithre.

Bhí seans acu dul isteach sa ghailearaí aguséisteacht le gnó na Dála agus na bpolaiteoirí.

Tá an carr sa ghrianghraf ina phráiseach gohiomlán.

Thug siad cuairt ar an Staid Sacair NouCamp.

Tugann siad cuairt ar Dháil Éireann,ceanncheathrú na bPolaiteoirí.

Ag deireadh na bliana thug an scoilceistneoir do na daltaí maidir lena gcuidtuairimí faoin idirbhliain.

Buaileann siad le Taoiseach na tíre, EndaKenny.

Bhain siad taitneamh agus tairbhe as nahimeachtaí go léir a tharla i rith na bliana.

Deir sé leo gurbh fhiú bualadh le daoine ógaagus éisteacht lena gcuid tuairimí.

Is léir nach raibh nóiméad saor acu i rith nabliana.

Mar bharr air sin socraíonn an scoil dul arthuras thar lear go dtí Barcelona na Spáinne.



39

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachStaid ollmhór a bhí ann agus bhían t-ádh orthu mar fuair siad ticéid chuncluiche sacair de chuid Barcelona a fheiceáil.

Is léir go n-aontaíonn siad gur bliain denscoth atá ann.

Bhí neart deiseanna acu san idirbhliain. Aontaíonn siad gur fiú an idirbhliain adhéanamh agus go bhfuil an bhliain sin agusna rudaí a dhéanann siad fiúntach.


1 (a) Cad a phléigh an príomhoide anlá sin ar scoil?

2 (a) Cad iad na rudaí a luaigh sí a bhítábhachtach san idirbhliain?

3 (a) Cén sórt imeachtaí a bhí ar siúlag daltaí na hidirbhliana?

4 (a) Cén rud a chuir uafás ar nadaltaí?

5 (a) Cén tuairim a bhí ag anTaoiseach maidir le daoine óga?

(b) Luaigh cuid na na himeachtaíscoile a nglacann na scoláirí páirtiontu.

(b) Déan cur síos ar na scoláirí agusiad ag léiriú an cheoldráma.

(b) An bhfuil turas thar lear ar siúl imbliana?

(b) Cad a chomhlánann na daltaí agdeireadh na hIdirbhliana?

(b) An fiú an bhliain seo adhéanamh dar leo?


40

13. Caillte sna Sléibhte


41

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí siad gléasta in éadaí geimhridh. Feicimid slua dreapadóirí i measc na sléibhte.

Is dócha ag an bpointe sin go raibh an grúpaar strae.

Feicimid duine amhain ag tús na líne agbreathnú ar léarscáil.

Ach cheap daoine eile go raibh sé beagáiníndainséarach agus gur cheart dul ar aghaidhníos mó.

Tá tuairimí difriúla ag daoine áirithe saghrúpa sin faoinar cheart dóibh adhéanamh.

De réir a chéile thuig siad go raibh an ceo agéirí níos troime.

Creideann grúpa amháin nach bhfuil an ceoródhona agus gur ceart leanúint ar aghaidh.

Bhí Seán agus Pádraig ní ba mhoille ná andream eile.

Is léir go leanann siad ar aghaidh ar feadhtamaill bhig eile.

Bhí a fhios acu go mbeidís i dtrioblóid dágcaillfí iad ar bharr na sléibhte.

Gan dabht is léir go bhfuil contúirt ann dona daoine seo.

Bhí siad i bhfad rófhada uathu. Fásann bearna mhór idir an bheirt acu agusan grúpa mór.

Ansin d’aithin baill an ghrúpa go raibh anbheirt eile scartha ón bpríomhghrúpa margheall ar an gceo.

Déanann siad iarracht teacht suas leis nadreapadóirí eile ach teipeann orthu.

Chuir duine eile den ghrúpa fios ar naseirbhísí éigeandála.

Tá an ceo róthrom anois chun an grúpa eilea fheiceáil.

Gan a thuilleadh moille chuala siad torannhéileacaptair ag eitilt ina dtreo.

Béiceann duine de na fir in ard a chinn is aghutha chun teacht ar an mbeirt eile.

Tháinig siad ar an mbeirt i measc na sléibhte. Tuigeann siad go léir go bhfuil an bheirt imbaol.

Sa phictiúr seo bhí fear amháin ag treorú anfhir eile suas san aer.

Téann siad ag cuardach na beirte a bhí arstrae.

An oíche sin ba léir go raibh an bheirt acu arais sa bhaile slán sábháilte.

Cuireann siad líne síos ón héileacaptar chunna daoine a shábháil.

Bhí an bheirt acu an-bhuíoch de gach duinegur tháinig siad slán.

Dealraíonn sé go bhfuil cóisir ar siúl.

Gheall siad nach rachaidís amach sa cheoarís mar go raibh sé róchontúirteach.

Is dócha go bhfuil ceacht foghlamtha ag anmbeirt.

Tá críoch shona leis an scéal seo, buíochas leDia.



42


1 (a) Cén suíomh a bhí i gceist sachéad phictiúr?

2 (a) Cén fáth a raibh an grúpa idirdhá chomhairle?

3 (a) Cad a tharla don bheirt eile ibpictiúr a trí?

