UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

STUDIME BACHELOR

PUNIM DIPLOME

TEMA:Muzika-komponent i aktivizimit të proceseve psikike tek fëmijët

Udhëheqëse Shkencore: Kandidatja:

Prof.ass.Msc Mimoza Kushumlia Blerta Elezaj

Gjakovë, 2018

2

Përmbajtja

Deklaratë…………………………………………………………………………………… 4

Falënderime dhe mirënjohje……………………………...............................................… 5

Abstrakti.…………………………………………………………………………………… 6

Hyrje………………………………………… ……………………………………………. 7

I. Muzika……………………………………………………………...... 8

1. Roli edukativ i edukatës muzikore……………………………………………….. 10

Fazat e zhvillimit kohor të jetës së fëmijës………..…………...………………. 11

1.1Viti i parë i lindjes……………………………………… …………………... 11

1.2Viti i dytë i jetës………………………… ………………………………….. 11

1.3 Viti i tretë dhe i katërt i jetës………………………………………………… 11

1.4 Viti i pestë i jetës……………………………… ……………………………. 12

1.5. Viti i gjashtë dhe i shtatë i jetës………………………………………...…... 12

II. Ndikimi i muzikës në zhvillimin e fëmijëve………………………..12

2.1. Muzika ndikon pozitivisht në zhvillimin e trurit………………………….. 13

2.2Muzika ndikon në intelegjencë……………………………………………… 14

2.3Muzika ndihmon zhvillimin emocional…………………………………..…. 15

2.4Koncentrimi…………………………………………………………….……… 16

2.5 Integrimi me gjuhën amtare………………………………………...………….. 17

2.6. Të mësosh një gjuhë është më e lehtë me muzikë …………………...…… 17

III. Lodrat me muzikë ndihmojnë në zhvillimin psikik………………17

3.1 Muzika ndihmon zhvillimin social të vogëlushët…….................................................. 18

3.2. Lodrat me muzikë i argëtojnë fëmijët………………………………………… 18

3.3 Lodrat me muzikë forcojnë lidhjen e prindërve dhe fëmijëve ...…………… 18

3.4Fëmijët lindin me prirje muzikore…………….…………………………….… 19

IV. Shërimi sipas dëgjimit të muzikës………………….………..…….19

Si vepron kjo terapi?....................................................................................................... 20

3

V. Zhvillimi i aftësive të fëmijëve ………………….………..………..21

5.1 Aftësitë që zhvillojnë nxënësit përmes mësimit të muzikës……………..…….. 21

5.2 Zhvillimi i aftësive për të kënduar………………………………………...…… 21

5.3 Zhvillimi i aftësisë për të dëgjuar………………………………………...……. 22

5.4 Zhvillimi i ndjeshmërisë ritmike……………………………………..………….22

5.5 Zhvillimi i aftësisë për të luajtur dhe shoqëruar muzikën përmes instrumenteve

ORF dhe me goditje…………………………………………………………........... 22

5.6 Zhvillimi i aftësisë për të krijuar……………………………………………… 23

5.6.1 Kordinacioni…………………………………………………………………. 23

5.6.2 Konfidencë vetjake…………………………………………...…………….. 23

5.6.3 Durimi dhe këmbëngulja……………………………………………...……….24

Fëmijët kërkojnë një kujdes shumë të madh në rritjen e tyre…………….....……. 24

Rezyme………...……………………………………………………..……………………. 25

Disa nga thëniet që janë bërë për muzikë……..………………..…..………………........26

Jetëshkrimi………………………………………………………………………………... 27

Referencat dhe burime nga interneti………………………..………………………........28

4

Deklaratë

Unë deklaroj në përgjegjësi të plotë se i gjithë materiali në këtë punim është marrë dhe paraqitur

në përputhje të plotë me rregullat akademike dhe të sjelljes etike.

Gjithashtu, deklaroj se bazuar në kërkesat e rregullat e punimit të diplomës, kam cituar të gjithë

materialin i cili nuk është origjinal.

Për çdo citat, material, kam vendosur referencat, fusnotat dhe e kam treguar burimin e materialit

tim.

5

Falënderime dhe mirënjohje

Ju falëminderit të gjithëve për praninë tuaj!

Një falenderim dhe një mirënjohje e veçantë për udhëheqësen e temës sime Prof.Ass.Msc

Mimoza Kushumlia, ku ky punim është produkt i ndihmës dhe mbështetjes së saj.

Falenderoj gjithë stafin pedagogjik të Fakultetit të Edukimit “Fehmi Agani" që më dhanë njohuri

gjatë këtyre 4 viteve të studimit.

Një falenderim tepër të ngrohtë kam për familjen time të cilët më mbështeten gjatë kohës së

studimeve moralisht dhe financiarisht. I falenderoj për durimin, mirëkuptimin, kurajon dhe

mbështetjen që më kanë ofruar në rrugën e gjatë të arsimimit.

Përgjithmonë mirënjohëse!

6

Abstrakt

Muzika ka një histori shumë të lashtë, aq sa është e vjetër edhe vetë historia e njerëzimit, Ka

lindur në shoqëri dhe i shërben asaj, në fillim me motive të punëse në faza më të vona si faktor

ideologjik. Muzika ka lindur si nevojë dhe domosdoshmëri shoqërore dhe roli i saj shumë i

rëndësishëm qëndron në ndikimin e saj në edukimin social.

Në fillim, do të ndalem në atë se çfarë është muzika, roli edukativ i edukatës muzikore e më pas

do të flas për zhvillimin në faza kohore të jetës së fëmijëve duke fillurar prej vitit të parë të

lindjes deri tek viti i shtatë i jetës së fëmijëve. Pastaj, do të sjellim ca të dhëna shkencore lidhur me ndikimin pozitiv që ka muzika në

zhvillimin e fëmijëve, si ndikon në trurin e tyre, në zhvillimin emocional, në intelegjencë, në

koncentrimin e tyre në mësim. Do përpiqem të sçarojse si mund të mësojnë me lehtë gjuhë të

ndryshme përmes muzikës si dhe integrim më të lehtë në gjuhën amtare. Ndikimi i lodrave me

muzikë të fëmijët, ndikimin e muzikës në lehtësimin e terapive të sëmundjeve, në ndihmën që

jep tek fëmijët që belbëzojnë, si dhe së fundmi edhe tek autikët. Poashtu edhe zhvillimin e

aftësive të tjera të fëmijëve përmes muzikës si të kënduarit,të dëgjuarit, aftësisë për të krijuar etj.

Fjalë kyçe: muzikë, intelegjencë, koncentrim, zhvillim, integrim, etj.

7

Hyrje

Dashuria e fëmijëve për muzikën shpesh fillon falë këngëve të para që e vënë në gjumë apo disa

ninullave të rimuara që nëna ia këndon kur e vë në shtrat. Me rritjen, muzika nis të luajë një rol

të rëndësishëm në çdo etapë të edukimit të fëmijës.

Muzika, si pjesë e jetës së njeriut, në njërën anë dhe pjesë përbërëse e vetë shpirtit të njeriut në

anën tjetër, si pjesë e artit, ka qëllime dhe objektiva të ndryshme tek njeriu në përgjithësi dhe në

formimin e personalitetit në veçanti.

Edukimi muzikor është pjesë përbërëse dhe shumë e rëndësishme, e cila lidhet ngushtë me

zhvillimin intelektual, social, kulturor dhe afektiv të nxënësve. Mësuesit u japin mundësi

nxënësve të perfitojnë aftësinë për të zhvilluar, krijimtarinë e tyre dhe shpirtin kritik.

