2ރ0 ގު: އަ2011 ،ބަރުކްޯޓ ޮއ19 ،34 :ބަރުނަމް

ތުއްތު ކުއްޖަކު މަާރ ހަނގުާރމަ ކުރަީނ

އެމެރިކާއަށްވުރެ މުއްސަނދި ސްޓީވް ޮޖބްސް

އެޑިޓަރުގެ ނޯޓް

އެޑިޓަރު: ސިނާން އަލީ

އެގްޒެކެޓިވް އެޑިޓަރުން:

އަހުމަދު ޒާހިރު )ހިރިގާ(މުހައްމަދު އާމިރު ފަރެސް

ޑިޕިއުޓީ އެޑިޓަރު: މުންޑޫ އާދަމް ހަލީމް

އެސިސްޓެންޓް އެޑިޓަރު: އަލްއުސްތާޒު އަހުމަދު މާޖިދު

ސްޓާފް ރައިޓަރ: އިޔާޒު ނަސީމް

ލިޔުންތެރިން:އަބްދުهللا އަޒްމީން

ކަނީރު ޢަބްދުއްރަޙީމްޢަލީ ޚާލިދު

ޢަބްދުهللا ޝިނާންމިންނު

ޮކލަމިސްޓުން:ސިކުނޑީގެ ތޫފާން: ސީނާ އަހުމަދު ޒާހިރު

ކެޮޔނިރު: މުހައްމަދު ބުޝްރީފަސްމަންޒަރު: އަހުމަދު ޒާހިރު )ހިރިގާ(އަޅުގަނޑުމެންގެ މާހައުލުން: މީމުޒަވިޔަނި

އުޑުދަށުން: މުހައްމަދު ގާސިމްދިޔަތިކި: އަބްދުهللا ފާރޫގު ހަސަން

ސިއްކަ: ސިއްކަގޭ މުހައްމަދު ނަސީމް ދިޔަވަރު: މުހައްމަދު އާމިރު ފަރެސް

ރަންދެލި: މުންޑޫ އާދަމް ހަލީމްފަންވަތް: އިމާދު ލަތީފުޮކމާޯކޅި: ސިނާން އަލީ

މާކެޓިން:

ސަން އެފްއެމް މާކެޓިން ޓީމް

ކަލަރ ސެޕަރޭޝަން އެންޑް ޕްރިންޓިންގ: ޮނވެލްޓީ ޕްރިންޓާރސް އެންޑް ޕަބްލިޝާރސް ޕވޓ. ލޓޑ.

"ސަން" އަކީ 14 ޖުލައި 2010ން ފެށިގެން "ސަންއެފްއެމްގެ މެނޭޖްމަންޓުގެ ފަރާތުން މަހަކު ދެ ފަހަރު ނެރޭ މަޖައްލާއެކެވެ.

ސަންގެ އިދާރާ: ގ. ވިޔަވަތި، ކަށިމާ ހިނގުން / މާލެއީމެއިލް:

ވެބްސައިޓް: ޯފނު: 3312747، ފެކްސް: 3343789

sun@sun.mvwww.sun.mv

އަދަދު: 34 19 ޮއކްޯޓބަރު 2011

ސިނާން އަލީއެޑިޓަރު

ސަން މަޖައްލާގެ 34 ވަނަ އަދަދު ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވާ ކިޔުންތެރިންނަށް މަރުހަބާ ދަންނަވަމެވެ. މިދިޔަ އަދަދަށް ކިޔުންތެރިންގެ

ފަރާތުން ލިބުނު ޚިޔާލުތައް އުފަލާއެކު ބަލައިގަންނަމެވެ. އަދި ދެއްވި ޚިޔާލު ތަކަށް ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ. ސަންގެ ކުރިއެރުމާއި

ތަރައްގީ އަކީ ތިޔަ ކިޔުންތެރިންގެ މުއްސަނދި ޚިޔާލު ތަކެވެ. ސަން މަޖައްލާ ވިދާޅުވާން ބޭނުންފުޅު ވެގެން ވަރަށް ގިނަ ފަރާތްތަކުން

ޮކންމެ ދުވަހަކު ވެސް ގުޅުއްވަމުން ގެންދަވަ އެވެ. މިހާ ތަނަށް ހަމަޖައްސާފައި ޮއތް ޮގތުން މާލޭން ބޭރު އެއްވެސް ރަށަކުން ސަން ގަންނާކަށް ނުލިބެ އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް

ސަން މަޖައްލާގެ ދާއިރާ ފުޅާ ކުރުމަށް ވަރަށް ޚާއްސަ މަސައްކަތް ތަކެއް މިހާރު މި ވަނީ ފަށައިފަ އެވެ. މި މަސައްކަތް ނިމޭ އިރު ހުރިހާ ހިސާބަކުން ވެސް ސަން ލިބޭނެ

އިންތިޒާމްތައް ހަމަޖެއްސޭޯތ ވަރަށް ޮބޑަށް މި އަންނަނީ މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ. ސަން ހުރިހާ ހިސާބަކަށް ގެންދިއުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެށުމެއްގެ ޮގތުން ރާއްޖޭގެ

ގައުމީ އެއާލައިން ކަމަށްވާ ޯމލްޑިވިއަންގެ ފްލައިޓް ތަކުގައި ބަހައްޓަން މިހާރު މި ވަނީ އެއްބަސްވެވިފަ އެވެ. މި ކަމުގެ ސަބަބުން ސަން އިތުރަށް އިޝްތިހާރުވެ، ދަތުރުވެރިންނަށް އަގު ހުރި ރީޑިން މެޓީރިއަލް އެއް ލިބިގެންދާނެ ކަމާ މެދު އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތެވެ.

ސަން އާއި ޯމލްޑިވިއަން އާ ދެމެދު ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ޯމލްޑިވިއަންގެ ފްލައިޓު ތަކުން މާ މަސް ތަކެއް ނުވެ ސަން ކިޔަން ލިބެން ހުންނާނެ އެވެ.

މި ފަހަރުގެ ކަވަރު ސްޯޓރީ އަކީ މަރަށް ހާޒިރު ވެފައިވާ ކުޑަކުޑަ ކުއްޖެއްގެ އަސަރު ހުރި ވާހަކަ ތަކެވެ. އެ ކުއްޖާގެ ސިއްހީ ހާލަތު ފާއިތުވާ ޮކންމެ ސިކުންތަކާ އެކު ދަނީ ދަށަށެވެ. މީހުންގެ ތެރޭގައި ހީލައި އުޅުނެއް ކަމަކު އެ ކުއްޖާގެ އެތެރެ ހަށި ދަނީ މަރާ ހަނގުރާމަ ކުރަމުންނެވެ. ޮޑކްޓަރުން ވަނީ ވީ އެންމެ އަވަހަކަށް ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ގެންދަން ލަފާ ދީފަ އެވެ. އެ ކުއްކާގެ ސިއްހީ ހާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް ޓަކައި ދެވޭނެ އިތުރު ފަރުވާއެއް މި ރާއްޖޭގެ ސިއްހީ ނިޒާމުގެ ތެރެޔަކު ނެތެވެ. އެ ކުޑަކުޑަ ކުއްޖާގެ މައިން ބަފައިން އަދި އާއިލާ އަށް މިކަމާ ހިތާމަ ޮކށްޮކށް ބަލަން ތިބުން ނޫން ޮގތެއް

އަދި ނެތެވެ. އެ ދަރިފުޅު ޮގވައިގެން ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ގެންދެވޭނެ މާލީ ތަނަވަސްކަމެއް އެ މީހުންގެ ނެތެވެ. މި ފަދަ ހާލެއް ތީގެން ޮކންމެ ބޭފުޅެއްގެ ދަރިޔަކަށް ވެސް މެދުވެރި

ވެދާނެ އެވެ. އެއީ ތަގުދީރުގެ ނިޔާ އެވެ. މާތްهللا އެ ދަރިފުޅަށް އަވަސް ޝިފާއެއް ދެއްވުން އަދި ދުއާ ކުރަމެވެ. އެ ޢާއިލާއަށް ކެތްތެރިކަން ދެއްވުން އެދެމެވެ. ސަން ޓީމުގެ

އެދުމަކީ އެ ކުއްޖާގެ ފަރުވާ އަށް ޓަކައި ޮކންމެ ބޭފުޅަކު ވެސް ވެވުނު މިންވަރަކުން އެހީތެރިވެދެއްވުމެވެ. އެންމެ ރުފިޔާ އަކީ ވެސް އިތުރު ވާނެ އެއްޗެކެވެ.

މި ފަހަރުގެ އަދަދުގައި ވެސް ޝައުގުވެރި އެތައް ލިޔުންތަކެއް އެތެރޭގައި ހުންނާނެ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެންމެ ފާހަގަ ޮކށްލެވޭ ދެ ލިޔުމަކީ އެޕަލް ކުންފުނީގެ ބާނީ

ސްޓީވް ޮޖބްސްގެ އަނދިރި ފަރާތާ ގުޅޭ ޮގތުން ސަންގެ ލިޔުންތެރިޔާ އާދަމް ނަސީރު ލިޔުއްވާފައިވާ ޚާއްސަ ރިޯޕޓާއި ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ވަޒަންވެރިންނާ ގުޅޭ ޮގތުން އިޔާޒް

ނަސީމް ލިޔުއްވާފައިވާ އިލްމީ ރިޯޕޓެވެ. މީގެ އިތުރުން ތިޔަ ބޭފުޅުންގެ ފޭވަރިޓް އެހެން ހުރިހާ ރަހަ ތަކެއް މި ފަހަރު ވެސް ހިމަނާފައި ހުންނާނެ އެވެ. ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވާށެވެ.

5

ކުދީން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުން

އަބްދުهللا ފާރޫގު ހަސަންދިޔަ ތިކި

މިހާރަކަށް އައިސް އިސްލާމީ މުޖްތަމަޢުތަކުން އެންމެ ޮބޑަށް ސަމާލުކަންދޭން ޖެހިފައިވާ އެއް މަސްއަލައަކީ

ހަރުދަނާ ސުލޫކެއްގެ ވެރި ދުޅަހެޮޔ ޖީލެއް ބިނާކުރުމެވެ. އެއަމާޒަށް ވާޞިލުވެވޭނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަރީންގެ ތަރްބިޔަތަށް ސަމާލުކަން ދީގެންނެވެ. އެކުދީންނަށް

ރީތި ނަމޫނާތަކެއް ދައްކައިގެންނެވެ. އިންސާނީ ސުލޫކު ފަރުމާކުރުމުގައި ނަމޫނާގެ މުހިއްމުކަން އެތައް ޮގތަކުން

ސާބިތުވާން އެބަޮއތެވެ. ޚާއްޞަޮގތެއްގައި ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ މޫރިތި އާޔަތްތަކުން އެކަމުގެ އިރްޝާދު ލިބޭން އެބަޮއތެވެ.

އަރަހުށި މާތްهللا އިސްލާމްދީނުގެ ނަބިއްޔާ ޮފނުއްވައިފައި ވަނީ އެކަލާނގެ ދަރުމައާއި ޘަވާބު އެދޭ މީހުންނަށް ރިވެތިވެގެންވާ

ނަމޫނާއެއްގެ ޮގތުގައިކަން ބަޔާންކުރައްވައިފައި ވުމުންނެވެ.އަޙްމަދުގެ އަވަށްޓެރިޔެއް ވަރަށް ހުތުރު ބަހުން އޭނާއާ

މުޚާޠަބުކުރިއެވެ. އަޙްމަދު އެއްވެސް ޖަވާބެއް ނުދީ ގެއަށް އަތުވެއްޖެއެވެ. އަޙްމަދުގެ ދަރިފުޅު ޢަލީއަށް ޮކންމެވެސް

ޮގތަކުން އެޚަބަރު ލިބުނެވެ. އޭނާ ވަރަށް ރުޅި އައިސްގެން ބައްޕަ ގާތު ބުންޏެވެ. ބައްޕަ އޭނާއަށް އެއްވެސް ޖަވާބެއް

ނުދެއްވީ ކީއްވެޯތއެވެ؟ އޭނާއަކަށް ބައްޕަގެ ޙުރުމަތެއް ކަނޑައެއްނުލެވޭނެއެވެ. ނިކަން ބައްލަވަން ހުންނަވާށެވެ.

އަޅުގަނޑު އޭނާއަށް ރަނގަޅު ފިލާވަޅެއް ދޭނަމެވެ. އަޙްމަދު އޭނާގެ ދަރިފުޅުގެ ރުޅި މަޑުކުރުވިއެވެ. އަޙްމަދު ބުންޏެވެ. އޭނާ ބައްޕަޔާ ދިމާޔަށް އެއްޗެކޭ ބުނެލީ

ނޫން ހެއްޔެވެ؟ ބައްޕަ ގައިގައި ތަޅައިގަތީކީ ނޫނެވެ. އެކަމުން އަހަރެމެންނަށް ޮއތީ ޮކން ގެއްލުމެއް ހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ދޫ ނުބައިކުރީމާ އަހަރެމެން އެކަން ނަކަލުކުރަންވީ ކީއްވެގެން

ހެއްޔެވެ؟ ދަރިފުޅު އެކަން ހަނދާން ނައްތައިލާށެވެ. ދަރިފުޅުގެ މަސައްކަތާއިގެން ކުރިޔަށް ދާށެވެ.

ބުއްދިވެރި އަޙްމަދު އޭނާގެ ދަރިފުޅަށް ދިން ނަސޭހަތަކީ ލުޤްމާނު ޙަކީމު ވެސް އޭނާގެ ދަރިކަލުންނަށް

ދެއްވި ނަސޭހަތެވެ. ލުޤްމާނުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. "ދަރިފުޅަށް މީހުން ކުރާ ނުބައި ކަންތައްތަކާއި، ދަރިފުޅު މީހުންނަށް

ޮކށްދޭ ހެޮޔ ކަންތައްތައް ހަނދާން ނައްތައިލާށެވެ."އަޙްމަދުގެ ވިސްނުންތެރިކަމުގެ ނަތީޖާއަކީ

މާގިނަ ދުވަހެއް ނުވެ އޭނާގެ އަވަށްޓެރިޔާއަށް އޭނާގެ ކުށް އިޙްސާސްވުމެވެ. އޭނާ އަމިއްލަޔަށް އިސްނަގައި އަޙްމަދުގެ

ކިބައިން މާފު އެދުމެވެ. ދެފަރާތުގެ ގުޅުން ރީތިޮކށް ބަދަހިވުމެވެ. އަޙްމަދު އޭނާގެ ދަރިފުޅުގެ ކިބައިގައި ބަދަލު

ހިފުމުގެ ނަފްސިއްޔާތު އުފެދުނަކަ ނުދިނެވެ. އޭނާއަށް ދަސްޮކށްދިނީ ކެތްތެރިވުމުގެ ބޭނުންތެރިކަމެވެ. އޭނާގެ

ދަރިފުޅުގެ ކިބައިގައި އުފެއްދީ ހެޮޔލަފާކަމެވެ. ތަޤުވާވެރިކަމެވެ. ކެތްތެރީންނާ ބެހޭޮގތުން ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ވަޙީކުރައްވައިފައި

ވެއެވެ."އެއުރެން ކެތްތެރިވީ ކަމަށްޓަކައި ސުވަރުގޭގެ މަތިވެރި ދަރަޖަ އެއުރެންނަށް ޖަޒާއެއްގެ ޮގތުން ދެއްވާ ހުއްޓެވެ. އަދި އެތާނގައި ތަޙިއްޔަތާއި، ސަލާމް )އެބަހީ

މާތްޮކށް ހިއްތެވުމާއި އަމާންކަން( އެއުރެންނަށް ލިބޭހުއްޓެވެ." )އަލްފުރްޤާން: 74(

ކުދީން ތަރްބިޔަތު ކުރުމަކީ ހަމައެކަނި ވަކި ގަނޑިތަކެއް ކަނޑައަޅައިގެން އަނގައިން އަނގަޔަށް އަޅައިދީ އެއްޗެހިތަކެއް ކިޔައިދިނުން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ނަސޭހަތުގެ

ބަސްތަކެއް އަޑުއިއްވުމެއް ނޫނެވެ. ޙަޤީޤީ ތަރްބިޔަތަކީ އެކަމެއްގެ ވަގުތުގައި ޢަމަލީޮގތުން ރީތި ނަމޫނާ ދެއްކުމެވެ.

ހިނގާންވީ ރަނގަޅު މިސުރާބު ފާހަގަޮކށްދިނުމެވެ. ނުރަނގަޅު ދިމަދިމާއާއި ޮގތްޮފތް އަންގައިދިނުމެވެ. ޖަޒްބާތުތައް މަތަޮކށް

ކެތްތެރިވާން ދަސްޮކށްދިނުމެވެ.އިސްވެދިޔަތާނގައި ބަޔާންޮކށްފައިވާ ފަދައިން

އިސްލާމްދީނުގެ ނަބިއްޔާއަކީ ފަލާޙާއި ކާމިޔާބުގެ އަހުލުވެރީންނަށްޓަކައި ރިވެތި ނަމޫނާއެއް ކަމުގައި

އިސްލާމްދީނުގައި ދެއްވައިފައިވާ އިރްޝާދަކީ ވަރަށްވެސް އަގުހުރި އިރްޝާދެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ފުރިހަމަޔަށް ޢިބްރަތާއި

ނަސޭހަތް ލިބިގަންނާންވީ އިރްޝާދެކެވެ.

6

ޙަމްާޒާނާމހ"އީރަޖް ވާހަކަ" އޭ ކިޔުނު ވާހަކައެއްގެ ބައެއް ކިޔާލުމުގެ ފުރުސަތު

އަޅުގަނޑު ވަރަށް ކުޑަ އިރު ލިބުނެވެ. ވާހަކައިގެ މެދުތެރެއިން ބައެއް ހިމެނޭ ތިން ސަތޭކަ ވަރަކަށް ސަފުހާގެ ޮފތަކުންނެވެ. ވާހަކައިގެ ފުރިހަމަކަމާއި ހިތްގައިމުކަމާއި

ދިލްޗަސްޕުކަމުގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުގެ މުޅި ހިތް ވާހަކައިގެ ދުނިޔެއަށް ދޫޮކށްލެވުނެވެ. އެހެންކަމުން ބާވެ ހަސްފަސް ނެތެން ކައިރި ވެފައި ޮއތް އެ ޮފތް ނިމުމުން ދެން ޖެހުނީ ބޭގަރާރުކަމާ އެކު، ވާހަކައިގެ ކުރީ ބައިތަކާއި ފަހު ބައިތައް ފެނޭޯތ، ލިބޭޯތ މަސައްކަތް ކުރާށެވެ. ނަމަވެސް އެ މަސައްކަތް މިއަދާ ހަމަޔަށް

ވެސް ވަނީ ކާމިޔާބު ނުވެއެވެ. ދިވެހި ބަހުން "އީރަޖް ވާހަކަ" އިގެ ނަމުގައި ކުރެވުނު ތަރުޖަމާޔާ

ބެހޭޮގތުން އިތުރު މައުލޫމާތު ޯހދަން އަޅުގަނޑު ކުރި މަސައްކަތަކުން ވެސް މާކަ ރަނގަޅު ނަތީޖާއެއް ނުކުމެފައެއް ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް އުރްދޫ ބަހުގެ އަދަބިއްޔާތާ ބެހޭޮގތުން މައުލޫމާތު ޯހދަން އަޅުގަނޑު ކުރި މަސައްކަތުގެ ތެރޭގައި، "އީރަޖް ވާހަކަ" އަކީ އުރްދޫ ބަހުން "ޙަމްޒާނާމާހ" ނުވަތަ "ދާސްތާނެ އަމީރް ޙަމްޒާ"

ގެ ނަމުގައި ކިޔިފައި ވާ ވަރަށް މަޝްހޫރު ދާސްތާނެއްގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާއެއް ކަން ދެނެގަނެވުނެވެ.

"އަމީރު ޙަމްޒާ ވާހަކަ" މި ނަމުގައި ޢަރަބި ބަހުން ޮއތް ވާހަކައެއް ވެސް ދިވެއްސަށް ގެނެވިފައި ވެއެވެ. އެ ތަރުޖަމާއަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މަޝްހޫރު އަދި ކުޅަދާނަ ލިޔުންތެރިޔާ އައްޝައިޚް ޢުމަރު ޢީސާ ކުރެއްވި ތަރުޖަމާއެކެވެ.

އަލްއުސްތާޛު އަޙުމަދު މާޖިދު

ދަ ހައުންޑް އޮފް ދަ ާބސްކަރވިލސް

ސަރ އާރތަރ ޮކނަން ޮޑއިލްސްގެ ޮކންމެ ވާހަކައަކީ ވެސް ނުހަނު ޝައުގުވެރިކަމާ އެކު ކިޔާލެވޭ ފަދަ ވާހަކައެކެވެ. ނަމަވެސް އޭގެ ތެރެއިން ވެސް

އެންމެ ފުރިހަމަ އެއް ވާހަކަޔަކީ "ދަ ހައުންޑް ޮއފް ދަ ބާސްކަރވިލްސް" އެވެ. މި ވާހަކަ އެންމެ ފުރަތަމަ ޝާއިއު ކުރެވުނީ 1901 ވަނަ އަހަރު އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ މަޖައްލާއެއް ކަމަށް ވާ "ދަ ސްޓްރޭންޑް" ގައެވެ. އިނގިރޭސި އަދަބިއްޔާތުގެ އެންމެ މަޝްހޫރު އެއް "ޝަޚްސިއްޔަތު" ކަމުގައި ވާ ޝަރޮލކް ޮހލްމްސް ބަތަލަކަށް އުޅޭ

ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މަޝްހޫރު އެއް ވާހަކަޔަކީ ވެސް "ދަ ހައުންޑް ޮއފް ދަ ބާސްކަރވިލްސް" އެވެ.

"ދަ ހައުންޑް ޮއފް ދަ ބާސްކަރވިލްސް" އަކީ ނޭވާ ހިފަހައްޓާލަން ޖެހޭ ފަދަ ޮގތަކަށް ހުށަހަޅާލެވިފައި ވާ ވާހަކައެކެވެ. ޖާސޫސީ ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއިން

ހާއްސަ ޮގތެއްގައި ފާހަގަ ޮކށްލަން ޖެހޭ ވާހަކައެކެވެ. އެއް ފަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ފަހަރު ކިޔާލެވޭ ފަދަ ވާހަކައެއް މެއެވެ. ވާހަކައިގެ މައިގަނޑު ބިނާ ވެފައި ވަނީ މުއްސަނދި

އާއިލާއެއްގެ ގެޔާއި މުދާ ވާރުތަ ކުރާ ޒުވާން ފިރިހެނަކަށް ކުރިމަތި ވާ ނުރައްކާތަކެއްގެ މައްޗަށެވެ. އޭނާގެ އާއިލީ ވާރުތައިން ލިބުނު ޮބޑު، އަދި ރީތި ހަވޭއްޔާ ގުޅިފައި ވާ ސިއްރުތަކެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެ ސިއްރުތަކެއްގެ ވާހަކަ އަހާމީހާގެ އިސްތަށިތައް ޮކޅަށް ޖެހިގެން ދާ ފަދަ ސިއްރުތަކެކެވެ. އެ ސިއްރުތަކުގެ ސިއްރު ޯހދަން ކުރިމަތިލަނީ

ޝާރޮލކް ޮހލްމްސް އެވެ. އެ މީހެއްގެ ޖާސޫސީ ސިކުނޑި "ކުށް ނުކުރާ" ޝާރޮލކް ޮހލްމްސް އެވެ. ވާހަކަ ފެށި ނިމިގެން ދަނީ ކިޔުންތެރިޔާއަށް ޮފތް ބާއްވާލާފައި

ޯމޅިއަކަށް ދެމިލާނެ މާކަ ގިނަ ފުރުސަތުތަކެއް ނުދީއެވެ.

ނަމަވެސް ޢުމަރު ޢީސާގެ "އަމީރު ޙަމްޒާ ވާހަކަ" އަކީ އުރްދޫ ބަހުން އެކުލަވައިލެވުނު "ޙަމްޒާނާމާހ" އާ ތަފާތު ވާހަކައެކެވެ. ދެ ވާހަކައިގެ ދެމެދުގައި ގުޅުންތަކެއް ހުރެއެވެ.

އެޮގތުން، ދެ ވާހަކައިގައި ވެސް މައިގަނޑު ޮގތެއްގައި އެއް ޝަހުސިއްޔަތުތަކެއް އުޅޭކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ނަމަވެސް "ޙަމްޒާނާމާހ" ގައި "އަމީރު ޙަމްޒާ ވާހަކަ" އިގައި ނުއުޅޭ މުހިއްމު ޝަހުސިއްޔަތުތަކެއް ވެސް އުޅެއެވެ. ޙަމްޒާގެ ކާފަދަރިކަލުން

"އީރަޖް" އާއި "ނޫރުއްދަހްރު" ފަދަ ބޭފުޅުންނެވެ. "ޙަމްޒާނާމާހ" އަކީ މުސްލިމް އީރާނުގެ އުފެއްދުމެކެވެ. އޭގެ އަސްލު ޮއތް ކަމަށް ބެލެވެނީ ވެސް ފާރިސީ ބަހުންނެވެ. އިސްލާމީ ދުނިޔޭގެ ކަންޮކޅުތަކަށް ވާހަކަ

ފެތުރި މަޝްހޫރު ވެގެން ދިޔައީ އީރާނުންނެވެ. ދޫދޫމަތީން ކިޔެމުން އައި އެ ދާސްތާން އެއް ޮފތަކަށް ޖަމާ ކުރެވުނީ މީލާދީން 1562 ވަނަ އަހަރު، އެއިރު މުޣަލް ރަސްކަމުގެ

ތަހުތުގައި ރެނދަލި ކުރައްވަމުން ގެންދެވި މަޝްހޫރު ޝަހެންޝާހު އަކްބަރުގެ އަމުރުފުޅަށް އުރްދޫ ބަހުންނެވެ.

