Stabilność cen – dlaczego jest ważna także dla ciebie?Broszura dla uczniów

Co można kupić za dziesięć euro? Może dwa single na CD, albo ulubiony tygodnik – przez cały miesiąc?

Czy zastanawialiście się jednak kiedykolwiek, jak to w ogóle jest możliwe? Jakim sposobem udaje się wymienić kawałek papieru na towar lub usługę? Przecież wydrukowanie banknotu kosztuje zaledwie kilka centów.

Liczy się zaufanie

Dlaczego więc ten kawałek papieru ma tak dużą wartość? To po prostu kwestia zaufania. Pożyczając przyjacielowi dziesięć euro wiesz, że dostaniesz je z powrotem. Mając do czynienia ze stabilną walutą – taką jak euro – możesz być pewien, że zawsze będziesz w stanie kupić towary i usługi o wartości takiej, jak wydrukowana na banknocie. Gdyby jednak wartość pieniądza zaczęła gwałtownie spadać, stracisz do niego zaufanie. Pieniądz ma wartość, bo ludzie w to wierzą.

2

Płacenie pieniędzmi jest sensowniejsze niż wymiana

Przyjmijmy na chwilę, że pieniędzy nie ma. Ludzie musieliby wówczas wymieniać się towarami i usługami (jest to tzw. handel wymienny lub inaczej – barter), zamiast je kupować i sprzedawać.Jeśli piekarz chciałby się ostrzyc w zamian za pięć bochenków chleba, musiałby najpierw znaleźć fryzjera, który przyjąłby jego chleb jako zapłatę. Gdyby fryzjer potrzebował z kolei nowych butów, musiałby znaleźć sklep z butami, który wymieniłby te bochenki na nową parę butów.

Wszyscy musielibyśmy szukać osób gotowych przyjąć to, co mamy do zaoferowania i dać w zamian to, czego sami potrzebujemy. Nawet jeśli udałoby nam się znaleźć taką osobę, pozostawałby problem uzgodnienia, ile bochenków chleba kosztuje strzyżenie, ile razy można się ostrzyc za parę butów itd.

Pieniądze ułatwiają życie na trzy sposoby. Po pierwsze, są środkiem wymiany – nie musimy już dopasowywać wzajemnego zapotrzebowania na określone towary czy usługi, jak w handlu wymiennym. Po drugie, pieniądz jest jednostką rozliczeniową – ceny podawane są tylko w jednostkach pieniądza, a nie w ilości towarów lub usług. Po trzecie, pieniądze są środkiem „przechowywania wartości” – ludzie mogą je oszczędzać, by kupić coś w przyszłości.

3

Stabilność cen a wartość pieniędzy

Stabilność cen oznacza, że wasze pieniądze zachowują swą wartość mimo upływu czasu. Jest to ważne na przykład wtedy, gdy chcecie oszczędzać, żeby potem coś sobie kupić. Wyobraźcie sobie, że odłożyliście 10 euro na dwa kompakty z singlami, a po przyjściu do sklepu okazało się, że kosztują 12 euro. A potem, gdy przychodzicie z dwunastoma euro, kompakty kosztują już 14! Jak byście się wtedy czuli? Na szczęście ceny zwykle nie rosną aż tak szybko (zob. tabela infl acji na stronach 14-15).

Jak mierzy się zmiany cen

Wskaźniki cen konsumpcyjnych – które stosujemy, by sprawdzić, czy ceny są stabilne – oblicza się co miesiąc przy pomocy tzw. koszyka zakupów. Koszyk taki obejmuje cały szereg dóbr, które zwykle spożywa reprezentatywne gospodarstwo domowe. Łączną cenę takiego koszyka – stanowiącą miarę ogólnego poziomu cen – sprawdza się co pewien czas, by zobaczyć, o ile wzrosły (lub – bardzo rzadko – spadły) ceny w danym okresie.

4

Infl acja, defl acja i stabilność cen

Infl acją nazywamy wzrost ogólnego poziomu cen. Mówiąc w uproszczeniu infl acja pojawia się, gdy jest za dużo pieniędzy, a za mało dóbr. Ceny mogą rosnąć z różnych przyczyn. Wyobraźcie sobie na przykład, że w sklepie, do którego wybraliście się ze znajomymi, został tylko jeden kompakt, który każde z was chce kupić. Sprzedawca najprawdopodobniej podniesie jego cenę, bo wie, że na kompakt jest wysoki popyt, więc może otrzymać za niego więcej pieniędzy.

Towary mogą też podrożeć, gdy wzrosną koszty ich produkcji. Na przykład przy podwyżce cen energii wzrośnie również koszt produkcji kompaktów, a ich producent podniesie cenę hurtową, by uniknąć strat. Na tej samej zasadzie sprzedawca detaliczny będzie starał się przerzucić wzrost cen na was.

5

W obu przypadkach wasze dziesięć euro straci część swojej wartości (innymi słowy – siły nabywczej), bo kwota ta przestanie wystarczać na zakup dwóch kompaktów. O infl acji mówimy jednak dopiero wtedy, gdy wzrośnie łączna cena całego zestawu towarów uwzględnionych w „koszyku zakupów”, a nie tylko jednego ze składników koszyka.

