STRATEGIJA RAZVOJA SISTEMA SOCIJALNE I DJEČJE · PDF fileKao metod u izradi Strategije korišćeno je strateško planiranje kao odgovor na . Strategija razvoja sistema socijalne i

STRATEGIJA RAZVOJA SISTEMA SOCIJALNE I DJEČJE ZAŠTITE

U CRNOJ GORI

2008. – 2012.

STRATEGIJA RAZVOJA SISTEMA SOCIJALNE I DJEČJE ZAŠTITE

U CRNOJ GORI

2008. – 2012.

Podgorica, novembar 2007.

Naziv knjige:

STRATEGIJA RAZVOJA SISTEMA SOCIJALANE I DJEČJE ZAŠTITE

U CRNOJ GORI

2008-2012

Mjesto izdavanja: PodgoricaIzdava~:

Save the children UKProgram za Crnu Goru

Godina izdanja: 2008Štampa: AP print, Podgorica

Tira`: 500

CIP – Katalogizacija u publikaciji

Centralna narodna biblioteka Crne Gore, Cetiwe.

364.65(497.16)”2008/2012”364.442-053.2(497.16)”2008/2012”

Strategija razvoja sistema socijalne i dječije zaštite u Crnoj Gori: 2008.-2012. – Podgorica: Save the children UK – Program za Crnu Goru. 2008 (Podgorica: AP Print). – 48, 50 str. i tabele 25 cm

Nasl. str. prištampanog prevoda; Strategy for Social and Child Welfare Development in Montenegro.- Oba rada štampana u međusobno obrnutim smjerovima. – Tekst na srp. i engl. jeziku. – Tiraž 500.

ISBN 978-86-85737-08-4

a) Socijalna za{tita - Crna Gora - 2000 - 2012b) Socijalna za{tita - Djeca - Crna Gora - 2008 - 2012

COBISS.CG-ID 12581648

ISBN 978-86-85737-08-4

Strategija razvoja sistema socijalne i dje~je zaštite u Crnoj Gori

SADRŽAJ:

UVOD .........................................................................................................................6

1. POLAZNE OSNOVE ............................................................................................. 7

2. OSNOVNI RAZLOZI REFORME ........................................................................ 9

3. POSTOJEĆE STANJE .......................................................................................... 10

3.1 Prava, usluge i grupe korisnika koje obuhvataju .............................................. 10

3.2 Institucionalni kapaciteti sitema ....................................................................... 10

3.3 Okruženje u kojem sistem djeluje ..................................................................... 12

3.4 Finansiranje ....................................................................................................... 134. PRINCIPI REFORME .......................................................................................... 14

5. STRATEŠKI PRAVCI RAZVOJA ....................................................................... 15

5.1 Definisanje razvojne politike socijalne i dječje zaštite ..................................... 155.2. Decentralizacija sistema socijalne i dječje zaštite .......................................... 165.3. Učešće građana i korisnika u odlučivanju o sredstvima i načinima za zadovoljavanje potreba ..................................................................... 175.4. Efikasnija materijalna davanja ........................................................................ 185.5. Obezbjeđivanje kvalitetnih usluga u socijalnoj i dječijoj zaštiti ...................... 18

6. CILjEVI RAZVOJA .............................................................................................. 20

6.1. Osnovni cilj ...................................................................................................... 20

6.2. Posebni ciljevi .................................................................................................. 21

7. OČEKIVANI REZULTATI REFORME ............................................................. 24

8. REALIZACIJA I PREISPITIVANJE STRATEGIJE ........................................ 25

AKCIONI PLAN ZA OSTVARIVANJE STRATEGIJE ................................... 26

ANEKSI .................................................................................................................. 30

Aneks 1 .................................................................................................................... 31

Aneks 2 .................................................................................................................... 34

Aneks 3 .................................................................................................................... 36

Aneks 4 .................................................................................................................... 41

Aneks 5 .................................................................................................................... 43

Aneks 6 .................................................................................................................... 44

Aneks 7 .................................................................................................................... 47

5


6

U V O D

Crna Gora kao pravna i demokratska država organizovana je kao humano, ek o-no mski stabilno i funkcionalno društvo na principima decentralizacije i participativnog odlučivanja sa visokim stepenom zaštite ljudskih prava i sloboda, u kojem je djelovanje svih sistema zaštite i podrške zasnovano na potrebama pojedinca uz ravnopravno učešće dr žavnog, lokalnog, privatnog, nevladinog sektora i samih građana.

Као članica Ujedinjenih nacije (UN) i Savjeta Evrope, Crna Gora reformu sistema so cijalne zaštite mora razvijati imajući u vidu prava, normative i standarde utvrđene u međunarodnim dokumentima: Povelji o osnovnim pravima, Međunarodnom paktu o ek onomskim, socijalnim i kulturnim pravima, Меđunarodnom paktu o građanskim i političkim pravima, Evropskoj socijalnoj povelji, Dodatnom protokolu Evropskoj so-cijalnoj povelji, Protokolu o izmjenama Evropske socijalne povelje, Međunarodnoj ko-nvenciji o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i Konvenciji o pravima djeteta.

Na koncipiranje sistema socijalne i dječje zaštite, uticali su takođe Milenijumski razvojni ciljevi UN i dokument UN ’’Svijet po mjeri djeteta’’. Crna Gora ima političku ob avezu da sprovodi i u praksi implementira brojne deklaracije usvojene na specijalnim za sjedanjima Generalne skupštine UN i Savjeta Evrope. Тo su u prvom redu preporuke Svjetskog socijalnog samita, Svjetske konferencije o održivom razvoju, Četvrte svjetske konferencije UN o ženama, specijalnom zasjedanju Generalne skupštine UN o djeci, kao i Druge svjetske skupštine UN o starenju stanovništva.

Vlada Crne Gore u procesu preuzimanja neophodnih aktivnosti na poboljšanju so cijalno-ekonomskog položaja gradjana, posebno lica u stanju socijalne potrebe, pr-istupila je izradi Strategije razvoja socijalne i dječje zaštite u saradnji sa britanskom ne-vladinom organizacijom Save the Children, uz finansijsku podršku Evropske agencije za rekonstrukciju.


7

1. POLAZNE OSNOVE

Započeti kontinuirani reformski procesi u Crnoj Gori i njeno opredjeljenje da se uk-ljuči u evropske integracione procese u cilju bržeg privrednog, ekonomskog i društvenog razvoja, podrazumijevaju i reformu socijalne politike koja treba da pr ati efikasan sistem socijalne zaštite.

Pristupanje i ratifikacija međunarodnih konvencija iz oblasti ljudskih prava, jasno is kazuje opredjeljenje Crne Gore za unaprijeđivanjem ljudskih prava, a time i prava na so cijalnu zaštitu.

Iako su prava iz oblasti socijalne zaštite već zastupljena u sadašnjem sistemu, ne-ophodne su promjene koje su u skladu sa savremenim dostignućima socijalnog rada, kao i sa preuzetim međunarodnim obavezama u procesu integracije, kako bi sistem bio efikasniji i usklađen sa potrebama građana Crne Gore. Prava se moraju dograditi, operacionalizovati i obezbijediti mehanizmi njihove pravovremene i ekonomične primjene.

Integracioni procesi podrazumijevaju i obaveze Crne Gore na aktivnu promociju so-cijalne kohezije i to uspostavljanjem mehanizama koji garantuju adekvatan nivo socijalne za štite, jednake mogućnosti za sve građane, zaštitu najranjivijih grupa, kao i razvijanje mehanizama zabrane socijalnog isključivanja i diskriminacije. Potsticanje zapošljavanja i poštovanje prava radnika su neizostavni dio socijalne kohezije, a istovremeno i značajan faktor sistema socijalne zaštite.

Budući razvoj socijalne zaštite u Crnoj Gori treba da se odvija kroz reformske procese ko ji se oslanjaju na međunarodne i evropske ciljeve opšteg ekonomskog i socijalnog ra zvoja društva. Glavni procesi treba da budu usmjereni na smanjenje siromaštva, ob-ezbjeđivanje kvalitetnije zaštite ranjivih grupa djece, osoba sa invaliditetom, starih lica, kao i marginalizovanih grupa građana.

Pristup u izradi Strategije i planiranja razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori bio je:

• Reformski - zasniva se na principima reforme koja podržava dalji razvoj socijalne zaštite; • Participativan – uključuje sve bitne aktere procesa razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori; • Regionalni – proces čini ekonomičnim, upravljanje lokalnim resursima sv r-sishodnim i povećava stepen održivosti reformskih odluka;• Utemeljen na realnim okolnostima, raspoloživim resursima i potrebama razvoja socijalne zaštite;• Utemeljen na savremenim metodama planiranja i analizama svih važnih elemenata potrebnih za donošenje strateških odluka;• Prilagođen situaciji na terenu, akterima i pozitivnoj promjeni koja se želi ostvariti;• Usmjeren na razvoj usluga podrške ranjivim grupama na principima de-centralizacije i odgovornog upravljanja na nivou lokalne zajednice.

Kao metod u izradi Strategije korišćeno je strateško planiranje kao odgovor na


8

razvojne potrebe zajednice kao cjeline i svih njenih segmenata. U procesu planiranja razvoja socijalne i dječije zaštite u Crnoj Gori učestvovali

su predstavnici socijalnih aktera koji su od uticaja za kreiranje i sprovođenje socijalne politike na centralnom i lokalnom nivou:

• institucija sistema socijalne zaštite,• lokalne samouprave,• nevladinih organizacija.

Tokom procesa planiranja rađena je analiza dokumenata iz oblasti socijalne i dječje za štite. Procjene i preporuke većeg broja direktnih pružalaca usluga u sistemu prikupljane su putem anketa i upitnika, kao i na regionalnim sastancima sa predstavnicima socijalnih aktera. Prikupljeni podaci bili su osnov za opis postojećeg stanja, a dobijene preporuke sastavni su dio strateških odluka.

Tokom rada na izradi Strategije ostvarene su ključne pretpostavke za uspješnost procesa strateškog planiranja:

1. Ojačani su kapaciteti učesnika procesa planiranja, što ih je činilo osposobljenima da budu nosioci procesa, da učestvuju u izradi materijala i završnog dokumenta starteškog i akcionog plana razvoja sistema socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori;

2. Ostvarena je međusektorska saradnja svih važnih aktera kroz uključivanje njihovih predstavnika u proces planiranja razvoja socijalne i dječje zaštite, čime su na najbolji način lokalni resursi uključeni u prepoznavanje potreba, razvoja usluga i odlučivanje o podršci ranjivim grupama na principima decentralizacije i odgovornog upravljanja uz prepoznavanje i uvažavanje regionalnih i lokalnih specifičnosti u potrebama i raspoloživim resursima;

3. Definisane su ciljne grupe, resursi i pravci djelovanja, bazirani na prikupljenim i objedinjenim podacima o raspoloživim i potrebnim resursima, akcijama i pravcima razvoja socijalnih usluga podrške na području Crne Gore.

Kao rezultat cjelokupnog procesa izrađena je Strategija razvoja socijalne i dječje zaštite, kao i Akcioni kojim su definisane aktivnosti, vremenski period realizacije, nosioci aktivnosti i indikatori za praćenje postignutih rezultata.

Strategija razvoja socijalne i dječje zaštite kompatibilna je sa usvojenim i pripremljenim reformskim dokumentima i ciljevima definisanim u Agendi ekonomskih reformi, Strategiji za smanjenje siromaštva (2003) i inoviranoj Strategiji za suzbijanje siromaštva i socijalne isključenosti, Strategiji za trajno rješenje pitanja izbjeglica i interno raseljenih lica u Crnoj Gori, Nacionalnom planu akcije za djecu, pripremljenoj Strategiji razvoja socijalne zaštite starih lica i Strategiji o pravima osoba sa invaliditetom.


9

2. OSNOVNI RAZLOZI REFORME

Analizom postojećeg stanja u sistemu socijalne i dječje zaštite može se doći do nekoliko zaključaka koji su istovremeno i osnovni razlozi za njegovu reformu:

• Sistem socijalne i dječje zaštite je u najvećem dijelu centralizovan;• Sistem je birokratizovan i neelastičan - procedure za ostvarivanje prava su komplikovane i podrazumijevaju veliki broj dokaza koje mora da obezbijedi budući korisnik zbog nerazvijenosti informatičkog sistema; • Broj obuhvaćenih korisnika različitim oblicima i uslugama socijalne zaštite je nedovoljan u odnosu na potrebe;• Sistem je paternalistički a položaj građana i korisnika u sistemu socijalne i dječje zaštite je izrazito pasivan;• Mreža usluga u sistemu socijalne i dječje zaštite je nedovoljno razvijena i uglavnom usmjerene: na materijalna davanja i institucionalni smještaj;• Usluge koje pruža nevladin sektor, fizička lica i pravna lica čiji osnivač nije država, izuzev Crvenog krsta Crne Gore, nisu dovoljno razvijene i iskorišćene, a sredstva Budžeta često su im nedostupna;• Saradnja i razmjena iskustava izmedju aktera u sistemu socijalne i dječje zaštite je nedovoljna;• Nivo znanja stručnjaka je neujednačen, a evidentan je i nedostatak specijalizovanih znanja;• Sistem socijalne i dječje zaštite nije usaglašen u svim segmentima sa međunarodnim dokumentima i preuzetim obavezama Crne Gore.


