Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
~ . . .
rANG 1\CDimtiJ U. TU~Q
DUN\C B~ft\JA
Kalamian Tagbanwa
YANG . PAGDISTINU U .,
-TUNG
DUMANG BANWA
When- I Went to Another Place
Written and Illustrated by . '
Teopisto Aguilar
SUMMER INSTITU~E OF LINGUISTICS - PHILIPPINES, INC.
TRANSLATORS 1976 , PUBLISHERS
'-?
--
· Published ·
in cooperation \'Ti th Bureau of Publ_ic Schools
and · Institute of National Language
of the -Department of Education and Culture
· Z..ianila, Philippines
I
2nd Printing1
,-
28.12-376-.GSC . 54.20P-766024MPZ
- Printed in the Philippines By F.E.B.C. Printing Division
FO -REW_ORD
. sOme . of the glory of the Philippines Ues in 'the beautifUl variety of people and languages within its coasts. It is to the great credit of the national leadership over 1he years that no attempt has been made to destroy this national heritage. TQe goaf has been instead to preserve -its integrity and dignity while building on this strong foundation a lasting · super-structUre of national language and culture.~ ·
- . The present book is one of many designed for this
PurPOSe. It recognizes the pedagogical iirillortance of · divi~ literacy and second-language learning -into · two steps-literacy being the first. When a student has
. - learned to read the language he understands best ,-the resulting satisfaction in his accomplishment gives the drive and confidence he needs to learn the national --' .
·language. His ability to read, .furthermore, is the ·indispensable tool for lbe study this program will require.
- - 'lbe Department of ·Education and Culture of the · _ - Phijippines is proud to present this latest voiume in a·
nationwide series d~gned to teach the national language through literacy in tbe vernaculars. It will . strengthen both the Pl!rts -~- the natiOitand the whole.
--. -... · ,... · '"' -:: ~;. - . ·-:,.r·-_; "' -:"·:c·"~ ---.:_.,::~:o-~';:_:.<..; ~j,· --":"' ~ - ·•-· . -.. . - -"-' .. - . "
-Juan L."Manuel -Secretary
FOREWORD
One of the noble aims of Education is to equip· · every citizen to_ participate meaningfully in his society and to share in shaping the destiny of his country: Providing literacy instruction in each man's vernacular is a basic step in realizing this goal. To promote this purpose the Summer Institute of Linguistics works in agreement with and under theauspices of the Department of Education and Culture in the preparation of 1 instructional a_nd supplementary reading ·materials for the various Cultural Coinmunities of our country.
I
The Bureau of Elementary . Education ·takes pleasure, therefore, in presenting this volume of literacy material which is part of its list of approved supplementary reading materials prepared for use by the Elementary Schools in the areas using the vernacular of these materials.
LICERIA BRIILIANTES SORIANO, Director Bur-eau of Elementary Education
•
-PREFACE
This book of personal eJill'e-riences · was written by Teopisto Aguilar during h1s
- participation in a literature workshop at tb:e Nasuli, Bukidnon headquarters of the Summer -Institute of Binguistics.
It is hoped that this booklet / will he~p " speakers of· Kalamian Tagbanwa achieve skills of· literaqy and communication in their own dialect which will help them easily achieve the same skills in Filipino. ·
The letter g with underlining should be prono~~ced with breathiness as in the following words: ma_ganing, kaliwa_gan, - la_gem. This is different from the letter g without underlitiing,
~- _.w_hich is pronounced the same as g in Filipino • .
Also the_ letter w with underlining should be pronouncAd with the lips in _a straight position wtth a narroyi slit between them .through which the air · is expelled in a breathy manner as ~n the
·. following words: magba.!falitaen, tinakliwan._ ba.!fay. This is different from the ~at~er -n · and tne letter w which are both pronounced the same as in Filipino. . .
Yang pagekel tung yamen ni amey ang
Americana · tung Mindanao tung lugar _ ang
paganingen Nasulio
Atiing uras dang atii, andam pisan ay m~lai
u ang yuu madistinu ta Nasulio Pitsa' bainti dus
pa ilem yang Hu1yo, -inaning ngaw ra ni amey ang
yuu eklan naw anya ang mag Mindanao · para· mag~al
ta pagsulat tung makinilia, ig magbuat tami ta
mga -libru'tung bitala tang Tin.agbanwao- -Kumus -
matinlu ang inid.yu magpakdul ka ta kaayen~ tung
yeen, minun:ut ta~ tung anyao . Ig gustu u kang
. laging madistinu tung lugar ang Nasuii, para
maita u yang plantar nao Kapurisu nagnunut taw
para mainga}!Ut tu yang d.umang mga luga.r, ig '
maekel law ta kaayenan ang midyu belag makuring
intindieno Kapurisu nagnunut ·taw tung ni · am.ey . .