4 (a) Ar éirigh leo teacht ar an mbeirteile i bpictiúr a cúig?

5 (a) Cén cheacht a d’fhoghlaim anbheirt ag deireadh an phíosaseo?

(b) Cad atá ar siúl ag na daoine seo ibpictiúr a haon?

(b) Cad a tharlaíonn nuair a éiríonnan ceo níos troime?

(b) Cén fáth a bhfuil contúirt ann?

(b) Cén fáth nach féidir leis anmbeirt atá imithe ar strae angrúpa a fheiceáil?

(b) Conas a thagann an bheirt slánsa deireadh?


43

14. Tionscadal ar Fhéilte na hÉireann


44

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí sé i mbun rang a mhúineadh. Seasann an múinteoir ranga ag barr an

ranga.

Chuir an múinteoir ceist ar na scoláirí maidirle tábhacht na bhféilte.

Pléann siad féilte difriúla na hÉireann.

Ábhar suimiúil a bhí ann gan dabht. Is léir go bhfuil na daltaí ag éisteacht gocúramach leis an múinteoir.

Theastaigh uathu ceistneoir a thabhairt dotheaghlach amháin chun a gcuid tuairimí afháil.

Sa dara pictiúr beartaíonn Aoife and Seán antionscadal atá le déanamh acu a thosú.

Ansin d’eagraigh siad oíche a bhí oiriúnachdon theaghlach.

Sa phictiúr seo tá sé ar intinn acu tuairisc ascríobh maidir leis na freagraí a thugann anteaghlach dóibh.

Shuigh siad go léir sa seomra suite chun ant-ábhar a phlé.

Buaileann siad leis an teaghlach go léir.

Thosaigh siad ag cur ceiste ar an gclannmaidir leis na féilte seo.

I láthair tá fear agus bean an tí chomh maithle hiníon an teaghlaigh.

Ar dtús labhair siad maidir le Patrún nahÉireann, Naomh Pádraig.

Pléann siad na féilte éagsúla a tharlaíonn irith na bliana.

Bhain siad taitneamh as an taispeántas móra bhí le feiceáil sa chathair ag an bparáid.

Deir an chlann leo go dtéann siad isteach golár na cathrach chun an pharáid a fheiceáil.

Sheas an teaghlach i lár na cathrach ar anbpríomhshráid ag féachaint ar antaispeántas seo.

Tá duine amháin sa pharáid gléasta marNaomh Pádraig.

Ansin bheartaigh siad dul go dtí séisiún ceoilthraidisiúnta chun éisteacht leis an gceoldeas.

Is léir go mbaineann siad taitneamh as anócáid.

D’éist siad le triúr a bhí ag seinm ceoltraidisiúnta.

Tá duine de na fir ag seinm an bhodhráin,duine eile ag seinm na fliúite agus an duinedeireanach ag seinm na bpíob uilleann.

Ansin labhair siad maidir le hOíche Shamhnaagus na nósanna a bhain leis an oíche sin.

Is nós é go ngléasann daoine in éadaídifriúla.

Labhair daoine maidir le taibhsí, cailleachaagus rudaí scanrúla eile Oíche Shamhna.

Ansin siúlann siad ó theach go teach ag lorgtorthaí, cnónna agus milseán.

D’oscail an teaghlach an doras agus thugsiad milseáin agus torthaí úra dóibh.

Feicimid páistí óga gléasta ag doras an tí.

Ar an mballa bhí damhán alla le feiceáil agdreapadh suas an balla.

Tá puimcín ar crochadh sa teach taobh leisan bpríomhdhoras.



45

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí crann mór i lár an bhaile. Tá duine amháin gléasta mar thaibhse, duine

eile mar chailleach agus an tríú duine marchreatlach.

Bhí réalta ag lonrú ar bharr an chrainn. Ansin tá suíomh na Nollag le feiceáil sachúigiú pictiúr.

I bhfuinneog amháin bhí lánúin ag ithe béile. Canann cór carúil Nollag in aice leis angcrann.

Is léir go raibh daoine ag siopadóireacht marbhí neart málaí acu.

Tá siopaí ar thaobh na sráide.

Bhí áthas an domhain ar an mbeirt acu marfuair siad an-chabhair ón gclann seo.

Tá daoine bailithe thart ar an gcrann Nollaigag éisteacht leis an gcanadh álainn.

Mar a deir an seanfhocal ‘Tús maith leath nahoibre’.

Sa phictiúr deireanach tá neart eolais ag anmbeirt agus tá siad ag fágáil an tí.

Tá an teaghlach seo lánsásta cabhrú leo.


1 (a) Cad a bhí á phlé ag an rang?

2 (a) Céard a theastaigh ó Sheán agusó Aoife a dhéanamh?

3 (a) Luaigh na féilte a phléigh siadleis an gclann.

4 (a) Cá ndeachaigh an chlann LáFhéile Pádraig?

5 (a) Cé a bhí ag seinm ag an séisiúnceoil?

(b) Cén t-ábhar atá á phlé ag anrang inniu?

(b) Cad a bheartaíonn Seán agusAoife a dhéanamh?

(b) Cén fáth a dtéann daoine ótheach go teach OícheShamhna?

(b) Cén suíomh atá le feiceáil ibpictiúr a sé?

