Strefy ochronne drzew na terenach prac budowlanych

Strefy ochronne drzew na terenach prac budowlanych

109

Człowiek i Środowisko 32 (3-4) 2008, s. 109-122

Marzena Suchocka, Maciej Kolendowicz

STREFY OCHRONNE DRZEW NA TERENACH PRAC BUDOWLANYCH

ABSTRAKT

Drzewa są źródłem wielorakich korzyści w miejscu zamieszkania, pracy i odpo-czynku. Miejska presja inwestycyjna powoduje jednak konflikty zarówno w przypadku nowych inwestycji, jak również modernizacji infrastruktury istniejącej. Niekorzystny wpływ na kondycję drzew mają nie tylko prace montażowe związane z procesem bu-dowlanym, ale również czynniki takie jak ubicie gleby, długotrwale zastoiska wody lub zatrucie gleby substancjami szkodliwymi, które uszkadzają system korzeniowy i powodują obumieranie drzew. Niekorzystny wpływ na warunki siedliskowe drzew mają wykopy pod fundamenty budynków, układanie chodników, instalacji naziemnych i podziemnych, a także działania podejmowane po zakończeniu procesu budowlanego, takie jak nowe nasadzenia, układanie trawnika z rolki. Mogą one powodować dalszą dewastację istniejącego drzewostanu. Zabiegi ochronne stosowane przed rozpoczęciem i w trakcie prac budowlanych, polegające przede wszystkim na ustaleniu nienaruszal-nych stref ochronnych dla korzeni, pni i koron drzew, maja zasadnicze znaczenie dla minimalizowania strat w drzewostanie, powstałych na skutek robót budowlanych. Ogrodzenia ochronne oddziałują zarówno bezpośrednio, jak również psychologicznie na osoby znajdujące się na placu budowy. W związku z tym, że stosowane na świecie metody wyznaczania stref ochronnych na terenie budowy różnią się w zasadniczy sposób pod względem proponowanych odległości, konieczna jest ich analiza, która pozwoli na opracowanie spójnego systemu ochrony drzew na terenie inwestycji.

Analiza metod wyznaczania stref ochronnych korzeni drzewa i ogrodzenia ochronne na terenie budowy

Przed rozpoczęciem jakichkolwiek robót budowlanych należy sprawdzić, czy drzewa są narażone na ich negatywny wpływ. Ochroną


110

należy objąć tak dużą część gleby pod koroną drzewa, jak jest to tylko możliwe. Drzewa wymagają fizycznej powierzchni i objętości gleby do rozwoju korzeni. Niezbędne cechy gleby obejmują przede wszystkim fizyczną przestrzeń i porowatą strukturę, otwartą powierzchnię dla wy-miany powietrza i ruchów wody oraz adekwatną i dobrze wyważoną zawartość esencjonalnych składników gleby. Im przestrzeń dostępna dla wzrostu drzewa będzie większa, tym ma ono większe szanse pozostać zdrowym, długowiecznym, a co za tym idzie – mniej problematycznym w przyszłości.

Strefy ochronne wyznaczane są w różny sposób w analizowanych metodach. Jednym ze sposobów jest podanie minimalnej odległości posadowienia konstrukcji od drzewa, inne metody określają wielkość strefy ochronnej na podstawie średnicy drzewa na wysokości 1,3 m nad ziemią lub uwzględniane są inne czynniki, takie jak żywotność drzewa lub jego faza rozwojowa. Należy pamiętać, że każde drzewo ma inny kształt systemu korzeniowego i wymaga indywidualnej analizy i postępowania (Szczepanowska 2001, City of Vancouver 2008).