Muzika është pjesë e jetës sonë të përditshme dhe një formë joverbale e komunikimit dhe

transmetimit të ideve përmes tingujve dhe simboleve muzikore. Edukimi i veshit muzikor,

dëgjimi, mësimi i notave, praktika vokale dhe instrumentale, shprehja dhe krijimi zhvillohen të

ndërthurura së bashku.

Kjo lëndë mundëson kombinimin e njohurive muzikore dhe teknikave, duke i përdorur ato për

t’u frymëzuar,për të imagjinuar, për të gjetur dhe për të shprehur ndjenjat.

’’Muzika është zbulimi më i madh se e tërë urtësia e filozofit’’L.V.Bethoven- kompozitor i

periudhës klasike.

Duke ditur vlerat dhe ndikimet që ka arti muzikor në edukimin e njeriut në përgjithësi si dhe të

fëmijëve në veçanti,lënda arti muzikor është pjesë standarde në programet dhe planet shkollore.

Edukimi muzikor fillon që në fëmijëri në familje, në entet parashkollore, në kopshte të fëmijëve.

Në shkollat fillore dhe të mesme edukata muzikore është lëndë e obligushme.

8

I. Muzika

‘’Sa më e mirë të jetë e organizuar muzika e një shteti, aq më i fortë është shteti’’

Platoni

Muzika është njëra ndër artet e bukura, që për mjet shprehje ka tingullin. Vetë fjala ose nocioni

‘’muzikë’’ është me origjinë nga Greqia që dikur kishte kuptim më të gjerë se sa ka kjo fjalë sot.

Ndryshe mund ta quajmë arti i shprehjes së ndjenjave dhe mendimeve me anë të tingujve.

Muzika si art, që për shprehje përdor tingujt me lartësi dhe kohëzgjatje të fiksuar, e që

interpretohet nga zëri i njeriut dhe i veglave muzikore, filloi për të parën herë të përdoret në

mesjetë dhe pikërisht në kohën kur në veprimtaritë shpirtërore sundonte krishterimi në Evropën e

civilizuar.

Në shekullin XX me emrin ‘’muzikë’’ përfshiheshin jo vëtem tingujt me vetitë e caktuara, por

edhe zhurma bubullima, bërtitja etj. Pra fjalë, fenomene të ndryshme akustike, të gjitha ato që i

kapte veshi i njeriut. Nga kjo që u tha më sipër vetëkuptohet se termi ‘’muzikë’’ nuk është

përdorur gjithmonë me të njëjtin kuptim, siç kuptohet tradicionalisht muzika.

Muzika, sipas përmbajtjes, karakterit dhe natyrës së saj, mund të jetë muzikë popullore, artistike

ose serioze-klasike, dhe muzikë argëtuese ose zbavitëse.

Muzika mund të jetë njëzërëshe (monodike) ose homofonike dhe shumëzërëshe (polifonike) nga

dy e më shumë zëra.

Për zhvillimin e muzikës artistike nevojiten kushtet e domosdoshme si: liria, baza materiale e

mirëkuptimi që janë shkallë e lartë e muzikës artistike të një varg shtetesh evropiane

perëndimore, siç janë: Italia, Austria, Gjermania, Franca, Anglia e shtetet e Beneluksit. Pikërisht

në këto shtete u paraqitën stilet dhe u zhvilluan të gjitha format më të rëndësishme të muzikës

artistike. Popujte Ballkanit si dhe populli shqiptar qëndrojnë shumë më prapa në zhvillimin e

muzikës artistike, krahasuar me muzikën e popujve që u përmendën më sipër, jo se nuk kishin

talent e dashuri për muzikën, por se nuk kishte kushte të nevojshme për zhvillimin e kësaj

muzike.

Muzika ndikon në qenien njërzore, në shpirtin e njeriut me ritmin e saj, me melodinë dhe

harmoninë krijojnë emocione nga më të ndryshme të njeriu. Ajo zgjon ndjenja gëzimi, hareje,por

krijon edhe emocione të ndryshme.Ajo mund të jetë edhe e dhemshme, melankolike, sidomos në

disa vepra që kanë për qëllim krijimin e këtyre ndjenjave, siç janë marshet e përmotshme.Muzika

është ne relacion me gjendjen shpirterore të atij që e dëgjon ose e krijon atë, d.m.th është një lloj

9

pasqyrimi i gjendjës shpirtërore dhe të ndjenjave të njeriut.Muzika është një formë artistike e

komunikimit të shëndoshë nëpërmjet instrumenteve muzikore që prodhojnë tinguj dhe tone.

Muzika në vetvete është një vazhdimësi tingujsh, të cilat të ndara nuk kanë ndonjë vlerë të

madhe, por kur organizohen së bashku nxisin veprimin e vlerësimit te njeriut.

Muzika është aq e vjetër sa njerëzimi, ajo lind me njeriun dhe zhvillohet proporcionalisht më të.

Por, duhet cekur se krijuesit dhe analizuesit nuk mbështetet vetëm në anën emotive të muzikës,

por edhe në mendjen e në intelekt. Kombinimi i anës emocionale me atë intelektuale-racionale

është i natyrshëm dhe i nevojshëm.

Muzika ka gjuhë universale që pa ndërmjetësues të gjuhës dëgjohet e kuptohet. Këtu po citojmë

një mendim të kompozitorit gjenial të epokës së Barokut dhe njërit ndër kompozitorët më të

famshëm në tërë historinë e zhvillimit të muzikës artistike, veprat e të cilit kanë vlera universale

– Georg Fridrih Hendëll, i cili thotë:

‘’Do të kisha dhembje, në qoftë se njerzëve u ofroj vetëm ëndje-kënaqësi (argëtim). Qëllimi im

është që njerëzit t’i bëj më të mirë’’.

Duke ditur vlerat dhe ndikimet që ka arti muzikor në edukimin e njeriut, lënda arti muzikor është

pjesë standarde në programet dhe planet shkollore.

Këndimi në kor ose luajtja në orkestër, krahas zhvillimit të ndjenjave dhe shijes estetike

(pjesëmarrja në ansamble, veprimtaria kolektive), luan rol pozitiv në edukimin social të

nxënësve. Grekët e vjetër kanë thënë:

‘’Ai qytetar që nuk di të zë vendin e duhur në kor, nuk është qytetarë i edukuar mirë’’.

Muzika ka ndikim edhe në formimin e personalitetit të njeriut, sidomos tek fëmijët dhe rinia,

mosha që janë në formim e sipër të personalitetit. Prandaj, në këtë drejtim gjithnjë duhet pasur

kujdes se çfarë muzike dëgjojmë, çfarë muzike po u ofrojnë sidomos të rinjve. Gjithnjë duhet

zgjedhur muzikë të verifikuar tradicionalisht si muzikë e mirë, qoftë ajo kombëtare ose muzikë e

huaj.1

1Berisha, Engjëll (2017): ‘’Arti Muzikor’’, Prishtinë, fq.3

10

1. Roli edukativ i edukatës muzikore

Në formimin e gjithanshëm të personalitetit të njeriut, rol vendimtar kanë edukata dhe arsimi.

Edukata muzikore në pedagogjinë bashkëkohore ka vend parësor dhe është komponente me

rëndësi në zhvillimin e gjithanshëm të personalitetit. Kjo veprimtari duhet të jetë e planifikuar

dhe e sistemuar mirë me artin, edukatën, pra edhe me muzikën. Edukata mbështetet në zhvillimin

pozitiv të cilësive të personalitetit duke i përvetësuar vlerat morale, si në shoqëri ashtu edhe në

punë.

