الفحم أم للفنون العرض صالة אל-פחם אום לאמנות הגלריה Umm el-Fahem Art Gallery

2

עמותת אלסבאר

הגלריה לאמנות אום אל-פחם

מנהל הגלריה: סעיד אבו-שקרה

בשיתוף:

המכון האיטלקי לתרבות, תל אביב

ההתאחדות הארצית של אמני איטליה

אוצרים: מרוות עיסא ואבנר זינגר.

עיצוב והפקת קטלוג: אוריינטציה

תרגום ועריכה: אוריינטציה

תצלומי עבודות: יקיס קדרון

תודות:

תרצה ילון קולטון, דפנה לוי, עזיזה דיאב,

יוסף איליאס, קרמיקון – יעקב וציפי, אנג’לה

גלארו, ברונו מליוקו, מוחמד ג’בארין, ראג’י

בטחיש, אחמד מחאג’נה , פאטמה ג’בארין,

מסעדת אלגזאל, מוסטפא ג’בארין, כמאל

ביטו, אנדרי בורס, קמאל בוטו, סעיד ורנא

ג’בארין, אחמד יונס, בילאל מחאמיד, יואב

ולילי שטרן.

בתמיכת משרד התרבות והספורט

جمعية الصبارصالة العرض للفنون، أم الفحم

مدير صالة العرض: سعيد أبو شقرة

مبشاركة:املعهد الثقايف اإليطايل، تل أبيب

اتحاد الفنانني اإليطاليني

قيام املعرض: مرڤت عيىس وأڤنري زينچري.

تصميم وإنتاج الكتالوچ : اورينتاتسياترجمة وتحرير: أورينتاتسيا، القدس

تصوير األعامل الفنية: يكيس كدرون

شكرا لـ:ترتسا يلون كولتون، دفنة ليڤي، عزيزة ذياب،

يوسف الياس، كراميكون-يعكوڤ وتسيبي، أنجيال چالرو، برونو مليكو، محمد جبارين،

راجي بطحيش، أحمد محاجنة، فاطمة جبارين، مطعم الغزال، مصطفى جبارين، كامل بطو،

أندريه بوريس، كامل بوطو، سعيد ورنا جبارين، أحمد يونس، بالل محاميد، يؤآڤ ولييل شترين.

بدعم وزارة الثقافة والرياضة

4

תודה אישיתהמעורבות בזכות התאפשרו והקטלוג התערוכה והפקת הקרמיקה סימפוזיון

איטליה תרבות מכון איטליה, אמני של הארצית האגודה של הנדיבה והתרומה

בישראל, וכן של כל האמנים המשתתפים והאורחים הנלווים, וביניהם:

ג’אקומו אלסי, גספרי קשיו., מונטאודו מריו, אגלרו אנגלה, מלוקו ברונו, מאוריציו

טרויאנו, דניאלי ווקרינו, מאגודת אמני הקרמיקה האיטלקית.

כמו כן, ברצוננו להביע את תודתנו האישית למר סנדרו די ברנרדין, שגריר איטליה

התרבות ממכון לורנסי טרזה ולגב’ דילהסטה סימונטה לגב’ בישראל, לשעבר

האיטלקי בישראל.

شـكر خــاصال شك أن تنظيم مهرجان السرياميك الدويل وإقامة املعرض وإصدار الكتالوج كان بفضل املساهمة

يف اإليطايل الثقايف واملعهد إيطاليا، يف السرياميك فناين رابطة قبل من املميز والعطاء الفاعلة

إرسائيل وجميع الفنانني والضيوف املشاركني:

جاكومو ألييس، جسباري كاشيو، مونتاودو ماريو، أجلريو انجيال، مالوكو برونو، موريتسيو ترفيانو،

دنئييل فوكرينو، رابطة فناين السرياميك يف ايطاليا.

وال بد من أن نشكر بشكل خاص سفري إيطاليا السابق يف ارسائيل، السيد ساندرو دي برنريدين،

السيدة سيمونيتا ديالسيتا والسيدة تريزا لورنيس من املعهد الثقايف اإليطايل يف ارسائيل.

Mostra Simposio della Ceramicaתערוכת סימפוזיון הקרמיקה 2008معــرض نـــدوة الخـــزف 2008

21/11/2009 - 20/2/2010

6

אמנים מזמין שנתית, למסורת שהפך הקרמיקה סימפוזיון

וחשיבה עשייה של אחרת מציאות יחד ליצור העולם מכל

משותפות.

אמנים לשיתוף אפשרויות בדיקת כללו לסימפוזיון ההכנות

שאמנותם כוללת בתוכה שימור מסורות עשייה עתיקות יומין

הנוגעות לתחומי עיסוקם. החיפוש לקח אותנו למסע לימוד עם

ולמפגש היכרות, לצורך באיטליה בסיציליה היצירה סדנאות

מרתק עם ההיסטוריה והעמים של המקום - מפגש עם מקורות

זהו שלמעשה, גילינו שם בהיותנו העבר. ומקורות העשייה

מפגש עם קנאותם של האמנים המקומיים לרזי העבר ודבקותם

בשימורן של מסורות עתיקות.

אותנו עם ממסד תרבותי שסובב לסיציליה הפגישה הנסיעה

כולו סביב מסורות העשייה והנחלתן בדרך ממוסדת ומאורגנת

לדורות הבאים.

הביקורים בסטודיו, השיחות והמפגשים עם האמנים, העסקנים

באשר ספק בנו הותירו לא המקומית, הקהילה ומנהיגי

וניכרת לחשיבותה של מסורת העשייה הנמשכת מאות שנים

בכל פינה ברחובותיה ובסמטאותיה של סיציליה.

מצוידים חזרנו המשתתפים, האמנים של בחירתם לאחר

בעושר תרבותי, כדי לקיים את הסימפוזיון באום אל-פחם.

ממנה באים שהם העשירה התרבות האיטלקים, האמנים

והניסיון הרב שרכשו והביאו אתם – כל אלו עמדו במרכזו של

הסימפוזיון.

فنانني من كل مكان تقليد سنوي إىل تحولت التي الخزف ندوة تدعو

. ليخلقوا معا واقعا مختلفا من اإلنتاج والتفكري املشرتكنين

لقد شملت االستعدادات للندوة فحص احتامالت إرشاك فنانني يتناولون

يف أعاملهم املحافظة عىل تقاليد إنتاج فنية قدمية يف هذه املجاالت.

وقد أخذنا البحث يف رحلة تعلم مع ورشات اإلبداع يف صقليا اإليطالية

من أجل التعارف، وللقاء مثري مع تاريخ وشعوب املكان- لقاء مع مصادر

اإلنتاج الفني واملايض. وقد اكتشفنا أثناء وجودنا هناك أن هذا اللقاء كان

عمليا لقاء مع حامس ووالء الفنانني املحليني، لقاء مع خبايا املايض ومع

املحافظة عىل تقاليد قدمية.

سمح لنا السفر إىل صقليا باللقاء مع املؤسسة الثقافية التي تتمحور كلها

مؤسسة بطريقة القادمة لألجيال وتوريثها الفني العمل تقاليد حول

ومنظمة.

الزيارات إىل ورشات العمل، املحادثات واللقاءات مع الفنانني، النشطاء

اإلنتاج تقاليد بأهمية للشك مجاال لنا ترتك مل املحيل، الجمهور وقادة

من زاوية كل يف للعيان والظاهرة السنني، مئات منذ املتواصلة الفني

شوارع وأزقة صقلية.

بعد اختيار الفنانني املشاركني عدنا مزودين بتلك الرثوة الثقافية، لنعقد

الندوة يف أم الفحم.

العريضة والتجربة منها يأتون التي الغنية الثقافة اإليطاليون، الفنانون

التي اكتسبوها وجلبوها معهم، كل ذلك كان يف محور الندوة.

تجمهروا ويهودا، عربا البالد، أنحاء مختلف من الخزف فناين عرشات

حولهم ليتعلموا خفايا هذه التقاليد.

החומר - מקור השראהالصلصال - مصـدر لإللهــام

סעיד אבו שקרהسعيد أبو شقرة

סלים עסאקלה

שייכות

176x110x 60 ס”מ

טכניקה מעורבת

سليم عساقلةانتامء

176x110x 60 سمتقنية مختلطة

Salim AsaklyAppartenenza

176x110x 60cmTecnica mista

8

עשרות אמני קרמיקה מכל רחבי הארץ, ערבים ויהודים, התקבצו

איש הזאת. המסורת רזי את במעט, ולו ללמוד, כדי סביבם

מאתנו לא היה יכול לצפות שבמחוזותינו אנו, במציאות שאנו

חיים בה, יהפוך הסימפוזיון לנקודת מפגש אחת כה אינטימית:

כולם מסביב לאותו שולחן, ניזונים מאותו ידע, מישירים מבט

השכן, החבר של בעיניים ולברק החומר את הלשות לידיים

לאותו שולחן, כלי מסביב לאותו יוצקים כולם ממול; היושב

ושואבים אנרגיה ואהבה מאותו מרחב מצומצם.

הערב למפגשי המקדימות, ולשיחות להתלבטויות עד הייתי

מפגשים של בעצמתם להודות המקום זה הסיכום. ולשיחות

אלו. הם מרוקנים את האנרגיה ומתישים את הכוחות, אך בו

-בזמן טוענים את הכוחות מחדש, ותמיד – למרות הכול – תמיד

נשארת התשוקה והציפייה למפגש הבא.

ברצוני להודות לאוצרים, האמנים מרוות עיסא ואבנר זינגר, על

העבודה הנפלאה והמאמץ הגדול אשר איפשרו ישיבה ויצירה

ובאווירה מלאה באינטימיות הקטן, במעגל לשולחן, מסביב

נפלאה.

תודות גם לאמנים האיטלקים והישראלים – יהודים וערבים –

על השותפות, הכנות והאהבה.

זו, “על לשולחן”, הוא שם השם שבחרו האוצרים לתערוכה

בעל תוכן ועניין רב.

מיוחדת אווירה השריתם בנוכחותכם, התברך הגלריה גג

עד הזה במקום דבקה נוכחותכם לעשייה. כיוון וסימנתם

לרגעים אלו.

השקעתם אנרגיה עצומה שתהיה לנו מקור השראה ורוחניות

לכל עשייה בעתיד.

الذي الواقع انه يف منطقتنا ويف مل يكن مبقدور أي منا أن يتوقع كيف

الطاولة، نفس حول الجميع التقاء. نقطة الندوة أصبحت فيه، نعيش

النظر يف وميعنون والعرق الكدح نفس ومن املعرفة نفس من ينهلون

األيدي التي تعجن الصلصال ويف بريق عيني الصديق الذي يجلس بالجوار

وذلك الذي يجلس يف املقابل. الكل حول نفس الطاولة يصبون ويستمدون

طاقة ومحبة من نفس الحيز املصغر.

املسائية اللقاءات األولية، واملحادثات التخبطات عىل شاهدا كنت

والحوارات التلخيصية.

هذا هو املكان لالعرتاف بقوة هذه اللقاءات. إنها تستنزف الطاقة وتنهك

القوى، لكنها يف الوقت ذاته تشحن بالطاقة من جديد، وعىل الرغم من

كل ذلك دامئا يبقى هناك رغبة وانتظار للقاء القادم.

مرڤت الفنانني املعرض- لقيمي الشكر لتقديم الفرصة انتهز أن بودي

لنا أتاحا الذين الكبري الرائع واملجهود العمل عيىس وأڤنري زينچري، عىل

الجلوس واإلبداع يف حلقة صغرية بحميمية كاملة وجو رائع.

كام أود أن اشكر أيضا الفنانني اإليطاليني واإلرسائيليني- يهودا وعربا – عىل

الرشاكة، الصدق، والحب.

له عنوان الطاولة« »عىل املعرض لهذا الفنانون اختاره الذي العنوان

مضمون وأهمية كبريين.

ترشفت صالة العرض للفنون بوجودكم فيها، ألنكم أوحيتم أجواء خاصة

وأرشتم إىل اتجاه لإلبداع. حضوركم ما زال ملتصقا بهذا املكان حتى هذه

اللحظات. إنها طاقة كربى تشكل بالنسبة لنا إلهاما روحيا لكل إنتاج فني

يف املستقبل.

ליה בורס

קשר

250x70x20 ס”מ

חומר וחוטי ברזל

ليه بوريسعالقة

250x70x20 سمصلصال وأسالك حديد

Lia BoersLegame

250x70x20 cmArgilla e fili di ferro

10

השולחן הוא חפץ המרכז פעילויות רבות ומגוונות עליו או

משמש הוא לעתים ומעליו. מתחתיו גם ולפעמים מצדדיו

ה’חברותא’, מתכנסת סביבו אדם, בני בין מקשר אמצעי

לעתים הוא משמש לעזר במלאכתנו ולעתים משמש אמצעי

מפריד ומנכר.

צורות, באין-ספור השולחן עוצב ימינו ועד ההיסטוריה לאורך

דרכים וחומרים. אופי העיצוב נקבע בדרך כלל על פי סוג השימוש

שיועד לו בשילוב האופנה והתפיסה האסתטית ששלטו באותה עת.

כמו כן, באמצעות עיצוב השולחן ובחירת צורתו אנו יכולים להביע

או סביבו הפעילות שתתרחש למטרת בנוגע ורצוננו כוונתנו את

על לנו מרמזים וסביבתו מיקומו השולחן, צורת ותוכנה. עליו

ייעודו. גם מה שמונח עליו מרמז לנו על מטרתו ואופיו של המפגש.

השולחן גם יכול להעיד על מעמדו החברתי והכלכלי של בעליו או

על התדמית שהוא רוצה ליצור לעצמו.

מפגש כל כמעט ביותר. נפוץ בסיסי אביזר הוא השולחן

יש אמנם במרכז. כשהשולחן בטבעיות ייעשה חברתי

מפגשים חברתיים ללא שולחן כמו אירועי ספורט, מופעים,

טיולים וכדומה, אבל בהתבוננות מעמיקה אפשר להבחין שגם

במגרש לראות אפשר השולחן. רוח נוכחת אלו במפגשים

הספורט ובבמת המופעים, המהווים מוקד שסביבו ישובים

המתבוננים, מעין שולחן ענק שיש לו תפקיד הדומה במהותו

לשולחן הביתי. גם מפת אוכל הנפרשת בחיק הטבע, מדורה

שסביבה מתקבצים אנשים ואפילו השטח הריק הנתחם בידי

מעגל רוקדים הם מעין ‘שולחן’ באופיים ובתפקידם.

الطاولة غرض تتمحور حوله نشاطات عديدة ومتنوعة، أحيانا فوقه ويف

بني رابطا أحيانا تشكل كام ذاته. الوقت يف وفوقه تحته أخرى أحيان

البرش، وحولها تلتئم الصحبة، وأحيانا تساعدنا يف عملنا وأحيانا متثل عامل

فصل مثري لالغرتاب.

عىل مر التاريخ وحتى الوقت الراهن، تم تصميم الطاولة بعدد ال نهايئ

لنوع وفقا عادة التصميم شكل حدد واملواد. الطرق، األشكال، من

االستعامل الذي خصصت له الطاولة مع دمج املوضة والجاملية السائدة

يف الفرتة التي صنعت فيها. باإلضافة اىل ذلك، من خالل تصميم الطاولة

لهدف بالنسبة ورغبتنا قصدنا عن التعبري نستطيع شكلها واختيار

الطاولة، الذي سيجري حولها أو فوقها. يوحي شكل النشاط ومضمون

الذي خصصت من أجله كام أن ما النشاط موقعها، وما حولها بشكل

يوضع عليها يوحي لنا بأهداف وشكل اللقاء. باإلضافة إىل أنها ميكن أن

تدل أيضا عىل املكانة االجتامعية واالقتصادية ملالكها أو عىل الصورة التي

يريد تقديم نفسه فيها.

الطاولة غرض أسايس منترش بكرثة. كل لقاء اجتامعي تقريبا يتم بشكل

طبيعي بينام تكون الطاولة يف الوسط. صحيح أن هنالك لقاءات اجتامعية

تتم دون طاولة مثل األحداث الرياضية، العروض، الرحالت وما شابه، لكن

من خالل التأمل العميق بإمكاننا أن نشعر يف لقاءات كهذه أيضا بحضور

روح الطاولة. ميكننا أن نعترب امللعب الريايض أو منصات العروض، التي

طاولة مبثابة يجري، ملا املشاهدون حولها يجلس مركزية نقطة تشكل

ضخمة تؤدي دورا يشبه يف جوهره دور الطاولة يف البيت. كذلك األمر

بالنسبة ملائدة طعام تفرش يف أحضان الطبيعة، أو موقد يجتمع األشخاص

השולחןالطـاولة

אבנר זינגר أڤنري زينغر

דורי זנגר

מזבח

41x98x150 ס”מ

חומר

دوري زنچريمذبح

41x98x150 سمصلصال

Dori ZangerAltare

41x98x150 cmArgilla

12

כמו ביותר הנפוצות פעילויותינו למרבית במה הוא השולחן

אכילה, עבודה, כתיבה, קריאה, שיחה ומפגש משפחתי. כשאנו

נוהגים איננו היום-יומי בשימוש ואחרות אלו פעולות עושים

באופן נעשות הפעילויות לשולחן. כלשהי לב תשומת לייחס

השולחן של נחיצותו בדבר הרהור בלא כלל ובדרך אוטומטי

או האפשרות לעשות אותה פעולה שלא על השולחן. הבחירה

בשולחן נעשית ללא ספק ובלא מחשבה. אמנם, השימוש הקבוע

והאוטומטי באותו סוג אביזר לאותן פעילויות מעניק לנו תחושת

בטחון והמשכיות, אך יש בו גם משהו מנוון וסטגנטי. לשימוש

בשולחן יש השפעה שאיננו מודעים לה על דרך פעולותינו. יש

להניח, שאילו רוב פעולות האכילה שלנו לא היו סביב השולחן,

היו המאכלים סוגי גם ואולי האכילה אופן האוכל, הגשת

על והמחשבות האוכל את תפיסתנו כל שאף ייתכן משתנים.

אודותיו היו שונות.

במובן זה, השולחן הוא אחד הגורמים לחשיבתנו בצורת תבניות

מקובל כנוהג מתקיימים דיונים עצמן. על החוזרות קבועות

ללא עוררין סביב שולחן המפריד בין המתדיינים. האם ייתכן

תוכנם הדיונים, אופי על משפיע היה השולחן של שסילוקו

ובעיקר תוצאותיהם? האם אי השימוש בשולחן ושבירת אופן

בחשיבה דרך פריצת מעודדים גם היו המקובל, ההתנהלות

ובאינטראקציה של משתתפי הדיון?

מנקודת מבט זו השולחן אינו רק כלי פסיבי, אלא משפיע,

ולו במעט, על אופן ההתנהגות והחשיבה של המשתמשים

בו. הכלי משפיע על התוכן. התופעה דומה לשימוש הנפוץ

הכמעט השימוש מצגות: בהכנת power point בתוכנת

בלעדי בתוכנה זו משפיע על תוכנן של המצגות ללא קשר

לנושא המצגת, מצמצם ומקבע אותן על פי מגבלות התוכנה

ומביא לאחידותן והיותן על פי תבניות קבועות.