10

3. POSTOJEĆE STANJE

3.1 Prava, usluge i grupe korisnika koje obuhvataju

3.1.1 Prava u sistemu socijalne i dječje zaštite

Sistem socijalne i dječje zaštite zasniva se na Zakonu o socijalnoj i dječjoj zaštiti (2005.) i Porodičnom zakonu ( 2006.).

Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti propisuje osnovna prava iz socijalne zaštite: materijalno obezbjeđenje porodice, ličnu invalidninu, njegu i pomoć drugog lica, smještaj u ustanovu, smještaj u drugu porodicu, pomoć za vaspitanje i obrazovanje djece i mladih sa posebnim potrebama, zdravstvenu zaštitu i jednokratnu novčanu pomoć.

Prema podacima Ministarstva zdravlja, rada i socijalnog staranja, u oktobru 2007. godine, pravo na materijalno obezbjeđenje porodice ostvarivalo je 12.520 porodica sa 38.583 članova; pravo na ličnu invalidninu ostvarivalo je 1.258 lica; pravo na njegu i pomoć ostvarivalo je 5.003 lica. Pravo na dodatak za djecu ostvarivalo je 9.412 porodica za 18.379 djece.

Visina materijalnog obezbjeđenja za porodicu koja nema prihod iznosi mjesečno: za jednočlanu porodicu 55 €; za porodicu sa dva člana 66€; za porodicu sa tri člana 79,20 €; za porodicu sa četiri člana 93,50 €; za porodicu sa pet i više članova 104,50 €.

Prema podacima prikupljenim za potrebe izrade Strategije, kao i konstatacijama u Strategiji za smanjenje siromaštva, postoje značajne razlike u pogledu siromaštva stanovništa sjevernog i južnog dijela Crne Gore. Ako uzmemo obuhvat stanovništva materijalnim obezbeđenjem porodice, kao jedan od bitnih indikatora siromaštva, onda podaci pokazuju da je u sjevernim opštinama obuhvat od 8,18% do 18,84%, dok je u primorskim opštinama od 1,53% do 3,24%.

Zakonom su definisana i prava iz dječije zaštite: oprema za novorođeno dijete, dodatak za djecu, naknada po osnovu rođenja djeteta, naknada zarade za rad sa polovinom punog radnog vremena i odmor i rekreacija djece.

Visina dodatka za djecu mjesečno iznosi: za korisnika materijalnog obezbjeđenja 16,50 €; za dijete sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću, koje se može os-p o sobiti za samostalan život i rad 22 €; za dijete sa tjelesnom, mentalnom i senzornom om etenošću, koje se ne može osposobiti za samostalan život i rad 27,50 € i za dijete bez ro diteljskog staranja 27,50 €.

3.2 Institucionalni kapaciteti sistema

Prava iz socijalne i dječje zaštite ostvaruju se kod nadležnih centara za socijalni rad. Sve opštine su pokrivene djelatnošću centara za socijalni rad. Međutim, organizacija ce ntara za socijalni rad je neadekvatna i nedovoljno stimulativna za razvoj usluga na lokalnom nivou i, u krajnjoj meri, neracionalna. Od deset centara za socijalni rad, samo su tri samostalni opštinski centri (Herceg Novi, Rožaje i Plav), dok su ostali međuopštinski. Pojedini međuopštinski centri su glomazni, opštine koje pokrivaju su međusobno udaljene


11

i sa veoma različitim demografskim karakteristikama, ekonomskom moći i sl. Kadrovska struktura zaposlenih u centrima za socijalni rad nije adekvatna složenosti problema sa kojima se svakodnevno susreću.

Smještaj djece i mladih ostvaruje se u ustanovama socijalne i dječje zaštite koje osniva država. Evidentno je da ne postoji razvijen sistem ustanova za smještaj različitih kategorija djece sa posebnim potrebama pa se iz tih razloga koristi smještaj u ustanovama van Crne Gore.

Smještaj djece bez roditeljskog staranja ostvaruje se u JU Dječji dom “Mladost” u Bijeloj.

Smještaj djece i mladih sa posebnim potrebama – poremećajem u ponašanju ostvaruje se u JU Centar za djecu i mlade “Ljubović” u Podgorici.

Smještaj djece sa posebnim potrebama: stepena, umjerene, teže i teške mentalne zaostalosti ostvaruje se JU Specijalni zavod” Komanski most” u Podgorici. U ovoj ustanovi nalaze se i odrasla i stara lica što predstavlja veliki problem za adekvatno zbrinjavanje ovih kategorija.

Smještaj odraslih-invalidnih i starih lica ostvaruje se u ustanovi za smještaj odraslih-invalidnih i starih lica. Posljednji period karakteriše povećan broj zahtjeva za institucionalni smještaj starih lica čemu postojeći kapaciteti ne mogu da odgovore. Takođe, ovi kapaciteti su neodgovarajući za različite kategorije korisnika, zbog čega je neophodno osnivati nove ustanove, ali prostorno bolje raspoređene po regionima i lokalnim zajednicama.

Odmor i rekreaciju djece korisnika materijalnog obezbjeđenja porodice i djece bez roditeljskog staranja ostvaruje se u JU »Lovćen« – Bečići.

Kada je u pitanju zbrinjavanje žrtava porodičnog nasilja, uočeno je da nedostaju skloništa za žrtve nasilja kao i različiti programi rada sa žrtvama nasilja.

Porodični smještaj je oblik zaštite koji osigurava interes djeteta i zaštitu i boravak u porodičnom okruženju. Zakonom je propisana naknada za smeštaj djeteta u porodicu koja je određena u visini cijene smještaja u ustanovu socijalne i dječje zaštite (€175), kao i posebna naknada licu kod kojeg je dijete smješteno u iznosu od 30% od cijene smještaja za jedno dijete.

Kada se radi o potrebi smještaja odraslih i starih osoba, ova vrsta usluge nije razvijena.

Usluge na lokalnom nivou, osim onih koje su utvrđene kao prava od opšteg interesa, su slabo razvijene. Ovdje prvenstveno mislimo na usluge koje podržavaju ostanak korisnika u porodičnom okruženju: dnevni boravci za djecu sa smetnjama u fizičkom i mentalnom razvoju, dnevni centri i klubovi za stare, porodični smještaj (osim srodničkog porodičnog smještaja koje je prisutno u većini opština), specijalizovano hraniteljstvo za djecu i omladinu sa smetnjama u razvoju, djecu i omladinu sa poremećajima u ponašanju, kapaciteti za urgentni smještaj: prihvatilišta i prihvatne stanice, sigurne kuće za žrtve zlostavljanja i trgovine ljudima, kapaciteti za privremeni smještaj starih, stanovanje uz podršku za odrasla lica sa smetnjama u razvoju i djecu i omladinu bez roditeljskog staranja pred završetkom školovanja i sl.

Usluge savjetodavnog rada koje se odvijaju u centrima za socijalni rad su u značajnoj mjeri kvalitetne, dostupne korisnicima/građanima i imaju izražen preventivni karakter, što doprinosi njihovoj ukupnoj efikasnosti. S obzirom na to da pružanje ove usluge svojim obimom predstavlja veliki pritisak/opterećenje na stručne timove, zahtjeva


12

veliku stručnost i ujednačenost znanja i pristupa.

3.3 Okruženje u kojem sistem djeluje

Sistem socijalne i dječje zaštite je relativno slabo povezan sa drugim sistema. Međuresorska saradnja na državnom nivou i saradnja sistema na lokalnom nivou je nedovoljna, posebno kada je u pitanju zaštita korisnika sa kompleksnim problemima: djeca sa posebnim potrebam, zlostavljana djeca, odrasla- invalidna i stara lica.

Informacioni sistem, kao osnova za brže i efikasnije ostvarivanje prava, posebno ka da je reč o materijalni davanjima, je nerazvijen.

3.3.1 Uzajamna viđenja i očekivanja socijalnih aktera

Kroz analizu socijalnih aktera institucije sistema socijalne i dječje zaštite, lokalna samouprava i civilni sektor iskazali su svoju procjenu i viđenje uloge i odnosa svih subjekata važnih za dobro funkcionisanje sistema socijalne i dječje zaštite.

Od Ministarstva zdravlja, rada i socijalnog staranja partneri očekuju:• stručnu i finansijsku podršku u svim segmentima rada;• uvođenje standardizacije u profesionalnom radu;• superviziju, otvorenost za komunikaciju i saradnju;• koordinirane napore u procesu inovacije lepeze usluga iz oblasti socijalne i dječje zaštite;• definisanje programa edukacije sa ciljem da edukacija bude permanentan proces;• razvijanje mehanizma koji bi obezbjedio usklađeno i komplementarno ra-zvijanje i pružanje usluga;• veći stepen samostalnosti centara za socijalni rad u planiranju i djelovanju.

Od centara za socijalni rad partneri očekuju:• veći stepen međusobne saradnje i koordinacije;• međusobna podrška u radu;• razmjena znanja i iskustava;• solidarnost;• razvijanje mehanizma koji bi obezbjedio usklađeno i komplementarno ra z-vijanje i pružanje usluga.

Od drugih sistema (zdravstvo, školstvo, pravosuđe i dr.) bitnih za dobro funk c io ni-sanje sistema socijalne i dječje zaštite, partneri očekuju:

• unaprijeđenje komunikacije i saradnje;• unaprijeđenje partnerstva;• otvorenost i dostupnost u razmjeni znanja, iskustava i informacija relevantnih za kvalitetnu brigu o korisnicima;• razvijanje mehanizma koji bi obezbijedili usklađeno i komplementarno razvijanje i pružanje usluga.

Od lokalne samouprave partneri očekuju:• participativan pristup u planiranju lokalne socijalne politike;• razvoj novih usluga na nivou lokalne zajednice;


13

• veću finansijsku podršku kako postojećim tako i novim programima i us lu-gama.

Od civilnog sektora partneri očekuju:• razmjenu specifičnih znanja;• efikasniju saradnju;• razmjenu podataka.

Od medija partneri očekuju:• preciznost i tačnost u izvještavanju;• profesionalizam u obradi tema iz domena socijalne zaštite.

Opšti stav je da je potrebno potpisati protokole o saradnji u pružanju usluga i razvoju programa koji bi sadržavao i zajednički kodeks profesionalnog ponašanja, kao i uspostavljanje mehanizama međusobnog nadzora i supervizije usluga.

3.4 Finansiranje Sistem finasiranja i planiranja finansijskih sredstava je centralizovan i sve usluge se

finansiraju iz državnog budžeta, osim manjih sredstava koje obezbedjuju lokalna sa m ou-prava za jednokratna davanja.

Procjena je da su trenutna sredstva stabilna ali nedovoljna za materijalna davanja, od ržavanje kvalteta postojećih usluga i razvoj novih usluga. Iz tog razloga je potrebno obezbijediti dodatne izvore finansiranja, kao sto su veće finansijsko učešće lokalne sa-mouprave i lično učešće korisnika u pokrivanju troškova usluga.


14

4. PRINCIPI REFORME

Reforma sistema socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori zasnovana je na sljedećim principima:

• Poštovanje i nedjeljivost ljudskih prava je osnovni princip reforme. Dosljedna pr imena ovog principa obezbjeđuje se usklađivanjem domaćeg pravnog sistema sa usvojenim međunarodnim dokumentima i savremenom praksom socijalnog ra da.• Najbolji interes korisnika – Usluge u oblasti socijalne i dječje zaštite pr-už aju se tako da su u najvećem stepenu usaglašene sa potrebama korisnika, uz po štovanje ljudskih prava i dostojanstva korisnika sa posebnim naglaskom na po štovanju najboljeg interesa djeteta.• Dostupnost usluga korisnicima u najmanje restriktivnom okruženju – Usluge se razvijaju na takav način da građani svoje potrebe prioritetno zad o v o-lj avaju u sredini u kojoj žive.• Participacija korisnika – Korisnik je partner u pružanju usluga i učestvuje u do nošenju odluka o načinu zadovoljavanja svojih potreba.• Odgovornost korisnika – Korisnik je odgovoran za izbor i korišćenje so p st v-e nih potencijala, kao i za svoju socijalnu i ekonomsku sigurnost.• Samostalnost korisnika – Korisniku se pruža podrška za aktiviranje potencijala ra di samostalnog zadovoljavanja potreba, za produktivan život u zajednici i pr e-duprijeđivanje zavisnosti od socijalnih službi.• Mogućnost izbora usluga i pružalaca usluga – Potstiču se i razvijaju raz no-vr sne usluge u okviru javnog, civilnog i privatnog sektora.• Blagovremenost i kontnuitet – Korisniku se blagovremeno pruža mogućnost ko rišćenja odgovarajuće usluge, u kontinuitetu i potrebnom trajanju.


