Suplemento - Letras Galegas 2008

8/8/2019 Suplemento - Letras Galegas 2008

1/24

ARTIGOS DE:Anxo Serafn Porto UchaRafael Snchez BargielaJos Mara Pin MillaresXulin MaureAvelino Pousa AnteloCarlos MixomeEduardo Mndez QuintasLuis Celeiro


2/24

22 QUINCENA, MAIO DE 2008

ESPECIAL LETRAS GALEGAS 2008XOS M LVAREZ BLZQUEZ, UN TROBADOR NO SCULO XX

1915. O 4 de febreiro nace na ra El-

duayen de Tui (hoxe Paseo daCorredeira) Jos Mara Amalio

Gerardo Ignacio lvarez Blz-quez, fillo do mdico Darolvarez Limeses e de Mara

Blzquez Ballester, procedentedunha familia colonial cubana. o terceiro de seis irmns, to-

dos varns. Ao pouco tampo afamilia trasldase ra do Pilar,

no barrio do Rollo, nome queadoptara anos mis tarde co-mo pseudonimo para unha se-

rie de versos satricos. Os

verns pasbaos en Bain (Vi-lagarca).

1927. Escribe os seus primeiros ver-sos coecidos: o breve poematitulado Queixas, asinado en

Tui, na noiteboa de 1927, ouAcampana da mia igresia, asi-nado seis meses mis tarde.

1930. Logo de estudar en Tui remata

o Bacharelato en Pontevedra,onde publica algns poemas

soltos en xornais da cidade emis da sa vila natal.

1931. Inicia os estudos de Maxisterio

en Pontevedra.1932. Publica o poemario Abril (en

casteln). Funda, xunto a XonVidal Martnez, a revista Cris-tal. Inicia os seus primeiroscontactos polticos a travs das

Mocedades do Partido Gale-

guista.

1933. Entra nas Mocedades do Par-tido Galeguista.

1934. Remata os estudos de Maxiste-rio. Pronuncia un fervoroso dis-curso poltico nun acto de hom-

enaxe aos Mrtires de Carralque inmediatamente foi impre-so pola Federacin de Mo-

cedades co ttulo Berro en lem-branza dos herois de Carral.

1935. Acada a sa primeira praza demestre provisional na escola de

nenos de A Guarda. En Tui es-perta sa paixn pola arque-oloxa ao participar xunto ao

grupo Ultreya nas campaas deescavacin no castro de

Cabeza de Francos e no deCotarel en Randufe. Con elesorganizar o primeiro museo tu-dense, no antigo convento de

San Domingos.1936. Ingresa no Partido Galeguista.

trasladado s escola das Oli-

vas, preto da casa familiar noRollo, onde imparte clases uns

meses antes de obter a prazadefinitiva na escola de Coia, enVigo, malia que nunca chegar

a exercer nesta praza por morda Guerra Civil. Este triste

episodio tamn trunca os estu-dos de Filosofa e Letras queiniciara por libre, e a publicacindo seu primeiro libro de contos,

Os runs, que xa estaba apreparar Edicins Ns. En Tui,o doutor lvarez Limeses, o pai

do poeta, unha das cabezasvisibles contra o levantamento

militar, encarcerado no mesde xullo e posteriormente fusila-do o 30 de outubro xunto con

outros cinco camaradas.1937. sancionado como mestre coa

suspensin de emprego e soldo

e o desterro escola de Core-

ses (Zamora), tan ben adobia-

do que todo eran adobes,deixou escrito. Tampouco che-

ga a tomar posesin do novocargo porque chamado paraincorporarse ao exrcito con

destino en Intendencia (a samiopa librrao do Servicio Mili-tar) no Hospital Militar de San

Caetano, en Compostela.1939. Rematada a Guerra, reincor-

prase ao seu posto-desterrona escola de Coreses para nonperder a praza.

1941. Morre o seu irmn Celso por

mor dunha tise pulmonar provo-cada polas duras condicins

sofridas durante a Guerra e afamilia, que atravesa unhasituacin anmica e econmica

moi delicada, traslada a saresidencia a Vigo. Xos Marapide a excedencia voluntaria do

seu posto zamorano para axu-dar sa familia. Xunto cos

seus irmns, monta unha fbri-ca de tellas e ladrillos en Ni-grn. Publica El crimen de la is-la verde.

1945. A fbrica ten que pechar e Xos

Mara comeza a traballar comosecretario na Confrara dePescadores San Francisco, nobarrio do Berbs, de Vigo. De-

cide presentar ao recn creadoPremio Nadal a sa novela Enel pueblo hay caras nuevas

(publicada este mesmo ano),que chega a quedar finalista e

perde na votacin final por uns voto fronte a Nada, de Car-men Laforet. Comeza o seu

noivado con Mara Lusa Cc-camo Frieben.

1946. Casa con Mara Lusa o 10 dedecembro e establcense nunpiso do barrio de As Travesas.Comeza a frecuentar as tertu-

lias do caf Derby, s que acud-

iran Carlos Maside, Paz An-drade, Laxeiro, Fernndez del

Riego, Vias Cortegoso ouCunqueiro, entre outros.

1947. Estranse as das nicas

obras de teatro de Xos Mara,escritas en casteln en colabo-

racin co seu irmn Emilio: Elzapato de cristal. Cuento esce-

nificado, e Los pazos altivos.Comedia en tres actos.

1948. Nas tertulias do Derby nace aidea de fundar a LibreraMonterrey xunto a Lus Vias

Cortegoso, que nos anos 50dar lugar Editorial Monterrey.

O 2 de maio nac e a saprimeira filla Mara Lusa, al-cumada pola familia como Col-orn, que est adicado o poe-mario Roseira do teu mencer

(1950).1949. O 17 de abril nomeado mem-bro correspondente da Real Ac-ademia Galega, e Comisario de

Escavacins Arqueolxicas de

Vigo. Publica, xunto co seu or-mn Emilio, Poemas de t e demin, curioso libro con das por-tas independentes: unha paracada autor.

1950. Funda, con Vias Cortegoso, aeditorial Monterrey. Publica Ro-

seira do teu mencer, adicado sa filla, e o traballo histricoHechos y figuras de Vigo,

gaador do Primeiro Premio

nos Xogos Florais celebradosna cidade. Nace o seu segundofillo Xos Mara.

1952. Dirixe as escavacins arque-

olxicas no Castro de Vigo.Publica Una cabaa en el cieloe tamn a Escolma de poesa

medieval I. Escola medieval

galego-portuguesa. Nace o seu

terceiro fillo Alfonso.1953. Ao levantar o empedrado da

ra Pontevedra para unhas

obras aparece unha gran lousatallada. Xos Mara, comoComisario de Escavacins Ar-

queolxicas, paraliza as obras

Cronobiografa de Xos Mara lvarez Blzquez

XOS MARALVAREZ BLZQUEZ, UN TROBADOR NO SCULO XX Suplemento de A PENEIRA co gallo do Da das Letras Galegas-2008Coordinacin suplemento_Guillermo Rodrguez_Antn Fernndez Maquetacin_Manrique Fernndez

Fotos familiares extradas da web de Celso Alvarez Cccamo_[http://www.udc.es/dep/lx/cac] Poemas sacados de Poesa galega completa de X.M. lvarez Blzquez (Xerais, 2008. Edic. de Xavier Rodrguez Baixeiras)


3/24



e inicia as escavacins nas quese atopan unha decena de este-

las funerarias romanas que soncatalogadas e trasladadas ao

museo Quiones de Len, enCastrelos. O Da dos Santos In-ocentes publcase o poemarioCancioeiro de Monfero, a in-

ocentada mis brillante efamosa da nosa literatura, na

que Xos Mara imita o estilotrovadoresco. O libro presn-tase como autntico achado en-

tre unha serie de pergameosatopados no mosteiro que lle dttulo, dos que lvarez Blz-

quez ofrece unha suposta edi-cin crtica e un limiar, o que

provoca o entusiasmo dalgnseruditos, confundidos pola per-feccin imitativa do poeta tu-

dense. Comeza a colaborar endistintos programas radiofni-

cos, mesmo na BBC londi-nense, na que falaba de temasgalegos.

1954. Nace a sa cuarta filla, Mara

Helena. Participa no III Congre-so Internacional de Poesa.Publica en folla solta o Ro-

mance do pescador pelerio.

Obtn o Premio Pondal do Cen-

tro Galego de Bos Aires polo po-emario Canle segredo, que nonser publicado at 1976.

1955. Publica a novela Las estatuas

no hablan e obtn o premioGalds de novela por Crecen

las aguas, publicada ao anoseguinte.

1958. Nace o seu quinto fillo, Celso.

Obtn o premio lvarez Garca

de Biografa da Asociacin daPrensa de Vigo polo seu trabal-

lo Martn Cdax, cantor del marde Vigo.

1959. Publica o segundo tomo da Es-

colma de poesa galega. A

poesa dos sculos XIV ao XIX,

primeiro traballo dunha longu-

sima serie adicada investi-

gacin, recuperacin e orde-

nacin de textos pertencentesaos chamados Sculos Es-curos, moitos deles publicadosao longo dos anos en distintas

revistas.1960. Obtn o premio Lpez Cuevil-

las no primeiro Certame liter-

ario do Mio, en Lugo, pola nov-ela Mauro el barquero; o premio

Ramn Mourente por Datos

para la biografa del poeta

An; o premio Blas Agra da

Asociacin da Prensa de Vigopola sa Historia del periodismo

vigus; e tres premios depoesa nos Jogos florais gale-go-portugueses de Guimares(Portugal). Publica o estudo

histrico-etnogrfico La ciudady los das. Calendario histrico

de Vigo, compilacin de efem-

rides e de feitos notables e cu-riosos da cidade en cada da do

ano, que fora publicado ao lon-go de 1956 no xornal Faro deVigo.

1961. Recibe o premio lvarez Gar-ca da Asociacin da oprensade Vigo polo traballo Emilio

Garca Olloqui. Estudio biogr-fico.