Edukata estetike dhe muzika si mjet i saj, përgatit nxënësit që ta kuptojnë dhe përjetojnë të

bukurën në më shumë aspekte të jetës dhe punës. Ajo begaton jetën emocionale duke e zhvilluar

të menduarit dhe aftësitë krijuese të fëmijëve.

Komponenti edukativ i edukatës dhe arsimit, i edukatës muzikore përfshin zhvillimin dhe

kultivimin e cilësive pozitive të personalitetit (vullnetin, karakterin, botëkuptimet shkencore,

bindjet demokratike etj) e posaqërisht bindjen për dashurinë ndaj artit muzikor dhe artit në

përgjithësi. Po ashtu ndikon edhe në formimin dhe zhvillimin e veprimtarive efikase të

bashkësive të të rinjve, e në këtë rast luan rol edukimi shoqëror, i cili gjithnjë sjell vlera

edukative me interes te pazavëndsueshëm në jetën e të riut.

‘’Qëllimi dhe detyra e lëndës së edukatës muzikore është që fëmijët ta njohin dheta duan artin

muzikor. Duke u marrë me muzikë, fëmijët zhvillohen më mirë emocionalisht sepse në mënyrë

aktive kultivohet tek ata ndjenja për të bukurën. Kështu ngadalë përgatiten për t’u marrë edhe

vetë me punë kreative dhe krijimtari artistike’’.

Përmes mësimit të lëndes së edukatës muzikore nxënësit marrin dituri dhe informata për

zhvillimin e artit muzikor nga ana teorike dhe praktike.

Ne orët e kësaj lënde është i obligueshëm dëgjimi i veprave të zgjedhura .

Nxënësit kolektivisht ose individualisht ndjekin jetën muzikore në mesin ku jetojnë nëpërmjet

koncerteve dhe shfaqjeve të ndryshme muzikore.

Përveç orëve të rregullta të parapara me plan e me program të shkollave, nxënësit duhet të jenë

aktiv dhe të marrin pjesë në kor dhe eventualisht në orkestër.

Kur kombinohet mësimi në klasë, dëgjimi i rregullt i muzikës, pjesëmarrja në kor ose në

orkestër, të nxënësit krijohet shija estetike dhe zhvillohet ndjenja për të dalluar vlerat ose

jovlerat në artin muzikor.

11

Këndimi në kor ose luajtja në orkestër, krahas zhvillimit të ndjenjave dhe shijes estetike

(pjesëmarrja në ansamble, veprimtari kolektive), luan rol pozitiv në edukimin social të

nxënësve.

Këndimi në kor do të bëhet te nxënësit dashuri dhe shprehi, që edhe pas mbarimit të shkollimit

të marrin pjesë aktive në koret amatore si shprehje e dashurisë për muzikën.23

Fazat e zhvillimit ndërvite të jetës së fëmijës

1.1.Viti i parë pas lindjes:

Psikologët kanë vërtetuar se te fëmija shumë herët paraqitet ndjeshmëria e të degjuarit. Në muajt

e parë i ndjen zërat, kurse në pjesën e dytë të vitit të parë reagon edhe emocionalisht ndaj tyre.

Vërejmë se qetësohet kur i pëlqen muzika ose reagon negativisht kur ajo e shqetëson. Nga kjo

shohim se aftësia për dëgjim vërehet më përpara se ajo për riprodhim, kur kah fundi i këtij viti

fillon te imitojë të tjerët duke përcjell melodinë me ‘’gergëlatje’’ dhe ritmin me rrahje të

shuplakave.

1.2.Viti i dytë i jetës

Ndijeshmëria e të dëgjuarit është më e përparuar. Ne vërejmë se fëmija i dallon tonet e larta dhe

të ulëta. Gjithashtu dallon edhe riprodhon zërin e fortë e të butë, me gjithë ngjyrën e tij. Tani

mund të riprodhojë edhe pjesë të vogla të melodive, por të thjeshta, deri në largësi të tre toneve,

zakonisht në zbritje, dhe quhet si melodi e vetë fëmijës. Është koha që rrethi familjar bëhet

themeli i zhvillimit të mëtejshem të muzikalitetit, e në këtë rast, nëse fëmija vëren se edhe të

tjerët marrin pjesë në ‘’melodinë e tij’’, atëherë do të ketë nxitje dhe kënaqësi më të madhe, që

këtë melodi ta percjellë me levizje të tjera: të kokës, këmbëve, trupit etj.

1.3.Viti i tretë dhe i katërt i jetës:

Në këtë moshë fëmija riprodhon edhe tekstin, por ende nuk e kupton sa duhet. Tani fëmija ka

tendencë që të individualizohet, sidomos në dëgjimin e muzikës. Më tepër është i interesuar për

melodinë, por kur ajo paraqet vështërsi, e këndon në ‘’variantin e tij’’ qoftë edhe vetëm të ndonjë

pjesëze të melodisë, e cila edhe mund të mos i pëlqejë. Është karakteristike që pjesët e bukura të

2Dhomi, Ajmone (2000): ‘’Metodikë e Edukatës Muzikore’’, Prishtinë, fq.7 3 Engjell Berisha (2017): ‘’Arti muzikor’’, Prishtinw, fq.6

12

melodisë i mban në mend, kurse ato të tjerat, shpesh vetëm sa i reciton. Tani ka dëshirë të

këndojë edhe se bashku më më të rriturit.

1.4.Viti i pestë i jetës:

Tani fëmijët dijnë t’i dallojnë edhe instrumentet muzikore me ngjyrat e tyre përkatëse. Edhe për

nga intonacioni, zëri u bëhet më i qëndrushëm edhe pse ende ka nevojë për ndihmën e të rriturve.

Reagon edhe sipas karaktereve të melodive, siç janë: te gëzuarat, meloditë e zymta, të shpejtat, të

ngadalshmet etj. Ka tendencë që te mendojë se di më shumë, por shpesh ndodh që nëse di vetëm

një pjesëtë këngës, do të thotë se nuk e di fare atë këngë.

1.5. Viti i gjashtë dhe i shtatë i jetës:

Ne këtë moshë fëmija ndjen pavarësi më të madhe. Të gjithë fëmijët e talentuar janë në gjendje

që saktësisht ta riprodhojnë melodinë. Tani në këtë fazë, ndjehet ndikimi i mësimit të organizuar

në shkollë. I duan instrumentet ritmike dhe muzikën me intensitet të madh. I duan më tepër

këngët me lojë meqë vetë organizimi i tyre ka tendencë kah ritmi i fuqishëm. Muzikaliteti

dallohet qartë më shumë te ata fëmijë, me të cilët është punuar para se të vijnë në shkollë. Është

rast i shpeshtë që në këtë moshë të hasim në fëmijë, të cilët më vështirësi i shqiptonjë tekstin e

këngëve.

Detyrë e mësuesit në orën e muzikës është që të tregojë kujdes në zhvillimin e vetive

muzikore,që prirja e lindur për muzikë të bëhet aftësi.

Edukata në përgjithësi dhe të mesuarit, është mirë që t`i paraprijnë nivelit zhvillimor d.m.th të

mos presim që aftësitë të vijnë vetëvetiu, por me anë të ushtrimeve të kemi ndikim, që aftësitë

natyrale të vijnë dukshëm më përpara.4

II. Ndikimi i muzikës në zhvillimin e fëmijëve

Edhe në fushën e muzikës si në të gjitha fushat janë bërë shumë kërkime shkencore që kanë

lidhje me neurologjinë,trurin,si dhe lidhjen që ekziston ndërmjet muzikës dhe neuroimazheve.