15

5. STRATEŠKI PRAVCI RAZVOJA

Osnovni pravci budućeg razvoja sistema socijalne i dječje zaštite polaze od po st-ig nutog stepena razvoja socijalne i dječje zaštite, analize postojećeg stanja i sagledavanja ak tuelnih potreba u sistemu, kao i od međunarodnih standarda i preporuka međunarodnih organizacija.

Sistem socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori razvijaće se kroz sledeće strateške pravce:

• Definisanje razvojne politike socijalne i dječje zaštite povezane sa drugim si st-em ima i djelatnostima u društvu i harmonizovane sa međunarodnim propisima i standardima, usmjerene na prevenciju socijalnih problema;• Decentralizaciju sistema socijalne i dječje zaštite;• Učešće građana i korisnika u odlučivanju o sredstvima i načinima za zad ov-olj avanje potreba;• Efikasnija materijalna davanja u socijalnoj i dječjoj zaštiti;• Obezbjeđivanje kvalitetnih usluga u socijalnoj i dječjoj zaštiti.

5.1. Definisanje razvojne politike socijalne i dječje zaštite

Buduća politika socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori treba da bude usmjerena na ak tivnu prevenciju socijalnih problema i sinhronizovano djelovanje sistema socijalne i dj ečje zaštite sa drugim sistemima (zdravstva, obrazovanja, pravosuđa, zapošljavanja) i pr ivatnim i nevladinim sektorom.

Ovakva politika stvara pretpostavke za pravovremenu i efikasnu zašitu djece, starih li ca, osoba sa invaliditetom, radno nesposobnih i ostalih grupa stanovništva u riziku.

Treba imati u vidu da u periodu brzih i naglih promjena u društvu dolazi do povećanja br oja korisnika u sistemu socijalne i dječje zaštite, da mnogi korisnici rano ulaze u sistem, da ostaju dugo u njemu, da se lanac socijalne isključenosti transgeneracijski prenosi, da su korisnici pasivizirani i nedovoljno podsticani da, putem aktiviranja vlastitih potencijala i uz podršku sistema, prevaziđu nepovoljne okolnosti u kojima se oni i njihove porodice nalaze.

Reakcija sistema socijalne i dječje zaštite je retroaktivna i često zakašnjela, par ci j-a lna i nedovoljno efikasna.

Buduća razvojna politika socijalne i dječje zaštite treba u većoj mjeri da bude pr oa-k t ivna, što je moguće postići organizovanim i usaglašenim pristupom različitih sistema, što podrazumijeva i zajedničko djelovanje svih resora, kako na državnom tako i na lo k a-l nom nivou.

Preispitivanje i restruktuiranje sistema socijalne i dječje zaštite zahtijeva i:• usaglašavanje donijetih strateških dokumenata i operativnih i akcionih pl an ova za pojedine ugrožene grupe stanovništva – stara lica, djecu, žrtve porodičnog na-s ilja, trgovine ljudskim bićima, osobe sa invaliditetom, Rome, izbegla i raseljena li ca, kao i dokumenta i akcione planove koji će tek biti donijeti;• donošenje i međusobno usaglašenih strateških dokumenata i operativnih i ak-


16

cionih planova o integralnom pružanju usluga na lokalnom nivou;• usaglašavanje dokumenata i planova koji imaju za cilj informisanje i ed u k a c i ju građana o pravima, načinima njihovog učešća u prevazilaženju nepovoljne ži-vo tne situacije u kojoj su se našli i poboljšanju kvaliteta sopstvenog života;• donošenje programa preventivnih aktivnosti u svim oblastima koje imaju za cilj os naživanje pojedinaca i marginalizovanih grupa za dostizanje nezavisnosti u zadovoljavanju sopstvenih potreba i smanjenja zavisnosti od socijalnih službi.

Cjelokupnu razvojnu politiku socijalne i dječje zaštite treba da prati i adekvatna za-k onodavna regulativa koja počiva na standardima Evropske unije i koja je harmonizovana i usaglašena sa propisima Unije. Ovo podrazumijeva i donošenje novih propisa, ali i pr-e ispitivanje već donijetih zakona, posebno onih koji regulišu oblasti koje se dodiruju ili pr epliću sa socijalnom i dječjom zaštitom.

5.2. Decentralizacija sistema socijalne i dječje zaštite

Približavanje zemalja u tranziciji Evropskoj uniji snažno je podstaklo procese de-ce ntralizacije u mnogim zemljama Istočne Evrope. Pred izazovom decentralizacije u ovoj oblasti nalazi se i Crna Gora.

Centralizovan način upravljanja, kao karakteristika sadašnjeg sistema socijalne i dječje zaštite, u nekim segmentima je kočnica u daljem razvoju ovog sistema. Imajući u vi du činjenicu da je najveći dio nadležnosti za utvrđivanje prava, odlučivanja o načinu njihovog ostvarivanja i potrebnim sredstvima skoncentrisan na nivou države, lokalna samouprava nije motivisana, a ni dovoljno samostalna da na lokalnom nivou razvija usluge koje su u funkciji zadovoljavanja potreba njihovih građana. Ovo ima za posljedicu da lokalne samouprave koriste usluge i upućuju građane na ona prava koja se finansiraju iz budžeta države i to najčešće institucionalni smeštaj, koji nije uvijek u najboljem interesu korisnika jer najčešće podrazumijeva izmještanje iz mjesta prebivališta i ograničavanje slobode korisnika, a i najskuplji je oblik zaštite.

Iako decentralizacija, u principu, može donijeti dobrobit građanima, neophodno je imati u vidu iskustva nekih zemalja u kojima je proces decentralizacije doveo do za-stoja u ostvarivanju prava građana u sistemu socijalne i dječje zaštite i nije doveo do poboljšanja položaja grupa u riziku. Naime, osnovna pretpostavka za uspješnu de ce-ntralizaciju podrazumijeva dovoljno razvijene demokratske institucije, razvijeno gr-ađansko društvo, adekvatne administrativne kapacitete lokalnih samouprava i razvijene kontrolne mehanizme. Ako se to ima u vidu, onda je jasno da procesu decentralizacije treba pristupiti obazrivo i postepeno.

Iskustva drugih zemalja, istraživanja pojedinih finansijskih institucija i mnogi autori ističu da pojedine funkcije u domenu administriranja, planiranja, pružanja usluga i odlučivanja sa centralnog nivoa mogu biti prenijete na regionalne ili lokalne samouprave, ali i sektorske organizacije. Decentralizacija podrazumijeva uključivanje i drugih aktera, pored države, u pružanju usluga: nevladinih organizacija, privatnog sektora, ali i samih građana. U odlučivanju koje funkcije treba prenijeti na lokalni ili regionalni nivo mnoge zemlje su se pridržavale principa subsidijarnosti koji podrazumijeva da se određene nadležnosti dodjeljuju onim nivoima vlasti koji imaju kapaciteta da ih realizuju. Neophodno je takođe ukazati i na mogućnost asimetrične


17

decentralizacije koja podrazumijeva prenošenje određenih funkcija samo na neke lokalne samouprave ili regione i najčešće se primjenjuje u zemljama u kojima se lokalne samouprave značajno razlikuju u pogledu ekonomske moći, veličine, broja stanovnika i drugih bitnih specifičnosti.

Proces decentralizacije socijalne i dječje zaštite ne znači da sve funkcije i prava treba da budu decentralizovane. Ovo tim prije što neke studije Svjetske banke, rađene u zemljama u tranziciji, ukazuju da decentralizacija može nanijeti više štete nego koristi, ako ne postoji adekvatna podrška, odgovarajuće strukture i ako nisu uspostavljeni mehanizmi odgovornosti.

Imajući u vidu navedena iskustva, a polazeći od društveno ekonomskih prilika u Crnoj Gori, procesu decentralizacije treba pristupiti veoma obazrivo i postepeno. Delegiranje pojedinih funkcija na lokalni nivo moguće je sada sprovesti jedino u oblasti socijalnih usluga u zajednici. Prava od opšteg interesa koja se moraju obezbijediti svim građanima, bez obzira u kojoj lokalnoj zajednici žive, i dalje treba obezbjeđivati na državnom nivou. Takođe, treba zadržati osnivačka prava nad postojećim rezidencijalnim ustanovama za sve grupe korisnika, a centre za socijalni rad treba osnovati u svim opštinama.

Druge oblike zbrinjavanja (dnevni centri, dnevni boravci, klubovi) kao i ustanove za smještaj starih lica mogu osnivati lokalne samouprave, fizička i pravna lica.

5.3. Učešće građana i korisnika u odlučivanju o sredstvima i načinima za zadovoljavanje potreba

Centralizovani sistem socijalne i dječje zaštite u velikoj mjeri je uticao na to da građani sistem ne doživljavaju kao sistem na koji mogu uticati, odluke se donose na ce-ntralnom nivou, uticaj preko lokalnih vlasti je veoma posredan, te na taj način nisu ni motivisani da se aktivnije uključe u donošenje odluka. Skoncentrisanost pružalaca usluga na državne institucije i nepostojanje drugih aktera, takođe utiču na nezainteresovanost korisnika i njihovu pasivizaciju.

Neophodno je obezbijediti mehanizme koji će omogućiti aktivno učešće korisnika u procesu odlučivanja o načinima zadovoljenja njihovih potreba. Aktivno učešće korisnika uticaće na veću transparentnost i efikasnost sistema. Participacija korisnika u procesu donošenja odluka omogućiće građanima da se kao interesne grupe aktivnije uključe u procese razvoja usluga na lokalnom nivou.

Jedan od značajnih faktora daljeg razvoja sistema socijalne i dječje zaštite biće uvođenje drugih aktera – pružalaca usluga, odnosno pluralizam pružalaca usluga te će korisnici, samom mogućnošću da mogu birati uslugu, uticati i na njihov razvoj na lo-kalnom nivou.

Potrebno je razvijati načine uključivanja svih socijalnih aktera u zaštiti ljudskih prava svakog pojedinca, a naročito kroz:

• uključivanje svih socijalnih aktera u kreiranje socijalne politike (javne institucije, korisnike, privrednike, civilni sektor, medije);• unapređenje kreiranja i sprovođenja socijalne politike na lokalnom nivou uz formiranje mješovitih grupa – lokalnih savjeta za planiranje;• unapređenje mehanizma komunikacije i koordinacije između socijalnih aktera


18

u planiranju i sprovođenju socijalne politike u lokalnoj zajednici;• rad na podizanju svijesti javnosti o potrebama korisnika sistema socijalne i dječje zaštite.

5.4. Efikasnija materijalna davanja Efikasnost materijalnih davanja se ogleda:

• u kojoj mjeri ona obezbjeđuju egzistencijalni minimum korisnika koji zbog svojih ograničenih sposobnosti ne mogu sebi obezbijediti sredstva za život, niti im uža ili šira porodica može pomoći;• u kojoj mjeri su usmjerena na one korisnike koji zaista ispunjavaju uslove za os tvarivanje prava, odnosno da li su dobro usmjerene (ciljane) na najranjivije grupe;• stepenu informisanosti građana o njihovim pravima;• složenosti administrativnih procedura;• postojanju validnih i pouzdanih baza podataka koje su umrežene sa ostalim sistemima;• u kojoj mjeri su materijalna davanja u funkciji samozapošljavanja i koliko pr-užaju mogućnosti da korisnik prevaziđe trenutno nepovoljnu situaciju u kojoj se našao on ili njegova porodica.

Od posebnog značaja za efikasnost materijalnih davanja je svakako izgradnja ba ze podataka, prvenstveno u sistemu socijalne i dječje zaštite, baza podataka u drugim si-stemima, umrežavanje baza podataka svih institucija.

5.5. Obezbjeđivanje kvalitetnih usluga u socijalnoj i dječijoj zaštiti

Pitanje kvaliteta usluga u sistemu socijalne i dječje zaštite i jačanje profesionalnih ka paciteta pružalaca usluga, posebno u državnim institucijama je suštinska pretpostavka uspješne reforme sistema socijalne i dječje zaštite.

Obezbjeđivanje kvaliteta usluga podrazumijeva:• razvoj raznovrsnih usluga koje podržavaju prirodnu porodicu i porodično okruženje korisnika kao najmanje restriktivnog okruženja;• podsticanje razvoja manje restriktivnih oblika socijalne zaštite: hraniteljstva, usvojenja, usluga dnevnih centara, kućne njege, pomoći u kući, savjetodavnih usluga, usluga besplatnog prevoza, „hrane na točkovima“ i drugih usluga socijalne zaštite;• podizanje kvaliteta usluga u postojećim ustanovama na viši nivo i pružanje novih usluga i uvođenje novih programa, posebno za djecu i osobe sa smetnjama u razvoju, sa poremećajima u ponašanju, žrtve trgovine i porodičnog nasilja, liječene uživaoce opojnih sredstava, oboljelih od AIDS-a i sl.;• izradu standarda rada pružalaca usluga, organizacije rada, inspekcijskih službi;• obezbjeđivanje efikasnog sistema supervizije;• promjenu u organizaciji rada centara za socijalni rad i uvođenje novih metoda rada;


19

Jačanje profesionalnih kapaciteta zaposleniih i pružalaca usluga u sistemu socijalne i dječje zaštite podrazumijeva:

• kontinuiranu edukaciju zaposlenih;• stručno napredovanje zaposlenih;• izradu i akreditaciju programa edukacije zaposlenih;• uvođenje sistema licenciranja i akreditacije za pružaoce usluga;• uvođenje etičkih principa i izrada kodeksa prakse i profesionalnog ponašanja;• uvođenje sistema evaluacije, supervizije i monitoringa efekata preduzetih mjera;• uvođenje sistema nezavisnog nadzora i kontrole stručnog rada.


