1

Summer 2015 / 2016

CONSERVANCY® GCA Reg. 009

e are at the advent of 2016, a New Year and new beginnings. One of the new beginnings should be to become more actively involved with our Conservancy. We need more committed involvement from our

members. It is not only the committee members who are responsibility to protect the environment, but each member of our community has a responsibility if we wish to “sustain a world worthy of our children”.

“Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world. Indeed it’s the only thing that ever has” Margaret Mead.

The Conservancy Committee plans a few exciting events for 2016 and hope our members will support us.

Gauteng Conservancy and Stewardship Association Annual General Meeting. The Cullinan Conservancy hosted the GCSA Annual General meeting. Prior to the meeting we had a number of excellent short talks by various officials from DAFF, SANBI, and WESSA. The NACSSA policy statement on the breeding of colour variant antelope was presented by Andre Buys of Sable Hills Conservancy.

Mr Paul Avenant (DAFF) addressed the meeting about the Bankrupt bush survey which is to be rolled out by the GCSA in all the registered conservancies in Gauteng and other Provinces. Dan’sile Cindi (SANBI) gave a talk on the new National Environmental Biodiversity Act (Act no. 10 of 2004) which has been updated, and the new classification of Alien Invasive Species. John Wesson (WESSA) explained how the MiniSASS (Mini-Stream Assessment Scoring System) testing kit is used to screen the health of rivers and streams.

After the meeting we enjoyed a braai with our guests and had informal discussions.

Herbicide Trials The Conservancy was approached by an herbicide company for permission to conduct herbicide trials in our area. After obtaining permission from the property owners the first two trials were started on Milkweed and Syringa. These sites will be monitored by the Conservancy. The aim is to evaluate the efficiency of the herbicides for registration purposes.

Milkweed being sprayed during trials

2

Biological control of Queen of the Night (Nagblom)

Conservancy members were assisted by Mr. Anthon Maluke (DAFF) to release the biological control agent Hypogeococcus pungens, a mealy bug species, on the Queen of the Night cacti at ten new sites. The community was asked to inform us if they have any Queen of the Night on their property so that we could help them to release the biological agent on the cacti. GPS co-ordinates were taken and mapped by the Biological Control Centre of the Plant Protection Research Institute.

A Conservancy member releasing Biological agent on large plant

Annual Bird Count

Conservancy members and friends were asked to assist with our annual bird count on 28 November 2015. To remain a registered Conservancy we have to update our species lists annually. Thank you to the few members who participated and sent in their lists. A total of 71 birds were counted. A few birds never seen before in the Elandshoek area were recorded in that area. Two members reported separate sightings of Blue crane.

Even the children participated Now to decide which one it was? Bokmakierie !!

Bird sightings on 28 November 2015 Barbet Black collard / Houtkapper Rooikop Ibis Sacred / Skoorsteenveër Barbet Crested / Houtkapper Kuifkop Indian Myna / Spreeu Indiese Barbet Pied Kingfisher Giant / Visvanger Reuse Babbler Arrow marked / Katlagter Pylvlek Kite black-shouldered / Valk Blou Bishop Golden / Goudgeelvink Lapwing Blacksmith Bishop Red / Vink Rooi Lapwing Crowned Bokmakierie / Bokmakierie Lapwing wattled Boubou Crimson-breasted/ Laksman, rooibors Lourie Grey / Kwêvoel Bulbul Blackeyed / Tiptol swartoog- Manikin bronze/ Gewone-fret Bush Shrike, grey headed/ spookvoël Mousebird Chat Familiar / Spekvreter (gewone) Nightjar, fiery necked / Uil Afrikaans nag Chat Mocking / Dassievoël Nightjar, Rufous-cheeked Cormorant Reed / Duiker Riet Oriole Black headed / Wielewaal Swartkop Coucal Burchells / Vleiloerie (gewone) Ostrich / Volstruis (on game farm) Crane Blue / Kraanvoël, blou Owl African Scops / Uil Skops Cuckoo Black Pigeon Rock / Duif Krans Cuckoo Red-chested / Piet-my-vrou Quelea Red-billed / Rooibek-quelea Dikkop / Dikkop Robin Cape / Janfrederik Gewone- Dove Cape Turtle / Tortelduif Gewone- Shrike Fiscal / Laksman Fiskaal Dove Laughing / Duif Roosbors Sparrow House / Mossie Huis Drongo Fork tailed / Byevanger, Mikstert- Starling Cape Glossy / Spreeu, Kleinglans Duck White-faced / Eend Nonnetjies Sunbird Black / Suikerbekkie swart Eagle Black Eagle/ Witkruisarend Sunbird Scarlet chested / Suikerbekkie Rooikeel Eagle Longcrested/ Langkuifarend Swallow European / Swael Europese Egret Cattle / Reier Vee Swallow Lesser striped / Swael Kleinstreep European bee-eater / Byevreter Europese Thrush Groundscraper Finch Melba Thrush Olive / Lyster olyf Francolin Crested / Bospatrys Wagtail Cape / Gewone Kwikkie Francolin Swainson’s / Fisant Bosveld Waxbill (Common) / Sysie Rooibek- Golden Bishop/ Goudgeelvink Weaver Masked / Vink Swartkeelgeel Guinea fowl Helmeted / Tarentaal (gewone) White-eye Cape / Glasogie Hamerkop / Hamerkop Whydah Pintailed / Rooibekkie, koning Hoopoe / Hoehoepie Widow Whitewinged Hornbill Grey / Neushoringvoël Grys Wood hoopoe red-billed / Kakelaar (gewone) Ibis Hadeda / Hadeda