Według Codera (1995) drzewa rosnące w odległości mniejszej niż 9 metrów od konstrukcji powinny być usunięte. Są one zazwyczaj konse-kwentnie uszkadzane w trakcie robót. Odległość 0-18 m od konstrukcji jest strefą ochronną, z której powinny być usunięte drzewa o słabej kondy-cji. Drzewa w dobrej kondycji powinny być chronione możliwie dużymi ogrodzeniami ochronnymi. Drzewa małe o słabej kondycji znajdujące się w obrębie takiej strefy powinny zostać usunięte (przesadzone) przed rozpoczęciem robót. Szczepanowska (2001) podaje, ze planując zabez-pieczenie drzew w trakcie robót ziemnych powinno się wyznaczyć strefę ochronną, w odległości nawet 1,5 m od obrysu korony, poza zasięgiem której powinny być wyznaczane przejścia dla pracowników, przejazdy dla pojazdów i miejsca składowania materiałów budowlanych. Innym sposobem jest wyznaczanie strefy ochronnej na podstawie zasięgu koro-ny drzewa. Odległość od pnia do rzutu obrysu korony mnoży się przez 1,5. Wynik stanowi adekwatną do rozmiarów (korony) drzewa wielkość strefy ochronnej (Coder 1995). Aby zminimalizować uszkodzenia drzew pozostałych w strefie ochronnej, należy zastosować ogrodzenia ochronne (British Standard 1991; Coder 1995; Szczepanowska 2001). Ogrodzenia te powinny zostać wzniesione zanim rozpocznie się jakiekolwiek działania związane z budową, natomiast w trakcie robót budowlanych powinny być bezwzględnie uszanowane i niemodyfikowane (British Standard 1991). Zarząd parków i rekreacji w Nowym Jorku przyjmuje 1 m jako minimalną


111

odległość od pnia do linii ochronnej ogrodzenia (Szczepanowska 2001). Według Harrisa (1983) ogrodzenia takie powinny być umiejscowione w odległości co najmniej 1,5 m od pnia drzewa. Pozostała część strefy korzeniowej powinna być zabezpieczona 10-15-centymetrową warstwą drewnianych wiórów/skrawków. W celu stworzenia odpowiednich wa-runków do transportu pojazdów na tym obszarze należy użyć metalowych płyt jako podkładów ułożonych na warstwie drewnianych zrąbków. Po skończonych robotach drewniane skrawki, których nie da się oddzielić od wierzchniej warstwy podłoża, przyczynią się do utrzymania (a nawet polepszenia) odpowiedniej struktury wierzchniej warstwy gleby (co nie byłoby możliwe w przypadku zastosowania zamiast skrawków np. drobnego żwiru). Jeżeli nisko położone gałęzie zamierza się zachować, ogrodzenie powinno być umiejscowione poza linią obrysu korony drzewa, aby mogło zabezpieczać gałęzie przed uszkodzeniami powodowanymi przez sprzęt budowlany.

Kolejną metodą jest wyznaczanie strefy w zależności od średnicy pnia drzewa. Według Dicke (2004) idealne ogrodzenie powinno wy-znaczać teren, na którym nie mają prawa odbywać się żadne roboty budowlane, a ogrodzenie takie powinno być wzniesione w odległości będącej iloczynem 38,10 cm i każdego 2,5 cm średnicy pnia (pierśnicy). Taka odległość nazwana jest krytycznym promieniem korzeni, natomiast obszar przez niego wyznaczany – krytyczną powierzchnią korzeni. Strata korzeni na zewnątrz tej powierzchni nie powinna spowodować poważ-nych problemów. Więcej ochrony i troski wymagać będą drzewa stare, w złym stanie zdrowotnym oraz podatne na uszkodzenia mechaniczne. Dla takich drzew strefę ochronną należy wyznaczyć na podstawie wzoru 45,72 cm na każde 2,5 cm średnicy pnia. Podobnie Bracewell (2006) określa strefę ochronną jako 30 do 45 cm na każde 2,5 cm średnicy pnia. W przypadku drzew rosnących w grupie obszar ochronny (krytyczną powierzchnię korzeni) należy wyznaczyć dla każdego drzewa z grupy, a następnie umieścić ogrodzenie poza wszystkimi obszarami ochronnymi (krytycznymi powierzchniami) (Dicke 2004). Szanse na przeżycie drzewa są bliskie 100%, kiedy chroniona jest cała krytyczna powierzchnia korzeni dookoła danego drzewa. Szanse się zmniejszają wraz ze zmniejszaniem się powierzchni chronionej.