1962. elixido membro numerario da

Real Academia Galega para

ocupar a vacante deixada porAquilino Iglesias Alvario.

1963. Nace a sa derradeira filla,Berta.

1964. Funda, xunto aos seus irmns

lvaro e Emilo, Edicins Cas-

trelos, da que foi director xer-ente. O 28 de novembro le o

seu discurso de ingres o na Aca-demia, titulado Cantares e ro-mances vellos prosificados.

1966. Comeza a traballar como dele-gado de vendas para Asturiasda empresa Pescanova. Al

contacta coa empresa de publi-cidade Gil Lus onde consegue

outro emprego, polo que setraslada coa sa familia aOviedo.

1967. sa filla maior, Colorn, diag-

nostcaselle unha doenza incur-

able. Xos Mara decide regre-

sar a Vigo para que o seu irmnDaro, mdico, leve o caso coav esperanza de atopar unhacura. Ao tempo aposta por con-

solidar a estrutura empresarialde Edicins Castrelos, na quedestaca a colecin O Moucho,

de librios de baixo prezo egran difusin que acadou gran

popularidade e penetracin so-cial, e outras como Pombal, Pi-co Sacro e Mogor. Obras naci-

das do pobo e para o pobo.1968. Volve ao ensino como profesor

de Formacin Humanstica noInstituto Politcnico MartimoPesqueiro de Vigo. Publica o

poemario Escolma de epigra-

mas. Recibe o Premio das Le-tras da Deputacin Provincial

de A Corua polo seu labor co-mo editor e investigador.

1969. Nos meses de xullo e agosto vi-

axa Arxentina convidado poloCentro Galego de Bos Airespara participar en diversos ac-

tos e dar unha serie de confer-encias cun xito notorio. Tamn

visita Caracas e Miami.1970. O 12 de marzo falece a sa fil-

la, Colorn, por mor da doenza

que arrastraba dende catro

anos atrs. Pouco despoisfalece tamn o seu sogro, Pe-

dro Cccamo Ambrossino, poloque senta autntica devocin eque tamn arrastraba unha lon-

ga enfermidade.1971. Publica a colecin de contosA

pega rabilonga e outras histo-

rias de tesouros. Obtn o pre-mio Cidade de Vigo por unha

serie de artigos sobre a cidadepublicados en Faro de Vigo.

1976. O 30 de decembro nomeado

Cronista Oficial da cidade de Vi-go. Publica Canle segredo, un-

ha coleccin de poemas escritaen 1954.

1979. Vndelle Editorial Galaxia osfondos de Edicins Castrelos.1980. Ponse a traballar na organi-

zacin da Hemeroteca de Vigoe no Arquivo Grfico e Docu-

mental da Cidade, aos quelegar parte do seu fondo docu-mental particular. O 11 de mar-

zo nomeado vocal represen-

tante de ICONA para a conser-vacin dos restos arqueolxi-

cos das Illas Ces. Diagnost-caselle unha anxina de peitoque pasenio ir limando a sa

capacidade de traballo.

1981. Ingresa no Instituto de EstudosGalegos Padre Sarmiento. O 10

de abril nomeado Xefe do De-partamento Historia de Vigo e

da sa Bisbarra, do museoQuiones de Len. O 24 demarzo recibe o Pedrn de Ouro

do Padroado Rosala de Castroxunto con Ramn Martnez

Lpez.1982. Escribe Alexandre Bveda.

Apunte biogrfico, para a colec-cin Hombres que hicieron

Galicia, por encargo do Bancodo Noroeste. A edicin foi se-cuestrada pola propia entidade

bancaria. Dez anos despoissera reeditado por Ir Indo.

1983. Xublase como mestre do Insti-tuto Politcnico. Forma partesimblica da candidatura pre-

sentaa polo Partido Galeguistas elecins municipais, no der-

radeiro lugar da lista.1985. Morre o 2 de marzo por mordunha afeccin cardaca.

NARRATIVA

Os runs, 1936 (relatos)

El crimen de la isla verde, 1941

En el pueblo hay caras nuevas, 1945

Una cabaa en el cielo, 1952

Las estatuas no hablan, 1955

Crecen las aguas, 1956

A pega rabilongo e outras historias de tesouros,

1971 (relatos)

TEATROEl zapato de cristal, 1947 (co seu irmn Emilio)

Los pazos altivos, 1947 (co seu irmn Emilio)

POESA

Abril, 1932

Poemas de ti e de min, 1949 (co seu irmn

Emilio)

Roseira do teu mencer, 1950

Cancioeiro de Monfero, 1953

Canle segredo, 1954

Romance do pescador pelerio, 1954

Escolma de epigramas, 1968

obra_literaria


4/24



TI

Chamas ao ventona labarada dos teus cabelos.

Auga apreixada

na mol lentura da ta ollada.

Rubias de aurorano sangue quente da ta boca.

Pombas do niono recunchego do teu corpio.

Rulas levinsno v ligairo das tas mans.

[Poemas de ti e de min, 1949]

DESTERRO

Que lonxe vivo,ai, madre!,que lonxe estou.Unha anduria,madre,que non tornou.

Virn os tempos,madre?

Vir San Xohan?Eu xa cavilo,ai, madre!que non virn.

Mais se vieren,madre,irei daquelamatar a sede,ai, madre,da nosa arela.

Irei daquela,madre,coma anduriaque en vello nio,ai, madre!

tardeiro ania.

Ai, madria![Poemas de ti e de min, 1949]

FOGUETESFoguetes na noite azurfrolecida de lembranzas;foguetes riba dos campos,foguetes riba das augas...(Os estouridos da festaa ecoar dentro da ialma!)

Quen fora esguo fogueteque na noitia estoupara,dempois de rubir ao ceu

e non degorar mis nada.A cana na terra: o corpo.O fume no ar: a ialma.


ODa das Letras Galegas do ano 2008 est dedicadocon todo merecemento persoa e obra de don

Xos M lvarez Blzquez. Estudos serios e rigoro-sos abordarn ambos aspectos ao longo deste ano.

Don Xos Mara lvarez Blzquez, segundo o atinadoxuzo de Francisco Fernndez del Riego posua un espritoobservador e de fina delicadeza, se a iso engadimos que

era home de moitos saberes pois como el mesmo afirma-ba leo de todo e escribo de todo: novela, teatro, ensaio, po-esa, conto.

Dende esta perspectiva pode entenderse a obra que co-mentamos, La ciudad y los das. Non sei cl puido ser a ra-zn principal que moveu a don Xos M lvarez Blzquez a

levar a cabo esta producin, into que, consciente ou in-conscientemente, latexaba tanto o esprito observador e afina delicadeza coma o amor e a fide lidade sa Terra, con-

cretado neste caso na Cidade de Vigo.Ao ler esta obra imaxino a uns pais que ven medrar, ma-

durecer, facerse home, adulto ao seu fillo ou sa fill a. To-do queda gravado na memoria e no corazn dos pais, todo importante e todo vai configurando a futura personalidade.

Se unha persoa nunca algo acabado, sempre algo in fie-

ri, sempre en construcin, o mesmo sucede cun pobo. Un-ha lectura atenta, reflexiva e perspicaz de La Ciudad y los

das diranos como foi o camiar da cidade de Vigo e mes-mo trazou as lias mestras do seu futuro, porque Vigo, comoel mesmo ditodo o fai con esforzo e paixn

NoUmbral da obra traza un sistemtico e fondo resu-mo da historia de Vigo,cidade que non limita, senn quecontina no mar, que coma a namorada de Martn Cdax

fala e pregunta ao mar, unha cidade que ten o mar coma te-rritorio de seu, necesariamente ten que se comprometer coa

liberdade, non pode estar encadeada, por iso o primeiro xor-nal da sa historia, o Semanario Patriti co defende con ar-gumentos divinos e humanos a Constitucin de 1812. En

1853 sae por primeira vez ra El Faro de Vigo que recla-

ma nova planificacin urbanstica, porto e vas de comuni-cacin, tres anos mis tarde La Oliva, trisemanal, dirixida

por Eduardo Chao co lema de todo por Galicia e todopara Galicia e as ata 58 publicacinsantes do comezo do sculo XX, in-

dicador vitalidade e a inquedan-za cultural da cidade.

La ciudad y los das,

subtitulado como Calenda-rio Histrico de Vigo, vai

debullando feitos e aconte-cementos dende os anosmedievais deica tempos relati-

vamente recentes, aqu poderanse encontrardatos relevantes xuntamente con elementos da verdadeira

historia, a intrahistoria, a vida coti dos protagonistas da his-toria, a xente do comn, os heroes da vida, o pobo.

Este pobo traballador que a finais do sculo XIX se mo-va pola comarca en vehculos con nomes tan pomposos co-

mo El Invencible que chegaba ao Porrio, Ponteareas,Mondariz, Tui e Salvaterra; La Flor de Vigo a Ponteareas eSalvaterra, El Veloz de Vigo a Baiona e Tui. Naqueles tem-

pos contaba Vigo cuns 15.000 habitantes.

La ciudad y los das un arsenal de noticias, cunha lec-tura intelixente pode descubrirse o devir e o camiar desta

cidade de Vigo e mesmo da sa comarca. Nela calquera es-tudoso encontrar material dabondo para ler e

entender por que Vigo como na ac-

tualidade.Don Xos M lvarez

Blzquez pertence a

esa xeracin tronza-da pola subleva-

cin militar de1936 e seguinterepresin fran-

quista, a sa vida quedoumarcada, viuse condenado a un exilio inter ior, a un desterro

na sa Terra. Malia estas eivas impostas pola dictaduramantivo sempre a sa grande dignidade, a fidelidade s s-as raizames que amosan en toda a sa rica producin nomundo da cultura.

La ciudad y los dasCalendario Histrico de Vigo

Jos Mara Pin Millares

Aqupoderanse encontrar datos

relevantes xuntamente con elementosda verdadeira historia, a intrahistoria, a

vida coti dos protagonistas da historia.