20

6. CILjEVI RAZVOJA

6.1. Osnovni cilj

Osnovni cilj Strategije je razvijanje integralne socijalne i dječje zaštite, kroz ra-zvoj mreže efikasnih usluga, izgradnju institucija i garantovanje osnovnih prava koja ob-e zbjeđuju zaštitu porodice, pojedinaca i grupa u najmanje restriktivnom okruženju uz aktiviranje svojih potencijala, a koje mogu da spriječe, otklone ili ublaže osnovne rizike kojima su izloženi građani. Takav razvoj traba da prati sistem socijalne zaštite koji je uređen zakonom u skladu sa međunarodnim standardima, planiran i organizovan prema realnim potrebama zajednice, na principima decentralizacije i participativnog odlučivanja, u kome svi socijalni akteri im aju jednake odgovornosti i mogućnosti za pružanje i finansiranje usluga i servisa so c ijalne i dječje zaštite, čineći ih jednako dostupnim svim korisnicima i djelotvornim u pr užanju podrške ranjivim grupama.

Uloga socijalnih aktera u razvoju sistema socijalne zaštite je različita i može se definisati na sljedeći način:

• Država ima ulogu da kreira socijalnu politiku uz postavljanje standarda u razvoju usluga, zasnovanu na praćenju, analiziranju, istraživanju i participativnom određivanju prioriteta, izgradnji kapaciteta sistema koji omogućuje raznolikost i dostupnost usluga, razvoj partnerstva svih važnih aktera u zajednici, transfer znanja, informisanje javnosti, zastupanje profesije i samih korisnika, vršenje nadzora i supervizije usluga, a sve u cilju sprovođenja efikasne socijalne zaštite koja odgovara potrebama građana;• Uloga lokalne samouprave je da aktivno kreira i sprovodi socijalnu politiku i socijalnu zaštitu na lokalnom nivou u cilju pružanja podrške ranjivim grupama i obezbjeđenju socijalne pravde i sigurnosti života u zajednici;• Uloga civilnog sektora je da pruža podršku unaprijeđenju sistema socijalne zaštite, kroz javno zastupanje interesa građana (informisanje, promociju prava i mogućnosti, edukaciju zainteresovanih subjekata), kroz učešće u standardizaciji i pružanju usluga, kreiranju politika uz punu participaciju korisnika u partnerstvu sa javnim, privatnim, nevladinim sektorom i samim korisnicima poštujući demokratske vrijednosti.

Djelovanje socijalnih aktera podržavaće sljedeće dogovorene vrijednosti:• jednakost /nediskriminacija - sve usluge dostupne svim korisnicima na isti način i pod jednakim uslovima;• solidarnost / uzajamnost / humanost - obostrano davanje, primanje i ulaganje; puno angažovanje i zajedničko rješavanje problema u zajednici;• otvorenost - uspostavljati saradnju sa drugima i raditi na sopstvenom razvoju, učiti i biti spreman na pozitivne promjene;• efikasnost / blagovremenost - u što kraćem vremenu sa što manje ulaganja postizati željene rezultate;• zakonitost


21

6.2. Posebni ciljevi

Posebni ciljevi reforme sistema socijalne i dječje zaštite su:• Unaprijeđenje zaštite siromašnih građana;• Identifikovanje potreba korisnika i strateško, međusistemski usklađeno, planiranje usluga na različitim nivoima;• Razvoj usluga koje podržavaju život u zajednici;• Uvođenje sistema kvaliteta u socijalnu i dječju zaštitu.

6.2.1 Posebni cilj 1. - Unapređenje zaštite najsiromašnijih građana

Opis postojećeg stanja

Najznačajniji instrumenti pomoći siromašnima u Crnoj Gori su regulisani Za-konom o socijalnoj i dječijoj zaštiti. Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja je najodgovornija institucija za realizovanje Vladinih programa podrške i pomoći si ro-mašnima. U njegovoj nadležnosti je jedinstveno sprovođenje socijalne politike na teritoriji države, obezbjeđivanje sredstava iz budžeta za finasiranje prava od opšteg interesa, fi n an-s iranje ustanova socijalne i dječje zaštite čiji je osnivač država.

Imajući u vidu činjenicu da je primarna svrha socijalne zaštite obezbjeđivanje mi nimuma socijalne sigurnosti siromašnih i rizičnih djelova populacije, to je ona i na-jznačajniji društveni mehanizam ublažavanja najtežih posljedica siromaštva.

Analize ukazuju da je materijalno obezbjeđenje porodice dobro usmjereno na na jsiromašniji dio građana, te da je sistem provjere imovnog stanja građana Zakonom predviđen. Međutim, ostaje nekoliko otvorenih problema: dovoljnost obuhvata naj siro-ma šnijeg dijela stanovništva, visina iznosa materijalnih davanja koja treba da zadovolje osnovne potrebe, kao i mehanizma za usklađivanje materijalnih davanja sa rastom tro-škova života ili nekim drugim parametrom.

Mjere i aktivnosti koje treba realizovati u narednom periodu

Unapređivanje nivoa socijalne sigurnosti zahtijeva da se:• Preispita visina materijalnih davanja sa stanovišta zadovoljavanja osnovnih životnih potreba;• Propišu mehanizme za usklađivanje materijalnih davanja (sa rastom prosječnih zarada ili troškova života i kombinacijom ova dva elementa ili neki drugi modalitet);• Razvije sistem informisanja javnosti o pravima iz sistema socijalne i dječje zaštite radi povećanja dostupnosti prava;• Pojednostave procedure i administriranje za ostvarivanje prava iz socijalne i dječje zaštite;• Razviju programi zapošljavanja i radnog angažovanja radno sposobnih korisnika materijalnog obezbjeđenja porodice;• Pokrene inicijativa za izradu cjelovite baze podataka i razvoj informacionog sistema.


22

6.2.2 Poseban cilj 2. - Identifikovanje potreba korisnika i strateško,međusistemski usklađeno, planiranje usluga na različitim nivoima


Centralizovani sistem socijalne zaštite i sektorsko planiranje, nejasne podjele uloga i odgovornosti pojedinih sistema ima za posljedicu parcijalno zadovaljavanje potreba, do preklapanja u pružanju usluga ili nedostatka usluga u većini lokalnih zajednica. Uočljiv je nedostatak planskog pristupa u zadovoljavanju potreba grupa korisnika i međusistemski povezano planiranje, kako na nacionalnom tako i na lokalnom nivou. Evidencije koje se vode u različitim sistemima su međusobno neuporedive i nedostupne drugim sistemima.

Paralelno sa tim, nedostaju mehanizmi za identifikovanje potreba korisnika a posebno ranjivih grupa. Posljedica toga je neadekvatna mreža usluga, nedovoljno efikasno i ekonomično trošenje finansijskih sredstava koje nije obično u skladu sa realnim potrebama pojedinih grupa korisnika i lokalnih zajednica.

Mjere i aktivnosti koje treba realizovati

• Uraditi kriterijume za procjenu potreba grupa u riziku;• Izraditi analizu o potrebama građana za uslugama u socijalnoj i dječjoj zaštiti za sve opštine;• Usvojiti međuresorske protokole o saradnji i postupanju kojim će se definisati obaveze i oblici saradnje različitih sistema;• Usvojiti protokole o saradnji i postupanju na lokalnom nivou za procjenu i zadovoljavanje potreba posebno ranjivih grupa;• Donošenje strateških i akcionih planova socijalne i dječje zaštite na lokalnom nivou;• Formiranje lokalnih savjeta za socijalno planiranje.

6.2.3 Poseban cilj 3. - Razvoj usluga koje podržavaju život u zajednici


Sadašnja mreža ustanova i stepen razvijenosti usluga u lokalnim zajednicama u Crnoj Gori ne omogućava korisnicima u sistemu socijalne i dječje zaštite da koriste uluge u svom neposrednom okruženju.

Zbog nerazvijenosti usluga koje bi podržale život u zajednici, većina djece bez roditeljskog staranja, djece sa posebnim potrebama ili im je razvoj ometen porodičnim prilikama su upućivana na institucionalni smještaj. U JU dječjem domu „Mladost“ u Bijeloj boravi 166 djece. U Centar za djecu i mlade „Ljubović“ u Podgorici boravi 20 djece. U JU Specijalni zavod „Komanski most“ u Podgorici boravi 23 djece. Po ro di čni sm ještaj koristi 260 djece. U samo jednoj opštini postoji dnevni boravak za djecu sa sm-e tnjama u razvoju.

Zaštita odraslih i starih lica je uglavnom usmjerena na materijalna davanja i


23

ku ćnu njegu i pomoć. U skoro svim opštinama postoje klubovi za stare i penzionere. Institucionalni smještaj za stare bez porodičnog staranja ili sa poremećajima u ponašanju postoji samo u Domu starih u Risnu.

Mjere i aktivnosti koje treba realizovati

• Pripremiti normativna rješenja kojima će se propisati minimalna prava, standardi usluga, kontrola ostvarivanja prava i način finansiranja usluga na lokalnom-regionalnom nivou;• Donijeti plan razvoja i stimulacije porodičnog smještaja;• Stvariti uslove za korišćenje postojećih i razvoj novih usluga u lokalnoj zajednici koje treba da budu inkluzivne za grupe u riziku;• Izmijeniti zakonska rješenja u cilju stvaranja uslova da su budžetska sredstva pod jednakim uslovima dostupna privatnom i nevladinom sektoru u domenu pružanja usluga u socijalnoj i dječjoj zaštiti;• Obezbijediti uslove za organizaciju socijalnih službi na lokalnom nivou koje će građanima biti dostupne 24 sata i koje će biti osposobljenje za intervenciju u kriznim situacijama (stalno dežurstvo u centrima za socijalni rad, SOS službe, urgentno zbrinjavanje korisnika, i dr.);• Urediti mehanizme stimulativnih mjera (smanjenje poreza i dr.) za ulaganje i obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite.

6.2.4 Poseban cilj 4. - Uvođenje sistema kvaliteta

Opis postojećeg stanjaStandardi usluga u sadašnjem sistemu socijalne i dječje zaštite skoro i da ne postoje,

ni su propisani uslovi po kojima se mogu pružati različite usluge – sistem akreditacije i licenciranja. Takođe, nijesu utvrđeni elementi kodeksa profesionalnog ponašanja.

Programi profesionalnog osposobljavanja i jačanja profesionalnih kapaciteta za-po slenih u sistemu socijalne zaštite nisu ustanovljeni, što je i preduslov za profesionalno napredovanje zaposlenih.

Sistem inspekcije u socijalnoj i dječjoj zaštiti nije uspostavljen na adekvatan na-čin.

Mjere i aktivnosti

• Neophodno je preispitati unutrašnju organizaciju centara za socijalni rad, način vo đenja dokumentacije. Potrebno je uraditi analizu o mogućnostima uvođenja novih metoda rada u centrima za socijalni rad, posebno metode voditelja slučaja;• Neophodno je donijeti propise o minimalnim standardima koje moraju zadovoljiti svi pružaoci usluga u sistemu socijalne zaštite - strukturalni (prostor, kadrovi, finasiranje) i funkcionalni – standardi kvaliteta kao i uslove za akreditaciju i licenciranje pružaoca usluga;


24

• Potrebno je donijeti propise kojima bi se regulisali standardi postupanja u ost-v ar i vanju prava i sprovođenju usluga;• Donijeti nove propise kojima se reguliše način vođenja evidencije u sistemu so cijalne zaštite, a koji je u skladu sa stepenom razvoja informacionih tehnologija;• Neophodno je uspostaviti efikasnu inspekcijsku službu i jasan i transparentan sistem žalbi;• Uvesti sistem monitoringa, evaluacije i supervizije stručnog rada i efekata preduzetih mjera i pruženih usluga;• Neophodno je propisati uslove za akreditaciju i licenciranje zaposlenih u sistemu socijalne i dječje zaštite, za akreditaciju i licenciranje programa edukacije zaposlenih i donijeti programe za kontinuiranu edukaciju zaposlenih. Paralelno sa tim potrebno je raditi na uvođenju etičkih principa i izradi kodeksa prakse i profesionalnog ponašanja;

7. OČEKIVANI REZULTATI REFORME

• Uspostavljena politika socijalne i dječje zaštite povezana sa drugim sistemima i djelatnostima u društvu i harmonizovana sa međunarodnim propisima i standardima, usmjerena na prevenciju socijalnih problema;• Decentralizovan sistem socijalne i dječje zaštite;• Obezbijeđeno učešće građana i korisnika u odlučivanju o sredstvima i načinima za zadovoljavanje potreba;• Obezbijeđena efikasna materijalna davanja u socijalnoj i dječjoj zaštiti;• Obezbijeđene kvalitetne usluge u socijalnoj i dječjoj zaštiti koje građani dobijaju u najmanje restriktivnom okruženju;• Obezbijeđen pluralizam pružalaca usluga;• Obezbijeđeni mehanizmi kontrole, evaluacije i praćenja efekata preduzetih mjera.