ޝަހެންޝާހް އަކްބަރުގެ އަމުރުފުޅަށް "ޙަމްޒާނާމާހ" އެއް ޮފތަކަށް ޖަމާކުރުމުގެ މަސައްކަތް ނިންމައިލެވުނީ ސާދަ އަހަރުގެ މަސައްކަތުންނެވެ. 14 ޮވލިޔުމްގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ މި އަތުނުސްހާޔާ ބެހޭޮގތުން މިއަދު އަދަބިއްޔާތުގެ

މުއައްރިހުންނާއި، އަދަބިއްޔާތުގެ އަހުލުވެރީން އެންމެ ފާހަގަކުރާ އެއް ކަމަކީ ޮފތް ފެށުނީއްސުރެ ނިމެންދެން ހިމެނިފައި ވާ ކުލަ އަތުކުރެހުންތަކެވެ. ވާހަކައިގެ މުހިއްމު

ހާދިސާތައް ސިފަ ޮކށްދޭ ކުރެހުންތަކެވެ. މުޅި ޮފތުގައި ޖުމްލަ 1400 ކުރެހުން

އަދަބާއި ފަންނު

ފޮތުގެ ދުނިޔެއިން

7

ސަރ އާރތަރ ޮކނަން ޮޑއިލްސް އުފަން ވެވަޑައިގަތީ 22 މެއި 1859 ވަނަ އަހަރުއެވެ. ސްޮކޓްލޭންޑުގެ އެޑިންބަރާގައެވެ. އޭނާގެ ޝައުގުވެރިކަން އެންމެ ފުރަތަމަ ދޫކުރެއްވީ ބޭސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާއަށެވެ. ޑަކްޓަރީކަން ކިޔަވައިވިދާޅުވާން ވެގެން އޭނާ

ޔުނިވަރސިޓީ ޮއފް އެޑިންބަރާއަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެތަނުން އޭނާއާ ބައްދަލު ވި އެއް ބޭފުޅަކީ ޯޖސެފް ބެލް އެވެ.

ޯޖސެފް ބެލްގެ ފަރާތްޕުޅުން މރ. ޮޑއިލްސަށް ފެނިވަޑައިގެންނެވި އެންމެ އާދަޔާ ހިލާފު ސިފަޔަކީ ކަންކަމާއި ހާދިސާތަކުގެ ޮފރުވިފައި ވާ ސިއްރުތަކާއި ހަގީގަތްތަކާއި ދުނިޔޭގައި ކަންތައް ހިނގާ ޮގތް ދެނެގަތުމަށް ޓަކައި އާއްމު ވިސްނުމާއި، މަންތިގާއި، އަގުލީ ގިޔާސްތައް ބޭނުން ކުރައްވައި، ހަމަ ބުއްދީގެ ބޭނުން ކުރުމަށް އޭނާ ދެއްވި ސަމާލުކަމެވެ. މރ. ޮޑއިލްސް ވާހަކަ ލިޔުންތެރިކަމުގެ މައިދާނަށް ނިކުމެވަޑައިގަތުމަށް ފަހު، އޭނާގެ ހިޔާލީ ގަލަމުން ކުރައްސަވައިލެއްވި ޝަހުސިއްޔަތު، އާދެ، ޝާރޮލކް ޮހލްމްސް، ގެ އެންމެ ހާއްސަ

ސިފަޔަކީ ވެސް މިއެވެ. އިނގިރޭސި ވާހަކައިގެ ދުނިޔޭގައި އުފެއްދުނު އެންމެ ކުލަގަދަ އެއް ނާވިލީ

ޝަހުސިއްޔަތަކީ ޝާރޮލކް ޮހލްމްސެވެ. އަދި ޖާސޫސީ ދާއިރާއާއި، ތަހުގީގު ޮކށްގެން ޖިނާއީ އަމަލުތަކާއި ޖަރީމާތަކުގެ ޮފރުވިފައި ވާ ސިއްރުތައް ޯހދައިގަތުމުގައި މިހައިތަނަށް ވެސް

ނާވިލަކުން ފެނުނު އެންމެ ކުޅަދާނަ "ބަތަލް" އަކީ ވެސް ޮހލްމްސެވެ. ދުނިޔޭގެ ގައުމުތަކުގެ ޖާސޫސީ އިދާރާތަކާއި ޖިނާއީ ތަހުގީގުތައް ކުރާ ފަރާތްތަކުން މރ. ޮޑއިލްސް ލިޔުއްވާފައި ވާ ޝާރޮލކް ޮހލްމްސްގެ ޝަހުސިއްޔަތު ހިމެނޭ ވާހަކަތައް ދިރާސާ ކުރެއެވެ. އެ ވާހަކަތަކުގައި، ޮބޑެތި މައްސަލަތައް ތަހުގީގު ކުރަން ޝާރޮލކް ޮހލްމްސް ބޭނުން ކުރާ އުކުޅުތައް ހަގީގީ

ހަޔާތުގައި ބޭނުން ކުރުމާ ބެހޭ ދިރާސާތައް ކުރެއެވެ. ޝާރޮލކް ޮހލްމްސް އުޅޭ އެތައް ވާހަކަތަކެއް މރ. ޮޑއިލްސް ލިޔުއްވިއެވެ.

އެއިން ޮކންމެ ވާހަކައެއް ވެސް ލިޔުއްވާފައި ވަނީ ޮހލްމްސް ތަހުގީގު ކުރާ ޮކންމެވެސް ޮބޑު މައްސަލައެއްގެ މައްޗަށް ބިނާ ކުރައްވައެވެ. މިއިން ޮކންމެ ވާހަކައަކީ ވެސް ކިޔުންތެރީންގެ

ތަރުހީބު ނުހަނު ޮބޑަށް ލިބިފައި ވާ ވާހަކައެކެވެ.

ހިމެނެއެވެ. ޮފތް ލިޔުމާއި ކުރެހުމުގެ މަސައްކަތުގައި ފަންނުވެރީންގެ ތިރީހަކަށް މީހުން ހަރަކާތްތެރިވިއެވެ. އަދި ޮފތުގެ އެހެނިހެން

މަސައްކަތްތައް ކުރަން ސަތޭކަ ވަރަކަށް މީހުން މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. މި މަސައްކަތް ކުރުމަށް ޓަކައި ހާއްސަ މަރުކަޒެއް ވެސް ޝަހެންޝާހުގެ

އަމުރުފުޅަށް ގާއިމު ކުރެވުނެވެ. "ޙަމްޒާނާމާހ" ގެ ކުރު ތަސްނީފުތަކެއް ވެސް ފަހުގެ

ދައުރުތަކުގައި އެކުލަވައިލެވިފައި ވެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެންމެ ފާހަގަ ޮކށްލެވޭ ތަސްނީފަކީ 1855 ވަނަ އަހަރު އިންޑިޔާގެ ލަކަނޫގައި ކުރެވުނު ތަސްނީފެކެވެ. އެ ތަސްނީފުގެ މުއައްލިފަކީ ނަވާބް މިރްޒާ އަމާން ޢަލީ ޚާން ޣާލިބް ލަކްނަވީ އެވެ. މި ތަސްނީފު އިތުރަށް ފުރިހަމަ ކުރެވި، 1871 ވަނަ އަހަރު އަނެއްކާވެސް ޝާއިއު ކުރެވުނެވެ. މިއީ ވެސް

އަތުކުރެހުންތަކުން ޒީނަތްތެރި ކުރެވިފައި ވާ ތަސްނީފެކެވެ. ދާދި ފަހުން އިނގިރޭސި ބަހަށް "ޙަމްޒާނާމާހ" ތަރުޖަމާ ކުރެވުނު އިރު، އެ ތަރުޖަމާގެ

އަސްލަކަށް ބެލިފައި ވަނީ ވެސް ޣާލިބް ޚާން ލަކްނަވީގެ ތަސްނީފެވެ. "ޙަމްޒާނާމާހ" އިނގިރޭސި ބަހަށް ތަރުޖަމާ ކުރެއްވީ

ޕާކިސްތާނުގެ ބޭފުޅެއް ކަމަށް ވާ މުޝައްރަފް ޢަލީ ފާރޫޤީ އެވެ. ފާރޫޤީގެ ތަރުޖަމާއަކީ ޣާލިބް ޚާންގެ ތަސްނީފުގެ ފުރިހަމަ ތަރުޖަމާއެކެވެ. އެ

ތަރުޖަމާ ޝާއިއު ކުރެވުމާ އެކު، އިނގިރޭސި އަދަބިއްޔާތުގެ ދުނިޔެއިން ވާހަކަޔަށް ހޫނު މަރުހަބާއެއް ކިޔާފައި ވެއެވެ. ހުޅަނގުގައި އިނގިރޭސި

ބަހުން ނެރޭ ގިނަ މަޖައްލާތަކެއްގައި އެ ޮފތުގެ ތައާރަފު ލިޔަމުން، އެ ވާހަކަޔަކީ އިރުމަތީގެ އަދަބިއްޔާތުގެ ފުރިހަމަކަމާއި ޮފނިކަމާއި

އުފެއްދުންތެރިކަން ދައްކައިދޭ ލާމަސީލު ނަމޫނާއެއްގެ ޮގތުގައި ސިފަ ޮކށްފައި ވެއެވެ.

ހަގީގަތުގައި "ޙަމްޒާނާމާހ" އަކީ އިރުމަތީގެ އަދަބިއްޔާތުގެ އުފެއްދުމެއް ނޫނެވެ. އެފަދަ އެތައް އުފެއްދުންތަކެކޭ އެއްފަދައިން، އެއީވެސް އިސްލާމީ އަދަބިއްޔާތުގެ އުފެއްދުމެކެވެ. އިސްލާމީ ހަޒާރަތުގެ އުފެއްދުމެކެވެ.

އެއް އިރެއްގައި އިސްލާމީ ދުނިޔޭގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރު ތަރައްގީ ވެފައި ޮއތް މިންވަރާއި، އިސްލާމީ ސަގާފަތުގެ ސިފަތައް އެ މަސައްކަތަކުން ރިވެލި ޮކށްދޭ މަސައްކަތެކެވެ. އިސްލާމީ އަދަބިއްޔާތުގެ މާހިރުން ތިބީ ދުނިޔޭގެ އެހެން މީހުންނާ އަޅާބަލާ އިރު ކިހައި ވަރަކަށް ކުރިއަރައިފައި

ކަން ދައްކައިދޭ މިސާލެއް މެއެވެ.

ސަރ ާއރތަރ ކޮނަން ޑޮއިލްސް

އަލީ ހާލިދު

8

ބައެއް މީހުންނަށް ގަޑިއަށް ތަނަކަށް ދިއުމަކީ ނުވާނެކަމެވެ. ގަޑިއަކަށް ތަނަކަށް ހާޒިރުވުމަކީ ޮގންޖެހުމެކެވެ. ޮކންމެވެސް ކަމެއް

މެދުވެރިވެގެން ހާޒިރުވާންޖެހޭ ގަޑި ކައްސާލަނީއެވެ. ދާމަގުމަތީ ދުއްވާ އެއްޗެތީގެ ދުއްތުރާލާ ހެދި ނުވަތަ މަގު ބަނދުވެފައި ވާތީ ދަތުރު

ދިގުވެ ގަޑިޖެހެނީއެވެ. އާއިލާގެ މީހަކު ބަލިވެދާނެ އެވެ. ވާރޭ ވެހިގެން އެއްޮގތަކަށް ވެސް ބޭރަށް ނިކުމެވޭވަރު ނުވެދާނެއެވެ. ނުވަތަ ގަޑި

ފާއިތުވެގެން ދިޔައިރު ވެސް ޓެކްސީއެއް އަތު ނުޖެހުނީއެވެ. އާންމުޮކށް ގަޑިޖެހުމަކީ ވަޒީފާދޭފަރާތުން އިއުތިރާޒްކުރާކަމެކެވެ.

މުއައްޒަފުން ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރި ކުރުމަށްޓަކައި ގިނަ ކުންފުނިތަކުން ހަރުކަށި ޤަވާއިދުތަކެއް ހަދާފައިހުރެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާގައި

ގަޑިޖެހިއްޖެނަމަ ހަމަޖެހިފައިވާ އުސޫލްތަކުގެ މަތިން މުސާރައިން ބައިކުޅަބައެއް ކަނޑާލެވެއެވެ. އެހެންވީމާ ޮއފީހަށް ގަޑިޖެހުމަކީ ހަމައެކަނި

ތިމާއާއި ދޭތެރޭ އެހެންމީހުން ދެކޭޮގތް ތަފާތުވުން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ގަޑިޖެހުމުން އާމުދަނީއަށް ވެސް އަސަރު ކުރެއެވެ.

އަދުގެ ތަރައްގީވެފައިވާ ހުޅަނގާއި އިރުމަތީގެ ގައުމުތަކުގައި ގަޑިއަށް ފަރުވާކުޑަކުރުމަކީ ހުތުރު ކަމެކެވެ. އަދި ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިވުމުން

ދޭހަޮކށްދެނީ ތިމާ ކުރާކަމަކަށް ހުރި ޝައުގުވެރިކަމާއި، އެހެންމީހުންގެ ވަގުތަށް އިހުތުރާމް ކުރާކަމާއި އަދި ތިމާގެ ނަފްސުގެ އަގުވަޒަން

ކުރާކަމެވެ.ގަޑިއާއި ދޭތެރޭ ތިމާ ގެންގުޅޭ މިންގަޑުން ތިމާގެ އަހްލާގާއި ޝަހްސިއްޔަތާ

ގުޅޭޮގތުން އެހެންމީހުން ތިމާ ދެނެގަންނާނެ ސިފަތަކެއް ފެނިގެންދެއެވެ.

ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިވުމުން މައިގަޑުޮގތެއްގައި ދައްކާދެނީ:

އާންމުޮކށް ތަކުރާރުޮކށް ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިނަމަ އެކަމުން އެދައްކާދެނީ ތިމާގެ ދިރިއުޅުމުގެ މުގޫ ޮއތީ ތިމާގެ އަތުގައިކަމެވެ. ތިމާގެ ދުރުވިސްނޭކަމެވެ.

ތިމާއަށް ދިމާވެދާނެ ހުރަސްތަކަށް ތައްޔާރުވެހުރި ކަމެވެ. އަދި މިފަދަ ހުރަސްތައް ގިރާޮކށް ކުރިއަށް ދިއުމަށް ރޭވުން ބަދަލު ކުރެވޭފަދަ ޮގތެއްގައި ހުރިކަމެވެ. ނަމަވެސް، ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރި ނޫންނަމަ ފެނިގެންދާނީ ތިމާއަކީ ވަގުތުގައި

ހައްޔަރުވެގެން ހުރި، ދިމާވާ މައްސަލަތަކާ ކުރިމަތިލުމުގައި ގާބިލު މީހެއްނޫން ކަމެވެ. ވަގުތަކީ ތިމާގެ ޮކންޓްޯރލްގައި ހުރި އެއްޗެއް ނޫން ކަމެވެ.

ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިވުމުން ތިމާއާއެކު މަސައްކަތްކުރާ މިހުންނަށާއި ވެރިންނަށް ސާބިތުޮކށްދެނީ ތިމާއަކީ ލާއިގު މީހެއްކަމެވެ. އަމާނާތްތެރިއެއްކަމެވެ.

ތިމާ ވަގުތަށް ކަންކަންޮކށް ނިންމާ، ހާޒިރީއަށް ފަރުވާ ބައްޓާނަމަ ތިމާ ދާންބޭނުން ތަނަކަށް ބޭނުންވާ ގަޑީގައި ދެވެެއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ޮގތުން ތިމާއާއި ދިމާއަށް އަންނަ ޮކންމެ ޒިންމާއެއް ނުވަތަ މަސައްކަތެއް ތިބާއަށް ކުރެވޭނެކަމުގެ

އިތުބާރު އެހެން މީހުންނަށް ޮއންނާނެ އެވެ.ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިވުމަކީ ތިމާއާއި ދޭތެރޭ ކުރެވޭ އިތުބާރެކެވެ.

ޮކންމެފަހަރަކު ހަމަ ތަކުރާރުޮކށް ގަޑިއަށް ހާޒިރު ވާނަމަ ތިމާއަށް އިތުބާރުކުރާނެއެވެ. އެހެން މީހުންގެ އިތުބާރު ޯހދޭނެޮގތަކީ ތިމާއާއި ހަވާލުކުރެވޭ

މަސައްކަތް ގަޑިންގަޑިއަށް ނިންމުމެވެ. އިތުބާރު ފެއްޓޭ ހިސާބަކީ ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިވާ ހިސާބުންނެވެ.

އެންމެންނަކީ ވެސް ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅޭ މީހުންނެވެ. އެހެންމީހުން ތިމާއަށް މަޑުކުރަން ނުޖެހޭޮގތަށް ތިމާގެ ސުލޫކު ބަހައްޓާނަމަ އޭގެ މާނައަކީ ތިމާ އެހެންމީހުންގެ ވަޤުތަށް އިހްތިރާމްކުރާކަމެވެ. އަދި އެހެންމީހުންގެ އަގު ވަޒަންކުރާ

ކަމެވެ. މިއާ ޚިލާފަށް ވަގުތަށް ހުރުމަތްތެރިޮކށް ނުހިތާނަމަ ފެނިގެން އެދަނީ

އަނެއްާކވެސް ގަޑިޖެހިއްޖެ!

9

ތިމާއަށް މުހިންމު ކަންކަމުގައި ނޫނީ ތިމާގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިކަން ނުބަހައްޓާނެ ކަމެވެ.

ބައެއް މީހުން އެމީހުންގެ މުހިންމުކަން ދެއްކުމުގެ ޮގތުންވެސް ގަޑިފާއިތުޮކށްފައި ހާޒިރުވެއެވެ. އެހެންމީހުން ތިމާގެ އިންތޒާާރުގައި

ބައިތިއްބުމަކީ ތިމާގެ މުހިންމުކަމުގެ އިހްސާސް އެހެންމީހުންނަށް ދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ އުކުޅެކެވެ. މިއުކުޅު ބޭނުންކުރެވޭނީ ކިހާދުވަހަކު ބާއެވެ.

އެންމެ ބޭނުންވާ ދުވަހު މި އުކުޅު ބޭނުންކުރާނެ ފުރުސަތު ނުލިބިދާނެއެވެ. އެދުވަހަކުން އިންތިޒާރު ކުރާނެ ބަޔަކު ނުތިބޭނެ އެވެ. މިކަން މިޮގތަށް ހިނގާ

ދުވަހުން ހައިރާންވުމުގެ ބޭނުމެއްނެތެވެ. ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރި ނުވެވިގެން ތިމާގެ ކަސްޓަމަރުން ގެއްލި، ވަޒިފާ

ގެއްލި އެހެންމީހުންގެ ބަދު ބަސް ތިމާއަށް ރައްދުވާ ވަރުގެ ކަމެއް ޮތބީއަތުގައި ބަހައްޓަން ވާނެޯތއެވެ. ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރި ނުވެވުމުން އެހެންމީހުންނަށް އެދެވޭ މެސެޖަކީ ތިމާގެ ވަގުތަކީ މުހިންމު އެއްޗެއްނޫން ކަމެވެ. ތިމާގެ މަސައްކަތަކީ

އަހްމިއްޔަތުކަަން ދެވޭވަރުގެ ކަމެއްނޫންކަމެވެ. މާނައަކީ ޮކންމެ މީހަކަށް، ޮކންމެ ގަޑިއަކު ވެސް ތިމާގެ މަސައްކަތު ވަގުތުގެ ތެރެއަށް ވަނުމަށް ހުއްދަ

ދެވެނީއެވެ. ވަގުތަށް ފަރުވާތެރި ވުމުން އެހެންމީހުނަށް ދޭ މެސެޖަކީ ކުދި ކުދި ކަންކަމުގައި ވަގުތު ބޭކާރަށް ދުއްވާލުމުގެ ބަދަލުގައި ތިމާގެ ވަގުތުގެ އަގު

މާޮބޑު ކަމެވެ. ވަޒީފާއެއްގައި އުޅޭއިރު ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިވުން ފެށިގެން އަންނަނީ ގަޑިއަށް މަސައްކަތަށް ނުކުންނަ ހިސާބުން ފެށިގެންނެވެ. ގަޑިއަށް ނުނިކުމެވޭ

ދުވަހެއްގައި ބައެއްމީހުން ސަލާމް ބުނެއެވެ. ގަޑިޖެހިގެން މަސައްކަތަށް ނުދާންވެގެންނެވެ. މިއީ އަދި އެންމެ އެދެވޭ ޮގތެއް ނޫނެވެ. އެއީ އެދުވަހަކީ ސަލާމް ހައްގު ދުވަހެއްކަމުގައި ވިޔަސް އޭނާގެ ހިދުމަތުން ވަޒީފާ އަދާކުރާ

ތަން އެދުވަހު މަހްރޫމްވީ އެވެ. ޮކންކަމަކާ ޯތ އެވެ. ކުޑަ ވަގުތުޮކޅެއް ލަސްވުމުން ގަޑިއަށް ހާޟިރު ނުވެވޭނެތީއެވެ. މިޮގތަށް ސަލާމްބުނާ ގިނަ މުއައްޒަފުންނަކީ އާންމުޮކށް ގަޑިޖެހޭ ބައިގައި ހިމެނޭ މީހުންނެއްނޫނެވެ.

ނަމަވެސް މިއީ އެދެވިގެންވާ ޮގތެއްނޫނެވެ.ދެން ޮއތީ އާންމުޮކށް ގަޑިޖެހޭ މީހުންގެ ވާހަކަ އެވެ. އާންމުޮކށް

ގަޑިޖެހި ވަގުތަށް ވަޒީފާއަށް ނުދެވޭ ނަމަ އަޅުގަނޑު މިހުށަހަޅަނީ ކަންކުރަންވީ ތިން ތިން ޮގތެކެވެ. މިއީ ވަރަށް ފަސޭހައިން ކުރެވިދާނެ ކަންކަމެވެ. މިތިންކަމަކީ

ރޭވުން، ތައްޔާރުވުން އަދި ރައްކާތެރި ވުމެވެ.

ގެއިން ނުކުންނަ ގަޑި ކަނޑައަޅާ އެގަޑިއަށް މަގުމައްޗަށްް ނުކުތުން

ވަޒީފާއަށް ދާން ނިކުންނަ ގަޑީގެ ކުރިން ކުރަން ހުންނަ ކަންކަން ދެނެގަނެ އެކަންކަމަށް ވަގުތު ލައި ހޭލުން. މިސާލަކަށް އަޅުގަނޑުގެ ރައްޓެއްސަކު

އާންމުޮކށް ހޭލަނީ ފަތިސް ނަމާދަށެވެ. އެއަށްފަހު ޓްރެކަށް ޮގސް ކަސްރަތު ކުރުމަށްފަހު، ދަރިފުޅު ސްކޫލު ޮދށަށް ލުމަށްފަހު ގެއަށް ވަދެ ހެނދުނުގެ ނާސްތާ

ނިންމާލަނީ އެވެ. ފެންވަރާ ތާޒާވެލައިގެން ވަޒީފާއަށް ދާން ގޭން ނިކުންނަނީ 7.45ގައެވެ. އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުގެ ރަހްމަތްތެރިޔާ ވަޒީފާއަށް ދާން ހޭލާ

ވަގުތަކީ ފަތިސްނަމާދުގެ ބަންގި ޮގވާ ވަގުތެވެ. ޮކންމެ ދުވަހަކީ އެއް ޮގތަކަށް ކަންތައް ހިނގާނެ ދުވަހެއް ނޫނެވެ. ހަފްތާ ތެރޭގައި ކުރަންޖެހޭ އެހެން ކަންކަން ވެސް ހުންނާނެއެވެ. އަދި ހެނދުނު

ގަޑިއަށް ވަޒީފާއަށް ދިއުމުގެ ކުރިން ހަމަޖައްސަން ޖެހޭ ކަންކަން ވެސް ހުންނާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ކުރިޔާލާ ތައްޔާރު ވާން ޖެހޭނެ އެވެ.