Monumento adicado a Jos Elduayen (Vigo).


5/24




6/24

Con estas palabras comeza a folla dunha libretia naque Daro lvarez Limeses, o malogrado mdico tu-dense vtima do franquismo, escribiu con motivo do

nacemento do seu fillo Xos M. Facilitoume no seu da un-ha copia lvaro lvarez Blzquez. Desta libretia de apun-

tes reproducn unha pxina no anterior traballo Historias devida (2003).

Xos M lvarez Blzquez cursou estudos de bachare-

lato en Tui. Fxose mestre despois na Escola

Normal do Maxisterio Primario de Ponte-vedra, polo denominado Plano ou

Grao Profesional, de tan grato recor-do na historia do Maxisterio. O planoapareca no decreto orgnico de 29

de setembro de 1931. Os estudoscomprendan tres cursos na Normal eun cuarto ano de prcticas nunha escola

primaria.Xos M fixo o ingreso-oposicin en decembro de 1931.

Pertence, polo tanto, primeira promocin mixta do Plano

Profesional, do que din primeiras noticias enA Escola Nor-mal de Pontevedra (1994). Das 40 prazas disponbeis (20para mestres e 20 para mestras, en rxime de coeduca-

cin), foron cubertas 34. Ao final do primeiro curso, en xuode 1932, acadaba o posto nmero 5. Ao ano seguinte, en

1933, quedou no nmero 9. Finalizado o terceiro ano(1934), na lista por orde de mrito, quedou no lugar 8. For-

maban o tribunal os profe-

sores Prudencio Lan-

dn Tobo (H da Pe-dagoxa), Ramn

Segura de la Garmi-lla (Cuestins eco-nmicas e sociais),

Dores Grangel Novs(Ensinanza de prvu-

los), Xosefa Rosn Rubio

(Paidoloxa e Organizacin escolar) eMatricio Marescot Iglesias (Prcticas agrcolas). Fixo a con-

tinuacin o exame final de conxunto, tal como determinaba

MUIEIRA

A iauga baixa cantandobranca cantiga de pedrase ao pasar polo muo

beilla, tola, unha muieira.

Adeus, eu voume pra abaixo,al, non ollas?, veiga,e ti, roda que te roda,ficas, pequeno, na terra.El pode ser -non o sei-que volta dos tempos vea;

ti haste de atopar mis velloe eu hei de ser sempre nena.Penso de irme polas nubens,

vagarosa e silandeira.

Logo fuxe polo monte,dando bicadas nas herbas,

e xa non pode esquencero trai-la-l da muieira.[Poemas de ti e de min, 1949]

O MERLO POETA

De gorxa algareirado merlo lanzalfuxan as horascollidas das mans.

Coas sas muieiras

e os seus alalsa todalas merlasia namorar.

Na ponla mis outado meu salgueiralmorreu o poeta:no papo, nin gran!




Xos Mara lvarez Blzquez,alumno do Plano Profesional

da Segunda RepblicaAnxo Serafn Porto Ucha

A las ocho de la maana del da 4 de Febrero de 1915, naci mi hij o Jos Mara en la casa nmero 11, piso 1 de la calle El-

duayen, en la ciudad de Tuy, siendo asistida por m y estando presente mi madrina Carmen Iglesias.

Como sus dos hermanos, naci el nio muy robusto y despus de lavado se qued dormido hasta las tres de la tarde en que

hizo una abundante deposicin de meconio.

Por la noche llor mucho y se le dieron algunas cucharaditas de agua hervida azucarada y algunas veces con leche diluiday en la proporcin de uno por tres de agua. Sigui haciendo abundantes deposiciones y por la maana se tranquiliz y tom muy

bien un bibern.

Daro se alegr mucho al saber que tena otro hermanito y a todo el mundo deca que se lo haban trado de Alemania.

Celsito tambin acogi muy bien al ni o y le llamaba tatana...

Foisancionado con suspensin

de emprego e soldo, traslado fra darexin e inhabilitacin para cargos

directivos e de confianza.


7/24

Fontes documentais: Antigo Arquivo da Escola Normal de Ponteve-

dra (sen clasificar no momento da consulta):

Plan Profesional. ndice de Expedientes. Libro Rexistro de Alumnos.

Datos aportados por lvaro lvarez Blzquez (falecido).

Bibliografa: MORENTE VALERO, F. (1997): La escuela y el Estado Nuevo. La Depuracin del Magisterio Nacional (1936-1943). Valladolid, mbito.

PORTO UCHA, A. S. (1994):A Escola Normal de Pontevedra (1845-1940). Servizo de Publicacins da Universidade de Santiago de Com-

postela.

PORTO UCHA, A. S. (2003): Historias de vida. Ponteareas, Aln Mio.

PORTO UCHA, A. S. (2004): Plan de Estudios para la Facultad de Filosofa y Letras de la Universidad de Madrid. 15 de septiembre de

1931 (Plan Morente), en NEGRN FAJARDO, O. (dir.): Historia da la Educacin en Espaa. Autores, textos y documentos. Madrid, UNED,

pp. 557-570. PORTO UCHA, A.S. (2008): Mestras e mestres pontevedreses depurados polo franquismo. Primeiras accins represivas e estudo por con-

cellos no sur da provincia (1936-1942). Ponteareas, Aln Mio.

o Regulamento de 1933. Para a parte terica elixiu o tema

12, sobre Rousseau. Leu o traballo en alta voz o 21 de xuo,despois da alumna Emilia Paredes Estvez. O 23 de xuo

comezaba a parte prctica. Os alumnos e alumnas tian queelixir leccin de entre as do Programa da Escola GraduadaAnexa Normal, con nenos das distintas seccins. Unha

vez valoradas todas as probas, acadaba unha media de53,5 puntos, sobre un mximo de 60. Quedou no nmero 5.Os nmeros anteriores correspondronlle, por esta orde, a

M Xosefa Villa Paredes, Antonio del Ro Novs, M Con-cepcin Portela Gonzlez e Xermn Adrio Ma, este ltimofusilado na maancia do 12 de novembro de 1936 no quil-

metro 1 da estrada de Campa, nun grupo de 10 lembra-dos pontevedreses aos que se lle dedicou en Ponteve-dra a ra 12 de novembro. Sa fi lla, Neves Adrio So-

brido, mestra da Angoares (Ponteareas) sera tamnseparada do servizo e dada de baixa no escala fn.

O da 5 de novembro de 1934, Xos M elixiupara facer as prcticas escolares do cuarto anoa escola Graduada de Tui. En 1935 iniciaba ta-

mn os estudos de Filosofa e Letras. Aquestaba, en Tui, na escola do barrio das Oli-vas, cando en setembro de 1936 o gober-

nador civil, o lamentabelmente clebre pa-ra ns Ricardo Macarrn Piudo, declarabasuspensos de emprego e soldo a un total

de 438, unha cuarta parte da totalidade domaxisterio da provincia; aqueles mestres emestras para os que Marcelino Domingo, Mi-

nistro de Instrucin Pblica, nas considera-cins do Decreto de 29 de setembro de 1931

se dirixa a eles para dotar s Escolas de me-dios para que cumpriran a funcin social quelles estaba encomendada. Comezaba as o

que Xos M. Beiras, no Limiar co que me honrou

no recente traballo Mestras e mestras ponteve-dreses depurados polo franquismo (2008), cualifi-

ca de barbarie sanguienta de Atila en Galizacontra o maxisterio republicano.

Constituda a Comisin provincial de depura-

cin, Xos M lvarez Limeses foi sancionado consuspensin de emprego e soldo (6 meses), trasladofra da rexin e inhabilitacin para cargos directivos

e de confianza (BOPP de 5 de xaneiro de 1938). Co-menta F. Morente Valero en La Depuracin del Ma-

gisterio Nacional(1997) que este tipo de sancin foiaplicada preferentemente a todos aqueles mestres e

mestras con acusacins de ideoloxa nacionalista. O trasla-

do fra da rexin significou o seu desterro como mestre enCoreses (Zamora). Tivo que volver para cumprir o servizo

militar. Orfos de pai, a familia trasldase a Vigo. Pediu a ex-cedencia como mestre. O fran-

quismo poa en marcha

as a sa maquinaria pa-ra axustar o perfil ideo-lxico do profesorado

nova escola que se pre-tenda implantar. O ma-xisterio galego perda,

desta maneira, aun dos seus

mellores

v a l o -res.

ROMANCE DO AFIADOR

Vele ven o afiadorasuba que asuba;co seu carro de unha roda coma a besta xuncida.

Trai unha caixa de ferrose unha pedra onde il afa:unha pedra condanadaque bota raios e chispas.

Vea pra ac, afiador;afe a navalla mia.Teo na festa da Virxede facer trinta feridas!Xa fican poucas navallas,rapaz, pra maliaxe mia;rubaas a Garda Cevilaos mozos nas romaras.

Xa rematou a tormentade trebns, raios e chispas.A testa do afiadorfoi a Terra onde caran.

.......................

Afiador, peleriode corredoiras e vilas;cando non ten que afiar,que fai?Afo cantigas.

Vele ven o afiadorasuba que asuba.

Co seu carro de unha roda coma a besta xuncida.


PRANTO

A noite cega chora polo ceo,nas cordas do Camio de Sant-Iago,o pranto dos seus outos violoncellos.

E axia,apaa na escudela do luar

a esmola das estrelas fuxitivas.[Poemas de ti e de min, 1949]

Ao ver que non tias nomemaxinamos que seras

ventureiria do monte.

Frolecia ventureiraque -ao mellor- nasceu co orballonunha luzada de estrelas.

Coma andabamos a rir

-ventureiria do monte!-chammoste Colorn.

[Roseira do teu mencer, 1950]



Xos M lvarez Blzquez en 1932.


8/24

O que ben che querche o vilorico que anda polo ler.

Ise si que boque viu dende lonxes aguillando o vsomentes pra verte e que o viras ti,

para que os dous brincasen; ti co teuoh, oh,

e el co seu chi, chi.