25

8. REALIZACIJA I PREISPITIVANJE STRATEGIJE

Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja glavni je nosilac predloženih strateških reformi i aktivnosti u sistemu socijalne zaštite.

Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja će, na osnovu sopstvenih saznanja i izveštaja svih socijalnih aktera koji učestvuju u realizaciji ove Strategije, prema potrebi, a najmanje svake druge godine, sagledati i ocijeniti tok reforme sistema socijalne i dječje zaštite. Ministarstvo će zajedno sa predstavnicima lokalne samouprave, nevladinim se-k torom i drugim socijalnim akterima implementacije ove Strategije vršiti kontinuirani mo nitoring i evaluaciju postignutih rezultata, i u skladu sa tim saznanjima, predlagati odgovarajuće mjere i aktivnosti.

Sastavni deo Strategije razvoja socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori je Akcioni plan za njenu implementaciju. Lokalna samouprava će svojim Akcionim planom razraditi te aktivnosti za područje opštine.

Troškovi stvaranja uslova za implementaciju Strategije razvoja socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori nijesu precizirani ovim dokumentom jer većina planiranih aktivnosti koje se odnose na kreiranje normativnog ambijenta sistema spada u domen redovnih aktivnosti Ministarstva zdravlja, rada i socijalnog staranja i drugih nadležnih organa. Troškove osnivanja i rada pojedinih ustanova socijalne i dječje zaštite (izgradnja i opremanje objekata i dr.) biće obezbijeđeni od strane osnivača.


26

Zaštita najsirom

ašnijih građana

CIL

JEV

IA

KT

IVN

OST

IN

OSIO

CI

RO

KIN

DIK

ATOR

I

1. Un ap-

rij eđe nje za š tite na js-irom

ašnijih građana

Prepispitati visinu materijalnih

davanja sa stanovišta zadovoljavanja osnovnih životnih potreba

MZR

SSM

F2008

Usklađena m

aterijalna davanja sa stanovištvazadovoljavanja osnovnih životnih potreba

Propisati mehanizm

e za usklađivanje m

aterijalnih davanja

MZR

SS2008

Propisani mehanizm

i uskla-đivanje m

aterijalnih davanja

Razvijati sistem

informisanja

javnosti o pravima iz sistem

a socijalne i dječije zaštite

MZR

SS, Lokalnasam

ouprava,NV

O, C

SR,

Crveni krst

2008 - 2012

Razvijen sistem

informisanja

javnosti o pravima iz sistem

a socijalne i dječije zaštite

Razviti jedinstveni inform

acioni sistem

MZR

SS2008 - 2012

Razvijen jedinstveni inform

-acioni sistem

Kreirati program

e zapošljavanja i radnog angažovanja sposobnih korisnika m

aterijalnog obezbjeđenja porodice

MZR

SS, Zavodza zapošljavanje

2008 - 2012

Razvijeni program

i zapošlja-vanja i radnog angažovanja

AKCIONI PLAN ZA OSTVARIVANJE STRATEGIJE RAZVOJA SOCIJALNE I DJEČJE ZAŠTITE ZA PERIOD 2008 - 2012


27

2. Ide nti-fi ko vanje potreba korisnika i strateško, m

eđ usi-st em

ski usklađeno, planiranje usluga na različitim

nivoim

a

Osnovati C

entar za savjetodavne, istraživačke i stručne poslove u oblasti socijalne i dječje zaštite

MZR

SS2008

Osnovan C

entar za savjetodavne, istraživačke i stručne poslove u oblasti socijalne i dječje zaštite

Uraditi kriterijum

e za procjenu potreba grupa u riziku

MZR

SS, Lokalnasam

ouprava,N

VO

, CSR

, Crveni krst

2008 - 2010

Urađeni kriterijum

i za procjenu potreba grupa u riziku

Izraditi analizu o potrebama

građana za uslugama u socijalnoj i

dječjoj zaštiti za sve opštine

MZR

SS, Lokalnasam

ouprava,N

VO

, CSR

, Crveni krst

2008 - 2010

Urađene analize o potrebam

a građana za uslugam

a u socijalnoj i dječjoj zaštiti za sve opštine

Usvojiti m

eđuresorske protokole o saradnji i postupanju

MZR

SS 2008 - 2010

Usvojeni m

eđusektorski protokoli o saradnji i postupanju

Usvojiti protokole o saradnji i

postupanju na lokalnom nivou

MZR

SS, Lokalnasam

ouprava,N

VO

, CSR

, Crveni krst

2008 - 2010

Usvojeni protokoli o saradnji i

postupanju na lokalnom nivou

Donošenje strateških i akcionih

planova socijalne i dječje zaštite na lokalnom

nivou

MZR

SS, Lokalnasam

ouprava,N

VO

, CSR

, Crveni krst

2008 - 2010

Donijeti strateški i akcioni planovi

socijalne i dječje zaštite na lokalnom

nivou

Formirati lokalne savjete za

socijalno planiranje M

ZRSS, Lokalna

samouprava,

NV

O, C

SR, C

rveni krst

2008 Form

irani lokalni savjeti za socijalno planiranje


28

3. Razvoj

usluga koje podržavaju život u zajednici

Pripremiti norm

ativna rješenja, kojim

a se propisuju minim

alna prava iz oblasti socijalne i dječje zaštite na lokalnom

nivou

Lokalnasam

ouprava2008 - 2012

Pripremljena norm

ativna rješenja, kojim

a se propisuju minim

alna prava iz oblasti socijalne i dječje zaštite na lokalnom

nivou

Donijeti plan razvoja i stim

ulacije porodičnog sm

ještaja

MZR

SS, Lokalnasam

ouprava,N

VO

, CSR

, Crveni krst

2008D

onijet plan razvoja i stimulacije

porodičnog smještaja

Pripremiti norm

ativna rješenja kojim

a se omogućava korišćenje

budžetskih sredstava različitim

izvođačima usluga u sistem

u socijalne i dječje zaštite

MZR

SSM

FN

VO

2008U

spostavljen mehanizam

korišćenja budžetskih sredstava različitim

izvođačima usluga u

sistemu socijalne i dječje zaštite

Organizovati socijalne službe

na lokalnom nivou koje će biti

osposobljene za intervencije u kriznim

situacijama

MZR

SS, Lokalnasam

ouprava,N

VO

, CSR

, Crveni krst

2008 – 2012

Organizovane službe na

lokalnom nivou koje će biti

osposobljene za intervencije u kriznim

situacijama

Urediti m

ehanizme stim

ulativnih m

jera za ulagaje i obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite

MZR

SSM

FLokalna sam

ouprava

2009U

spostavljeni mehanizm

i stim

ulativnih mjera za ulagaje i

obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite


29

4. Uvođenje

sistema

kvaliteta

Utvrditi nove m

etode rada u C

entrima za socijalni rad

MZR

SS2008 – 2009

Uspostavljene nove m

etode rada

Propisati standarde usluga iz oblasti socijalne i dječje zaštite

MZR

SS, Lokalna samouprava,

NV

O, CSR, Crveni krst

2008 – 2009

Propisani standardi usluga iz oblasti socijalne i dječje zaštite

Propisati standarde postupanja u ostvarivanju prava i sprovođenju usluga

MZR

SSN

VO

2008 - 2009

Propisani standardi postupanja u ostvarivanju prava i sprovođenju usluga

Propisati način vođenja evidencije u sistem

u socijalne i dječje zaštiteM

ZRSS

2008Propisani načini vođenja evidencije u sistem

u socijalne i dječje zaštiteU

spostaviti inspekcijsku službu u sistem


ZRSS

2008 - 2009

Uspostavljena inspekcijska službu

u sistemu socijalne i dječje zaštite

Uspostaviti sistem

za monitoring,

evaluaciju i superviziju stručnog radaM

ZRSS

2008 - 2012

Uspostavljen sistem

za monitoring,

evaluaciju i superviziju stručnog rada

Propisati uslove za akreditaciju i licenciranje zaposlenih u sistem


ZRSS

2008 U

spostavljen sistem akreditacije

Propisati uslove za akreditaciju program

a edukacije zapolsenihM

ZRSS

2008 - 2012

Uspostavljen sistem

akreditacije program

a edukacije zapolsenih

Donijeti program

e za kontinuiranu edukaciju zaposlenih u sistem


MZR

SS2008 - 2012

Donijeti program

i za kontinuiranu edukaciju zaposlenih u sistem


Uraditi etičke principe i kodeks

prakse i profesionalnog ponašanja u sistem

u socijalne i dječije zaštite

MZR

SS2008

Urađeni etički principi i kodeks

prakse i profesionalnog ponašanja u sistem

u socijalne i dječije zaštite


30

ANEKSI


31

ANEKS 1

Pokretanje i tok procesa strateškog planiranja razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori

U okviru projekta čiji je cilj razvoj socijalne zaštite u Crnoj Gori, kojeg implementira Save the Children UK u partnerstvu sa Ministarstvom rada i socijalnog staranja Crne Gore, uz podršku EAR-a, dio aktivnosti usmjeren je na edukaciju nosilaca procesa strateškog planiranja i primjenu metoda participativnog procesa planiranja Strategije razvoja sistema socijalne zaštite usmjerene na porodicu, djecu i stare.

Proces strateškog planiranja razvoja socijalne zaštite baziran je na regionalnom pristupu, objedinjavajući više opština po sličnosti resursa i problema sa kojima se suočavaju: sjeverna regija (Bijelo Polje), centralna regija (Podgorica), južna primorska regija (Bar) i zapadna regija (Nikšić). Regionalni pristup sam proces čini ekonomičnim, upravljanje lokalnim resursima svrsishodnim i povećava stepen održivosti samog procesa reforme.

Projekat se vezuje i podržava realizaciju dokumenta PRSP-a, na taj način doprinoseći poboljšanju položaja ranjivih grupa. Uspješna realizacija, kako samog projekta, tako i strategije smanjenja siromaštva zahtjeva mobilizaciju svih aktera procesa, izgradnju njihovih kapaciteta i sveobuhvatno uključivanje različitih socijalnih aktera (stakeholders) sa posebnim naglaskom na one koji su u direktnom kontaktu sa korisničkim grupama, čineći mrežu zaštite i pružanja podrške ranjivim grupama.

Glavni nosioci aktivnosti u procesu strateškog planiranja razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori su: projektni tim, radne grupe (za djecu i porodicu i za stare), koordinatori radnih grupa i voditelji procesa.

a. Metodologija procesa strateškog planiranja

Proces strateškog planiranja razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori sproveden je tokom 2007 godine. U procesu planiranja učestvovali su predstavnici socijalnih aktera važnih za kreiranje i sprovođenje socijalne politike na centralnom i lokalnom nivou.

Vođenje procesa odvijalo se kroz analizu dokumenata, radioničarski rad, obradu rezultata radionica, regionalne sastanke sa predstavnicima socijalnih aktera, te izradu dokumenta Strateškog plana. U radioničarskom radu primijenjene su sledeće metode planiranja:

• Upoznavanje učesnika sa procesom strateškog planiranja• Individualni rad na upitnicima• Usklađivanje očekivanja učesnika procesa• Definisanje vizije zajednice i sistema socijalne zaštite; definisanje misije svakog od socijalnih aktera, učesnika procesa i dogovaranje zajedničkog sistema vrijednosti• SWOT analiza• PESTE analiza


32

• Analiza aktivnosti/programa i usluga• Analiza socijalnih aktera od značaja za razvoj socijalne politike• Revizija SWOT analize• Odabir četiri glavne komponente u SWOT analizi• Tabela ukrštanja (područja akcije, odbrane, odluka i kontrole štete)• Definisanje kritičnih pitanja• Definisanje strateških pravaca• Provjera rezultata sa partnerima i saradnicima• Okviri operativnog i akcionog plana• Provjera misije i konačno definisanje• Osvrt na finansijsku projekciju• Konsultativni sastanak sa partnerima i saradnicima• Dogovor i izrada dokumenta strateškog plana

Tokom procesa korišćene su različite metode rada. Kombinovan je rad u velikoj grupi i rad u malim grupama podijeljenim po sektorima koje učesnici predstavljaju. Na taj način dobijeni su pogledi na iste teme iz različitih (sektorskih) perspektiva. Rezultati rada u malim grupama zatim su prezentovani svima uz mogućnost dodatnih komentara i razmjene mišljenja i informacija, sve do zajedničkog usaglašavanja.

