Studimet e bera ne Kosove ne lidhje me strukturat e ndermarrjeve sipas sektoreve 2003-2004 duken:

Sektoret 2003 2004

regjistrimi % regjsitrimi %

Prodhimi 8091 24.8 5926 16

Sherbimet 7591 23.2 12419 33

Tregtia 17000 52 19571 51

Gjithsejt 32682 100 37916 100

Një perkufizim me i shkurter per ndermarrsin do teishte:

Ndermarresi ka aftesi qe nje ide profitabile tashendrrojn ne realitet – Gifford 1986.

Menaxheret mund te jen te tipave te ndryshem, pormegjithate mund te behet ky grupim i tyre:

1. Zejtari – i cili ben shperndarjen direkte teprodukteve apo sherbimeve tek konsumatori.

2. Promotori – ben shitje promocion, ndermjetson.

3. Menaxheri profesional i cili ka qasje me testrukturuar ne ndertimin e ndermarrjes se vet.

Evolimi i mendimeve mbi rendesin ne bvm

Ka pasur mendime te ndryshme mbi zhvillimin e ndermarresive. Ne lidhje mbi kete duhet te behet nje veshtrim i pikpamjeve te rrymave te ndryshme:

1. Teoria e tregut te lir - shpesh i cilesuar si “reganizem” dhe “theqerizem” e promovon iniciativen e lir private….konkurencen.

2. Teoricientet marksist e ven ne dukje varesin e bvm nga ato te medhat si dhe mundesin e tyre per te eksplatuar edhe me shum fuqin punetore.

3. Levizjet e mbrotjes se ambientit – te gjelberit dalinme slloganin “e vogla eshte e bukur”.

Mjedisi – rrethina e bvm

Faktoret e brendshem

Ndikues:

- Motivet e pronarit

- vetitë personale

- Shkathtësitë teknike

- Aftesite menaxheriale:

-marketing

-financa

-manaxhim

Faktoret e jashtem ndikues:

- Mjedisi makro:

-politik

-ekonomik

-social

-teknologjik

- Mjedisi mikro:

-ekonomia lokale

-furnitoret

-konkurrentet

-blereasit

Me zhvillimin e nje biznesi ndikojn faktoret:

1. Mbrendshem – mikromjedisi

2. Jashtem – makromjedisi ( tatimet, kredia, valuta, inflacioni etj.)

Gjithashtu faktor te ndryshem ndikojn:

1. Ne krijimin e bizneseve

2. Mbylljen e bizneseve

3. Faktoret qe ndikojn ne themelimin e bizneseve

13 12 2010

Kur themelohet nje biznes i ri pronari – ndermarresindeshet me disa pyetje elementare:

1. Kur te filloj te themeloj biznesin

2. Kur te bej themelimin e biznesit

3. Ne cilin sektore etj.

Furnizuesit Konsumatoret

Konkurrentet

ZEVENDESUESIT

Produktet/sherbimet

Faktoret

social

Rrethina

Politike

Sistemi

financiar

Rrethina

ekonomike

Kompania jonë

-Produkti

-sherbimi

-organizimi

Garfiku i Mihail Porterit

• Porteri -nder faktor kryesore thekson:

- Barierat per hyrjen ne treg

- Fuqia e blerseve

- Fuqia e furnitorve

- Potencialet e substituimit

- Rivaliteti ekzistues (konkurenca)

Fushat e veprimit të bvm-së

Mundësi për themelim te bvm ka në të gjitha fushatpor realisht bvm tregojn një interes më të madh nëlemin e tregtisë dhe sherbimëve se sa në prodhim.

Prodhimi është fushë më e përshtatshme për BM përshkak se lyp investime më të mëdha përkatësisht lypkapital.

Ndërsa lemia më e përshtatshme për BV është lemia(fusha) e tregtisë ku për fillim lypet një kapital me ivogel angazhues dhe veprojn si ndërmjetsues mesprodhuesve dhe shitjes me pakic.