(b) An bhfuil siad sásta leis an eolasa fhaigheann siad ón teaghlach?


46

15. Gaisce


47

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin chonaic na scoláirí fógra ar bhallana scoile faoin gcomórtas Gaisce.

Is comórtas de chuid an Uachtaráin é ancomórtas seo.

San fhógra bhí seanbhean ina suí i gcathaoirrotha.

Taobh léi ina sheasamh tá fear ag tabhairtlámh chúnta di.

Bhí na scoláirí ag plé an phóstaeir seo. Is léir go bhfuil suim ag na scoláirí sachomórtas seo mar téann siad chun cainte leduine de na múinteoirí.

Dúirt siad léi go raibh suim acu páirt aghlacadh sa chomórtas sin.

Tá áthas ar an múinteoir é sin a chloisteáil.

Bean óg fhaiseanta a bhí sa mhúinteoir agusbhí spéaclaí deasa á gcaitheamh aici.

Ansin caitheann na scoláirí tamall ag ullmhúdon chomórtas seo.

D’fhoghlaim siad scileanna nua mar chuidden dushlán.

Tosaíonn Pól ag seinm an fheadóig stáin.

Chaith siad na huaireanta fada agcleachtadh.

Ina theannta sin tosaíonn Aoife ag déanamhcúrsa ríomhaireachta.

Theastaigh uaithi scileanna nua a fhoghlaimagus í féin a fhorbairt i gcás an eolais a bhíaici ar ríomhairí.

Tá suim ag Gearóid sa drámaíocht agusglacann sé páirt i gceolchoirm na scoile.

Amhránaí iontach a bhí ann agus chuir sé gomór leis an gceoldráma seo.

Sa cheathrú pictiúr feicimid gníomhaíochtaíeile a nglacann an triúr seo páirt iontu.

Thug Aoife cuairt ar ionad na seandaoineagus chabhraigh sí go mór leis na daoineansin.

Caitheann sí tamall leo ag tabhairt airedóibh.

Chomh maith leis sin chaith Pól tamall inionad na seandaoine freisin agus cheannaighsé bronntanas do dhuine de na seanóirí ansin.

Éiríonn sé cairdiúil leis an bhfear seo agus isdócha go bhfuil an-mheas aige air.

Mar chuid den chomórtas seo bheartaighSeán rud éigin spórtúil a dhéanamh.

Is daoine spórtúla iad mar tosaíonn Aoife agtraenáil go dian agus ag rith.

Chuaigh sí amach gach lá ag rith. Ceannaíonn sé an trealamh ceart (buataisíagus bata) agus tugann sé faoindreapadóireacht seo.

Bhí suim ag Pól sa tsléibhteoireacht agusbheartaigh sé sléibhte éagsúla a dhreapadh.

Tugann an triúr seo tacaíocht dá chéile.

Chaith Gearóid na huaireanta fada agsnámh sa linn snámha áitiúil.

Éiríonn leo siulóid deich gcilliméadar adhéanamh le chéile.

Thug siad faoi shiúlóid fhada le chéile. Tá bród an domhain ar an triúr acu.

Chaith siad na héadaí cearta chun é seo adhéanamh, éadaí reatha, bróga reatha agusmálaí beaga ar dhroim gach duine acu.

Tá Uachtarán na hÉireann i láthair agbronnadh na ngradam ar an triúr.



48

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachAnsin i gCaisleán Átha Cliath bronnadhgradam ar an triúr acu mar d’éirigh leo natascanna a chríochnú.

Ócáid speisialta a bhí ann sa chaisleán agusbhí an triúr acu gléasta suas go galánta donócáid.


1 (a) Cén fáth a raibh na scoláiríbailithe le chéile?

2 (a) Cén fáth a ndeachaigh sí chuncainte leis an múinteoir?

3 (a) Cad a bhí le déanamh acu donchomórtas seo?

4 (a) Cén sórt taithí oibre a rinne siad?5 (a) Cén ócáid a bhí ar siúl i bpictiúr a

sé?

(b) Cad a phléann na scoláirí leis anmúinteoir sa dara pictiúr?

(b) Cén sórt rudaí a dhéanann siaddon chomórtas seo?

(b) An bhfuil baint ag an gcomórtasseo le cúrsaí spóirt?

(b) Cad fhad a shiúlann na scoláirí ibpictiúr a 6?

(b) Cad atá ar siúl sa phictiúrdeireanach?


49

16. Fadhbanna Sóisialta ag CurIsteach ar na Déagóirí


50

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachOíche amháin bhí lánúin phósta ina suí ar antolg ag féachaint ar chlár teilifíse.

Tá clár teilifíse ar siúl faoi chúrsaí reatha.

Léirigh an clár fadhbanna an lae inniu. Tosaíonn siad ag díriú ar fhadhbanna móraár linne an oíche sin.

Léirigh an clár na fadhbanna éagsúla atá satsochaí maidir le daoine óga.

Aontaíonn an bheirt atá ag féachaint ar angclár go bhfuil trioblóid i ndán don tír margheall ar na fadhbanna seo.

Shuigh siad síos ansin sa seomra suite lenabpáistí féin chun na fadhbanna seo a phlé.

Beirt déagóirí atá iontu agus tá siad sásta pléa bheith acu lena dtuismitheoirí maidir leisan ábhar seo.