Janë zbuluar gjithashtu dhe dallimet strukturore dhe funksionet e trurit të instrumentistëve duke i

krahasuar me ato të jo muzikantëve.

4Dhomi, Ajmone (2000): ‘’Metodikë e Edukatës Muzikore’’, Prishtinë, fq.21

13

Në fakt të ekzaminosh dhe krahasosh funksionin dhe strukturat e plasticitetit të trurit të

muzikantëve me të atyre jo muzikantë,është një krahasim ideal për t`u egzaminuar,sepse

muzikantët fitojnë vazhdimisht praktikimin e një variacioni kompleksesh ndëjimore si ndijimet

motorike të dëgjuarit,të shikuarit,si edhe ato të aftësive multimodale si për shembull,të

përkthyerit e simboleve muzikore të perceptuar në mënyre vizuale nëpërmjet komandave

motorike. Rasti tjetër kur në të njëjtën kohë monitorojmë melodinë e instrumentit muzikor duke

marrë reagimin nga perceptimet ndijimore është një fenomen mahnitës.

Muzika dëgjohet me veshë, por i flet shpirtit. Muzika nxit disa zona të ndryshme të trurit, ndez

shumë hapësira, përfshirë edhe ato përgjegjëse për emocionet, kujtesën, kontrollin motor dhe

gjuhën. Asnjë stimul tjetër nuk arrin ta aktivizojë trurin në këtë mënyrë. 5

Jo më kot muzika njihet si komponent i aktivizimit te proceseve psikike tek fëmijët pasi këtë e

dëshmuan edhe studimet e ndryshme të kryera nga studiues të ndryshëm, pra ajo ndikon

pozitivisht në zhvillimin e trurit (në rritjen e intelegjencës), në emocione, ndimon fëmijët që të

mësojnë gjuhë të huaja dhe integrimin e tyre në gjuhë amtare, etj.

2.1. Muzika ndikon pozitivisht në zhvillimin e trurit

Neuroshkenca e njohjes zhvillimore është një fushë e shkencës që bashkon neurologjinë dhe

psikologjinë për të ofruar një kuptim më të mirë se si truri fizik prek mendjen dhe anasjelltas.

Zhvillimi i trurit të fëmijës ka një interes të veçantë për ne, pasi shumë zhvillime të rëndësishme

ndodhin në trurin njerëzor në një periudhë tepër të shkurtër kohore gjatë periudhës së fëmijërisë.

Këto vite të hershme janë një pjesë kritike e zhvillimit njerëzor dhe specifikisht mbi zhvillimin e

fëmijës tuaj kur ai mëson aftësi të pafundme dhe thith sasi të madhe informacioni që do i

nevojitet për të funksionuar gjatë gjithë jetës së tij.

Truri i njeriut është shumë kompleks dhe nuk mund të flasim në terma absolute por në studime të

kryera nga një qendër universitare angleze mbi mënyrën se si influencohet truri nga tingujt e

jashtëm dolen disa përfundime që pak a shumë ishin si më poshtë:

Për tingujt harmonikë në tru ekziston qendër e veçantë interpretimi, e ndryshme nga ajo e

dëgjimit.

5http://www.explorerunivers.com/t206-ndikimi-i-muzikes

14

Tingujt në varësi të frekuencës sjellin ndryshime në përqendrimin e disa mediatorve

neutral, kjo sjell edhe ngacmimin apo inhibimin e disa ndjenjave të caktuara.

Tingujt me frekuencë të lartë (që mund të perceptohën nga truri) provokojnë reaksione

ngacmuese që kanë si pasojë rritjen e përqëndrimit të adrenalinës dhe noradrenalinës gjë

që sjell një gjendje euforike, disa herë edhe neurotike.

Tingujt me frekuencë të ulët ndikojnë në rritjen e përceptimit të katekolaminave dhe

kortizolit të njejtet mediatorë që organizmi sekreton si mbrojtje ndaj stresit.

Sipas studimeve nga universiteti i Harvardit muzikantët të cilët janë gjeni në një fushë specifike

të muzikës kanë një zonë në hemisferen e majtë të trurit që është më e zhvilluar se zakonisht. Kjo

zonë është quajtur Planumi Temporal. Ku zona e trurit që është përgjegjëse për procesin e të

menduarit dhe planiumi temporal stimulojnë njëra-tjetren duke shfrytzuar lidhjet që kanë qelizat

e trurit ose të dy këto zona punojnë në të njejtën kohë.

Truri i të porsalindurit nuk është i zhvilluar plotësisht dhe neuronet në tru vazhdojnë të

zhvillohen deri në muajin e 6-të. Me faktin që zhvillimi neuroneve ndihmohet nga stimulimet që

e rrethojnë, si dhe nga interaktiviteti me prindërit, muzika në periudhën e hershme e pasqyron

edhe gjendjen shpirtrore të personit në fjalë.6

Aktiviteti i integruar i qarqeve të trurit që përfshijnë njohjen, parashikimin dhe emocionet, na

lejojnë ta vlerësojmë muzikën si dukuri intelektuale dhe estetike.

Muzika ka një influencë tepër të fuqishme mbi trupin tonë, mendjen tonë dhe gjithashtu mbi

emocionet tona. Mjafton vetem një tingull dhe ai stimulon të gjithë trupin tonë ndërsa një melodi

e fuqishme arrin të na bëjë të qajmë, gëzohemi ose edhe të shperthejmë duke kercyer.

2.2. Muzika ndikon në inteligjencë

Hulumtimet kanë treguar që vogëlushët parashkollorë, të cilët kanë pasur vazhdimisht orë

muzike për disa muaj me radhë, kanë pasur një përparim në raport me vogëlushët tjerë.

Hulumtimi ka kontrolluar aftësitë e fëmijëve në punën me labirinte, me imitime të mostrave të

figurave gjeometrike në ngjyrosje dhe vizatim, dhe rezultati ishte pozitiv. U dallua përparimi tek

fëmijët që kishin mbajtur orë muzike. Aftësitë të cilat ishin objekt i studimit zënë hapësirën e

inteligjencës, që është baza e mënyrës së të menduarit (krahas atyre që përdoren në matematikë,

art dhe shkencë). Studimet kanë provuar se edukimi i hershëm muzikor, mund të stimulojë

6https://www.koha.net/lifestyle/91408/edukimi-muzikor-pershpejton-zhvillimin-e-trurit-te-femijeve/

15

aftësinë, apo rritjen e nivelit të mëvonshëm të inteligjencës te njerëzit dhe se struktura e trurit

mund të ndryshojë, pasi është mësuar të dëgjojë për një kohë të gjatë pjesë në piano. Pra,

edukimi i hershëm i fëmijëve me muzikë, i bën ata të mësojnë më lehtë gjatë karrierës se tyre

edukative apo edhe të rrisë nivelin e përgjithshëm të intelegjencës së tyre.

Muzika është vërtetuar si relaksim dhe ka ndikuar në rritjen dhe zhvillimin e memorjes së

fëmijëve, në zhvillimin kreativ dhe në koordinimin e sensorëve(ndijimeve).