Gjithashtu fush shum e përshtatshme e BV është edhelemia e shërbimeve.

Ndërmarrjet nga fusha e shërbimeve cilesohen edheme këto karakteristika:

1. Aktivitete intensive

2. Nevoja për konsumator

3. Problemi i përputhjes mes ofertës dhe kërkesës

4. Fleksibiliteti në lokacion

BV gjithashtu luajn rol të rendesishem edhe ne lemin e ndertimtarise.

Perparsit e BV ne fushen e ndertimatirs janë:

1. Kur prodhimet ose idetë e reja duhet te testohen

2. Kur vëmendja personale e pronarit është e rëndësishme për aktivitetet ditore

3. Ku sherbimi personal eshte dominues

4. Ku tregu për produktin ose sherbimin kyresishtë është lokal.

5. Kur industria karaktersizohet me variacione të mëdha të kërkesës ose të stileve.

Trendet e zhvillimit te disa formave te ndermarresis

Grup mosha me e pershtatshme e popullsise per zhvillimin e ndermarrjeve eshte ajo ne mes 30-50 vjeqare.

Format kryesore te ndermarresis me te cilat merret popullsia janë:

1. Bizneset / ndërmarrësia familjare

2. Gratë ndërmarrëse apo ndërmarrësia e grave

3. Ndërmarrësit me kohë të pjesshme

4. Bizneset nga shtëpia

Krijimi dhe organizimi i BVM-ve

Zgjedhja e formes se organizimit te BVM-ve ka rendesi te madhe.

Ne lidhje mbi zgjedhjen e formes ndikojn nje mori faktoresh. Faktoret qe ndikojn ne zgjidhjen e formes se organizimit te BVM-ve janë:

1. Kapitali fillestar dhe planet financiare

2. Përfitimet, detyrimet dhe obligimet e pronarëve

3. Tatimet dhe rregullimi qeveritar

4. Shfrytëzimi i burimeve

5. Rritja, ekspancioni, integrimi dhe shitja.

Format e Organizimit te BVM-ve

Faktoret dominues ne lidhje mbi percaktimin e formes se organizimit te BVM-ve janë:

a. Pronesia

b. Niveli i pergjegjësis ne mardheniet me palet e treta.

Format kryesore te organizimit janë:

1. Pronari i vetem

2. Partneritet – ortakeria

3. Kompani

Format e organizimit Numri I ndërmarrjeve Përqindja

Pronar i vetëm 1.786.800 66%

Partneritet 475.200 17%

Kompani 481.600 17%

Burimi: Paul Bums, Jim Dewhurst, Small business in Europe, Macmillanb eduaction, london 1986

Pronari i vetem – eshte ajo form me e shpesht e biznesit ku pronar eshte vetem nje njeri.

Perparesit:

- Lirin e veprimit

- Lehtesira e fillimit dhe perfundimit te biznesit

- taksata me te thjeshta

- kufizimet me te vogla ligjore

- dhe kenaqesit personale.

Te metat

- E ter pergjegjesia eshte mbi pronarin

- Veshtirësit per te siguruar kapitalin e nevojshem

- Pronari – menaxheri eshte teper i ngarkuar

- Kontinuiteti kohor

- Kufizime te menaxhmentit

- Rreziqet personale.

Ortakeria – bashkimi i dy a po me shum personave per krijimin e nje biznesi me anen e nje marreveshje per qellime te caktuara quhet apo eshte ortakeri.

Karakteristik e kesaj forme eshte se nuk egziston numri i kufizuar i partnereve (bashkëpronareve).

Numri themeluesve 2002 2003 2004

Një themelues 83.9 83.1 81.0

Dy themelues 11.2 9.2 11.6

Tre e më shumë themlues 4.9 7.6 7.4

Gjithsejtë 100 100 100

Korporatat – karakteristik esenciale eshte e pavarur ngajeta e pornarit p.sh. prona (pronesia) mund te shitet(ndrrohet pronari), kurse jeta e korporates vazhdon.