Power Point prezentacija korišćena je tokom rada za predstavljanje ukupnog procesa planiranja razvoja socijalne i dječije zaštite u Crnoj Gori, kao i za upoznavanje sa pojedinačnim metodama planiranja. Prijedlozi učesnika i rezultati rada u grupama tokom procesa takođe su obrađivani i prezentovani kao osnov za primjenu sljedeće metode, odnosno koraka u planiranju.

Učesnici procesa evaluirali su primijenjene metode i sam proces. Efekat metoda primjenjenih tokom procesa po procjeni učesnika obezbijedio je uključenost aktera od značaja za proces, doprinio je usvajanju novih znanja iz oblasti strateškog planiranja, razmjeni iskustava socijalnih aktera i njihovom povezivanju, definisanju i dogovaranju pravaca razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori.

b. Prilike i rizici u samom procesu strateškog planiranja, procijenjeni od strane učesnika:

a) Proces pruža priliku da se razmotri i predloži:• reorganizacija u cilju osamostaljivanja službi, odnosno centara za socijalni rad• povećanje stepena finansijske samostalnosti i mogućnost planiranja sopstvenih izvora finansiranja• unapređenje prostornih i tehničkih kapaciteta• poboljšanje saradnje učesnika u procesu (u prvom redu, između lokalne samouprave i organizacija civilnog društva)• planiranje zapošljavanja novih kadrova u skladu sa potrebama implementacije strategije• program edukacije postojećeg kadra prilagođen specifičnostima profesije i zahtjevima posla• informisanje javnosti o samom sistemu socijalne zaštite i njegovoj ulozi u zajednici kao celini


33

• planiranje novih usluga za različite grupe korisnika• zakonska rješenja koja će pratiti strateške odluke i omogućiti realizaciju planiranih promjena

b) Rizici koji mogu ometati proces planiranja:• postojeći zakonski propisi• nepovjerenje i nedovoljna motivisanost zaposlenih da učestvuju u procesu strateškog planiranja• nedostatak stručnih kadrova koji bi doprinijeli kvalitetu samog procesa strateškog planiranja• nedovoljna edukovanost stručnih kadrova za učešće u procesima planiranja

c. Vizija i misija kao dio procesa strateškog planiranja, definisani od strane učesnika

Zajednička vizija zajednice

Crna Gora kao pravna i demokratska država organizovana kao humano, ekonomski stabilno i funkcionalno društvo na principima decentralizacije i participativnog odlučivanja sa visokim stepenom zaštite ljudskih prava i sloboda, u kojem je djelovanje svih sistema zaštite i podrške zasnovano na potrebama pojedinca uz ravnopravno učešće državnog, lokalnog, privatnog, nevladinog sektora i samih građana.

Vizija sistema socijalne zaštite

Sistem socijalne zaštite uređen zakonom u skladu sa međunarodnim standardima, planiran i organizovan prema realnim potrebama zajednice, na principima decentralizacije i participativnog odlučivanja u kome svi socijalni akteri imaju jednake odgovornosti i mogućnosti za pružanje i finansiranje usluga i servisa socijalne zaštite, čineći ih jednako dostupnim svim korisnicima i djelotvornim u pružanju podrške osjetljivim grupama.


34

ANEKS 2

Rezultati SWOT analize

SNAGE - resursi (kapaciteti) kojima se raspolaže i koji se unose u razvoj sistema socijalne zaštite:

• kadrovi sa profesionalnim znanjem• propisi – republički i opštinski• stabilna finansijska sredstva (republička i opštinska)• centri za socijalni rad u lokalnim zajednicama • uspostavljena partnerstva sistema socijalne zaštite i nevladinog sektora• otvorenost na inovativne pristupe • institucije sistema socijalne zaštite (domovi i centri za socijalni rad) • kreiranje i sprovodjenje socijalne politike • nadzor• nadležnost za izradu programa edukacije stručnih kadrova • informaciona tehnologija na nivou Ministarstva

SLABOSTI - nedostajući kapaciteti i resursi: • kadrovi (niske zarade, osposobljenost, broj)• propisi ne pokrivaju specifičnosti nekih ciljnih grupa (ne odgovaraju realnim potrebama)• nedovoljna finansijska sredstva• nedostatak strategije razvoja i dugoročnih planova i programa na lokalnom nivou• neprilagođen i nedovoljan prostor za rad u institucijama u odnosu na korisnike (dostupnost usluga)• nedovoljan broj institucija za neke ciljne grupe (na primer osobe sa invaliditetom)• nekvalitetni i neažurni statistički podaci (nepostojanje jedinstvene baze podataka)• nema supervizije stručnog rada• slaba pozicioniranost socijalne zaštite u budžetu• neuskljađenost sa međunarodnim dokumentima u nekim oblastima• neinformisanost među strukturama• nedovoljna međusektorska saradnja• neadekvatna tehnička i prostorna opremljenost (IT) na lokalnom nivou• neadekvatna primjena zakonskih propisa• nedostatak određenih organizacionih oblika• nedostatak evaluacije rada stručnih radnika• nedostatak oblika socijalne zaštite• nedefinisan nivo decentralizacije institucija u sistemu socijalne zaštite• neadekvatna organizacija posla


35

• neadekvatna sistematizacija posla• nepostojanje programa permanentnog učenja i usavršavanja• nedostatak standardizacije usluga i procedura• nema instituta za istraživanje socijalne politike

PRILIKE - pogodnosti (pretpostavke) u okruženju, koje se naročito mogu iskoristiti za uspješno sprovođenje i razvoj novih aktivnosti i usluga u oblasti socijalne zaštite:

• finansijska sredstva kojima raspolaže lokalna samouprava• prepoznata potreba planiranja na lokalnom nivou• saradnja sa nevladinim sektorom, njihova znanja i iskustva• mogućnost promjene propisa na nivou lokalne samouprave• mogućnost osposobljavanja kadrova• saradnja sa sličnim sistemima i institucijama u okolnim državama (nevladine organizacije, sudstvo, školstvo, zdravstvo, socijala i dobra praksa)• povoljna klima u zajednici (podrška građana i politička stabilnost )• mogućnost korišćenja IPA fondova• otvorenost i podrška međunarodnih organizacija i fondova• značaj međusektorskog utvrđivanja prioriteta, odnosno interesa države• fakultet za obrazovanje socijalnih radnika i psihologa

PREPREKE - rizici o kojima treba voditi računa, jer oni mogu ugroziti planirane „namjere” i ukupni razvoj:

• neodgovarajući propisi / nedostatak kriterijuma na lokanom nivou za dodjelu pomoći korisnicima• finansijska sredstva – nedovoljan ekonomski potencijal društva• neusaglašenost zakonskih propisa sa evropskim standardima• neadekvatan obrazovni sistem• loša infrastruktura• neusklađenost tehničko – tehnološkog sistema• nedostatak razmjene informacija sa drugim sistemima kao i nepostojanje procedure po kojoj bi se razmjena obavljala• nedostatak sredstava na državnom i lokalnom nivou za nove oblike zaštite• geografska raspršenost potencijalnih korisnika• nedoživljavanje ustanova i centara za socijalni rad od strane lokalne samouprave kao integralnog dijela lokalne zajednice• neusklađenost interesa donatora i države• nepostojanje regulative za volonterski rad


36

ANEKS 3

Analiza sadašnjeg sistema socijalne zaštite

Kao sastavni dio procesa strateškog planiranja napravljena je analiza sadašnjeg sistema socijalne zaštite u odnosu na prava, usluge i obuhvat ciljnih grupa.

Opšti stav socijalnih aktera, učesnika procesa planiranja, je da treba nastaviti sa materijalnim davanjima (jednokratnim, povremenim i trajnim) u okviru sistema socijalne zaštite imajući u vidu da su materijalna davanja stalna, kontinuirana i da štite stvarno egzistencijalno ugrožene. Ova podrška učesnika praćena je preporukama za unapređenje ove usluge u smislu povećanja njenog iznosa, utvrđivanja jasnih i usklađenih kriterijuma za njenu dodjelu na centralnom i lokalnom nivou, kao i pojednostavljenja procedure za ostvarivanje ovog prava. Kada je riječ o ličnoj invalidnini, kao posebnom pravu, ocijenjeno je da treba nastaviti sa ovom vrstom materijalnog davanja, jer je ovo pravo usmjereno upravo na lica kojima je ova vrsta pomoći neophodna. Također je stav učesnika da sa pravom na njegu i pomoć drugog lica treba nastaviti uz preporuku da ga treba ograničiti isključivo na korisnike MOP-a i na djecu sa posebnim potrebama.

Dubljom analizom svakog od pojedinih prava dobijeni su slijedeći nalazi učesnika:

Novčana davanja-MOP • (jednokratna, povremena i trajna) Opšti stav učesnika je da treba nastaviti sa pružanjem ove usluge uz određena

poboljšanja. Dobra strana ove usluge je da je stalna, kontinuirana i da štiti stvarno eg zi stencijalno ugrožene. Kao negativna strana istaknuto je da je iznos mali (€ 55), ko m pl ik ovana je procedura za utvrđivanje prava, nestimulativna je za korisnike (oslanjaju se na nju i nisu aktivni prilikom traženja posla), ne postoje jasni kriterijumi za utvrđivanje st epena ugroženosti potencijalnih korisnika i samim tim prava na ovu uslugu. Ovo pravo tr eba ograničiti na sledeće kategorije primalaca: samohrani roditelji i nesposobni za rad.

Predloženo je da se definišu jasni kriterijumi za dodjelu MOP, uvede jedinstvena baza podataka koja bi obuhvatila centre za socijalni rad i lokalne samouprave kako bi se izbeglo dupliranje davanja, zaštitili socijalni radnici u obavljanju svoje profesije od pritisaka koje pojedini korisnici vrše (jedan od načina je i komisijsko odlučivanje). Takođe nema razrađenih kriterijuma za dodjelu novčane pomoći na lokalnom nivou kao ni sistema kontrole svih ukupnih dobijenih pomoći u odnosu na pojedinog korisnika. Zbog toga je moguća zloupotreba sredstava namijenjenih za novčana davanja. Na nivou države nisu usklađeni kriterijumi među sistemima zdravstvene i socijalne zaštite u odnosu na korisnike i snošenje troškova njihovog zbrinjavanja. Evidentno je preklapanje uloga, odnosno nadležnosti kao i neinformisanost korisnika i drugih građana o pravima iz sistema socijalne zaštite.

Program rekreacije i odmora djece korisnika MOP-a okarakterisan je kao kvalitetan za djecu koja su obuhvaćena programom. Zbog nedovoljnih kapaciteta javlja se permanentan problem obuhvata broja djece, potencijalnih korisnika ovog programa, iz


37

čega slijedi preporuka da se radi na iznalaženju načina za proširenje ovog programa. • Tuđa njega i pomoćProcjena je da treba nastaviti sa davanjem ove usluge, sa napomenom da je treba

ograničiti isključivo na korisnike MOP-a i na djecu sa posebnim potrebama.• Invalidnina Procjena je da treba nastaviti sa davanjem ove usluge jer je ostvaruju lica kojima je

ona uistinu neophodna.• Dječji dodatak Procjena je da treba nastaviti sa davanjem ovog prava jer je svakako neophodan, ali

uz značajnu zamjerku da ne obuhvata svu djecu. Najveći broj korisnika, kada su u pitanju djeca, su korisnici prava na dječji dodatak.

Ovo pravo koristi 19,125 korisnika ili 10,81% djece. I kod ovog prava mogu se vidjeti razlike izmedju sjevernog i južnog dijela Republike. Naime, u sjevernim opštinama obuhvat djece ovim pravom se kreće od 12,14% do 24%, a u primorskim od 2,80% do 6,02%.

Stav učesnika procesa je da su pojedina prava, koja su Zakonom utvrđena kao prava od opšteg interesa, nedovoljnog obima, procedure za ostvarivanje prava složene, a korisnici nedovoljno informisani o pravima. Zaključeno je da treba nastaviti sa primjenom ovih prava, jer pružaju neophodnu podršku djeci i porodici, ali uz preporuku da se proširi obuhvat djece koja ih koriste.

Učesnici procesa su analizirali pojedine usluge u sistemu socijalne i dječje zaštite:• Institucionalni smještaj (za djecu sa posebnim potrebama, bez roditeljskog staranja i za stare osobe)Opšti stav socijalnih aktera, učesnika procesa planiranja je da treba nastaviti sa

pružanjem ove usluge iz razloga što u ovom momentu ne postoji zainteresovanost za porodični smještaj, tako da se institucionalni smještaj nameće kao jedino rješenje o čemu svjedoče i saznanja do kojih se došlo prilikom implementacije projekta čiji je cilj bio da promoviše hraniteljstvo kao alternativni oblik institucionalnom zbrinjavanju djece bez roditeljskog staranja. Preporučuje se dalji rad na podršci prirodnoj porodici, kao i razvoju institucija hraniteljstva i usvojenja, razvoju adekvatnih programa koji bi djecu osposobili za samostalan život u momentu napuštanja institucija.