Muzika nuk ndikon tek të gjithë njejtë por ndikon ndryshe në kohë të ndryshme. Poashtu ka një

ndikim shumë të madh në proceset ritmike, kordinimin fizik, të menduarit kritik, në procesin e të

kujtuarit, të dëgjuarit dhe në logjikë. Por ndikim më të madh ajo ka në procesin e të menduarit.

Kjo vjen si rrjedhojë e faktit që në muzikë kemi rritje të aftësive konjitive dhe mënyra e lartë e të

menduarit është në limitet e saj.

Gjithashtu nga të dhënat e vazhdushme është zbuluar se individët e apasionuar pas muzikës në

menyrë periodike arrijnë pikë më të larta në zgjidhjen e problemeve matematikore dhe në

seksionin special te ushtrimeve verbale të SAT (scholastic aptitude test). Dhe padyshim që

ekziston një korelacion pozitiv midis muzikës dhe procesit të të menduarit.Studimet shkencore

gjithashtu kanë rezultuar se fëmijët që trajnohen me muzikë (pra studiojnë një vegël muzikore)

rezultojnë se zhvillojnë hapësirat-vizuale,verbale, si dhe performancën në lëndën e matematikës.

Në qoftë se fëmijëve do t’u jepej mundësia të zgjidhnin ndërmjet matematikës dhe muzikës, me

shumë mundësi ata do të zgjidhnin muzikën. Kjo ndosh për shkak se fëmijët insistojnë të

zgjedhin gjërat më argëtuese në jetë, ato që i bëjnë të ndihen mirë dhe ato ku gjejnë veten.

Padyshim që muzika është njëra ndër to.

Në shtete si Florida dhe Gjeorgiafëmijëve ju rekomandohet (dhe ju ipen) produkte muzikore, për

t’i përdorur si material ndihmëse didaktike.

2.3. Muzika ndihmon zhvillimin emocional

Muzika ngre nivelin e jetës sonë emotive

Muzika ofron mundësinë e natyrshme dhe të shëndetshme për shprehje individuale, rrit

zhvillimin e fëmijës dhe rrit aftësitë sociale, fizike, emotive dhe njohëse. Muzika në përgjithësi

ofron ndjenjë qetësuese dhe kënaqësie.Këtë ndikim pozitiv ka edhe në emocionet e fëmijëve.

Përveç kësaj u zbulua që fëmijët që i bien ndonjë instrumenti kanë vetëbesim më të madh.

16

Zhvillimi i inteligjencës emocionale përfaqëson atë se si ne i shpërblejmë apo dënojmë fëmijët

tanë. Nëse një fëmijë nuk ka inteligjencë emocionale për të kuptuar përse po shpërblehet apo

dënohet atëherë asnjëra nuk ka efektin e dëshiruar. Prandaj, është me rëndësi që ne të

inkurajojmë zhvillimin e inteligjencës emocionale

Një tjetër aspekt i këtij studimi përqëndrohet në mënyrën se si një grup tingujsh mund të sjellë në

ndërgjegje një ngjarje të caktuar e cila mund të ketë ndodhur para shumë kohesh dhe mund të

jetë harruar.

Mënyra se si ndodh kjo nuk dihet por, çdo muzikë sado e re dhe e padëgjuar mund të jetë, do të

permbajë disa nota të renditura në atë formë të cilën mund ta kesh shoqëruar me ngjarjen që ka

ndodhur dikur. Shumë nxënës kënaqen kur në të njëjtën kohë shoqërojnë këngën që mësojnë me

kërcimin. Kënget të cilat mësohen duke u shoqëruar me kërcim është vërtetuar që mësohen më

shpejt nga nxënësi. Lëvizjet të shoqëruara me këngën ndihmojnë fëmijët ç’është balanca,

koordinimi, lëvizjet e trupit dhe ritmi.

Muzika është një element esencial në zhvillimin mësimor dhe atë psiko-motorik të fëmijëve.

Është vërtetuar shkencërisht që nënat që kanë dëgjuar muzikë apo dhe muzikantet nëna që kanë

luajtur ndonjë instrument muzikor gjatë periudhës se shtatëzanisë kanë provuar që efektet e

muzikës në trurin e fëmijës kanë ndihmuar në hedhjen e themeleve të aftësive të

mësuarit,aftësive muzikore dhe së fundmi në zhvillimin e gjuhës.

Sipas studiuesve të shkencave, muzika i ndihmon të vegjëlit të komunikojnë, nxit të mësuarit kur

janë fëmijë dhe ndihmon të arrijnë më shpejt moshën madhore. Nuk ka rëndësi nëse bëhet fjalë

për një këngë rep të Eminemit, apo një simfoni të Bethovenit. Mjafton të shihni reagimet e një

foshnje të sapolindur, për të kuptuar se ekziston një lidhje e padukshme mes njeriut dhe ritmit

pra një lidhje e fortë dhe ende deri diku misterioze. 7

7https://blogs.voaneës.com/albanian/astritlulushi/2014/12/27/muzika-dhe-femijet/

17

2.4. Koncentrimi

Të mësuarit e një instrumenti muzikor,ndihmon fëmijët të koncentrohen për arsyen sepse ata

duhet të fokusohen në një aktivitet të veçantë për një periudhë të gjatë kohore.Të zhvilluarit e

koncetrimit në këtë mënyrë ndihmon fëmijët kur atyre i duhet të fokusohen në shkollë gjatë

kohës që atyre i duhet të përqëndrojnë vëmendjen në shkollë.

2.5. Integrimi me gjuhën amtare

Këngët sigurojnë te nxënësit një të kënduar të rrjedhshëm dhe të saktë të tyre. Gjithashtu, ato

kërkojnë të zhvillojnë më tej gjuhën amtare që ata mësojnë çdo ditë. Gjatë mësimit të këngëve

apo njohurive muzikore, nxënësit njihen dhe ushtrojnë konceptet:

Theksi në gjuhën e folur dhe muzikë

Koha e theksuar dhe e pa theksuar

Këto mund të demonstrohen pasi një këngë është mësuar shumë mirë, duke u kërkuar nxënësve

të gjejnë fjalë dyrrokëshe, trerrokëshe dhe katërrokëshe.

Duke gjetur këto fjalë, nxënësit mësojnë të vënë theksin aty ku duhet.8

2.6. Të mësosh një gjuhë është më e lehtë me muzikë

Sipas studimeve që janë bërë me herët, dëgjimi imuzikës nuk ju bën të zgjuar, ndërkohë që të

krijosh muzikë po. T`i biesh një vegle muzikore ndihmon në përmisimin e lëvizjeve të trupit,

arrin të dallosh më mirë notat dhe të njohësh sinjalet zanore nga zhurma, përmirëson aftësitë

gramatikore (si muzika, ashtu edhe gjuha kanë një sintaksë të tyren), mësimin e gjuhëve dhe

kuptimin e domethënies së fjalëve, arrin të ndash një pyetje nga një urdhër.

Gjithashtu, muzika ndihmon fëmijët që kanë probleme me gjuhën që të përmirësojnë

përformancën e tyre. Dëgjimi pasiv nuk zhvillon ndonjë funksion, thjeshtë është sitë shikosh

atletikë në television, por pa vënë muskujt në funksion.

