TAKSONOMIA I TERMINOLOGIA Z ZAKRESU BIOLOGII I HODOWLI ROŚLIN

RODZINA:

PODSTAOWĄ JEDNOSTKĄ W KLASYFIKACJI ROŚLIN JEST GATUNEK OKREŚLANY PODÓJNĄ NAZWĄ.

SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST BINOMINALNY (DWUIMIENNY).

PISANA Z DUŻEJ LITERY PIERWSZA CZĘŚĆ NAZWY INFORMUJE O

RODZAJU, DO KTÓREGO NALEŻY DANA ROŚLINA, DRUGA CZĘŚĆ

WSKAZUJE NA GATUNEK. W KAŻDEJ NAZWIE NAUKOWEJ (tzn.

WYRAŻONEJ W JĘZYKU ŁACIŃSKIM), JAKO PIERWSZA WYSTĘPUJE WIĘC

NAZWA RODZAJOWA, PO NIEJ ZAŚ NASTĘPUJE EPITET GATUNKOWY

PISANY Z MAŁEJ LITERY.

PODSTAWOWĄ JEDNOSTKĄ KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST GATUNEK.

GATUNKIEM NAZYWAMY POPULACJĘ ROŚLIN PODOBNYCH POD WZGLĘDEM CECH MORFOLOGICZNYCH I FIZJOLOGICZNYCH, KTÓRE W WYNIKU POSIADANIA JEDNAKOWEJ LICZBY CHROMOSOMÓW MOGĄ SIĘ Z SOBĄ KRZYŻOWAĆ I WYDAWAĆ PŁODNE POTOMSTWO (NASIONA).

SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST HIERARCHICZNY. BLISKO SPOKREWNIONE GATUNKI TWORZĄ RODZAJE; SPOKREWNIONE RODZAJE TWORZĄ RODZINY; RODZINY ŁĄCZY SIĘ W RZĘDY, RZĘDY W KLASY, A KLASY W TYPY.

PODGATUNEK: POPULACJA ROŚLIN BĘDĄCA WARIANTEM MORFOLO-GICZNYM LUB FIZJOLOGICZNYM WARIANTEM GATUNKU.

JEŚLI ZRÓŻNICOWANIE CECH MIESZCZĄCE SIĘ W ZAKRESIE ZMIENNOŚCI DANEGO GATUNKU WYSTĘPUJE U ROŚLIN NA OBSZARZE OKREŚLONE-GO SIEDLISKA – MÓWIMY O ODMIANIE BOTANICZNEJ lub ODMIANIE NATURALNEJ OZNACZANEJ JAKO varietas, var.; JEST TO POPULACJA ROŚLIN TWORZĄCYCH MNIEJ LUB BARDZIEJ WYRAŹNY LOKALNY WARIANT GATUNKU.

Na PRZYKŁAD: Caltha palustris L. var. Alba Hook. f. ex. Thoms: kaczeniec błotny odmiana biała.

FORMA: (łac. forma) JEST TO GRUPA ROŚLIN SPORADYCZNIE WYSTĘPUJĄ-

CYCH W POPULACJI DANEGO GATUNKU, KTÓRE RÓŻNIĄ SIĘ JEDNĄ LUB

KILKOMA CECHAMI; np.. Bergenia ciliata f. lingulata (Wall.) Yeo. – bergenia

orzęsiona forma języczkowata.

JEŚLI POPULACJE ROŚLIN JAKIEGOŚ GATUNKU RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE

POD WZGLĘDEM CECH MORFOLOGICZNYCH, LECZ KRZYŻUJĄ SIĘ Z SOBĄ,

TO SĄ ONE PODGATUNKAMI.

ODMIANA BOTANICZNA (VARIETAS) JEST JEDNOSTKĄ SYSTEMATYCZNĄ

NIŻSZĄ OD PODGATUNKU.

ROŚLINY NALEŻĄCE DO ODMIANY BOTANICZNEJ RÓŻNIĄ SIĘ DROBNYMI

CECHAMI, np. KSZTAŁTEM LIŚCI, KWIATÓW itp. ZMIANY TE MUSZĄ JEDNAK

BYĆ UWARUNKOWANE GENETYCZNIE.

ODMIANA UPRAWNA JEST TO POPULACJA ROŚLIN UPRAWNYCH, CHARAK-

TERYZUJĄCA SIĘ OKREŚLONYMI CECHAMI MORFOLOGICZNYMI, FIZJOLO-

GICZNYMI, CYTOLOGICZNYMI , BIOCHEMICZNYMI itp.., KTÓRE ZACHOWUJE

PRZY WŁAŚCIWYM DLA NIEJ SPOSOBIE ROZMNAŻANIA (PŁCIOWYM LUB

BEZPŁCIOWYM).

ODMIANA HODOWLANA STANOWI REZULTAT PRACY HODOWLANEJ –

SELEKCJI, KRZYŻOWANIA, DZIAŁANIA CZYNNIKAMI MUTAGENNYMI.