Korporata eshte pergjegjese per punet dhe aktivitetet e bera e jo pronari i kapitalit.

Aksionarët

Bordi i drejtorëve

Kryetari

Financat Marketingu Prodhimi Furnizimi

Perparesit:

1. Orientimi ka zhvillimi

2. Lehtsira per te siguruar burime financiare

3. Lehtsira per ndryshimin e struktures se pronesis

4. Menaxhmenti i specializuar

5. Pergjegjesia e kufizuar

6. Perfitime per te punesuarit

Të metat:

1. Kapitali fillestar i nevojshem per krijimin

2. Taksat e dyfishta

3. Kërkesat juridike

4. Kontrolli i veshtirsuar

5. Rrezikimi i aksionareve te vegjel.

Pronësia

individuale

partneriteti Korporata

Themelimi Nga një person

Dhe I thjeshtë

Dy apo me teper

Persona dhe I thjeshtë

Tre apo me teper

Persona me licencë

Shtetërore dhe më

I komplikuar

Pronesia mbi fitimin I pronarit I partnerëve I aksionarëve

Menaxhmenti I pronarit Mes partnerëve Këshilli I drejtorëve

Përgjegjësia E pakufizuar e pronarit E pakufizuar dhe e

kufizuar ndërmjet

partnerëve

E kufizuar, në varësi

prej Kapitalit të

investuar të aksionarit

Kufizimet Juridike Nuk ekzistojnë Nuk ekzistojnë ekzostojnë

Bartja e pronësisë lehtë Vështirë lehtë

Kapitali fillestar I kufizuar I kufizuar I kufizuar

Pergjegjësit ligjore të bizneseve

Sipas pergjegjesive bizneset ndahen:

1. Shoqeri me pergjegjesi te plot

2. Shoqeri me pergjegjesi te kufizuar – shpk

3. Shoqeri me pergjegjesi te kombinuara – komandite.

4. Investimet e perbashketa

03.01.2011

Investimet e perbashketa si form e krijimit te biznesit –eshte krijimi i partneritetit per investime te perbashketa i dy apo me shum partnereve.

Franshiza si form e krijimit te biznesit – rrjedh prej fjales franqeze “franchise” qe do te thot privilegj apo autorizim. Kurse nga anlishtja nenkupton:

- E drejta e votes apo privilegji te cilen e jep qeveria qe te afaroj si institucion, shoqatë etj.

- E drejta e emrit te produktit apo sherbimit.

Franshizem definohet si raport kontinuel ne te cilen bleresi i franshizes siguron te drejten per biznes sipas nje marke, licence apo teknologjia me rregulla dhe standarte strikte, p.sh. MC Donalds.

Poqese franshiza nuk eshte e suksesshme egziston mundesia e anulumit te marreveshjes.

Pyetet zakonisht ( ne lidhje me kete problem – anulim) zakonishtë shtrohen në:

- Shqyrtimin e produkteve

- Shqyrtimin e kontrates

Tipat kryesore te farnshizes janë:

- Franshiza emri tregtar

- Franshiza e shpërndarjes se produktit

- Franshiza e paster

Përparësit e franshizes:

- Franshizore te tille sigurojnë programe ekstenzive në vendndodhjen e nje kompanie

- Me blerjen e nje franshize nje zbatues blen te drejten per te perdor emrin

- Cilesi e mallrave ose sherbimeve te shitura nga nje zbatues eshte percaktuese e fames se franshizorit

- Franshizoret rrall japin hua per tu dhen mundesi franshizave qe te paguajn pagesat fillestare franshize.

Te metat:

- Ndarja e fitmit dhe pengesa në franshizë

- Ndarja strike e veprimeve te standartizuar

- Kufizimet mbi blerjen

- Me pak liri