para magmaask:e aw atl.g magmakinilia, ig magbuat ta
1
mga libru. Pitsa unu pa ilem yang bulan ang Agosto,
nagl-iit tami ra tung Palawano Mga alas otso yang
la!£ii yang panlii t yamen tung Pal a wan o Ig yang
sinaayan yamen ang bark6 Lanaoo Binaregbeg_ ilem
yang makina nao Pariu ka -ileYJ. balay .yang
pagkabetang mua Kung tung barko a ra nganing,
pandeg ang indi ka magkeyang-keyang. Ig dispuis
masadya. Purki yawag pamandaw-wandaw~
Ig yang panlii t · da yamen tung Palawan,
nankluy pa yang barko ang pa_gasaayan yamen tung -
Mindoroo Manliit tami. tung Mindoro alaB dosi
yang kaldaw, baklu si yami nagpadayun tung Mahil.,ao
Ang ka_gisip pu alenget da ilem yang Manila tung I
Mindoroo Atia pala mas alawid . pa pala tung
Palawan may Mindoroo Sang tenga tung kaldaw may
sang lawii baklu ami pa ncika![Ut tung M~ila, tung "-· .
Pier kuatru siguru yang pinaruungan yameno Ya ka
timpranu kang pisan yang ikinawut yamen tung
balay ang dinayunan yamen.,. Kadarakul ang balay
' ang nagkaraita yameno Yang salaayan sari-sario I
2
- May siklita, trak, mga taksio Yang duma kabayu
ang may , guyud na kang salaayan<~ Ya ra yang
kalisao Durung salaayano Kapurisu ya rag
pagbaranggaan natetenged tung kinadamel yang
.salaayano
Tia pagka.![Ut yamen tung _Manila, namaenay
yamio Nagapun may nagdamal yang pamaenay yameno . .
Ang kaldaw rang atiing Biernes ang la!!,ii, _
inimbita:t' rami ra na amey ang mamasyar tung
-paglutukan yang ais krimo Durug lamig yang balay
ang atiio
Pagkalinggu, namasyar rami si rin tung Manila ·
Zoo, piru indi ami ra nagdayun sigun nagk:urano
Dispuis yang indi yam.en idinayun tenged yang
karsada durun~ wai na. _ _Nagteleng ngami ra ilem
yang karayam yang mamula, laket ta m~aepet may -
.sul tirus, dar ala~ Sari-saring kayam yang
nagkarai ta yameno May pagsaay tung iruplanuo
Piru tia kayamano Kung gustu mung magsaay., bayar
rao Papilik-piliken na tung unu pay gustu mung
3
' ~
• ..
. Nasuii
•
·- 9
4
_ saayan. Ari a pa tung~ sapatus-_ ang may karitun, .
_ ari a pa tWlg magsaay tung treno. Sar:L-sari yang ·
nait~ yam.eno Nc;gsaay yam.i1 pa ni _am.ey tung
pagteyeb ~g maning nga pagli,!!Uto· Pabwat, paranek, ·
midyu pariu yang painuinu mu purki ,maapengo
Balikan nu si yang pangalang yam.en yang -
pa_ganingen ang krusjuino NagkarapMaw-panawan da
ya.m.e~ yang _mga ba.lay ang _d.arakuluo ~lus pa ilem
anda ~ ray buntukan· yang karabwaten yang balay o
' , _ A_ges~a_ges y8I).g pagtinda -yang mga aralangeno _ - . -~a1agang ayus yang pagkapurma _yang mgt;i. bagay.:..
. pa,gay ang kaministiran_ mung eklan o_ -_ Kung
. usey-usuyun mu ilem yang tanan· ang pinanawan nu,
- midyu anday katapusa:nc. Purki indi mu maaskean .
kung. alenget u alawid da yang kina.!£Ui;;. muQ · Asan ~ '
may prtiiba ang makelan mu ta uksibar yang paglaksu . .
may yang_ pagpanawo Simp~i belag pariuo , Purki
kung magp~aw _wang magpanaw, yang ka_gisip mli . .
alawid da yang nap:an_aw muo. Piru alenget pa ilem, ... .
Piru kung yawag paglaksu, ·yang kal:>_§rr.lt_a _rnu alenget
5
pa yang linaksu mu. l>iru atia pala duru rag lawid
yang kina~t muo Pariu ra yang pagsaay yamen tung
iruplanu ·para Cagayan de Qrq~ Alas singku pa ilem
yang timpranu, inater rami ra t1.mg istasiun yang
iruplanu., Nanginem mami ·pa ta kapi tu.Iig
restaurant" Atia pala yang kumpaniang at{ a durug
dakul ang pagkabalayo Sigi ra yang balita yang
anaunser tung laudispiker ang tung bi tala ta pa,
"Alistu am.u ra purki maglii t da yang J...ruplanuo"
Atiing yam.i aEangay ra ~ung irtiplanu, inusisa ra
yang mga guardia yang mga ekelekel yam.eno Pati
mga sidulao Yang kaEisip pu maapeng yang pagsaay
tung iruplanuo - Atii pala mas maambeng ang
pagkabetang mu ig yang painuihu mu midyu ka ilem
ang yawag pagsaay tung ,barko o Pagustu ra ka yang
pamanaw-panaw muo Ig -yang paneleng-teleng mu yang '
tanan ang bukid, patag, mga suba, ita mu rang
tan an" Mga balay bistu mu may mga luak ang
malalapad ·ita mu ra, purki yag susurungay muo . .-
Dispuis pa m~y pamangan pa ang naEipapaan tung mga
6
tauo Pakdulan na pa ta libru u diario ang basaen
mu. Masadya yang paneleng-teleng muo Ig- yang
makina na tung pakpak nang magduwali ang unayen
da yang ilisi nang pagteyebo Yang pilutu"' na tung
_ -dulung. Nagkarapanaw-panawan da yamen yang tana.D.