ތައްޔާރުވުންޖެހިގެން އަންނަ ދުވަހު ކުރަން ހުންނަ ކަންތަކުގެ އަންދާޒާ އަށް

ތައްޔާރީތައް ރޭގަނޑު ޮކށްލާފައި ބަހައްޓުމަކީ އާދަޔަކަށް ހަދާށެވެ. ޖެހިގެން ޮއތް ދުވަހަކީ ހާއްސަ އެޮޕއިންޓްމަންޓްއެއް ޮއތް ދުވަހެއް ނަމަ އެކަމާއި ގުޅޭ ހެދުން ތައްޔާރު ކުރަން ވާނެއެވެ. ބިލެއް އެއްޗެއް ދައްކަން ޖެހޭނަމަ ބިލާއި ފައިސާ ތައްޔާރު ޮކށްލާފައި ބަހައްޓަން ވާނެ އެވެ. އަދި އެއްޗެއް ގަންނަން ޖެހޭ ނަމަ

ފައިސާ އަތްމަތި ޮކށްފައި ބަހައްޓާށެވެ. ވަޒީފާއަށް ދާއިރު ބޭނުންވާ ހުރިހާ އެއްޗެތި އާންމުޮކށް ބަހައްޓާ ތަނެއްގައި ބަހައްޓާށެވެ. ވަޒީފާ އަދާކުރާ ތަނަށް ބޭނުންވާ ތަޅުދަނޑި، އައިޑީ ކާޑު، ދުއްވާ އެއްޗެއްގެ ތަޅުދަނޑި، ގޭގެ ތަޅުދަނޑި ފަދަ ގޭންނިކުންނަ އިރު ގެންދަންޖެހޭ ތަކެތި އަބަދު ވެސް އެއްތާކު ބަހައްޓަން އާދަކުރާށެވެ. އޭރުން

ވަގުތު ސަލާމަތް ކުރެވޭނެ އެވެ.

10

ގެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރިން ޖޭ ދިވެހިާރއް

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރީންނަކީ ޮކން ބައެއް ޯތއެވެ؟ އެމީހުން ޮމށިއުޅުނީ ޮކން ބަހަކުންޯތއެވެ؟ އެމީހުންގެ އަސްލަކީ ޮކބައިޯތއެވެ؟ މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ

ތާރީހާ މެދު ޝައުގުވެރިކަން ހުރި ޮކންމެ މީހަކުމެ، ޖަވާބު ޯހދަން ބޭނުންވާނެ ސުވާލުތަކެކެވެ. އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ދިވެހިރާއްޖެ ޮއތް މަގާމަށް ބަލާއިރު، ވަރަށް ކުރީއްސުރެ މި ރާއްޖޭގައި ބަޔަކު ވަޒަންވެރިވެ، ދިރިއުޅެން ފަށައިފައިވާނެކަމަށް

ގަބޫލުކުރެވެއެވެ. އެހެނީ އީސާއީ މީލާދުގެ އެތަކެއް ސަތޭކަ އަހަރެއް ކުރީއްސުރެ ވެސް އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ދަތުރުފަތުރުޮކށް އުޅުނެވެ. އެހެންކަމުން މީހުންނަށް ދިރިއުޅެވޭ ފަދަ ރަށްތަކެއްގެ ޮގތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތައް އުފެދި ފުރިހަމަވުމަށްފަހު، މިރަށްތަކުގައި

މީހުން ވަޒަންވެރި ނުވެ، މާ ދިގު މުއްދަތެއް ހޭދަވެފައިވުމަކީ ވަރަށް ވެސް ދުރު ކަމެކެވެ. ތާރީހީ ޮގތުން ފެންނަން ހުރި ހެކިތަކަށް ބަލާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން

އުޅޭތާ 2500 އަށް ވުރެ ގިނަ އަހަރުވެއްޖެކަން

އެނގެއެވެ. ސިޯލނުގެ

ތާރީހީ ލިޔުމެއް ކަމުގައިވާ "މަހަވަންސާ" ގައި ވާ ޮގތުން، އީސާއީ މީލާދުގެ

500 އަހަރު ކުރީން އިންޑިޔާއިން ސިޯލނަށާއި ދިވެހިރާއްޖެއަށް މީހުން އައެވެ. "މަހަވަންސާ"

ގައިވާ މި ވާހަކަ، އިޝާރާތް ކުރަނީ ސިޯލނަށް ސިންގަޅަ

ދަރިޮކޅުގެ މީހުން އައި ޮގތަށާއި، އެމީހުންގެ

ތާރީހަށެވެ. ސިންގަޅައިންގެ ބަހަކީ އިންޯޑއާރިޔަން އާއިލާއަށް ނިސްބަތްވާ

ބަހެކެވެ. އެހެންކަމުން "މަހަވަންސާ" ގައި އެ ބުނާ މީހުން ވާނީ އިންޯޑއާރިޔަން އާއިލާގެ ބަހަކުން ވާހަކަދެއްކި ބަޔަކަށެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގެ ނަންތަކަށް ބަލާއިރު، އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ ރަށްރަށުގެ ނަމުގެ އަސްލު ގުޅިފައިވަނީ ޑްރެވީޑިޔަން ބަސްތަކުގެ

އާއިލާއާ ކަމަށް ނަސީމާ މުޙައްމަދާއި ޑރ. ރަގުޕަތީ ހާމަކުރައްވައެވެ. ތަންތަނަށް އާންމުޮކށް ނަން ކިޔިފައި ހުންނަނީ އެ ތަނެއްގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރީންގެ

ބަހުން ކަމަށާއި، އަދި ވަރަށް ގިނަ ޒަމާންތަކެއް ފާއިތު ވެގެން ދާއިރު ވެސް މި ފަދަ ނަންތަކަށް މާ ޮބޑެތި ބަދަލުތަކެއް ނާންނަ ކަމަށް މުއައްރިހުން ވިދާޅުވެއެވެ. އެހެން

ކަމުން އާރިޔަން ނަސްލުގެ ބަޔަކު "މަހަވަންސާ" ގައި އެ ބުނާ ދުވަސްވަރު އައުމުގެ ކުރީން ވެސް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބަޔަކު ދިރިއުޅެން ފަށައިފިކަމާއި އެ ބަޔަކީ ޑްރެވީޑިޔަން

އާއިލާގެ ބަހަކުން ވާހަކަދެއްކި ބަޔަކު ކަމަށް ގަބޫލުކުރުމުގެ ފުރުސަތު އެބަޮއތެވެ.ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރީންނާ މެދު ލިޔެވިފައިވާ ލިޔުންތަކުން

ފެންނަ ޮގތުގައި، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރިވެފައި ވަނީ އިންޑިޔާގެ ކާލީބަންގާއަށް ނިސްބަތްވާ ބަޔެކެވެ. ކާލީބަންގާއަކީ ސިންދުވާދީގެ ރަށްވެހިކަމަށް ނިސްބަތްވާ، ގަދީމީ

ރަށެކެވެ. މިހާރުގެ އިންޑިޔާގެ ރާޖަސްތާން ސްޓޭޓަށް ނިސްބަތްވާ މި ރަށަކީ ޑްރެވީޑިޔަން އާއިލާގެ ބަހަކުން ވާހަކަދެއްކި ބަޔަކު ގަދީމީ ޒަމާނުގައި ދިރިއުޅުނު ރަށެއް ކަމަށް

އިންޑިޔާގެ ތާރީހީ ލިޔުންތަކުން ފެނެއެވެ. ކާލީބަންގާއަކީ އައްސޭރިފަށުގެ ރަށެއް ނޫނެވެ. އެހެން ކަމުން އެ ރަށުގެ ބަޔަކު ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައިސްފައިވާނީ އޭގެ ދެކުނަށް ޮއތް ގުޖުރާތުގެ ބަނދަރުތަކުގެ ތެރެއިން ބަނދަރަކުންލައިފައެވެ. ގުޖުރާތުގެ ބަނދަރުތަކަށް ބަލާއިރު، ޯލތާލް ބަނދަރުގެ

ބިނާތަކުގެ ތެރެއިން ދިވެހި

ޮބލި ފެނިފައިވާތީ، މި ބަނދަރާއި

ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދު ދަތުރުފަތުރުގެ ގުޅުންތައް ޮއތް

ކަން ސާބިތުވެއެވެ. ޯލތާލްގެ އިތުރުން ގުޖުރާތުގެ އެހެން ރަށެއް ކަމުގައިވާ

ސޫރަތުގެ ބަނދަރުން ވެސް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޮއޑިފަހަރު އައިސް ޮގސް ހެދިކަން

ތާރީހުން ސާބިތުވެއެވެ. ސޫރަތު ވެސް އަދި ޯލތާލް ވެސް ޮއތީ

ކާލީބަންގާއިން ދެކުނަށް ދަތުރުޮކށްފައި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދިމާޔަށް އަންނަ ބައެއްގެ ދަތުރުގެ މަގުމަތީގައެވެ.

ކާލީބަންގާ ނުވަތަ ކާލީބަންގަންގެ ޑްރެވީޑިޔަން ނަސްލުގެ މީހުންނާ މެދު އާރިޔަން ދަރިޮކޅުގެ ލިޔުންތެރީންގެ ލިޔުންތަކުގައިވަނީ "އެމީހުންނަކީ ގައިގެ ކުލަ

އަނދިރި، ކުރަކި ބަހަކުން ވާހަކަދެއްކި، އަދި ފުރަހަޔަށް އަޅުކަންކުރި ބައެއް" ކަމުގައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި އާސާރީ ޮގތުން ކުރެވިފައިވާ ދިރާސާތަކުން މި ރާއްޖޭގައި ވެސް ކުރީ

ޒަމާނުގައި ފުރަހައިގެ ސިފައަށް ހަދައިފައި ހުރި ގަލާއި ހިލަޔަށް އަޅުކަންކުރުމުގެ ސަގާފަތެއް ޮއތްކަން އެނގެއެވެ. އަދި ހަމައެހެންމެ ކުރީގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޮއތް

އާދަކާދައަށް ބަލާއިރު، މައިފުށަށް ވާރުތަކުރުމުގެ ނިޒާމު ނުވަތަ މެޓްރިއާކަލް ނިޒާމު ފަދަ

އިާޔޒު ނަީސމް

11

ކަންކަމަކީ އިންޑިޔާގެ ޑްރެވީޑިޔަން ސަގާފަތުގައި ހިމެނުނު ކަންތައްތަކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބަޔަކު ވަޒަންވެރިވުމުގެ ފަހުން ތަފާތު އެކި ނަސްލުތަކުގެ މީހުން މި ރާއްޖެއަށް އައިސް، މި ރަށްތަކުގައި ވަޒަންވެރިވެފައިވެއެވެ. މީލާދީން 1899

ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަޑައިގެން ޕްޮރފެސަރ ޯޖން ސްޓޭންލީ ގާރޑިނަރ، ދިވެހީންގެ ނަސްލާ ގުޅުން ހުރި ނަސްލުތަކަކީ ޮކބައިކަން ޯހއްދެވުމުގެ ޮގތުން، މީހުންގެ

އިސްޮކޅާއި، ޮބލާއި ހަށިގަނޑުގެ މިންތައް ނަންގަވައި، ކުރެއްވި ދިރާސާއިން ވެސް މިކަން ސާބިތުވެއެވެ. މި ދިރާސާގެ އަލީގައި އޭނާ ހާމަ ކުރައްވައިފައި

ވަނީ ދިވެހީންނަކީ މަސްހުނި ނަސްލެއްގެ ބައެއް ކަމަށެވެ.

މައިގަނޑު ޮގތެއްގައި ދިވެހީންގެ ނަސްލު އިންޑިޔަން ސަބްޮކންޓިނެންޓް އަދި ސިޯލނާ

ގުޅިފައިވާއިރު، ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި އަރަބިކަރަ އާއި ފާރިސްކަރަ

އާއި އެފްރިކާ އާއި އަސޭ އަދި ޖާވާ )މިހާރުގެ އިންޮޑނޭޝިޔާ

އާއި މެލޭޝިޔާ( އާ ގުޅުން ހުރި އާއިލާތަކަށް ނިސްބަތްވާ މީހުން

އެބަތިއްބެވެ. ހަމަ އެހެންމެ ޔޫރަޕުގެ ގައުމުތަކާ ގުޅުން ހުރި އާއިލާތަކަށް

ނިސްބަތްވާ ދިވެހީން ވެސް އެބަތިބިމެއެވެ.

މިހާރުގެ ދިވެހީންގެ ސިފަތަކަށް ވިސްނާލާއިރު،

ދިވެހީންނާ އެންމެ ވައްތަރީ ދެކުނު އިންޑިޔާގެ މީހުންނާއި ބަންގާޅުގެ މީހުންނާއި ސިޯލނު މީހުންނެވެ.

ހަމަ އެހެންމެ ހުޅަނގު އިންޑިޔާގެ ޮބންބޭގެ މަސްވެރި އަވަށްތަކުން

ވެސް ދިވެހީންނާ ވައްތަރު މީހުން ފެނެއެވެ. ހުޅަނގު އިންޑިޔާގެ ޯގވާ އާއި އިރުމަތީ އިންޑިޔާގެ ޮއރިއްސާއިން ވެސް ދިވެހީންނާ

ވައްތަރު މީހުން ފެނެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ދަތުރުކުރާ ނާޮއޑިފަހަރުގެ ދަތުރުމަގު

މަތީގައި ޮއތް ތަނެއް ކަމުން، މިފަދަ ދަތުރުތަކުގައި އައިސް ކައިވެނީގެ ޮގތުން މި ރާއްޖޭގެ މީހުންނާ ގުޅި، މި ރާއްޖޭގައި ވަޒަންވެރިވި މީހުން ހުރިހާ ޒަމާނެއްގައި ވެސް ތިބޭނެކަމީ ޝައްކެއް ޮއތް ކަމެއް ނޫނެވެ. ތާރީހީ ލިޔުންތަކުން ފެންނަ ޮގތުގައި މި ޮގތުން އެކި ޒަމާންތަކުގައި މި ރާއްޖޭގައި އައިސް ވަޒަންވެރިވި މީހުންގެ ތެރޭގައި

ކުންބީންނާއި، ރެދީންނާއި، އާރިޔާއިން ހިމެނެއެވެ.ދިވެހިރާއްޖެއަށް އާރިޔާ ދަރިޮކޅުގެ މީހުން ނުވަތަ އާރިޔަނުން

އައިސްފައިވާނީ ސިޯލނަށް ވެސް އެމީހުން އައި ދުވަސްވަރުގައި ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެއެވެ. "މަހަވަންސާ" ގައި ވެސް ވަނީ އިންޑިޔާއިން އައި އާރިޔާ ދަރިޮކޅުގެ މީހުންގެ ތެރެއިން އެއް ބަޔަކަށް ސިޯލނަށް ދެވުނު އިރު އަނެއް ބަޔަކަށް ދިވެހިރާއްޖެއަށް އާދެވުނު ވާހަކައެވެ. ހަށިގަނޑުގެ ސިފަތަކަށް ބަލާއިރު، ދިވެހީންގެ ސިފަ ދެކުނު

އިންޑިޔާގެ މީސްމީހުންނާ ވައްތަރަސް ދިވެހީންގެ ބަސް ނިސްބަތްވަނީ އިރުމައްޗާއި އުތުރު އަދި ހުޅަނގު އިންޑިޔާގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަސްތަކުގެ ވެސް އާއިލާ

ކަމުގައިވާ އިންޯޑއާރިޔަން އާއިލާއަށެވެ. ކަން މިހެން ހުރުމާއެކު ވެސް ދިވެހި ބަހުގެ ޮއނިގަނޑުގައި، އިންޯޑއާރިޔަން އާއިލާގެ އެހެން ބަސްބަހުން ނުފެންނަ ބައެއް ސިފަތައް ހުރި ކަމަށް ބަހުގެ ދިރާސާ ކުރައްވާ އިލްމުވެރީން ފާހަގަކުރައްވައެވެ. މީގެ ތެރެއިން

ގިނަ ސިފަތަކަކީ ޑްރެވީޑިޔަން ބަސްތަކުން ވެސް ފެންނަ ސިފަތަކެއް ކަމުން، މިއީ އާރިޔަނުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައުމުގެ ކުރީން މި ރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ ޑްރެވީޑިޔަން

ނަސްލުގެ މީހުން ވާހަކަދެއްކި ބަހުގައި ހުރި ސިފަތަކެއް ކަމަށް ވުން އެކަށީގެންވެއެވެ. އާރިޔާ ދަރިޮކޅުގެ މީހުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައުމަށް ފަހު އެ މީހުންގެ ބަހުގެ ނުފޫޒު އޭރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވާހަކަދައްކައި އުޅުނު ބަހުގެ މައްޗަށް ގަދަވެ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކުރީއްސުރެ

ޮއތް ބަހުގެ ސިފަތައް ވެސް މަސްހުނިވެގެން އައު ބަހެއް އުފެދިގެން ދިޔައީ ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެއެވެ.

"މަހަވަންސާ" އަށް ބަލާއިރު ވެސް އާރިޔަނުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައީ ސިޯލނު މަގުން ނޫން ކަމާއި، ސީދާ އިންޑިޔާއިންކަން އެނގެއެވެ.

އެހެންކަމުން ސިންގަޅަ ބަހާއި ދިވެހި ބަހާ ދެމެދު ޮއތް ގާތް

ގުޅުމަކީ ސިޯލނުން ބަޔަކު އައިސް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަޒަންވެރިވުމުގެ ސަބަބުން އުފެދުނު ގުޅުމަކަށް

ވުމަށްވުރެ ގާތީ، އެ ގުޅުމުގެ ސިއްރަކީ މި ދެ ބަހުގެ އަސްލު އެއް ޮގތް ވުން

ކަމަށް ވުމެވެ.އިންޑިޔާ މީހުންނަކީ ގަދީމީ ޒަމާނުގައި

ވެސް ކަނޑުދަތުރު ކުރި ބައެއް ކަމުގައި ވިޔަސް، އެއާހިލާފަށް، ސިޯލނު މީހުންނަކީ މާގިނައިން ކަނޑުދަތުރުފަތުރުޮކށް އުޅުނު

ބައެއްކަން އެނގެން ނެތް ކަމަށް ނަސީމާ މުޙައްމަދު ވިދާޅުވެއެވެ. ޮއޅުދޫ ކަރައިގެ ބަޔަކު ރާއްޖެއަށް ހިޖުރަ ކުރި ވާހަކައެއް ވެސް އަދި އެމީހުން ރާއްޖޭގެ މައްޗަށް ވެރިކަން ހިންގި ވާހަކައެއް ވެސް އެމީހުންގެ ތާރީހީ ލިޔުންތަކުގައި ނުވާކަމަށް

ނަސީމާ މުޙައްމަދު ލިޔުއްވައިފައިވެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ދެކުނު އިންޑިޔާގެ ލިޔުންތަކުގައި ޕައްލަވަ ދަރިޮކޅުގެ ވެރިކަމުގައްޔާއި، ޯޗޅާއިންގެ ވެރިކަމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގެ މައްޗަށް ވެރިކަން

ހިންގި ވާހަކަ އެމީހުންގެ ލިޔުންތަކުން ފެނެއެވެ. ޮއޅުދޫ ކަރައިގެ ތާރީހަކީ މެދުކެނޑުމެއް ނެތި އެތައް ސަތޭކަ އަހަރެއް ވަންދެން ލިޔެވިފައިވާ ތާރީހަކަށް ވެފައި، މިފަދަ އެއްވެސް

ވާހަކައެއް އެ މީހުންގެ ތާރީހުގައި ނެތުމުން ޔަގީންޮކށް ދެނީ ރަސްމީ ސިފައެއްގައި ޮއޅުދޫ ކަރައިން ބަޔަކު ރާއްޖެއަށް އައިސްފައި ނުވާ ކަމާއި، އެމީހުންގެ ވެރިކަމެއް ދިވެހިރާއްޖޭގެ މައްޗަށް ހިންގައިފައި ނުވާކަމެވެ. ސިޯލނުން ބަޔަކު ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައިސްފައިވާ ކަމަށް

ލަފާ ކުރެވެނީ މީލާދީން ދިހަވަނަ ގަރުނާއި ބާރަވަނަ ގަރުނާ ދެމެދުކަމަށް ނަސީމާ މުޙައްމަދު )1998( ލިޔުއްވައެވެ. ޮކންމެއަކަސް ސިޯލނަކީ ދިވެހީން ވަރަށް ގިނައިން ޮގސް އުޅޭ

ތަނަކަށް ވުމުގެ ސަބަބުން އަބަދު ވެސް ދިވެހީންނާ ސިންގަޅައިންނާ ދެމެދު ޮއތީ ވަރަށް ގާތް ގުޅުމެކެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިއީ ދިވެހީންގެ ނަސްލުގެ އަސްލަކީ ސިންގަޅައިން ކަމަށް

ބުނެވޭ ވަރުގެ ހެތްކެއް ނޫނެވެ.ތާރީހީ ޮގތުންނާއި އާސާރީ ޮގތުން ލިބެން ހުރި ހެކިތަކުގެ މައްޗަށް ބުރަވާއިރު،

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރީން ނިސްބަތްވަނީ ހުޅަނގު ދެކުނު އިންޑިޔާއަށް ކަން އެނގެއެވެ. މި މީހުން ރާއްޖެއަށް އައިސްފައިވާނީ ލަކްޝަދީބާއި މަލިކުގެ މަގުންނެވެ. އިންޑިޔާ ކަނޑުގައިވާ މި ޖަޒީރާ ރަށްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ކުރީން މީހުން ވަޒަންވެރިވި އެއް ރަށެއް ކަމުގައި ވާނީ މަލިކެވެ. އެއީ މަލިކު ޮއތް ތަނުގެ ޮގތުން އުތުރުން ދެކުނަށް އަންނަ ބަޔަކަށް

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކަށް ވާސިލުވުމުގެ ކުރީގައި މަލިކަށް ވާސިލުވެވޭނެތީއެވެ.

12

ދަމަނަ

ދުފުާމއި ގުޅިފައިާވ ސިއްީހ ނުރައްާކ ދެނެގަތުން

ޑރ. އަހުމަދު ޖަމްޝީދު މުހައްމަދު

ފެންޯފކަކީ ސިކުނޑިއަށް އަސަރުކުރުވާ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން މުޅި އޭޝިއާގައ ިވެސް އެންމެ ޢާންމުޮކށް ބޭނުންކުރާ ބާވަތެވެ. ދުފުމަކީ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައ ިވެސް ވަރަށް ޢާންމު އާދައެކެވެ. ދުފުމުގައި ގެންގުޅޭ އާދަތަކަށް ބަލާއިރު ތާޒާ ފެންޯފއް ނުވަތަ ހިއްކާފައިވާ ފެންޯފއް ނުވަތަ ހަނާކުރި ޯފއް ބިލެތާއި، ބިލެއް ހުންޏާއި، ކަރަންފޫ ޮފނިޮތށި ކާފޫރުޮތޅި ފަދަ ތަކެއްޗާއި، ކައިރާއި އަދިވެސް މިފަދަ އެތައް ބާވަތެއްގެ ތަކެއްޗާ އެކު ނުވަތަ ހުހަށް ބޭނުންކުރެވެ އެވެ. މީގެއިތުރުން ދުފާއިރު ދުންފަތް ވެސް ވަރަށް ގިނަ މީހުން ބޭނުންކުރެ އެވެ. ދުފުމަކީ ކިތަންމެ ޢާންމު

އާދައަކަށް ވިޔަސް ދުފައި އުޅޭ ގިނަމީހުންނަކަށް ކެންސަރާއި މިނޫންވެސް ފެންޯފކުން ލިބޭ ޞިއްޙީ ގެއްލުންތަކެއް ނޭނގެއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެ އަށް އެތެރެކުރެވޭ ހިކިފެންޯފކާއި ފެންޯފކުން ހަދާފައިވާ ސުޕާރީ ފަދަ ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ގިނަކަމާއި މިތަކެއްޗާއި،

ކިއްލި އާއި އަދިވެސް ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ދުފުންތައް ރާއްޖޭގައި ބޭނުންކުރެވޭ މިންވަރަކީ ޞިއްޙީ ޮގތުން ވަރަށް ކަންޮބޑުވާންޖެހޭ

ދަރަޖައަކަށް ހުރި ކަންކަމެވެ. މިކަމުގައި ވަކިން ކަންޮބޑުވާންޖެހެނީ މިއާދަތަކުގެ ތެރެއަށްވަދެ ދުފުމަށް ދެވިހިފާ ކުޑަކުދިންނާއި ޒުވާނުން

އިތުރުވާ މިންވަރެވެ.ފެންޯފކުގައި ހިމެނޭ ޞިއްޙަތަށް ގެއްލުންލިބޭ މާއްދަތަކާއި އެމާއްދާތަކުން ލިބޭ ޞިއްޙީ ގެއްލުންތަކުގެ ޙަޤީޤަތް އަދިވެސް އެންމެ

ފުރިހަމައަށް ޯހދިފައި ނުވެއެވެ. ސަބަބަކީ ދުފުމަކީ މައިގަނޑު ޮގތެއްގައި ތަރައްޤީވަމުން އަންނަ ޤައުމުތަކުގެ މީހުންގެ މެދުގައިވާ އާދައަކަށް ވެފައި މިޤައުމުތަކުގައި މިފަދަ ދިރާސާތައް ކުރެވެން ފެށީ ނިސްބަތުން ވަރަށް

ފަހުންކަމަށް ވާތީއެވެ.އެހެނަސް މިޮރގުން ކުރެވޭ ދިރާސާތައް އިތުރުވާ ވަރަކަށް ދުފުމާ ގުޅިފައިވާ ޞިއްޙީ މައްސަލަތައް އެނގި ހާމަވަމުން އެބަދެއެވެ. ދުފުމުގައި ހުސް ފެންޯފއް ބޭނުންކުރިކަމަށް ވިޔަސް ނުވަތަ އެހެން

ބާވަތްތަކާ އެކު ދުފިކަމުގައި ވިޔަސް )ދުފާއެއްޗެތި ދިރުވިޔަސް ނުވަތަ ދިރުވައިނުލާ އުކާލިކަމުގައި ވިޔަސް( ކެންސަރު ޖެހޭކަމުގެ އެތައް

ހެކިތަކެއް މިހާރުވަނީ ފެނި ސާބިތުވެފައެވެ. ޢާންމުޮކށް ގިނަ ބަޔަކަށް ހީވެފައި ޮއންނަޮގތާ ޚިލާފަށް ދުންފަތާއި ބިލެއް ހުނި ނުލައި ދުފިކަމުގައި

ވިޔަސް ދުފުމާއި ގުޅިފައިވާ ޞިއްޙީ މިފަދަ ނުރައްކާތައް ޮއވެއެވެ. އެހެނަސް ދުންފަތަކީ އޭގެ އަމިއްލަ ޒާތުގައިވެސް ކެންސަރު ޖައްސާ

އެއްޗެއް ކަމުން މިދެބައި އެކުވުމުން ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު އެތައް ގުނައަކަށް ޮބޑުވެއެވެ.