3

deur Albert

Die kostelikste belewenis was die wilde vlakvark “Pumba” wat gedurende die winter knaend

kom kuier het en op die groen gras rondom die buitegeboue kom wei het….

erlede jaar se veldbrand het ‘n vernietigende invloed op ons plaaslike natuurlewe gehad en wildsbokke het nie geskroom om kos in die omgewing van die huis te kom soek nie. Die koedoes, wat ons van tyd tot tyd in die omgewing gesien het, het snags oor die heinings gespring en hulle “visite kaartjies”, oftewel hulle kenmerkende groot miskorrels, vir ons gelaat om die volgende dag in die perdekampe te kry.

Daar loop inderdaad drie koedoe-koeie in ons area wat snags oor die 1,2m Bonnox-heining spring en rustig saam met my perde stap. Ek het aanvanklik gedink hulle eet slegs die jong blare van die wilde proteabome maar daar is nie so baie bome om drie koedoe-koeie te voed nie. Ek glo daarom dat hulle so nou en dan ook ‘n bietjie van die vars perdemis eet, want ons voer die perde lusern en hul mis het gevolglik hoë voedingswaarde. Dit is in die dieryk niks vreemds dat sekere diere by geleentheid die mis van ander diere eet nie. Bakterieë in byvoorbeeld perdemis is vir ander diere soos honde en sekere bokspesies baie gesond en help weer om die spysvertering van daardie diere te vergemaklik. Dit het gebeur dat ek tydens ‘n oggendwandeling die drie koedoes in die perdekamp gesien het. Mens vergeet hoe groot die diere is en hoe grasieus hulle in ‘n soort “slow motion” beweging oor hoë drade kan spring. Dit moet sekerlik daai groot bakore wees wat hulle so bietjie help om te kan vlieg? Die vlakvark, wat ek Pumba genoem het, was ‘n volwasse wilde varkbeer wat, aangelok deur die sout in die perdekos in die voerbakke, vinnig agtergekom het dat hy elke dag kan kom om die skottelgoed te was, of anders gestel, om die perde se kosbakke te kom uitlek. In die namiddae was hy altyd naby die perde en het sy beurt afgewag tot hulle almal hulle perderantsoene klaar gevreet het. Wanneer die perde dan wegbeweeg het kon Pumba ongesteurd die gemorste kossies geniet en die bakke uitlek.

Pumba het hom later so tuis gevoel dat hy hom nie deur die blaffende honde agter die draadheinings laat pla het nie en mettertyd het die honde geweet dat ons plek voortaan bekend sou staan as Pumba se Gaarkombuis. Elke oggend teen agtuur het Pumba kom inloer, die rantsoene wat die perde in die sand laat val het kom vreet en die laaste sout in die perdevoerbakke kom uitlek. Dan het hy bietjie van die groen gras in die kamp gevreet voordat hy by die waterkrip sy dors gaan les het. En ja.... somtyds het Pumba sommer twee girlfriends saamgebring. Maar dit was seker net om bietjie te spog met sy

Gaarkombuis want hulle mog blykbaar nie altyd saamgekom het nie. Eendag sien ek hoe Pumba gemaklik die stoor instap en ek besluit toe om stil-stil agterna te loop. Toe ek om die hoek kyk, sien ek dat Pumba in een van die klein vertrekkies ingestap het op soek na kos. In ‘n opwelling van stoutmoedigheid het ek die deur agter Pumba toegetrek en met my selfoon ‘n paar fotos van hom geneem voordat ek die deur weer oopgemaak het. Ek kon hom daarna met ‘n videokamera afneem toe hy vinnig weghardloop. My groot wilde vlakvark-vriend het tot in September, toe dit weer begin reën het, kom kuier. Deesdae sien ek hom nog in die veld tussen die perde saam met sy familie met kleintjies. Maar hy hou ‘n effens veiliger afstand!