Coder (1995) proponuje, aby dla każdego 3,2 cm średnicy pnia prze-znaczyć 40-55cm odległości od pnia drzewa. Niezależnie od średnicy pnia minimalna wielkość promienia strefy ochronnej powinna wynosić 2,3 m. Hayes (2005) proponuje wyznaczanie promienia strefy ochrony korzeni


112

(Root Protection Zone)1 poprzez przyjęcie dla każdego 2,5 cm średnicy pnia 30,5 cm promienia.

Prawidłowe wyznaczenie strefy ochronnej może jednak stanowić problem w przypadku, kiedy drzewa rosną w grupie (wynik ulega wtedy zaniżeniu). Najbardziej efektywną metodą jest zestawienie i porównanie wyników obydwu metod (uwzględniającej średnicę pnia i wielkość korony) (Coder 1995). Innym sposobem określenia strefy ochronnej jest użycie „miary zajmowanego miejsca” dla drzew rosnących w grupie lub w szpa-lerze. Należy wtedy przeznaczyć ok. 1000 cm3 (1 dm3) na 1 cm2 przekroju poprzecznego drzewa. Metoda ta nie pozwala na ustalenie odległości minimalnej, lecz określa odległość efektywnego zajmowania powierzchni przez korzenie.

Niektóre z analizowanych metod proponują uwzględnienie innych czynników, niż tylko średnica pnia, przy wyznaczaniu stref ochronnych. Norma angielska określa (tabela 1) odległość ustawienia ogrodzenia drew-nianego od pnia dla pojedynczych drzew i uzależnia wielkość chronionej strefy od żywotności drzewa (Szczepanowska 2001).

Tabela 1. Metoda wyznaczania strefy ochronnej z uwzględnieniem witalności drzew (Szczepanowska 2001)

Wielkość drzewa Normalnie

rosnąceSłabo

rosnące

Drzewa młode (średnica pnia 20-40 cm) 2-4 m 3-6 m

Drzewa w średnim wieku (średnica pnia 25-50 cm) 3-6 m 5-10 m

Drzewa dojrzałe i starsze (średnica pnia 35-75 cm) 4-8 m 6-12 m

Coder (1996) podaje zestawienie obrazujące zależność między pier-

śnicą drzewa a minimalnym (krytycznym) zasięgiem ukorzenienia drzew, który nie powinien być przekraczany. Autor wskazuje również na związek

1 Pozycja Glossary of Arboricultural Terms (2007) podaje dwa znaczenia „strefy ochrony korzeni”: root protection area (RPA) – wg Brytyjskiej Normy, strefa korzeni drzewa chroniona przed uszkodzeniami na placu budowy – wartość, której podstawą jest wielkość drzewa lub drzew chronionych; root protection zone -powierzchniowa warstwa systemu korzeniowego drzewa chroniona przed uszkodzeniami na placu bu-dowy (zwykle przed ubiciem gleby). Optymalną ochroną jest otoczenie całej tej strefy ogrodzeniem ochronnym. Inne źródła (zazwyczaj wytyczne miast, np. Richmond, San Francisco) podają Tree Protection Zone (TPZ), gdzie ogrodzenie ustawiane jest na granicy okapu korony.


113

pomiędzy pierśnicą a zasięgiem (promieniem) systemu korzeniowego. W związku z tym w tabeli 2 podane są odległości od pnia, których prze-kroczenie (mechaniczne uszkodzenie korzeni zlokalizowanych w strefie wyznaczonej przez ten promień) skutkować może zwiększeniem ryzyka przewrócenia się drzewa (tabela 2).