8Hala, Majlinda & Shamku, Viloleta (2011): Libër mësuesi Edukim muzikor 1-2-3-4-5, Tiranë

18

Muzika na ndihmon për të rritur përqëndrimin. Nëse fëmija nuk përqendrohet duhet të dëgjojë

më shpesh muzikë. Muzika nxit procesin e të mësuarit. Ndërsa dëgjojmë muzikë të këndshme

për veshin, efektiviteti i trurit mund të pësojë rritje.9

III. Lodrat me muzikë ndihmojnë në zhvillimin psikik

Shumica e lodrave muzikore janë interaktive dhe kërkojnë koordinim të lëvizjeve të

vogëlushëve. Për këtë arsye këto lodra ndikojnë pozitivisht në zhvillimin motorik, si dhe

përmirësojnë koordinimin e syve dhe duarve. Përveç kësaj, loja me lodra muzikore dhe

përdorimi i ndonjë instrumenti i mëson fëmijët që të jenë më të kujdesshëm, të fokusohen në

dëgjimin e muzikës dhe në përqëndrim.

3.1. Muzika ndihmon zhvillimin social tek vogëlushët - Loja me lodra muzikore apo përdorimi

i ndonjë instrumenti frymëzon fëmijët të bëhen më të pavarur, por edhe të cilësojnë punën ne

grup. Loja me këto lodra në grup rrit zhvillimin e aftësive sociale.Gjithashtu, është vërtetuar që

fëmijët të cilët luajnë me lodra muzikore formojnë shoqëri me lehtë sesa moshatarët të cilët nuk

luajnë.

3.2. Lodrat me muzikë i argëtojnë fëmijët - sepse janë interesante dhe fëmijët i adhurojnë

sepse ju dhurojnë argëtim. Nëse fëmija është i rrethuar nga muzika në fëmijëri, kjo i ndihmon që

të krijojë dhe të ndërtojë interes për muzikën dhe për zhanre të ndryshme.

3.3. Lodrat me muzikë e forcojnë lidhjen e prindërve dhe fëmijëve, tre muajt e parë janë kyç

për forcimin e lidhjes në mes të prindërve dhe të fëmijës. Në këtë periudhë fëmijët janë

veçanërisht të ndjeshëm prandaj përveç se t`i kënaqni nevojat themelore të foshnjës, është me

rëndësi që prindërit t`i kushtojnë vëmendje dhe dashuri vogëlushëve të tyre.Për të porsalindurin,

fytyra juaj dhe reagimet emocionale janë fokusimi primar. Me përdorimin e lodrave muzikore

për fëmijë, ju mund të tërhiqni vëmendjen e vogëlushit, ndërsa kur foshnja të rritet pak, lodrat

muzikore bëhen interaktive për të dy. Aktivitetet argëtuese siç janë instrumentet dhe lodrat

9http://www.helendoron.al/si-i-ndihmon-muzika-femijet-te-mesojne-gjuhet/

19

muzikore marrin vëmendjen e fëmijëve tuaj për një kohë, dhe përveç argëtimit të përbashkët,

fëmijës kjo do t`i shërbejë për shumë arsye.

3.4. Fëmijët lindin me një prirje muzikore

Disa orë pas lindjes janë në gjendje të njohin tingujt, ndërkohë që muzika klasike aktivizon disa

hapësira të kores dëgjimore në hemisferën e djathtë. Sensi i të sapolinduarve për muzikën bëhet i

dukshëm që në ditët e para të jetës, të qarat e tyre shprehen me të bërtitura dhe tingujt që

riprodhojnë, sipas disa ekspertëve, janë njësoj si ato që dëgjonin kur ishin brenda barkut të nënës.

Foshnjat janë të prirura ta thithin ngadalë muzikën. Ato nxjerrin tinguj dhe në këtë mënyrë

komunikojnë me nënën dhe njerzit e tjerë që i rrethojnë. Këtë fenomon psiko-biologët e quajnë

‘’muzikalitet komunikues’’, pra kanë një ndjenjë të lindur.10

IV. Shërimi sipas dëgjimit të muzikës

Muzika në psikiatri praktikohet si një terapi e suksesshme në lehtësimin e këtyre semundjeve:

neurozat, fobitë (friken), psikozat, format e ndryshme të çrregullimet të personalitetit, disa

sëmundje organike me prejardhje psiko-somatike (që kanë bazë psikike) etj.

Muzikoterapia është një metodë psikiatrike shëruese dhe ajo dallon mjaftë nga dëgjimi i

zakonshëm i muzikës. Të arriturat e fundit hulumtuese shkencore nga muzikoterapia, dëshmojnë

se kjo metodë tregohet tejet efikase, edhe me fëmijët që kanë paralizë cerebrale duke zhvilluar

rritjen e aftësive psikomotorike të tyre, përmirësimn e koncentrimit, senzitivitetin e të dëgjuarit,

si dhe ndritjen e shkathtësive të ndryshme të adaptimeve sociale.

Si p.sh: personat me Alzhajmer arrijnë të fiksojnë shpejt tekstet e këngëve. Përmes muzikës

mund t’i ndihmosh të marrin informacione praktike, të vleshme për aktivitetet e përditshme.

Edhe pacientët e prekur nga iktusi (damllaja), kur dëgjonin dy orë muzikë në ditë, shfaqin

rezultate të mira në testet e gjuhës dhe ishin më pak të trishtuar.Dëgjimi i muzikës para një

ndërhyrjeje kirurgjikale ulë ankthin e pacientëve. Pacientët që vuanin nga sëmundjet e rënda

respiratore, kur i nënshtroheshin një testi muzikor, pas tetë javësh shfaqnin shenja përmirësimi.11

10http://www.gazetaexpress.com/shneta/perse-lodrat-me-muzike-jane-te-mira-per-femije-51999/?archive=1 11http://www.explorerunivers.com/t206-ndikimi-i-muzikes

20

Si vepron kjo terapi?

Çdo individ, pa marrë parasysh gjininë dhe moshën, nga natyra dhe në mënyrë të lindur,

disponon identitetin e vetë specifik zanor, ndërsa, suksesi i vet terapisë, nënkupton harmonizimin

e ritmit mental të pacientit me ritmin e muzikës që duhet aplikuar. Për të pasur sukses

muzikoterapia në shërim, duhet që ritmet e muzikës së përzgjedhur në tërësi të përputhen me

ritmin tonë të lindur individual. Ky ritëm individual, formohet qysh sa jemi në mitrën e nënës,

dhe mbështetet në tonet e zemrës, zërat e thella që krijon qarkullimi i gjakut, tingujt e zorrëve,

ritmit të frymëmarrjes etj. Këto tone të ndërtuara në mënyrë natyrale, zakonisht me gjuhën e

muzikës cilësohen si ‘’skalla penta-tonike’’, gjegjësisht, ritme që përbëhen prej pesë toneve.

Në këtë kontest, do të jetë interesante të theksojmë se, të gjitha ninullat kudo në botë (këngë

gjumi) ndërtohen nga ky ritëm muzikor – ‘’penta’tonik’’. Ky fakt dëshmon se, këto këngë, jo

rastësisht, kanë ritme qetësuese dhe relaksuese, ashtu që, me këndimin apo intonimin e tyre,

stimulohet atmosfera e përshtatshme për gjumë.

Njëra ndër metodat tjera gjatë aplikimit të muzikoterapisë është metoda paralele e ‘’nxitjes së

fantazisë’’.

Por, muzika nuk ka ndikim vetëm tek shërimi i të sëmurëve, ajo vepron pozitivisht edhe në

stimulimin e funksioneve mbrojtëse imuno-biologjike tek të shëndoshit. Dihet se sasia e tepruar e

hormoneve në gjak shkakton stresin dhe kjo tajitje hormonale mund të balancohet përmes

dëgjimit të muzikës.