O viloricodo longo bicoe longas patas de garib,que nin di cu-cunin anda con trolas de chicherico.

-Que non diga o moucho,que non diga o cuco,que non diga a poupaque che queren muito...-

O que ben che querest silandeiro enriba de un p.Sabes ti quen ?Eche o vilorico que anda polo ler.


Arco da vella

vaite de a

que as nenas bonitas

non son para ti.

Fuxe chuvia, fuxe sol,

fuxe roda de colorque a nenia quer brincarcoas areas do areal.

Vaite nboa, vaite vento,vaite cara de mal tempoque a nenia quer correrpolas areas do ler.

Ai, mia nenia, nena,non se vai o arco da vella!


O ao pitaovai no parao.A cabuxa luxamarchou onda bruxa.O gato cegatofuxiu ao burato

O coello velloanda no cortello.O galo ralorubiuse no valo,e a galia tiaest na cocia.

Anda, nenia,

dixaos estar,e imos brincarcas cunchas do mar.




Na historia de Galicia, non a das batallas, o poder, ados libros, senn na silandeira, na sinxela, na popu-

lar, na do traballo serio e fecundo, na do labrego e domarieiro, na do pobo traballador, e tamn na dos intelec-tuais honestos, dos investigadores teimudos do noso pasa-

do, na dos verdadeiros patriotas, sen ostentacins vas, tersempre un posto sobranceiro Xos Mara lvarez Blzquez,

que finou hai pouco en Vigo, despois dunha vida exemplar servicio de Galicia e da sa cultura.

Desde que, s 17 anos, publicara o seu libro de

versos Abril, o seu labor literario haba durar dei-ca o seu pasamento, abranguendo unha tem-tica ampla e varia que vai dende a novela con

unha chegara hai anos a finalista do Nadal,estudios da nosa lrica medieval, traballosde etnografa e teatro compatibilizados

con investigacins histricas, excava-cins arqueolxicas, a mis das sas ta-refas como fundador e director de Edicins

Castrelos que, entre outras obras, reeditou oCatecismo do labrego que aca-

dou un xito sen prece-dentes en Galicia.

Membro da Real

Academia Galega,

foille concedido oPedrn de Ouro en

1981 pola saobra poticaque culmina a

tendencia neo-trobadoresca epolo seu la-

bor de in-vestigacin

e difusinda lricam e d i e v a l

g a l e g a .

Constan ta-mn como

mritos do ga-lardoado os traba-llos de direccin edito-

rial que contribuu deci-sivamente difusin dacultura galega. As figura

na acta da concesin doPedrn, que arestora

sente como cousa propiaa morte dun dos bos e xe-nerosos que, por desgra-

cia, non abundan na nosaterra. Pero que son un ver-

dadeiro exemplo a seguirpola xuventude inqueda exenerosa que se decide acontinuar loitando pola recu-

peracin dunha patria e dunha cultura, non soamente no ei-do literario, senn en todos, tamn no poltico. Pois Xos

Mara lvarez Blzquez foi un galeguista exemplar, durantetoda a sa vida; foi un home que, anda hai poucas sema-nas, afirmaba a sa militancia no Partido Galeguista, rexei-

tando a sa integracin noutras siglas de sospeitosa gale-guidade.

Eu conservo un vdeo de cando lle entregmo-lo Pedrnna casa de Rosala, o Pedrn de Ouro, acto no que

Xos Mara lvarez Blzquez dixo: ...ver aqu a

tantos amigos e tanta xente que sente os nososmesmos anceios a prol da nosa cultura, da no-sa terra, do noso porvir, en fin, de todo o

que profundamente significa aGalicia actual, e, polo mesmo, eu

sntome, neste intre, fondamente

vencellado a isto que todos levamos den-tro e, naturalmente, hoxe un da de

enorme satisfaccin para min.

Quede, pois, aqu constancia danosa fidelidade, da nosa

afervoada lembranza eda nosa homenaxe a

un irmn, a un gale-

go ilustre.

Lembranza dun home bo e xenerosoAvelino Pousa Antelo


9/24




10/24

Si, bonita, si:toma o teu paucioe vaite ao recuncho rillalo amodio.

Si, bonita, si:que ningun cho tire,

que soio pra ti.

Que ningun che mirecando ests areconchegadia! Si, bonita, si...


Nena, nenia,pequerrechia,durme, que xa durmeno galo e a galia.Drmete axia...

Se te non durmes, vn a raposaque garda os sonos dos nenos na fosa;se te non durmes, vn a martaraa,que todo o sono dos nenos apaa;se te non durmes, vn a donicela,que todo o sono dos nenos arela...

Anda, nenia,pequerrechia,durme, que xa durmenos aos na curtia.Drmete axia...

Se te non durmes, vn o morcegomanto de crego,

vn a curuxacara de bruxa,

vn o vencellopernas de vello,e os tres a unha, nun Santiamn,

voa..., que voa..., que te voaras,lvanche o sono moi lonxe de aqun.

Anda, nenia, que eu rezo, meu ben,pra escorrentalos, tres Avemaras.

Amn.[Roseira do teu mencer, 1950]

[GOLPARRO]

Madre, a San Treeon ireie no ro banharme eiante que saya lalbor.

Irei, madre, romarae banharme ei, a fe ma,ante que saya lalbor.

Banharme ei, ben volo digo, non sbia meu amigo,ante que saya lalbor.

[Banhar]me ei, per ren que seja,

[ meu a]migo non veja,ante que saya lalbor.

[Cancioeiro de Monfero, 1953]



No eplogo que Emilio lvarez Blzquez escribiu para

a primeira edicin da poesa galega completa doseu irmn Xos Mara, cheo de beleza, emocin e

sensibilidade, deca que a curiosidade non lle caba no pei-to, e certamente esta afirmacin unha constante na obrade investigacin do au tor a quen este ano se lle dedica o Da

das Letras Galegas.Nado en Tui un 4 de febreiro de 1915, terceiro fillo domdico hixienista do Concello tudense, Daro lvarez Lime-

ses, e de Mara Blzquez Ballester. Nace na ra Elduayen(hoxe Paseo da Corredoura) ainda que axia a familia mer-cara unha casa no arrabaldo do Rollo e al transcurrir a in-

fancia e adolescencia de Xos Mara ata que en 1932 vai aPontevedra para cursar os seus estudos de Maxisterio. Acasa do Rollo sentida como a casa familiar na que residi-

ran ata a sa venda en 1941 para trasladarse a Vigo, logodas traxedias familiares por mor da guerra civil.

O neno Xos Mara, de seguro que influenciado poloambiente familiar, escrebe poemas dende neno, de feitoconservamos un poema seu datado en Tui en 1928, cando

contaba trece anos de idade, pero que pola sa calidade re-

sulta evidente que houbo moitos outros anteriores. Unha vo-

cacin potica que Xos Mara lvarez Blzquez seguira

respostando paseniamente ao longo da sa vida.Pero a inquietude do mozo tudense aproximao tamn

ao mundo da prehistoria e a arqueoloxia e entorno ao ano1933 comeza a sa actividade de pescuda arqueolxica po-las terras do Baixo Mio. Este labor est vencellado directa-

mente coa figura do erudito Manuel Fernndez Costas. Es-te tudense, tcnico de aduanas, era colaborador da revistaNose do Seminario de Estudios Galegos e por aqueles

anos o principal investigador dos materiais paleolticosdas estacins do Baixo Mio, do que algn deu en chamarcamposanquiense.

Baixo a direccin de Manuel Fernndez Costas funcio-na en Tui un grupos do Ultreyas co que colabora activa-mente Xos Mara lvarez Blzquez polos anos 1933-1936.

Os grupos Ultreyas foron unha organizacin xuvenil gale-guista fundada en 10 de febreiro 1932 en Noia. Impulsada

por lvaro das Casas eran semellantes aos exploradoresxuvens e desenvolvern unha intensa actividade de tipocultural.

No caso de Tui os mozos vencellados ao grupo Ultreya

realizaran unha fructfera actividade de investigacin de ca-rcter arqueolxico, que o propio Xos Mara describe: Du-rante as vacacins estivais do 1933 e 1934 un grupo de en-

tonces estudantes do que formaba eu parte, baixo a acerta -

da direccin de don Manuel Fernndez Costas, empeouse

na bsqueda, a travs da comarca de Tui, de utes prehist-

ricos (...) Aparte de someras escavacins nos Castros de

Cabeza de Francos e A Gua, noso obxecto principal foi ex-

plorar as proximidades dos depsitos fluviais de cantos ro-

dados, na busca de posibles instrumentos lticos, que espe-

rabamos non faltaran nunha zona tan frtil e ben definida

como aquela e estimulados pola vecindade das prdigas

estacins da Guarda e Camposancos. E, en efecto, perco-

rrendo os camios aldens, orientndonos especialmente

cara aqueles de pronunciada pendente, fciles ao arrastredas augas invernais, tivemos a fortuna de reunir ata un total

de 61 instrumentos paleolticos todos eles cantos rodados

de cuarcita.

O castro de Cabeza de Francos, na parroquia tudense

de Pazos de Reis, nas abas do monte Aloia, ser escenariode varias intervencins dos ultreyas tudenses na procura docoecemento do noso pasado mis remoto. Na primavera

de 1933 encetan a sa escavacin: O traballo era penoso,mis non contando case con aportacins econmicas, tia-

mos de manexar nos mesmos o sacho e o pico. Nalgunhas

ocasin cando o traballo de desescombro era moi pesado o

Sr. Fernndez Costas, pagaba do seu peto o xornal de un ou

dous pens. Aquela primavera e o vern seguinte traballa-

mos con intensidade. Foron descubertas e totalmente ex-

ploradas das vivendas circulares e parte doutras das, aoparecer de traza rectngular.