އަނގަޔާއި ކަރުތެރޭގެ ކެންސަރު އެންމެ ގިނައީ ދުފާމީހުން އުޅޭ އާބާދީ ތަކުގައެވެ. މިފަދަ ބައެއް އާބާދީ ތަކުގައި އެންމެ ޢާންމު

ކެންސަރަކީވެސް )އެހެން އާބާދީ ތަކާއި ޚިލާފަށް( އަނގަޔާއި ކަރުތެރޭގެ ކެންސަރެވެ. ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތު ޖަމްޢިއްޔާއި އާއި ކެންސަރުގެ

ދިރާސާތައްކުރާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޖަމާޢަތުން މިހާރު އެކުލަވާލާފައިވާ ކެންސަރު ޖައްސާ އަދި ކެންސަރަށް މަގުފަހިޮކށްދޭ ތަކެތީގެ ލިސްޓުގައިވާ ޮގތުން ފެންޯފކަކީ އެއްވަނަ ދަރަޖައިގައި ކެންސަރު ޖައްސާ އެއްޗެކެވެ. މާނައަކީ އެހެން އެއްވެސް އެއްޗަކާ ގުޅުމެއްނެތި އޭގެ އަމިއްލަ ޒާތުގައި

ފެންޯފކުން ކެންސަރު ޖައްސާކަން ތަފާތު އެތައް ދިރާސާތަކާއި ދަލީލުތަކުން ސާބިތުވެފައިވުމެވެ. މިފަދަ އެންމެހައި ދިރާސާތަކުން ދައްކާޮގތުގައި ގިނައިން ދުފުމާއި އަވަސް އަވަހަށް ދުފުމަކީ ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ނުރައްކާ އިތުރަށް

ޮބޑުޮކށްދޭ ކަމެކެވެ.ފެންޯފކަކީ )ނުވަތަ ދުފުމަކީ( ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު ޮބޑުޮކށްދިނުމުގެ

އިތުރުން ތަފާތު އެތައް ޞިއްޙީ އަދި އިޖްތިމާޢީ މައްސަލަތަކެއް ވެސް ކުރިމަތިކުރުވާ އެއްޗެކެވެ. ދުފާމީހުން މަގުމައްޗަށާއި އެހެނިހެން ތަންތަނަށް

ރަތްކުޅު ޖެހުމުގެ ސަބަބުން ތަންތަން ހަޑިވާ މިންވަރާއި އެކަމުން މީހުންނަށްވާ އުނދަގުލަކީ އަޅުގަނޑުމެން )ޚާއްޞަޮކށް މާލޭގައި އުޅޭ( އެންމެނަށް އެނގޭ ޙަޤީޤަތެކެވެ. މިޮގތަށް ރަތްކުޅު ޖެހުމަކީ ޤާނޫނީ

ކުށެއްކަން ކިތައް މީހުންނަށް އެނގޭބާވައޭ އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް އަރައެވެ!ދުފުމުގެ ސަބަބުން )ފެންޯފކުގައި ހިމެނޭ މާއްދާތަކެއްގެ

ސަބަބުން( ދުލާއި ޮކލުގެ ނުވަތަ އަނގައިގެ ހަންގަނޑު ޯބވެ ބައެއްފަހަރު ކުލަ ފަނޑުވާޮގތް ނުވަތަ ހުދުވާޮގތް މެދުވެރިވުމަކީ ވަރަށް ޢާންމުކަމެކެވެ.

މިއީ ފަރުވާނުޮކށް ދޫޮކށްލެވިއްޖެނަމަ ނުވަތަ ދުފުމުގެ އާދަ ކުރިއަށް ގެންދެވޭނަމަ ކެންސަރަށް ބަދަލުވުމުގެ ފުރުޞަތު ވަރަށް ޮބޑު ކަމެކެވެ.

ދުފުމާއި ގުޅިފައިވާ އަނގައިގެ ޞިއްޙަތުގެ އެހެން މައްސަލަތަކުގެ ތެރޭގައި ދަތްތައް ގިރުމާއި، ދަތްތަކުގައި ކުލަހިފުމާއި، ދަތްފަނިކެއުމަށް މަގުފަހިޮކށްދިނުމާއި މުޅިއަނގައިގެ ތެތްހަމުގެ ކުލަބަދަލުވެ ހަންގަޑަށް

ބަދަލުއައުން ހިމެނެއެވެ.ފަހުގެ ދިރާސާތަކުން ދައްކާޮގތުން ދުފުމަކީ ހިތުގެ ބައްޔާއި،

ހަކުރުބައްޔާއި ނޭވާހިއްލުމަށް ވެސް މަގުފަހިޮކށްދޭ ކަމެކެވެ. އަދި ދުފުމުގެ ސަބަބުން މިފަދަ ބަލިތައް ހުންނަ މީހުންގެ ބަލި އިތުރަށް ޯގސްޮކށްދެއެވެ.

މީގެއިތުރުން ފެންޯފކަކީ އެއަށް ދެވިހިފައި، ގިނަދުވަސްވަންދެން ދުފާ މީހުންނަށް އެއާ ނުލައި އުޅެން އުނދަގޫކުރުވާ އަދި އެއާ ދުރުވާން އުނދަގޫ

އެއްޗެއްވެސް މެއެވެ.

13

ސަން މާފާނު

އަފްލާޠޫން )ޕްލޭޯޓ( ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ އީސާއީ މީލާދުގެ 428 އަހަރު ކުރީން

ޔޫނާނުގެ އެތީނާ )އެތެންސް( ގައެވެ. އަފްލާޠޫނަކީ ގަދީމީ ޔޫނާނުގެ

ފަލްސަފާވެރިއެކެވެ. ހިސާބު އިލްމުވެރިއެކެވެ. ސުކުރާތުގެ ދަރިވަރެކެވެ.

ފަލްސަފާ އާއި މަންތިގާއި އަހްލާގިއްޔާތާއި އަދަބާއި ބަލާއަތާއި، ފަސާހަތާއި ހިސާބު ކިޔަވައި

ދިނުމުގައި މިހާރު ވެސް އަފްލާޠޫންގެ ލިޔުއްވުންތަކުގެ ބޭނުން ދަނީ ހިފެމުންނެވެ.

ބަހުގެ އިލްމާއި ހިންގުމުގެ ނިޒާމާ ބެހޭ ދާއިރާގައި ވެސް އަފްލާޠޫންގެ ނަޒަރިއްޔާތަކަށް

އަޅުގަނޑުމެން އެ ސަރަހައްދަކަށް ނިސްބަތް ވާ ދެކުނު އޭޝިޔާ ސަރަހައްދަށް އަހުލުވެރި ވެ، އާންމު މައުލޫމާތު މުއްސަނދި ކުރުމަށް ޓަކައި، ހުށަހަޅާ ލިޔުންތަކުގެ މި ސިލްސިލާގައި މި ފަހަރު

ބަލައިލާނީ ބޫޓާނަށެވެ. ބޫޓާނަކީ ސީނު ކަރަ އާއި ހިންދުސްތާނާ ދެމެދު ޮއންނަ ގައުމެކެވެ. މި ގައުމުގެ އާބާދީ އަކީ 675000 އެވެ. ވެރި ރަށަކީ

ތިމްޕޫއެވެ. ރަސްމީ ބަހަކީ ޮޖންކާ ބަހެވެ. ބޫޓާނަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ އެކަހެރި އެއްގައުމުގެ

ޮގތުގައި ބެލެވޭ ގައުމެވެ. ތާރީހީ އަދި ސަގާފީ ޮގތުން ބޫޓާނު ވަނީ އުތުރަށް ޮއތް ޓިބެޓާ ގުޅިފައެވެ. ސިޔާސީ އަދި އިގްތިސާދީ ޮގތުން

ބޫޓާނާ އެންމެ ގުޅުން ޮބޑު ގައުމަކީ އިންޑިޔާއެވެ. އިގިރޭސިން ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ސަރަޙައްދު ދޫޮކށް ދިޔަފަހުން 8 ޮއގަސްޓް 1949 ގައި އިންޑިޔާ އާއި ބޫޓާނާ ދެމެދު ރަހުމަތްތެރިކަމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ޮސއި

ކުރެވުނެވެ. 1951ގައި ޗައިނީޒް ލިބަރޭޝަން އާމީން ޓިބެޓަށް ވަނުމުން ބޫޓާނުން އިންޑިޔާއާއެކު ދިފާއީ އެއްބަސްވުމަކަށް އައެވެ. އެއީ ސީނުކަރައިގެ ފަރާތުން

ކުރިމަތިވެދާނެ ނުރައްކަލަކުން ސަލާމަތްވުމަށް އިންޑިޔާގެ އެހީ ޯހދުމަށްޓަކައެވެ. މިއެއްބަސްވުމުގައި ވާޮގތުން އިންޑިޔާއަށް ބޫޓާނުގެ ދާހިލީ މައްސަލަތަކުގެ

ތެރެއަށް ވަނުމުގެ ހައްގެއް ޯނންނާނެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ބޭރުގެ ގުޅުންތަކުގައި ބޫޓާނުން އިންޑިޔާގެ އިރުޝާދު ގަބޫލުޮކށް އެއަށް އަމަލު ކުރަން އެއްބަސްވެފައި ވެއެވެ. ބޫޓާނާއި އިންޑިޔާއާ ދެމެދު ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމުގެ

ދަށުން އެއް ގައުމުގެ ރައްޔިތުންނަށް އަނެއް ގައުމަށް، ޕާސްޯޕޓް އަދި ވިސާއާ ނުލައި، ހަމައެކަނި އެމީހެއްގެ ގައުމީ އައިޑެންޓިޓީ ކާޑް ހިފައިގެން ދަތުރު

ވަނީ ވަރަށް ޮބޑު މަގުބޫލުކަމެއް ލިބިފައެވެ. އަފްލާޠޫންގެ އުސްތާޒު ސުކުރާތުގެ

ތައުލީމުގެ ޮބޑު ބައެއް ރައްކައުތެރިކަމާއެކު މިއަދާ ހަމަޔަށް ޯފރާފައިވަނީ އަފްލާޠޫންގެ

ލިޔުއްވުންތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ.އަފްލާޠޫނަކީ ދުނިޔޭގެ ތާރީހު ދުށް އެންމެ މަޝްހޫރު ފަލްސަފާވެރީންގެ ތެރޭގައި

ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅެކެވެ.މަޝްހޫރު މަންތިގު އިލްމުވެރިޔާ

އަރިސްތޫއަކީ އަފްލާޠޫންގެ ދަރިވަރެކެވެ.އަފްލާޠޫން އަވަހާރަވީ އީސާއީ

މީލާދުގެ 347 އަހަރު ކުރީންނެވެ.

އަފްާލޠޫން

އިޔާޒު ނަސީމް

ބުއްދީގެ ފުރާގު "ސިޔާސީ ކަންކަމުގައި ބައިވެރިވުމަށް އިންކާރު ކުރުމުގެ އެއް އަދަބަކީ

ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ ވެރީންތަކެއް ތިބާގެ މައްޗަށް ވެރިކަން ހިންގަން ފެށުމެވެ." - އަފްލާޠޫން

ބޫާޓން

ކުރެވެއެވެ.ބޫޓާނުގެ އިގުތިސާދަށް ބަލާއިރު، އެ ގައުމުގައި އާބާދީގެ ނިސްބަތުން

ޮބލަކަށް ޖެހެނީ 1321 އެމެރިކާ ޮޑލަރެވެ.ބޫޓާނަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުމާއި ވިޔަފާރިކުރުން މަނާޮކށްފައިވާ

ހަމައެކަނި ގައުމެވެ.

14

ކީއްވެގެންކަމަށްހެއްޔެވެ؟ ކުރިއްސުރެ ބުނި މީހުން ބުނެފައިވާ އެކި ވަކި ތަފާތު

ބުނުންތަކާއިހެދިއެވެ. އެފަދަ ޖުމުލަތަކުގައި ނުވަތަ ބުނުންތަކުގައި އެކުލަވާފައިވާ މާނަތަކުގެ ހަރުދަނާކަމާއި ޮމޅުކަމުންނެވެ. ވިސްނާލައި ފިކުރުޮކށްލައިފިނަމަ ހަމަ

ހައިރާންވެ އަންތަރީސް ވާވަރުވެއެވެ.

ބަތްޮކޅުހެޮއ ސައްޓިނުބައި

މިއީ ފުރަތަމަ އަޑުއަހާލާއިރު ވަރަށް އާދައިގެ ބުނުމެކެވެ. އެކަމަކު ރަނގަޅަށް ފީނާލައިފިނަމަ ދުނިޔޭގައި ވަރަށް އާއްމުޮކށް ފެންނަމުންދާ، އަދި އެކަމެއްގެ

ސަބަބުން އާއިލާތަކުން ފެށިގެން ގައުމުތަކާއި ހަމައަށް އޭގެ އަސަރު ޯފރުވާ ކަމެއްގެ ވާހަކަ ބުނެލާފައިޮއތް "ހިތްފަސޭހަ" ޮގތް ގަބޫލުކުރަން

މަޖުބޫރުވެއެވެ. މި ބުނުމުގައިވާ ސައްޓި އަކީ މިހާރު އަހަރެމެންގެ ތެރޭގައި އެއްޮގތަކަށްވެސް ބޭނުންނުކުރާ އެއްޗަކަށް ވާތީއާއި އެކު ގިނަބައަކަށް އެއީ ޮކންއެއްޗެއްކަންވެސް ނޭނގޭނެ އެއްޗެކެވެ. އަވަށްޓެރި އިންޑިއާގެ އާއްމު

އަވަށްތަކުގައި މިހާރުވެސް ބޭނުންކުރާ މި ސައްޓި އަކީ ތަމަޅަބަހުން )އެމީހުން ބަތްޮކޅު އެއްޗެތި ކައްކާލަން ގެންގުޅޭ މަށިންހަދާފައި ހުންނަ ކުދިކުދި ތެލި، ފުފޭ ފާޑުގެ އެއްޗަކަށް( ކިއާނަމެކެވެ. ވުމާއި އެކު އެޒަމާނުގައި އަހަރެމެންގެ

މި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވެސް އެބޭނުމުގައި އެ ސައްޓި ގެންގުޅުނު ކަމަށް

އެއްބަސްވާންޖެހެއެވެ. ޮކންމެއަކަސް އެބުނުމުގައި ވާޮގތުން ސައްޓީގައި ކައްކާ ބަތްޮކޅު ހަމަ

ރަނގަޅެވެ. މީރުވެސްމެއެވެ. އެކަމަކު ކައްކާ ނިމުނީމާ ސައްޓީގެ ބޭނުމެއް ނެތޭތީ ސައްޓި އެއްލާލަންވީއެވެ. އެއްލާލާ ތަޅާލައެވެ. މިއީ އޭގެ ލަފުޒީ

މާނައެއްކަމުގައި ބެލޭއިރު މިމާނަ ނުވަތަ މިއުސޫލު ފެތިގެންދާ އެތައް އެތައް ކަމެކެވެ.

ބައްޕައާއި މަންމަ ނުވަތަ އެތަނުން އެކަކު ބަލައިޮބޑުޮކށް ކިއަވާދީ ދިރިއުޅުމުގެ ކަންކަން ފަހިޮކށްދީ ހަދައެވެ. އެހިސާބުން އެމީހުންގެ ނުވަތަ

އެކަންތައްތައް ޮކށްދިންމީހާގެ ބޭނުން ނެތެއެވެ. ދުރުޮކށްލާ ބާކީޮކށްލާ އަޅާނުލާ ދޫޮކށްލައެވެ. ބަތްޮކޅު ކެކުނީމާ ސައްޓީގެ ބޭނުމެއްނެތި އެއްލާލާހެންނެވެ.

ރަށުގެ ކަތީބު، މިހާރުގެ ޮގތުންނަމަ ކާންސެލަރު އެތައް މަސައްކަތުން ރަށަށް ކުރިއެރުމާ ފަހިކަން ޯހދާދިނެވެ. ވިސްނުމާ ފިކުރާ

ބުރަމަސައްކަތާއި ޮމޅުރޭވުންތައް ރާވައިގެންނެވެ. ދަތި އުނދަގުލާއި ނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލައި ކެތްތެރިކަމާއިއެކު އެހާދުވަސް ވަންދެން ރަށް ހިންގައިގެންނެވެ.

އެހިސާބަށްދާއިރު އެ ކަތީބު ނުވަތަ ކާންސެލަރު ވެގެންދަނީ ބަތްޮކޅު ކެކުނީމާ އެ ބަތްޮކޅު ނަގާފައި އެއްލާލާ ސައްޓިއާއި އެއްފަދަ ބޭނުމެއްނެތް

ނުބައި "އެއްޗެއް" ކަމުގައެވެ. ގައުމުގެ ވެރިން ކަމުގައިވި ރަސްރަސްކަލުން، ރައީސުން ވެސް ސައްޓިއަށް ވެގެންޮގސްފައިވަނީ މަދެއްޮކށް ނޫނެވެ. އެއްމެ ފާހަގަޮކށްލެވޭ ސައްޓިންނަކީ އާއްމު ދިރިއުޅުމުގައި

ފިރިންނެވެ. އިނދެގެން ހުރިހާކަމެއް ޮކށްދީ ދިރިއުޅުން ފަހިވާ ހިސާބަށްދާއިރު ބޭނުންކެނޑި ދަރިންނާއި އަނބިމިހާ "ބަތްޮކޅު" ކާލާފައި ސައްޓި ނުބައިވެ

ދެލިއަރާ ހަޑިވެފައިވާތީ އެއްލާލުމަކީ ވަރަށް އާދައިގެ ކަމެކެވެ. އެކަމަކު ހަމަ

ކަީނރު އަބުދުއް ރަީހމް

އަންތަީރސްވެ ސޮނިފައިާބވަރެވެ!

15

މިޮގތް ބައެއް މަދު އަނބިންނަށް ވެސް ދިމާވަމުންދާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ޮކންމެއަކަސް މިފެށުނު ވާހަކައަކީ ޖިންސުގެ އަރާރުމަކަށް ވެދާނެފަދަ

ވާހަކައަކަށްވެފައި މިލިއުންކިއާފައި ޯހ ޯބ ލަވަން ފަށައިގެންފާނެ ކަމަށްޓަކައި ކުރުޮކށްލީއެވެ. ހިސާބެއްގެ ޖެހިލުންވުމެއް ވެސް ވެވޭތީއެވެ. އަމިއްލައަށް ކައްކާ

ކައިޮބއި، އަންނައުނު ޮދވެ އިސްތިރިޮކށް ހަދާއުޅެން ދަތިވާނެތީވެސްމެއެވެ. އެނގޭކަމަކީ ހުދުކާޅު ނުވަތަ ކާޅެއްގައި ހުދުފަތް ހުރެއޭ ބުނާހެން

ދާދި މަދުމީހަކު ނޫނީ އާއްމުޮކށް ގިނަމީހުންނަކީ ބަތްޮކޅުހެޮއ ކަމަށް ދެކެފައި ސައްޓި އަތުޮކޅަށް ހޫރާލާ މީހުންނެވެ. ޮގސް ޖެހިފައި ފެޅި ފުނޑު ފުނޑު

ވެގެންދާ ސައްޓި އާއި މެދު އެއްވެސް ކުލުނެއް ރަހުމެއް ހަމްދަރުދީ އެއްނެތި، މަލާމާތުގެ ހިންޏެއް ހީލާފައި ބަތްޮކޅު ކާލާ ބަނޑު ޮބޑު ޮކށްލައިގެން އަރާމުޮކށް

ޮއޯށވެ ހަމަޖެހިގެން ނިދާލާ މީހުންނަކީވެސް ހަމަ އިންސާނުންގެ ތެރޭގައި އުޅޭ ބައެކެވެ. ގަބޫލުނުކުރިއަސް، އެއްބަސްނުވެ ރުޅި ބުންޏަސް ހަގީގަތް

ބަދަލެއް ނުވާނެއެވެ. ހަގީގަތަކީ ޮކބައި ބާވައެވެ! އެނގޭ ފަރާތްތަކުން ކިޔާލަދީ އުނގަންނައިދޭނެ ނަމައޭ ހިތަށްއަރައެވެ.

ވެރިމީހާ އަބަދުވެސް ރަނގަޅެވެ.

ވަރަށް ތަފާތު ބުނުމެކެވެ. އެނގިފައިވާ ޮގތުގައި ވަރަށް، ވަރަށްކުރީގެ ބުނުމެކެވެ. ޗައިނާއިން ބުނެވިގެން އައިކަމުގައި މަޝްހޫރުވެފައިވާ ބުނުމެއްވެސް މެއެވެ. މިބުނުން، ނުވަތަ ޖުމުލަ އަކީ ގަވައިދެއްގެ ނޫނީ ގާނޫނެއްގެ ފުރަތަމަ މާއްދާ ކަމުގައި ވެއެވެ. އެގާނޫނުގައި ޮއންނަކަމަށްވަނީވެސް ދެޮފޅުވަތެވެ. އެއްމެ ދެ

މާއްދާ އެވެ. އެދެމާއްދާ ލިއެފައި ޮއންނަނީ ވެރިމީހާގެ ޮގނޑިއާއި ދިމާފުރަގަހުން ފައުރުގައެވެ. ނުވަތަ ބަހައްޓާފައިހުންނަ ޯބޑެއްގައެވެ.

އެގާނޫނުގައި ޮއންނަޮގތަކީ:

އަބަދުގެ ގާނޫނު

ވެރިމީހާ އަބަދުވެސް ރަނގަޅެވެ. 1ވެރިމީހާ ނުބައިޮކށް ކަމެއްޮކށްފިނަމަ، 1 ވަނަ މާއްދާ އަށް 2

އަމަލުކުރާށެވެ. މިބުނުމާއި ދޭތެރޭ ދެބަސްވާނެ ޖާގަ އެއް ޯހދާޯހދާ ވަރުބަލި ވިޔަސް ފެންނާނެއެކޭ ނުބުނާނަމެވެ. ހަމަ ގައިމު ފެނިއެއްނެތެވެ. މިހިސާބުން ދެން ބަލައިލަން ޖެހެނީ

ވެރިމީހާ އަކީ ޮކބައިޯތއެވެ. އަހަންނަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ޮގތުގައި ވެރިމީހާ އަކީ އެއްމެ "ބާރުހުރި" ފަރާތެވެ. އަތުބާރު ފައިބާރު ނުވަތަ ގައިބާރެއް ނޫނެވެ.

ހުރިހާޮގތަކުން އެއްމެ ބާރުވެރިކަން ލިބިފައިވާ މީހާއެވެ. އެމީހާ އަކީ ޮކންމެހެން މަގާމުގެ ނަމުން ބާރުލިބިގެން ހުރި މީހާއެއް ވެސް ނޫނެވެ. ސިފައިންގެ

ވެރިކަމުގައި ނުވަތަ ރައީސްކަމުގައި ހުންނަ މީހާއެއްވެސް ނޫނެވެ. އެއީ އޭނާގެ ނުފޫޒު އެއްމެގަދަޮކށް ފަތުރަން، ޯފރުވަން ވަގުތުޯހދައިގެން ނުވަތަ ލިބިގެން ހުންނަ މީހާއެވެ. އެފަދަ މީހާ ކުރާ ޮކންމެ ކަމަކަށް ރުހުން ލިބޭނެއެވެ. ޯހދޭނެއެވެ. އެކަމަކީ ނުބައިޮކށް ކުރިކަމެއް ކަމުގައި ވާއިރުވެސް ވެރިމީހާ ކަމުގައިވާތީ ފާޑަކަށް ނަމަވެސް ގަބޫލުކުރެވެނީއެވެ. ރުހެވެނީއެވެ. ނުވަތަ

އިދިޮކޅުހަދަން ނުކެރި ތާއީދު ކުރަން މަޖުބޫރުވަނީ އެވެ. ކެރެންޏާ މިއީ ޮދގެކޭ ބުނެ، ޮދގުސާބިތުޮކށް ދޭން ނިކުމެބަލާށެވެ.

އަހަރެމެންގެ ތެރޭގައި މިކަހަ ލަވާހަކަ އެއް ބުނެފައި ވަރަށްގިނަފަހަރު "ބެޓު" ޮކށް އުޅޭޯދ އެވެ. މިކަމުގައި އަހަރެން މިހިރީ " ޯބލް" ކުރަންވެސް

ތައްޔާރަށެވެ. އެހާވެސް ޔަގީނެވެ.

އަންތަީރސްވެ ސޮނިފައިާބވަރެވެ!