ייתכן שכדי לשבור את השפעתו המקבעת של השולחן איננו

צריכים בהכרח לוותר עליו, דבר שיקשה עלינו לעשותו בשל

הפתיחות בו. שפיתחנו החזקה והתלות אליו שלנו הקשר

من حوله، وحتى املساحة الفارغة التي تحددها حلقة من الراقصني، هي

مبثابة«طاولة« يف شكلها ودورها.

الطاولة مرسح لغالبية نشاطاتنا األكرث شيوعا مثل تناول الطعام، العمل،

نزاول عندما العائيل. واللقاء الحديث أطراف تجاذب القراءة، الكتابة،

نعري أن املعتاد غري من اليومي، الصعيد عىل وغريها النشاطات هذه

الطاولة أي انتباه. تتم النشاطات بطريقة أوتوماتيكية وعادة دون تفكري

عدا آخر مكان يف ذاته بالنشاط القيام إمكانية أو الطاولة رضورة يف

عن حول الطاولة. يتم اختيار الطاولة دون شك ودون تفكري، ورغم أن

االستعامل الدائم واألوتوماتييك للطاولة لنفس األغراض والنشاطات مينحنا

إحساسا باألمان واالستمرارية، إال انه ينطوي عىل الجمود والتدهور.

الستعامل الطاولة تأثري ال نعيه عىل الطريقة التي نقوم بها بنشاطنا، حيث

يفرتض، أنه لو مل تكن غالبية النشاطات املتعلقة باألكل تتم حول الطاولة،

ورمبا املأكوالت أنواع أيضا ورمبا تناوله، شكل الطعام، تقديم الختلف

اختلفت مفاهيمنا املتعلقة باألكل واألفكار عنه.

يف تفكرينا وضع اىل تؤدي التي العوامل أحد هي الطاولة عليه، بناء

قوالب ثابتة تعود عىل نفسها. النقاشات تتم كعادة متعارف عليها ودون

اعرتاض، حول طاولة تفصل بني املشاركني فيها. هل من املحتمل أن تؤثر

إزالة الطاولة عىل شكل النقاشات، مضمونها، وعىل نتائجها بشكل خاص؟

عليها، املتعارف السلوك طريقة وكرس الطاولة استعامل عدم كان هل

املشاركني يف بني التفاعل واىل التفكري يف انفراج اىل التوصل سيتشجع

النقاش؟

ولو حتى مؤثرة، بل خاملة، أداة ليست الطاولة الصدد، هذا يف

مستخدميها. جانب من والتفكري السلوك شكل عىل قليلة، بدرجة

باالستعامل شبيهة الظاهرة هذه املضمون. عىل تؤثر األداة أن إذ

االستعامل رشائح: عرض إعداد خالل power point لربمجية الشائع

الرشائح عرض مضمون عىل يؤثر الربمجية لهذه تقريبا الحرصي

وفقا ويحدده يقلصه حيث يتناوله الذي املوضوع عن النظر بغض

הודא ג’מאל

ללא כותרת

60x130x3 ס”מ

חומר וצבעי שמן

هدى جاملبدون عنون

60x130x3 سمصلصال وألوان زيت

Huda Jamal Senza titolo60x130x3 cm

Argilla e colori ad olio

14

שולחן ולעצב לייצר לנו מאפשרות המודרנית והטכנולוגיה

בר-שינוי מודולרי, ויותר פסיבי פחות קבוע, פחות שיהיה

על פי החלטותינו והרגשותינו, כזה המעורר אותנו למחשבה

ופעילות. כך לדוגמה, נמצאים כיום בפיתוח שולחנות שמסך

ממשטח בולט שאינו נפרד בלתי חלק הוא מאוזן מחשב

שונים מסוגים ותכנים תמונות להציג יכול המסך השולחן.

על פי רצון משתמשי השולחן, באמצעות מגע אצבעות ישיר

עליו או אקראי.

שיגרה מכשיר ולהיות מהפך לעבור יכול השולחן כן, אם

את החושים ויפעיל גם את שכלנו. אמנם מדובר בתהליכים

חיצוניים טכניים, אבל מטרתם לגוון את חשיבתנו ולהרחיב

השולחן משתמשי בין הקשר המציאות. את תפיסתנו את

זה, קשר ורב-פנים. מגוון אינטראקטיבי, ייעשה לשולחן

יש להניח, גם יתרום לגיוון ולהרחבת הקשר בין משתמשי

השולחן וישפיע על חשיבתם ומעשיהם.

מול האפשרות המרתקת ויוצאת הדופן הזאת בולטת ביתר שאת

שעיצובם, שולחנות, של ההמוני התעשייתי הייצור תופעת

איכותם והחומרים שהם עשויים מהם נקבעים על פי שיקולים

הכספי. והרווח המכירות הגדלת שמטרתם בלבד, כלכליים

זולים מחומרים אחידה במתכונת שולחנות מיוצרים כך עקב

באיכות גרועה. שולחנות אלו נהרסים מהר ומאלצים את הצרכן

לזורקם ולקנות חדשים תחתם, ובכך תורמים להגדלת המכירות

ובהחלפה הקצר החיים במחזור יש אולי לכאורה, היצרן. של

המהירה של השולחנות פתח לשינויים ושבירת הקביעות, אלא

אופיים במהותם, מאוד דומים והחדשים הישנים שהשולחנות

ואיכותם, מלבד שינויים חיצוניים קטנים, ומיוצרים מתוך אותה

מגמה של רווח כספי ליצרן.

שינוי אפשרי אם כי מוגבל של תופעה זו מתפתח בעקבות

המודעות האקולוגית ההולכת ומתחזקת אצל קוני השולחן

דווקא לאו היצרנים, את מאלצת זו מודעות וצרכניו.

מטעמים אידיאולוגיים אלא משיקולי ביקוש, לייצר שולחנות

ثابتة. ليؤدي اىل توحيده وجعله محكوما لقوالب الربمجية ملحدوديات األمر عنها، لالستغناء لسنا مضطرين رمبا للطاولة الراسخ التأثري إلزالة

يتيح عندنا. تطور الذي بها التعلق بسبب فعله علينا سيصعب الذي

لنا االنفتاح والتكنولوجيا الحديثة إنتاج وتصميم طاولة تكون أقل ثباتا،

كام لقراراتنا ومشاعرنا وفقا للتغيري قابلة مودوالرية، وأكرث أقل خموال

أنها تحفزنا عىل التفكري والعمل. فعىل سبيل املثال، توجد قيد التطوير

بارزة وغري منها يتجزأ ال جزءا األفقية الكمبيوتر شاشة تكون طاوالت

لرغبة وفقا متنوعة ومضامني عرض صور الشاشة بإمكان عن سطحها.

مستخدم الطاولة، من خالل ملسها بأصابعه مبارشة أو عشوائيا.

حواسنا يستثري جهازا تكون وأن ثورة يف متر أن الطاولة بإمكان إذن،

ويفعل عقلنا أيضا. صحيح أننا نتحدث عن عمليات خارجية تقنية لكن

هدفها هو أن ننوع يف تفكرينا ونوسع استيعابنا للواقع. ستصبح العالقة

بني الطاولة ومستخدميها عالقة تفاعلية، متنوعة ومتعددة األوجه. يفرتض

أن تساهم هذه العالقة يف تنوع وتوسيع العالقة بني مستخدمي الطاولة

كام ستؤثر عىل تفكريهم وترصفاتهم.

اإلنتاج ظاهرة بقوة تربز املألوفة وغري الرائعة اإلمكانية هذه مقابل

التي يتم تحديد تصميمها، نوعيتها واملواد الكثيف للطاوالت، الصناعي

املصنوعة منها، وفقا العتبارات اقتصادية فحسب، هدفها زيادة املبيعات

مواد من موحدة بصيغة طاوالت تصنع لذلك نتيجة املادي. والربح

رخيصة وبجودة متدنية. هذه الطاوالت تتلف برسعة ويضطر املستهلك

اىل رميها ورشاء أخرى جديدة بدال منها، وبذلك يساهم يف زيادة مبيعات

املنتج. عىل ما يبدو، رمبا تكون يف دورة الحياة القصرية واالستبدال الرسيع

القدمية الطاوالت أن غري للجمود، وكرس للتغيريات بداية للطاوالت

باستثناء والجودة، الشكل الجوهر، حيث من ا جد متشابهة والجديدة

الربحي الدافع بذات تصنيعها يتم أنه كام طفيفة، خارجية تغيريات

واملايل للمنتج.

الظاهرة هذه عىل طفيفا، كان ولو حتى تغيري، يطرأ أن املمكن من

يجرب ومستهلكيها. الطاوالت لدى مشرتي املتزايد البيئي الوعي بسبب

בותיינה אבו מלחםללא כותרת

205x132x130 ס”מבד וחוטי תפירה

חומר - מגדלנה חפץ

بثينة أبو ملحمبدون عنوان

205x132x130 سمأقمشة وخيوط تطريز

صلصال - مجدلينا حيفتس

Botayna Abu MelhemSenza titolo

205x132x130 cmtessuto e fili per cucire

Argilla - Magdalena Hefetz

16

הם אם גם ממוחזרים, או לסביבה ידידותיים מחומרים

יקרים יותר, מתוך ראיית העץ כמשאב שכמותו מוגבלת ויש

לשמרו. זו דוגמה לכך שההבנה ותפיסת העולם הסביבתית

של משתמשי השולחן משפיעה על אופיו של השולחן.

האם אפשר להרחיב את ההבנה והתפיסה מהתחום האקולוגי

של מהותו על בהתאמה שישפיעו אחרים, לתחומים גם

השולחן שלצרכני ורצוי אפשרי האם העתידי? השולחן

יהיה תפקיד גדול יותר באופן עיצוב השולחן וייצורו? ואולי

דווקא הדאגה לסביבה תביא לייצור שולחנות שיחזיקו מעמד

זמן רב יותר וזו תגביר את המודעות לשימוש ממושך ככל

האפשר באותו שולחן, שמירה על הקיים, בלי קשר לשינויים

התבניות ושבירת המחשבה גיוון כזה, במקרה באופנה.

תצטרך לבוא מתוכנו ולא בעקבות גירויים חיצוניים.

וערבים יהודים אמנים יחדיו, התקבצנו 2008 באפריל

נשים ואיטלקים, ישראלים ודרוזים(, נוצרים )מוסלמים,

וגברים, צעירים ומבוגרים, סביב השולחנות בגלריה של אום

תפקיד איזה המיוליקה. בתחום והתנסות ללימוד אל-פחם,

מילאו השולחנות מעבר להיבט הפונקציונלי שלהם? האם היינו

מודעים לכך? ברור שהם היו אמצעי שחיבר בינינו, שסביבם

התרחש המגע שלנו זה עם זה, אך הם גם אלה שאיפשרו את

ההפרדה, החופש האישי והרגיעה, וכן את האפשרות להסתכל

רחבה, תמונה לראות כך ותוך ומרחוק, מקרוב האחר על

עמוקה ומגוונת שלו.

ותפיסתנו את ראייתנו ניסינו להרחיב את זה במאמר קצר

השולחן. ברוח זו אנו מזמינים את קהל צופי התערוכה לבחון

השולחן’ ‘על לנושא האמנים של התייחסותם תוצאות את

בצורה הפתוחה והמגוונת ביותר, בדרך החורגת מהמקובע,

הדרוש המפתח היא זו הזמנה אולי והיום-יומי. המקובל

וההכרחי ליצירת אמנות והבנתה. היא תקפה וטובה גם לכל

פעילות וחשיבה בחיים.

هذا الوعي املصنعني، وليس العتبارات إيديولوجية، بل العتبارات تتعلق

بالعرض والطلب، عىل تصنيع طاوالت من مواد صديقة للبيئة، أو مواد

الخشب اعتبار من انطالقا أغىل، كانت لو حتى تدويرها، إعادة متت

الفهم أن عىل مثال هذا عليه. املحافظة يجب الكمية محدود موردا

والوعي البيئي لدى مستخدمي الطاولة يؤثر عىل شكلها.

هل ميكن نرش الوعي واملفهوم من املجال البيئي اىل مجاالت أخرى أيضا،

تؤثر طرديا عىل جوهر الطاولة املستقبلية؟ هل من املمكن واملفضل أن

يكون ملستخدمي الطاولة دور أكرب يف طريقة تصميمها وتصنيعها؟ رمبا

االهتامم بجودة البيئة سيؤدي بالرضورة اىل تصنيع طاوالت تصمد لوقت

أي الطاولة لنفس اإلمكان قدر متواصل الستخدام الوعي وتزيد أطول

املحافظة عىل املوجود، دون عالقة بالتغريات يف املوضة. يف هذه الحالة،

تنويع التفكري وكرس القوالب سيكون من مضمون الطاولة وليس بسبب

عوامل مؤثرة خارجية.

يف نيسان 2008 اجتمعنا سوية، فنانون يهود وعرب )مسلمون، مسيحيون

ودروز( إرسائيليون وإيطاليون، رجال ونساء، شباب وكبار يف السن، حول

الطاوالت يف صالة العرض للفنون أم الفحم، للتعلم والتدريب يف مجال

فن زخرفة األواين الخزفية )امليوليكا(. ما هو الدور الذي لعبته الطاوالت

أنها الواضح من لذلك؟ واعني كنا هل الوظائفي؟ دورها اىل باإلضافة

كانت وسيلة ربطت بيننا، حولها جرى اتصالنا ببعض، كام أنها هي التي

إمكانية كذلك والهدوء، الشخصية الحرية بيننا، بالفصل أيضا سمحت

واسعة، صورة رؤية ذلك وخالل بعد، وعن قرب عن اآلخر إىل النظر

عميقة ومتنوعة له.

للطاولة. بشأن ومفهومنا رؤيتنا نوسع أن القصري املقال حاولنا يف هذا

تناول نتائج اختبار إىل املعرض مشاهدي جمهور ندعو الروح وبهذه

انفتاحا وتنوعا، بطريقة الطاولة« بالصورة األكرث الفنانني ملوضوع »عىل

هذه تكون رمبا واليومي. عليه املتعارف األذهان، يف الراسخ عن تشذ

سارية وهي وفهمه. الفن لخلق والرضوري املنشود املفتاح الدعوة

املفعول وصالحة أيضا بالنسبة لكل نشاط وتفكري يف الحياة.

מיה שפיראהטווס של אפלטון205x146x3 ס”מטכניקה מעורבת

مايا شپريا طاووس أفالطون205x146x3 سم

تقنية مختلطة

Maya ShapiraIl pavone di Platone

205x146x3 cmTecnica mista

18

סימפוזיון הקרמיקה 2008 התקיים בשיתוף המכון האיטלקי

חלק לקחת ומקומיים איטלקים אמנים והזמין לתרבות

בלימוד, ביצירה ובדיאלוג.

בסימפוזיון, חלק לקחו אשר המקומיים האמנים קבוצת

לשאוב כדי משותף למסע לצאת הוזמנו ויהודים, ערבים

תרבויות שבין האמנותית ההשפעה את ולגלות השראה

ומסורות, לשמר ולקדם טכניקות יצירה מסורתיות, להפרות

דיאלוג אמנותי עכשווי ולבסס סביבה שבה האמנות תשמש

שפה מגשרת בין אנשים ותרבויות.

הסימפוזיון נמשך שבוע ימים והתנהל במתכונת סדנת אמן.

סיציליאנים: קרמיקה אמני שלושה הנחו הסדנאות את

המתמחים מריו, מונטודו קאשו, גאספרו אלסי, ג’אקומו

בטכניקות העיטור המסורתיות.

התערוכה “על השולחן” מציגה את יצירותיהם של האמנים

שהשתתפו בסימפוזיון, ומאפשרת להתבונן בפרטים מתוך

הנחשפים זה, במסע שעברו האישי-אמנותי התהליך

ביצירתם..

عقدت ندوة الخزف لعام 2008 مبشاركة املعهد الثقايف اإليطايل ودعت

فنانني إيطاليني ومحليني للمشاركة يف التعلم، اإلبداع والحوار.

دعيت مجموعة الفنانني املحليني الذين شاركوا يف الندوة، عربا ويهودا،

بني الفني التالقح واستثارة بإيحاءات للتزود مشرتكة رحلة يف للخروج

وتطويرها، تقليدية إبداع تقنيات عىل للمحافظة والتقاليد، الثقافات

وإلثراء الحوار الثقايف املعارص وخلق بيئة يكون الفن فيها لغة متد الجسور

بني البرش والثقافات.

املشاركني ارشد فنان«. »ورشة بطريقة ودارت أسبوعا الندوة استمرت

كاشو، ألييس، چسباري جاكومو فناين خزف صقليني، ثالثة الورشات يف

ومنتودو ماريو، املختصني يف تقنية الزخرفة التقليدية.

يقدم معرض »عىل الطاولة« إبداعات الفنانني املشاركني يف الندوة، ويسمح

الفنانون يف بالتأمل يف مواد من التجربة الشخصية- الفنية التي مر بها

هذه الرحلة ويعرضونها يف أعاملهم الفنية..

מרוות עיסא مريڤت عيىس

“האדמה” נקודת מפגש?"األرض" هي نقطة لقاء؟

עדי ארונוב

ללא כותרת

120x70x80 ס”מ

אריחי קרמיקה

عدي أرنوڤبدون عنوان

120x70x80 سمألواح خزف

Adi Aronov Senza titolo

120x70x80 cm Piastrelle di ceramica

20

העיטורים מסורת עם להתכתב בחר ארקיה אבו מוחמד

המוכרת העיטורים בשפת שימוש באמצעות הסיציליאנית,

את בוחן מוחמד ערבסקות. האסלאמית: מהתרבות לו

חומר לבבות על הדפס בטכניקת בערבסקות השימוש

במרווחים אחידים הלבבות המעוטרים השזורים משופדים.

על שיפודים, הופכים להיות אלמנט קישוטי תלת-ממדי. אף

על פי שחוד השיפוד חוצה את הלבבות, הם ממשיכים לפעום

הניגוד מלאה. והצורה ומבריק עז הצבע עצמתם: במלוא

שבין המוטיב החייתי השורשי של היצירה לבין האסתטיקה,

התהייה מרחב להיות הופך שלה, והעדינות ההרמוניה

שהצופה נקלע אליו.

העיטורים מסורת מרכיבי את חקרה מנדלקרן שלומית

הסיציליאנית ונתנה לה ביטוי אישי ועכשווי. שלומית לקחה

לאובייקט תלת- אותו והפכה המוכר העיטורי המוטיב את

ממדי בפורצלן. היא משכילה לפרש בצורה ייחודית ומקורית

את מהות המיוליקה ומעבירה אותה למחוזות חדשים.