Cos materiais procedentes destes lugares o grupo Ul-treya crea o Museo de Tui nunhas dependencias cedidas

Xos Mara lvarez Blzquez, investigadorarqueolxico polo Baixo Mio

Rafael Snchez Bargiela

Xos Mara lvarez Blzquez e Pedro Daz lvarez, estudandounhas aras romanas atopadas en Donom, Hio (1962).


11/24

[ANNIMO]

Ai, madre, o por quen eu choroleixoumi namorada, e foise en Toro

dizen ac na terraque por entrar en guerra.

Ai, madre, o que me tiia namoradaleixoumi triste, e foi na cabalgada,dizen ac na terraque por entrar en guerra.

Pois, filla, non te pes que te leixaraca, se te muyto amar, cedo tornara.Dizen ac na terraque por entrar en guerra.

Pois, filla, non te pes que te leixase

ca, se te muyto amar, cedo tornase.Dizen ac na terraque por entrar en guerra.

Ai, madre, nen sabrey viver un dasen meu amigo, que mui ben quera!


DON LVARO DE SOUTOMOR

Un clrigo que comaeno paao noutro daera estreito de garganta,e o Dain xe lli dica:O que non canta non janta.

O clrigo non comeraen un ano, nen dizeraar a sa misa santa,e o Dain lli cometera:O que non canta non janta

Logo o clrigo se ergeue do pran prometeu,

ca sa fame xi era tanta,cantar pera o Iubileu.O que non canta non janta.




polo Concello no edificio do antigo convento de San Domin-gos, onde estava funcionando tamn o Instituto de Segunda

Enseanza, fundado por aqueles anos. Un Museo que pormgoa desapareceu , as como o Instituto, co inicio da Gue-

rra Civil e o traslado a outro inmoble do mesmo barrio de SanDomingos para instalar de novo no antivo edificio conven-tual un destacamento militar.

A estada de varios meses que realiza nos curso

1935-36 como mestre en A Guarda posibilita-ra, sen dbida, que lvarez Blz-

quez realizase novas pescu-das naquela zona. Andandoos anos, e coa colabora-

cin doutro polgrafo insig-ne, Fermn Bouza Brey, pu-blicaranse senllos artigos

que recollen o froito destetraballo investigador: Indus-

trias paleolticas de la comarcade Tuy, en Cuadernos de EstudiosGallegos do ano 1949, e Industrias

paleolticas do Baixo Mio (Concellos de A

Guardia, O Rosal, Tomio e Oya) na revista portu-guesa Trabalhos de Antropologia e Etnologia, do ano 1953-

54.Neste ltimo traballo comenta o propio lvarez Blz-

quez aos colaboradores cos que contou para levar adiante

estas investigacins: as prospeccins levadas a cabo porintelixentes amigos, coecedores de aquelas fermosas te-

rras, todo ao longo de orela dereita do rio Mio n-un rea dos

catro concellos de A Guardia, O Rosal, Tomio e Oya ofrece-

ron un conxunto de seiscentos noventa e seis intrumentos l-

ticos algns de eles de belida factura. Ao culto Maestro de

Ensino Primario D. Pedro Daz lvarez, ao seu sobrio D.

Silvino Daz Paz, a D. Eliseo Alonso Rodrguez, notabre po-

eta, e a D. Antonio Fernndez, artista exquisito, debemos

gratitude polas sas bsquedas teimosas e polos seus

afns culturaes.Daqueles anos mozos tamn son as sas

pescudas no castro de Bain (Vilanova deArousa) lugar de veraneo da familia l-

varez. Andando os anos Xos Mara

lvarez Blzquez como Comisario deExcavaciones Arqueolgicas de Vigo,

realizar importantes traballos de inves-

tigacin en numerosos xacementos da cidadeolvica, nomeamente no Castro, pero tamn

en lugares dos arredores como Donn (Ho Cangas do Morrazo) ou Atios (O Porri-o).

A personalidade ricaz, polidrica diriamos,

de Xos Mara lvarez Blzquez resulta certamentefascinante pois foi quen de abordar o estudo de multiples as-

pectos da nosa cultura. Nas lias precedentes vimos deenumerar suscintamente algn dos seus traballos de inves-tigacin na bisbarra do Baixo Mio que , a pesares dos anos

transcurridos, seguen resultando referencias obrigadas pa-ra calquera estudo da nosa zona.

Otraballo era

penoso, mis non contandocase con aportacins

econmicas, tiamosde manexar nos

mesmos o sachoe o pico...

Xos Mara presentando os achados na ra Pontevedra (Vigo), en 1953.


12/24

FERVENZA

Que doado cantar para ti, amiga,si abonda abrir o peito, e a fervenzadun regueiro de pratasemella o canto que do peito xurde!

Que ledo murmurar o distas vocessoterraas da ialma, que nos falanno latexar das veasou na mida cxega do alento!

Que verbas silandeiras e pequenas,coma un tecer de fos invisiblescos que a vida nos vai engaiolandoatal que dous paxaros descoidados!

Que groria, andar e andar cos ps[pousados

nunha estrada de estrelas verdirroxas

que non leva a ningures, e decotenos torna por camios sempre novos![Canle segredo, 1954]

DONA

Coma un vento, lixeira,eu ben te vin chegar.Traguas unha estrela

beillndoche na man.

Que noite namoradaa brilar nos teus ollos!Que alamos da iaugaarredor do teu corpo!

Deus, si me deras donapara un fondo querer,para unha vida fonda!

Ai, si ma deras, Deus!

E foi coma un miragrena noite o noso amor.

Anda van polos aresta voz e a mia voz!

[Canle segredo, 1954]

No ano no que os galegos homenaxeamos a XosMara lvarez Blzquez co noso Da das Letras, non

estamos enxalzando unicamente a un xenial litera-to, senn que estamos ante un dos ltimos grandes da nosacultura no S. XX. Entre as mltiples facetas de tan prolfico

autor, debemos deternos nun aspecto especialmente im-portante na sa vida, como o mundo da arqueoloxa.

OS INICIOS

Xos Mara comeza a introducirse neste eido xa dende

novo (cando menos dende os 18 anos) na sa terra natal deTui. Casualidade ou non, por aquel entn (entre 1933-1935)e arredor da figura de Manuel Fernndez Costas e do Insti-

tuto de 2 Ensinanza de Tui nace, na vila do Mio, o grupoUltreia (dirixido polo propio Fernndez Costas) que desen-volvan unha importante actividade arqueolxica e na que

un lvarez Blzquez mozo atopa o medio perfecto para des-envolver a sa paixn pola arqueoloxa. Neste anos escava-ron no Castro de Cabeza de Francos e realizaron frutferas

prospeccins na procura de xacementos arqueolxicos.Tanto os materias do castro como os procedentes das de-

vanditas exploracins formaron os fondos do museo ar-queolxico que tia a sa sede no Instituto da vila. A implica-cin de Xos Mara nestes actividades foi intensa partici-

pando activamente tanto na escavacin como nas prospec-

cins e na propia catalogacin dos materias arqueolxicosrecuperados. De feito anos despois, o propio lvarez Blz-

quez redactar a memoria sobre a escavacin do castro deCabeza de Francos, que permaneceu indita ata a actuali-dade. Desta poca temos outros escritos, que fan referen-

cias as sas investigacins arqueolxicas. Entre outros amemoria de escavacins do castro San Xon de Bain enVilanova de Arousa (onde pasabas as vacacins coa sa fa-

milia) e unha interesante reflexin sobre as mmoas. Doseditados compre sinalar a breve memoria sobre o Casto da

Gua que publicou no 1934 en Tude, unha revista que edi-

taban os estudantes do Instituto de Tui.O 1936 un ano especialmente duro para o Xos Mara

mozo, o comezo da Guerra Civil no 17 de Xullo, traer con-sigo o encarceramento e posterior asasinato do seu pai Da-ro lvarez Limeses en Tui. As mesmo el ser represal iado

polo goberno de Franco que o destinar na escola dun pe-queno pobo de Zamora, Coreses. A pesar de todas estas

desgrazas persoais, o xenio investigador de lvarez Blz-quez non se detn e mentres se atopa nesta vila, entre osanos 1938 e 1941, investiga unha necrpole de poca roma-

na (da que existe unha memoria indita ata o de agora) e re-colle diverso material paleontolxico e arqueolxico.

A INVESTIGACIN DO PALEOLTICO

Coa sa volta a Galicia en 1941, retoma as investiga-cins sobre a arqueoloxa galega, o que supora no ao 1949

a sa investidura como Comisario Local de Escavacins Ar-queolxicas de Vigo. Xa dende a sa poca en Tui, XosMara demostra especial interese por unha poca concreta

da Prehistoria, a do Paleoltico. O gusto polo coecementodeste remoto perodo duraralle toda a vida e verase acre-



Un arquelogo para unha terraEduardo Mndez Quintas

Un dos bifaces recuperados por lvarez Blzquez no xacementopaleoltico das Gndaras de Budio. Museo Quiones de Len, Vigo.


13/24




14/24

centado en compaa doutros entusiastas das pedras ve-llas como Eliseo Alonso, Antonio Fernndez e especial-mente Pedro Daz. De feito, a sa gran primeira publicacin

no eido da arqueoloxa centrarase exclusivamente no pale-oltico da bisbarra de Tui, asinado en compaa de Bouza

Brey, vera a luz en 1949 nas pxinas dos Cuadernos de Es-

tudios Gallegos. Tempo despois, e xa nunha revista portu-guesa, Bouza Brey e o propio lvarez Blzquez publicaran

un novo artigo sobre esta temtica, pero xa non circunscritoao mbito tudense, senn que abranguera todo o Baixo Mi-o. Estes dous artigos son un fito de primeira orde na diva-

gante investigacin do Paleoltico Galego que, ata temposmis ben recentes, no se volvern a repetir estudos destamagnitude nin cunha perspectiva metodoloxa tan adianta-

da.O nome de lvarez Blzquez tamn estar para sempre

ligada a outro dos grandes fitos da arqueoloxa de Galicia,

como foi o descubrimento e posterior escavacin do xace-mento das Gndaras de Budio. Anda que non foi descu-berto por el, Xos Mara impulsou decididamente a sa in-

vestigacin pondose en contacto co paleontlogo Emilia-no Aguirre (o que anos despois encabezara o proxecto de

investigacin nos coecidos xacementos de Atapuerca).Constatada a potencialidade do xacemento, planifcase un-ha campaa de escavacin que se desenvolvera durante o

vern do ano 1963, coa axuda econmica da Wenner-Gre-en Foundation. lvarez Blzquez estivo en todo momentoinvolucrado na escavacin e posterior clasificacin dos ma-

teriais recuperados no transcurso destes traballos. As ex-pectativas depositadas por el no xacemento cumprronse eBudio foi (e sigue sendo) un dos xacementos do Paleolti-

co Inferior mis importantes da Pennsula Ibrica.