4

Dries Cremer

Indian or Common Myna (also spelled Mynah) Acridotheres tristis, are very invasive birds that were introduced into Africa around the turn of the previous century as pets. They soon escaped into the wild and their adaptability to all different environments ensured that they spread into almost all corners of South Africa. They flourished and today can be seen and heard almost wherever you go. They have a strong territorial instinct and their aggression drives many indigenous species out of an area. The Myna is a medium-sized chocolate-brown bird, with a yellow beak, eye patch, feet and legs. The large white patches under their wings are clearly visible when they fly. In Australia this species has been declared the most important pest and during 2000 the IUCN Species Survival Commission listed the Myna among the world’s 100 worst invasive species.

In South Africa the Indian or Common Myna is deemed a Category 3 invasive species, which means that it is prohibited to breed with, or sell, these birds. Indian Mynahs greatly affect the biodiversity of an area, especially with regard to the birdlife. They feed on insects as well as fruit and are responsible for the dispersal of invaders plants such as Lantana camara and bugweed.

Flatties

Petro Lemmer

Een oggend nadat ek my skoene aangetrek het voel ek iets hier by my tone – trek skoen uit en voel met die hand, en kry sowaar ‘n flattie – nogal ‘n grote! Die arme ding is toe nog “flatter”, maar het nog gelewe. Ek het haar toe maar buite in die tuin gaan los. Ek hoop sy waarsku haar kinders om nie in mense se skoene te klim nie, dit maak mens plat!

Platspinnekoppe, of beter bekend as “flatties” behoort aan die familie Selenopidae. Die plattes wat ons in Cullinan Bewarea aantref behoort aan die genus Anyphops. Hulle het ‘n kenmerkende plat ronde kopborsstuk en ‘n plat ronde of ovaalvormige agterlyf en hul pote is in ‘n perfekte sirkel rondom die lyf uitgesprei. Die foto regs (van ‘n mannetjie) is ongeveer lewensgrootte. Die hele spinnekop is ligbruin met donkerbruin vlekke. En platter as plat! Sodra mens hul steur hardloop hulle blitsvinnig agter die rame van prente teen die muur of agter kaste en rakke in. In die natuur woon hulle agter boombas en in skeure waar hul met gemak in die dunste opening kan pas. Wyfies bou plat papieragtige eiersakkies onder rotse en bas en in die huis teen dakbalke en growwe mure waarin hulle hul eiers lê. Dippenaar-Schoeman (1997) skryf dat die eiersakkies gebruik word as “vibrasie elemente” in musiekinstrumente. Die gelukkige persone wat flatties in hul huis het sal nooit las hê van vismotte wat die stysel en gom op hul prente en boeke vreet nie. Dis soos om ‘n kat aan te hou om die muise in jou huis te vang!

________ _______

5

p die namiddag van 9 Desember vanjaar het Karen van Zyl ‘n lelieagtige plant met mooi liggeel blomtrosse en heldergroen blare in die veld langs Wildeseringweg

naby Herman Louw se grond opgemerk. By nadere ondersoek het sy vasgestel dat dit die grondorgidee Eulophia welwitschii is. Hierdie orgidee groei in klam vleiagtige areas en is een van tien Eulophia species wat in ons omgewing voorkom. Slegs twee van hierdie tien Eulophia species verkies ‘n vleiagtige habitat, die ander agt species word in ons koppies en ander klipperige droë gebiede aangetref. Eulophia welwitschii het opvallende lang blare met lengteverlopende konsertina plooie. Mens kan dus hierdie species net aan sy blare herken.