Tabela 2. Przykładowe wartości krytycznego zasięgu ukorzenienia (Co- der 1996)

Średnica drzewa [cm]

Krytyczny zasięg (promień) ukorzenienia

[m]

Promień strefy, której przekroczenie zwiększy ryzyko przewrócenia się

drzewa [m]10,16 1,52 0,91 20,32 3,05 1,52 30,48 4,57 2,13 40,64 6,10 2,44 50,80 7,62 2,74 101,60 15,24 3,35 152,40 22,86 3,96 254,00 38,10 4,88

Podobnie brytyjska norma ochrony drzew na placu budowy określa odległości, jakie powinny dzielić ogrodzenie od drzewa (tabela 3). Zesta-wienie to jednak, poza średnicą pnia, uzależnia dodatkowo bezpieczną odległość od fazy rozwojowej oraz żywotności (wigoru) drzewa (British Standard 1991).

Tabela 3. Minimalne odległości ogrodzeń ochronnych dookoła drzew uzależ-nione od fazy rozwojowej drzewa i jego żywotności (BS 1991)

Wiek Żywotność Średnica pnia [mm]

Minimalna odległość [m]

Młode drzewa (wiek niższy niż 1/3 spodziewanego wieku drzewa)

normalna żywotność

<200 2200-400 3

>400 4

Młode drzewa niska żywotność

<200 3200-400 4,5

>400 6


114

Drzewa w wieku średnim(1/3 - 2/3 spodziewanego wieku drzewa)

normalna żywotność

<250 3250-500 4,5

>500 6

Drzewa w wieku średnim niska żywotność

<250 5250-500 7,5

>500 10

Dorosłe drzewa normalna żywotność

<350 4350-750 6

750 8

Drzewa starzejące się niska żywotność

<350 6350-750 9

>750 12

W przewodnikach do ochrony drzew na terenie budowy (Matheny, Clark 1998; Elmendorf, Gerhold, Kush 2005) odległości stref ochronnych bazują na tolerancji drzew na ciecie korzeni i zniszczenie gleby oraz fazie rozwojowej drzewa (tabela 4). Autorzy podkreślają, że poza uszkodzeniami

Rys. 1. Sposób ustawienia ogrodzenia w przypadku występowania chodnika lub drogi w systemie korzeniowym drzewa (City of Richmond 2008)

ogrodzenie ochronnetrawnik

trawnik okap korony

ogrodzenie ochronne

chodnik chodnik

krawężnik


115

korzeni należy zwrócić uwagę na uszkodzenia gałęzi młodych drzew lub innych drzew o nisko ugałęzionej koronie. Poważne cięcia mogą zniszczyć pokrój tych drzew, dlatego ogrodzenie powinno być ustawione na linii okapu korony, czyli powierzchni rzutu korony na ziemię, lub poza nim.

Ważnym aspektem w trakcie ustalania kształtu strefy ochronnej jest również analiza kształtu systemu korzeniowego, który tylko w warunkach naturalnych i przy braku ograniczeń rozwoju jest symetryczny. W przypad-ku nieprzepuszczalnych nawierzchni, budynków, barier różnego rodzaju (barierą może być np. ubicie gleby uniemożliwiające rozwój korzeni) system korzeniowy będzie dostosowywał się do warunków siedliskowych.

Tabela 4. Strefy ochronne drzew uzależnione od odporności gatunkowej drzew na prace budowlane oraz fazy rozwojowej. (Matheny, Clark 1998; Elmendorf, Gerhold, Kush 2005)

Odporność gatunku na wpływ prac budowlanych

Wiek drzewaOdległość od pnia*(na każde 2,54 cm

średnicy pnia)

Tolerancyjny

młode<1/4 oczekiwania życia 15,24

w średnim wieku 1/4 -3/4 oczekiwania życia 22,86

dojrzałe>3/4 oczekiwania życia 30,48

Średnio tolerancyjny

Młode 22,86

Średni wiek 30,49

Dojrzałe 38,1

Wrażliwy

Młode 30,48

średni wiek 38,1

Dojrzałe 45,72

Należy jednak pamiętać, że ogrodzenia nie są w stanie zabezpieczyć roślin przed wszelkimi uszkodzeniami. Mimo to warto je stosować, gdyż pełnią funkcję psychologiczną, przypominają ludziom (np. pracownikom budowy) o konieczności ochrony drzewa i zmuszają do respektowania jego obecności (Coder 1995).