Bhí an clár feicthe ag na déagóirí freisin agusmar sin bhí neart tuairimí acu.

Pléann siad na fadhbanna éagsúla atá agdaoine óga an lae inniu.

Ar an gcéad dul síos ní raibh aon duine inann a shéanadh gur chruthaigh nascrúduithe fadbanna móra don aos óg.

Bíonn siad go mór faoi bhrú leis an obairseo.

Bhí a lán rud ag brath ar thorthaí nahArdteistiméireachta.

Bíonn neart le foghlaim do scrúdú nahArdteistiméireachta.

Bhí gach duine ar aon tuairim maidir leis anmbrú seo.

Is léir go bhfuil na torthaí seo tábhachtachdo thodhchaí na ndaltaí.

Bhí an-suim ag daoine óga san ólachán agusiad i bhfad ró-óg agus faoi aois.

Chomh maith leis sin cloistear go minic faoidhaoine óga ag ól faoi aois.

Ach faraor d’éirigh leis na déagóirí seodeochanna meisciúla a fháil le cártaíaitheantais bréagacha.

Níl an t-ólachán ceadaithe sa tír seo faoiocht mbliana déag d’aois ach mar is eol dogach duine ólann déagóirí.

Chomh maith le sin bhí fadhb uafásach sa tírmaidir le drugaí.

Is cuma conas a dhéanann siad é ach éiríonnleo alcól a fháil in ainneoin na ndlíthe.

Dhíol na mangairí drugaí na drugaí seo dodhaoine óga timpeall na tíre.

Is féidir teacht ar dhrugaí éasca go leor arshráideanna na tíre.

D’oibrigh na Gardaí go dian chun smacht achoimeád ar na fadhbanna seo.

Is gnó mór é seo i gcathracha agus i mbailltear fud na tíre.

Ach cosúil le gach grúpa eile bhí na Gardaígo mór faoi bhrú lá i ndiaidh lae.

Is post deacair é i láthair na huaire ganamhras.

Bhí siad faoi bhrú mar bhí sé deacair breithar na coirpigh seo.

Ní bhíonn go leor Gardaí ar na sráideannade dheasca na gciorruithe éagsúla atádéanta ag an rialtas.

Ní raibh go leor post ann do dhaoine. Ina theannta sin tá fadhb na dífhostaíochtaag méadú in aghaidh an lae.

Ba scéal éadóchasach é gan dabht mar níraibh seans ag an gcuid is mó de na daoineteacht ar fhostaíocht.

Tá an ráta dífhostaíochta ag méadú gachbliain.



51

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí ar dhaoine cur isteach ar chúnamhdífhostaíochta chun iad féin a chothú.

Feictear scuainí fada taobh amuigh de gachoifig leasa shóisialaigh.

De dheasca na faidhbe seo chuaigh daoinethar lear ar imirce.

Bíonn an fhadhb seo le feiceáil i meascdaoine idir óg agus aosta.

Uaireanta ní raibh aon dul as acu. Téann na mílte ar imirce chun saol níos fearra chruthú dóibh féin.

D’fhág siad a muintir ina ndiaidh chuntodhchaí ní b’fhearr a bheith acu.

Feiceann daoine go bhfuil deiseanna ar fáil idtíortha eile ar fud an domhain.

Ba léir go raibh siad an-bhuartha tar éis nafadhbanna seo a phlé.

Is scéal truamhéileach é gan dabht.

Tuigeann siad tábhacht na bhfadhbannaseo.

Ba scéal truamhéileach é do na mílte duine. Is rud imníoch é seo do thodchaí na tíre.

Bhí siad dóchasach ag an am céanna, áfach. Tá siad ag súil go dtiocfaidh feabhas ar staidna tíre sar i bhfad.


1 (a) Cén fáth ar thosaigh an bheirtseo ag plé fadhbanna sóisialta?

2 (a) Cad a bhí ar siúl sa dara pictiúr?

3 (a) Luaigh na fadhbanna a bhí agcur isteach ar dhaoine óga.

4 (a) Cén fáth a raibh scuaine ann ibpictiúr a cuig?

5 (a) Cad a bhí i gceist leis an eitleánsa chúigiú pictiúr?

(b) Cad atá ar siúl?

(b) Cén fáth a luann siad córas nabpointí?

(b) Cad iad na fadhbanna sóisialta abhíonn ag cur as do dhaoine ógamar a léirítear sa cheathrú pictiúriad?

(b) Cé a fhaigheann liúntas leasashóisialaigh?

(b) An bhfuil siad dóchasach ag andeireadh?


52

17. Samhradh Iontach


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhuail Síle agus Aoife le chéile lá amháin. Lá breá grianmhar atá ann agus tá an ghrian

ag spalpadh anuas ón spéir.Ní raibh scamall le feiceáil sa spéir an lá sin. Buaileann siad le chéile taobh amuigh den

séipéal ag ceathrú tar éis a trí san iarnóin.Bhí éadaí samhraidh orthu an lá deas sin. Is léir go bhfuil siad ag baint taitnimh as

laethanta saoire an tsamhraidh.Bhí Síle dóchasach go mbeadh samhradhden scoth acu.