Përveç efekteve pozitive, muzika e çrregulluar mund të ndikoj edhe negativisht në gjendjen

emocionale dhe në përgjithësi psikiken e njeriut. Si shembull zhurma e madhe dhe sa ajo krijon

efekte negative në gjendjen tonë të disponimit.12

12http://www.explorerunivers.com/t206-ndikimi-i-muzikes

21

V. Zhvillimi i aftësive të fëmijëve

Për të shtuar kreativitetin muzikës tek femijët,të studjuarit e muzikës kultivon shumë aftësi që do

të vazhdojnë ta ndjekin fëmijën përgjatë gjithë jetës së tyre.Më poshtë do të shohim disa nga

aftësitë që fëmijët fitojnë gjatë kohës që ata dëgjojnë muzikë,apo marrin mësime në lëndën e

muzikës pra studiojnë një instrument.

5.1.Aftësitë që zhvillojnë nxënësit përmes mësimit të muzikës

Ku veprimtaritë muzikore i ftojnë nxënësit të këndojnë, të luajnë, të dëgjojnë muzikën e vet ose

të të tjerëve, duke vlerësuar atë në mënyrë kritike si dhe rrugën për të zhvilluar aspektin

personal, shoqëror, mendor dhe fizik. Koordinimi i trupit me mendjen arrihet përmes të kënduarit

të këngëve, luajtjes apo shoqërimit të tyre dhe lojërave muzikore, rrahjes së ritmeve të ndryshme,

kombinimit të levizjeve trupore me muzikën, ku, në të njëjtën kohë, ndiqen udhëzimet e mësuesit

dhe njëkohësisht, dëgjohen edhe të tjerët.

5.2.Zhvillimi i aftësive për të kënduar

Zhvillimi i aftësisë për të kënduar nxitet përmes tingujve vokalë dhe të kënduarit. Duke kënduar

ninulla apo këngë me rimë të caktuar, duke eksperimentuar tingujt zanorë dhe bashkëtingullorë,

duke mësuar të respektojnë rregullat e frymëmarrjes etj. Dhe më pas, gjatë këtij cikli, ata

mësojnë të respektojnë rregullat e të kënduarit, të frymëmarrjes, të qëndrimit etj. Më pas

zhvillimi i të kënduarit bëhet përmes këngëve me tematikë të larmishme, me kërkesa më të larta,

që kërkojnë interpretim. Zhvillimi i aftësive për të kënduar, shkon më tej kur nxënësit këndojnë

saktë dhe të intonuar këngën, duke respektuar të gjitha rregullat, si dhe mësojnë të mbajnë një

qëndrim kritik ndaj tekstit të këngëve.

22

5.3.Zhvillimi i aftësive për të dëgjuar

Muzika është gjithashtu një aspekt kritik i të gjithë procesit të të nxënit, i cili fillon përmes

zbulimit të tingujve apo zhurmave, dallimit dhe përcaktimit të tingujve në natyrë, duke zhvilluar

më pas përqëndrimin e dëgjimin e pjesëve muzikore. Në këtë klasë fëmijët njihen me disa

rregulla:

Si duhet të edukohen për seleksionimin e muzikës

Si duhet të zhvillojnë muzikën nga klasa në klasë

Aftësinë për të rinjohur

Aftësinë për të përcaktuar llojin e muzikës, që ata dëgjojnë

5.4.Zhvillimi i ndjeshmërisë ritmike

Zhvillimi i ndjeshmërisë ritmike dhe njohja e muzikës fillon të bëhet përmes zhvillimit të

aftësive imituese të fjalëve të shkurtëra dhe fjalëve të gjata (me dy dhe më shumë rrokje).

Veprimtaritë muzikore mund të jenë të tilla si:

Dëgjimi dhe imitimi i ekos

Goditja e ritmeve të shkurtra dhe të gjata etj

Zhvillimi dhe zgjimi i imagjinatës artistike bëhet përmes familjarizimit të krijimeve të ndryshme

muzikore të njohura ose të panjohura, përmes dëgjimit te tingujve muzikorë, të regjistrimit të

grafikëve sipas lartësisë apo gjatësisë së tingujve, si dhe duke shprehur ndjenjat dhe emocionet

përmes muzikës.

5.5.Zhvillimi i aftësisë për të luajtur dhe shoqëruar muzikën përmes instrumenteve ORF

dhe me goditje

Luajtja me instrumente do t’i aftësojë nxënësit për të njohur dhe luajtur me instrumentet ritmike,

me goditje dhe atyre muzikore. Përmes njohjes dhe luajtjes me to, nxënësit bëhen të aftë për të

shoqëruar këngët, lojërat dhe pjesë të ndryshme muzikore.

Në edukimin muzikor të nxënësve krahas zërit, një rol të rëndësishëm luan dhe loja në

instrument. Njohja me instrumentet rrit njohuritë muzikore dhe krijonë mundësi për të hyrë në

mardhënje të drejtpërdrejta me të gjitha etapat e mësimit. Gjithashtu ajo zhvillon ndjenjën

23

ritmike, melodike dhe harmonike, krijon koncepte të qarta për çështje teorike e praktike të

muzikës.

5.6.Zhvillimi i aftësisë për të krijuar

Aftësia për të krijuar dhe për të shprehur emocionet edhe përmes arteve të tjera do të zhvillojë

më tej aftësinë krijuese, qëndrimin e nxënësve ndaj muzikës, si dhe përjetimin e muzikës, duke e

shprehur atë nëpërmjet arteve të tjera. Përjetimimuzikor, sigurisht, do të udhëhiqet nga mësuesi,

por do të jetë individual për të shprehur më qartë personalitetin dhe identitetin e secilit nxënës në

punën e tij artistike.

Në ciklin fillor në linjën ‘’Shprehje dhe krijim muzikor’’ nxënësit do të imitojnë tinguj e zhurma

te ndryshme, do të ndërtojnë dhe luajnë me instrumente të thjeshta O.R.F. dhe të shprehen për

këngët që këndojnë dhe dëgjojnë, duke përjetuar apo duke i kombinuar ato me levizje trupore.

Kjo linjë i jep mundësi integrimit të kësaj lënde me lëndë të tjera, si:

Arti figurativ, vallëzimi, gjuha amtare, edukimi fizik dhe sportet.Ata mësohen të përjetojnë

muzikë dhe të krijojnë edhe përmes tyre.13

5.6.1. Kordinacioni - Duke studiuar një instrument muzikor fëmijës i duhet të kordinojë sytë

dhe duart,ata zhvillojnë aftësi të rëndësishme motorike kur ata luajnë në instrument ashtu si edhe

kur luajnë në sporte të ndryshme. Zhvillimi i muzikës zhvillon koren dëgjimore dhe zonat

cerebrale të përfshira në kontrollin e lëvizjeve.

5.6.2. Konfidencë vetjake - Të mësuarit e një instrumenti muzikor si dhe të luajturit në

instrument varen fuqishëm nga inkurajimi i mësuesit dhe entuziasmi i prindit.Nëse femijës do t’i

serviret ky inkurajim i dyfishtë atëherë ai do të jetë i aftë të ndërtojë një sens krenarie dhe

konfidence.Për më tepër, fëmijët të cilët praktikojnë të shprehurit vetjak dhe janë krijues, shpesh

bëhen komunikues të aftë të cilët e vazhdojnë edhe më vonë gjatë jetës.