ויוצרת חבילת דפי מנל מורקוס מתרכזת בשם התערוכה

ובשרטוטים במספרים מעוטרים דפים בחומר: חשבונות

על מונחים רשת, הדפס בטכניקת מודפסים מתמטיים,

את מעביר החומר לכובד הדף קלילות בין הניגוד שולחן.

העומס – חבילת החשבונות הפתוחה של מנל – אל הצופה.

محمد أبو رقية اختار محاورة تقاليد الزخرفة الصقلية، من خالل استعامل

لغة الزخرفة املعروفة له من الحضارة اإلسالمية: العرابسك. يخترب محمد

يف مشكوكة مجسدة قلوب عىل الطباعة بتقنية العرابسك استعامل

أسياخ.

القلوب املزخرفة املشكوكة مبسافات ثابتة فيام بينها عىل أسياخ تتحول اىل

عنرص زخريف ثاليث األبعاد. ورغم أن السيخ يخرتق القلوب، فإنها تواصل

النبض بكامل قوتها: اللون قوي وبراق والشكل كامل. املساحة بني املؤثر

الحيايت الجذري لإلبداع وبني الجامليات، انسجام القلوب ورقتها، يتحول

إىل حيز للدهشة التي يقع فيها املشاهد.

وأعطتها الصقلية الزخرفة تقليد مركبات بحثت مندلكرين شوالميت

تعبريا شخصيا وآنيا. أخذت شوالميت املؤثر الزخريف املعروف وحولته إىل

يشء ثاليث األبعاد من خالل الخزف. لقد نجحت يف تفسري جوهر الزخرفة

آفاق اىل الفن هذا تنقل أنها كام نوعه من فريد بشكل الخزف عىل

جديدة.

من حسابات أوراق رزمة وتبدع املعرض اسم يف تتأمل مرقس منال

بتقنية مطبوعة حسابية، وتخطيطات بأرقام مزخرفة أوراق الصلصال:

طباعة الشبكة، موضوعة عىل الطاولة. التناقض بني الوزن الخفيف للورقة

والوزن الثقيل للصلصال ينقل الثقل – رزمة حسابات منال املفتوحة – إىل

املشاهد.

חסן ג’זמאוי

ללא כותרת

290x30x5 ס”מ

יציקת חומר

حسن جزماويبدون عنوان

290x30x5 سمصلصال

Hasan Gazmawi Senza titolo290x30x5 cm

Stampo d’argilla

22

חאדר ושאח אוסף את בני משפחתו אל השולחן. דיוקנאות

בני המשפחה רשומים בקו אקספרסיבי בצבע אחיד ומעטרים

סדרת צלחות חומר סטנדרטיות. חאדר, אמן בדואי שנולד

סביב משפחתי מפגש ביצירתו מאפשר ברהט, וחי בעזה

השולחן, מפגש יום-יומי או אולי חגיגי, מפגש שאינו אפשרי

במציאות הגבולות הפוליטית של ישראל 2009.

סגנונה האמנותי של בותיינה אבו מלחם מאופיין בשימוש

הייחודי לה בפריטי ביגוד מסורתיים: רקמה, סיכות ותפירה

היא גדולים, חומר לוחות בהשראת הבד. של גולמית

הסיצליאנית העיטור טכניקת היצירה. לתוך אותם אורגת

בצבע ובמכחול הופכת לטכניקת עיטור אישית בחוט ומחט

המבוססת על המסורת המקומית. השילוב בין לוחות החומר

הארוגים,יוצרים והקווים הגסה התפירה סימני בין לבד,

וגבולות של ה”מקום”: המקום האישי, דרכים מעין מפת

התרבותי, האמנותי והגאוגרפי שממנו נובעת היצירה.

המיוליקה בטכניקת רבות שנים עובדת קרוגמן לאה

האי בן טידונה, סלבטורה מהאמן שלמדה האיטלקית

סיציליה. התערוכה איפשרה ללאה לפרוץ את גבולות הצורה

ולהשתמש המסורתיים, והעיטורים הכלים של והתוכן

קודמות יצירות של שברים הכוללת מעורבת בטכניקה

בשילוב האיטלקית, המיוליקה בסגנון ופורצלן מקרמיקה

נחושת חוטי ברזל, תעשייתית, קרמיקה של יציקות

יצירה עכשווית ופלסטיק. כל המרכיבים נשזרים יחד לכדי

המציאות לבין העבר תרבויות בין השילוב את המתארת

האורבנית התעשייתית העכשווית.

خرض وشاح يجمع أفراد عائلته حول الطاولة. صور أفراد العائلة مرسومة

بخط تعبريي بلون متناسق تزخرف سلسلة من الصحون التقليدية. خرض،

لقاء الفني عمله يف يعرض رهط، يف ويعيش غزة يف ولد بدوي فنان

حول الطاولة. لقاء يومي ورمبا احتفايل، لقاء غري ممكن يف واقع الحدود

السياسية إلرسائيل 2009.

ألمور الفريد باستخدامها ملحم أبو لبثينة الفني األسلوب يتميز

داخل تنسجها وخياطة دبابيس تطريز، باملالبس: تتعلق تقليدية

زخرفة تقنية تصبح والفرشاة باللون الصقلية الزخرفة تقنية العمل.

بني الدمج املحلية. التقاليد عىل تعتمد والخيط باإلبرة شخصية

والخطوط القاسية الخياطة عالمات والقامش، الصلصال ألواح

»املكان«: لـ وحدود طريق خارطة يشبه ما تخلق املنسوجة،

عنه. اإلبداع يصدر الذي والجغرايف الفني الثقايف، الشخيص، املكان

ليئة كروچامن تعمل منذ سنوات طويلة بتقنية زخرفة الخزف اإليطالية

وفر لقد صقليا. جزيرة ابن تيدونا، سلڤادورا الفنان من تعلمتها التي

املعرض لليئاه إمكانية اقتحام حدود شكل ومضمون األدوات والزخارف

التقليدية، واستعامل تقنية مختلطة تحتوي عىل شظايا أعامل فنية سابقة

خزف دمج عرب اإليطالية، الخزف زخرفة بأسلوب والخزف الخزف من

معا تنصهر املركبات وبالستيك. كل هذه نحاس أسالك صناعي، حديد،

املدين الواقع وبني املايض ثقافات بني التامزج يصف آين فني عمل يف

الصناعي املعارص.

מנל מורקוס

ארוחה משפחתית

112x80x77 ס”מ

חומר והדפס

منال مرقسوجبة عائلية

112x80x77 سمصلصال وطباعة

Manal MorcosPasto in famiglia

112x80x77 cmArgilla e stampa

24

המוטיבים מילון לתרגום מעניין ניסיון עושה בורס ליה

עכשוויים. מקומיים למוטיבים הסיציליאנים העיטורים של

ליה מעטרת ומפסלת צלחות חומר בטכניקה המסורתית אך

ובצורה בסגנונה האישי, החופשי משתמשת בצבעים, בקו

בין והעכשווי, העתיק בין מחברת כך ידי ועל והפרוע,

התרבויות ובין ה”סועדים”.

עשירה בצבעוניות להבחין אפשר זנגר, דורי של ביצירתה

מעולם סיפור אופי של בעלי חוזרים דקורטיביים ובמוטיבים

החי והצומח, המוכרים הן מהתרבות האיטלקית הן מהתרבות

הוא דורי שיצרה המזבח האישית. מיצירתה הן האסלאמית

לדעתה, והוא, קרבנות עליו שהקריבו קדום למזבח דימוי

פי ועל דרכו פי על איש – מקיימים שעליו המודרני המזבח

אמונתו והרגליו – את הטקסים הדתיים והיום-יומיים.

הגלומות האפשרויות על ביצירתה מתענגת ארונוב עדי

ומפליגה המסורת גבולות את פורצת המיוליקה, בטכניקת

מופשטים, לעולמות והמשטחים הצורות הצבעים, באמצעות

למסורת אזכורים המשמשים הפתלתלים הקווים אין-סופיים.

הקליגרפיה הערבית וקשת הצבעים העשירה, מפתים ומזמינים

להיכנס לעולם דמיוני עשיר ומלא השראה.

מוחמד סעיד כלש, אמן קליגרפיה ערבית המתמחה בוויטראזי’ם

ובטכניקת האינטרסו )שיבוצי לוחות עץ(. ביצירותיו משתמש

האיטלקית, המיוליקה עיטורי כמו אשר בערבסקות, כלש

קיבלו את השראתן מעולם החי והצומח. בהשראת הסימפוזיון

ויצר שולחן המורכב בחר כלש להתנסות בטכניקת המיוליקה

מלוחות חומר מצופים בגלזורה לבנה, ועיטר את לוחות השולחן

בקליגרפיה ערבית וערבסקות האופייניות לסגנון עבודתו.

اىل الصقلية الزخرفة قاموس لرتجمة مثرية مبحاولة تقوم بوريس ليه

بطريقة صحونا وتنحت ليا تزخرف وآنية. معارصة محلية مؤثرات

تقليدية لكنها تستعمل األلوان، والخط والصورة بأسلوبها الشخيص، الحر

واملتوحش، لرتبط عربه بني القديم واملعارص، بني الثقافات وبني »جالس

املأدبة«.

يف أعامل دوري زينچري، ميكن أن منيز تعدد األلوان الرثية وأفكارا زخرفية

متكررة ذات طابع شبيه بقصص عامل األحياء والنبات، املعروفة سواء يف

الحضارة االيطالية أو يف الحضارة اإلسالمية أو يف أعاملها الفنية الشخصية.

املذبح الذي أبدعته دوري هو تصوير ملذبح سابق قدموا فوقه القرابني،

وهو- عىل ما تعتقد- املذبح املعارص الذي يقيمون عليه – كل بطريقته

وحسب عقيدته وعاداته – الطقوس الدينية واليومية.

عدي أرونوڤ تتمتع يف أعاملها باإلمكانيات التي تتجسد يف تقنية زخرفة

الخزف وتخرتق حدود التقاليد وتبحر عرب األلوان، األشكال والسطوح إىل

عوامل مجردة، ال نهائية. الخطوط امللتوية التي تكون مبثابة إشارات لتقليد

الخط العريب وقوس األلوان الغني، تغري وتدعو إىل ولوج عامل خيايل غني

وميلء باإللهام.

محمد سعيد كلش فنان وخطاط مختص بالرسم عىل الزجاج )ڤيرتاج(

وبتقنية تطعيم الخشب. يستعمل كلش يف أعامله العرابسك، املتأثرة بعامل

الندوة بإيحاء االيطايل. الخزف مثل فن زخرفة مثلها والنبات الحيوان

اختار كلش أن يجرب تقنية زخرفة الخزف وصنع طاولة مركبة من ألواح

زخرفها بخط عريب وعرابسك مميز ألسلوب عمله.

שלומית מנדלקרןאגרטל לבן עם פרחים מלאכותיים

76x56x74 ס”מפורצלן ונייר

شلوميت مندلكرينمزهرية بيضاء مع زهور اصطناعية

76x56x74 سمخزف وورق

Shlomit MandelkernVaso bianco con fiori sintetici

76x56x74 cmPorcellana e carta

26

הודא ג’מאל יוצרת מפת שולחן בטכניקה מעורבת, שילוב

ציורי מעטרים המפה את חומר. ותבליטי בד על צבע של

דקורטיביים ובמוטיבים עזים בצבעים מאוירות צלחות

הודא המקומית. התרבות בהשראת המעוצבים אישיים

ייחודיות המעורר מתחם ויוצרת המוטיבים את משכפלת

ותקווה הנחוצים לנו כל כך.

משתמש בדימוי מסגד אל-אקצה בתור סמל חסן ג’זמאוי

למסורת שהוא שייך אליה ובכך מנסה להפנות את תשומת

התרבות סמל את מתאר חסן הקיימת. למציאות לבנו

סגנון ברוח פיסוליים דקורטיביים אלמנטים בעל בתבליט

העיטור המאפיין את עבודות המיוליקה.

עצמת את “בדידות” ביצירה לתאר מנסה חפץ מגדלנה

עומדים השולחנות כמוה, הסדנה. בתום שחוותה הרגש

וקווים צורות עזים, בצבעים מעוטרים בודדים, מיותמים,

המייצגים זכרונות ורשמים.

שנאספו עתיקים מחרסים מורכבת יודל מרק של יצירתו

לאחר סאג’ על יחד חוברים החרסים בקיסריה. הים בחוף

שנצבעו בטכניקת מיוליקה ונשרפו בטכניקת רקו. מתוך כבוד

ורצון לבטא את המכנה המשותף הקושר לקדרים מן העבר

אותו אליהם, יודל עושה שימוש בחרסים שאסף וקיבץ לכדי

יצירה אחת ותוך כך מפיח חיים חדשים בשברי ההיסטוריה.

שהגלזורות כדי לו האופיינית רקו בשרפת בחר האמן

אלא מושלמת תהיה לא התוצאה וכך אחידות תצאנה לא

מאכל – לחם להכנת המשמש כלי הוא הסאג’ ספונטנית.

בסיסי נפוץ המהווה חלק חשוב בהכנסת אורחים. מרק יודל

הפך את הסאג’ על צדו הקעור ויצר כלי הגשה, כדי להדגיש

את נדבך הנתינה מסביב לשולחן.

هدى جامل تصنع غطاء لطاولة بتقنية مختلطة، دمج للون عىل قامش

بألوان صور صحون، رسومات الطاولة غطاء تزين الصلصال. يف وحفر

قوية ومؤثرات شخصية مصممة من وحي الثقافة املحلية. تنسخ هدى

املؤثرات وتخلق حيزا يثري الخصوصية واألمل الرضوريان لنا.

التي للتقاليد كرمز األقىص للمسجد تجسيدا يستخدم جزماوي حسن

الثقافة الواقع. يصف حسن رمز انتباهنا إىل إليها ويحاول لفت ينتمي

بنقوش متيز بعنارص زحرفية ميكن الربط من خالل روحها بروح أسلوب

الزخرفة الذي مييز زخرفة الخزف

تحاول مچدلينا حيفتس أن تصف يف عملها »وحدة« قوة األحاسيس التي

رافقتها بعد انتهاء الورشة. الطاوالت تقف مثلها يتيمة، وحيدة، مزخرفة

بألوان قوية، أشكال وخطوط متثل ذكريات وانطباعات.

يتكون عمل مارك يودل من قطع فخار قدمية جمعت من شاطئ البحر

يف قيساريا. تلتحم قطع الفخار معا عىل صاج بعد أن لونت بتقنية زخرفة

الخزف وحرقت بتقنية الركو.

عن التعبري يف والرغبة املايض من للخزافني البالغ التقدير من انطالقا

جمعها فخار قطع يوديل يستعمل بهم، يربطه الذي املشرتك القاسم

ورتبها يف عمل إبداعي واحد وهو بذلك شظايا التاريخ حياة جديدة.

اختار الفنان تقنية الحرق )الركو( التي متيز أعامله حتى ال يكون للسبيكة

شكال موحدا، ويك ال تكون النتيجة كاملة بل عفوية.

ا من هام يشكل جزءا الذي الشائع الغذايئ العنرص للخبز- أداة الصاج

تقديم إناء املقعر وخلق الصاج عىل جانبه يوديل الضيافة. قلب مارك

للتأكيد عىل عنرص العطاء حول الطاولة.

מגדלנה חפץבדידות

60x60x119 ס”מחומר

ماچدلينا حيفتسوحدة

60x60x119 سمصلصال

Magdalena HefetzSolitudine

60x60x119 cmArgilla

28

שרפה בלא החומר את ביצירתו משאיר עסאקלה סלים

ועץ. קש אדמה, לטבע: ישירות הצופים, אותנו, ומחבר

מכוסה עץ גזע למיוליקה: ‘אורגנית’ פרשנות מציג סלים

את מזמין הוא מהטבע. בפיגמנטים עיטורים ועליו אדמה

הצופה להתחבר לשורשים שלו, לטבע שלו, לפשטות.

שקט רגיש, באופן ביצירתה מתכתבת שפירא מיה

מדויק מקבץ הסיציליאנית. העיטורים טכניקת עם וייחודי

מעיטור פרט של דימוי יוצר אחידים פורצלן מטבעות של

שינויים עדינות, תנודות מאפשר התלייה אופן שברירי.

באור וצל ורחש קל. המוטיב החוזר – העיטור העדין המוטבע

על כל אחד מהמטבעות – יוצרים את הוויברציה העדינה של

היצירה ונותנים חיים לדימוי העצמתי.

نحن بيننا، ويصل حرق دون الصلصال عمله يف عساقلة سليم يرتك

سليم يقدم وصيف، قش تراب، مبارشة: الطبيعة وبني املشاهدين،

تعليقا عضويا لزخرفة الخزف جذع شجرة مغطى بالرتاب وعليه زخارف

بأصباغ من الطبيعة. إنه يدعو املشاهد ليتواصل مع جذوره، مع الطبيعة،

والبساطة.

الزخرفة تقنية وفريد، هادئ، حساس، بشكل بعملها تحاور شپريا مايا

الخزفية املتجانسة، يخلق النقدية القطع الصقلية. مجموعة دقيقة من

صورة لزخارف هشة.

شكل التعليق يتيح تحركات طفيفة، والتغيريات يف الضوء والظل وصوت

من واحدة كل املنقوشة عىل الدقيقة الزخرفة املتكرر– املؤثر خفيف.

قطع العملة تخلق ارتجاجا خفيفا للعمل ومتنح الحياة لتصور القوة.

לאה קרוגמן

שילוב תרבות העבר מול מציאות אורבנית תעשייתית

110x69x1.5 ס”מ

מיוליקה ורשת ברזל

ليئا كروچامندمج ثقافة املايض مقابل واقع مدين صناعي

110x69x1.5 سمخزف مزخرف وشبكة حديدية

Lea KrugmanCombinazione di cultura del passato con realtà urbano-industriale

110x69x1.5 cmMaiolica e rete di ferro

30

השולחן” ב”על בחרנו אישית. בנימה מילים כמה לסיום,

בתור כותרת לתערוכה קבוצתית של אמנים ערבים ויהודיים,

מתוך רצון וידיעה שהשם יעורר אסוציאציות שונות, וייקח

ההיסטוריה, למחוזות הצופים את הן האמנים את הן

הקונפליקט, הכיבוש, הדיאלוג, הפתיחות והצביעות.

בפרק הזמן הארוך שחלף מתחילת העבודה על הסימפוזיון

ועד לכתיבת שורות אלו, מצאתי את עצמי מהרהרת רבות

הן האישי, מההיבט הן והתערוכה, הסימפוזיון במהות

מההיבט האמנותי, והן מההיבט הפוליטי.

בעודי מתנסה וצופה ביצירות המיוליקה האיטלקית, צפו ועלו

ומשמעותה הטכניקה מהות אודות על קשות תחושות בי

בעיניי. הרי בשלב הראשון - אנו מכסים את החומר בשכבה

השני ובשלב המקורי צבעו את מעלימים כלומר לבן, של

מקשטים מציירים, האדמה(, )את החומר את מייפים -

ומוסיפים צבע. האם אין בכך משום ניסיון לכסות את מהות

את האדמה? סוגיית עם להתעמת שלא ניסיון החומר?