_______________/\______________

\/

Petro Lemmer

Die Wildesering (Burkea africana) is ‘n medium-grootte bladwisselende boom met ‘n spreidende plat kroon. Dit behoort aan die peulplantfamilie (Fabaceae) en is ‘n bekende boom in ons kontrei. Die foto hiernaas is op die kruin van die Magaliesberg op die grens tussen Rietfontein en Donkerhoek geneem. Die boom het saamgestelde blare en die peule is langwerpig en plat met slegs ‘n enkele saad daarin. Die onbeduidende klein wit blommetjies word in druipende trosse aan die punte van takke gedra. Die Wildesering is ‘n boom met vele uiteenlopende gebruike: Die bas word gekou en op septiese wonde gepak en ‘n ekstrak van die bas en die peule word gebruik om leer mee te looi. Van die wortels van die Wildesering verkry mens ‘n uitstekende rooi kleurstof.

En die beste van alles: die larwes van ‘n mot (Cirina forda) wat in dieselfde familie is as die mopaniewurm (Pouoogmotte) gebruik die Wildesering as voedingsplant. Die larwes is omtrent so groot soos mopaniewurms. Dit word as ‘n groot lekkerny beskou en bome word dikwels baie beskadig deur persone wat die larwes oes. Die larwes word skoongemaak en gedroog, en dan gebraai of gemaal om ‘n heerlike bykos te maak.

Wildesering is een van die boomspesies wat ‘n mens gladnie by ‘n kwekery te koop kry nie. Hul groei in simbiose met ‘n swam wat op hul wortels voorkom en waarsonder hul nie die voedingstowwe wat in die grond voorkom kan absorbeer nie. Totdusver kon hierdie simbiotiese verhouding nie kommersieël nageboots word nie en persone wat Wildesering natuurlik in hul tuine het, moet hulself besonder gelukkig ag.

6

Deur Erich Jessnitz, opgesom uit ‘n lesing van prof Erik Holm Fotos prof E. Holm

In die laaste uitgawe van „Die Haakdoring“ het ons 'n bietjie vertel van die ossewa en sy geskiedenis – nou is die „enjin“ van die ossewa aan die beurt, naamlik die osse. Een van die hoofredes waarom die Voortrekkers hul waens in ‘n laer getrek het aan die einde van die dag, en voor 'n skermutseling, was om die vee en osse te beskerm teen rowery. As trekdiere was osse van ontsaglike waarde. Afgesien van vervoerwerk op die plase, is byna alle boumateriale met ossewaens en osse aangery. Met die bou van monumente, staatsgeboue, ander strukture, damme, brue, spoorlyne, myne, en later fabrieke, het die osse 'n sentrale rol gespeel.

‘n Os dra die vrag met sy skof, met behulp van 'n juk en jukskeie, wat oor die skof pas. Die vroeë Nguni-ras het 'n skof gehad, en die mak osse van vandag is afstammelinge van hulle en geskik om as trekdiere te gebruik. ‘n Stang word nooit in ‘n os se bek gebruik nie. Osse moes geleer word om in 'n span te werk, want hulle reageer op bevele deur die leier se stem, dus met gehoor, en nie met slaan of ander fisiese aanspoortegnieke nie. Die sweep word slegs in die lug geklap en maak nie kontak met die diere nie.

Die bokwa het gewoonlik 'n span van 8 osse gehad, teenoor die kakebeenwa waarvoor hulle meestal 12 osse gespan het. Op moeilike terrein het transportryers mekaar gehelp en meer osse ingespan om die waens een-een deur die obstruksie te kry. Dis pragtig hoe ons Afrikaanse taal die leefwyse uit toeka se dae steeds uitbeeld. Ons weet vandag nie altyd meer wat die oorsprong van uitdrukkings en woorde is nie. Die inspan was 'n besonder moeisame taak. Die osse moes eers dwars langs die disselboom opgelyn word en dan in lyn na vore gedraai word. As jy jou saak nie ken nie, en een van die osse met een been oor die tou laat trap, het jy groot moles, vandaar ook ons mooi spreekwoord hy het oor die tou getrap. As ‘n os nie aan sy kant van die disselboom na vore draai nie en die disselboom beland tussen sy bene is hy „dwarsboom“, en maak dit ewe groot moles. Gewoonlik moes die hele span dan ontkoppel word en die fout herstel word.