18

ހޭންވޭރު ޕާކްގެ ތެރޭގައި ޒުވާން ދެމަފިރިއަކު ތިއްބެވެ؛ ތުއްތު އަންހެން ދަރިފުޅު އުނގަށްލައިގެނެވެ. ދެމަފިރިން ވެސް މަސައްކަތް ކުރަމުން ދިޔައީ ޯލބި ޯލބި ދަރިފުޅު ހިތްހަމަ

ޖައްސައިދޭށެވެ. "ދަރިފުޅޭ ހީނލާށޭ" އިރުއިރުޮކޅާ ބުނެ އެވެ. ދަރިފުޅުގެ ހަރަކާތްތަކާއެކު ޏ. ފުވައްމުލަކަށް އުފަން އުމުރުން 26 އަހަރުގެ ހަސަން ސައީދާއި އުމުރުންގެ 22 އަހަރުގެ އައިޝަތު ހަދީޖާގެ ޮލލުން ކަރުނަ ހިލެމުން ދެއެވެ. ހަގީގަތީ

މިއީ އެވެ: ޒުވާން އުމުރުގައި އުފާވެރި ދިރިއުޅުމެއް ފެށި އެ ދެމެފަރިންގެ ބަހުރުވައަކީ ކަރުނަ އެވެ. ހަމައެންމެ ސަބަބަކާ ހެދި އެވެ. އުނގުގެ ތެރޭގައި ޮރއިލަ ޮރއިލާ ޮއތް ދަރިފުޅު ފާތުމަތު މަންހާ

ސައީދު )ކަމަން( ގެ ފުރާނަ ސަލާމަތް ކުރުމަށް ހިނގަމުންދާ ދިގު ހިނގުމެވެ. ހަމައެކަނި ޮރއިލުން ފިޔަވާ އެހެން އަޑެއް ބޭރު ނުކުރެވޭ، ކަމަންއަކީ އެންމެންގެ ހާއްސަ އެހީއަށް ބޭނުންވެފައިވާ

ކުއްޖެކެވެ. އެ ދެމަފރިން ދަނީ ކަމަންގެ ފުރާނަ ސަލާމަތް ކުރުމަށް ރެއާދުވާލު ދުރަށް ހިނގަމުންނެވެ. ކަމަން އަށް ދިމާވެފައިވާ ވަނީ އުފަންވިއިރު ލިވާއަށް ދިމާވެފައި ނާޒުކު މައްސަލައެކެވެ. އެ ހާލަތުގައި

ކަމަން ދަނީ ދިރިހުރުމާ މަރާ ދެމެދު ހަނަގުރާމަ ކުރަމުންނެވެ. ދުވަސް ނުފުރާ އުފަންވުމަށް ފަހު މިމަހުގެ 29 ވަނަ ދުވަހު ފުރަތަމަ އުފަން ދުވަސް

ފާހަގަ ކުރާ ކަމަންއަކީ ލިވާ އިން ކުޑަ ޮގޮހރަށް ބައިލް ދާ ޮހޅި ބެދިފައިވާ ކުއްޖެކެވެ. އެކަމަށްޓަކައި އުފަންވިތާ 20 ވަނަ ދުވަހު ވެސް ކަމަން ވަނީ ޮބޑު ޮއޕަރޭޝަނެއް ޮކށްފައެވެ. އަދި އޭގެ ފަހުން

ލޭގައި ޖަރާސީމު އުފެދުމުން އެތަކެއް ފަހަރު މަތިން އިންޑިއާއިން ވަނީ ފަރުވާ ޯހދައިފަ އެވެ. ކަމަންގެ ލިވާއަށް ދިމާވެފައިވާ ސީރިއަސް ހާލަތަށް އެކަށީގެންވާ ފަރުވާއެއް އަދި ދެވިފައި ނުވާއިރު ތިންމަސް

ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ލިވާ ޓްރާންސްޕަލާންޓް ޮއޕަރޭޝަނެއް ނުހެދިއްޖެނަމަ އެ ތުއްތު ފުރާނައަށް ނުރައްކާވެ އެދެމަފަރިންގެ އުނގުތެރޭގައި އަބަދަށް ހިމޭންވެދާނެ ކަމަށް ޮޑކްޓަރުން ވަނީ ލަފާ

ދެއްވާފައެވެ.

ތުއްތު ދަރިފުޅުގެ ފުާރނަ ސަާލމަތް ކުރަން ދެމަފިރިއަކު ހަނގުާރމަ ކުރަީނ

"ވިހޭ ތަނާ ބޭބީ ޔެޯލކަން ފާހަގަ ކުރެވިގެން ފަރުވާ ދިނުމަށް ނާސިރީއަށް

ގެންދިޔައީ އޭގެ ހަ ދުވަސް ފަހުން ބޭބީއަށް ފީޑްކުރަން އިންދާ އެއްޮކށް ހުއްޓުނީ،" ކަމަންގެ

މަންމަ ވާހަކަ ކިޔައިދޭން ފެށި އެވެ. "އެހާ ދުވަސް ވަންދެން އެންމެން ވެސް ބުނަނީ ބެބީގެ އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނެތޭ. ހަމައެކަނި ޔެޯލވުން އެކަންޏޭ ޮއތީ. ބޭބީ ހުއްޓުނު ހިސާބުން ބައިވަރު ކަންތައްތަކެއް ފާހަގަ ކުރެވިގެން އިމެޖެންސީޮކށް

ބޭބީ ޮގވައިގެން ދިޔައީ އިންޑިޔާއަށް،" ޒުވާން ދެމަފިރިންގެ އަލަތު

ދަރިފުޅާއެކު އެންމެ އުފާވާންވީ ދުވަސްތައް ހިތާމައިގައި ގުނަމުން ދަތުރު ކުރަން ޖެހުނީ އިންޑިޔާއަށެވެ. ދަތުރުގައި އިންޑިޔާގެ ކިމްސް ޮހސްޕިޓަލުން ކުރި ޓެސްޓްތަކަށް ފަހު ހިޑާ

ސްކޭނެއް ހެދުމުން ކަމަންގެ ލިވާގެ ބައިލްސްތައް ކުޑަ ޮގޮހރަށް ފްޯލ ނުކުރާކަމުގެ ހިތާމަވެރި

ހަބަރު ލިބި މުޅިން މާޔޫސް ކުރުވި އެވެ. ދެން ޖެހުނީ ޮބޑު ޮއޕަރޭޝަނަކާ ކުރިމަތިލާާށެވެ. އެ

ޮއޕަރޭޝަނަކީ ބައިލްތަކުގައި ބެދިފައިވާ ބައިތައް ރިމޫވްޮކށް ލިވާއިން ސީދާ ކުޑަ ޮގހަރަށް

ގުޅައިލުމަށް ކުޑަ ޮގޮހރުން ތަންޮކޅެއް ކަނޑައިގެން ކުރާ ނުރައްކާތެރި ޮއޕަރޭޝަނެކެވެ. ލިވާއިން ކުޑަ ޮގހަރަށް ބައިލް ފްޯލ ކުރެވޭނެ ހަމައެކަނި

ޮގތަކީ އެ ޮއޕަރޭޝަން ކުރުން ކަމަށްވާތީ ހަސަން އާ ހަދީޖާއަށް ޖެހުނީ ދަރިފުޅުގެ ފިފްޓީ ފިފްޓީ އެ

ޗާންސަށް ވެސް ކުރިމަތިލާށެވެ. "އެ ޮއޕަރޭޝަން ކުރިއިރުވެސް

ޮޑކްޓަރު ވިދާޅުވި އެއީ ފިފްޓީ ފިފްޓީގެ ޗާންސެކޭ" ހަދީޖާ ބުންޏެވެ.

އެޮގތަށް ޮޑކްޓަރު ވިދާޅުވެ އެ ޮއޕަރޭޝަން ކުރަން ބާރު އެޅީ ކަމަންގެ ފުރާނަ ސަލާމަތް ކުރަން ޮއތް ހަމައެކަނި ޮގތަކީ ލިވާ ޓްރާންޕްލާންޓް ސާޖަރީއެއް ހެދުން ކަމަށްވާތީ

އެވަގުތަށް އެ ސާޖާރީ ފަސްކުރުވުމެވެ. "އެހެންނަމަވެސް އެއީ ދަރިފުޅުގެ

ފުރާނަ ސަލާމާތް ކުރުމަށްޓަކައި ޮކންމެހެންވެސް ހަދަންޖެހޭ ސާޖަރީއެއް،" އޭނާ ބުންޏެވެ. ސާޖަރީގެ ކުރިން ކުރަން ޖެހޭ ޮއޕަރޭޝަނަށް ފަހު މާލެ އައި ފަހުން ފަސް ފަހަރަށް އެ ދެމެފިރިން ދަރިފުޅު ޮގވައިގެން

އިންޑިޔާއަށް ހިނގައްޖެ އެވެ. ލޭގައި އިންފެކްޝަން އުފެދި މާލެއިން ފަރުވާ ދެވޭ ޮގތް ނުވާތީ އެވެ. މިހާރު ކަމަންގެ ލިވާ އެންލާޖުވެ،

ހާލަތު ވަނީ ނުރައްކަލުގަ އެވެ.އެއްލައްކަ ދިވެހި ރުފިޔާ ހަރަދުޮކށްގެން ކުރި

ކަޝާއީ ޮއޕަރެޝަނުން ލިވާ ޓްރާންސްޕްލާންޓް ފަސް ކުރުވި ނަމަވެސް ކުރިޔަށް ޮއތް ތިންމަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ނުވަތަ

އެއަށް ވުރެ ކުރިން އެ ސާޖަރީ ނުހަދައިފިނަމަ ކުޑަކުޑަ ކަމަންގެ ވަކިވެގެން ދިއުމަކީ ގާތް ކަމެކެވެ. ހަމައެކަނި

ޮއޕްޝަނަކީ އަގު ޮބޑު ސާޖަރީއާ ކުރިމަތިލުމެވެ. އިންޑިޔާގެ ޗެންނާއީގެ ގްޯލބަލް ޮހސްޕިޓަލުގައި ކުރެވޭ މި ހާއްސަ ސާޖަރީއަށް 44000 އެމެރިކާ ޮޑލަރު ބޭނުންވެއެވެ. "އަޅުގަނޑުމެން ދެމަފިރިންނަކީ އެހާ

ތަނަވަސް ބައެއް ނޫން. އެކަމަކު އަޅުގަނޑުމެން ހުއްޓާ ނުލައި މަސައްކަތް މިކުރަނީ ފައިސާ ހަމަ ކުރަން ހަމަ އެންމެ ޮލލފިޔައެއް ވެސް ނުޖަހާ މަސައްކަތް މިކުރަނީ

ދަރިފުޅަށްޓަކައި،" ހަދީޖާ ބުންޏެވެ. ކަމަންގެ ބައްޕަ ހަސަން އުޅެނީ ގައުމީ ދިފާއީ

ބާރުގައެވެ. ހަދީޖާ އިންނަނީ ގޭގަ އެވެ. ކުރިން ވަކި އާއިލާއެއްގެ ޮގތުގައި އުޅުނު ނަމަވެސް މިހާރު ދިރިއުޅުން

ވަނީ އެޮކޅުޮކޅުންޖެހިފައެވެ. "ހުރިހާ ކަމެއް ބަދަލުވުމުން އެހެންމީހުންގެ

އެހީތެރި ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވި. އެހެންވެ ފިރިމިހާގެ ބޭބެ ގާތުގައި އަޅުގަނޑުމެން މިތިބީ. މިވީހާތަނަށް ވެސް

އަޅުގަނޑުމެނަށް އެހީތެރިކަން ދެމުން އައީ އެކި ފަރާތްތަކުން. ގާތްގަނޑަކަށް ހުރިހާ އެހީއެއް ކަހަލަ ޮގތަކަށް ފިރިމީހާ ވަޒީފާ އަދާ ކުރާ ސިފައިންގެއިން ވޭ، އެމީހުން ފަންޑު

ރައިސް ޮކށްގެން،" ހަދީޖާ ކިޔައިދިނެވެ. ހަދީޖާ ބުނީ ކަމަންގެ ފުރާނަ ސަލާމަތް ކުރުމަށް ހަދަން ޖެހޭ އަގު ޮބޑު ސާޖަރީ ތިން މަސް ދުވަހުގެ ކުރިން

ހަދަން ޖެހޭއިރު އަމިއްލަ މަސައްކަތުން މިހާތަނަށް 140000ރ. ޖަމާ ކުރެވިފައިވާ ކަމަށެވެ.

"ފިރިމީހާ ވަރަށް ހިތްވަރު ގަދަ އަބަދު ހުއްޓާ ނުލައި އުޅެނީ މިކަމުގައި އަލިމަގެއް ޯހދަން ހަމައެއާއެކު

ސިފައިންގެ އެހީ ވަރަށް ޮބޑު، އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިއުޅުން ބަދަލުވެފައި ވިޔަސް އަޅުގަނޑުމެނަށް ހިތްވަރު ގެނެސްދޭ،"

އޭނާ ބުންޏެވެ. ޖިސްމާނީ ޮގތުން ވެސް ވަރުދެރަޮކށް ޮއންން

ކަމަން، އޭނާގެ މަންމަގެ އުނގުގައި ޮއތެވެ. ޕާކްގެ ތެރޭގައި އެ ދެމަފިރިން ކަމަން އުފާ ޮކށްދޭން ކުރި މަސައްކަތުން

އެންމެ ފަހުން ހީނލި އެވެ. މިވަގުތަށް ދިރިއުޅުން އެޮކޅުޮކޅުން ޖެހިފައި ވިޔަސް ކަމަންްގެ އެ ހީނލުމުގައި ސާޖާރީއަށް ފަހު ތިންމައިންގެ ހަޔާތުގައި ފުރާނަ އެޅޭނެއޭ ބުނާ ކަހަލަ އެވެ.

އެޑިޓަރުގެ ޯނޓް: ކަމަންއަށް އެހީވެދޭން ބޭނުންވާ ފަރާތްތައް 7996755 މި ނަމްބަރާ ގުޅުއްވައިގެން އެހީތެރިވެދެވިދާނެ

އެވެ.

ތުއްތު ދަރިފުޅުގެ ފުާރނަ ސަާލމަތް ކުރަން ދެމަފިރިއަކު ހަނގުާރމަ ކުރަީނ

20

އާދެ، ދެން އަޅުގަނޑު ނަކަލު ޮކށްލާނީ މިހިނގައި ދިޔަ ކަންތައްތަކާ ގުޅިގެން ކުރެވުނު ތަޙްޤީޤާއި ޝަރީޢަތުގެ މައްޗަށެވެ. މިކަމާއި ބެހޭ ޮގތުން ސަރުކާރުގެ ޚަބަރުގެ ޙަޤީޤީ މިނިވަންދުވަހުގެ

ޙާއްޞަ ނަމްބަރުގައި ލިޔެވިފައިވާ ލިޔުމެއް މިތާނގައި އަޅުގަނޑު ޮކޕީ ޮކށްލާނަމެވެ. އެއީ 11 ޛުލްޙައްޖާ 1373 ވަނަ ދުވަހެވެ. ދުވަހުގެ އިރު މާމައްޗަށް ނާރާ އުޅެނިޮކށް ވުޒާރަތުލް އަމަންއާމުގެ ތަޙްޤީޤް

ފެށިއްޖެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ފަރާތުން އިންތިހާބުކުރެވިފައިވާ މަޝްވަރާ ޮކމެޓީގެ ހާޒިރުގައެވެ. ޮބޑު ބަނޑޭރި ގޭގައެވެ.

"ތަޙްޤީޤުގެ ކުރިމައްޗަށް އެއްމެ ފުރަތަމަ ހާޒިރުކުރެވުނީ އިބްރާހިމް ހިލްމީމެންގެ އަރިހުގައި ދޫނިދޫއަށް އެރޭދިޔަ ބައެއް މީހުންނެވެ. ހިސާބަކަށް ޮދގުހެދުމަށް ފަހު ހިފެހެއްޓުމެއްނެތި

އިޢުތިރާފުވާން ފެށީ އެމީހުން އިބްރާހިމް ހިލްމީއާއި ޝަމްސުއްދީނު ހިލްމީ ވިދާޅުވެގެން ކުރިން ދެނެތިބެ އެޮބޑު ބަޣާވާތުގެ ހަރަކާތުގައި

ބައިވެރިވީކަމަށެވެ." އިބްރާހިމް ހިލްމީ އެއްމެ ފުރަތަމަ ވިދާޅުވީ އަޅުގަނޑު

ނުލާހިކު ޯލބިވާ ޮކއްޮކ ވިދާޅުވެގެން ކުރެއްވުނު ކަމެއްކަމަށެވެ. ޝަމްސުއްދީނު ހިލްމީ ގެ ބަސްފުޅަކީ ޮދންބޭބެ ވިދާޅުވެގެން އުޅުއްވި

ޮގތެއްކަމަށެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު ޮދށިމޭނާ ކިލެގެފާނުގެ ހާލުޮކޅު ހުރިޮގތުން ތަޙްޤީޤު ގެ ކުރިމައްޗަށް ގެނެވުނީ ބަލިމީހުން ގެންދާ ކަހަލަ އެނދެއްގައި ބާއްވައިގެންނެވެ. ނަމަވެސް އަމިއްލަ ފުޅަށް އެނދުގައި

އިށީންދެ އިންނަވައި އެންމެ ރަނގަޅަށް ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވިއެވެ. ތެދަކީ ތެދެވެ. ތަޙްޤީޤުގައި ވަރަށް ސާފުޮކށް ތެދު ހެއްދެވިއެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވާޮގތުގައި މިހަރަކާތުގެ ވެރިއަކީ

އިބްރާހިމް ހިލްމީއެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު އެކަމުގައި އިންތިހާ ދަރަޖައަށް ބައިވެރިވެވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.

24 ވަނަ ދުވަހުގެ ހަވީރު ހަތަރެއްޖެހިއިރު މަހުކަމަތުއް ޝަރުޢިއްޔާ ވަނީ މިހިނގި ކަންތަކުގެ ޮބޑު ޝަރީޢަތް

ކުރެއްވުމަށް ތައްޔާރުކުރެއްވިފައެވެ. ހަތަރުއަވަށުގެ ކުރިއަށް ތިބި މީހުން ވެސް ހާޒިރުކުރެވިފައެވެ. ނިޔާ ކަނޑައެޅެއްވުމުގެ ޮގނޑީގައި ތިއްބެވީ އައްސައްޔިދު ޮބޑުފެންވަޅުގޭ ސީދީ )ރައީސް( އާއި އަލްފާޟިލް އަބްދުލް

ޤައްޔޫމުއާއި އަލްފާޟިލް މަލިމް މުހައްމަދު ދީދީ އާއި އައްޝެއިޚް މުހައްމަދު ޖަމީލު ދީދީ އެވެ. މިބަޣާވާތުގެ އެއްމެ އިސް ކުށްވެރިން ކުރެ އިބްރާހިމް ހިލްމީ އާއި ޝަމްސުއްދީނު ހިލްމީ ޝަރީޢަތުގެ ކުރިމައްޗަށް

ހާޒިރުކުރެވިއްޖެއެވެ. )މުހައްމަދު އަމީނުގެ ހާލުޮކޅު ހުރިޮގތުން

ރަީއސް އަީމންގެ ވެރިކަމުގެ ސިއްކަ

ސިއްކަގޭ މުހައްމަދު ނަސީމް )ނ.ދ.ޝ.ޢ(

21

ނުގެނެވުނީއެވެ.( ޝަރިއަތުގެ މަޖިލިސުން މިކަމުގައި ބައިވެރިވި އެންމެންގެ މައްޗަށް )އެއީ 27 މީހުނެވެ.( އުޤޫބާތް ކަނޑައެޅިއްޖެއެވެ.

އެންމެއިސް ތިންބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން އިބްރާހިމް ހިލްމީ 39 އެތިފަހަރުން ތައުޒީރުޮކށް ފެނިވަޑައިގެން މުއްދަތަކަށް ހިލިހިލާ އަޅާފައި

އުމުރަށް އަރުވާލީއެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު )ތައުޒީރު ފަސްކުރި( ކަނޑައެޅުނު ނިޔާ އަކީ 39 އެތިފަހަރުން ތައުޒީރުޮކށް ފެނިވަޑައިގެން މުއްދަތަކަށް ހިލިހިލާ އަޅާފައި އުމުރަށް އަރުވާލުމެވެ. ޝަމްސުއްދީނު ހިލްމީ 39 އެތިފަހަރުން ތައުޒީރުޮކށް ފެނިވަޑައިގެން މުއްދަތަކަށް

ހިލިހިލާ އަޅާފައި އުމުރަށް އަރުވާލީއެވެ. ހަމަ މިދުވަހުމެ މިބޭފުޅުން ޮއޑި ޮއޑިއަށްލާ އަރުވާލާ

އެކަން ނިމިއްޖެއެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު ޮފނުވުނީ މާލެ އަޮތޅު ގާފަރަށެވެ. އަޅުގަނޑު މާލެއަޮތޅު އަޮތޅު ޮއފީހާ ހަވާލުވެ ޮއފީސް

ހިންގަން ހުރި ދުވަސްވަރު އަޮތޅުތެރެއަށް ކުރާ ދަތުރުގައި ގާފަރަށް ޮގސް އުޅުނީމެވެ. އަދި ގާފަރުގައި މުހައްމަދު އަމީނު ދިރިއުޅުއްވި ޮގތް

އޭރު އެކަން ދުށް އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންގެނެސް ޮއޅުން ފިލުވާ ހެދީމެވެ. އެމީހުން ބުނާޮގތުން މުހައްމަދު އަމީނު

އެރަށަށް ޮފނުވާލެވުނު އިރުވެސް ހުންނެވީ ދެފައިންޕުޅު އެއްޮކށް ހިލިހިލާ އަޅާފައެވެ. ފަރިއްޮކޅު ކައްކަވަންޖެހެނީ އެހާލުޮކޅުގައި ހުންނަވައިގެން އަމިއްލައަށެވެ.

މުހައްމަދު އަމީނަށް ލިބިވަޑައިގެން ނުލާހިކުޮބޑު އަނިޔާތަކަށް

ބޭސްކުރެއްވުމުގެ ނަމުގައި ސަރުކާރުގެ މަޝްހޫރު ބޭސްވެރިޔާ އަލްފާޟިލް

އައްޑޫ ހުސެއިން މަނިކުފާނު މުހައްމަދު އަމީނުގެ އަރިހުގައި

ގާފަރަށް ދުރުވިއެވެ. އެކުރެއްވި ބޭހެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ފެންނާކަށް އަދި އެނގޭކަށްވެސް ނެތެވެ. އެނގޭ

އެއްޗަކީ ގާފަރުގައި މުހައްމަދު އަމީނު ހުންނެވީ ވަރަށްވެސް ބިކަ ހާލުޮކޅެއްގައި ރަނގަޅު

ފަރިއްޮކޅެއްވެސް ނުލިބި ނުލާހިކު ބިކަ ހާލުޮކޅެއްގައި ކަމެވެ. މުހައްމަދު އަމީނުގެ ފަރިއްޮކޅަށް ލިބޭ ފުއްޮކޅެން ޮރށި ފިއްސަވާނީވެސް އަމިއްލައަށެވެ.

މިކަންކަމުން ތިޔަބޭފުޅުންނަށް އިބުރަތެއް ލިބޭނެކަމަށް ހީކުރަމެވެ.

ގާފަރުގައި ވީ މި 9 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މުހައްމަދު އަމީނު އުޅުއްވީ ވަރަށްވެސް

ބިކަ ނިކަމަތި ހާލުޮކޅެއްގައެވެ. މިފަދަ ޮބޑު އަނިޔާއެއް މުހައްމަދު

އަމީނަށް ކުރެވުނު ދުވަހުވެސް އެމަނިކުފާނު ހުންނެވީ ޯރދައަށެވެ. ގާފަރުގައި ހުންނަވަނިޮކށް ހާލުޮކޅު މާޮބޑުވެގެން ދެންގެނެވުނީ މާލެ

އަޮތޅު ވިހަމަނާފުއްޓަށެވެ. މިރަށުގައި ހުންނަ "ގަނޑުވަރު" ނަންދެވޭ

ގެއެއްގައި މުހައްމަދު އަމީނު ބާއްވަވައިގެން ބޭސްކުރައްވަނީވެސް ހުސެއިން މަނިކުފާނެވެ. މުޅިންވެސް ކުރައްވާ ބޭހަކީ ޮއޑިހަނުގައި ގާނާފައިހުންނަ ދިޔާޮކށްހުންނަ ދިޔާ ބޭހެއް ހިއްޕަވަން އެރުވުމެވެ. މިބޭސްތަށި މުހައމަދު އަމީނު އަތްޕުޅަށް އެރުވުމުން މުހައްމަދު

އަމިނު ޮއންނެވި އެނދުގެ ފަޑީގައި ހިއްޕަވައިގެން ހުންނެވި ފާމްދޭރިގޭ ތުއްތީދީ އާއި ދިމާއަށް އިޝާރާތްކުރައްވާ ތުއްތީދީ ބޭސްތަށި ޯބލާށޭ ވިދާޅުވިއެވެ. އެއްޮގތަކަށްވެސް ކުޑަކަމަކު ވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ.