מה שקורה על האדמה אי אפשר לייפות או לקשט ובוודאי

שלא להעלים. האם נמאס מהקונפליקט הקיים על האדמה

והשפעותיו או שהשלמנו עם המצב? האם חוסר האמון הוא

השולט עכשיו? האם אנחנו מפחדים לפזר את העפר הזה

האם גבוהים? ומודעות אומץ הדורש מעשה השולחן, על

אנחנו זקוקים לעוד אירוע מכאיב שיחזיר אותנו מחדש אל

קו העימות?

كانت ان املجاالت اىل جميع ورموز كفكرة الطاولة املعرض هذا ياخذ

سياسية، اجتامعية، شخصية او حضارية الشك ان مجرد طرح عنوان »عىل

الطاولة«كعنوان ملعرض جامعي مشرتك بني فنانني عرب ويهود يؤدي الئ

سيل من التداعيات حول التاريخ، الرصاع، الخوف من االخر، اكرث املشاعر

ظلمة، االحتالل، فرصة للمكاشفة الرصيحة؟وهل هذا خطأ؟ من الطبيعي

بالطني، فنحننعمل اللغة الهوية، واالستعامر، االرض ملوضوع التطرق

بالرتبة االتية من هذة األرض ! أفليس ذلك سبب كايف؟

الوانا( نضيف نزخرف، )نرسم، الطينة او هذة الرتاب نجمل هذا نحن

لعدم سبب هذا هل االصيل( لونها نخفي )اي االبيض باللون ندهنها

التطرق ملاهية هذا املوضوع؟ ان ما يحدث عىل هذه االرض ال يزين وال

االرض القائم عىل الرصاع هذا من مللنا اخفاءه؟ هل وال ميكن يجمل

االخر بالطرف الثقة عدم ان ام الوضع؟ تقبلنا اننا ام تداعياته؟ ومن

هو الطاغي االن؟ وهل نخاف من نرش هذا الرتاب ووضعه عىل الطاولة

اننا بحاجة لحدث مؤمل يعيدنا اىل مام يتطلب جرأة ووعي كبريين؟ ام

املواجهة كل مرة من جديد؟

מרק יודל

נתינה

20x89x89 ס”מ

טכניקה מעורבת

مارك يودلعطـاء

20x89x89 سمتقنية مختلطة

Mark YudellGenerosità

20x89x89 cmTecnica mista

32

אומנים של קבוצה לבחון כדי לסיציליה הגיעה המשלחת

טובים, מומחים בטכניקות עיטור מסורתיות, שיהיו מוכנים

להשתתף בסימפוזיון על קרמיקה בגלריה לאמנות עכשווית

היו המשלחת חברי .2008 אפריל בחודש פחם אל באום

סעיד אבו שקרה, תרצה ילון קולטון ודפנה לוי.

דפנה, למזלנו, דוברת איטלקית. בזכותה האנשים תקשרו,

דיברו, הסבירו את עצמם והבינו אפילו אותי, כשהצגתי את

יצירותיי וסיפרתי את סיפוריהן. דפנה תרגמה, ועם כל מלה

התבהר רגע בתוך ויותר. יותר והחיוכים העיניים הוארו

הכול, וכולם החלו לדבר אותה שפה – שפת האמנות, אמנות

המקדמת את השלום ואת הדו-קיום. התחלנו להקים גשר בין

דתות ותרבויות. התחלנו להגשים חלום. יוצא מן הכלל!

ארבעה אומנים סיציליאנים ועשרים וחמישה אמנים ישראלים,

בני דתות שונות, ממקומות שונים, נטולי שפה משותפת, עתידים

היו לשבת ולעבוד יחד במשך שבעה ימים בעיר פלסטינית, ובלי

כל תמורה. חשתי את ההתרגשות הגדולה של סעיד אבו שקרה,

נע שאני חשתי זאת, לעומת אני, לתאר. שקשה התרגשות

בשטח מוכר; היו מאחוריי שנים ארוכות של הליכה בדרך הדו-

קיום, דרך שעבודתי הובילה אותי אליה. אחרי שנת 2004 הדרך

הפכה גם לדרך של רוע ושנאה, אותה שנאה המעבירה אנשים

סיבה בלי תמיד כמעט טרף, לחיות אותם והופכת דעתם על

מוגדרת. רצחניים הם גם אלה הניזונים מן הדת.

ג’אקומו אלסי

הרמוניה פשוטה

وصل الوفد اىل صقليا الختبار مجموعة من أفضل الفنانني الخرباء يف تقنيات

الزخرفة التقليدية الذين أبدوا استعدادهم للمشاركة يف ندوة عن الخزف

يف صالة عرض الفنون العرصية يف أم الفحم يف شهر نيسان- ابريل 2008.

تألف الوفد من سعيد أبو شقرة، تريتسا يلون كولطون ودفنا ليڤي.

األشخاص استطاع وبفضلها االيطالية تتحدث دفنا أن حظنا لحسن

قصدته ما فهموا أنهم حتى أنفسهم، عن والتعبري الحديث االتصال،

عندما عرضت أعاميل الفنية ورسدت القصص املرتبطة بها. ترجمت دفنا،

العينني وبرزت االبتسامات. ويف لحظات الربيق يف ازداد ومع كل كلمة

اتضح كل يشء والجميع بدؤوا بالتحدث بنفس اللغة- بلغة الفن، الفن

ببناء جرس بني األديان والحضارات. السالم والتعايش. بدأنا الذي يدعم

بدأنا بتحقيق حلم. لقد كان ذلك ممتازا.

ديانات أبناء إرسائيل، من وعرشون وخمسة صقليا من فنانني أربعة

مختلفة من أماكن مختلفة يفتقرون اىل لغة مشرتكة سيجتمعون ويعملون

معا ملدة سبعة أيام يف مدينة فلسطينية ودون أي مقابل.

لقد شعرت باالنفعال الشديد الذي بدا عىل سعيد أبو شقرة انفعال من

الصعب وصفه. بينام شعرت أنني أتحرك يف منطقة مألوفة، لقد كانت من

ورايئ عرشات السنني من النشاط عىل طريق التعايش هذه الطريق التي

قادين عميل إليها. بعد العام 2004 تحولت هذه الطريق اىل طريق رش

وكراهية، تلك الكراهية التي تؤدي اىل جنون الناس وتحولهم اىل حيوانات

مفرتسة، دامئا بال سبب واضح تقريبا. فتاكون كذلك من يتغذون بأفكار

من الدين.

انسجام بسيط

جاكومو الييس

מוחמד כלש

מהקוראן

63x54x176 ס”מ

אריחי קרמיקה ועץ

محمد كلشمن القرآن

63x54x176 سمألواح خزف وخشب

Mohamed KalashDal Corano

63x54x176 cmPiastrelle di ceramica e legno

34

את מרכז האחד שלי. האוספים שני את לראות ניגשנו

הפרשנות שלי למסורת, והאחר מייצג את החידוש, את מה

ולהפליא. להדהים שלי הנצחי הניסיון את נראה, שטרם

מרגע זה סעיד לא ניתק עוד את עינו מן העינית של מצלמת

הווידאו שלו. סיימנו כעבור שש שעות. הערב כבר ירד.

זרימה התחילה במטרה: התמקדנו ואילך רגע מאותו

דליים, מכחולים, חומרים, אלקטרוני, דואר של אינסופית

מכלים, חומר, לקה וצבעים.

ליצור צריכים אנחנו האובניים, אומן את לשכוח »...לא בחומר, האובניים מייצגים הנאה, אני רוצה אירוע נפלא מלא

אושר ושמחה; להעביר את החומרים המכילים עופרת דרך

המכס; למצוא מחליף לאומן שדרש לקבל תשלום של אלף

אירו על אירוע, שעצם ההשתתפות בו הייתה אמורה להיות

זכות גדולה בפני עצמה«.

כתבתי - כי כך ביקשו ממני מפורשות – את תולדות הקרמיקה

חמש אי-פעם: שנכתב ביותר הקצר בחיבור הסיציליאנית

התוצאה. מן מרוצים היו הם אך קל, היה לא זה שורות!

קיבלתי השראה מבירנבוים, האמן הדגול שאמנותו היא מסר

של דו-קיום ושלום; הוא, שאמנותו מחברת בין קצוות; הוא,

הישראלי עם הדרכון הפלסטיני. מדהים! אם כך, זה אפשרי!

כשאנו ודו-שיח, ענווה של ערכם מה לעולם »...נבשר חמושים רק ברצון טוב, למען השלום והדו-קיום...« אני עונה

מישראל: »הדבר היחיד שאפשר לעשות הוא לעשות!«.

מצאנו אותם ממתינים לנו בגלריה, עשרים וחמישה אנשים

שחברו לדרכנו, גברים ונשים שהקדישו את חייהם לאמנות,

אמנים פשוטים, שהיצירתיות שלהם אמיתית.

הנפלאה, הענווה היה מוחשי ממש, הראשון, שהיה הערך

יחד עם סקרנות ורצון להתוודע אל המסורת שלנו, אל הצורות

ואל העיטורים, ולהתנסות בכולם. הכול פשוט להפליא.

משכמו אדם שלום, של איש הוא הגלריה, מנהל סעיד,

ומעלה. הוא הבין כל מה שצריך להבין. כראוי לגאון אמיתי,

פשוט עצמו, משל קטן פתרון מורכבת לבעיה סיפק הוא

ומעשי. רק הטפשות מסובכת. היא מקלקלת לנו את החיים.

הפתרון הברור והיעיל היחיד הוא התבונה, הפשטות.

להתראות בקרוב.

توجهنا ملشاهدة املجموعتني الفنيتني الخاصتني يب، إحداهام تركز تفسريي

للتقاليد واألخرى تعرض التجديد، ما مل يشاهد من قبل، التجربة األزلية يف

خلق الذهول واإلعجاب. منذ تلك اللحظة مل يبعد سعيد نظره عن عدسة

كامريا الفيديو التي احملها.

انهينا بعد مرور ست ساعات وكان الليل قد أرخى سدوله.

منذ تلك اللحظة ركزنا عىل الهدف: بدأ تيار النهايئ من الربيد االلكرتوين،

املواد، الفرايش، الدالء، الحاويات، الصلصال، الالكا واأللوان.

الصلصال، من نصنع أن علينا الخزف، دوالب فنان ننىس ال أن “يجب

دوالب الخزف ميثل املتعة، أريد حفال جميال مليئا بالسعادة والفرح، أن

ننقل املواد التي تحتوي عىل الرصاص عرب نقاط الجامرك، أن نجد بديال

للفنان الذي طلب مبلغ ألف يورو مقابل املشاركة يف الحفل مع أن مجرد

مشاركته فيه كان من املفروض أن تكون رشفا كبريا.

الصقيل يف اقرص الخزف تاريخ كتبت- ألنهم برصاحة طلبوا مني ذلك-

نص كتب عنه عىل اإلطالق: خمسة أسطر.

مل يكن سهال لكنهم كانوا راضني عن النتيجة.

استلهمت من بارنبويم الفنان العظيم الذي يعترب فنه رسالة تعايش وسالم،

هو من يربط فنه األطراف املتناقضة، هو اإلرسائييل صاحب جواز السفر

الفلسطيني. انه أمر مذهل، وإذا كان كذلك فهذا يعني انه ممكن.

“سنقدم للعامل قيمة التواضع والحوار مسلحون بالنوايا الحسنة فقط، من

أجل السالم والتعايش...”

أرد عليكم من إرسائيل: األمر الوحيد الذي ميكن عمله هو أن نعمل!.

وجدناهم ينتظروننا يف صالة العرض خمسة وعرشون شخصا انضموا ألينا،

رجاال ونساء كرسوا حياتهم للفن، فنانني بسطاء إبداعهم حقيقي.

القيمة األوىل التي كانت محسوسة بالفعل هي التواضع الجميل مع حب

االستطالع والرغبة يف التعرف عىل تقاليدنا، اإلشكال والزخارف وتجريبها

كلها. كل يشء بسيط للغاية

سعيد مدير صالة العرض للفنون رجل سالم إنسان مرموق فهم كل ما كان

عليه أن يفهمه. وبشكل يليق بعبقري حقيقي قدم من جانبه حال صغريا،

بسيطا وعمليا ملشكلة معقدة. الحامقة وحدها هي املعقدة إنها تفسد

علينا حياتنا الحل الناجع والوحيد هو الوعي، البساطة.

اىل اللقاء قريبا

جاكومو ألييسجرس الناس ذوي النوايا الحسنة

17x17x2 سمصلصال وخزف مزخرف

ג’אקומו אלסיגשר האנשים עם רצון טוב

17x17x2 ס”מחומר ומיוליקה

Giacomo AlessiPonte degli uomini di buona volontà

17x17x2 cmArgilla e maiolica

36

לי נראה הקרמיקה וסימפוזיון בישראל, ביקרתי לא מעולם

ישראל על המחשבה הזה. הפער על לגשר ראויה הזדמנות

אלפי בן החוב על למחשבה ומתמיד מאז בתודעתי התקשרה

השנים שהמערב - ולא רק הוא - חייב לעם היהודי, חוב שאינו בר

פירעון בעקבות השואה. לפיכך, כשחשבתי על ישראל, הרגשתי

תמיד קצת יהודי ובה-בעת חשתי שותף במידת-מה לחוקי הגזע

משנת 1938 - קורבן ותליין כאחד. כשחשבתי על ישראל חלמתי

התהפוכות את שגולל הסרט »אקסודוס«, מגיבורי אחד שאני

על כשחשבתי בה-בעת, ישראל; מדינת של להקמתה שקדמו

ישראל, חלמתי גם להיות אחד מגיבורי האינתיפאדה. המחשבה

משמשים ויאוש תקווה וטרגדיה, יופי קשה: תמיד ישראל על

בה בערבוביה. בקיצור-ישראל מייצגת תמיד את המצפן המוסרי

שלי, לטוב ולרע.

כל זאת חשבתי בזמן שטסתי לתל אביב.

שם גוריון, בן התעופה בנמל נוחתים אנחנו באפריל ב-23

המכון של ביותר חביבות נציגות כמה פנינו את מקדמות

האיטלקי לתרבות בתל אביב, המעמידות לרשותנו מכונית. בתוך

כשעה אנחנו מגיעים למלון אחוזת זמרין בזכרון יעקב, שם כבר

ממתינים לנו ג‹אקומו ומוחמד.

אנחנו מספיקים רק להניח את המזוודות בחדרים ומיד נחפזים

חזרה לרכב. עוד שעה של נסיעה ואנחנו באום אל פחם, העיר

הערבית הישראלית המארחת את הסימפוזיון. בארוחת הערב,

המוגשת תחת כיפת השמיים, אנחנו מתוודעים אל המארגנים:

مل أزر ارسائيل قط من قبل، لذا اعتربت ندوة الخزف فرصة بالنسبة يل

ين القائم لجرس هذه الهوة. لقد ارتبط التفكري بإرسائيل يف وعيي دامئا بالد

منذ آالف السنني والذي يدين به الغرب، وليس الغرب فحسب، للشعب

ين الذي مل يعد قابال للسداد بسبب املحرقة. اليهودي. ذلك الد

أنني يهودي بعض اليشء ويف أفكر يف إرسائيل أشعر دامئا لذلك عندما

التي العرقية القوانني يف معينة بدرجة رشيك أنني أشعر ذاته الوقت

الوقت. نفس والجالد يف الضحية أنني لقد شعرت 1938- عام صدرت

ذلك “اكسودس”، أبطال احد بأنني حلمت ارسائيل يف فكرت عندما

الوقت ويف إرسائيل دولة قيام سبقت التي التقلبات الذي رسد الفيلم

ذاته عندما فكرت يف ارسائيل حلمت بان أكون احد أبطال االنتفاضة أيضا.

التفكري يف ارسائيل صعب دامئا ، جامل ومأساة، أمل ويأس كلها تختلط

فيها معا. باختصار، إرسائيل متثل دامئا بوصلة ضمريي سلبا وإيجابا. كل

هذا جال يف خاطري أثناء سفري بالطائرة اىل تل أبيب.

يف 23 نيسان- ابريل حطت طائرتنا يف مطار بن غوريون وهناك استقبلتنا

ظريفات كن لقد أبيب تل يف االيطايل الثقايف املعهد مندوبات بعض

ووضعن تحت ترصفنا سيارة. وخالل حوايل ساعة وصلنا إىل فندق أحوزات

زمرين يف زخرون يعكوڤ، هناك انتظرانا جاكومو ومحمد.

لقد منحنا وقتا فقط لنضع حقائبنا يف الغرف وفورا سارعنا يف العودة اىل

السيارة، مازالت أمامنا ساعة أخرى من السفر لنصل اىل أم الفحم املدينة

العربية اإلرسائيلية التي تستضيف الندوة. يف وجبة العشاء التي قدمت

لنا يف العراء تعرفنا عىل املنظمني: سعيد مدير صالة العرض للفنون، دفنا

يف واليهود. العرب الفنانني جانبهم واىل وانجلو ماريو، چسباري ليڤي،

نهاية وجبة العشاء عدنا ثانية إىل السيارة )كانت السفريات مميزا ثابتا

خــزفمن مذكرات أحد املشاركني يف ورشة السالم

يف إرسائيل

קרמיקה מתוך פנקסו של אחד המשתתפים

בסדנת השלום בישראל

גספארו קאשוچسباري كاشو

چسباري كاشو غريب ضائع

40x40x40 سممواد، خزف مزخرف وخشب

גאספרו קאשו

זר אבוד

40x40x40ס”מ

חומר, מיוליקה ועץ

Gaspare CascioStraniero smarrito

40x40x40 cmArgilla, maiolica e legno

38

סעיד, מנהל הגלריה לאמנות, דפנה לוי, מריו, גספארה ואנג’לה,

ולצדם האמנים היהודים והערבים. בסוף הארוחה אנחנו עולים

שוב על המכונית )הנסיעות עתידות להפוך למאפיין קבוע ומעיק

אנחנו שעה בת נסיעה ובתום שלנו( השהות ימי ארבעת של

מגיעים סוף סוף אל המנוחה ואל הנחלה במלון.

בתוכנית. ביותר העמוס היום הוא באפריל, 24 חמישי, יום

אנחנו מגיעים לגלריה באום אל פחם – בתום אותה שעת נסיעה

שכבר התרגלנו אליה – בטויוטה יאריס של ליה. ליה היא אמנית

לישראל ועלתה הולנדי ליהודי שנישאה סימפטית, ישראלית

כשהיא מביאה איתה גם את שבע השפות שהיא דוברת )כולל

מגלים אנחנו לגלריה, נכנסים כשאנחנו שוטפת(. איטלקית

להיכרות שזכו אחרי הספר לבית ושבו כבר עזבו שהילדים

במקום אנג‹לה. אותם שלימדה הטכניקות ועם הקרמיקה עם

גספארה מריו, שמעבירים רבים מני אחד שיעור עוד מתקיים

וג‹אקומו. ישראלים רבים, תכולי עיניים ובהירי שיער, שאפשר לטעות בהם בקלות ולחשוב אותם לאמריקנים או לאנגלים, כמו

אלה שאני פוגש תמיד על הרכבת לפירנצה, יושבים ומעבדים את

החומר לצד שתי ערביות ישראליות בעלות חיוך מאיר, המבצבץ

מבעד לרעלה המכסה את ראשן וחלק ניכר מפניהן.