Osse moes rus om te kan eet, herkou en te ontlas. Perde kan so in die stap of werk ontlas, maar osse nie. Dis waarom die uitspan so belangrik was. Na 'n dag se werk of trek moes die wa in die skuur of onder beskutting getrek word. Hiervoor is die agterste twee osse, dus die twee naaste aan die wa gebruik. Eers daarna word hulle ook uitgespan en kraal toe gejaag. (”Agteros kom ook in die kraal“) Die agterste twee was altyd die sterkste osse, want hulle moes die disselboom

'stuur' en rigting hou, wat nie altyd maklik was nie. Onthou, 'n ossewa het nie vere nie, en die disselboom ruk baie heen en weer op ruwe terrein en moes met groot krag in posisie gehou word. Op ‘n afdraande het die wa soms teen die agterste os gestamp (“hotagter“). Die meer ervare en slimste osse is heel voor gebruik (hotvoor en haarvoor), waar die touleier hulle gelei het. Dit word ook spreekwoordelik gebruik! Ons vind dat dorpe en nedersettings baiekeer so 45km uitmekaar geleë is, want dit was omtrent die afstand wat 'n ossewa per dag afgelê het. As jy wonder of die lang wye horings nie dalk lastig was nie, en dalk moes af of korter gesny word nie: nee!, dan sou die diere leeukos word. Die mooie wye horings van die afrikanerosse was belangrik vir selfverdediging. En nou, voor ek my „tuig neerlê“, net gou 'n vraag aan ons lesers: waar in ons land vind ons 'n monument of standbeeld ter ere van osse vir die rol wat hulle in ons land se geskiedenis gespeel het (kyk 2de foto hierbo).

7

De Waal Venter

No matter where you live, they are everywhere! We encounter them in the suburbs and on our small holdings

and farms. These magnificent creatures are a vital and key predator in any ecosystem, might it be your back

yard, garden or the great outdoors.

ecause not all encounters are favorable, snakes are among the least popular of animals. This has led to the belief that the only good snake is a dead snake especially in the agricultural community. When left alone, snakes present little or no danger to people and will rather slither off. Like most other wild animals snakes will only become defensive when threatened and most snake bites are the result of people trying to capture or kill it.

Snakes are key predators and removing them from the eco-system will see a drastic increase in the local prey

species they feed on and a decrease in the number of animals that rely on snakes as a source of food. This sets off a chain of ecological imbalances that will have a long-lasting negative effect on the whole environment and local ecosystems.

Snakes prey on a large variety of species that is mainly seen as pests by

humans and especially farmers. These include insects, snails, slugs, frogs, mice, rats, rabbits and other snakes. In turn snakes themselves are prey to many other animals especially small mammals like Mongoose and birds like the Secretary Bird and Snake Eagle. A single snake can consume a whole rat nest in one go and will feed regularly during the summer months. One snake can eat an average of 40 Rats or mice per year. Should these have survived and bred there would be an estimated 5600 more rats or mice running around destroying crops and wreaking havoc.

Mozambique spitting cobra (internet photo)

Snakes keep rat and mice populations naturally in check and we don’t have to use expensive and harmful poisons that are responsible for killing owls and small mammals through secondary poisoning.

Some snake species have become threatened owing to land clearing for agriculture, urban development and through the introduction of animals such as domestic pets, exotic animals and by the traditional medicine trade. Although you would need a permit to catch, keep or re-locate an indigenous snake, there is no law that protects snakes from being killed on sight, seeing thousands of snakes killed each year. Puff adder (internet photo)

Red-lipped snake (Rooilippie)

Education is the key factor in snake conservation. Snake conservation, like so many other conservation efforts take a back seat until a species is on the verge of extinction. By this time it’s usually too late to save the species. Any conservation effort should start at home. Familiarize yourself with the snakes found in your area, and rather than kill it, have it re-located if you are not comfortable with its presence. Only through education can we ensure a healthier environment. Rely on our natural “Bio Pest Control” rather than reaching for the poison in the cupboard.

_____________ ____________

8

9

Month Date Day Event Suggestions

February 02 Tuesday World Wetlands Day

March 22 Tuesday World Water Day

March 23 Wednesday World Meteorological Day

April 22 Friday World Day

May Not announced yet Yebo Gogo

June 05 Sunday World Environmental Day

July 18 Monday Mandela Day

September 01-07 Week National Arbor Week

September 16 Friday World Ozone Day

Handy contact details The following persons are all proficient and belong to appropriate associations. (They may charge a small fee to cover transport and any other expenses) Bees: Piet Rorke cell no. 071 474 8767 (after hours) Snakes: Catch and release: Dewaal Venter 071 180 9065 (after hours and weekends) Should you know of other persons who provide an ecological service please inform us.

Cullinan Conservancy contact details: Cullinanconserv@nes.co.za or you can follow us on the Cullinan Conservancy Facebook page or on our website Cullinan-conservancy