116

W miarę postępu prac budowlanych robotnicy dążą do przesunięcia bądź usunięcia ogrodzeń. Należy się przed tym ustrzec, wyznaczając ścisłe dyrektywy pracownikom bądź też poprzez umieszczenie odpowiednich zapisów w kontrakcie (Dicke 2004). Konieczne jest również wyraźne oznaczenie stref ochronnych, co jest kolejnym czynnikiem psychologicz-nym utrudniającym naruszenie strefy ochronnej. Napisy powinny być jednoznaczne i wyraźne.

Tabela 5. Zestawienie analizowanych metod wraz z proponowanymi odległo-ściami stref ochronnych drzewa

Metody wyznaczające minimalne strefy ochronne dla drzew bez uwzględnienia średnicy pniaAutor metody/miejsce stosowania Kryterium wyznaczające strefęPlanting Department San Fran-cisco 2006, Tree Bylaw Section City of Richmond 2008

ogrodzenie ochronne na linii okapu ko-rony

Szczepanowska 2001 odległość do 1,5 m większa od obrysu korony

Zarząd parków i rekreacji Nowy Jork (Szczepanowska 2001)

odległość ogrodzenia min. 1 m od pnia drzewa

Coder 1995

odległość od pnia do linii rzutu korony x 1,5, przy czym lokalizacja drzewa w od-ległości < niż 9 m od konstrukcji spowo-duje obumarcie drzewa; drzewa w strefie0-18 m zazwyczaj są drzewami proble-mowymi

Strefa Ochronna DrzewaNie wchodzić

Nie przesuwać ogrodzeniaNie składować materiałów

Przykładowa tablica informująca pracowników budowy o konieczności ochrony systemu korzeniowego drzewa

(City of Richmond, 2008)


117

Harris 1983

odległość ogrodzenia min. 1,5 m od pnia drzewa; pozostała część systemu korze-niowego wysypana ochronnie zrąbkami drewnianymi.

Metody wyznaczające minimalne strefy ochronne dla drzew pojedynczych z uwzględnieniem średnicy pnia

Autor metody

Strefa dla drzewa o średnicy pnia (m)

Czynniki uwzględniane dodat-kowo lub uwagi istotne przy

wyznaczaniu stref ochronnych korzeni

20 cm 40 cmod do od do

Bracewell 2006 2,4 3,6 4,8 7,2 -Coder 1995 2,50 3,40 5,0 6,9 dystans minimalny 2,3 mDicke 2004 2,4 2,8* 4,7 5,7* * drzewa starzejące się Hayes 2005 2,4 - 4,9 - -

Norma brytyjska 1994 [w:] Szcze-panowska 2001

2,0 6,0 3,0 12,0

Uwzględniana jest faza rozwo-jowa (drzewa młode, w średnim wieku, dojrzałe i starzejące się) oraz tępo wzrostu (normalnie rosnące, szybko rosnąc.

BMPs 1996 1,5* 3,0 2,13* 6,1* Przekroczenie tej strefy po-woduje, że drzewo grozi prze-wróceniem.

British standard 1991 2,0 6,0 3,0 7,5

Odległości uzależnione od ży-wotności/wigoru drzewa i ocze-kiwania życia.

Matheny, Clark 1998 Emerdorf, Gerhold, Kush 2005

1,2 2,4 3,6 6Odległości uzależnione od tole-rancji gatunkowej na cięcie ko-rzeni, oczekiwania życia oraz fazy rozwojowej drzewa.

City of Vanco-uver 2008 1,2 - 2,4 - Minimalna odległość ochronna

od pnia wokół drzew.Metody wyznaczające minimalne strefy ochronne dla grup drzew z uwzględnieniem średnicy pniaAutor/nazwa metody Sposób wyznaczania stref ochronnych

Coder 1995

Metoda mieszana; aby nie zaniżać wielkości strefy po-winien zostać wyznaczony zasięg strefy na podstawie średnicy pnia (na każde 2,5 cm średnicy naliczane jest 40-55 cm promienia strefy) z przemnożeniem promienia x 1,5. Na tej podstawie obliczana jest strefa ochronna.