A COMISARIA LOCAL DE ESCAVACINS DE VIGO

Xa na cidade de Vigo (onde establecera a sa residen-cia tras a sa volta do desterro de Coreses) comezara a fa-

cer efectivo o nomeamento de Comisario Local de Escava-cins. Xa en setembro de 1952 fara a sa primeira interven-cin sobre un xacemento arqueolxico vigus, escavacin

que desenvolvera tempo despois noutros puntos da cidade

como no Castro de Vigo ou na illa de Toralla. Se ben, en1953 asistiremos ao descubrimento arqueolxico mis im-

portante da cidade olvica e a uns dos mis importantes deGalicia. Estamos a falar do sensacional conxunto de estelasfunerarias do Areal, composta por 30 pezas, entre estelas

completas e fragmentos parciais, as como un cuantioso n-mero restos cermicos de cronoloxa tamn romana. lva-rez Blzquez estaba ante o conxunto de arte provincial ro-

mano epigrfico mis importante de Galicia, anda non su-perado na actualidade. Nese mesmo ano celebrbase en

MEU MONECO

Vos estades a rir do meu pequenoporque non sabe andar e bota as pernascoma un moneco. Pero non vos ridesde aquil home cativo

que vai todos os das coa carteirabaixo o brazo chea de mentirase talmente semella un sapocuncho.Chamdeslle seor e lle sorrides.

Ao meu nenio non lle perdoadesque faga as sas cousas sin licencia.Mais a ises licenciosos que nos luxana vida toda, a ises que nos cuspen,a ises que emporcan o falar e as raspor onde pasan, nada lles decides...

Est ben! Vos bulrades do pequeno,e non sabedes parvos!

que il a cousa sin nome diste mundo.[Canle segredo, 1954]

O MEDO

Era un tolo troulearandar pola carballeirade noite, baixo o luar.

Todos a tremar co medoe o mis cativo de todosno medio dos toxos, quedo.

Estaba al acochadio,preso das sombras que vian

roda polo camio.

Ai, que mgoa, Santo Dios,que se perdeu o pequenoe foi por culpa de ns!

Ai, que tolo troulear!Un neno morto de medoe tres chorando a rabiar.




Unha das estela da ra Hospital do Areal en Vigo, no que aparecerepresentado o deus Baco e o stiro Ampelos. Museo Quiones de

Len, Vigo.


15/24

Galicia o III Congreso Nacional de Arqueoloxa o que foi

aproveitado por lvarez Blzquez para presentar unha noti-cia preliminar sobre o descubrimento, nun escenario quegaranta a divulgacin dos materiais nos crculos acadmi-

cos estatais e internacionais.

A COMISARIA LOCAL DE ESCAVACINS: APROXECCIN COMARCAL

Con posterioridade impresionante descubrimento deVigo, tamn estara vinculado a outros grandes descubri-

mentos arqueolxicos. Entre eles podemos citar o conxuntode aras do santuario romano de O Facho de Donn, (Can-gas). Tras un aparatoso rescate (con carro de bois inclu-

do) as aras foron transportadas ata o Museo Quiones deLen de Vigo, onde se atopan actualmente. Este conxunto

de aras ten a particularidade de esta adicada a un deus cha-mado BREO ou BEROBREO de orixe indxena o que nosestara a indicar a pervivencia de cultos prerromanos na

poca romana. As mesmo, temos que voltar de novo os

ollos cara a vila do Porrio, neste caso non polo mundo doPaleoltico, senn por outro abra iante xacemento: a cista de

Atios. A cista apareceu no vern de 1967 grazas ao bo facerdoutro dos nomes importantes da arqueoloxa da comarca,Pelayo Fernndez. Como noutras ocasins, o autor do des-

cubrimento, pxose inmediatamente en contacto con lva-rez Blzquez que ao da seguinte, e tras visitar o lugar, em-prenden a escavacin en vista da importancia do mesmo.

Estaban ante un descubrimento nico, xa que era unha daspoucas oportunidades de acceder a un enterramento deste

tipo de xeito controlado, ademais de aportar un interesante

enxoval metlico, composto por unha espada curta e unhapual de bronce, dous cilindros de ouro e das espirais (un-

ha desaparecida) de prata.Cara ao final da sa vida, lvarez Blzquez traballou

nunha antiga teima, que Vigo e a sa bisbarra, contasen

cunha sala de Historia e Arqueoloxa. Para isto clasifica osfondos de arqueoloxa que gardaba o Museo Quiones deLen de Vigo, de cara a artellar unha exposicin permanen-

te. As mesmo, continuou coa sas actividades de divulga-cin mediante multitude de conferencia ou prologando pu-

blicacins de arqueoloxa e mesmo ter forzas para coordi-nar a edicin da monumental obra Vigo en su historia.

Coma puidemos comprobar a actividade arqueolxica

de lvarez Blzquez transcende con moito o mbito dunha

actividade secundaria na sa actividade cultural. A impor-tancia dos descubrimentos e a calidade dos seus traballos

inciden neste aspecto. Para valoralo na sa xusta medida,dende o Instituto de Estudos Mioranos estamos preparan-do dous volumes, en colaboracin coa Concellera de Cultu-

ra da Xunta de Galicia. O primeiro unha recompilacin detdolos seus escritos sobre arqueoloxa, tanto editados co-mo inditos. O segundo conxunto de artigos elaborados

polos mellores especialista no eido da investigacin do Pa-leoltico Inferior peninsular, do que estamos seguros que

tanto gustara a lvarez Blzquez.

PEDRA VIVA

Como che vou cantar, terra da ialma,se non coa lembranza do mis puro,co inxel descobrimento da ta entrana,

na nosa mutua primixenidade?

Como te louvarei, senn lembrndote?Ouh, terra, pois xa tanto me traspasasque, por ti, teo o peito en pedra viva.


VISIN

Non me digades que iste vello mundonon apodrece e fede coma un corvo.Eu ben o vexo estar, espenuxado,

co bico mouro cheo de formigas,as tripas fra, os ollos baleirados,as asas tesas e un burato verdena mitade da espia...

vos o mesmoque eu vin de neno unha man abertacando a polo monte asubiandoco sol a gurgullar na ialma virxe.

Eu era neno, si, e o corvo vello,morto de morte negra, estaba mortocoma os mortos que morren polascostas.

Agora o mundo vello coma o corvo

que tia cen mil anos de negrurase outravolta me acena apodrecido,co bico mouro cheo de formigase un burato na espia.Quen diraque eu xa vira iste mundo cando neno,morto de morte negra, fedorento,enriva dunha laxe, al en Sovilas,onde o sol, meu amigo, me chamaba!




Enxoval funerario da Cista de Atios, composto por un pual e unhaespada de bronce e das xoias de ouro e unha de prata. Museo

Quiones de Len, Vigo.


16/24

TOLICE

Mia vecia perdeu a vaca.Vaia por Deus!Por mor da perdao seu miolo

rubiu aos ceus.

Mia vecia polos rueiroschoutando comba co adival.Mia vecia non sinte mgoas.Sa tolice non lle vai mal!

Mia vecia brinca que brinca,anque a probia perdeu a vaca.

A vida xogode toma e daca![Poemas inditos e dispersos (1933)]

CANTIGA DE DENANTES E DE AGORA

Eu tia un amor, belida,eu tia un amor, amor;eu tia un amor, belida, que era a mia

[vidae era o meu delor.

Eu tia un amor, fremosa,eu tia un amor, belida;eu tia un amor, fremosa, que era a

[mia rosae a mia ferida.

Eu tia un amor, doncela,

eu tia un amor, pombia;eu tia un amor, doncela, que era a

[mia estrelae era a soma mia

Eu teo un amor, belida,eu teo un amor, amor;eu teo un amor, belida, que somentes

[vida,estrelia e fror.[Poemas inditos e dispersos (1936)]

Cando se le non se aprende algo, un convrtese

en algodisque dixo Goethe. Dous sculos mis

tarde o profesor da Universidade de Lisboa Ale-xandre Castro Caldas a poder mostrar que a intuicin doxenio alemn era confirmada polas investigacins neuro-

biolxicas que hoxe permiten as novas tcnicas da resonan-cia magntica e das tomografas de emisins de positrns

(PET).O cerebro do analfabeto, na parte do corpo caloso que

soporta a transferencia de informacin entre os dous hemis-

ferios, non acada a evolucin que chegan os alfabetiza-dos. A prctica da lectura e da escritura revelase dunhagrande importancia no desenvolvemento estrutural do cere-

bro que repercute na toma de decisins no vivir de cada da.Cando lemos convertmonos, no sentido mis positivo dapalabra, en mellores vividores.

No pasado mes de Santos fixo corenta anos que os ir-mns lvarez Blzquez editaban o primeiro ttulo da colec-cin O Moucho, o hoxe ben famoso Catecismo do labre-go. Cinco anos mis tarde, no mes de Nadal de 1972, xa sevenderan mis de trinta mil exemplares en nove edicins.

Edicins Castelos, baixo a direccin Xos Mara lvarezBlzquez ata 1979, publicou sesenta Mouchos, queconstiten a primeira coleccin de peto das letras galegas.