Aontaíonn Aoife agus tosaíonn siad agdéanamh machnimh ar na rudaí adhéanfaidís i rith an tsamhraidh.

Sa dara pictiúr d’fhreastail siad ar agallamhle bainisteoir an óstáin áitiúil.

Fear óg tanaí atá ann agus ta sé ina shuí arthaobh amháin den bhord agallaimh ag curceiste ar an mbeirt acu.

Chuir sé ceisteanna ar an mbeirt acu agusd’fhreagair siad na ceisteanna sin.

Tá an bheirt acu ag cur isteach ar phoistsamhraidh.

Bhí siad ag súil go mór go bhfaighfidís postsamhraidh.

Teastaíonn uathu poist samhraidh a fháilchun airgead a thuilleamh don chuid eileden samhradh.

Bhí an t-ádh orthu agus d’éirigh leis anmbeirt acu poist samhraidh a fháil san óstán.

Tuigeann an bheirt acu go bhfuil an t-ádhorthu go bhfuil na poist sin acu.

Bhí na mílte dalta agus daoine eile ar fud natíre dífhostaithe.

Tá ganntanas oibre sa tír mar gheall ar angcúlú eacnamaíochta.

Bhí cúraimí tí orthu san óstán. Tá orthu seomraí an óstáin a ghlanadh nuaira imíonn na haíonna.

Sa phictiúr seo chonaiceamar Síle agglanadh leis an bhfolúsghlantóir agus Aoifeag cabhrú léi.

Caitheann siad na laethanta ar a sáimhín sóag dul timpeall ag féachaint ar na radhairccháiliúla.

Ansin ba léir gur chaith siad tamall agsaothrú airgid.

Aontaíonn siad gur chathair ghleoite í anRóimh.

Chuaigh an bheirt acu go dtí an Róimh marthurasóirí.

Imríonn an bheirt acu mar bhaill ar anbhfoireann peile seo.

B’fhiú an turas sin a eagrú dar leis an mbeirtacu mar bhain siad taitneamh as an tréimhsesa Róimh.

Feicimid na cailíní gléasta in éadaí spóirt agceiliúradh.

Chomh maith leis sin d’éirigh leis anbhfoireann peile an corn a bhaint amach sachraobh.

Caitheann siad laethanta eile an tsamhraidhsin ag déanamh rudaí taitneamhacha.

Ba léir go raibh siad go léir ar mhuin namuice leis an mbua.

Suíonn siad síos ag ligean a scíthe.

Thug siad cuairt ar phictiúrlann lá amháinchun scánnáin nua a fheiceáil.

Déanann Naomh Uinseann de Pól an-obairar son na mbochtán timpeall na tíre.


53


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachCheannaigh siad grán rósta agus deoch lelinn an scannáin.

Bíonn daoine ar an ngannchuid snacathracha agus sna mbailte ar fud na tíre.

Ach rinne an bheirt acu obair dheonach arson Naomh Uinseann de Pól.

Sa phictiúr seo feicimid Síle ag tabhairtbosca earraí do sheanbhean ar thaobh nasráide.

Bhí siad an-ghnóthach mar bhí cúlúeacnamaíochta ar siúl i láthair na huaire.

Ach feiceann na cailíní í agus tugann siadcabhair agus bia di.

Bhí cabhair ag teastáil uathu. Tá neart déanta acu le chéile.

Bhí sí ina suí ag lorg déirce. Faraor tuigeann siad go bhfuil deireadh antsamhraidh ann ach tá siad ag súil lesamhradh na bliana ina dhiaidh sin.

Bhí an bheirt acu gléasta i mbeibí de chuidNaomh Uinseann de Pól ionas go mbeadh afhios ag daoine go raibh siad ag obair gohoifigiúil don eagraíocht.

Ag deireadh an tsamhraidh d’aontaigh siadgo raibh samhradh sen scoth acu ansamhradh sin.

Bhí siad saor ó bhrú scrúduithe agus bhíneart am saor acu.


1 (a) Cad a bhí á phlé ag an mbeirt sachéad phictiúr?

2 (a) Cén fáth a ndearna siadagallamh?

3 (a) Conas a chaith siad an t-airgeada thuill siad an samhradh sin?

4 (a) Cén obair dheonach ar ghlac siadpáirt inti?

5 (a) Cad a mheas siad faoin samhradha bhí acu?

(b) Cad a bheartaíonn an bheirt sachéad phictiúr?

(b) Conas a éiríonn leo poistpháirtaimseartha a fháil?

(b) Cad atá tar éis tarlú sa chéadchuid den cheathrú pictiúr?

(b) Cad atá ar siúl ag an tseanbheansa chúigiú pictiúr?

(b) Cad leis a bhfuil siad ag súilanois?

54


18. An Ghaeilge – seoid luachmharagus cuid dár gcultúr

55


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin shiúil Pól agus Gearóid, beirtdéagóirí, thar an siopa ceoil.

Tá uirlisí ceoil le feiceáil i bhfuinneog antsiopa, mar shampla, bodhrán, bainseo,cláirseach agus an bosca ceoil.

Bhí sladmhargadh ar siúl sa siopa sin. Stopann siad lasmuigh mar feiceann siad anGhaeilge i bhfuinneog an tsiopa.