ވަރަށް ޮބޑަށް އިސްތަށިފުޅުގައި ރިއްސާތީ އެވާހަކަ ދައްކައެވެ. އަޅުގަނޑަށް މިވާހަކަތައް ކިޔައިދިނީ މުހައްމަދު އަޟިނު ބަލަހައްޓަން އެންމެ އަރިހުގައި އުޅުއްވި ސިފައިންގެ މީހެއްކަމުގައިވާ އަލްފާޟިލް

ދަރާ ޮދންތުއްތުއެވެ. އޭނާ އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަ ކިޔައިދިނެވެ. މައިގަނޑު ހުލާސާ އަކީ މުހައްމަދު އަމީނު ދީދީ އަށް އެކަށީގެންވާ އެއްވެސް ފަރުވާއެއް ނުކުރެވުނުތާ ޮޑކްޓަރަކަށްވެސް ދައްކާނުލެވުނުކަމެވެ. އޭރުވެސް މާލޭގައި ޮޑކްޓަރަކު ހުންނަވައެވެ.

އޭރަކު ޮހސްޕިޓަލެއް ނުހުރެއެވެ. ހުންނަނީ ޮޑކްޓަރު ގެއެވެ. މުހައްމަދު އަމީނުގެ ހާލުޮކޅު ބަލަންހުރި ދެވަނަ

ސިފައިންގެ މީހަކީ އަލްފާޟިލް ފިއްލަދޫ ތުއްތުއެވެ. )މިއީ އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތެވެ ( ގިނަފަހަރަށް މުހައްމަދު އަމީނުގެ

އާލާސްކަންފުޅު މާޮބޑުވެގެން އެއްޮގތަކަށްވެސް ޮއޯށވެވަޑައިގެން ޮއންނަވަން ދަތިފުޅުވާތީ ފިއްލަދޫ ތުއްތު އިންނަނީ މޭގައި މުހައްމަދު އަމީނު ލައްޮކށްލައިގެންނެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު ޮއންނެވި ޮކޓަރިއަށް ފެތުރިފައިވާނީ އިންތިހާ ދަރަޖައިގެ ކުނިވަހެވެ. އެމާތް އިންސާާނާ، އަޅުގަނޑުމެންގެ މިދިވެހި ޤައުމުގެ އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ އެންމެ

އަގުހުރި އެއް އިންސާނާ އަވަހާރަވާން އެދަނީ އަޅާލާނެ އަހުލެއްވަހުލެއް ނެތް ނިކަމެތި ހާލުޮކޅެއްގައެވެ. މިރާއްޖޭގައި ތަޢުލީމުގެ ހުޅުޮކޅު ނުވަތަ

ދަންމަރު ޯރކުރެއްވީ އެމާތް އިންސާނާއެވެ. ދައުލަތުގެ ޮބޑުންނާއި ދެޮކޅަށް މިރާއްޖޭގައި އަންހެންކުދިންނަށް ވެސް ތަޢުލީމު ގެ ފުރުޞަތު ޮއންނަންޖެހޭނެކަން ދެނެވަޑައިގެން މަދަރުސަތުލް ސަނިއްޔާ )މިހާރުގެ މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލު( ގެ އަންހެންކުދިންގެ ޮގތްޕެއް އުފައްދަވާ އެއީ ސަނިއްޔާގެ އަންހެންކުދިންގެ ޮގފިކަމަށް ހަމަޖައްސަވާ އެކުދިންގެ ކިޔެވުން ރޭގަނޑަށް ހަމަޖެއްސެވީ މުހައްމަދު އަމީނެވެ. މުހައްމަދު އަމީނަކީ ދިވެހިންގެ ތަޢުލީމަށް އާދަޔާ ޚިލާފު މަސައްކަތެއްކުރެއްވި

ބޭފުޅެކެވެ. ރާއްޖެތެރޭގައި އެންމެ ރަށެއްވެސް ދޫނުޮކށް މަދަރުސާތައް ބިނާކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. ރާއްޖެތެރެއަށް ދަތުރުކުރައްވާނެ ރަނގަޅު އުޅަނދެއްވެސް ނެތް ދުވަސްވަރެއްގައި މުޅި ރާއްޖޭގެ މީހުން އުޅޭ

ހުރިހާ ރަށަކަށް އެތަކެއްފަހަރު ޒިޔާރަތްކުރެއްވި ބޭފުޅެއްވެސް މެއެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު އެމާތް މީހާ އަވަހާރަވެގެން އެދަނީ ފަޅުރަށެއްގައި

ޮއންނަވައިގެންނެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ހާލުޮކޅު ޮބޑުވަމުން ޮބޑުވަމުންޮގސް އަނިޔާ ލިބިވަޑައިގެންތާ ބަރާބަރު 19 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އާދެ، 1954 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހުގެ 19 ވަނަ ދުވަހުގެ ރޭ މެންދަމުން އަލިވިތަނާ ދެމިޮއތުމުގެ އާލަމަށް ދަތުރުކުރައްވައިފިއެވެ. ސަރުކާރުން

ރަސްމީޮގތުން އިއުލާނުކުރެއްވި ޮގތުގައި އެމަނިކުފާނު އަވާހަރަވީ ގަދަހުންފުޅެއްގެ އާލާސްކަންފުޅެއްގައެވެ. މާތްهللا އެމާތް މަރުޙޫމަށް

ފާފަފުއްސަވާ ސުވަރުގޭގެ މަތިވެރި ނިޢުމަތްދެއްވުން އެދި ދުޢާކުރަމެވެ.

" ޖެހެން ޮއތް އެންމެ ފަހު ދަތުރުން ކުރާމަޖުބޫރު ވަކިވުމުގައި

އެހެން ނޫންނަމަ އެމާތް ހަށިޮކޅު ނުވީހޭ ގެއްލިފާ ވަޠަނުން " -އާސްރާ-

22

ބައްޕަ އެދުނީ ވެސް ޮޖބްސްގެ އާދަޔާ ހިލާފް ތޫނުފިލިކަން ގެއްލި ނުދާނެ

ޮގތަކަށް ޯއގާތެރިކަމާއި އެކު ދަރިއެއްގެ ޮގތުގައި ޮޖބްސް ގެންގުޅުމަށެވެ

އެހެން ކަމުން ދުނިޔެއަށް ޮކންޕިއުޓަރ ތައާރަފު ވެގެން ދިޔަ އިރު

މެކިންޮޓސް ޮކންޕިއުޓަރ ހިފައިގެން ސުޓީވް ޮޖބުސް ވެސް ނިކުތެވެ. 1985 ވަނަ އަހަރު ޮޖބްސްގެ ޮމޅު ވިސްނުމަށް އުފެއްދި ޮކންޕިއުޓަރ އޭރު ގިނަބަޔަކަށް ޯހދޭ ވަރެއް ނުވި އެވެ. ބިލްގޭޓުސްގެ

މައިކުޯރޮސފްޓުން އުފެއްދި ވިންޯޑސް އާއި ހެދި މެކިންޮޓސް ޮކންޕިއުޓަރ ދުނިޔޭގެ 4 ބައްރަށް ނުޯފރި ނަމަވެސް ޮޖބްސްގެ ހިމޭން ދުނިޔޭގައި ޝަކުވާއެއް ނެތި އެ ޮކންޕިއުޓަރު ދިޔައީ އިތުރަށް ފައްކާ ކުރަމުންޏެވެ. ރޭގަނޑު އެކަނި ހޭލާ

އިނދެގެން ޮބޑެތި ބަދަލު ތަކެއް ގެނެސް ޮހލީވުޑުގައި އުފައްދަމުންދިޔަ ކަޅާ ހުދުގެ ފިލްމުތަކުގައި ރީތި ކުލަތައް ޖައްސާލުމުގެ ކުޅަދާނަކަށް މެކިންޮޓސް ޮކންޕިއުޓަރުން ޯހދިއެވެ. މަންޒަރުތަކަށް ދިރުން ގެނެސް )ސުޕެޝަލް އިފެކުޓުސް( ފިލްމުތަކުގައި ހިމެނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން މެކިންޮޓސް

ޮކންޕިއުޓަރުގެ އެހީގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ތައާރަފް ވެގެން ދިޔައެވެ. ތަފާތު

ކާޓޫނު ފިލްމުތަކާއި ފަހުގެ އެތަކެއް ފިލްމުތައް އުފެއްދުމުގައި ޮހލީވުޑު ޯހދި ހުރިހާ ކާމިޔާބީއެއް ހިއްސާ ކުރާނެ އެއްފަރާތަކީ ސުޓީވު ޮޖބުސް ކަމަށް

ވެގެން ދިޔައީ އެޕަލް ޮކންޕިއުޓަރުތަކުގެ ޮމޅު ގުރެފިކުސްގެ އެހީގައި ފިލްމު ތަކަށް

ގެނައިޮބޑު ބަދަލާއި ގުޅިގެންޏެވެ.އެކިއެކި ވިސްނުން ތަކުގެ

ތެރެއަށް ގެއްލި އިނދެ ހޭދަކުރި ގިނަވަގުތު ތަކުގެ ސަބަބުން ދަރިންނަށާއި

އަނބިމީހާއަށް އެކަށީގެންވާ ވަރަށް ވަގުތު ދެވިފައި ނުވާކަމަށް ޮޖބްސް

އެއްބަސްވެއެވެ. ޮޖބްސްގެ އުޅުން ހުންނަ ޮގތަކީ ގިނަބަޔަކަށް އެކަންކަން ބަލައިގަންނަން އެހާ ފަސޭހަވި ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. އެޮގތުން ޮޖބްސް އާއި އެކު އެޕަލް ކުންފުނި އުފެއްދި ބައިވެރިންނާއި ފުރަތަމަ

ޮޖބްސް ވަކިވާން ޖެހުނީ ޮޖބްސްގެ އަމިއްލަ ދުނިޔޭގައި އަބަދު ގެއްލިފައި އިންނަ

ދުނިޔޭގައި މިވަގުތު ޮއތް އެންމެ ޮބޑު ޓެކުޮނޮލޖީ ކުންފުނި އުފެދިގެން އައީ ޯގތި ތެރޭހުރި ގަރާޖެއްގެ ތެރޭގައި ކަމެއް

ގިނަ ބަޔަކަށް ނޭނގެއެވެ. އެޕަލް ކުންފުނީގެ ޅަފަތުގައި ތަފާތު މައްސަލަތައް ޖެހި ކުންފުނި ދޫޮކށް ކުންފުނި އުފެއްދި ސުޓީވް

ޮޖބްސް ދިޔަ ކަމެއް ދަންނަ މީހުން މަދެވެ. ކަޅު ކުލައިގެ އަތްދިގު ގަންޖު ފަރާސްއެއް ތުރުކުރައްވައިގެން ސްޓީވް ޮޖބްސް ހުންނަ

ސަބަބެއް އަދި ނުޯހދެ އެވެ. ކައިވެންޏަކާއި ނުލައި ޯހދި ފުރަތަމަ ދަރިފުޅުގެ ބައްޕަ ކަމަށް މިދުނިޔެ އަށް އެތަކެއް އައު އުފެއްދުން ތަކެއް ތައާރަފްޮކށް އިންސާނާގެ ވިސްނުން ބަދަލްޮކށްލި އެފަދަ

ދެވަނަ އެއް ނެތް ފަދަ ޮމޅު ސިކުނޑީގެ ވެރިޔާ ސުޓީވް ޮޖބްސް ފުރަތަމަ އެއްބަސް ނުވިކަން އެނގޭ މީހުން ވެސް މަދެވެ. ވާހަކަ މަދު އެކަނިވެރިޮކން އުޅެން ބޭނުންވާ ޮޖބްސްގެ ހަޔާތުގެ އަނދިރި ފަރާތުގައި ޮފރުވިފައިވާ ގިނަ ކަންކަން ބަލަން ގިނަބަޔަކު ހަނދާން

ނެތިފައިވަނީ ޮޖބްސްގެ ފަރާތުން ދުނިޔެއަށް އުފަންކުރި ޮމޅު އުފެއްދުން ތަކުގެ ޖާދޫގައި ގިނަ ބަޔަކު ޖެހި ގެއްލިފައި ވުމުންނެވެ.އެހެނަސް ސްޓީވް ޮޖބްސް މިދުނިޔެ ދޫކުރުމުން އޭނާގެ ދުނިޔެވީ ހަޔާތުގައި ޮފރުވިފައިވާ އަނދިރި ފަރާތް މަޑުމަޑުން ދަނީ

ހާމަވެ ކަޝްފު ވަމުންނެވެ. އެއްފަޅި ކައިލުމުން ޮކންމެވެސް ދުވަހަކުން ފަނި އަޅާ

އެ އާފަލް ނެތިގެންދާނެ ކަން އެއީ ދުނިޔެ ދައްކާ ހަޤީޤަތެވެ. އެހެނަސް ސްޓީވް ޮޖބްސް އެންމެ ފަހު ވަގުތާއި ޖެހެންދެން ވެސް އެކަން ދިޔައީ ސިއްރު ކުރަމުންނެވެ. ހުދު އޭނާއަށް

ވެސް ބަލިޮބޑުވެ މަރުގެ ވަގުތު ކައިރިވަމުން ދާކަށް އެނގިހުރެމެ ކިރިޔާ ހިނގާލެވޭ ހާލުގައި ވެސް ކުންފުނީގެ އުފެއްދުންތައް

ހާމަ ކުރުމަށްދޭ "ކީ.ޯނޓު" ހުށަހެޅުމަށް ސުޓޭޖު މައްޗަށް ވަނީ އަރާފައެވެ. ރަނގަޅަށް ހިނގައިނުގަނެވިގެން އުޅުނުތަން ގިނަބަޔަކަށް

ފެނުމުން ވެސް ޮޖބްސް ދެއްކީ އެޕަލް ކުންފުނީގެ ވިލާތަކުގެ )އައިކުލައުޑުސް(ގެ ވާހަކަ އެވެ. އެހެނަސް އަށާރަ އަހަރުގެ

ކުއްޖެއްގެ މޭގަނޑު )ލިވަރ( އޭރުވެސް ޮޖބްސްގެ ހަށިގަނޑަށްވަނީ ޮބޑު ޮއޕަރޭޝަނަކަށް ފަހު ލައްވާފައެވެ.

24 ފެބުރުއަރީ 1955 އަހަރު ދުނިޔައަށް އުފަންވެފައިވާ ޮޖބްސްގެ އަސްލު މަންމައާއި ބައްޕައަށް ޮޖބްސްއަކީ އެހެންކުދިންނާއި

ތަފާތު އާދަޔާއި ހިލާފު ތޫނުފިލިކަމެއް ލިބިފައިވާ ކުއްޖެއްކަން ވަރަށް ކުޑައިރު ދެނެ ގަނެވުނުކަމަށް ވެއެވެ. އަތްމަތި ތަނަވަސް، ދެމަފިރިއަކަށް ޮޖބްސް ހަދިޔާ ކުރީ ޮޖބްސް އެންމެ ރަނގަޅަށް ތަރުބިއްޔަތު ޮކށް ބޭނުންވާ އެއްޗެހި ޯހދައިދީ ރަނގަޅަށް ބަލާ ޮބޑުކުރެވޭނީ ފުދުންތެރި ދެމަފިރިންނަށް ކަމަށް ބުނެއެވެ. އަދި ޮޖބްސް އާއި ހަވާލުވި ދެމަފިރިންގެ ކިބައިން ޮޖބްސްގެ އަސްލު

ސްީޓވް ޖޮބްސްގެ އަނދިރި ފަާރތުން މަންޒަރެއްާއދަމް ނަީސރު

23

ކަމަށް ބުނެއެވެ. ވިޔަފާރީގެ ވިސްނުމަށް ވުރެ ޮބޑަށް ޮޖބްސް އަކީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ޮގތުގައި ހިފަހައްޓާ މީހެއްކަމަށް ވަނީ ބެލެވިފަ އެވެ. ސުޓީވް

ޮޖބްސްގެ އުފެއްދުން ތަކަކީ މިހާރު އެފަދަ ދެވަނައެއް ނުވާ އުފެއްދުންތަކެއް ކަމަށް އެންމެން އެއްބަސްވި ނަމަވެސް ފުރަތަމަ މަސައްކަތް ފެށިގެން އައީ

ސްީޓވް ޖޮބްސްގެ އަނދިރި ފަާރތުން މަންޒަރެއްއެޮގތަކަށް ނޫނެވެ. ޮޖބްސްގެ އަމިއްލަ ދުނިޔޭގައި

އެކަނި އެކަހެރިޮކށް އިނދެ އުފަންކުރި ގިނަ ހިޔާލު ތަކަކީ ޮޖބްސްގެ އެންމެ ގާތް ރައްޓެހިންނަށް ވެސް ބަލައިގަންނަށް އުނދަގޫވި ޮމޔަ ހިޔާލުތަކެއް ކަމަށް

އޭރު ދިޔައީ ބުނަމުންނެވެ.ޮޖބްސް މިދުނިޔެ ދޫޮކށް ދިޔަ އިރު

އޭރު އެކަހެރި ދުނިޔެއެއްގައި އިނދެ ކުރި ބުރަ މަސައްކަތް މިވަނީ ދުނިޔޭގެ އެތަކެއް ކަމެއް

ބަދަލުޮކށްލާފައެވެ. ހަޤީޤަތަކަށް ނުހެދޭނެ ކަމަށްބުނި އެތަކެއް ހިޔާލެއް ވަނީ ފިސާރި ޖާދޫދައްކާ

އުފެއްދުން ތަކަކަށް ބަދަލުޮކށްފަ އެވެ. އެޮގތުން އައިޯފނު ނިކުތުމާއި އެކު ޯފނުތަކުގެ މުޅިން އައު ޖީލެއް މިވަނީ އައިސްފައެވެ. އައިޕެޑުގެ

ނަމުގައި އައިޯފނެއްގެ ހުރިހާ ރަހަތަކެއް ހިމެނޭ އަތަށް ހެޮޔވަރު އާލާތެއް ނިކުތުމުން ކިރިޔާ

ވެސް ލާރިޔެއް ލިބޭ މީހެއްނަމަ އެ ގެންގުޅެއެވެ. ރީތި ލަވަ އެއް އަޑު އަހާލުމަށް ފުރިހަމަ އެންމެ ތޫލިއަޑުތައް އިއްވަދޭ އެޕަލްގެ އައިޮޕޑު ނޫން އެއްޗެއް ކަމަކުނުދެއެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ތުނި

ލެޕުޮޓޕުގެ ޮގތުގައި އަދިވެސް ޮއތީ އެޕަލް ކުންފުނީގެ މެކުބުކު އެއަރ އެވެ. ތަފާތު ވައިރަސް ތަކުގެ އުނދަގުލުން ނެއްޓި ހިތްހަމަ ޖެހިލައިގެން

އިނދެ ކިރިޔާ ވެސް މަސައްކަތެއް ޮކށްލެވޭ ކަމަށް މިހާރު ގިނަބަޔަކު ދެކެނީ އެޕަލް ކުންފުނީގެ އައި

މެކު ޮކންޕިއުޓަރެވެ.އެމެރިކާ ސަރުކާރަށް ވުރެ މުއްސަނދި ކަމަށްބުނާ އެޕަލް ކުންފުނި އުފެއްދި ބާނީ ސުޓީވް ޮޖބްސް އުމުރުން 56 އަހަރުގައި މިދުނިޔެއާއި ވަކިވި

އިރު ގިނަ ބަޔަކަށް އަދިވެސް ނޭނގޭ އެތަކެއް ކަމެއް ޮޖބްސްގެ އަނދިރި އެކަހެރި ހަޔާތުގައި

ހިންގާފައި ވާނެކަން ޔަޤީނެވެ. ޮޖބްސް ގިނަ ވަގުތު ހޭދަކުރަނީ މަސްތުވެގެން އިނދެކަމަށް ބުނާ ބަޔަކު

ތިބި ނަމަވެސް އެކަމުގެ ހަޤީޤަތަކީ އަދިވެސް ސިއްރެކެވެ. ކަޅުކުލައިގެ އަތްދިގު ގަންޖުފަރާހެއް ލައިގެން ހުންނަ ސަބަބެއް އަދި ވަނީ ނުޯހދިއެވެ. އެހެން ކަމުން ޮޖބްސްގެ އަނދިރި ފަރާތުން އަދި

ފެނިފައި ވަނީ ވަރަށްވެސް މަދު އެއްޗެކެވެ. ދުނިޔެ ދެކެފައިވާ އެންމެ ތޫނުފިލި އެއް ސިކުނޑީގެ

ވެރިޔާގެ ހަޔާތުގައި ޮފރުވިފައިވާ އެތަކެއް ސިއްރުތަކެއް ހާމަވެގެން ދާނެ ސުޓީވް ޮޖބްސްގެ އަސްލު ވާހަކަ ދަނީ ތައްޔާރު ވަމުންނެވެ. ޮޖބްސްގެ އަނދިރި ފަރާތުގެ އަނދިރިކަން އެންމެ

ފުރިހަމަޔަށް ހާމަވާނީ އެވާހަކަ ތައް ކިޔާލަން ލިބުމުންޏެވެ.

24

އެކްޓަރެއްގެ ޮގތުގައި ޝާހްރުޚްޚާންގެ ކާމިޔާބުކަމާ މެދަކު އެކަކު ވެސް ޝައްކެއް

ނުކުރާނެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ޕްޮރޑިއުސަރެއްގެ ޮގތުން ޝާހަށް ޯހދޭނީ ކިހާވަރެއްގެ

ކާމިޔާބީއެއްޯތ، މިއީ ހަމަ ގައިމުވެސް އުފެދިދާނެ ސުވާލެކެވެ. މަޝްހޫރު ވަރަށް ގިނަ ތަރީން

މި މަގުގައި ހިނގަން އުޅެފައި ނާކާމިޔާބުވެފައި އެބަ ހުށްޓެވެ.

އުމުރުން 45 އަހަރުގެ ޝާހްރުޚްޚާން ގަބޫލުކުރާ ޮގތުގައި އޭނާގެ އަމިއްލަ ފިލްމު

ރާ.ވަން އަށް ވެސް ޮބޑު ކާމިޔާބީއެއް ޯހދިދާނެއެވެ. އޭނާގެ މި ފިލްމަކީ ކާމިޔާބު ފިލްމަކަށް

ހެދުމަށް ޓަކައި ޝާހު ގެންދަނީ ތަފާތު އެތައް މަސައްކަތެއް ކުރަމުންނެވެ. ޝާހުގެ މި

ފިލްމު ޮބޑަށް ފެނިގެންދާނީ ޑިޖިޓަލް ޕްލެޓްޯފމްގައި ކަމަށް ޝާހު ވަނީ ބުނެފައެވެ. ޝާހް

ދެކޭ ޮގތުގައި މި ވަގުތު އެންމެ ޮބޑު ތަރުހީބެއް ލިބޭނީ ޑިޖިޓަލް ޕްލެޓްޯފމްގައި ފިލްމު

ހިންގައިގެންނެވެ. ފޭސްބުކާއި ޓްވީޓަރ ފަދަ އިޖްތިމާއީ ވިއުގަތަކުގެ ބޭނުން އެންމެ ފުރިހަމަ

ޮގތުގައި ހިފައި އިޝްތިހާރުޮކށްގެންނެވެ.

އެހެން ނަމަވެސް ޓްރެޑީޝަނަލް ޕްލެޓްޯފމް ވެސް މުޅީން ދޫޮކށްލަން ހިޔާލު

ނުކުރާ ކަމަށް ޝާހު ވަނީ ބުނެފައެވެ. ޝާހުގެ މި ފިލްމާ މެދު އެއްޗެކޭ ބުނެވޭނީ ފިލްމު

ފެނިގެންނެވެ.

ާޝހްރުޚްާޚން، ާރ ވަން ާއ އެކު

ޮބލީވުޑުގެ މަޝްހޫރު ޯޖޑު، ބިޕާޝާ ބާސޫ އާއި ޯޖން އަބްރަހަމްގެ ޯލބީގެ ގުޅުން

ނިމުމަކަށް އައުން ވެގެން ދިޔައީ ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކަށް ހައިރާންކަން ލިބުނު ކަމަކަށެވެ. ޯޖން

އަބްރަހަމް މިހާރު ޯލބީގެ ޮގތުން ގުޅިގެން އުޅެނީ ދީޕިކާ ޕަޑުޯކންއާއެވެ. ބިޕާޝާ އަދި ހުރީ

ހުހަށެވެ. ބިޕާޝާއަކީ ތަރީންގެ ތެރެއިން އެއް ޯލބިވެރިއަކާ އެކު އެންމެ ގިނަ ދުވަސް ހޭދަކުރާ

އެއް ތަރިއެވެ. ބިޕާޝާގެ ޯލބިވެރިއެއްގެ ޮގތުގައި 1995 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 2001

ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް ހުރީ ޑިޯނ ޯމރިޔާއެވެ. 6 އަހަރަށް ފަހު ޑިޯނ ޯމރިއާ އާއި ބިޕާޝާގެ

ގުޅުން ނިމުމަކަށް އައުމަށް ފަހު ބިޕާޝާގެ ޯލބިވެރިއަކަށްވީ ޯޖންއެވެ. މި ދެ ތަރިންގެ ގުޅުން

ފެށިފައި ވަނީ 2002 ވަނަ އަހަރުއެވެ. ފާއިތުވި 9 އަހަރު ތެރޭގައި އިންޑިޔާގެ މީޑިޔާއިން

މި ދެ ތަރިންގެ ޯޖޑު ފާހަގަޮކށްފައިވަނީ "ސުޕަރކަޕްލް"ގެ ޮގތުގައެވެ. އެހައި ވެސް މި

ދެ ތަރީންގެ ގުޅުން ރަނގަޅެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މި ގުޅުން މިހާރު މިވަނީ ނިމުމަކަށް

އައިސްފައެވެ. 7 ޖަނަވަރީ 1979 ގައި އިންޑިޔާގެ ވެރިރަށް ދިއްލީގައި ބަންގާޅު އާއިލާއަކަށް

އުފަންވި ބިޕާޝާއަކީ އިނގިރޭސިވިލާތުގެ މަޖައްލާއެއް ކަމުގައިވާ "އީސްޓަރން އައި" އިން

ޮހވާ "އޭޝިޔާގެ އެންމެ ނިސްވާނީ އަންހެނާ"ގެ މަގާމަށް 2005 ވަނަ އަހަރާއި 2007

ޮހވިފައިވާ ފަރާތެވެ. އެހެންކަމުން ބިޕާޝާގެ ޮގނޑި މާ ގިނަ ދުވަހު ހުހަށް ހުންނާނެ ކަމަކަށް

ނުބެލެވެއެވެ.