ODMIANA HODOWLANA JEST POPULACJĄ UZYSKANĄ Z POMOCĄ

SELEKCJI, KRZYŻOWANIA LUB INNYCH METOD, SKŁADAJĄCĄ SIĘ Z

ROŚLIN O JEDNAKOWYCH CECHACH, KTÓRE SPEŁNIAJĄ WARUNKI

OKREŚLONE W STANDARDACH ORAZ ZACHOWUJĄ SWE CECHY PRZY

WŁAŚCIWYM DLA NICH SPOSOBIE ROZMNAŻANIA: PŁCIOWYM LUB

WEGETATYWNYM.

WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE RODZAJE ODMIAN ROŚLIN UPRAWNYCH :

a) ODMIANY SELEKCJONOWANE UZYSKANE METODĄ SELEKCJI Z

POPULACJI ROŚLIN ROSNĄCYCH W WARUNKACH NATURALNYCH.

b) ODMIANY MUTACYJNE UZYSKANE W WYNIKU ROZMNOŻENIA

ROŚLIN O CECHACH ZMIENIONYCH SAMORZUTNIE LUB

POWSTAŁYCH POD WPŁYWEM MUTAGENÓW ZASTOSOWANYCH PRZEZ

CZŁOWIEKA.

c) ODMIANY MIESZAŃCOWE POWSTAŁE W WYNIKU KRZYŻOWANIA

ROŚLIN MAJĄCYCH RÓŻNE CECHY, KTÓRE PRAGNIEMY POŁĄCZYĆ Z

SOBĄ BY WYSTĘPOWAŁY U JEDNEJ ROŚLINY (ODMIANY).

ODMIANA MIESZAŃCOWA albo HETEROZYJNA TO POPULACJA ROŚLIN

OTRZYMANA W WYNIKU HODOWLI WYKORZYSTUJĄCEJ EFEKT HETEROZJI

(BUJNOŚCI MIESZAŃCOWEJ); POKOLENIEM F1 SĄ NASIONA POWSTAŁE W

WYNIKU KRZYŻOWANIA DWU FORM RODZICIE2LSKICH BĘDĄCYCH LINIAMI

CZYSTYMI.

LINIA CZYSTA JEST HOMOZYGOTYCZNYM POTOMSTWEM JEDNEJ ROŚLINY

ZAPYLANEJ WSOBNIE W CIĄGU KILKU POKOLEŃ.

RODEM NAZYWAMY POTOMSTWO ROŚLINY OBCOPŁODNEJ ZAWIĄZUJĄ-

CEJ NASIONA W WYNIKU ZAPYLENIA OBCYM PYŁKIEM.

KLONEM JEST POTOMSTWO ROŚLINY ROZMNOŻONEJ WEGETATYWNIE.

NAZWY ODMIAN UPRAWNYCH OZNACZA SIĘ STOSUJĄC GÓRNE POJE-

DYŃCZE APOSTROFY, np. Achilla filipendula Lam. `Golden plate`

albo ZAMIAST APOSTROFÓW SKRÓT cv. POCHODZĄCY OD

ŁACIŃSKICH SŁÓW cultus – uprawa, pielęgnowanie, hodowla oraz varietas –

rozmaitość, odmiana.

W NAZEWNICTWIE WSPÓŁCZESNYM , NAZWĘ ODMIANY ROŚLINY

UPRAWNEJ (cultivaru – cv) ŁĄCZY SIĘ BEZPOŚREDNIO Z NAZWĄ

RODZAJU, DO KTÓREGO ONA NALEŻY, np.. Lilium ‘Casablanka’.

NAZWĘ ODMIANY ROŚLINY UPRAWNEJ MOŻNA TEŻ ŁĄCZYĆ Z JEJ

GATUNKIEM, GDY ISTNIEJE PEWNOŚĆ, ŻE DO NIEGO WŁAŚNIE ONA

NALEŻY, np.. Chrysanthemum segetum ‘Gloria mundi”.

OBECNIE NIE STOSUJE SIĘ JUŻ TAKSONÓW NIŻSZYCH NIŻ GATUNEK, jak

PODGATUNEK (subspecies, ssp), ODMIANA BOTANICZNA (varietas, var.),

FORMA (f.) I INNYCH

UWZGLĘDNIAJĄC PODOBIEŃSTWO CECH, ODMIANY ŁĄCZY SIĘ W

GRUPY. PRZYKŁADEM MOŻE BYĆ GRUPA CONCERTO ODMIAN WIELO-

KWIATOWYCH CYKLAMENA - Cyclamen persicum Mill.. PEŁNA NAZWA TEJ

GRUPY BĘDZIE NASTĘPUJĄCA: Cyclamen persicum GRUPA ‘Concerto’,

ALBO W SKRÓCIE: Cyclamen GRUPA Concerto. SŁOWO „GRUPA” oraz

NAZWĘ GRUPY PISZE SIĘ DUŻĄ PROSTĄ CZCIONKĄ BEZ APOSTROFÓW.