Is dócha gur chreid siad go raibh baint idiran ceol and an teanga dhúchais.

Is dócha go bhfuil an-suim ag na buachaillísa Ghaeilge mar tá áthas orthu an Ghaeilgea fheiceáil.

Is dócha go raibh an bheirt acu den tuairimchéanna faoin nGaeilge.

Aontaíonn an bheirt acu gur rud deas í anGhaeilge a fheiceáil mar sin.

Ansin d’fhill siad abhaile agus chuaigh siadar an idirlíon.

Dar leo ba chóir do mhuintir na hÉireann anGhaeilge a chur chun cinn agus í a labhairt.

Tháinig siad ar shuíomh amháin mar gheallar thuras chun na Gaeltachta.

Cuardaíonn siad na suíomhanna éagsúla achuireann an Ghaeilge chun cinn martheanga bheo.

Fuair siad an t-eolas go léir faoin turas seoón suíomh idirlín.

Láithreach bonn cuireann an bheirt acu suimsa rud seo.

Ansin nuair a bhí an t-eolas acu phléigh siadan smaoineamh a bhí acu lena gcairde eile.

Is dócha go bhfuil siad ag smaoineamh ardhul ar an turas seo chun a gcuid Gaeilge achleachtadh agus a labhairt.

Thug an chuairt seo deis dóibh Gaeilge alabhairt le chéile.

Tugann siad go léir cuairt ar an nGaeltachtchun tréimhse a chaitheamh ansin.

Is dócha go raibh siad líofa go leor saGhaeilge agus gur bhain siad taitneamh asan deis seo a fháil an Ghaeilge a labhairt.

Is léir go bhfuil neart Gaeilge acu marcaitheann siad na laethanta sin ag labhairttrí Ghaeilge.

Chleachtaigh siad na rincí difriúla a bhí areolas acu.

Glacann siad páirt sna céilithe san oíche.

Ansin i rith an lae bhí neart ama acu cluicheeitpheile a imirt ar an trá álainn.

Baineann siad taitneamh as an gceoltraidisiúnta a sheinneann na ceoltóirí ag nacéilithe.

Bhí an t-ádh orthu go raibh an aimsir gohiontach.

Gan dabht tá radharc iontach le feiceáil aran trá agus tá bád beag le feiceáil amuigh aran bhfarraige.

D’imir siad an cluiche seo ar an ngaineamh. Braitheann siad an teas iontach ón ngrian aran trá.

Bhain siad an-taitneamh as an spraoi an lásin.

Tá ar na foirne an liathróid a bhualadh tharan líontán chun an cluiche a bhuachaint.

Labhair siad Gaeilge le chéile an t-am ar fad. Ar ais sa scoil leanann siad leis an nGaeilge.

Bhí sé ar intinn acu Gaeilge a labhairt sascoil.

Bunaíonn siad ciorcal cainte ag am lóin chundeis a thabhairt do na daltaí a gcuid Gaeilgea labhairt agus a chleachtadh.


56


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachThuig na daltaí tábhacht na Gaeilge freisindo scrúdú cainte na hArdteistiméireachta.

Mar a deir an seanfhocal, ‘Cleachtadh adhéanann máistreacht’.

Chomh maith leis sin thuig na daltaítábhacht na meán cumarsáide chunGhaeilge a chur chun cinn.

Tá daichead fán gcéad de na marcanna donscrúdú Gaeilge ag dul anois don scrúdúcainte.

Bhí sé éasca éisteacht leis an stáisiún seo aran iPod a bhí acu.

Dá bhrí sin tosaíonn na daltaí ag éisteacht leRaidió na Gaeltachta.

Ina theannta sin chaith na daltaí tamall agféachaint ar TG4.

Tá an stáisiún raidió seo ina chabhair mhórdóibh an Ghaeilge a thuiscint.

D’aontaigh na daltaí gurbh fhiú eisteacht leisan stáisiún seo.

Tá neart clár ann a bhfuil Gaeilge álainn lecloisteáil orthu.

Ansin bhí dea-scéal le cloisteáil ag deireadhna scoilbhliana.

Bronnann Príomhoide na scoile gradamspeisialta ar na daltaí sa phictiúr seo.

Bhronn sí an gradam seo orthu mar gheall aran obair iontach a rinne siad chun naGaeilge a chur chun cinn sa scoil.

Cabhraíonn an obair a dhéanann siad ar sonna Gaeilge go mór le hatmaisféar na scoile.

Thug an club seo deis do na daltaí eileGaeilge a úsáid sa scoil.

Dá bhrí sin tagann feabhas ar Ghaeilgelabhartha na ndaltaí sa scoil.

Ba mhór an ónóir do na daltaí glacadh leisan ngradam seo.

Is léir go bhfuil grá acu don Ghaeilge.

Mar a deir an seanfhocal, ‘Beatha teanga í alabhairt’.


1 (a) Cad a chuir áthas ar na scoláirí?

2 (a) Cén dearcadh a bhí acu i leith naGaeilge?

3 (a) Cén sórt uirlisí a bhí i bhfuinneogan tsiopa? Luaigh iad.

4 (a) Cad iad na himeachtaí a rinnesiad sa Ghaeltacht?

5 (a) Cén gradam a bronnadh orthuag deireadh na bliana?