בד, ביריעות יש מרפסת מחופה הגלריה בקומה האחרונה של

הממתנות מעט את החום המתקרב ל-40 מעלות. אום אל פחם

בגודלה השנייה הערבית העיר זוהי העין. למלוא משתרעת

בישראל, אחרי נצרת. רק בהמשך נתוודע לפחד – המוצדק יותר

מלפקוד הנמנעים היהודים, בלב מעוררת שהיא – פחות או

אותה. לאורך הכביש המוביל אותנו מאום אל פחם למלון שלנו

אנחנו שמים לב לגבעות מימין, המשובצות בכפרים ערביים על

צריחי המסגדים המתנשאים האופייניים להם, לעומת היישובים

משמאל ברובם המצויים שלהם, הכנסת בתי על היהודים,

לכביש, במישור.

אדם, והומי סואנים אך מאוד, ציוריים הערביים הכפרים

במכוניות ומוצפים כלשהו עירוני לתכנון זכר נטולי מאובקים,

سفر نهاية ويف إرسائيل(. يف مكثناها التي األربعة األيام طيلة ومرهقا

يف بنا الخاص املكان واىل الراحة اىل أخريا وصلنا الساعة حوايل استمر

اليوم أكرث يوم مكثف يف ابريل هو الفندق. يوم الخميس 24 نيسان -

الربنامج. وصلنا اىل صالة العرض يف أم الفحم يف نهاية ساعة السفر التي

اعتدنا عليها يف سيارة ليئاه من نوع تويوتا ياريس. ليئاه هي فنانة يهودية

خفيفة الروح تزوجت من يهودي هولندي وهاجرت إىل إرسائيل جالبة

معها اللغات السبع التي تتحدث بها )مبا فيها االيطالية بطالقة(. عندما

دخلنا صالة العرض اكتشفنا أن األوالد قد تركوا املكان وعادوا اىل املدرسة

إياها التي علمتهم التقنيات الخزف وعىل بالتعرف عىل أن حظوا بعد

يعقدها التي الدروس الكثري من بني عقد درس من املكان أنجيال. ويف

العيون زرق اإلرسائيليني من الكثري وجاكومو. ماريو، چسباري من كل

وشقر الشعر من السهل أن تخطئ يف حكمك بالنسبة ملوطنهم فتحسبهم

أمريكيون أو بريطانيون كأولئك الذين التقي بهم دامئا عىل منت القطار

املتجه اىل فريينسا، إنهم يجلسون ويعالجون الصلصال اىل جانب عربيتني

الذي الحجاب وراء تطل من براقة، ابتسامة تعلو وجهيهام إرسائيليتني

يغطي راس كل واحدة منهام وجزءا كبريا من الوجه.

يف الطابق األخري من صالة العرض توجد رشفة مغطاة بقطع من القامش

درجة 40 الـ من تقرتب التي الحرارة درجة من اليشء بعض تخفف

مئوية. متتد أم الفحم عىل مد النظر إنها ثاين اكرب مدينة عربية يف إرسائيل

غ الذي تثريه يف قلوب بعد النارصة. وفقط الحقا سنكتشف الرعب املسو

أم من توصلنا التي الطريق طول عىل زيارتها. يتفادون الذين اليهود

الفحم اىل الفندق الذي نزلنا فيه ننظر إىل التالل عىل مييننا، تلك التالل

التي متركزت فيها قرى عربية مبآذن املساجد التي متيزها، مقابل البلدات

اليهودية بكنسها املوجود معظمها يف يسار الشارع.

تفتقد مغربة، بالناس، وتعج صاخبة لكنها جدا جميلة العربية القرى

مكربات تسمع التي القدمية بالسيارات ومليئة املدين التخطيط لرموز

العربية. يف باللغة ما أمر – مهلوسة راب موسيقى أنغام فيها الصوت

مرتبة ليچو بنيت من قطع قرى وكأنها تبدو اليهودية البلدات املقابل

آذانهم خلف سوالفهم تلتف السن صغار رجال فيها بالخرضة، وغنية

خلف ن يرسر طويلة وتنانري متشابهة للرأس أغطية مع شابات ونساء

חדר ושאח

משפחה

40x60x40 ס”מ

חומר מקומי

خرض وشاحعائلة

40x60x40 سممواد محلية

Khader OshahFamiglia

40x60x40 cmMateriale del luogo

40

ישנות, שרמקולים אדירי עוצמה משמיעים מהן צלילי ראפ בלתי

אפשריים - משהו בשפה הערבית. היישובים היהודיים, לעומתם,

נראים כמו כפרים בנויים מלגו, מסודרים ושופעי ירק, עם גברים

צעירות שנשים האוזניים, מאחורי מגולגלות בפאות צעירים

עם בעקבותיהם צועדות ארוכות ובחצאיות זהים ראש בכיסויי

הבלתי-נמנעת, התינוקות עגלת סביב מתרוצצים ילדים עדת

המסיעה את האחרון שזה עתה נולד. ריבוי המשפחות הצעירות

וברוכות הילדים גרם לי לתהות האם הריונות בישראל נמשכים

פחות מתשעה חודשים.

בהמשך אנחנו מגלים שערביי ישראל, גם אם הם ישראלים מאז

ומתמיד, אינם מתגייסים לצבא. תענוג השירות הצבאי – הנמשך

שלוש שנים לגבי הגברים ושנתיים לגבי הנשים, בנוסף לחודש

בשנה עד גיל 45 - שמור ליהודים ולדרוזים בלבד. אם זה היה

ממהרים היינו כולנו עצמי, לבין ביני חשבתי באיטליה, קורה

להתאסלם.

כבר הפסקתי – המהיר בכביש נסיעות מאותן עוד אחת אחרי

במלון קצרה ולמנוחה החום מן להפוגה זוכים אנחנו – לספור

של הרשמי לחלק שיוקדשו והערב, הצהריים אחר לקראת

הסימפוזיון.

על עוטים לנכבדים, שהכנו המתנות את יפה אורזים אנחנו

עצמנו חליפות רשמיות ויוצאים שוב לאום אל פחם. מעט אחרינו

ומנהלת ברנרדין, דה סנדרו בישראל, איטליה שגריר מגיעים

המכון לתרבות, סימונטה דלה סטה, עם שתי העוזרות הנחמדות

שלה שפגשנו עוד בנמל התעופה.

דניאלה האיטלקית, המלאכה בעלי התאחדות של היו«ר סגן

בגלריה מסיירים שקרה, אבו סעיד הגלריה, ומנהל ואקארינו,

עם נציגי הרשויות האיטלקיות. כולם מתעכבים מול הפרויקטים

השונים, שהוגשו לקראת הקמת המוזיאון הערבי הראשון בישראל

לאמנות בת-זמננו; המוזיאון יוקם באום אל פחם הודות לעבודתו

רבים, ויהודים ערבים של למחויבות הודות גם אך סעיד, של

الرجال مع “جمع” من األوالد الذين يرتاكضون حول عجلة األطفال التي

ال غنى عنها والتي تنقل آخر األوالد الذي ولد قبل مدة قصرية. إن كرثة

العائالت الشابة كثرية األبناء جعلني أتسائل هل تستمر فرتة الحمل يف

إرسائيل أقل من تسعة أشهر؟.

فيام بعد اكتشفنا أن العرب يف إرسائيل حتى لو كانوا إرسائيليني منذ القدم

والتي العسكرية الخدمة يف الكامنة املتعة العسكرية. الخدمة يؤدون

تستمر ثالث سنوات بالنسبة للرجال وسنتني بالنسبة للنساء باإلضافة اىل

الـ 45 محفوظة لليهود والدروز فقط. شهر يف كل عام حتى بلوغ سن

اىل كنا سنسارع فجميعنا نفيس، قلت يف ايطاليا، ذلك حدث يف أن لو

اعتناق اإلسالم.

بعد سفرية أخرى-من تلك السفريات يف الطريق الرسيع التي توقفت

الفندق يف قصرية راحة ولفرتة الحر من باسرتاحة حظينا عدها- عن

من الرسمي للجزء ستكرس التي واملساء الظهر بعد لفرتة استعدادا

بدالت ولبسنا للوجهاء حرضناها التي الهدايا ا جيد غلفنا لقد الندوة.

بفرتة وصولنا بعد الفحم. أم اىل طريقنا يف أخرى مرة وخرجنا رسمية

قصرية وصل السفري االيطايل يف إرسائيل السيد سندر ودي برندن ومديرة

الظريفتني مساعدتيها مع سيطا ديال سيمونطا االيطايل الثقايف املعهد

اللتني التقينا بهام يف املطار. نائب رئيس اتحاد الحرفيني االيطايل دانيئيال

صالة يف تجوال شقرة أبو سعيد للفنون العرض صالة ومدير فاكارينو

العرض مع ممثيل السلطات االيطالية وجميعهم يتوقفون عند التصاميم

املختلفة التي تم تقدميها استعدادا إلنشاء أول متحف عريب للفن املعارص

يف إرسائيل. سيقام املتحف يف أم الفحم بفضل جهود سعيد وأيضا بفضل

التزام الكثري من اليهود والعرب الذين يؤمنون بان الفن والثقافة يتيحان

تحقيق انجازات مل تنجح السياسة، وكم بالحري الحرب، يف تحقيقها حتى

اليوم.

التقى السفري وحاشيته بالفنانني املشاركني يف الندوة وبفناين الخزف الذين

وصلوا من صقليا ويبدون اهتامما باإلعامل الفنية وبالتقنيات املختلفة.

فيام بعد بدا الجزء الرسمي من األمسية يف قاعة مجاورة. وهناك استمعنا

نية عن دانيئال تحدثت الشكر. وكلامت للخطابات ساعتني مدار عىل

בותיינה אבו מלחםללא כותרת

205x132x130 ס”מבד וחוטי תפירה

חומר - מגדלנה חפץ

بثينة أبو ملحمبدون عنوان

205x132x130 سمأقمشة وخيوط تطريز

صلصال - ماچدلينا حيفتس

Botayna Abu MelhemSenza titolo

205x132x130 cmtessuto e fili per cucire

Argilla - Magdalena Hefetz

42

המשוכנעים שאמנות ותרבות מאפשרות הישגים שהפוליטיקה –

לא כל שכן המלחמות – לא השיגו עד היום.

השגריר ומשלחתו פוגשים את האמנים המשתתפים בסימפוזיון

בעבודות ומתעניינים מסיציליה שהגיעו הקרמיקה אמני ואת

ובטכניקות השונות. בהמשך נערך החלק הרשמי של הערב באולם

דניאלה תודה. ודברי נאומים נשמעים כשעתיים במשך סמוך.

ואקארינו מספר על כוונתה של התאחדות בעלי המלאכה להמשיך

בפיתוח פרויקטים, על פי הדרך שהותוותה ביומיים הראשונים

לעבודה ובעקבות שיחות עם המשתתפים, שנתנו ביטוי לצרכיהם

ולשאיפותיהם. שגריר איטליה ומנהלת המכון האיטלקי לתרבות,

שנתנו את חסותם לסימפוזיון, ראש עיריית אום אל פחם, מנהל

מקבלים כולם – ועוזריה לוי דפנה שקרה, אבו סעיד הגלריה,

שי מהתאחדות בעלי המלאכה, פריטי עור מבית מלאכה יוקרתי

מפירנצה. המתנה המשמעותית ביותר היא זו שנמסרת למוזיאון

ברונו מאסטרו של יצירה – מודרנית לאמנות העתידי הערבי

גמבונה. בסיום נהנים כולם מקוקטייל ואחר כך עולים לביתו של

סעיד, המצוי במרחק כמה מאות מטרים בלבד, אך העלייה אליו

כה תלולה עד שהמרחק נדמה ככמה קילומטרים.

למחרת, יום שישי, 25 באפריל, באיטליה חוגגים את חג השחרור

של במדרחוב הבוקר את מבלים אנחנו הנאצי. הכיבוש מעול

לוגמים אנחנו ומוחמד. ג’אקומו דניאלה, עם יחד יעקב זכרון

לנו באחד מבתי הקפה, שיכול בנחת מן הקפה המצוין המוגש

היה בקלות להיות ממוקם בטאורמינה או בפורטופינו. עוד אנו

היהודים האמנים שמציגים היצירות ובאיכות בסימפוזיון דנים

והערבים, במשמעות הנעלה של הסימפוזיון עצמו – ולפתע שתי

עובדות מחזירות אותנו לקרקע המציאות הישראלית: זוג מכרים

על אותו ושואלים לשלום אותו מברכים מוחמד של יהודים

הסימפוזיון. הם קראו עליו בעיתונים, אך לצערם לא ישתתפו, כי

הם »פוחדים להיכנס לאום אל פחם«. אמצעי התקשורת בעברית

קיצונים של צרעות קן מסוכן, כיעד תמיד העיר את מציגים

מבחין אני לכביש מעבר ממנו. להתרחק שמוטב מוסלמים,

اتحاد الحرفيني االيطايل االستمرار يف تطوير مشاريع مبوجب النهج الذي

املشاركني مع أعقاب حديث العمل ويف يومني من أول تحديده يف تم

الذين عربوا عن احتياجاتهم وطموحاتهم. السفري االيطايل ومدير املعهد

الثقايف االيطايل اللذان منحا رعايتهام للندوة، رئيس بلدية أم الفحم، سعيد

أبو شقرة، دفنا ليڤي ومساعدوها- الجميع حصلوا عىل هدية من اتحاد

الحرفيني_ أغراض مصنوعة من الجلد يف معمل عريق ي مدينة فريينسا.

املعارص للفن العريب للمتحف قدمت التي الهدية كانت األهم الهدية

الذي سيقام يف املستقبل وهي لوحة للفنان مايسرتو برونو چامبونا ويف

النهاية استمتعنا بكوكتيل وتوجهنا اىل منزل سعيد الواقع عىل بعد عدة

مئات من املرتات فقط، لكن الوصول إليه من خالل صعود منحدر جعل

املسافة تبدو بالنسبة يل بعض الكيلومرتات.

يف الغد، يوم الجمعة 25 نيسان – ابريل احتفلت ايطاليا بعيد التحرير من

نري االحتالل النازي، قضينا صباحنا يف الجادة املركزية يف زخرون يعكوڤ

مع دانيئيال، جاكومو ومحمد. لقد احتسينا بارتياح القهوة املمتازة التي

يف يكون أن ا جد السهل من أنه بدا الذي املقاهي أحد يف لنا قدمت

طاورمينا أو بورتوبينو. وبينام نحن نتحدث عن الندوة، عن جودة الفن

فوجئنا لها، السامي املعنى وعن واليهود العرب الفانون يعرضه الذي

بحقيقتني تعيداننا اىل ارض الواقع يف إرسائيل: شخصان من معارف محمد

يلقيان التحية علية ويسأالنه عن الندوة التي تابعا أخبارها يف الصحف،

لكن لألسف الشديد لن يشاركا فيها ألنهام “يخافان الدخول إىل أم الفحم”.

عىل دامئا املدينة تقدم العربية اإلعالم وسائل أن هو ذلك يف والسبب

أنها مكان خطر ومأوى للمتطرفني املسلمني ومن املفضل االبتعاد عنها.

عىل الجانب اآلخر شاهدت فجأة شابتني جميلتني ترتدي كل منهام سرتة

صفراء عىل زي عسكري زيتي اللون وتتجوالن بني طاوالت املقهى التي

تعج بالناس يف ساعات صباح يوم الجمعة. الشابتان تتهامسان وتضحكان.

من يدري من املمكن أنهام تتحدثان عن صديقيهام، صديقاتهن، العطلة،

أو عن األمل يف املستقبل... اقرتبتا منا وجلستا عىل حافة الرصيف وعند

انحنائهام شاهدت مسدسني رشاشني وضعاهام بجانبهام يف مكان يسهل

تناولهام عند الحاجة. إنهام تحرسان املكان قد أوكلتا مبهمة ضامن عدم

املس باألجواء االحتفالية السائدة يف الجادة املركزية من قبل إرهايب.

מוחמד אבו ארקיה

לבבות

104x38x2 ס”מ

חומר וברזל

محمد أبو رقيةقلوب

104x38x2 سمصلصال وحديد

Mohamed Abo ArkiaCuori

104x38x2 cmArgilla e ferro

44

צהובה אפודה עוטות הן ויפות. צעירות נערות בשתי לפתע

מעל למדי זית צבאיים ומסיירות בין השולחנות של בתי הקפה,

ההומים אדם בשעה זו של בוקר יום שישי. שתי הבנות במדים

מסתודדות ומצחקקות. מי יודע, אולי הן מדברות על החבר, על

החברות, על החופשה, על התקוות לעתיד... הן מתקרבות אלינו

ומתיישבות על שפת המדרכה. כשהן מתכופפות, אני רואה שני

יד מיידי. תת-מקלעים שהן מניחות לצדן באגביות, אך בהישג

הן מאבטחות את המקום, הן אלה שמבטיחות שאווירת החגיגה

השוררת במדרחוב לא תופר ע«י »טרוריסט כלשהו«.

בעזרת מוחמד אני שואל אותן אם הן מסכימות להצטלם אתי. הן

מסכימות בשמחה ומחייכות גם כשג‹אקומו משתחל לתמונה. מי

יודע איך הייתי מרגיש אם הייתי פוגש שתי נערות עם תת-מקלע

בבית קפה בוויה ונטו ברומא תוך כדי ויכוח על המשחק הכושל

האחרון של לציו, קבוצתי האהובה...

אנחנו נוסעים לחיפה ומשם לנצרת, לביקור בכנסיית הבשורה.

כמרים כמה של מפיהם למיסה מאזינה צרפתים של קבוצה

צרפתים. אנחנו מבקרים במוזיאון הסמוך, קטן אך רב חשיבות;

אפילו חילוני גמור, שלא לומר אתיאיסט, כעבדכם הנאמן מתחיל

לחוש משהו דמוי רוח דתית.

הערבית, נצרת של הסואנים ברחובות מסתובבים אנחנו

קתולית, כנסייה כנסת, בית רואה אני בחיי הראשונה ובפעם

לי מזכיר זה זה. לצד זה בנויים ומסגד אורתודוקסית כנסייה

ג‹אקומו, של ביותר והמשמעותיות היפות העבודות אחת את

»להקופולה«.מספרת המדריכה ועוד מוסלמי, קברות לבית מגיעים אנחנו

יפה בילד מבחינים אנחנו המוסלמיים, הקבורה מנהגי על לנו

שמנופף אלינו לשלום מחלון הפונה אל בית הקברות. אני מצלם

אותו והוא נמלט מהחלון, אך חוזר מיד עם ילד נוסף ואישה, אולי

אושר באותו מאושרים אלינו, מחייכים שלושתם ואמו. אחיו

שרק עוני וסבל יכולים להאיר כך.