ބިާޕާޝ ާއއި ޖޯންގެ ގުޅުން ނިމުމަކަށް

25

26

އުޑުދަށުން

އެއްދުވަހެއްގެ މެންދުރުފަހުގެ ވަގުތެވެ. މާލޭގެ މަގުތަކުން

މަގެކެވެ. ވަކި ހިސާބަކުން މީހަކާ ދިމާވެއްޖެ އެވެ. އޭނާ އުޅުނީ

ސެންޓްރަލް ޮހޓާ ނުފެނިގެން ނެވެ. އެތަން ހުރިތަން ބުނެދިނުމުން

ހިނިތުންވެލަމުން "ތޭންކިޔޫ" އޭ ބުނެފައި ހިނގައިގެންފި އެވެ.

ހިތްހަމަޖެހުން ލިބުނެވެ. އަޅުގަނޑުވެސް އޭގެ ރައްދުގައި ހިނިތުންވެލާފައި

"ވެލްކަމް" އޭ ބުނެލީމެވެ. ކިހާ ރީތި ޮގތެއްހެއްޔެވެ؟

އެހެން ދުވަހެކެވެ. މިފަހަރުވެސް މާލޭގެ މަގެކެވެ. ދިޔައީ

ސައިކަލުގަ އެވެ. ކުރިމަތިން ދިޔަ ސައިކަލުގައި އިން މީހާ އިނީ، އޭނާގެ

ކުޑަ ދަރިފުޅު ސައިކަލުގެ ކުރީގައި ބައިންދައިގެންނެވެ. ތަންޮކޅަކަށް

ދިޔަތަނާ އެކުއްޖާގެ ޮބލުގައި އަޅާފައި ޮއތް ޮތފި ވިއްސައިގެން ހިނގައްޖެ

އެވެ. ވެއްޓުނީ އަޅުގަނޑާ ހަމައަށެވެ. އެމީހާ މަޑުކުރި އެވެ. އަޅުގަނޑު

ސައިކަލު ބަހައްޓާފައި ޮގސް އެ ޮތފި ނަގައި އޭނާ އަތަށް ދީފީމެވެ. އޭނާ

އޭގައި ހިފަމުން ކުޑަ ޮގތަކަށް ހިނިތުންވެލިހެން ހީވި އެވެ. ނައްޓާލައިފި

އެވެ.

ކުއްލިއަކަށް ހިތަށް އައީ ސެންޓްރަލް ޮހޓާ ޯހދަން އުޅުނު

މީހާގެ ސޫރަ އެވެ. އޭނާ ހިނިތުންވެލިލެއް ރީތިކަމެވެ. ޝުކުރު އަދާޮކށްލި

ޮގތެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން ހިތަށް ލިބުނު ފިނިކަމެވެ. އެދުވަހާ އަޅައި

ބަލާއިރު މިއަދު މި ޮކށްދެވުނީ މާޮބޑު ކަމެކެވެ. އެކަމަކު މިއަދަކު އެ ފަދަ

ހިނިތުން ވުމެއް، ޝުކުރު އަދާޮކށްލުމެއް ނެތެވެ. ދެދުވަހުގައި ހުރި ތަފާތަކީ

މިއެވެ. ވިސްނުނީ ފަހުންނެވެ. އެދުވަހު އެއީ ބޭރު ގައުމެއްގެ މީހެކެވެ.

ޔޫރަޕްގެ ޮދން މީހެކެވެ. މިއަދު މިއީ ދިވެއްސެކެވެ.

ފަހަރުގައިވެސް އަޅުގަނޑު މިދަންނަވަނީ، ދިވެހިންނަކީ

ޝުކުރުވެރިވުމާއި ޝުކުރު އަދާކުރުމުން މަޙުރޫމުވެފައި ތިބި ބަޔެކޭ ނޫނެވެ.

އެހެންނަމަވެސް ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ޙަޤީޤަތަކީ ގިނަ ދިވެހިންގެ ކިބައިން މި

ސިފަ އެންމެ އެކަށީގެންވާ ޮގތަށް ނުފެންނަ ކަމެވެ. ކިތަންމެ ރަނގަޅަށް

ކަމެއްޮކށްދިނަސް އަޅައިނުލައި ހިނގައިދާނެ އެވެ. ބައެއް ފަހަރު ބައެއް

މީހުން، އެފަދަ ދަނޑިވަޅުގައި ކަންތައް ކުރާޮގތުން ހީވަނީ ޮކންމެހެން

ޮކށްދޭން ޖެހޭ، މަޖުބޫރުކަމެއް ޮކށްދެވޭހެންނެވެ.

އެއްދުވަހަކު ރައްޓެއްސަކު ކިޔައިދިނެވެ. އޭޓީއެމް އަށް

ފައިސާޮކޅެއް ނަގަން ވަންއިރު މެޝިނަށް ކޭޝްކާޑެއް ޖެހިޮގތަށް

އެބަހުއްޓެވެ. އޭނާ އެކާޑު ނަގައިގެން ބޭރުގައި މަޑުޮކށްލައިގެން ހުރީ، އޭގެ

ޝުކުރިއްާޔ!

މުހައްމަދު ގާސިމް

ވެރިމީހާ އަންނާނޭކަން ޔަގީންވާތީ އެވެ. ކަންވީވެސް އެހެންނެވެ. ފަނަރަވަރަކަށް

މިނެޓުފަހުން މީހަކު ދުންޖަހާފައި އަތުވެއްޖެ އެވެ. އައިޮގތަށް އައިސް އޭޓީ

އެމް ބޫތަށް ވަދެ، އެއްޗެއް ޯހދަން އުޅެންފެށުމުން ކާޑު ޯހދަނީކަން އެނގިއްޖެ

އެވެ. އެކުވެރިޔާ އެމީހާގާތު ނަން އަހާފައި ޔަގީންވުމުން ކާޑު ދީފި އެވެ.

"ނުގެއްލުނުކަން ނަސީބުތާއޭ" ބުނެފައި އެދިޔައީ އެވެ.

މިހިރީ ބައެއް މީހުންގެ ކަން ހުންނަ ޮގތެވެ. އެއްޮގތަކުން ބަލާއިރު

އެ ޮކށްދެވުނީ ކިހާ ޮބޑު ކަމެއްހެއްޔެވެ؟ އެކަމަކު އޭނާއަކަށް އެވަރެއް

ނުވިސްނުނެވެ. ކާޑު ލިބުމުން އޭނާ އެހުރީ ހިތްހަމަޖެހިފަ އެވެ. ޝުކުރުގެ

ބަހެއްވެސް ބުނެލަން ނޭނގުނެވެ. އެފަދަ ވަގުތުގައި ކަންކުރަންވީ ޮގތް ބައެއް

މީހުންނަށް ނޭނގެނީކަމަށް ވެދާނެ އެވެ. ނުވަތަ އެއީ ކުރަން އެހާ މުހިންމު

ކަމެއްކަމަށް ނުވިސްނެނީކަމަށް ވެސް ވެދާނެ އެވެ.

ކަމެއް މީހަކު ޮކށްދިނުމުން ޝުކުރުއަދާކުރުމަކީ ދީނީ ނަޒަރަކުން

ބެއްޔަސް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. މީހަކު މީހަކަށް ކައިއެތި ޮކޅެއް ދިނަސް،

ނުވަތަ އެހީތެރިކަމުގެ އަތެއް ދިއްޮކށްލިކަމަށް ވިޔަސް އެމީހަކަށް ހެޮޔ ދުޢާ

ކުރުމަކީ ދީން ނުހަނު ބާރު އަޅާ ކަމެކެވެ. ޝުކުރު އަދާކުރުމަކީ ހެޮޔ ދުޢާ

ކުރުމެވެ.

ޝުކުރު އަދާކުރަންވީ ހަމައެކަނި ހިލޭ ސާބަހަށް ޮކށްދޭ ކަމެއްގައި

އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ނުވަތަ ބުރަ މަސައްކަތެއް ޮކށްދިނީމައެއްނޫނެވެ.

ފިހާރައަކަށް ވަދެ ޮބޑުއަގުދީފައި ގަންނަ އެއްޗެއް ލިބިގަންނަމުން ވެސް

ޝުކުރު އަދާޮކށްލަންވީ އެވެ. އެއްޗެއް ޮއޅުން ފިލުވައިލަން އަހައިލުމުން އެކަން

ޮކށްލަ ދިނަސް ޝުކުރު އަދާޮކށްލަންވީ އެވެ. މިފަދަ ޮކންމެ ދަނޑިވަޅަކުވެސް

ޝުކުރުގެ ލަފުޒެއް ބުނެލުމުން އަނެކާހިތް އުފަލުން ޮފޅިގެންދާނެ އެވެ.

އެހެންކަމުން މި ރީތި އާދަ އަށަގެންނެވޭޯތ ހަމަ ޮކންމެ މީހަކުވެސް މަސައްކަތް

ކުރުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ.

ޮކންމެ ކަމެއްގައިވެސް ރީތި ޮގތާއި ހުތުރުޮގތް ހުންނާނެ އެވެ.

އިސްކަން ދޭންވީ އެކަމެއްގައި ޮއންނަ ރީތި ޮގތަށެވެ. ރަނގަޅު ޮގތަށެވެ. މީހަކު

ކަމެއް ޮކށްދިނުމުން ނުވަތަ ލުޔެއް ދިނުމުން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ތިމާއަށް

އެވަގުތަކަށް މުހިންމު ކަމެއްގައި އެހީތެރިކަމުގެ އަތެއް ޯފރުޮކށްލަ ދިނުމުން

ހިނިތުންވެލާށެވެ! އެންމެ ކުޑަމިނުން "ޝުކުރިއްޔާ" އޭ ބުނެލާށެވެ. އެއީ ހަމަ

ވަރަށް ރީތި، މާތް ސިފަ އެކެވެ. އަތުން ޚަރަދެއް ނުޮކށް، ޮކށްދިން ކަންތަކުގެ

އަގު އަދާކުރެވުނީ އެވެ.

26

ް ޕްުޝ ޓެކްނޮލީޮޖގެ ފިުރހަމަކަނ .1ޮ ޕްުޝ ޓެކްނޮލީޮޖއީަކ މްަޝހޫރު އެހެން ްސމާޓް ފޯނުތަކުގިައވްެސ ިލބޭ ިޚދުމަތެކެވެ. ީޖމިެއލް އިާއ ޔާހޫފަދަ މްަޝހޫރު ީއމިެއލް ިޚދުމަތްތައް ފޯނަށް ިސންކްރޮނިައޒްކށްލިައގެން ފޭަސހަކަމާއެކު ީއމިެއލްތަކަށް ޖަވާބުދީާރވެވެއެވެ. ނަމަވްެސ އެހެން ފޯނުތަކިާއ ިޚލާފަށް ބްލެކްބީެރގިައ ިމ ިޚދުމަތް ފިުރހަމަވެފިައ ފޭަސހައެވެ. ަސބަބީަކ،

ބްލެކްބީެރގެ ޑޭޓާ ކޮމްޕްރަެޝންގެ ފިުރހަމަކަމެވެ. އެހެންކަމުން ޚަރަދުކުޑަވެފިައ ްސީޕޑް އަވްަސވެގެންދެއެވެ.

ބްލެކްބީެރ މެެސންޖަރ (ީބީބއެމް) .2ބްލެކްބީެރ ފޯނެއްގެ ިހތީަކ ބްލެކްބީެރ މެެސންޖަރ ނުވަތަ ީބީބއެމްއެވެ. ީބީބއެމް މެދުވިެރކޮށް ފޭަސހަކަމާއެކު ބްލެކްބީެރ ފޯނު ގެންގުޅުއްވާ ފަރާތްތަކާ ޗެޓްކޮށްލެވެއެވެ. ފޮޓޯއިާއ، ީވިޑއޯގެ ިއތުރުން އެހިެނހެން ފިައލްތައް ފޮނުވާ ހެދެއެވެ. ީބީބއެމް މަަސއްކަތްކުރީަނ ބްލެކްބީެރ ފޯނުގެ ިޕން ނަމްބަރުގެ އީެހގައެވެ. އެހެންކަމުން ބްލެކްބީެރ ފޯނު ގެންގުޅުއްވާ އިެކ ފަރާތްތައް އެއް ގްރޫޕެއްގެ ގޮތުގިައ ހަދިައ، އެ ގްރޫޕްތެރޭގިައވްެސ މުޢާމަލާތްކޮށްލެވެއެވެ. ިމީއ މިުޅންވްެސ ބްލެކްބީެރ ޕްލެޓްފޯމްގިައ ކުރެވޭ

މުޢާމަލާތެއްކަމުން ިމއަށް ިއތުރު ޗާޖެއް ނުދެއެވެ. އިަދ ިމ މުޢާމަލާތްތައް ިތންވަނަ ފަރާތަކަށް ފެނުމުގެ ފުރަުސތެއް ނޯވެއެވެ.

ް ިވޔަފިާރތަކަށް ހިުރ ފޭަސހަކަނ .3ިވޔަފިާރވިެރން ޚާއަްސކޮށް ކުންފިުނތަކުގެ ިޒންމާދާރު ވީަޒފާތަކުގިައ އުޅުއްވާ ފަރާތްތަކަށް ކުންފީުނގެ ީއމިެއލްތައް ޗެކްކޮށް އެއަށް ޖަވާބުދީާރވުން ބްލެކްބީެރގެ

ަސބަބުން އެތައް ގުނައެއް ފޭަސހަވެގެން ދެއެވެ. އިަދ ކުރެވޭ މުޢާމަލާތްތަކުގެ ރައްކާތިެރކަން ިއތުރުކޮށީްދ، ިމކަމަށް ިއތުރު ޗާޖެއް ނުކުރާކަން އީެއ އެހެން ފޯނަކުން އެއްވްެސ ފަރާތަކަށް ިލބޭނެ ފިައދާއެއް ނޫނެވެ. އިަދ ކުންފީުނގެ ިއންޓްރާނެޓަށް ވަދެ މިުހންމު އީޮފްސ މަަސއްކަތްތައް ދަތުރުތައް މީަތގިައވްެސ ބްލެކްބީެރ މެދުވިެރކޮށް

ިނންމާލިެވދާނެއެވެ.

ޑޭޓާ ކޮމްޕްރަެޝން .4ބްލެކްބީެރގެ އަޖިައބްކުރުވިަނިވ ޑޭޓާ ކޮމްޕްރަެޝން ޓެކްނޮލީޮޖގެ ަސބަބުން ޑޭޓާ ބޭނުންކުރެވޭވަރު އެހެން ްސމާޓް ފޯނުތަކަށްވުރެ އެތައް ގުނައެއް ކުޑަވެގެން ދެއެވެ.

ިމާސލަކަށް އެހެން ފޯނަކުން 600 މެގަބިައޓް ދުއްވާލިައގެން ޑައުންލޯޑްކުރެވޭ ީވިޑއޯ ފިައލެއް ބްލެކްބީެރިއން ގާތްގަނޑަކަށް 100 މެގަބިައޓުން ޑައުންލޯޑްކޮށްލެވެއެވެ. އެހެންކަމުން މޮބިައލް ިއންޓަރނެޓް ބޭނުންކުރައްވާ އިަދ ރިޯމންގިައ އުޅުއްވާ ފަރާތްތަކަށް ބްލެކްބީެރއީަކ އެފަދަ ދެވަނައެއް ނެތް އާލާތެކެވެ.

ބްލެކްބީެރ ޚާއަްސވާ

ު ހަތަރު ަސބަބ

1. އަތް މޫނާއި ދުރުގަ ބަހައްޓާށެވެ.

ފަސޭހަ ކަމެއްހެން

ހީވެދާނެއެވެ. އެކަމަކު ދުވާލަކު ކިތައް ފަހަރު މޫނުގައި އެކި ޮގތް ޮގތަށް އަތްލެވޭ ކަން

އިނގެނީ ކިތައް މީހުނަށް ބާވައެވެ. ކަންފަތް

ކަހާލަން، ދާތައް ފުހެލަން ނުވަތަ މޫނު ކަހާތީ އަދި މި ނޫން ވެސް

އެތައް ކަމެއްގައި އެތައް ފަހަރެއްގެ މަތީން

މޫނުގައި އަތް ލެވެއެވެ. ވީހާ ވެސް ޮބޑަކަށް މޫނުގައި އަތް ނުލައި

އުޅެވޭޯތ ބަލާށެވެ. މި ކަމުން ވެސް ބިހިން ސަލާމަތް ވާން ވަރަށް ޮބޑަށް އެހީވެދޭތީ އެވެ.

ދުވާލުގެ އެކި ގަޑި ގަޑީގައި ހާއްސަޮކށް

މަސައްކަތުގެ މާހައުލުގައި ނުވަތަ ގޭ ތެރޭގައި އުޅޭ އިރު ވެސް

އަތުގެ ބޭނުން ހިފާއިރު އަތް ޮދވެ ސާފުޮކށް

ބަހައްޓަން އަބަދުވެސް އާދަ ކުރާށެވެ. އެއީ ނޭނގި ހުރެވެސް ނުވަތަ ހަނދާނުން

ކައްސާލައިގެން ވެސް މޫނުގައި އަތް ލެވޭ އިރު

އެތައް ބެކްޓީރިއާއެއް

ހަމުގެ ތެރެއަށް ވަންނާނެ އެވެ. އަދި މި ބެކްޓީރިއާ ތަކުގެ

ސަބަބުން ބިހި ނެގުމަށް އިތުރު ފުރުސަތު ތަކެއް ލިބިގެން ދެއެވެ.

2. ދުވާލަކު ދެފަހަރު މޫނު ޮދންނާށެވެ.

އަނެއްކާ ވެސް ފަސޭހައިން ކުރެވިދާނެ ކަމެކެވެ. ދުވާލަކު

ދެފަހަރު ރީތިޮކށް ސާފުޮކށް މޫނު ޮދންނަން އާދަ ކުރާށެވެ. މާ ގިނަ

ގިނައިން މޫނު ޮދވުމަކީ ހަން ޑްރައިވާނެ ކަމެކެވެ. އަދި މާ

ބާރު ގަދަ ފޭސް ޮވޝް ބޭނުން ކުރުމުން ހަމުގައި ރޫ ޖެހި ހަމުގެ ބާރު ދެރަވެ އެވެ. އެހެން ކަމުން

ހެނދުނު ނިދާ ހޭލައިގެންނާއި ރޭގަނޑު ނިދުމުގެ ކުރިން ރީތިޮކށް މޫނު ޮދންނާށެވެ. މޫނު ޮދންނާނީ ހަމާ ގުޅޭ މައިލްޑް ފޭސް ޮވޝް އަކުންނެވެ. އަދި މޫނު ފުހެން

ސާފު ތުވާއްޔެއް ބޭނުން ކުރާށެވެ.

3. ކަސްރަތު ކުރާށެވެ.

ކަސްރަތު ކުރުމަކީ ނަފުސާނީ ޮގތުންނާއި ޖިސްމާނީ ޮގތުން

ސިއްހަތަށް ފައިދާ ކުރާކަމެކެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން މިއީ ހަމަށާއި ބިހި ނެގުމަށް ޮއތް ފަރުވާއެކެވެ.

ބައި ގަޑި އިރުގެ ކަސްރަތު ހަފްތާއަކު ތިނެއް ނުވަތަ

ހަތަރު ފަހަރު ކުރުމަކީ އެންމެ އެދެވިގެންވާ ޮގތެވެ. އެކަމަކު

މިޮގތަށް ވަގުތު ނުވާ ނަމަ ކުރެވޭ ވަރަކަށް ކަސްރަތު ކުރާށެވެ.

އެއްވެސް ވަރަކަށް ނުޮކށް ހުރުމަށް ވުރެ ކުރެވުނު ވަރަކަށް ކުރުމުން

ވެސް ފައިދާ ވާނެއެވެ.

މިންނު

28

ބިހިން ސަާލމަތްާވނެ 15 ގޮތް

29

ސްޓްރެސް ގެ ސަބަބުން ހަމުގައި ތެޮޔ އުފެދުމަށް ފުރުސަތު ޮބޑުވެ

އެވެ. އެހެން ކަމުން ސްޓްރެސް ފިލުވަން ކުރެވެން ހުރި ކަމެއް ވިއްޔާ ކުރެވޭޯތ ބަލާށެވެ. އެއީ އޭގެން ބިހި ނެގުން ހުއްޓުވޭތީ އެވެ. އެޮގތުން

ޯޔގާ ހެދުމަކީ ސްޓްރެސް ވަރަށް ޮބޑަށް ދުރުޮކށްދޭ ކަމެކެވެ. ޯޔގާގެ ސަބަބުން އަމިއްލަ އަށް ހަށިގަނޑު ބެލެންސް ކުރަން ދަސްވެ އެވެ. ކަސްރަތު ކުރުމުން ހަށިގަނޑު ގެ ޯހޯމން ލެވެލްސް ވެސް ހަމައަކަށް އަޅުވައިދެ އެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ކަސްރަތުގެ ސަބަބުން ހިއްލާ ދާ ތަކުގެ ސަބަބުން ހަމުގެ ހުންނަ ވަޅުތައް ސާފުވެ އެވެ. މި ވަޅުތަކަކީ

)ސްކިން ޯޕރސް( މަރުވެފައި ހުންނަ ހަންތައް އުފެދެން ދިމާވާ ތަންތަން ކަމުން މީގެ ސަބަބުން އެ ހަންތައް ނެތިގެން ދެއެވެ.

4. އިހްތިޔާރު ކުރާ ހެދުމަކީ ދޫ ހެދުމަކަށް ހަދާށެވެ.

މޫނުގައި ބިހިނެގުމަކީ ވަރަށް އާންމު ކަމަކަށް ވާއިރު ބައެއް މީހުންގެ ހަށިގަނޑުގެ އެކި ތަންތާގައި ވެސް ބިހި ނަގައެވެ. ގައިގައި ބިހި ނަގަން ދިމާވާ ސަބަބު ތަކުގެ ތެރޭގައި ހޫނުވުން، ދާ ހިއްލުން އަދި ލެވޭ ހެދުން

ބިހިން ސަާލމަތްާވނެ 15 ގޮތް

ނުވަތަ ކަސްރަތު ކުރަން ލާ ބާރު ހެދުމުގެ ސަބަބުން ވައި ބޭރު ނުވުން ހިމެނެ އެވެ. ހެޑް ބޭންޑް ފަދަ އެއްޗެހީގެ ސަބަބުން

ނިތްކުރީގެ އިސްތަށި ކައިރީ ގައި ވެސް ބިހިނަގަން ދިމަވެއެވެ. ކަސްރަތު ކުރާ އިރު ލާ ބައެއް ހެދުން ތަކަކީ ގަޔަށް ވަރަށް ބާރު

ޮކށް ހުންނަ ހެދުމެވެ. އަދި މި ހެދުން ހުންނަނީ ސިންތަޓިކް މެޓީރިއަލް އިންނެވެ. މީގެ ސަބަބުން ވެސް ބިހި ނަގަ އެވެ. އެހެންވެ ޮކޓަން ޮފތިން ހުންނަ ދޫ ހެދުން ލާން އާދަކުރާށެވެ. އޭރުން ބިހި ނެގުން ވަރަށް ޮބޑުތަން މަދުވާކަން އަމިއްލަ އަށް

ވެސް އިނގެން ފަށާނެއެވެ.

5. ފެން ވަރަން ހަދާން ނައްތާނުލާށެވެ.

ކަސްރަތު ކުރުމަށްފަހު ވެސް ނުވަތަ ޖިމް އަށް ޮގސް ނިމިގެން ވެސް ގިނަ މީހުންގެ އާދަ އަކަށް ވެފައި ޮއންނަނީ ގެއަށް ޮގސް ވަރުބަލި ފިލުވާލުމަށް ރެސްޓް ޮކށްލުމެވެ.