„Miara zajmowane-go miejsca” Coder 1995

ok. 1000 cm3 (1 dm3) na 1 cm2 przekroju poprzecz-nego drzewa


118

W tabeli 5 umieszczono zestawienie analizowanych metod wyzna-czania stref ochronnych dla drzew na terenie budowy. Analiza wykonana została pod kątem dwóch wartości średnicy pnia drzewa; drzewa młodego o średnicy pnia 20 cm oraz drzewa dojrzałego o średnicy 40 cm. Rozbież-ność proponowanych rozmiarów stref jest ogromna. W metodach, które nie uwzględniają średnicy pnia strefa ochronna proponowana jest od 1 m od pnia, przez 1,5 m od pnia, do propozycji wyznaczenia strefy na linii okapu. Inne metody proponują okap korony powiększyć o 1,5 m lub żeby zastosować odległość od pnia równą długości półtora promienia korony. Oznacza to, że drzewo o średnicy pnia 20 cm i przykładowej średnicy koro-ny 4 m może mieć zalecaną strefę, na której zostanie ustawione ogrodzenie ochronne o promieniu od 1 do 6 m. Dla przykładowego drzewa młodego o 20 cm średnicy pnia i 4 m średnicy korony w metodach bazujących na średnicy pnia (pierśnicy) drzewa maksymalna strefa ochronna (Szczepa-nowska 2001, British Standard 1991) dla drzewa o niskiej żywotności wynosi 6 m. Jeżeli chodzi o minimalną granicę strefy ochronnej, w tym przypadku wynosi ona 1,2 m (Matheny, Clark 1998; Emerdorf i in. 2005) i jest zbliżona do minimalnych stref wyznaczanych, bez uwzględnienia średnicy pnia. Należy tu zaznaczyć, ze BMPs (Coder 1996) podaje w tym przypadku wartość 1,5 m od pnia jako wartość krytyczną, przekroczenie której powoduje niebezpieczeństwo wywrócenia się drzewa. Większe rozbieżności występują w odniesieniu do drzew dojrzałych. Dla drzewa dojrzałego o średnicy pnia 40 cm i średnicy korony 8 m będzie miało proponowaną strefę ochronną w metodach nie uwzględniających średnicy pnia o promieniu od 1 do 12 m, natomiast na podstawie średnicy pnia strefa ta będzie wahała się od 2,4 m (City of Vancouver 2008) do 7,5 m (BS 1991), przy czym odległość powodującą zagrożenie wywrócenia się drzewa, w tym przypadku 2,13 m, (BMPs1996) nie została tu przekroczona. Mamy tu do czynienia z mniejszą różnicą dotyczącą zakresów stref ochron-nych w przypadku metod bazujących na średnicy pnia. Nie przekraczają one wartości powodującej zwiększenie zagrożenia wywróceniem. W tym przypadku wydaje się bardziej uzasadnione stosowanie stref określanych na podstawie średnicy.

Minimalna strefa w przypadku drzew dojrzałych jest bowiem wyraźnie zaniżana. Niesłuszne wydaje się także wyznaczanie stref zbyt dużych, nie uwzględniających rzeczywistych uwarunkowań i możliwości. Strefa 12 m, mimo że chroniłaby cały system korzeniowy, w warunkach budowy zazwyczaj nie jest możliwa do zachowania. W tym kontekście należy również podkreślić zalety płynące ze stosowania metod bazujących


119

na średnicy pnia, które różnicują rozmiar strefy ochronnej w zależności od żywotności drzew i ich fazy rozwojowej (BS 1991). Drzewa młode i żywotne mają tu przewidziane najmniejsze strefy ochronne, natomiast drzewa starzejące się i o niskiej żywotności – strefy największe. Po-woduje to maksymalną ochronę systemu korzeniowego słabych drzew i minimalizuje ilość miejsca dla żywotnych młodych drzew, które mają lepsze zdolności przystosowawcze i regeneracyjne. Niezwykle cenna jest metoda polecana przez ISA (Matheny, Clark 1998, Elmerdof i in. 2005). Uwzględnia ona niezwykle ważny czynnik - odporność systemu korzeniowego na cięcia. Wielkość strefy ochronnej uzależniona jest od zdolności regeneracyjnych gatunku oraz fazy rozwojowej drzewa. W przypadku oceny tą metodą niezbędna jest fachowa wiedza z zakresu odporności gatunków na uszkodzenia mechaniczne lub pomoc w postaci zestawień w tym zakresie.