Defl ację można zdefi niować jako przeciwieństwo infl acji, czyli sytuację, gdy ogólny poziom cen spada z upływem czasu. Przyczyną defl acji może być niski popyt na towary i usługi, zmuszający producentów do sprzedawania ich po niższych cenach.

O stabilności cen mówimy wtedy, gdy ceny – w uśrednieniu – ani nie rosną (jak w okresach infl acji), ani nie spadają (jak w okresach defl acji) przez dłuższy czas. Jeśli na przykład za 50 euro można kupić w przybliżeniu ten sam „koszyk zakupów” co rok czy dwa lata temu, możemy powiedzieć, że ogólny poziom cen jest stabilny.

6

Stabilność cen sprzyja wzrostowi gospodarczemu i zatrudnieniu …

• … bo ułatwia porównywanie cen

Stabilność cen ułatwia ich porównywanie, a przez to podjęcie decyzji, które towary lub usługi kupić.

Gdy ceny pozostają stabilne, łatwo jest obliczyć, czy cena najmodniejszych dżinsów wzrosła w porównaniu z ceną najnowszych adidasów. Oznacza to, że możecie jako konsumenci podjąć mądrzejszą decyzję, co kupić za swoje pieniądze. Na podobnej zasadzie, przy porównywalnych cenach, przedsiębiorstwa podejmują trafniejsze decyzje inwestycyjne. Dzięki temu kierują swoje zasoby tam, gdzie będą one wykorzystane w najbardziej produktywny sposób, a w konsekwencji rośnie potencjał produkcyjny całej gospodarki.

7

W warunkach infl acji (lub defl acji) ceny wszystkich dóbr zmieniają się często i gwałtownie, w zupełnie nieprzewidywalny sposób. W rezultacie trudno jest osądzić, czy zmiana ceny wybranego towaru spowoduje, że będzie on tańszy, czy droższy niż inne towary. W takiej sytuacji przedsiębiorstwa i konsumenci mogą błędnie interpretować zmiany cen i podejmować nietrafne decyzje co do zakupów. Prowadzi to do mało produktywnego wykorzystania zasobów.

• … bo obniża koszt pożyczania pieniędzy

Gdy ceny są stabilne, posiadacze oszczędności i pożyczkodawcy są gotowi zaakceptować niższe oprocentowanie swoich lokat, bo oczekują, że wartość ich pieniędzy pozostanie taka sama przez dłuższy czas. W przeciwnym wypadku chcieliby zabezpieczyć się przed niepewnością co do przyszłej wartości swych pieniędzy, żądając wyższego oprocentowania swoich oszczędności lub pożyczek.

8

W warunkach stabilności cen pożyczkobiorcy czerpią więc korzyści z niższego oprocentowania. Oznacza to niższe koszty kredytu dla spółek, które chcą kupić nowocześniejsze maszyny, oraz dla osób prywatnych, które biorą kredyty na przykład na kupno samochodu lub mieszkania. Ten rodzaj zachęty dla przedsiębiorstw do inwestowania sprzyja poprawie ich konkurencyjności i tworzeniu nowych miejsc pracy. Jest to kolejny powód, dla którego stabilne ceny są tak ważne dla wzrostu gospodarczego i zwiększenia zatrudnienia.

Społeczne aspekty stabilności cen

Stabilność cen jest również kluczem do spokoju społecznego. W warunkach infl acji ceny zmieniają się w sposób nieprzewidywalny, wskutek czego zwykli ludzie mogą ponosić znaczne straty. Infl acja powoduje na przykład spadek wartości oszczędności. Zazwyczaj to właśnie najuboższe grupy społeczne najbardziej cierpią z powodu infl acji, bo mają najmniej możliwości ochrony przed jej skutkami. W przeszłości wysoka infl acja (lub defl acja) często prowadziła do niepokojów społecznych.

9

Eurosystem – strażnik stabilności cen

Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne obszaru euro tworzą razem Eurosystem – system banków centralnych obszaru euro (zob. mapę). Podstawowym zadaniem Eurosystemu jest utrzymywanie stabilnych cen w obszarze euro jako całości. Celem polityki pieniężnej prowadzonej przez EBC jest utrzymanie rocznej stopy infl acji w obszarze euro na bardzo niskim poziomie, czyli nieco poniżej 2 % w średnim okresie. Innymi słowy, wasze dwa kompakty powinny w przyszłości kosztować mniej więcej tyle samo, co teraz (zob. tabela infl acji na stronach 14-15).

10

Obszar euro

Madryt

Luksemburg

Londyn Amsterdam

Bruksela

Berlin

Rzym

Kopenhaga

Warszawa

Praga

Ateny

Budapeszt Wiedeń

Lublana

Dublin

Lizbona

Bratysława

Sztokholm

Wilno

Ryga

Tallin

Helsinki

Valletta

Nikozja

Paryż

Bukareszt

Sofia

Portugalia

Hiszpania

Francja

Włochy

Grecja

Cypr

Austria

Czechy Słowacja

Malta

Polska

Litwa

Łotwa

Estonia

Niemcy

Węgry

Słowenia

Luksemburg Belgia

Holandia Wielka Brytania

Irlandia

Dania

Szwecja Finlandia

Rumunia

Bułgaria

Obszar euroW 2007 r. obszar euro obejmował Belgię, Niemcy, Irlandię, Grecję, Hiszpanię, Francję, Włochy, Luksemburg, Holandię, Austrię, Portugalię , Słowenię i Finlandię.