سألتهام، مبساعدة محمد، إذا كانتا مستعدتني اللتقاط صورة يل معهام.

ادري الصورة. ال انضامم جاكومو إىل وافقتا برسور وابتسمتا حتى بعد

ماذا سيكون شعوري لو التقيت بشابتني مسلحتني مبسدسني رشاشني يف

مقهى يف ڤيا ڤينطو يف روما يف خضم جدال عن املباراة الفاشلة لفريق كرة

القدم التسيو فريقي املفضل...

مجموعة البشارة. كنيسة لزيارة النارصة اىل ومنها حيفا إىل سافرنا

القساوسة من عدد يقيمه الذي القداس إىل يستمعون الفرنسيني من

ا، إنه علامين بحت، الفرنسيني. زرنا املتحف املجاور إنه صغري لكنه هام جد

إن مل يكن ملحدا مثيل الذي يبدأ بالشعور مبا يشبه الروح الدينية.

تجولنا يف الشوارع الصاخبة يف مدينة النارص العربية وألول مرة يف حيايت

أرى كنيس، كنيسة كاثوليكية، كنيسة أرثوذوكسية ومسجدا كلها مبنية

الواحد بجوار اآلخر ذكرين هذا بأحد أجمل واهم األعامل الفنية لجاكومو

وعنوانه “ال كوبوال”.

وصلنا اىل مقربة إسالمية وبينام كانت املرشدة ترشح لنا عن طقوس الدفن

يف اإلسالم شاهدت طفال جميال يلوح لنا بيديه من نافذة بيت يطل عىل

املقربة. صورته ففر من مكانه لكنه عاد مبارشة ومعه ولد آخر وامرأة، من

املحتمل أنهام اخوه وامه. ابتسم لنا الثالثة تغمرهم تلك السعادة التي

يربزها بهذا الشكل الفقر واملعاناة فقط.

بعد ذلك توقفنا يف حانة غريبة تحمل اسام ايرلنديا يرشبون فيها البرية

التشيبس مع ويأكلون ايطاليا ومياه معدنية مستوردة من الفلسطينية

اإلرسائييل. بالشيكل الحساب يدفعون النهاية ويف الفرنيس الكاتشوب

قلت يف نفيس إن هذه هي ايضا نتيجة للعوملة وداهمتني رغبة شديدة يف

تناول املعكرونة املطبوخة مع أمعاء عجل اچوسطرلو من حي طستاتشو

يف روما.

كثري مع القدس اىل زيارة برنامجنا يف ابريل. - نيسان 26 السبت يوم

من الفنانني العرب واليهود الذين شاركوا يف الندوة. ومرة أخرى نحن يف

انه سمي اكتشفت الحقا السيارة سافرنا ملدة ساعتني )يف طريق رسيع

46

אחר כך אנחנו עוצרים בפאב הזוי עם שם אירי, שבו שותים בירה

פלסטינית ומים מינרליים מיובאים מאיטליה ואוכלים צ‹יפס עם

קטשופ צרפתי, ואחר כך משלמים בשקלים ישראליים. אני חושב

ביני לבין עצמי שגם זו תוצאה של הגלובליזציה, ונתקף בתשוקה

מרובע אגוסטרלו של עגל מעי בתבשיל הפסטה למנת עזה

טסטאצ’ו שברומא.

רבים עם בירושלים ביקור – בתוכנית באפריל. 26 שבת,

מהאמנים הערבים והיהודים שהשתתפו בסימפוזיון. שוב אנחנו

במכונית, נוסעים שעתיים בכביש מהיר )שאחר כך אגלה שהוא

נקרא על שמו של יצחק רבין( כדי להגיע לעיר הנפלאה הזאת,

דרים שבה עיר לטרגדיות, לסיפורים, לדתות, דרכים צומת

רחוק משם ולא הבית הר מסגדי מעליו הכותל, בכפיפה אחת

צליינים מתקפת של בעיצומה מצויה הכנסייה הקבר. כנסיית

עם האורתודוקסי. הפסחא חג את מציינים הם אורתודוקסים.

נרות ומנורות שמן בידיהם, הם מציפים את סמטאות השוק על

לכנסיית לבסוף ומגיעים הסחורה שופעות הזעירות חנויותיו

אותנו שהציל לנס הודות רק לשם, מגיעים אנחנו גם הקבר.

מרמיסה תחת רגליו של נחשול המאמינים המזמרים תפילות.

הגענו, וגילינו שמשבר הזבל של נאפולי רדף אחרינו עד לכאן:

פלסטיק שהושלכו בקבוקי באלפי מזוהמים הקדושים האתרים

על הקרקע לצד חולצות מרופטות, סנדלים קרועים ומיני מפגעים

שונים ומשונים דווקא ליד הקבר שישו נטמן בו, לפי האמונה.

הקבר מכוסה לוח שיש. המאמינים מתיזים עליו מים, ואז אוספים

אותם במטלית, מרעננים את הפנים במים המקודשים או סוחטים

אותם לתוך בקבוק שיחזור איתם הביתה. אנחנו עדים למחזות

של היסטריה דתית של ממש במקום קדוש שהושחת ע«י ערמות

רחובות מנקי בזוג ונתקלים מהסצינה נמלטים אנחנו אשפה.

אדישים עם שני מטאטאים, שלא היו מספיקים כדי לנקות אפילו

את החדר של ברבי. הם מנסים לשווא להילחם בערמות הזבל.

שני צרפתים חולפים על פנינו ומחייכים אלינו חיוך נלבב, מעשה

אומבריה, שם חבל של הקדושים במקומות נזכר אני מיד נס.

عىل اسم إسحاق رابني( حتى وصلنا اىل هذه املدينة املثرية، مفرتق طرق

لألديان، القصص، املآيس، مدينة يسكن فيها بجوار بعضها الهيكل وفوقه

الحرم القديس وكنيسة ال تبعد عنه القيامة. يرتاد الكنيسة عدد كبري من

الحجاج األرثوذكس احتفاال بعيد الفصح األرثوذكيس. إنهم يجتاحون أزقة

التي تزخر بالبضائع حاملني الشموع وقناديل السوق بحوانيته الصغرية

اىل فقد وصلنا نحن أما القيامة. كنيسة اىل يصلون النهاية الزيت، ويف

أقدام الدهس تحت أنقذتنا من خطر التي املعجزة هناك فقط بفضل

سيل من املؤمنني الذين كانوا يرددون الصلوات.

األماكن هنا: تطاردنا حتى نابويل يف النفايات أزمة أن واكتشفنا وصلنا

جانب اىل أرضا طرحت التي البالستيك عبوات بآالف ملوثة املقدسة

والغريبة، املختلفة املقطعة وغريها من األرضار والصنادل الرثة املالبس

بالذات اىل جانب القرب الذي دفن فيه يسوع املسيح، حسب العقيدة.

يغطي القرب لوح من الرخام يرش عليه املؤمنون املاء ومن ثم ينشفونه

قنينة داخل يعترصونه أو املقدس املاء بهذا ويبللون وجوههم مبنديل

دينية مشاهد هسترييا عىل شهودا كنا لقد البيت. إيل معهم ليعيدوه

املشهد هذا من هربنا النفايات. اكوام أفسدته مقدس مكان يف بحتة

لنصادف شخصني ينظفان الطرقات، لقد كانا ال مباليان يحمالن مكنستني

سدى يحاوالن إنهام باريب. دمية غرفة ولو حتى لتنظيف تكفيان ال

محاربة أكوام النفايات. مر من أمامنا فرنسيان ابتسام لنا ابتسامة مودة،

إنها معجزة. وعىل الفور تذكرت األماكن املقدس يف منطقة اومربيا، هناك

حيث السكينة، النظافة والهدوء كلها تربط بني الدنيوي وبني ما يف السامء

... لكن كام يليق باألماكن املقدسة. فجأة شعرت بفخر لكوين كاثولييك

بعد قلت يف نفيس إين قد تهورت بعض اليشء يف تفكريي هذا.

قضينا أمسيتنا يف بيت محمد الواسع عىل رأس منحدر قاس لدرجة انه إذا

سقطت من يدك قطعة نقدية فإنها ستتدحرج لتصل ادلياد يف اسرتاليا.

لقد بحثنا مع دانيئيال، دفنا وسعيد ما ميكن أن نقدمه لالستمرار العميل

االلكرتوين الربيد عناوين وتبادلنا الندوة تجربة املثرية، التجربة لهذه

وأرقام الهواتف.

44

כפי לשמיימי, הארצי בין מחברים והשקט הניקיון השלווה,

כך על גאווה אני חש לפתע קדושים. במקומות שיהיה שראוי

שאני קתולי... אבל אחר כך אני חושב לעצמי שאני נסחף.

המתנשא מוחמד, של העצום בביתו מבלים אנחנו הערב את

בקצה עלייה כה תלולה, עד שאם יישמט לך מטבע, הוא יתגלגל

עד אדלאיד שבאוסטרליה. אנחנו דנים עם דניאלה, דפנה וסעיד

על ההמשך המעשי שאנחנו יכולים לתרום לחוויה הנפלאה של

הסימפוזיון. כולנו מחליפים כתובות, דואל ומספרי טלפון.

השיבה לאיטליה נקבעה ליום ראשון, 27 באפריל. אנחנו עולים

על רכב שמוביל אותנו לנמל התעופה, ואגב כך מגלים שהמלון

המי-יודע-כמה בפעם מהים. מטרים מאות כמה רק שכן שלנו

התעופה בנמל רבין. ע’’ש המהירה הדרך על נוסעים אנחנו

אנחנו ביקורנו. מטרת הייתה ומה היינו היכן אותנו שואלים

הופכות השאלות הפלא ולמרבה פחם, אל אום את מציינים

חטטניות יותר והמטען שלנו עובר פעמיים שיקוף ובדיקה ידנית.

אחרי כל הבדיקות אנחנו מגיעים סוף סוף לשער העלייה למטוס,

»משרד בתור עצמה את שמציגה חייכנית צעירה מגיעה ואז

התיירות« ומתחילה לשאול אותנו סדרת שאלות. מהר מאוד אני

השאלה על ביותר. רופף באופן לתיירות קשור זה שכל מבין

האחרונה, »יש לכם משהו להציע למשרד התיירות?«, אני עונה,

“Yes! Stop the war and crash the walls“.

כשהן יוצאות מפיו של עבדכם הנאמן, אדם שישראל וגורלה היו

מאז ומעולם קרובים ללבו, למלים הללו יש משמעות רבה.

על המטוס אני חושב שוב על התקרית ומתחרט על דבריי. כדי

שיימחל לי, אעבוד קשה עוד יותר על מנת ש”רוח הגלריה של

אום אל פחם” תמשיך לפעם בכל מה שנצליח לעשות באיטליה.

ואת הרוח הזאת אנחנו לא רק נשמר אלא גם נפתח, כי – כדבריה

של דפנה – ‘כל גרגר חול שאנחנו מצליחים להזיז לכיוון השלום

של מגיבוב יותר הרבה שווה לפלסטינים יהודים בין והקירוב

סיסמאות ריקות’... ויש הרבה מאוד חול שצריך להזיז.

سيارة يف ركبنا ايطاليا، اىل العودة يوم ابريل نيسان- 27 تحديد تم

ستوصلنا اىل املطار وعن طريق الصدفة اكتشفنا أن الفندق الذي نزلنا فيه

يبعد عدة مئات من املرتات عن البحر. ويف املرة التي ال اعرف كم هي

نسافر يف الطريق الرسيع عىل اسم رابني. سألونا يف املطار أين كنا وماذا

األسئلة أصبحت للعجب ويا الفحم، أم ذكرنا زيارتنا. من الهدف كان

بصيغة أكرث استجوابا ومرت حقائبنا وإغراضنا بعملية التفتيش من خالل

الفحوصات بعد كل اليدوي. الفحص اىل باإلضافة أكرث من مرة األشعة

إلينا تقدمت عندها الطائرة، اىل الصعود بوابة اىل أخريا وصلنا األمنية

شابة وسيمة قدمت نفسها عىل أنها ممثلة وزارة السياحة وبدأت تطرح

علينا سلسلة من األسئلة. ورسعان ما أدركت أن كل ذلك يتعلق بالسياحة

بدرجة قليلة وعن سؤالها األخري: هل لديكم اقرتاحات لوزارة السياحة،

أوقفوا )نعم! .”Yes! Stop the war and crash the walls“ أجبت:

مثيل، شخص الكلامت بهذه ينطق عندما الجدران(. واهدموا الحرب

كانت إرسائيل ومصريها دامئا قضية تهمه فاعلموا أن ذلك يعني الكثري.

عندما كنا عىل منت الطائرة فكرت مرة أخرى يف الحدث وندمت عىل ما

قلت. ليك يغفر يل عىل أن اعمل بجد أكرث ليك تواصل “روح صالة العرض

للفنون أم الفحم” النبض يف كل ما ننجح بالقيام به يف ايطاليا.

وهذه الروح لن نحافظ عليها فحسب، بل سنطورها ألنه كام قالت دفنا

كل حبة رمل ننجح يف تحريكها باتجاه السالم وخلق التقارب بني اليهود

وهناك الجوفاء... بالشعارات التشدق من أكرث تستحق والفلسطينيني

الكثري من الرمل الذي ينبغي علينا إزالته”.

45

Ci passano accanto due francescani che ci sorridono dolcemente e la loro miracolosa apparizione ci fa tornare alla mente i luoghi sacri dell’Umbria, dove quiete, pulizia, silenzio saldano il terreno con il divino, come è giusto che sia. Chissà perché mi sento orgoglioso di essere cattolico……ma poi penso che mi sto facendo travolgere dallo spirito di parte.La sera la passiamo nella immensa casa di Mohamed, arroccata su una salita così ripida dove se ti cade una moneta la ritrovi ad Adelaide in Australia. Con Daniele, Daphna e Said concordiamo cosa fare per dare un seguito concreto alla bellissima esperienza del simposio. Scambi di indirizzi, email, numeri telefonici.

Domenica 27 aprile il ritorno in Italia. Prendiamo un’auto per raggiungere l’aeroporto e scopriamo che il nostro albergo distava solo qualche centinaio di metri dal mare. Facciamo per l’ennesima volta la Rabin Road. All’aeroporto ci chiedono dove siamo stati e cosa siamo venuti a fare. Facciamo il nome di Umm El Fahem e chissà perché le domande si fanno più fitte e

stringenti e il bagaglio subisce due volte l’ispezione ed il controllo manuale. Quando finiamo tutte le procedure di controllo e guadagniamo finalmente il gate, arriva sorridente una giovane signora che si presenta come “Ministero del turismo” e comincia a fare un lungo elenco di domande. Capisco che il turismo c’entra sino ad un certo punto ed alla domanda finale: “Avete qualche suggerimento per il Ministro del turismo?”, rispondo “Yes ! Stop the war and crash the walls” che detto da uno come il sottoscritto che da sempre ha a cuore i destini di Israele forse un qualche significato lo ha.In aereo ripenso all’episodio e mi pento di quanto detto. Per farmi perdonare, mi impegnerò ancora di più perché lo “spirito della galleria di Umm El Fahem” viva con quanto riusciremo a fare in Italia. E lo faremo non solo sopravvivere, ma anche svilupparsi perché – come ha detto Daphna – “ogni granello di sabbia che riusciamo a spostare verso la pace e l’integrazione fra ebrei e palestinesi vale molto di più di tanti proclami vuoti” …. e di sabbia da spostare ce n’è veramente tanta.”

17

mentre litigo con i miei amici sull’ultima deludente prestazione della mia Lazio?Partiamo poi per Haifa e quindi per Nazareth a visitare la Chiesa dell’Annunciazione a Maria mentre alcuni sacerdoti francesi celebrano la Messa ad un gruppo di loro connazionali. Visitiamo il piccolo ma importante Museo attiguo e anche per un laico incallito con continui sconfinamenti nell’ateismo come il sottoscritto, qualche fremito comincia a farsi sentire.

Giriamo un po’ la caotica città araba di Nazareth e per la prima volta in vita mia osservo una vicina all’altra una sinagoga, una chiesa cattolica, una chiesa ortodossa e una moschea: sembrano uno delle opere più belle e significative di Giacomo, Le Cupole.

Visitiamo per caso un cimitero arabo con la nostra guida che ci informa sugli usi funerari arabi, quando il nostro sguardo viene colpito dalla presenza di un bel bambino che da una finestra che dà direttamente sul cimitero ci saluta sorridendo. Gli scatto una foto e lui scappa via tornando subito dopo con un altro bambino e una donna, presumibilmente fratello e mamma, che ci salutano sorridendo felici di quella felicità che solo povertà e sofferenza illuminano così bene.

Ci fermiamo poi in un improbabile pub dal nome irlandese dove si beve birra palestinese e l’acqua minerale San Benedetto importata dall’Italia, patatine con ketchup francese e si paga in shekels israeliani: penso che anche questo è il frutto della globalizzazione mentre muoio di nostalgia pensando alla pajata di Agustarello a Testaccio.

Sabato 26 aprile è in programma la visita a Gerusalemme con molti degli artisti arabi e ebrei che hanno partecipato al simposio, altre due ore di autostrada (che poi scopriamo essere sempre la stessa dedicata a Itzhak Rabin) ed arriviamo in questa splendida città, crocevia di religioni, di storie, di tragedie dove sopra il Muro del Pianto c’è la spianata delle Moschee e vicino il Sacro Sepolcro letteralmente assalito da migliaia e migliaia di fedeli ortodossi.

Celebrano la loro Pasqua con candele e lanterne in mano, invadendo le strettissime stradine del mercato orientale con le sue minuscole bottegucce di cianfrusaglia varia per arrivare al Sacro Sepolcro dove anche noi arriviamo solo per puro miracolo senza essere travolti dalle torme di fedeli salmodianti. Giusto in tempo per scoprire che “la munnezza” di Napoli è arrivata fin li, in quei luoghi sacri deturpati dalle migliaia e migliaia di bottigliette d’acqua lasciate in terrà, insieme a magliette lise, a sandali rotti, a calzoncini ed ogni altro genere di presenza inquietante vicino alla tomba dove si crede sia stato deposto prima e sepolto poi il corpo di Cristo.

Una tomba coperta da una lastra di marmo, sopra cui viene gettata acqua da tanti fedeli che poi la raccolgono per bagnarsi il viso o strizzarla in contenitori e portarla via. Scene degne di vero e proprio isterismo religioso in un luogo sacro devastato dalla “munnezza”. Usciamo per fuggire da tali scene e ci accorgiamo che fuori due indolenti “scopini” con un paio di scope che non servirebbero nemmeno a pulire la camera di Barbie e Big Jim, conducono invano la loro lotta contro la “munnezza”.