Rys. 2. Porównanie wielkości stref ochronnych dla drzew pojedynczych z uwzględnieniem średnicy pnia

Bracewell Coder Dicke Hayes BS 1994

BMP BS 1991 Matheny, Clark

City of Vancouver

20 cm

40 cm

20 cm

40 cm

Zasięg korony

Strefa minimalna

Strefa maksymalna


120

Podsumowanie

Drzewa uszkodzone w trakcie prac budowlanych często obumierają w krótkiej lub dłuższej perspektywie czasu. Mimo że system korzeniowy może rozciągać się do 3 razy dalej niż linia rzutu korony drzewa, powszech-nie panujące przekonanie, że jest on równy rzutowi korony powoduje, że ogrodzenia są ustawiane w najlepszym przypadku na linii korony. Metody bazujące na średnicy pnia dają zbliżone wyniki, szczególnie w odniesieniu do drzew młodych, do metod określających zasięgi stref na podstawie rzutu korony z rożnymi modyfikacjami. Ogrodzenie ochronne ustawiane w bezpośrednim sąsiedztwie pnia chronią jedynie pień i odziomek, tj. dolną, najgrubszą część pnia, najczęściej bez gałęzi. Korzenie żywicielskie nie są chronione przed ubiciem gleby, zanieczyszczeniami ani uszkodzeniami mechanicznymi, które często są dla drzew śmiertelne. Metody proponujące wyznaczanie stref ochronnych jako 1 m od pnia drzewa nie mają zastosowa-nia dla drzew dojrzałych i starzejących się, a przede wszystkim dla dużych drzew o niskiej żywotności i wrażliwych na utratę systemu korzeniowego i cięcia korzeni, dlatego należałoby je wykluczyć. Uwarunkowanie zasięgu stref wyznaczanych na podstawie średnicy pnia z uwzględnieniem żywot-ności drzewa, jego fazy rozwojowej oraz tolerancji gatunkowej na cięcia korzeni wydaje się najbardziej adekwatnym sposobem skutecznej ochrony drzewa. Uzależnienie wielkości strefy ochronnej od gabarytów drzewa przy jednoczesnym uwzględnieniu kondycji, przewidywania życia oraz zdolności regeneracyjnych gatunku powoduje, że strefa jest dopasowana do konkretnego egzemplarza drzewa. Zasada ta sprawia, że minimalne strefy są mniejsze dla drzew silnych, co jest istotne z punktu widzenia wykonaw-cy robót, z powodu powszechnie występującego braku miejsca na placu budowy i powszechnej tendencji do minimalizowania stref ochronnych. W wielu przypadkach z tego powodu nie jest możliwe wyznaczenie dużych stref ochronnych, których pełne wymiary uniemożliwiłyby wykonanie prac budowlanych. Odpowiednie dopasowanie stref pozwala na zarządzanie miejscem na placu budowy. Zaoszczędzone powierzchnie stref ochronnych dla silnych i młodych drzew, które mają przy zastosowaniu stref szanse przeżycia, mogą być wyegzekwowane dla ochrony drzew słabych i o małych zdolnościach regeneracyjnych. Należy pamiętać o tym, że strefy ochronne są strefami minimalnymi. Drzewa z dużymi powierzchniami dostępnymi do wzrostu korzeni mają największe szanse na pozostanie zdrowymi, długo żyjącymi i w przyszłości będą stwarzały mniej problemów. Należy dążyć do


121

tego, aby zapewnić drzewom jak najwięcej gleby pozwalającej na rozwój i unikać uszkodzeń korzeni. Problemem jest również niesymetryczność systemu korzeniowego drzewa. Korzenie rozwijają się tam, gdzie znaj-dują tlen, wodę i substancje odżywcze, dlatego też konieczna jest analiza otoczenia przy wyznaczaniu stref ochronnych drzew i dopasowanie tych stref do konkretnych warunków siedliskowych. Osoba odpowiedzialna za prowadzenie gospodarki drzewostanem na placu budowy musi wziąć pod uwagę wszystkie wymienione czynniki, aby maksymalnie zabezpieczyć drzewa w sposób adekwatny do kondycji i lokalizacji drzewa.