(b) Conas a chuireann na scoláirífeabhas ar a gcuid Gaeilge sacheathrú pictiúr?

(b) Cén dearcadh atá acu i leith naGaeilge sa chéad phictiúr?

(b) Conas a chaitheann siad a gcuidama sa Ghaeltacht?

(b) Cén úsáid a bhaineann siad as nameáin chun cabhrú leo a gcuidGaeilge a fheabhsú?

(b) Conas a fhaigheann siad ant-eolas faoin turas chun naGaeltachta?

57


58

19. Tá Tionchar ag na Meáin agus agan Teicneolaíocht Orainn


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachD’fhreastail grúpa scoláirí ar léacht sa scoil aran ábhar ‘Tábhacht na Meán’.

Is rud tábhachtach iad na meáinchumarsáide i saol gach duine sa lá atá inniuann.

D’éist siad go géar leis an bhfear a bhí aglabhairt leo.

Tuigeann na daltaí tábhacht na meán agusiad ag tabhairt aghaidh ar an todhchaí.

Bhí taithí ag gach duine idir óg agus aosta arna meáin chumarsáide.

Chuile lá léann daoine na nuachtáin abhíonn ar díol.

Fuair daoine an-chuid eolais ó na nuachtáindhifriúla a bhí ar fáil gach lá.

Chomh maith leis sin féachann tromlach nandaoine ar an teilifís gach lá.

D’fhéach daoine ar an teilifiís chun iad achur ar an eolas faoi chúrsaí reatha, chúrsaíspóirt agus a lán rudaí eile.

Mar is eol do chách is rudaí coitianta iad nafóin phóca.

Bhí fón póca beagnach ag gach duine thardeich mbliana d’aois.

Tugann na gléasanna seo seans do dhaoinea bheith i dteagmáil le daoine go héasca.

Bhí daoine ábalta ríomhphoist a sheoladh,ceol a íoslódáil agus fiú siopadóireacht adhéanamh ar na fóin seo.

Is féidir glaoch a chur ar dhaoine nó teacs achur chuig daoine ar na gléasanna nua-aimseartha seo.

Bhí seomra ríomhaireachta ag Scoil Pheadair. Níl teorainn leo, is dócha.

Bhí seomra ríomhaireachta ag an gcuid ismó de na scoileanna.

Sa lá atá inniu ann bíonn áiseanna iontachaag scoileanna áirithe.

Bhí daltaí ábalta taighde a dhéanamh ar naríomhairí seo.

Bíonn rang speisialta ríomhaireachta agranganna i rith na seachtaine.

Is iomaí rud gur féidir a dhéanamh ar naríomhairí.

Chomh maith leis sin is dócha gogcomhlánann daltaí na hArdteistiméireachtana foirmeacha CAO ar na ríomhairí.

Thug na meáin chumarsáide eolas dúinn faoichúrsaí reatha an domhain.

Tugann siad cuntais shoiléire dúinn arscéalta suimiúla ar fud na tíre.

B’ócáid mhór stairiúil í seo. Tugann siad cuntas stairiúil dúinn ar chuairtna Banríona Éilís nuair a thagann sí gohÉirinn sa bhliain dhá mhíle is a dó dhéag.

Ba chúis bhróid é seo don tír agus bhí nascéalta sin le feiceáil ar fud an domhain.

Ina theannta sin sa bhliain chéanna tagannUachtarán Mheiriceá Barack Obama agus abhean chéile Michelle go hÉirinn.

Bhí neart ábhair le plé ag na daltaí agus agna múinteoirí faoin ábhar seo.

Pléann siad na meáin le chéile.

Bhí duine de na buachaillí den tuairim goraibh an iomarca tionchair ag na meáinorainn.

Aontaíonn an múinteoir leis agus deir sí gogceapann sí go bhfuil na meáin rófhiosrachfaoi rudaí.

Ba mhinic nach raibh meas acu arphríobháideacht an duine.

Bíonn siad róthógtha le nuachtáin a dhíol.


59


60

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachNíor léirigh siad cothrom na Féinne i gcónaí. Is minic a bhíonn siad claonta i dtreo taobh

amháin den scéal.

Bhí buntáistí agus míbhuntáistí ag baint legach scéal.

Ach mar a deir an seanfhocal bíonn dháinsint ar gach scéal.

Rinne siad an-obair ag déanamh taighde arscéalta móra an lae.

Mar sin tá buntáistí áirithe ag baint leis nameáin chumarsáide.

Dúirt daoine go raibh an iomarca cumhachtaag na meáin chumarsáide.

Ach tá taobh dorcha freisin ag baint leis nameáin.


1 (a) Cén t-ábhar a bhí á phlé sa rang?

2 (a) Cá raibh na buachaillí sa tríúpictiúr agus cad a bhí ar siúl acu?

3 (a) Cén scéal mór a bhí i mbéal anphobail sa cheathrú pictiúr?

4 (a) Cén rud diúltach a bhí le rá ag anmbeirt sa chúigiú pictiúr?

5 (a) Cad a phléigh siad sa phictiúrdeireanach?

(b) Luaigh bealaí gur féidir linn anteicneolaíocht a úsáid.

(b) Cad is féidir le scoláirí adhéanamh sa rangríomhaireachta?