16

L’Ambasciatore e la sua delegazione incontrano poi i vari artisti che partecipano al simposio, i nostri ceramisti siciliani, informandosi sui risultati ottenuti, ammirando le opere realizzate, interessandosi delle tecniche, passando poi alla vera e propria parte ufficiale che si celebra nell’aula all’uopo predisposta.La cerimonia si consuma in circa un paio d’ore con i discorsi ufficiali, i ringraziamenti, i progetti a proseguire l’esperienza in corso con Daniele Vaccarino che illustra quanto CNA ha intenzione di realizzare sulla scorta di quanto verificato nel corso di questi primi due giorni, dei colloqui avuti con i vari protagonisti, con le esigenze e le aspirazioni espresse.

Si consegnano così gli omaggi CNA (di un pellettiere di Firenze) all’Ambasciatore, alla Presidente dell’Istituto di Cultura Italiano che hanno sponsorizzato il simposio, al Sindaco di Umm El Fahem, al Direttore Said, a Daphna Levi e ai suoi più diretti collaboratori. Particolarmente significativo l’omaggio di una pregevole opera del Maestro Bruno Gambone al costituendo Museo arabo di arte contemporanea.

Ci si trasferisce poi per il cocktail nella zona alla bisogna predisposta per finire poi, tutti, a casa di Said distante poche centinaia di metri ma così in salita che sembrano alcune centinaia di Kilometri.Venerdì, mentre in Italia si festeggia il 25 aprile, la mattina la passiamo nella parte turistica di Zichron Yaacov in compagnia di Daniele, Giacomo, Mohamed e mentre sorseggiamo un buon caffè in un tavolo all’aperto di un bar che poteva essere a Taormina piuttosto che a Cala Volpe piuttosto che Portofino, scambiandoci opinioni sul simposio, sulla bravura degli

artisti ebrei e arabi coinvolti, sul significato nobile del simposio, due fatti ci fanno atterrare d’improvviso con i piedi per terra in Israele.

Una coppia di conoscenti ebrei di Mohamed lo salutano e gli chiedono informazioni sul simposio di cui hanno letto sui giornali, rammaricandosi del fatto che non potranno partecipare “perché hanno paura di entrare a Umm El Fahem”, perché questa città viene continuamente descritta dai media ebrei come meta pericolosa, come covo di radicali musulmani da cui è preferibile girare al largo.

Di contro, noto due belle e giovani ragazze, con una pettorina gialla che a mala pena nasconde il verde oliva della divisa militare. Stanno girovagando tra i tavoli dei vari bar all’aperto tutti affollati di giovani, bambini, genitori, anziani. Le due ragazze in divisa con la pettorina gialla, stanno confabulando tra loro alternando sorrisi a risate: chissà…stanno parlando dei loro boy friends, delle loro amiche, delle loro vacanze, delle loro speranze. Si avvicinano e si mettono sedute accanto a noi, sul marciapiede e mentre si chinano per sedersi, spuntano due bei mitra che, con non chalance, appoggiano accanto a loro ma sempre a portata di mano. Sono della sicurezza e sorvegliano che il clima sereno e di festa non venga turbato da “qualche terrorista”.

Chiedo tramite Mohamed se è possibile fare una foto insieme: acconsentono felici e sorridenti con Giacomo che non perde occasione per farsi immortalare anche lui. Chissà cosa avrei provato a trovarmele vicine con i loro mitra in qualche bar di Via Veneto a Roma

15

capelli biondi che posso benissimo scambiare con gli americani o gli inglesi che incontro sempre sull’Eurostar per Firenze, lavorano la ceramica accanto a due arabe israeliane dal sorriso dolce che si intravede dal velo che copre loro testa e gran parte del viso.Fuori dal terrazzo dell’ultimo piano della galleria, opportunamente coperto da tende per mitigare un poco il caldo che arriva a sfiorare i 40 gradi, si stende Umm El-Fahem, la seconda città araba, dopo Nazareth, di Israele. Una città che solo dopo scopriamo suscitare paura più o meno motivata negli ebrei che evitano di frequentarla.

Scopriamo così che lungo l’autostrada che da Umm El Fahem ci porta al nostro albergo, alle colline a destra i molti minareti e moschee caratterizzano i villaggi arabi che si contrappongono alle sinagoghe dei villaggi ebrei per lo più disposti in pianura a sinistra.I primi – i villaggi arabi – caratteristici, ma molto caotici, polverosi, senza una minima parvenza di ordine urbanistico, attraversati da vecchie auto con gli altoparlanti che “a palla” trasmettono improbabili rap in arabo. I secondi – i villaggi ebrei – come tanti villaggi della Lego, tutto ordine e verde, con i giovani rabbini dalle lunghe treccine dietro le orecchie seguiti da giovani moglie dai copricapo tutti uguali, lunghe gonne, attorniate da petulanti bambini che trotterellano intorno alle carrozzine d’ordinanza con l’ultimo nato.

Una caratteristica, quella delle giovani famiglie dai molti pargoli, che mi ha sorpreso a pensare spesso se in Israele i tempi di gestazione fossero molto più corti degli usuali nove mesi.

Scopriamo poi che benché da sempre israeliani, gli arabi d’ Israele non “fanno il soldato”, un privilegio – quello della leva che dura per i maschi tre anni e per le donne due anni, oltre ad un mese l’anno sino ai 45 anni di età – riservato solo agli ebrei e ai drusi. Se fosse successo in Italia – ho pensato - tutti noi ci saremmo convertiti da subito all’Islam.

Dopo l’ennesima corsa sull’autostrada, guadagniamo un po’ di tempo per riposare in hotel dall’afa incombente ma anche per prepararci per il pomeriggio e la sera dedicati alla parte ufficiale del simposio.

Confezioniamo così i vari omaggi per le varie personalità e intabarrati nel vestito scuro d’ordinanza riprendiamo l’autostrada – ancora una volta - per ritornare a Umm El Fahem dove poco dopo arriva SE l’Ambasciatore d’Italia in Israele, De Bernardin e Signora, la Presidente dell’Istituto di Cultura Italiano in Israele, Simonetta Della Seta con le due cortesi collaboratrici che avevamo già incontrato all’aeroporto Ben Gurion.

Il Vice Presidente Vicario CNA, Daniele Vaccarino, accompagna i nostri rappresentanti istituzionali insieme al Direttore Said Al Shakra in visita alla galleria e tutti si soffermano davanti ai vari progetti presentati per la realizzazione del primo Museo arabo di arte contemporanea che verrà realizzato in Israele proprio a Umm El Fahem grazie all’impegno non solo di Said ma anche di tanti arabi e ebrei, convinti che attraverso l’arte e la cultura si potranno ottenere quei risultati che né la politica né tanto meno le guerre sono finora riusciti a ottenere.

14

Ceramicadal “moleskine” di uno dei partecipanti al laboratorio di pace in Israele.

“Non ero mai stato in Israele e il simposio sulla ceramica è sembrata l’occasione giusta per colmare questa lacuna. Pensare a Israele ha sempre significato per me pensare al debito millenario che l’Occidente – e non solo – ha da saldare con il popolo ebraico, un debito divenuto inestinguibile con l’Olocausto. Così pensare a Israele per me ha sempre rappresentato ad un tempo sentirsi un po’ ebreo, ma anche un pò compartecipe delle leggi razziali del 1938: in breve, vittima e carnefice.

Pensare a Israele ha anche significato sognare di essere uno dei protagonisti di Exodus, il film che ha narrato le vicende della nascita dello Stato di Israele, ma al tempo stesso pensare a Israele ha anche significato sognare di essere uno dei protagonisti dell’Intifada.Pensare a Israele è sempre difficile: bello e tragico al tempo stesso, speranza e disperazione insieme. Insomma, Israele è insieme la mia buona e cattiva coscienza.

Questo pensavo mentre volavo verso Tel Aviv dove all’aeroporto Ben Gurion mercoledì 23 aprile alcune cortesissime rappresentanti dell’Istituto Italiano di Cultura in Israele ci attendono per il benvenuto, mettendoci a disposizione un auto che in circa 1 ora

ci accompagna a Zichron Yaakov all’albergo Achourat Zamarin dove ci stanno già attendendo Giacomo e Mahomed.

Il tempo di lasciare le valige nelle camere e poi di corsa, un’altra ora di auto, a Umm El Fahem, la città araba di Israele dove si tiene il simposio, per consumare una cena all’aperto e conoscere gli organizzatori Said, il direttore della galleria d’arte, e Daphna Levi, ma anche Mario, Gaspare e Angela, con gli artisti ebrei e arabi.Alla fine della cena di nuovo in auto per un’altra ora ancora – gli spostamenti in auto saranno una costante incombente nei quattro giorni – per arrivare di nuovo in albergo e guadagnare finalmente il meritato riposo.

Giovedì 24 aprile è la giornata di più densa di appuntamenti. Arriviamo – con la solita ora di auto – con la Yaris di Lia una simpatica artista israeliana, sposata ad un ebreo olandese trasferitosi in Israele insieme alle sue 7 lingue (compreso l’italiano) che parla disinvoltamente. Arriviamo alla galleria di Umm El Fahem quando i bambini sono già tornati a scuola dopo aver fatto la loro conoscenza della ceramica, delle tecniche insegnate da Angela, ma in tempo utile per assistere alla ennesima lezione di Mario, Gaspare e Giacomo, mentre israeliani dagli occhi azzurri e

13

Gaspare Cascio

Non fu facile, e ne furono contenti.Pensavo a Baremboim, la sua grande arte messaggio di convivenza e di pace, lui l’arte che unisce, lui israeliano con il passaporto palestinese. Straordinario! Allora funziona! “..Facciamo sapere al mondo il valore dell’umiltà e del dialogo, armati di sola buona volontà, per la pace e la convivenza…”

Rispondono da Israele: “..L’unica cosa da fare, è fare!” Li trovammo ad attenderci in galleria, i nostri venticinque compagni, uomini e donne dediti all’arte, semplici artisti, creativi veri.

Il primo valore, immediato, tangibile, a pelle, era la straordinaria umiltà, e la curiosità di sapere e praticare, della nostra tradizione, le forme e le decorazioni. Tutto semplice.

Said, il direttore della galleria, uomo di pace, è personaggio straordinario, aveva capito tutto. Un vero genio, aveva dato a un problema complesso il suo pezzetto di soluzione, semplice e concreta. La stupidità è complicata. Ci rovina la vita, l’unica soluzione chiara, efficace davvero, è l’intelligenza, la semplicità. A presto.

12

Giacomo Alessi

La delegazione era arrivata in Sicilia con l’obiettivo di conoscere e selezionare un gruppo di bravi artigiani, esperti in tecniche tradizionali di decorazione che fossero disposti a cogliere l’invito a partecipare, con la loro presenza, presso il museo d’arte contemporanea di Umm el-Fahem, ad un “Symposium” sulla ceramica nel mese di Aprile del 2008. Erano: Said Abu-Shakra, Tirza Yalon Kolton, Daphna Levi.

Quest’ultima parlava italiano, meno male, ci si intendeva, parlava e si faceva capire e capivano anche me mentre spiegavo e raccontavo le mie cose. Daphna traduceva e gli occhi e i sorrisi degli altri diventavano sempre più luminosi. Un attimo e fu tutto chiaro, parlavamo tutti la stessa lingua: l’arte strumento per parlare di pace, l’arte per favorire la pace e la convivenza. Stavamo abbozzando un ponte fra religioni e culture diverse, stavamo materializzando un sogno. Straordinario!

Quattro artigiani siciliani e venticinque artisti israeliani di fede e di luoghi diversi, senza una lingua comune, avrebbero lavorato insieme per sette giorni, insieme, in una città palestinese. E senza compenso alcuno.Di Said Abu-Shakra riuscivo a cogliere la grande emozione, difficile da descrivere, mi sentivo nel mio,

avendo, per contrarietà, già da molto tempo percorso, con il mio lavoro i sentieri della convivenza, poi dopo il 2004 anche i sentieri del male e dell’odio, quello che rende gli uomini bestie feroci e quasi sempre, senza una ragione definita. Feroci anche quegli uomini che di religione si nutrono. Andammo a vedere le mie due collezioni, l’una che rappresenta la mia traduzione della tradizione, l’altra invece il nuovo, il non visto, il mio eterno tentativo di stupire e meravigliare, Said non staccò più l’occhio dalla cinepresa.Finimmo dopo sei ore che era già sera.Da quel momento in poi, andammo dritti per l’obiettivo, una infinità di mail, materiali, pennelli, secchi, bidoni, argilla, smalti e colori.

“..Non devi scordare il torniante, dobbiamo manipolare e creare con l’argilla, il tornio è divertimento, voglio una straordinaria manifestazione di gioia e allegria, i materiali piombiferi alla dogana, la sostituzione di un artigiano che pretendeva di esser pagato mille euro, per una partecipazione che per tutti avrebbe dovuto essere già un grande privilegio”.Scrissi, perchè mi fu espressamente richiesto, la più breve storia della ceramica siciliana che mai sia stata scritta: cinque righe!

Semplice armonia

11

luci e ombre, e un lieve fruscio. Il motivo ricorrente e la delicata decorazione impressa su ciascuna moneta sono gli elementi responsabili della sottile vibrazione dell’opera, e danno vita ad un’immagine ricca di forza.

Qualche parola personale per concludere. Come titolo di questa mostra collettiva di artisti arabi ed ebrei, abbiamo scelto “Sul tavolo”, con il desiderio e la consapevolezza che questo nome provocasse associazioni di vario tipo, e conducesse sia gli artisti che gli spettatori nelle regioni della storia, del conflitto, dell’occupazione, del dialogo, dell’apertura e dell’ipocrisia.Nel lungo periodo di tempo passato tra l’inizio dei lavori del seminario fino alla scrittura di queste righe, mi sono trovata molto a riflettere sulla natura del seminario e della mostra, dal punto di vista personale e da quello artistico e politico.

Devo confessare che, guardando alle maioliche italiane, ho avuto delle sensazioni negative circa la natura e il significato di questa tecnica. Infatti, in una prima fase ricopriamo l’argilla con uno strato di colore bianco, cioè nascondiamo il suo colore naturale, ed in una seconda fase ci dedichiamo alla decorazione dell’argilla (la terra), dipingendo, decorando ed aggiungendo ancora colore. Non è forse questo un tentativo di nascondere l’essenza stessa del materiale? Un tentativo di evadere il confronto con il soggetto Terra? Ciò che succede sulla terra non è possibile abbellire o decorare e certo non è possibile nascondere. Siamo stufi del conflitto esistente su questa terra e dei suoi effetti o ci siamo adeguati a questa situazione? Forse sta governando la diffidenza? Forse abbiamo paura di spandere questa terra sul tavolo, atto che richiederebbe molto coraggio e molta coscienza? Forse abbiamo bisogno di un altro evento doloroso che ci riporti nuovamente sul fronte di guerra?

10

Mohamed Said Kalash è un artista calligrafo arabo specializzato nel vitrage e nella tecnica dell’intarsio in legno. Nelle sue opere, Kalash usa gli arabeschi che, come le decorazioni della maiolica italiana, traggono ispirazione dal mondo animale e vegetale. Stimolato da questo simposio, Kalash ha scelto di tentare la tecnica della maiolica ed ha creato un tavolo fatto di lastre d’argilla rivestite di glasura bianca, decorando le lastre del tavolo con calligrafia araba ed arabeschi tipici del suo stile di lavoro.

Huda Jamal crea una tovaglia con tecniche miste, usando colori su tessuto e rilievi d’argilla. La decorazione della tovaglia è costituita da immagini di piatti illustrati con colori vivaci e motivi decorativi personali che traggono ispirazione dalla cultura locale. Hoda moltiplica i motivi e crea una zona di stimolo per l’unicità e la speranza, delle quali abbiamo tanto bisogno.

Hasan Gazmawi utilizza l’immagine della moschea El Aqsa come simbolo della tradizione a cui egli appartiene, e in questo modo cerca di convogliare la nostra attenzione sulla realtà attuale. Hassan descrive questo simbolo culturale mediante un rilievo dotato di elementi decorativi plastici nello stile decorativo caratteristico delle maioliche.

Nella sua opera Solitudine, Magdalena Hefetz prova a descrivere la forza delle emozioni da lei provate al termine del seminario. Come lei, i tavoli restano orfani, soli, decorati con colori vivaci, forme e linee che rappresentano ricordi ed impressioni.

L’opera artistica di Mark Yudell è costituita da frammenti di ceramiche antiche raccolte sulla spiaggia di Cesarea. I pezzi di ceramica sono riuniti in una sorta di padella di ferro (Saj) dopo essere stati colorati con la tecnica della maiolica e cotti con la tecnica Raku. Con rispetto per i vasi antichi e voglia di esprimere il comune denominatore che lo lega ad essi, Yudel utilizza le argille che ha raccolto riunendole in una composizione, e riportando così a nuova vita frammenti di storia. L’artista ha scelto la cottura Raku a lui consueta affinché le glasure non risultassero uniformi e il risultato finale non fosse perfetto ma spontaneo. Il Saj è un utensile utilizzato per la preparazione di una specie di piadina, un cibo di base comune che ha importanza anche quando si ricevono ospiti. Mark Yudel ha capovolto il Saj sul lato concavo ottenendo una scodella di servizio per enfatizzare il concetto del dare con generosità quando ci si trova a tavola.

Nella sua opera, Salim Asakly lascia l’argilla cruda, collegando noi spettatori direttamente alla natura: terra, paglia e fuoco. Salim presenta un’interpretazione “biologica” della maiolica: un tronco di legno ricoperto di terra e su di esso decorazioni con pigmenti provenienti dalla natura. L’artista invita lo spettatore a congiungersi con le proprie radici, con la sua natura, in semplicità.

Nella sua opera, Maya Shapira si confronta in modo sensibile, tranquillo ed originale con la tecnica decorativa siciliana. Un numero preciso di monete di porcellana simili crea l’immagine del dettaglio di una fragile decorazione. Il modo in cui le monete sono sospese ne consente lievi oscillazioni, mutazioni di

9

la tecnica serigrafica e posati sul tavolo. Il contrasto tra la leggerezza del foglio e la pesantezza dell’argilla trasferisce la sensazione del peso - il pacco dei conti aperti di Manal - allo spettatore.

Khader Oshah riunisce intorno al tavolo i membri della sua famiglia. I loro ritratti vengono disegnati con linee espressive in colore uniforme per decorare una serie di normali piatti. Khader, artista beduino che nacque a Gaza e vive oggi a Rahat, permette con la sua creazione un incontro di famiglia intorno al tavolo. Un incontro quotidiano o forse festivo, impossibile nella realtà dei confini politici dell’Israele 2009.

Lo stile artistico di Botayna Abu Melhem è caratterizzato dal suo caratteristico uso di indumenti tradizionali: ricamo, spille e tessuto cucito rozzamente. L’artista trae ispirazione da grandi piani d’argilla che vengono tessuti nell’opera. La tecnica decorativa siciliana con colori e pennello si trasforma in tecnica decorativa personale con ago e filo, basata sulla tradizione locale. La combinazione di piani d’argilla solitari, di segni grossolani di cucito, di righe di tessuto da vita ad una sorta di carta stradale con i confini del “luogo”: il luogo personale, il luogo culturale, il luogo artistico, la geografia da cui scaturisce la creazione artistica.