13Hala, Majlinda & Shamku, Viloleta (2011): Libër mësuesi Edukim muzikor 1-2-3-4-5, Tiranë, fq.6

24

5.6.3. Durimi dhe këmbëngulja - Në mënyrë që fëmijët të mësojnë një instrument muzikor

duhet të zhvillojnë aftësitë e durimit dhe të këmbënguljes, aftësi të cilat më vonë do ta ndihmojnë

fëmijën të përballet me problemet apo sfidat që do t’i dalin.14

5.7.Fëmijët kërkojnë një kujdes shumë të madh në rritjen e tyre

Dashuria e fëmijëve për muzikën shpesh fillon falë këngëve të para që e vënë në gjumë apo disa

ninullave të rimuara që nëna ja këndon kur e vë në shtrat. Me rritjen, muzika nis të luajë një rol

të rëndësishëm në çdo etapë të edukimit të fëmijës. Të kënduarit e ninullave gjatë kohës së

foshnjërisë është e rëndësishme sepse asiston fëmijën në zhvillimin e të folurit.Është logjike,por

sigurisht është vërtetuar shkencërisht që fëmijët të cilët luajnë në një instrument muzikor kanë të

zhvilluar aftësitë motorike të gishtave dhe duarve.

Nëse prindërit përpiqen gjatë kohës së edukimit të fëmijëve t`i ndihmojnë ata duke eksploruar

aftësitë dhe talentet që ata kanë në mënyrë që ata të ndërtojnë një jetë të sukseshme,gjëja më e

mirë që do të bënin për to do të ishte,t’i dhuronin fëmijëve të tyre të studiojnë një vegël

muzikore.Duhet t’i inkurajojmë fëmijët që në moshë të vogël të mësojnë të dëgjojnë muzikë si

dhe të kompozojnë muzikë.

Fillimisht,fëmijët mund të fillojnë të shijuarit e muzikës duke dëgjuar këngët më të preferuara të

tyre dhe pastaj duke përdorur instrumente primitive-rrethanore(me paisje shtëpiake që

disponojnë) mund ta shoqërojne muzikën apo këngën e preferuar që dëgjojnë.Pastaj,ata mund të

avancojnë më tutje duke luajtur muzikë me instrumente me komplese (të vërteta) dhe ndoshta kjo

do ishte dhe koha për të filluar duke marrë leksione mbi muzikën.

Prandaj, në këtë drejtim gjithnjë duhet pasur kujdes se çfarë muzike dëgjojmë, çfarë muzike po u

ofrojmë sidomos të rinjëve. Gjithnjë duhet zgjedhur muzikë të verifikuar tradicionalisht si

muzikë e mirë, qoftë ajo kombëtare ose muzikë e huaj.Sepse muzika të shëron shpirtin dhe

trupin.

14http://opusalb.com/sq/shqip-muzika-dhe-roli-i-saj-ne-zhvillimin-e-femijeve/

25

Rezyme

Edukimi muzikor, si qëllim dhe objektiv gjatë gjithë përiudhës së zhvillimit të saj ka pasur, ka

dhe do të ketë ngritjen e njeriut në të gjitha aspektet e jetës. Sa i përket rolit të muzikës si

komponentë i aktivizimit të proceseve psikike nga studimet e bëra më herët kuptuam se:

Muzika ka rol edukativ, muzika ndikon pozitivisht në zhvillimin e trurit, ndikon në rritjen e

intelegjencës, ndikon në koncentrimin më të mirë të nxënësve (fëmijëve) në mësim, ndimon në

mësimin e gjuhëve të ndryshme, poashtu lodrat me muzikë ndihmojnë në zhvillimin psikik,

ndihmonë në shërimin e semundjeve të ndryshme tek fëmijët dhe të rriturit ndimon në zhvillimin

e aftësive të fëmijëve u mëson të këndojnë, të dëgjojnë, u mëson durimin dhe këmbënguljen,

kordinacionin etj.

Muzika dhe edukimi muzikor, siç shihet edhe në këtë temë, janë dy sinonime, por qëllimi dhe

objektivi është, pothuajse i njëjtë dhe u provua se muzika është komponent i fuqishëm i

aktivizimit të proceseve psikike të njeriut, në veçanti të fëmijëve.

Si konkluzion muzika ka provuar se është e vetmja gjuhë universale.

26

Disa nga thëniet që janë bërë për muzikën:

’Sa më e mirë të jetë e organizuar muzika e një shteti, aq më e fortë është shteti’’

Platoni

‘’Muzika është zbulimi më i madh se e tërë urtësia e filozofit’’

L.V.Bethoven

‘’Këngët, himnet po ndikojnë ( në mua) më shumë se sa tekstet liturgjike’’

Shën Augustinipeshk katolik i shekullit IV.

‘’Do të kasha dhembje, në qoftë se njrëzve u ofroj vetëm ëndje-kënaqësi (argëtim). Qëllimi im

është që njerëzit t’i bëj më të mirë’’

G.F. Hendël kom. Gjerman.

‘’Aty ku mbaron forca e fjalës, fillon muzika’’

E. T. A. Hofman

‘’Kush e kupton brendësinë e muzikës sime, do të lirohet nga mjerimi në të cilën vuajnë njerëzit e

tjerë’’

L. V. Bethoven, kompozitor

‘’Dëgjo me vëmendje këngët popullore, ato janë thesare melodish shumë të bukura’’

‘’Mos e humb kurrë rastin, kur është fjala për të dëgjuar një operë të bukur’’.

‘’Njihe jetën me kujdes, njihu edhe më artet e shkencat tjera’’

‘’Pa entuziazëm, asgjë e vlefshme nuk krijohet në art’’

‘’Mësimi nuk ka fund’’

Këshillat e Robert Shuman për muzikantët e rinjë (kompozitor gjerman).

27

Jetëshkrimi

Blerta Elezaj e lindur me 05.12.1994 në Pejë.

Shkollën fillore, e kam përfunduar në SHMU ‘’Hil Mosi’’ – Jabllanicë e Vogël –

Pejë, ndërsa atë të mesme në ‘’Shkolla e mesme e Mjekësisë’’ profili mësimor

‘’Asistente e stomatologjisë’’ – Pejë. Studimet i

kam filluar në vitin akademik, 2014/2015 në

Fakultetin e Edukimit përkatësisht në drejtimin

Programi Fillor.

Sot, para jush po e mbroj Temën e Diplomës,

ku me këtë përfundoj Studimet Bachelor pranë

këtij drejtimi, përkatësisht Fakulteti.

28

Literatura:

Hala, Majlinda & Shamku, Viloleta (2011): „‟Libër mësuesi Edukim muzikor 1-2-3-4-5‟‟,

Tiranë

Dhomi, Ajmone (2000):‟‟ Metodikë e Edukatës Muzikore‟‟, Prishtinë

Berisha, Engjëll (2017): „‟Arti Muzikor‟‟, Prishtinë

Burime nga interneti:

https://sq.wikipedia.org/wiki/Diskutim:F%C3%ABmija

http://opusalb.com/sq/shqip-muzika-dhe-roli-i-saj-ne-zhvillimin-e-femijeve/

https://www.koha.net/lifestyle/91408/edukimi-muzikor-pershpejton-zhvillimin-e-trurit-te-femijeve/

https://blogs.voanews.com/albanian/astritlulushi/2014/12/27/muzika-dhe-femijet/

http://www.helendoron.al/si-i-ndihmon-muzika-femijet-te-mesojne-gjuhet/

http://www.gazetaexpress.com/shneta/perse-lodrat-me-muzike-jane-te-mira-per-femije-51999/?archive=1

http://www.explorerunivers.com/t206-ndikimi-i-muzikes