ނުވަތަ ޓީވީ ބަލަން މަޑު ޮކށްލުން، ކެއްކުން ނޫނީ ޮކމްޕިއުޓަރު ކައިރީ އީމެއިލް ޗެކް ޮކށްލަން މަޑު ޮކށްލުމެވެ. އެކަމަކު ހަނދާން ނެތޭ ވަރަށް ޮބޑު އެއް ކަމެއް

ވެއެވެ. އެ ކަމަކީ ކުރިން ބުނި ޮގތަށް ކަސްރަތު ކުރުމުން ހަމުގައި ހުންނަ ސްކިން ޯޕރސް ތައް ބަންދު ވުމުން މަރުވެފައި ހުންނަ ހަންތައް ހުންނާނީ ހަމުގެ މަތީގައެވެ. އަދި ކަސްރަތު ކުރުމުން ހިތްލާ ދާތައް ވަޔަށް އަރައިގެން ދިއުމުން ހަމުގައި ދެން

ހުންނާނީ ދާ ތަކުގެ ޮލނު ތަކެވެ. މި ޮލނުތަކާއި މަރުވެފައި ހުރި ހަންތައް ވީހާ ވެސް އަވަހަކަށް ޮދވެނުލައިފި ނަމަ ސާފު ވެފައި ހުރި ވަޅުތައް ނުވަތް ޯޕރސް ތައް ވެސް އަލުން ބަންދު ޮކށްލާނެ އެވެ. ކަސްރަތަކަށް ފަހު އެންމެ ރަނގަޅީ ޮމއިސްޗަރައިޒިން ޮބޑީ ޮވޝް އެއް ނެގުމެވެ. އޭރުން ހަމުގައި ހުރި ޮލނުތައް ޮދވެވި އަދި ހަންގަނޑު

ޮބޑަށް އުޖާލާޮކށްދޭނެ އެވެ. )ނުނިމޭ(

)ކުރީގެ އަދަދާ ގުޅޭ(

އަހުމަދަށް ބައްޕަގެ ފައި ފެނުނީ ކުޑަ އިރުޮކޅެއް ފަހުންނެވެ. އެވަގުތު އަހުމަދުގެ މޫނުމައްޗަށް ވެސް ވެރިވެގެން ދިޔައީ އުފާވެރިކަމެވެ. އޭނާގެ ޚިޔާލަށް ފުރަތަމަވެސް އައީ ޯބޅަ

ކުޅުމުގެ ޚިޔާލެވެ."ބައްޕައަށް ދެން ޯބޅަވެސް ކުޅެވޭނެ ޯދ!" އެންމެފަހުން

އަހުމަދަށް އަހައިލެވުނެވެ. އެންމެން އެއްފަހަރާ ކަހަލަ ޮގތަކަށް ހީގަތެވެ. )ނުނިއެހެންނަމަވެސް ޒައިދަށް ވެލެވުނީ ބުރަދަނެއް ނެތް

ހިނިތުންވުމެކެވެ.އަހުމަދުގެ އެކި އެކި ސުވާލުތަކުގެ ތެރޭގައި އިރުޮކޅަކު

އިނދެލާފައި ޒައިދު ތެދުވެގެން ހިނގައިގަތީ ގެއާދިމާއަށެވެ. ފަހަތުން އަހުމަދުވެސް ހިނގައިގެންފި އެވެ.

"އާދޭ، ދަރިފުޅާ! ބޭބެ އަންނާނެ!" ސިތާރާ ޮގވައިލުމާއެކު އަހުމަދު އަތުވެއްޖެ އެވެ.

"ޒައިދު ހާދަ ފާޑަކަށޭ މިހާރު ހުންނަނީ. އަނެއްކާ ހިތްހަމަ ނުޖެހޭ ކަހަލަ ކަމެއް ހިނގީބާ؟" ސިތާރާ އިނީ ޒައިދު

ޮގސް ވަން ޮދރާ ދިމާއަށް ކަޅި ހުއްޓާލައިގެންނެވެ."މިހާރު އެމަންޖެ އެކަމާ އެއްބަސް ވެއްޖެތަ؟"

"އެއްބަހެއް ނުވޭ! ވިސްނައިލާށޭ ބުނެފަ ޮއންނާނީ. ހިއެއް ނުވޭ ދެން ދެޮކޅު ހަދާނެހެން."

"އަހަރެން ފުރުމުގެ ކުރިން ތިކަން ނިންމާލެވެއްޖިއްޔާ

30

ވަކި ނުވިނަމަ

މުހައްމަދު ާގސިމް، އއ. މަތިވެރި

ކިތަންމެހާވެސް ރަނގަޅު. އޭރުން ދުރުގައި ހުއްޓަސް ތަންޮކޅެއް ހަމަޖެހިލައިގެން މަށަށްވެސް ހުރެވޭނެ."

ކުއްލިައަކަށް ސިތާރާއާއި ވަހީދަށް ލިބުނީ ކުއްލި ސިހުމެކެވެ. ފެނުނު މަންޒަރެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ގެއިން ނިކުމެގެން އެމީހުންނާ ދިމާއަށް އެހެރަ އަންނަނީ ޒައިދެވެ. އޭނާގެ ޮކނޑުގައި އެ ޮއތީ އޭނާގެ ދަބަހެވެ. އެ ދެމީހުންނަށް ތިބެވުނީ ފާޑަކަށް ބަސްހުއްޓިފައި ތިބި ކަހަލަ ޮގތަކަށް ޒައިދާ

ދިމާއަށް ބަލާށެވެ."ބޭބޭ! ދައްތާ! އަހަރެން ދަނީ..." ޒައިދުގެ އެއަޑުގައި ހުރީ

ވޭންގަދަ ރިހުމެކެވެ."ޮކންތާކަށް؟" ވަހީދަށް ތެޅެގަނެވުނެވެ.

"ރަށަށް." ޒައިދު އަނެއް ފަރާތަށް މޫނު އަނބުރައިލި އެވެ. ދެޮލލަށް ޖަމާވަމުން ދިޔަ ކަރުތައް އެ ދެމީހުންނަށް ޮފރުވާށެވެ.

"ކިހިނެއްވީ؟ އަނެއްކާ އާއިލާގެ މީހަކަށް ކަމެއް ވީތަ؟" ހަޤީޤަތާ ހަމައަށް ފީނައިގަންނާކަށް ސިތާރާއަކަށް ފަސޭހައެއް ނުވި އެވެ.

ޒައިދަކަށް އެސުވާލަށް އަނގަބަހުން ޖަވާބެއް ނުދެވުނެވެ. އެހުރިޮގތަށް އަނެއް ފަރާތަށް އެނބުރިގެން ހުރެ ޯބ ހަލުވައިލެވުނީ އެވެ. ތަންޮކޅެއް

ދުރުގައި ކުޅެން އިން އަހުމަދަށް ޒައިދު ފެނިގެން ދުވެފައި އެތަނަށް އައީ އެވަގުތު އެވެ. ޒައިދުގެ ޮކނޑުގައި ޮއތް ދަބަސް ފެނިފައި އެ ޮސރުގެ

މޫނުމަތިން ވެސް ސުވާލުމާކުތަކެއް ފެނިގެން ދިޔަ އެވެ."ބޭބެ ޮކންތާކަށް ދަނީ؟" ޒައިދަށް އަހުމަދުގެ މޫނަށް

ބަލައިލެވުމާއެކު ދެޮލލުން ކަރުނަ ޮއހިގެންފި އެވެ."ކުއްލިއަކަށް ރަށަށް ދާން ތި ނިންމީ ކީއްވެ؟ އަނެއްކާ

އަހަރެމެން...."

31

"ނޫނޭ! ބޭބެމެން ވަރަށް ރަނގަޅު. ތިކަހަލަ ބަޔަކު )ނުނިމޭ( މިޒަމާނުގަ ނުވެސް ލިބޭނެ." ޒައިދުގެ އަޑުގައި ވަނީ

ކުރަކިކަމެވެ."ދެން ޮކބާ މައްސަލައަކީ؟" ވަހީދު ތެދުވި އެވެ.

އެވަގުތު ސިތާރާއަށް ފެނުނީ ޒައިދު ކަރުނަ ޮފހެލިތަނެވެ. އޭނާ އެއްޗެއް ވިސްނަން އިންނަ ކަހަލަ ޮގތަކަށް އިރުޮކޅަކު އިނދެފައި

މަޑުމަޑުން ޯބ ޖަހައިލި އެވެ. ހަމައެއާއެކު އެތަނުން ތެދުވެގެން ގެއާ ދިމާއަށް ހިނގައިގެންފި އެވެ.

"އެއްޮގތަކަށް ވެސް ތިހެން ހަދައިގެން ނުވާނެ! ޒައިދު ޮގސްގެން ނުވާނެ!"

"ތެދެއް ބޭބޭ! ބޭބެ ދިޔައިމަ ޮކއްޮކ ވަރަށް ދެރަވާނެ! ބޭބެދެކެ ޮކއްޮކ ވަރަށް ޯލބިވޭ!" ޒައިދުގެ ގައިގައި އަހުމަދު ބައްދާލި

އެވެ.ރަޝާޤާގެ މޫނުމަތީގައި ހުރީ ވަރުބަލިކަމެވެ. ހެނދުނު ސައިޮބއިގެން އެއްޗެހި ޮދންނަންފެށި ޮގތަށް އޭނާ އެ އުޅެނީ އެ

މަސައްކަތުގަ އެވެ. ވާޅަކަށް ވެސް މަޑުޮކށްނުލަ އެވެ. އިރުޮކޅަކުން ފެނުނީ މަންމަ އައިސް ގިފިއްޔަށް ވަންތަނެވެ. ރަޝާޤާ ހިންދެމިލައި މަންމަގެ މޫނަށް ބަލައިލި އެވެ. މަންމަގެ މޫނުމަތިން ފެންނަން ހުރީ

އަލިކަމެއް ނޫނެވެ."ޮދގުނަހަދާ ބުނާތި! ދަރިފުޅު ޒައިދާ ދިމާއަށް އެއްވެސް

އެއްޗެއް ބުނިންތަ؟" ސިތާރާގެ މޫނުމަތީގައި ނުރުހުމުގެ ކުލަޖެހިފައި ހުރިނަމަވެސް ވާހަކަ ދެއްކީ ރީތިޮކށެވެ.

ރަޝާޤާ ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. އިސް ޮއބައިލީ އެވެ. މި ހަރާތް ވެގެން ދިޔައީ ސިތާރާއަށް ކުރެވުނު ހީ ޔަގީނަށް ބަދަލުވި ކަމަކަށެވެ. ސިތާރާގެ

މޫނުމަތީގައި ނުރުހުމުގެ އިތުރު ކުލަތަކެއް ޖެހިގެން ދިޔަ އެވެ."ރަޝާޤާއަށް ހީވަނީތަ ތި އިހުސާނަކާ އިނދެގެން މާޮމޅު

ދިރިއުޅުމެއް ލިބިދާނެކަމަށް؟ އެން؟ އަތުން ފައިން ކަމެއް ކުރަން ނުކެރެތާ އެހާ ހިތްޮމޅު. މި ޒަމާނުގައި ޒައިދުކަހަލަ ކުއްޖަކު ޯހދާނީ ޮކންތާކުން؟ މީހުން ބުނާއަޑެއް ނާހަމުތަ، ޮކންމެ މީހެއްގެވެސް ނަޞީބު އެއްފަހަރު

އެމީހެއްގެ އަތުގައި ހިފާނެއެކޭ. ޒައިދަކީ ކަލޭގެ ނަޞީބު. ފުރަގަސް ދީފިއްޔާ މުޅި އުމުރަށް ވެސް ޖެހޭނީ ޯރން."

ސިތާރާ އެއްޗެހި ކިޔަމުން ގެންދިޔައީ ރުޅި އައިސްގެން ހުރެއެވެ. ރަޝާޤާއަށް ކުރެވުނު ކަމަކީ ރުއިމެވެ. އޭނާގެ ހިތުގެ ކެކުޅުންތައް އެނގޭނީ އޭނާއަށެވެ. ޯލބި ނުވާ މީހަކާ ކައިވެނި ކުރުމަކީ ކިހާވަރެއްގެ ވޭނެއްކަން

އެނގޭނީ، އެކަން ތަޖުރިބާ ކުރަން ޖެހުނު މީހަކަށެވެ. "ޒައިދު އެބަ ނިކުމޭ ފުރަންދާން. ތިޔަ މަސައްކަތް ބަހައްޓާފަ

ޮގސް އޭނަ ހުއްޓުވާ! ރީތިޮކށް ބުނެގެން ގަބޫލު ނުކުރީމަ ދެން ޖެހޭނީ ރުޅި އަންނަން. އަމުރުކުރަން. ހަމަ މިހާރު ދޭ!"

ރަޝާޤާއަށް ޮގތް ހުސްވީ އެވެ. ޒައިދު މިރަށުން ދާން އެއްބަސްވި ހިސާބުން ފެށިގެން ރަޝާޤާ އެހުންނަނީ ކުޑަޮކށް ހަމަޖެހިފަ އެވެ. )ނުނިމޭ(

32

1979 ވަނަ އަހަރު އުފެދުނު ކްލަބް ވެލެންސިއާ އަކީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ ކާމިޔާބު އެއް ކުލަބެވެ. ފުޓްޯބޅަ އާއި ބާސްކެޓް އަދި ޮވލީ އާއި ޓީޓީ އިތުރުން ބައިސްކަލް ރޭހާއި އަންހެނުންގެ ކުޅިވަރުތަކުގައި ވެސް ވެލެންސިއާގެ ނަން އެހެން ޓީމުތަކަށްވުރެ

ޮބޑަށް ފަވާލެވޭނެ ކިތަންމެކަމެއް ވަނީ ތާރީހާ އެކުވެފަ އެވެ. ނަމަވެސް މިދިޔަ ޮއކްޓޫބަރު 16 ވަނަ ދުވަހު ކުލަބުގެ 33 ވަނަ އަހަރީ ދުވަސް

ފާއިތުވެދިޔައިރު ވެލެންސިއާގެ ވިދުވަރު ހާމަޮކށް ފެންނަން ޮއތީ ފުޓްޯބޅައިގައި އެކަންޏެވެ.

އާދަމް އަބުދުއްލަތީފް )ލައްޗޭ( އާއި ޝާހު އިސްމާއީލް އަދި އަބުދުهللا އާމިރާއި ޮތއްޑޫ މުހައްމަދު ނިޒާމާއި ބިންމާ އަބުދުهللا ވަހީދާއި އަލީ ރަޝީދު )ސިލާޗީ( އަދި އަލީ އަޝްފާގް )ދަގަނޑޭ( އާއި އިސްމާއީލް އާސިފް )ކުޑަހީނާ( އާއި ގދ. ތިންދޫ ޝުކޫރާއި އަސްއަދު

އަބުދުލްގަނީ ފަދަ އެތައް ކުޅުންތެރިންނެއް ތަރިންނަށް ހަދައިދިން ކުލަބަކީ އެއީ އެވެ.

ނަމަވެސް ފާހަގަ ނުކުރެވިތިބި، ޮކންމެހެން ފާހަގަ ކުރަންޖެހޭ ތާރީހީ ކުޅުންތެރިން ވެސް އެބަތިއްބެވެ. އޭގެ އެއް ކުޅުންތެރިއަކީ ލ. މާވަށަށް އުފަން އިބްރާހީމް އަލީ އެވެ. އޭނާ އަކީ ކްލަބް ވެލެންސިއާގެ

ފުޓްޯބޅަ ޓީމަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ލަނޑެއް ޖަހައިދިން ތާރީހީ ކުޅުންތެރިޔާ އެވެ. މިއަދު ދިވެހި ގައުމީ ބޭންކްގެ ހެޑްޮއފް ޮއޕަރޭޝަންސް އެންޑް ޑީބީސީގެ މަގާމުގައި ހުންނެވި އިބްރާހީމް އަލީ މި ތާރީހީ ލަނޑު ޖެހީ

1979 ވަނަ އަހަރުގެ ގައުމީ މުބާރަތުގައި ލަޔަންސް އަތުން ވެލެންސިއާ 1-4 އިން ބަލިވި މެޗުގެ ފުރަތަމަ ހާފުގެ ފަހު 10 މިނިޓްގެ ތެރޭގަ އެވެ. އެ ލަނޑާއި މެޗަށް ފަހު އިބްރާހީމް އަލީ، 50، އޭނާގެ ފުޓްޯބޅަ

ކެރިއަރަށް ވެސް ނިމުންގެނަ އެވެ. އެއީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ތިރީގައި މި ވަނީ މިކަމާ ގުޅިގެން އޭނާ ދެއްވި އިންޓަވިއުގެ

މުހިންމު ބައިތަކެވެ.

* އަޅުގަނޑު ވެލެންސިއާ އަށް ކުޅުނީ އެންމެ މެޗެއް. އެއީ ވެލެންސިއާގެ ވެސް ފުރަތަމަ މެޗު. ޕެނަލްޓީ އޭރިޔާގެ ތެރެއިން

ޝޫޓްކުރި ޯބޅަ ޯގލަށް ވަނީ. ފުރަތަމަ ހާފުގެ ފަހު 01 މިނިޓް ނުވަތަ ފަހު ފަސް މިނިޓްގެ ތެރޭގައި )ލަނޑު( ޖެހީ. ފުރަތަމަ ލަނޑު ޖެހީ ވެސް އަޅުގަނޑުމެން. އެކަމަކު ބަލިވީ 1-4އިން. ލަޔަންސަކީ އެއިރު އެންމެ ވަރުގަދަ ޓީމު. އަޅުގަނޑުމެން މެޗު ކުޅުނީ ޕްރެކްޓިހެއް ވެސް

ނެތި ޓީމު ހަމަޮކށްލައިގެން.

ާފހަގަ ނުކުރެވި ހުރި ާތީރީހ ކުޅުންތެރިާޔލަޔަންސް ކޮޅަށް ޖަހައިދިން ާތީރީހ ލަނާޑއެކު އޭާނ ނިންީމ ކުޅުން ހުއްޓައިލަން

33

ާފހަގަ ނުކުރެވި ހުރި ާތީރީހ ކުޅުންތެރިާޔ* އަޅުގަނޑު ލަނޑު ޖެހިކަމުގައިވި ނަމަވެސް މީޑިޔާއިން އެ ލަނޑުޖެހި ކަމަށް ބުނަމުން އައީ )އަހުމަދު( ނާޒިމް )ވެލެންސިއާގެ ކުރީގެ ޯކޗު އަދި ކުޅުންތެރިޔާ( ކަމަށް. ނާޒިމްގެ ވާހަކަ ނޫސްތަކުގައި ވެސް ލިޔަމުންއައީ. އެއިރު

ޓީމުގައި އެންމެ އިސްޮކށްހުރިއެކަކީ ނާޒިމް. އެކަމަކު ނާޒިމް ވެސް ވެލެންސިއާގެ މީހުން

ވެސް ބުނަމުންއައީ ލަނޑުޖެހީ އަޅުގަނޑުކަމަށް. އެހެންވެ އެ ހިތްހަމަޖެހުން އަބަދުވެސް ޮއވޭ. އެ މެޗުން ބަލިވެ )މުބާރާތުން( ކެޓުމުން ދެން

އަޅުގަނޑު ނުކުޅެން.

* ވެލެންސިއާ އަށް އަޅުގަނޑު ކުޅެން ފެށުމުގެ ކުރިން ދިޔައީ ވިކްޓަރީ ޕްރެކްޓިހަށް. އެއީ އެއިރު ބޫޓާ އެއްޗެހި ލިބުން ވިކްޓަރީގައި

ތަންޮކޅެއް ފަސޭހަޮކށް ޮއންނަނީ. ދެން ގަޮލޅުގައި އުޅޭތީވެ. އެކަމަކު އެންއެސްއޭގައި ޮވލީ އާއި ފުޓްޯބޅަ ކުޅެން އެއްޮކށް އުޅުނު

މީހުން ހިޔަލީމެން އައްޯޑމެން ހާމިދު ވެލެންސިއާ

ހެދުނީމަ އައިސްބުނީ ހިނގާށޭ ވެލެންސިއާ އަށް ކުޅެން. ވެލެންސިއާ އަކީ ޒުވާން ކުދިންނަށް

އަމާޒުޮކށްގެން ހެދި ޓީމެއް. އެހެންވެ ވެލެންސިއާ އަށް ދިޔައީ. ވިކްޓަރީން ފަހުން

އެކަމާ މައްސަލަވެސް ޖެއްސި.

* ވެލެންސިއާގައި ޮއތީ ވަރަށް ޒުވާން ޓީމެއް. ލަޔަންސްގައި ޮއތީ އެވްރެޖްޓީމެއް. އަކުނިވަޔަށް ދަމައިގެން ހަ ކުޅުންތެރިން

ދަނޑުމަތީގައި ތިބެން ޖެހުނު ވަގުތުތައް ވެސް ދިޔަ މެޗުތެރޭގައި. އެކަމަކު ލަޔަންސް ލަނޑެއް ޖެހިޔަނުދީ އެހާގިނަ ވަގުތު ހިފަހައްޓައި އަދި

އަޅުގަނޑުމެން ފުރަތަމަ ލަނޑު ވެސް ޖެހީމާ މީހުން އެކަން

ވަރަށް ފާހަގަކުރި.

* އަޅުގަނޑު ކުޅުނީ ޯފވަޑަށް. ބޭނުންކުރީ ވެލެންސިއާގެ ނުވަ ނަންބަރު ޖާޒީ. އެންމެ ފުރަތަމަ

ބޭނުންކުރި ޖާޒީގައި ވެސް ރީނދޫ ކުލަ ހުރޭ.

* ސަޯޕޓްކުރަނީ ވެލެންސިއާ އަށް. މިހާރު ވެސް ވެލެންސިއާ ބަލިވެއްޖެއޭ ބުނީމަ ޮކންމެވެސް ޮގތެއްވޭ.

އެކަމަކު އަޅުގަނޑު އަބަދުވެސް ސަޯޕޓްކުރަނީ ކުޅިވަރަށް. އެންމެ ރަނގަޅަށް ކުޅޭ ކުޅުންތެރިންނަށް

އަބަދުވެސް ސަޯޕޓްކުރަން.

* އެންމެ ރަނގަޅު ކުޅުންތެރިންނަށް ކުރިން ފެނުނީ އިބްރާހީމް އިސްމާއީލް މެން އަބުޖީމެން. މިހާރު

ނަމަ ދަގަނޑޭގެ ގައިގައި އެބަހުރި ވަރަށް ފުރިހަމަ ހުނަރެއް. މަސައްކަތުގެ ވަގުތު ހުންނަ ޮގތުން މިހާރު

ކުޅިބަލަން ދަނޑަށް އެއްޮގތަކަށް ވެސް ނުދެވޭ.

* ވެލެންސިއާ މިހާ ހިސާބަށް އައީ ވަރަށް މަސައްކަތުން. އަޅުގަނޑު ދެކެން ބޭނުންވަނީ

ކުޅުންތެރިންނަށް ދެވޭނެ މުސާރަ އާއި މިކަންކަން ސަސްޓެއިން ކުރެވޭނެ ދުވަހެއް. ޕްޮރޑަކްޓެއްގެ

ޮގތުގައި ކުޅުންތެރިން ވެސް ކުލަބު ވެސް ބޭނުންކުރެވި ނަފާ ލިބޭނެ ދުވަހެއް.

* މިހާރުގެ މެޗުތައް ބަލާއިރު ހިތަށް އަރާ ކީއްވެހޭ ރަނގަޅަށް ޮޝޓް ނެގެން ޮއންނައިރު ޮޝޓްނުނަގަނީ. ބޭރު މީހުންނާ އަޅުގަނޑުމެންނާ ތަފާތަކަށް ފެންނަނީ އެކަން. ފިޒިކަލީ ވެސް އަޅުގަނޑުމެން ތަންޮކޅެއް ދަށްޮކށް ފެންނަނީ. އުފާވެރި ޒަވާޖީ ހަޔާތެއްގައި

ވޭތުކުރަމުންދާ ތިން ކުދިންގެ ބައްޕަ ވެލެންސިއާގެ އެކްސްޓްރާ ޓައިމް

އަށް ދެއްވި އިންޓަވިއު ނިންމާލަމުން ބުންޏެވެ.

ލަޔަންސް ކޮޅަށް ޖަހައިދިން ާތީރީހ ލަނާޑއެކު އޭާނ ނިންީމ ކުޅުން ހުއްޓައިލަން

34

"ކުށުގެ އިހުސާސް ކުރެވިފައިވާ ހަރުދަނާ

ކުށްވެރިޔާ ވެސް، ކުށަކީ ޮކން އެއްޗެއްކަން

ނުދަންނަ ޮމޔަ ޮދގުވެރިޔާއަށްވުރެ ރަނގަޅެވެ"

ޮފނި ރުއްބުޑު

ބޭނުންވާތަކެތި

2 ޯޖޑު ހިތްތަލަފުށް1 ޯޖޑު ކާށި ޯބކިރު2 /1 ޯޖޑު ހަކުރު

ތައްޔާރުކުރާނެޮގތް

ކިރުގެތެރެއަށް ހަކުރު ޮކޅު އަޅާލުމަށްފަހު ހަކުރު ވިރެންދެން

ގިރާލާށެވެ. ދެން ފުށާއި އެއްޮކށްފައި ޮމޑެލާށެވެ. ތަވާޔަށް ތެޮޔ އަޅާފައި އުނދުންމައްޗަށް އުދާލާފައި ކެކިގަތީމާ ޯލވަޅު

ޮތރުފި އުނދުޅިއަކަށް ފުށްގަނޑު އަޅާފައި ސަމުސަލަކުން

ފިއްތަމުން ތެޮޔ ތާހުގެ ތެރެއަށްއަޅާފައި )އެތި އެތިޮކޅަށް އެޅޭޮގތަށް( ތެލުލާށެވެ.

-- ޖުވޭރިޔާ ވަޖުދީ