(b) Cén scéal mór atá sna meáin ibpictiúr a ceathair?

(b) Cad é tuairim na beirte sa chúigiúpictiúr?

(b) Cad a phléann siad sa phictiúrdeireanach?


61

20. Sláinte na nÓg – Seachtain naSláinte


An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachAg leathuair tar éis a deich maidin amháind’fhógair an príomhoide scéal nua ar angcóras fuaime.

Tá feachtas nua á fhógairt aici inniu.

D’inis sí do na daltaí go raibh seachtainspeisialta beartaithe chun sláinte na ndaltaía chur chun cinn.

Cuireann an scoil an-bhéim ar shláinte nandaltaí.

Dúirt sí leo go mbeadh imeachtaí speisialtaar siúl i rith na seachtaine.

Eagraíonn an scoil cluiche peile idir namúinteoirí agus na daltaí.

Bhí cluiche den scoth acu agus bhain siad goléir taitneamh as an ócáid sin.

Ansin cuireann siad rang aclaíochta ar siúl saSpórtlann.

Thug na himeachtaí seo seans do gach duinea bheith gníomhach agus sláintiúil.

Athraíonn an scoil biachlár na bialainne.

Chuir siad béim ar bhia sláintiúil seachas biaeile.

Tá bia sláintiúil de gach saghas ar anmbiachlár, mar shampla, torthaí úra, iógartagus arán donn tí.

Bhí rogha mhaith bia ann a thaitin go mór lepobal na scoile.

Is athrú mór suantasach é seo.

Mhol siad do na daltaí gan bia gasta a ithe. Tá an-iomarca calraí sa bhia gasta seo nachbhfuil sláintiúil.

Chuir sé meáchan breise ar dhaoine, rudnach ndearna maitheas do cholainn an duine.

Is breá le daoine áirithe burgair agussceallóga a ithe.

D’eagraigh an scoil siulóid urraithe lá amháinchun airgead a fháil do threalamh spóirt.

Tá an t-ádh orthu go bhfuil an aimsir gohiontach inniu.

Thug sé seans do dhaoine lá deas achaitheamh amuigh faoin spéir le chéile.

Bíonn sé níos fearr dul ag siúl nuair a bhíonnan aimsir go maith.

D’eagraigh an scoil léacht maidir le sláintena haigne chomh maith.

Chomh maith leis sin éiríonn leo airgead athuilleamh don scoil ag an am céanna.

Chuir an bhean comhairle mhaith ar nadaltaí maidir leis an bhfadhb seo.

Is minic a bhíonn fadhbanna ag daoine nachmbaineann le colainn an duine ach le haignean duine.

Ba thábhachtach an rud é gur thuig daltaígo raibh réiteach ar fáil ar na fadhbanna abhí acu.

Molann an léachtóir dóibh labhairt le daoinemá bhíonn fadhbanna acu.

D’éist na daltaí leis an gcomhairle seo gogéar.

Mar a deir na seanfhocail, ‘Giorraíonn beirtbothar’ agus ‘ Is fearr cara sa chúirt ná punt ido sparán’.

Ag deireadh na seachtaine sin labhair anPríomhoide le pobal na scoile arís ar angcóras fuaime.

Is léir go bhfuil sí an-sásta le himeachtaí naseachtaine.


62


63

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí gach duine go mór taobh thiar denfheachtas nua seo.

Deir sí leo go bhfuil seachtain den scothcaite acu.

Ghabh sí buíochas le gach duine a ghlacpáirt sna himeachtaí.

Deir sí go bhfuil sí fíorbhuíoch de gach duinesa scoil as ucht an chomhoibrithe.


1 (a) Cén feachtas a bhí beartaithe lelinn na seachtaine seo sa scoil?

2 (a) Cén bhéim a chuir siad ar bhia?

3 (a) Cén ócáid a d’eagraigh siad chunairgead a thuilleamh don scoil?

4 (a) Cad a bhí i gceist ag an mbeansa chúigiú pictiúr?

5 (a) An raibh an Príomhoide sásta lehimeachtaí na seachtaine sin?

(b) Cén t-am den lá scoile adhéanann an príomhoide anfógra seo?

(b) Conas a labhraíonn sí leis nadaltaí go léir óna hoifig?

(b) Cén t-athrú mór atá le feiceáil arbhialann na scoile?

(b) Cén fáth a n-eagraítear antsiúlóid i bpictiúr a ceathair?

(b) An bhfuil Príomhoide na scoilesásta le himeachtaí naseachtaine? Cá bhfios dúinn?


Arna fhoilsiú i 2013 ag:An Comhlacht Oideachais

Bóthar Bhaile an AirdBaile Átha Cliath 12

Ball de Smurfit Kappa ctp

© 2013 An Comhlacht Oideachais

Údar Ann CameronDearadh agus clóchur Outburst DesignEagarthóir Amy HerronLéitheoir profaí Dorothy Ní UigínObair ealaíne Coimisiún na Scrúduithe Stáit


Documents

SraithPictiur AAL:Layout 1 Pictiuir/sraith... · 2013-06-18 · clé san Aimsir Chaite agus an foclóir ar dheis san Aimsir Láithreach. Is féidir na habairtí go léir a úsáid