W KATALOGACH FIRM NASIENNYCH ODMIANY UPRAWNE, UZYSKANE Z

JAKIEGOŚ JEDNEGO MUTANTA, SĄ CZASEM GRUPOWANE W SERIE.

PRZYKŁADEM MOGĄ BYĆ ODMIANY NIECIERPKA WALERIANA (Impatiens

valeriana Hook.) - SERIA EXPO F1, , KTÓRYCH JEST 15: ‘EXPO VIOLET’, ‘EXPO

RED STAR` ‘EXPO SALMON’, ‘EXPO LAVENDER BLUE’, ‘EXPO RED’, ‘EXPO

CHERRY BLUSCH` itp. O KWIATACH POJEDYŃCZYCH, BARDZO DUŻYCH I

ROŚLINACH BARDZO TOLERANCYJNYCH NA OBNIŻONE TEMPERATURY.

PISOWNIA MIESZAŃCÓW MIĘDZYGATUNKOWYCH

KRZYŻOWANIA RÓŻNYCH GATUNKÓW ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO TEGO

SAMEGO RODZAJU OZNACZA SIĘ ŁĄCZĄC NAZWY OBU GATUNKÓW

ZNAKIEM MNOŻENIA (X), WYMIENIAJĄC NAJPIERW ROŚLINĘ MATECZNĄ

(♀), A POTEM OJCOWSKĄ (♂), np.: Hippeastrum hybridum x Hippeastrum

pratense. W NAZWIE BOTANICZNEJ TAKICH MIESZAŃCÓW WYMIENIA SIĘ

TYLKO NAZWĘ RODZAJU (W NASZYM PRZYPADKU Hippeastrum), PO NIEJ

PISZE SIĘ ZNAK MNOŻENIA (x), a NASTĘPNIE NAZWĘ (EPITET) GATUNKU

NADANĄ PRZEZ TWÓRCĘ MIESZAŃCA, np.. Hippeastrum x Chmielii.

NAZWĘ ODMIANY UPRAWNEJ UZYSKANEJ Z TAKIEGO MIESZAŃCA

MIĘDZYGATUNKOWEGO WYMIENIA SIĘ NA KOŃCU TEJ FORMUŁY, np..

Hippeastrum x chmielii ‘Salmon Star’.

PISOWNIA MIESZAŃCÓW UZYSKANYCH ZE SKRZYŻO-

WANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO DWU RODZAJÓW

KRZYŻOWANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO RÓŻNYCH RODZAJÓW

OZNACZA SIĘ ŁĄCZĄC NAZWY FORM RODZICIELSKICH ZNAKIEM

MNOŻENIA (x), np.

Fatsia japonica x Hedera helix.

A NAZWĘ BOTANICZNĄ MIESZAŃCA TWORZY SIĘ ŁĄCZĄC CZĘŚCI

NAZW OBU RODZAJÓW, POPRZEDZONE ZNAKIEM MNOŻENIA (x), Z

NAZWĄ UZYSKANEGO NOWEGO GATUNKU ZAPROPONOWANĄ PRZEZ

AUTORA. W POWYŻSZYM PRZYPADKU BĘDZIE TO NAZWA: x

Fatschedera lizei.

PISOWNIA MIESZAŃCÓW UZYSKANYCH ZE SKRZYŻO-

WANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO WIĘCEJ NIŻ DWU

RODZAJÓW

JEŚLI MIESZANIEC MIĘDZYRODZAJOWY POWSTAJE Z

UDZIAŁEM WIĘCEJ NIŻ DWU RODZAJÓW, WÓWCZAS JEGO NAZWĘ

BOTANICZNĄ TWORZY SIĘ OD NAZWISKA TWÓRCY Z DODATKIEM

KOŃCÓWKI „ARA”.

TWÓRCĄ MIĘDZYRODZAJOWEGO MIESZAŃCA STORCZYKÓW

BYŁ FRANCUZ M. POTINA, KTÓRY SKRZYŻOWAŁ 4 RODZAJE:

BRASSAVOLA x CATLLEYA x LAELIA x SOPHROMITIS;

UZYSKANEGO MIESZAŃCA NAZWANO x POTINARA.

NAZWY „CHIMER WEGETATYWNYCH” (ang. GRAFT

CHIMERA), POWSTAŁYCH W WYNIKU SZCZEPIENIA

OKREŚLA SIĘ STAWIAJĄC PRZED NAZWĄ BOTANICZNĄ,

UTWORZONĄ Z POŁĄCZENIA FRAGMENTÓW NAZW

KOMPONENTÓW, ZNAK +, np. +LABURNOCITISUS.

FORMUŁĘ TAKIEGO MIESZAŃCA TWORZY SIĘ Z

NAZW FORM WYJŚCIOWYCH UMIESZCZONYCH W

PORZĄDKU ALFABETYCZNYM, POŁĄCZONYCH ZNAKIEM

PLUS (+), np. CYTISUS PURPUREUS + LABURNUM

ANAGYROIDES.