Učesnici procesa planiranja ističu činjenicu da je u porastu broj zahtjeva za institucionalni smještaj starih lica čemu postojeći kapaciteti ne mogu da odgovore. Šta više, ovi kapaciteti su neodgovarajući za već smještene korisnike, zbog čega predlažu osposobljavanje ustanova manjih kapaciteta, ali prostorno bolje raspoređenih po regijama i lokalnim zajednicama. Preporuka je takođe, da je potrebno bolje informisati javnost o potrebama starih lica kao i o stvarnoj cijeni njihovog zbrinjavanja.

Kada je riječ o staranju o odraslim licima sa smetnjama u razvoju, u Crnoj Gori ne postoji ustanova za njihov smještaj, koji je, u datim okolnostima, jedino rješenje. Dio ovih korisnika je smješten van Crne Gore (Sremčica, Srbija).

Kada je u pitanju zbrinjavanje žrtava porodičnog nasilja, uočeno je da nedostaju skloništa za žrtve nasilja. Takođe nedostaju i programi rada sa nasilnikom.

Opšti stav je da institucionalni smještaj treba postepeno napuštati istovremeno razvijajući nove vaninstitucionalne oblike zaštite. Ovakav pristup zasnovan je na slijedećim kriterijumima: dobit za korisnike, izvodljivost, finansiranje, ekonomičnost u upravljanju kapacitetima i resursima, pravovremenost i dostupnost.


38

• Porodični smještajOpšti stav socijalnih aktera, učesnika procesa planiranja je da treba nastaviti sa

davanjem ove usluge iz razloga što ovaj oblik zaštite osigurava interes djeteta i zaštitu i boravak u porodičnom okruženju. Dobra strana ove usluge je da je visina naknade za smeštaj djeteta u porodicu s jedne strane značajna (€175) u odnosu na standard stanovništva, kao i da je ekonomična za sam sistem socijalne zaštite jer je niža od cjene smještaja djeteta u instituciju. Dijete ostaje u prirodnoj sredini, uopšte uzevši, osigurani su bolji i prirodniji uslovi nego što je to prilikom smeštaja u instituciju. Preporučuju se programi koji bi rezultirali većim brojem nesrodničkih hranitelja. Takođe je potrebno otvoriti mogućnost podrške djetetu nakon navršene 18 godine života kroz produženje hraniteljskog odnosa.

Kada se radi o potrebi smještaja odraslih i starih osoba, ova vrsta usluge nije razvijena.

Predloženo je da se uvede profesionalizacija instituta hraniteljstva, odnosno status radnog odnosa, kao vid stimulacije razvoja ove usluge.

• UsvojenjePreporuka socijalnih aktera, učesnika procesa planiranja je da treba nastaviti sa

davanjem ove usluge uz preporuku da treba dati prioritet državljanima Crne Gore.• StarateljstvoSocijalni akteri, učesnici procesa planiranja ocjenili su da treba nastaviti sa davanjem

ove usluge uz preporuku da je neophodno poboljšati uslove njene realizacije, a posebno je bitno izraditi evidencije lica koja su lišena poslovne sposobnosti.

• Institucionalni smeštaj djece u sukobu sa zakonomSocijalni akteri, učesnici procesa planiranja mišljenja su da se nastavi sa ovakvim

oblikom zbrinjavanja djece uz redefinisanje rada ove Ustanove, čija transformacija je u toku. Takođe je neophodno razviti programe post-institucionalnog tretmana, kako bi na taj način, bio zaokružen proces njihove resocijalizacije. Propisi koji prate ovu problematiku su u skladu sa međunarodnim standardima ali izostaje njihova implementacija u praksi.

• Rad sa maloljetnim delikventima Zaključeno je da treba nastaviti sa pružanjem psiho-socijalne podrške uz preporuku

da je potrebno razviti nove sadržaje i metode rada i u većoj mjeri uključiti MUP, sud, školu i porodicu.

• Rad na zaštiti djece sa posebnim potrebama Zaključeno je da treba nastaviti sa ovom vrstom rada uz preporuku da je neophodno

obogatiti sadržaje rada i organizacione oblike pružanja podrške djeci sa posebnim potrebama kroz razvoj novih usluga (primjera radi, dnevni centri). Posebno bitan segment rada predstavlja rad na ukidanju diskriminacije ovih lica u zajednici.

• Savjetodavni radOpšti stav socijalnih aktera, učesnika procesa planiranja je da treba nastaviti sa

davanjem ove usluge iz razloga što je kvalitetna, u centrima za socijalni rad postoji motivisanost i posvećenost ovakvom načinu rada, usluga je dostupna korisnicima/građanima, i ima izražen preventivni karakter što doprinosi njenoj ukupnoj efikasnosti. S obzirom da pružanje ove usluge svojim obimom predstavlja veliki pritisak/opterećenje na stručne timove, zahtjeva visoku stručnost i ujednačenost znanja i pristupa, čemu sadašnji kapaciteti ne mogu u potpunosti udovoljiti, preporuka ide u pravcu jačanja kapaciteta.

Opšte preporuke socijalnih aktera, učesnika procesa planiranja, za poboljšanje


39

kvaliteta postojećih i razvoj novih usluga su:• treba nastaviti sa pružanjem usluga iz sistema socijalne zaštite na nivou lokalne zajednice podizanjem kvaliteta postojećih usluga i uvođenjem novih vrsta usluga• geografska raspršenost potencijalnioh korisnika je jedan od objektivnih razloga za pružanje usluga na nivou lokalne zajednice, što je u skladu sa procesom decentralizacije sistema.• nepostojanje regulative za volonterski rad je jedan od faktora koji otežavaju mobilisanje lokalnih ljudskih resursa, naročito u oblasti socijalne zaštite gdje bi se oni mogli lako i brzo angažovati, kao što su: rano otkrivanje i informisanje ranjivih grupa i nadležnih službi, podrška socijalnom uključivanju socijalno isključenih grupa, osiguranje kontinuiteta podrške korisnicima i jačanje ukupne socijalne kohezije u zajednici. Angažovanjem volontera može se znatno olakšati problem nedostatka finansijskih sredstava u sistemu socijalne zaštite, a koji je posljedica nedovoljnog ekonomskog potencijala društva.• nedoživljavanje ustanova i centara za socijalni rad (posebno međuopštinskih) od strane lokalne samouprave kao svog dijela je jedan od razloga nedovoljne komunikacije i saradnje između lokalnih samouprava i centara za socijalni rad, što bi trebalo da bude prevaziđeno osnivanjem centara za socijalni rad na opštinskom nivou• u odnosu na sve aktere, nevladine organizacije bi trebale promovistati polja rada, lobirati, učestvovati u evaluaciji i monitoringu servisa, sprovoditi informativne kampanje i treninge.

Prepoznate prioritetne grupe:• Lica sa teškoćama u razvoju (djeca, omladina, omladina obrazovana po posebnom programu i odrasli)• Invalidi rada treće kategorije (u procesu tranzicije ostali bez zaposlenja i sada su bez prihoda, uz male šanse da se ponovo zaposle)• Romska populacija• Djeca žrtve nasilja u porodici• Maloljetnici rizičnog ponašanja (narkomanija, alkoholizam i prostitucija)• Maloljetni prestupnici• Duševno oboljela lica• Penzioneri sa nižim penzijama bez porodičnog staranja, hronično bolesni, raseljena lica u zoni siromaštva i stara samohrana lica• Lica sa tjelesnim invaliditetom• Raseljena i izbjegla lica• Lica pogođena porodičnim siromaštvom, posebno sa neriješenim stambenim pitanjem.

U odnosu na prepoznate prioritetne grupe, utvrđeno je da nedostaju sljedeće usluge:

Programi lokalne samouprave – usmjeriti lokalna materijalna davanja •graničnim slučajevima siromaštva djece i porodice


40

Razvoj programa podrške starima i nemoćnima u lokalnoj zajednici•Dnevni boravak za djecu sa posebnim potrebama•Dnevni centri•Savjetovališta•Pomoć u kući•Podrška u socijalizaciji (personalni asistent)•Programi za nezaposlena lica •Programi liječenja za maloljetne i odrasle osobe od bolesti zavisnosti•Programi podrške zanemarenoj i zlostavljanoj djeci ( potrebno je definisati •

kriterijume za zanemarivanje, raditi na programima podizanja svesti u javnosti, raditi na povezivanju zdravstvenog i obrazovnog sistema sa sistemom socijalne zaštite u cilju ranog otkrivanja zanemarivanja i zlostavljanja djece. Neophodno je definisati nadležnosti i odgovornosti svakog sistema ponaosob)

Ustanove za odrasle mentalno oboljele osobe •Institucionalni smeštaj djece (potrebno ga je obogatiti novim sadržajem rada i •

prilagoditi kapacitete stvarnim potrebama zajednice i korisnika)Programi socijalizacije i osamostaljivanja djece (potrebno je razviti ovakve •

programe i u institucijama i u lokalnim zajednicama)Programi podrške majci i djetetu (treba ih razvijati na nivou lokalne •

zajednice kao podršku samohranim majkama da prihvate ulogu i odgovornost roditeljstva)

Dnevni boravak za stara lica (potrebno je razviti ovakve programe u lokalnim •zajednicama)

Mini domovi u lokalnim zajednicama za različite ciljne grupe•Programi za smještaj starih lica u hraniteljske porodice •Preporuka je da se na lokalnom nivou formiraju savjeti za koordiniranje i •

planiranje socijalne politike ili socijalne zaštite.


41

ANEKS 4

Opšta preporuka učesnika u odnosu na organizacione oblike i kapacitete sistema socijalne zaštite ogleda se u sljedećem:

I pored principa da službe i usluge treba organizovati racionalno i zajednički za više opština ukoliko je pružanje usluga previše skupo za jednu opštinu, međuopštinska organizacija centara za socijalni rad je neracionalna. Ovo tim prije što je neophodno da centri za socijalni rad budu opštinske službe i da u budućnosti, kada se steknu uslovi, njihov osnivač treba da bude opština, kao i finansiranje djelatnosti, s tim da Republika propisuje uslove osnivanja i finansiranja i obezbeđuje opštinama izvorne prihode za finansiranje usluga, osim onih koje ostaju u nadležnosti Republike i koje garantuje Republika.

Prepoznati postojeći kapaciteti centara za socijalni rad od značaja, kako za proces strateškog planiranja, tako i za implementaciju strategije razvoja sistema socijalne zaštite:

postoji određen broj stručnih kadrova, spremnih na usvajanje novih znanja i •metoda rada

djelatnost centara za socijalni rad pruža mogućnost ostvarivanja velikog broja •socijalno zaštitnih prava

raznovrsnost usluga koje centri za socijalni rad pružaju•sistematizacija radnih mjesta omogućava obavljanje poslova shodno •

kvalifikacijama. timski rad doprinosi kvalitetnom pružanju usluga•donekle je razvijena međuresorska saradnja i relativno umrežen sistem•stabilnost finansijskih sredstava i redovnost isplate naknada korisnicima•

Prepoznati nedostajući kapaciteti centara za socijalni rad od značaja, kako za proces strateškog planiranja, tako i za implementaciju strategije razvoja sistema socijalne zaštite:

kadrovska struktura zaposlenih u centrima za socijalni rad nije uvijek adekvatna •složenosti socijalnih problema u određenim opštinamau pojedinim centrima za socijalni rad je neprimjeren odnos između stručnih •radnika i ostalih radnika - adminstrativnog osobljarelativno niska primanja zaposlenih i nemogućnost napredovanja su razlog •prisutne niske motivacije za rad zaposlenih.veliki broj ljudi u centrima za socijalni rad je izvan struke i oni nedovoljno •koriste mogućnost edukacije ili se konstantno edukuju isti ljudipotpuna pasivnost korisnika i pretjerana očekivanja•opterećenost uslugama koje se očekuju od centara za socijalni rad i u slučajevima •nenadležnosti centara, što dovodi do smanjenja kvaliteta rada u celinineravnomerno opterećenje zaposlenih praćeno neprepoznavanjem kvaliteta •svakog zaposlenognedovoljna finansijska sredstva u svakom pogledu kao faktor koji negativno •


42

utiče na cjelokupan rad centara.Zbog procjene da prepoznate slabosti u postojećim kapacitetima centara

za socijalni rad mogu otežati implementaciju Strategije razvoja sistema socijalne zaštite, proizašle su sledeće preporuke:

neophodno je procesom edukacije proširiti obuhvat zaposlenih u centrima za •socijalni rad, kako stručnih radnika tako i ostalih koji bi se kroz edukaciju mogli osposobiti da preuzmu deo poslova u centrima za socijalni rad, čime bi se povećala efikasnost rada i samim tim poboljšao i kvalitet pružanja usluga korisnicima

neophodno je korisnike učiniti aktivnijima u rješavanju njihovih problema i •njihova očekivanja uskladiti sa realnim mogućnostima sistema socijalne zaštite uz stalnu tendenciju povećanja tih mogućnosti

rasteretiti centre za socijalni rad poslova van njihove nadležnosti što bi •doprinijelo kvalitetu rada u cjelini

uvesti vrednovanje rada zaposlenih i organizaciju rada koja bi teret poslova •ravnomjerno rasporedila na zaposlene

neophodno je unaprijediti saradnju kako unutar samih centara za socijalni rad, •tako i između njih

neophodno je raditi na obezbjeđivanju dodatnih finansijskih sredstava kao •faktora koji bi pozitivno uticao na cjelokupan rad centara.