Libreras, quioscos, feiras, bibliotecas e escolas foron teste-

muas deste milagre de alfabetizacin na lingua natural deGalicia mediante os centos de miles de exemplares desta

coleccin, reeditada en parte, nestes das de potencia auto-nmica, con subvencin da Xunta de Galicia e copyrigth deGalaxia e do xornal El Pas.

Entre os valores deste poeta, arquelogo, cronista, edi-tor, novelista, hoxe teriamos que salientar o de precursor co-mo axente alfabetizador e animador da lectura para o gran

pblico de Galicia, mis al dos catro centos subscritoresque daquela tian as letras galegas. Eran tempos de ditadu-

ra e nacional catolicismo, non haba galego na escola, falta-

ban mis de quince anos para a Lei de Normalizacin Lin-

gstica e a producin editorial en galego non tia subven-cin ningunha e, sen saber como, Xos Mara lvarez Blz-

quez a coas sas letras impresas facilitando a evolucindos nosos cerebros, capacitndonos, coa lectura que nosdaba, para tomar decisins mis atinadas, mis propias e

singulares.Sen dbida ningunha as letras galegas que saan en pe-

quenos paquetes do obrado iro dos Alvarez Blzquez na ve-

lla Almoneda de Vigo foron un boa ferramenta para que opensar dos galegos do sculo XX acadase unha mellor con-

ciencia da convivencia posible na Galicia de hoxe.



Xos Mara lvarez Blzquez, precursor

Xulin Maure

Varias portadas da coleccin O Moucho.


17/24




18/24

Na sa xeira rexionalista o nacionalismo chantou os

piares da construcin da cultura nacional galega nanacente disciplina da historia. Proceso semellante

ao que se estaba a dar noutras nacins que procuraban a

sa afirmacin como tales, estivesen ou non dotadas de es-tado propio. A historia comn era o fermento que dara cor-

po nacin, e a cultura nacional o lvedo que fornecera co-herencia e consistencia ao proceso que, en consecuencia,sera tamn poltico. A lingua ocupaba tamn lugar sobran-

ceiro mais o predominio da historia na construcin ideolxi-ca da nacin era evidente. Murgua ocupouse deste labor;Curros, Rosala, Pondal e outros de que a lingua aboiase. A

poltica ficou na sa orientacin mis conservadora con Bra-as.

No primeiro tercio do pasado sculo, xa definido o nacio-

nalismo, a xeracin Ns equilibrou as cousas e lingua e his-toria ocuparon parellas a funcin de fermento. O galego pa-sou a ser a nica forma de expresin dos anceios naciona is

e a historiografa continuou a desenvolverse como piar so-bre o que soster os alicerces dunha cultura propia. Mesmo a

xeracin Ns ampliou os horizontes e incorporou moitas ou-tras disciplinas: a etnografa (Risco, X. Lourenzo), a xeogra-fa (Otero), a arqueoloxa (Cuevillas), a arte (Castelao), a

accin poltica (Villar Ponte, Bveda) e tamn a creacin li-

teraria (Cabanillas, Risco, Otero, Castelao). Mesmo nal-gns casos como no de Otero dedicaron un esforzo mpro-

bo a outras ciencias humanas cando tian unha vocacinliteraria evidente. A xeracin que via despois, continuandocon esta tradicin, puxo en marcha o Seminario de Estudos

Galegos cunha manifesta visin multidisciplinar da cons-truccin cultural da nacin.

Despois veu o desastre. Sobre as runas houbo que er-

guer, aos poucos, un novo edificio. Mais daquela fxose fun-damentalmente en torno lingua e a creacin literaria; moi

escasamente sobre a filosofa. S na dcada da transicin

MAR MAIOR DOS NAMORADOS

O meu amor un navo,ben o sabes, meu amor,que vai polo mar maior

co seu navegar esguo.Por carantoa unha fror!

O meu amor un batelo,ben o sabes, amor meu,que anda a navegar de seusempre cantando ai-lerelo.Meu amor e mis o teu!

Meu amor e o teu amorandan xuntos a brincarnas ondas do mar maior.

Ai, que ledicia levarpor carantoa unha fror!

[Poemas inditos e dispersos (1953)]

CANTIGA E BEILADA

Coa iauga e o ler,a la e a estrela,qurote facernova cantarela.

Cantarela novapara o noso amor;amor que se acovanon semella amor.

Amor que boligae adormece quedo,ise, mia amiga,si que un amor ledo.

Ledo cantornopara ben amar,aos sones do roqurote cantar.

[Poemas inditos e dispersos]



A literaturizacin da culturaCarlos Mixome

Xos Mara lvarez Blzquez nos anos 40.


19/24

pareca que a visin multipolar da cultura se recuperaba, no-

meadamente dende os estudos econmicos, a arte, a arqui-tectura... Foi un espellismo.

O rxime autonmico impulsou un interesado reducio-nismo da cultura galega ao mbito lingstico e literario. In-teresado, pois os gobernos que houbo consideraban que a

cultura galega era cousa de lingistas e escritores. A intro-duccin do galego como materia obrigatoria no sistemaeducativo favoreceu este reducionismo abafante. Pola con-

tra a materia de Xeografa e Historia de Galicia quedou re-ducida a un curso de Bacharelato e de carcter optativo, nosoutros niveis a historia propia segue a ser un apndice da

Historia de Espaa.Hoxe entre a xente do comn est asentada esta idea li-

mitadora da cultura nosa. Anda mis, ca-

llou entre as elites nacionalistas quedeixaron nas mans das

editoras a direccinda poltica cultural.Mesmo trouxo da

sa man que moi-tos sectores cul-turais non relacio-

nados directa-mente coa lingua ea literatura se fosen

paulatinamente afastan-do da construcin dunha culturanacional: artistas, pensadores, cientficos... Mesmo teo

escoitado a algns destes ltimos argumentar que non pu-blican en galego porque hoxe a ciencia faise en ingls, co-

mo se non houbese publicacins cientficas nas linguas con

aparato de estado!.

E nesas andamos. Este fenmeno reducionista estase avivir intensamente na figura de Xos Mara lvarez Blz-

quez con motivo do seu Da das Letras. Flase del como li-terato, como editor, mesmo como animador e divulgadorcultural e psase na punta dos ps polo Xos Mara arque-

logo, a sa gran paixn. Quizais este reducionismo tea al-go que ver coas dificultades que est a atravesar a lingua ea cultura galegas hoxe. Ben sei que hai moitas outras ra-

zns que inflen dun xeito mis determinante pero o tem-po poltico actual debera servir para corrixir, cando menos,esta eiva.

Por iso gustei da decisin da Consellera de Cultura decrear os Premios Nacionais da Cultura cun xurado pluridis-

ciplinar e dez categoras: Arquitectura e Espazos P-

blicos, Artes Visuais, Artes Escnicas, Lite-ratura, Msica, Patrimonio Cultural,

Pensamento e Cultura Cientfica,Cine e Audiovisual, Iniciativa

Cultural e Cultura Tradicio-

nal e de Base, que abran-guen todos os sectores deforma equilibrada. Ben sei

que non todos teen o mes-mo desenvolvemento, mais

non deixa de ser curioso que as

suaves crticas que se realizaron, asoutras son dos que consideran os investimentos cultu-

rais un malgasto ags para celebrar o dous de maio ou ou-

tros fastos espaois, refrense a considera r que a categorade Literatura debera desgaxarse en varias. De novo a lite-

raturizacin da cultura.

Que foi dos teus amores, vella codia,que inda gardas na ollada un mar

[mansiode verdegaias oucas, graviselase areas como sedas outonizas?

Como eran eses labres de cerqueira,labres de tona renegrida, obxectosna ponla do nariz sempre pingante?Se souperon do mel e do afalago,de bico estremecido, a mordedela

baril que arrinca as ansias do desexo?E os teus seios, muller, se foron

[pombas,acios de sucre, nios de venturapra adoecidos beizos namorados?

Agora ests acurrunchada e triste,matinando cicais nos tempos idos,

tempos de tan galana primavera.

Quen sabe que andurias che revoanpolos sucos do ventre que foi nacre!Ou que voces escoitas ou que sombraspervagan arredor do teu cabelo.Por acaso hai un nome que non morrena borrala do tempo? Un nome apenas?Miguel? Moncho? Xos...?

Non me respondes.

Ningun pode embazar o meu espello![Poemas inditos e dispersos (1949)]



O rxime autonmicoimpulsou un interesado reducionismo

da cultura galega ao mbito lingstico eliterario. Interesado, pois os gobernos quehoubo consideraban que a cultura galega

era cousa de lingistas e escritores.


20/24

Eu non sei...,onde andar o teu sonoque non vn?

Sbelo ti...?Onde tes o sonio

que eu che din?[Poemas inditos e dispersos (1949)]

Os vellos toman o solmentres lle dan volta vida.Eu servinvos no Ferrol.Pois eu non din a medida.

A raxeiria esmorece,uns cavilan e outros din:Eu mirei a Alfonso trece.Eu tocaba o cornetn.

O mis vello xa se ergueu.Agarda, Xan, e non mintas;

ti onde serviches? Home, euinda non entrei en quintas.

Todos rin. Bocas sin dentese uns regueirios de baba.monos, homes valentes?Ai, este sol que se acaba![Poemas inditos e dispersos (1966)]

OClaustro da Universidade de Santiago de Compos-tela, en outubro de 2002, aproba un Plan de Norma-

lizacin Lingstica, seguindo o guieiro definido poroutro Plan que pretenda marcar o andar dos universitarios

no terreo lingstico nos vindeiros anos, ata o 2010. O PlanEstratxico da Universidade, deseado por polticos univer-sitarios, directivos e tcnicos, no tocante ao comportamen-

to lingstico, expresaba claramente un obxectivo: incre-mentar considerablemente o uso do Galego nas tarefas pro-pias do persoal docente e investigador.

Se persiste esta necesidade pois debido a consecuen-cias que deben ser estudiadas e a circunstancias que, se o caso, deben ser corrixidas. Neste senso, no referido ao

mbito do persoal docente e investigador, no Plan fxansetres obxectivos principais, aos que deben subordinarse un-ha serie de medidas concretas.