BIBLIOGRAFIA

Bracewell S.K. 2006: SULIS Suistanable Urban Landscape Information Series Tree Protection from Construction Damage [on line] University of Minnesota, [dostęp: 12 07 08.] Dostępny w Internecie; http://www.sustland.umn.edu/implement/protec-ting_trees.htmlProtection of Existing Trees During Demolition and Construction [on line] City of Richmond, Tree Bylaw Section [dostęp 10 09 08] Dostępny w Internecie; http://www.richmond.ca/__shared/assets/Tree_0315142.pdf, dostęp: 10 09 08.Tree retention, relocation and replacement guidelines [on line] City of Vancouver – City Coucil [dostęp 10 09 08] Dostępny w Internecie; http://www.city.vancouver.bc.ca/commsvcs/Guidelines/T005.pdfPrivate Property Tree By-Law No. 7347 2008 [on line] City of Vancouver [dostęp: 10 09 08] Dostępny w Internecie; http://vancouver.ca/bylaws/7347c.pdf Coder K. D., 1996: Construction Damage Assessments Trees and Sites, University of Georgia.Coder K.D., 1995: Tree Quality BMPs for Developing Wooded Areas and Protecting Residence Trees [w:] Trees and Building Sites, International Society of Arboriculture, Savoy, Illinois. Dicke S.G., 2004: Preserving Trees In Construction Sites. DPR Street tree preservation - protection and planting standards, Mississippi State University s.9-11.Elmendorf W., Gerhold H., Kuhs L. 2005: Guide to Preserving Trees in development Projects. The Pennsylvania State University.Glossary of Arboricultural Terms, ISA, Champaign Illinois 2007, s. 103.BS 5837:1991. Guide for Trees in relation to construction – British Standard, BSI .Harris R.W., 1983: Arboriculture Care of Trees, Shrubs and Vines In the Landscape, New Jersey, s. 180-183.Hayes E., 2005: Evaluating Tree Defects A Field Guide. 2-nd edition. Safe trees, LLC Rochester 2005, s. 29.Matheny N. Clark J.R., 1998: Trees and Development A Technical Guide to Preserva-tion of Trees During Land Development. ISA Champaign USA.


122

Planning Department Director’s Bulletin, 2006. What You Should Know About The Tree Protection Legislation. No. 2006-01 [on line] San Francisco [dostęp 10 09 08] Dostępny w Internecie;http://www.sfgov.org/site/uploadedfiles/dbi/Key_Informa-tion/19TreeProtection0906.pdf Szczepanowska H.B., 2001: Drzewa w mieście. Hortpress, Warszawa.

Adres Autorów:Marzena Suchocka,Maciej KolendowiczInstytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa03-728 Warszawa, ul. Targowa 45

TREES PROTECTION ZONES ON CONSTRUCTION SITE

Summary

The urban investment pressure cause conflicts in case of new investments but also by reconstruction work of existing infrastructure. Preventive works consist mainly in establish the Protection Root Zone (PRZ) of every tree on construction site. The PZT is defined by drip line of the crown or by “critical root radius” of the tree. There are strong differences in calculating the “critical root radius” and in that work they were analyzed. The Protection Root Zone should be depended on dimension of the tree, vitality, life expectancy and regenerative capacity of species and toleration of mechanical damage. The shape of the root system, in urban environment usually asymmetric, should be also taken under consideration. The tree management on construction site should be done by arborist, who will analyze all factors concern the tree in its habitat.

Documents

Strefy ochronne drzew na terenach prac budowlanych