Państwa członkowskie UE o statusie specjalnym

Państwa członkowskie UE, które jeszcze niewprowadziły euro

Stan

: 200

7 r. Gujana

Francuska (FR)

Réunion (FR)

Madera (PT)

Wyspy Kanaryjskie (ES)

Gwadelupa (FR)

Azory (PT)

Martynika (FR)

Słowniczek

Barter (handel wymienny): wymiana towarów i usług bez wykorzystania pieniędzy jako środka wymiany. Jest możliwy tylko wówczas, gdy każda ze stron transakcji potrzebuje dóbr oferowanych przez drugą stronę.

Defl acja: spadek ogólnego poziomu cen, np. wskaźnika cen konsumpcyjnych.

Europejski Bank Centralny (EBC): powstał 1 czerwca 1998 r., mieści się w Niemczech, we Frankfurcie nad Menem. EBC jest sercem Eurosystemu.

Europejski System Banków Centralnych (ESBC): Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, niezależnie od tego, czy państwa te przyjęły euro jako swoją walutę.

Eurosystem: Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne tych państw członkowskich Unii Europejskiej, które przyjęły euro jako swoją walutę.

12

13

Infl acja: wzrost ogólnego poziomu cen, np. wskaźnika cen konsumpcyjnych.

Obszar euro: obszar obejmujący te państwa członkowskie Unii Europejskiej, które przyjęły euro jako swoją walutę.

Oprocentowanie: wyrażona w procentach ilość dodatkowych pieniędzy, które dostaniesz, jeśli pożyczysz komuś swoje pieniądze (lub gdy trzymasz je w banku) bądź też które musisz zapłacić, jeśli sam pożyczasz od kogoś pieniądze.

Stabilność cen: utrzymanie stabilności cen jest podstawowym celem Eurosystemu. Według defi nicji Rady Prezesów EBC, najważniejszego organu decyzyjnego EBC, ceny są stabilne wtedy, gdy wzrost (w ujęciu rok do roku) wskaźnika HICP (zob. wskaźnik cen konsumpcyjnych) w obszarze euro jest niższy niż 2%. Rada Prezesów sprecyzowała tę defi nicję wyjaśniając, że dąży to utrzymania rocznej stopy infl acji w średnim okresie na poziomie nieznacznie poniżej 2%.

Wskaźnik cen konsumpcyjnych: opracowywany co miesiąc na podstawie tzw. koszyka zakupów. W krajach obszaru euro wykorzystywany jest tzw. zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych (HICP), obliczany przy pomocy takich samych metod statystycznych we wszystkich krajach.

14

Tabela infl acji

1. Wpływ infl acji (po n latach) na cenę dwóch kompaktów, któredziś kosztują 10 euro

Roczna stopa infl acji: 1% 2% 5% 10% 30% Stabilne ceny Infl acja

po 1 roku 10,10 10,20 10,50 11,00 13,00

po 2 latach 10,20 10,40 11,03 12,10 16,90

po 3 latach 10,30 10,61 11,58 13,31 21,97

po 4 latach 10,41 10,82 12,16 14,64 28,56

po 5 latach 10,51 11,04 12,76 16,11 37,13

po 6 latach 10,62 11,26 13,40 17,72 48,27

po 7 latach 10,72 11,49 14,07 19,49 62,75

po 8 latach 10,83 11,72 14,77 21,44 81,57

po 9 latach 10,94 11,95 15,51 23,58 106,04

po 10 latach 11,05 12,19 16,29 25,94 137,86

15

2. Wpływ infl acji na siłę nabywczą pieniądza (rok bazowy = 100,

po n latach przy danej stopie infl acji, w procentach)

Roczna stopa infl acji: 1% 2% 5% 10% 30% Stabilne ceny Infl acja

po 1 roku 99,0 98,0 95,2 90,9 76,9

po 2 latach 98,0 96,1 90,7 82,6 59,2

po 3 latach 97,1 94,2 86,4 75,1 45,5

po 4 latach 96,1 92,4 82,3 68,3 35,0

po 5 latach 95,1 90,6 78,4 62,1 26,9

po 6 latach 94,2 88,8 74,6 56,4 20,7

po 7 latach 93,3 87,1 71,1 51,3 15,9

po 8 latach 92,3 85,3 67,7 46,7 12,3

po 9 latach 91,4 83,7 64,5 42,4 9,4

po 10 latach 90,5 82,0 61,4 38,6 7,3

Europejski Bank Centralny Kaiserstrasse 2960311 Frankfurt nad MenemNiemcy

www.ecb.intISBN (online) 92-9181-749-X PL

BANK OF GREECEEUROSYSTEM