O primeiro destes obxectivos promover a adquisicinde coecementos de lingua galega por parte do persoal do-

cente e investigador. Os planificadores consideran que des-

te xeito poder mellorar a calidade lingstica dos universi-tarios docentes, que deben consolidar a lingua galega co-

mo un dos idiomas instrumentais da docencia. O terceirodos obxectivos, e non menos importante, centrase no incre-

mento do emprego da lingua galega nas tarefas de investi-gacin e divulgacin dos coecementos cientficos.

Coecidos estes antecedentes de preocupacin da Uni-

versidade de Santiago polo uso e respecto ao idioma gale-go, as Lias xerais da programacin plurianual 2007-2010,aprobadas en maio de 2007, inclen un novo obxectivo, o

de reducir a distancia entre a Universidade como cpula dosistema educativo e formativo e o resto do sistema educati-vo galego, en canto ao uso do idioma propio como mecanis-

mo vehicular de educacin.Segundo manifestacins dos responsables universita-

rios, co reitor Senn Barro cabeza, a Universidade quere

agrandar a porcentaxe de uso do galego nas sas aulas, en-tre os que constiten os distintos sectores que a integran,

Persoal Docente e Investigador, Persoal de Administracin



A Universidade de Santiago potencia o usodo galego en tdolos mbitos

Lus Celeiro


21/24

Dentro desta caixa teoun moneco para ti.Tn o corpo de coralese a caria de almas,as trenzas de fo de ouro,os beizos coma rubs

e os ollos son dous luceirosque me deu un pelegrn.

Un da cho amostrareipara que brinces con il:un da en que todo o mundochoute contente e feliz,porque non haxa unha nenaque non tea, coma ti,pechadio nunha caixaseu moneco de almas.[Poemas inditos e dispersos (1949)]

Aver, quen foio que fixo chorar pequena?Ela non chora porque lle doi,senn porque nenae anda non sabe decir quen foi.

Por eso ten pena,que doer, non lle doi...[Poemas inditos e dispersos (1949)]

e Servizos e Estudantes. Pero o proceso certamente len-to. Os datos dos que dispn o Servizo de Normalizacin Lin-

gstica da Universidade, proporcionados polo Plan de Or-denacin Docente, indican que o galego, neste curso 2007-2008, empregase nun 20,16% das horas de clase, mentres

que o casteln o idioma dominante, en mis do 74% dashoras de clase impartidas na Universidade de Santiago deCompostela.

En calquera caso, a Universidade de Santiago contacun prestixioso servizo encargado de fomentar a normaliza-

cin da nosa lingua, de estimular e darlle soporte tcnico ao

proceso de extensin do uso do galego. Trtase do Servizode Normalizacin Lingstica, que dirixe Manuel Nez Sin-

gala e que traballa fundamentalmente nas seguintes catroparcelas: Asesoramento aos membros da comunidade uni-versitaria en materia de correccin de textos, traduccin , co-

rrectores ortogrficos, etc.; formacin, con cursos relacio-nados coa lingua; dinamizacin de axudas investigacinen galego, premios e concursos, informacin sobre dereitos

lingsticos e comisins de normalizacin lingstica doscentros, e a rea terminoloxa, encargada da elaboracin e

difusin de terminolxica.



Neste curso 2007-2008, o galego emprgase nun 20,16% das horas de clase mentres que o casteln usado en mis do 74%.


22/24

A Corua17 de maio. Festa da Cultura, cortexo cvico que celebra aos

intelectuais que viviron nas ras do casco vello da cida-de. un itinerario que se desenvolve en algo mis dedas hoas e no que cada ano se horna a mis vecios

ilustres que traballaron pola lingua e a cultura galegas.

Gondomar

17 de maio. Lectura da obra de lvarez Blzquez.17 de maio. Inaguracin do Paseo Carlos Casares e do mo-

numentoA galia azul.

17 de maio. Concerto de Treixadura s 22.00 horas no Audi-

torio.

Mos

16 de maio. s 12 horas no IES de Petelos, o actor Brais Fer-nndez presentar unhaperformance inspirada na vida

e obra de Xos Mara lvarez Blzquez.17 de maio. No Multiusos As Pozas, 20.30 horas. Presenta-

cin da traxectoria e legado de Xos Mara lvarez Blz-

quez a cargo dun grupo de alumnos do IES local. A con-tinuacin o poeta Brais Gonzlez e as poetisas cubanasElba Torres e Dania DAfonso ofrecern un recital de po-

esa galega. A conclusin estar a cargo do grupo de

msica foclrica dirixido pola arpista mosense MartaQuintana.

18 de maio. Certame de Corais s 17.30 horas na Casa dasEscravas d Virxe Dolorosa, coa participacin da Coralde Belesar, a Banda de msica xuvenil de Torroso e a

Coral polifnica Ventos do Val.18 de maio. s 21.00 horas a Compaa de teatro Miro Ma-

garios representar no Multiusos As Pozas a obra Averdadeira historia de Pitita Braun dirixida por RamiroBahamonde.

Ponteareas

CampaaAchgate ao Libro de promocin da lectura en ga-lego con actividades fra das bibliotecas ao longo de va-rios das: 16 de maio no Parque das Pombas, 23 de

maio na Praza Maior, e 30 de maio nos Xardns da Xiral-da. Dende as 17.30 s 20.30 horas.16 de maio. Recital de poemas de lvarez Blzquez a cargo

de Antonio Garca Teijeiro. Saln de Plenos. 21.00 ho-ras.

17 de maio. Festa da Bicicleta e Feira do Libro con activida-

des durante todo o da. Praza Maior.17 de maio. Actuacin da coral do Centro Artstico Sportivo

no Auditorio Reveriano Soutullo, que interpretar un re-

pertorio de cancins galegas.23 e 30 de maio. Obradoiro para nenos Cntame un conto

co escritor Miguel Anxo Mourio Fernndez. BibliotecaMunicipal.

Ponteceso

Festa das Letras. Numerosas actividades at o 18 de maio:

cine, msica, teatro, obradoiros, exposicins, unha feirade artesana e espectculos literarios.

Ribadavia

17 de maio. Exposicin de Libros en Galego e obradoiro pa-

ra nenos. Realizarase un mural alusivo Da das LetrasGalegas e os nenos podern facer un marca pxinas.

Praza Maior. A partir das 11.30 horas.

NAO

Vele vn pola ribeiraa barca dos namorados.

Ai, amor!,como camia lixeira.

Nin trai remos nin trai velas,a barca dos namorados,ai, amor!,que a gobernan as estrelas.

Abule, que vele vna barca dos namorados,ai, amor!,para nos levar tamn[Poemas inditos e dispersos (1951)]

MAL ESTRANO

A filla de Xan Caroutia un bulto moi estranoe a sa nai a levouque a mirase un ciruxano.

Mire esta nena, doutor,o que lle naceu ac.Non lle naceu, non seor,que anda lle nacer!

[Poemas inditos e dispersos.

Epigramas de Pepe do Rollo (1968)]

A UN DE SANGUE AZUL

Non presumas coma un galonin te poas altaneiro:que che fixo cabaleirofoi, mesmamente, un cabalo.





AxendadasLetrasGalegas


23/24

17 de maio. Representaracin da obra Un agasallo para Xa-qun da compaa Monicreques de Kukas. 20.30horas.Saln de Actos da Casa da Cultura.

17 de maio. Lectura continuada de libros de Xos Mara l-varez Blzquez. De 12.00 a 14.00 horas. Praza Maior(en caso de choiva trasladarase o Saln de Plenos do

Concello).

Salceda

17 de maio. Festival infantil na praza do Concello a partir das17.30 horas.

17 de maio. I Festival das Letras Galegas Concello de Sal-ceda. 21.00 horas no Auditorio Municipal. Participan aCoro Infaltil San Lorenzo de Belesar, Coro de Mdicos

de Vigo, Coro Polifnico de Entenza, Grupo FolclricoInquedanzas e Banda de Gaitas de Entenza.

Tui

Semana do Libro e a Lectura, dende o 18 de maio, con acti-

vidades relacionadas co libro e a lectura. A editorial

OQO ofrecer aos nenos e nenas un obradoiro de pls-tica sobre lvarez Blzquez.

Vigo

17 de maio. Lectura pblica e gravada das principais obrasde Xos Mara lvarez Blzquez. De 10.00 a 19.00ho-ras. Museo Verbum [Casa das palabras]

17 de maio. Obradoiro para nenos/as arredor da figura deXos Mara lvarez Blzquez. Aforo limitado a 50 perso-as. De 12.00 a 14.00 e de 17.00 a 19.00 horas. Museo

Verbum [Casa das palabras]ExposicinA palabra e os das, que aproxima ao pblico a fi-

gura de X. M. lvarez Blzquez a travs dos obxectos

persoais e as pezas dos fondos da sa familia. Adntra-se nas sas mltiples facetas vitais e creativas: poeta,

investigador, cronista, arquelogo, editor. Casa Galegada Cultura. At o 25 de maio. Conta cun programa de ac-tividades paralelas: ciclo de conferencias, obradoiro de

arqueoloxa e obradoiro de cantigas medievais galegas.

UN CONSOLO

Tolio polo ftbolmorreu o probe Olegariodun infarto coronariocando meteron un gol

os do conxunto contrario.E o seu amigo Casais,facendo o pranto da morte,deca antre tristes ais:Anda as tiveches sorte,que nos meteron tres mis!



Faca un fro do deo.Amparado nun recopedume esmola o Peiln.Non tes fro? Nono teo.

Pra que vou querer ter frose nunca tiven gabn?[Poemas inditos e dispersos.


A PERDA

Que perdiches, Mariquia?Perdn o millor que tia.E que quixeras agora?Volvelo perder, seora.


0Epigramas de Pepe do Rollo (1977)]




24/24



Documents

Suplemento - Letras Galegas 2008