43

ANEKS 5

Definisanje uloge (misije) socijalnih aktera u planiranju i implementaciji Strategije razvoja socijalne zaštite, bazirane na principima reforme

Uloga (misija) institucija sistema socijalne zaštite:Misija institucija sistema socijalne zaštite je kreiranje socijalne politike uz

postavljanje standarda u razvoju usluga, zasnovane na praćenju, analiziranju, istraživanju i participativnom određivanju prioriteta, izgradnja kapaciteta sistema koji omogućuje raznolikost i dostupnost usluga, razvoj partnerstva svih važnih aktera u zajednici, transfer znanja, informisanje javnosti, zastupanje profesije i samih korisnika, vršenje nadzora i supervizije usluga, a sve u cilju sprovođenja efikasne socijalne zaštite koja odgovara potrebama građana.

Uloga (misija) lokalne samouprave: Misija lokalne samouprave je da aktivno kreira i sprovodi socijalnu politiku

i socijalnu zaštitu na lokalnom nivou u cilju pružanja podrške osjetljivim grupama i obezbjeđenju socijalne pravde i sigurnosti života u zajednici.

Uloga (misija) civilnog sektora:Misija civilnog sektora u Crnoj Gori je da pruža podršku unapređenju sistema

socijalne zaštite kroz javno zastupanje interesa građana (informisanje, promociju prava i mogućnosti, edukaciju zainteresovanih subjekata), kroz učešće u standardizaciji i pružanju usluga, kreiranju politika uz punu participaciju korisnika u partnerstvu sa javnim, privatnim, nevladinim sektorom i samim korisnicima poštujući demokratske vrijednosti.

Zajedničko u misiji socijalnih aktera:djelovanje na državnom i lokalnom nivou•poštovanje ljudskih prava i sloboda•sa ciljem stvaranja bogatog društva•ustrojenog na demokratskim načelima •uz aktivno učešće građana u procesima odlučivanja•


44

ANEKS 6

Strateški pravci, ciljevi, operativne odluke i akcije Strateški pravci, ciljevi, operativne odluke i akcije definisani su na osnovu ključnih

elemenata iz SWOT analize, za koje su se učesnici odlučili. To su:

SNAGE: nadležnost za izradu programa edukacije stručnih kadrova•stabilna finansijska sredstva (republička i opštinska)•kreiranje i sprovođenje socijalne politike •uspostavljena partnerstva sistema socijalne zaštite i nevladinog sektora•

SLABOSTI: kadrovi (niske zarade, osposobljenost, broj) •nedovoljna finansijska sredstva•nekvalitetni i neažurni statistički podaci (nedostatak jedinstvene baze po d-•

ataka) nema standardizacije usluga i procedura •

PRILIKE: finansije sa kojima raspolaže lokalna samouprava •saradnja sa sličnim sistemima i institucijama u okolnim državama (civilno •

društvo, sudstvo, školstvo, zdravstvo, socijala i dobra praksa)saradnja sa nevladinim sektorom, njihova znanja i iskustva •povoljna klima u zajednici (podrška građana i politička stabilnost) •

PREPREKE (NEPRILIKE): finansijska sredstva – nedovoljan ekonomski potencijal društva •nedostatak sredstava na državnom i lokalnom nivou za nove oblike zaštite •nedostatak razmjene informacija sa drugim sistemima kao i nepostojanje •

procedure po kojoj bi se razmjena obavljala neodgovarajući propisi / nedostatak kriterijuma na lokalnom nivou za dodjelu •

pomoći korisnicima Definisani strateški pravci razvoja sistema socijalne zaštite u Crnoj Gori, kao

rezultat rada učesnika u procesu:u odnosu na uslugeI. u odnosu na kapacitete sistema socijalne zaštiteII. u odnosu na okruženje u kome sistem socijalne zaštite djelujeIII. finansijska projekcija i planiranje izvora i raspodjele sredstava IV.


45

I. Strateški pravci razvoja sistema socijalne zaštite u Crnoj Gori u odnosu na usluge

Strateški cilj: povećati kvalitet i raznovrsnost usluga iz domena socijalne zaštite u najboljem interesu korisnika.

Analizirajući sadašnje stanje usluga, učesnici u procesu ukazali su da je potrebno:preispitati i redefinisati kriterijume u odnosu na prava, usluge i korisničke •

grupeuskladiti kriterijume među sistemima zdravstvene i socijalne zaštite•razraditi mehanizme nadzora, supervizije i evaluacije •jasno razgraničiti uloge odnosno nadležnosti socijalnih aktera u pružanju •

uslugapoboljšati informisanost korisnika i građana o pravima iz sistema socijalne •

zaštite raditi na unapređenju postojeće zakonske regulative u cilju njenog što većeg •

prilagođavanja stvarnim potrebama korisnika i sistema povećati raznovrsnost usluga uvođenjem usluga sa novim sadržajima, •

uvođenjem novih organizacionih oblika i novih pružaoca usluga – privatnog i civilnog sektora

II. Strateški pravci razvoja sistema socijalne zaštite u Crnoj Gori u odnosu na kapacitete sistema socijalne zaštite

Strateški cilj: uspostaviti učinkovite modele kontinuirane izgradnje kapaciteta sistema socijalne zaštite, i njegovo stavljanje u funkciju podmirenja potreba korisnika i zajednice u cjelini. Analizirajući sadašnje stanje kapaciteta sistema socijalne zaštite, učesnici u procesu uk-azali su da je potrebno:

razviti modele primjene znanja u praksi i iz prakse (između ostalog, publikovanje •stručnog časopisa)

poboljšati kvalifikacionu strukturu zaposlenih i povećati broj ogovarajućih •stručnih radnika u odnosu na ukupan broj zaposlenih u sistemu socijalne zaštite

razviti stimulativne mehanizme adekvatnog vrijednovanja kvaliteta stručnog •rada, kontinuiranog stručnog usavršavanja i napredovanja

sprovesti unutrašnju reorganizaciju poslova i racionalizaciju u radu •izraditi program edukacije za cjeloživotno učenje i usavršavanje u skladu sa •

stvarnim potrebama zaposlenihojačati kapacitete uvođenjem novih pružaoca usluga uključivanjem privatnog i •

civilnog sektoraunaprijediti informacioni sistem (baze podataka)•razvijati sistem informisanja javnosti i korisnika•unaprijediti mehanizme komunikacije i koordinacije unutar sistema socijalne zaštite•javno zagovarati interese profesije (između ostalog, ojačati profesionalno •

udruženje)


46

III. Strateški pravci razvoja sistema socijalne zaštite u Crnoj Gori u odnosu na okruženje u kome sistem socijalne zaštite djeluje

Strateški cilj: razvijati načine uključivanja svih socijalnih aktera u zaštiti ljudskih prava svakog pojedinca. Analizirajući okruženje u kojem sistem socijalne zaštite djeluje, učesnici u procesu ukazali su da je potrebno:

koristiti postojeće kapacitete, zajednički i usklađeno, u najboljem interesu ko-•risnika i zajednice

usklađeno planirati na centralnom i lokalnom nivou•uključiti sve socijalne aktere u kreiranje socijalne politike (javne institucije, •

korisnike, privrednike, civilni sektor, medije) unaprijediti kreiranje i sprovođenje socijalne politike na lokalnom nivou uz •

formiranje mješovitih grupa, lokalnih savjeta za planiranjeunaprijediti mehanizme komunikacije i koordinacije između socijalnih aktera u •

planiranju i sprovođenju socijalne politike u lokalnoj zajedniciraditi na podizanju svijesti javnosti o potrebama korisnika sistema socijalne •

zaštite raditi na većoj spremnosti društva da podrži adekvatne programe za djecu bez •

odgovarajućeg roditeljskog staranja i stare

IV. Strateški pravci razvoja sistema socijalne zaštite u Crnoj Gori u odnosu na planiranje izvora i raspodjele sredstva:

Strateški cilj: razviti mehanizme prikupljanja i raspodjele sredstava u skladu sa ek on om-skim potencijalom društva i principima odgovornog upravljanja resursima, a koji će na najbolji način podmiriti potrebe korisnika.

Analizirajući raspoložive izvore sredstava za sistem socijalne zaštite i načine njihove raspodele unutar sistema, učesnici u procesu ukazali su da je potrebno:

definisati prioritete zajednice kao cjeline i lokalnih zajednica ponaosob u •donošenju i raspodjeli sredstava

izraditi finansijsku projekciju sistema socijalne zaštite u cjelini i svake od usluga •ponaosob, kako postojećih tako i novih

utvrditi ekonomsku cijenu koštanja usluga •planirati različite izvore finansiranja sistema socijalne zaštite u cjelini i svake od •

usluga ponaosobstaviti u funkciju partnerstvo sistema socijalne zaštite i drugih socijalnih aktera u •

obezbjeđivanju potrebnih sredstava (sa posebnim naglaskom na civilni i privatni sektor)

aplicirati na međunarodne fondove kroz partnerske projekte•razvijati fondove za razvoj socijalne zaštite na svim nivoima •utvrditi zajedničke kriterijume i procedure koje osiguravaju javnost dodjele •

sredstava na svim nivoima


47

ANEKS 7

Prilike i rizici u procesu implementacije Strategije razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori

Prilike i rizici u procesu implementacije Strategije razvoja socijalne zaštite u Crnoj Gori, procijenjeni od strane učesnika:

Podržavajuće (prilike) za implementaciju :a) pozitivni propisi•postojeća mreža institucija sistema socijalne zaštite•postojeći kapaciteti institucija i zajedničko djelovanje na podršci i implementaciji •

Strategijepostojeći stručni kadar•motivisanost zaposlenih za implementaciju Strategije•otvorene su mogućnosti za unapređenje legislative iz domena socijalne zaštite•otvorene su mogućnosti standardizacije usluga i procedura•demokratizacija društva – reformski procesi na svim nivoima čine pogodnu •

klimu za sprovođenje strategijejačanje uloge lokalne samouprave i mjesne zajednice•

Preporuke za pripremu kapaciteta sistema koji bi podržali implementaciju b) Strategije:

programi edukacija koji bi osnažili kapacitete za implementaciju Strategije•planiranje finansijskih sredstava koja bi podržala implementaciju Strategije •formiranje i reaktiviranje strukovnih udruženja•bolja saradnja sa partnerima (nevladine organizacije, lokalna samouprava, škole •

i druge institucije)stvoriti zakonske uslove koji bi podržali i omogućili implementaciju St r a t e-•

gijeuvesti standardizaciju usluga i procedura•stvoriti mehanizme za učinkovitiju ulogu lokalne samouprave i mjesne •

zajedniceorganizovati medijske kampanje•informisati stručnu javnost i građane o Strategiji razvoja socijalne zaštite u •

Crnoj Gori. Rizici za implementaciju:c)

slaba finansijska moć društva•nedovoljna stručnost i broj stručnih kadrova•niske zarade i demotivisanost zaposlenih•nedovoljna tehnička i prostorna opremljenost•rizik da postojeći kapaciteti neće moći da prate dinamiku implementacije •

reformenedovoljna informisanost zaposlenih o načinima implementacije strategije•nepouzdani podaci o socijalnom statusu porodica•


48

slabosti kod lokalnih samouprava (nedovoljno sređeni statistički podaci)•nedovoljna spremnost nekih lokalnih samouprava za prihvatanje novina u •

procesu decentralizacije nedovoljna podrška drugih sistema sistemu socijalne zaštite u implementaciji •

Strategijenejednaka regionalna razvijenost (sjever – jug)•nedovoljno razvijena svijest korisnika o njihovoj (sopstvenoj) ulozi u sistemu •

socijalne zaštitenedovoljna informisanost korisnika o pravima iz sistema socijalne zaštite i •

načinima njihovog ostvarenjasmanjene mogućnosti za dodjelu socijalnih stanova•

Opšti zaključak je da su učesnici procesa strateškog planiranja prepoznali neophodnost pripreme kapaciteta u zajednici i sistemu socijalne zaštite kako bi socijalni akteri bili u mogućnosti odgovoriti na zahtjeve koje sa sobom nosi imlementacija Strategije.

Documents

STRATEGIJA RAZVOJA SISTEMA SOCIJALNE I DJEČJE · PDF fileKao metod u izradi Strategije korišćeno je strateško planiranje kao odgovor na . Strategija razvoja sistema socijalne i