Lea Krugman già da molti anni lavora con la tecnica della maiolica italiana che ha imparato dall’artista siciliano Salvatore Tidona. La mostra ha permesso a Lea di oltrepassare i confini della forma e del contenuto degli strumenti e delle decorazioni tradizionali, per utilizzare una tecnica mista che include frammenti di opere precedenti di ceramica e porcellana nello

stile della maiolica italiana, combinando stampi di ceramica industriale, ferro, fili di rame e plastica. Tutti i componenti sono intrecciati insieme ottenendo un’opera attuale, capace di descrivere l’accostamento delle culture del passato con la realtà urbano-industriale contemporanea.

Lia Boers fa un interessante tentativo di tradurre i motivi decorativi siciliani in motivi locali moderni. Lea decora e scolpisce dei piatti con tecnica tradizionale, ma i colori e le linee utilizzati appartengono al suo stile personale libero e sregolato, riuscendo ad collegare in questo modo il vecchio con il nuovo, le culture con i “commensali”.

Nelle opere artistiche di Dori Zanger osserviamo una ricca cromaticità e motivi decorativi ripetuti, delle storie tratte dal mondo animale e vegetale, a noi note sia dalla cultura italiana, sia da quella islamica, sia dalla stessa creazione artistica di Dori. L’altare creato dall’artista è fatto ad immagine degli altari primitivi sui quali venivano immolati i sacrifici, e costituisce, a suo parere, l’altare moderno su cui ciascuno di noi esegue, a suo modo e secondo il suo credo e le sue abitudini, i propri riti religiosi quotidiani.

Adi Aronov si diverte nella sua arte usando le possibilità offerte dalla tecnica della maiolica. Oltrepassa i confini della tradizione e naviga con l’aiuto di colori, forme e superfici verso mondi astratti e senza fine. Le linee serpeggianti che servono da riferimento alla tradizione della calligrafia araba e un ricco arcobaleno seducono e invitano ad entrare in un mondo immaginario ricco e pieno di ispirazione.

8

La Mostra Simposio della Ceramica 2008 è stata realizzata con la cooperazione dell’Istituto Italiano di Cultura ed ha invitato artisti italiani e locali a prendere parte allo studio, alla creazione e al dialogo.

Il gruppo di artisti locali che hanno preso parte al simposio, arabi ed ebrei, sono stati invitati a partire per un viaggio congiunto al fine di trarre ispirazione e scoprire l’influenza artistica tra culture e tradizioni, per dar vita ad un dialogo artistico contemporaneo e stabilire la base di un ambiente dove l’arte potrà servire da idioma di collegamento tra persone e culture.

Il simposio è durato una settimana e si è svolto in forma di seminario artistico. I seminari sono stati guidati da tre artisti ceramisti siciliani: GIACOMO ALESSI (Caltagirone), GASPARE CASCIO (Sciacca) e MARIO MONTAUDO (Caltagirone), esperti di tecniche decorative tradizionali.

La mostra Sul tavolo presenta le creazioni degli artisti che hanno preso parte al simposio, e consente di osservare i particolari del processo artistico - personale da loro attraversato in questo viaggio, rivelati nelle loro opere:

Mohamed Abo Arkia ha scelto di confrontarsi con la tradizione decorativa siciliana utilizzando il linguaggio ornamentale da lui conosciuto che proviene dalla tradizione islamica: gli arabeschi. Muhammad esamina l’uso degli arabeschi con la tecnica della stampa su cuori d’argilla infilzati su spiedini. I cuori decorati, spaziati uniformemente sugli spiedini, si trasformano in elemento decorativo tridimensionale. Anche se trafitti, i cuori continuano a palpitare con tutta la loro potenza: il colore vivacissimo e luccicante, e una forma piena. Il contrasto tra il motivo animale - primordiale dell’opera con il suo livello estetico, la sua armonia e delicatezza, si trasforma in uno spazio di meraviglia capace di catturare lo spettatore.

Shlomit Mandelkern ha studiato gli elementi della tradizione decorativa siciliana dandone un’espressione personale contemporanea. Shlomit, ha preso un noto motivo decorativo e lo ha trasformato in oggetto tridimensionale di porcellana, riuscendo ad interpretare in modo unico ed originale l’essenza della maiolica, portandola in una nuova dimensione.

Manal Morcos si concentra sul titolo della mostra e con l’argilla crea un pacco di fogli pieni di conti: fogli decorati con cifre e formule matematiche, stampati con

Mervat Essa

7

«La Terra» punto d’incontro?

Apparentemente, sembra che in un ciclo di vita breve e nel veloce ricambio dei tavoli esista una percezione di cambiamento e di rottura con la monotonia, tuttavia di solito i tavoli vecchi assomigliano molto a quelli nuovi, per essenza, carattere e qualità - a parte piccole differenze esteriori - e sono prodotti secondo la stessa filosofia dei guadagni per il produttore.

Un cambiamento di questo fenomeno, possibile anche se limitato, sta avvenendo grazie alla coscienza ecologica, in crescita costante presso i consumatori. Tale tendenza obbliga i produttori - non tanto per motivi ideologici quanto per considerazioni di carattere commerciale - a costruire tavoli utilizzando materiali inoffensivi per l’ambiente o riciclati, anche se più costosi, secondo una filosofia che vede negli alberi una risorsa limitata e da conservare. Questo è un esempio in cui la conoscenza e la filosofia ambientale dell›utente del tavolo ne influiscono sul carattere.

È possibile prendere questa conoscenza e filosofia e trasferirle dal campo ecologico anche in altri campi, in modo da influenzare proporzionalmente la natura del tavolo del futuro? È possibile e desiderabile che il consumatore abbia un ruolo maggiore nel design del tavolo e nella sua produzione? Forse, proprio le premure per l’ambiente porteranno a produrre tavoli più resistenti nel tempo ed a favorire la consapevolezza

per un uso più prolungato del tavolo, senza farsi troppo influire dai mutamenti della moda. In tal caso, il cambio di atteggiamento e la rottura dei modelli dovrà partire da noi, utenti, e non da stimoli esterni.Nell’aprile del 2008 ci siamo riuniti, artisti ebrei ed arabi (mussulmani, cristiani e drusi), israeliani ed italiani, donne e uomini, giovani ed anziani, intorno ai tavoli della galleria di Um El-Fahem per studiare e fare esperienza con la maiolica. Quale ruolo ricoprirono i tavoli al di là di quello funzionale? Ne eravamo consapevoli? Era chiaro che per noi erano mezzi di unione, intorno a cui si stabilivano i nostri contatti. Tuttavia i tavoli erano anche dei mezzi che ci permettevano di separarci, offrendoci libertà personale, distensione, e la possibilità di guardarci da vicino e da lontano, ricevendo in questo modo un’immagine ampia, profonda ed assortita.

In questo breve articolo abbiamo tentato di approfondire il concetto del tavolo. Con lo stesso spirito invitiamo il pubblico della mostra ad esaminare i risultati dell’accostamento degli artisti al tema «Sul tavolo», nel modo più aperto e vario possibile, ed in maniera diversa dallo standard quotidiano. Forse questo invito è la chiave necessaria ed indispensabile per la creazione e la comprensione dell’arte. Una chiave validissima anche per qualsiasi altra attività ed idea.

6

tavolo ha un›influenza sul nostro modo di agire di cui non siamo consapevoli. Si può presumere che se la maggior parte dei nostri pasti non si svolgesse intorno ad un tavolo, la presentazione e il modo di consumare il cibo, e anche le ricette sarebbero differenti. Forse anche il nostro rapporto con il cibo sarebbe diverso. In questo senso il tavolo è un elemento di pensiero schematico fisso e ripetitivo. Di solito le discussioni si svolgono intorno ad un tavolo, che in questo caso assume una funzione separatrice tra i partecipanti. Chissà se togliendo il tavolo cambierebbero anche il carattere della discussione, la sostanza, e soprattutto i risultati della discussione? Chissà se rinunciando ad usare il tavolo, e modificando un comportamento comunemente accettato, si verificherebbe una breccia nel modo di pensare ed interagire dei partecipanti alla discussione?

Sotto questo aspetto, il tavolo non è soltanto uno strumento passivo, ma ha la sua influenza, e non poca, sul comportamento e sul pensiero di coloro che lo utilizzano. Lo strumento influisce sul contenuto. Questo fenomeno assomiglia all’utilizzo diffuso del programma Power Point nel preparare presentazioni: l’uso quasi esclusivo di questo programma influisce sul contenuto delle presentazioni, senza relazione con il soggetto, limitando quest’ultime alle possibilità del programma ed uniformandole secondo modelli fissi. Probabilmente, per eliminare l’influenza determinante del tavolo, non bisogna necessariamente rinunciarci, cosa che sarebbe difficile a causa del forte legame e la dipendenza che abbiamo sviluppato con questo strumento. Oggi, infatti, l’apertura e la tecnologia

moderne ci permettono di progettare e creare un tavolo meno fisso, meno passivo, e più modulare e modificabile in base ai nostri bisogni e alle nostre sensazioni, in modo da risvegliare in noi le idee e l’attività. Ad esempio, sono in fase di progettazione oggi tavoli in cui uno schermo computer orizzontale è incorporato in modo uniforme nel piano del tavolo. Lo schermo può mostrare immagini e contenuti di tipo diverso secondo i desideri dell›utente, tramite contatto tattile diretto o casuale.

Il tavolo può quindi essere rivoluzionato e trasformarsi in uno strumento capace di stimolare i sensi ed attivare l’intelletto. Si tratta di processi tecnologici esterni ma aventi lo scopo di diversificare il nostro modo di pensare ed allargare il nostro modo di concepire la realtà. La connessione tra utente e tavolo avverrà in modo interattivo e multiforme. Questa connessione, si presume, contribuirà alla diversificazione e all’ampliamento dei contatti tra gli utenti del tavolo, influendo sul loro modo di pensare ed agire.

Di fronte a questa affascinante ed interessante possibilità, spicca maggiormente il fenomeno della produzione industriale di massa dei tavoli, dove produzione, qualità e materiali vengono determinati soltanto in base a criteri economici aventi come fini l›aumento delle vendite e i guadagni. Per questo motivo, vengono prodotti tavoli standard, di materiale a basso prezzo e di bassa qualità. Questi tavoli si rovinano rapidamente e il consumatore è costretto a gettarli ed a rimpiazzarli con tavoli nuovi, contribuendo in questo modo all’aumento delle vendite del produttore.

5

Il tavolo è un oggetto che concentra numerose e svariate attività attorno a se, al di sopra, ai lati, e a volte anche al di sotto. A volte serve come mezzo di comunicazione tra le persone, come quando intorno ad esso si riunisce un gruppo di studio, a volte serve da supporto per il nostro lavoro, a volte rappresenta un mezzo di separazione e distacco. Nel corso della storia, fino ai nostri giorni, il tavolo è stato costruito in un’infinità di forme, tipi e materiali, mentre Il suo design è determinato di solito dall›uso designato, dalla moda e dall’estetica del tempo. Inoltre, determinando il design e la forma, decidiamo il fine ed il tipo di attività che si svolgerà intorno o sopra al tavolo. La forma del tavolo, la sua collocazione e l’ambiente in cui viene collocato ci fanno capire qual è il suo scopo. Anche ciò che vi è posato sopra ci offre un indizio sullo scopo ed il carattere di un incontro, per esempio. Un tavolo può anche essere testimone del livello sociale ed economico del suo padrone, o dell›immagine che egli desidera dare di se.Il tavolo è un accessorio diffusissimo. Quasi tutti gli incontri di carattere sociale si svolgono, naturalmente, intorno ad un tavolo. Anche se esistono incontri sociali che non hanno luogo intorno ad un tavolo, come - ad esempio - eventi sportivi,

spettacoli, escursioni ecc., tuttavia, osservando più a fondo, si nota che anche in tali occasioni d’incontro è presente l’essenza del tavolo. Infatti, un campo sportivo o un palcoscenico, entrambi elementi centralizzatori intorno ai quali ci si siede per osservare, possono essere veduti come dei tavoli giganti che hanno essenzialmente una funzione simile al tavolo di casa. Anche una tovaglia stesa su di un prato, un falò intorno al quale ci si riunisce, e perfino un’area vuota delimitata da ballerini in azione, sono come dei «tavoli», nel carattere e nella funzione.

Il tavolo è lo scenario che ospita la maggior parte delle nostre attività più comuni, come mangiare, lavorare, scrivere, leggere, conversare ed incontrarsi con i famigliari. Svolgendo queste ed altre attività quotidiane, non attribuiamo di solito alcuna importanza al tavolo. Si tratta di attività che eseguiamo automaticamente e generalmente senza pensare alla necessità del tavolo o alla possibilità di eseguire la stessa attività altrove. Il tavolo viene da noi scelto senza dubitare e senza riflettere. Anche se l’uso costante ed automatico dello stesso tipo di accessorio per le medesime attività ci conferisce una sensazione di sicurezza e continuità, tuttavia comporta anche qualcosa di involutivo e di stagnante. L’uso del

Avner Singer

Il Tavolo

4

Sono stato testimone delle indecisioni e delle discussioni preliminari, degli incontri serali e degli incontri conclusivi.Questo è il momento di riconoscere la forza e l’importanza di questi incontri. Da una parte sono capaci di svuotare completamente una persona della propria energia esaurendo tutte le forze, dall’altra riescono a ricaricare nuovamente, e sempre - nonostante tutto - sempre, resta il desiderio e l’attesa del prossimo incontro.

Desidero ringraziare i curatori - gli artisti Marwan Issa e Avner Singer, per l’ottimo lavoro ed il grande sforzo i quali hanno permesso agli artisti di sedersi insieme intorno a un tavolo per creare, in completa intimità ed in una splendida atmosfera.

Grazie anche agli artisti italiani ed israeliani, ebrei ed arabi, per il loro spirito di associazione, sincerità ed amore.

Il nome scelto dai curatori, Sul Tavolo, è un nome ricco di contenuto.La galleria è stata benedetta dalla vostra presenza, avete infuso un’atmosfera speciale e ci avete segnato una direzione in cui proseguire l’attività. La vostra presenza in questo luogo è stata molto importante, fino a questo stesso momento.

Avete infuso un’energia straordinaria che sarà per noi fonte d’ispirazione e di spiritualità per la nostra attività nel futuro.

3

Il seminario della ceramica, che ormai è divenuto una tradizione annuale, invita artisti da tutto il mondo a creare insieme una realtà diversa di creatività e studio in comune.

Nella preparazione del seminario abbiamo verificato la possibilità di partecipazione da parte di artisti la cui arte includesse l’elemento della conservazione delle tradizioni antiche in relazione alle rispettive aree d’occupazione.

Questa ricerca ci ha condotti in un viaggio di studio in Sicilia, con seminari creativi, avente lo scopo di incontrare e fare conoscenza con la storia del luogo, con la popolazione locale, e con le fonti delle tecniche artistiche tradizionali. Una volta sul posto, abbiamo subito scoperto che, in pratica, stavamo facendo conoscenza con la gelosia degli artisti locali nei confronti degli antichi segreti e con la loro devozione nel preservare le antiche tradizioni.

Il viaggio in Sicilia, ci ha fatto incontrare con un istituzionalismo culturale completamente impegnato nella preservazione delle arti tradizionali e nella loro trasmissione, in modo istituzionalizzato ed organizzato, alle generazioni future.

Le visite agli studi, le conversazioni e gli incontri con artisti, aziende e dirigenti della comunità locale, non ci lasciarono dubbi circa l’importanza della tradizione artistica che dura da centinaia di anni ed è riconoscibile in ogni angolo delle strade e dei vicoli della Sicilia.

Dopo aver selezionato gli artisti partecipanti, siamo tornati pieni di ricchezza culturale, per mettere in atto il nostro seminario ad Um El-Fahem. Al centro del seminario furono gli artisti italiani, la ricca cultura dalla quale provenivano, e la lunga esperienza che si portavano appresso.Decine di artisti della ceramica provenienti da ogni parte d’Israele, arabi ed ebrei, si riunirono intorno a loro per studiare, anche se un poco, i segreti della loro tradizione.

Nessuno di noi avrebbe potuto prevedere che nei nostri posti, nella realtà in cui viviamo, questo seminario si sarebbe trasformato in un punto d’incontro così intimo: tutti intorno allo stesso tavolo, a nutrirsi della stessa conoscenza, ad osservare le mani che impastano l’argilla e il lampo negli occhi del compagno seduto di fronte; tutti a formare lo stesso oggetto intorno allo stesso tavolo, traendo energia ed amore dal medesimo spazio ristretto.

Said Abu-Shakra

Argilla fonte di ispirazione

2

Mostra Simposio della Ceramicaתערוכת סימפוזיון הקרמיקה 2008معــرض نـــدوة الخـــزف 2008

21/11/2009 - 20/2/2010

Associazione AlsbarGalleria d’arte Umm El-FahemDirettore: Said Abu-Shakra

In cooperazione con:Istituto Italiano di cultura, Tel Aviv Associazione Italiana Artisti

Curatori: Mervat Essa e Avner Singer

Design e catalogo: Sharif VakedTraduzione e testi: OrientationFotografie delle opere: Yakis Kidron

Ringraziamenti:Tirtza Yalon Kolton, Dafna Levy, Aziza Diab, Yussef Ilias, Keramikon - Yakov e Tzippi, Angela Gallaro, Bruno Magliucco, Muhammed Jabarin, Raji Batchish, Ahmed Mahajena, Fatma Jabarin, Ristorante Algazal, Mustafà Jabarin, Kamal Bito, Andre Boers, Kamal Bitto, Said e Rana Jabarin, Ahmad Yunis, Bilal Mahamid, Yoav e Lili Stern.

Sotto il patrocinio del Ministero della cultura e dello sport

RINGRAZIAMENTO PERSONALE

IL sucesso del simposio, e l’esposizione, della galleria d’arte di Um- El- Fahem, e la creazione del catalogo, non potevano anadare a porto , senza la participazione, ed il lavoro di volontariato del CAN (Confederazine Nazionale Dell’Atigianato) italiano, gli Artisti della Ceramic Italiana, e l’Ambasciata Italiana in Israele, e l’Istituto Cultural Italiano a Tel Avive.

Grazie dal cuore a:L’ex ambasciatore italiano in israele sandro de bernardini e il suo staff.- La dottoressa Simonetta della Seta e la Lorenzi Teresa e i loro collaboratori nel ist.culturale italiano. Artisti italiani: Giacomo Alessi, gaspari cascio, montaudo mario, agallaro angela, Rappresentante del CAN: Presidente nazionale Ivan MalavasiVice president e president del can di torino Daniele vaccarinoSegretario Nazionale del cne Maurizio Troiani Regione siciliana: Maglocco Bruno

66

الفحم أم للفنون العرض صالة אל-פחם אום לאמנות הגלריה Umm el-Fahem Art Gallery