ang mga matitinlung lugar. Naita :ra yamen yang
T~al Volcano tung Batangas. Matinlu ka yang
-palantar nao May a~ na tung kakngaan yang -·
bukid ang tung tagbu kang pisan ·yang Taal
. Bolcano o Sigi yang palaksu yamen tung iruplanuo
1'1ga duruang ·uras may tenga yang palaksu yamen,
manlii t tung Manila asta Cagayan, baklu ami pa
nakawut tung landine;an yang Cagayano Pagkalampud
yamen tung iruplanu, buay-~ay ta gesye pala may
kadasun ka yamen ang iruplanu Iii t ka tung Manilao
Indi ami pa na_gabuay ta karung,maita aw,/ napakpa
ra yang iruplanung gesye tun.g landine;ano Naa pala
ya ·si kay .saayan yamen arig asta Nasulio Maita aw, -
pagtimbang-timbang yang pilutu yang mga ekelekel
.yameno Timbangen na kung pi:;r-a pang kilua- Yang
7
8
isip pu duun kayanan nami anya ang tanan ang
kargaeno Atii pala indi ma.Kaya tung yameno Yarning
nagsaay epat, y~lima tung pilutuo Nabutwan pa yang
aruman yameri ang maepet ang kalbu may yanE ekelekel \
yamen ang dumao Kumus ge sye yang sinaayan yam en
ang iruplanu, piet tami tung kakarungano .
Magkeyang-keyang ang kaisan nagatatud~ · Siguru
kung matagbu tung mga ~uba, ya tia nagatatud sigun
tung palet _ang pabawed-bawed, ang midyu pa,gusuy ka
tung dalan ang pabwat, par.aneko Palebeng-lebeng
yang sistima nao Kapurisu nagatatud ang gulpio
Mga bainti singku minutu siguru yang palaksu yamen ;
' nakawu~ tami ra ka ta Nasuli o Yang kagisip pu
mapungaw yang lugar ang Nas:u.lio Naa pala masadyao
Maraayen kB: yang mga tau duun tung Nasuli o Durung
mga ;prutas ang masasaburo May mga trak ka ang
salaayano Asan· da ta pagara!!as yang bariri ang
trak da kay pa_gubrao· Dispuis pa yang pagdigwan '
matinlu, li,!!Ut ta bayan-bayano May pagdaiban kao
Yang mga ayu na matitinluo Masadyang telengan mu · ·. I t
9
I
midyu dikurisiun yang purma nao . Dispuis
tarawang-ta!!:_ang yang mga t~uo Ig yang karsada '
lapus-lapus da ilemo Malalapad yang mga maiso
Talagang yang tanan ang kalilia_gan mu dutm · dang
tanana Pagpasalamat taw ka ter:ge d kinawut tu ka
yang lugar ang Nasul ig maispirirrsia aw tung
tanan ang ba_gay, tUn.g pagluak may tung pa_gas.ikasu
y ang tan an ang ba_gay ang kaayenan o Ig tung ·
pagpalen g et tung Dfos, may yang ·pagmakinilia kung
ay pa a_gari o · Ig yang tanan ang indi na_gai ta u
tung Palawan nagkarai t .a u du.un tu:hg lugar ang
Nasuli.,
May sasang kaldaw ang nagkeresen nam~ yang
mga maistra yamen ang ·. ma,gangay yami tung Musuan
para magp~iid ig magteleng ngami yang '
pa_garasikasuen, yang pagluluaken, ig yang mga
sari-?aring pruduktu, ig kung aypa a,gari yang
pa_garasikasuen yang mga ayep o Kapurisu ya..m:ing
10
ang pamagaral yang uras dang atii, minangay
ya.mi ·tung Musuan asta yang .mga agalen ya.meno ~
Kairaan naming nagangay tung Musuan para ma,gekel -
- lami ta ispirinsia tung pa,garasikasuen yang tanan'
ang ba,gayo
Pri.miru mariliit ta.mi tung Nasuli, may mga
baryu baryu kang/ pinanakli}'!an ya.meno May mga
balay kang darakulu ang nagkapanawan yamen o · May
mga· ti+tdaan ka tung tinaklib-takli}'!an yameno Ig ·
malalapad ang mga taraneman, paray, mais. Yang
duma pagaradu, sigi kang luak_o Dakel-dB.kel ka ·
yang salaayan ang panlii t tung Musuan ang 'pagkarga
ta mga ayung darakulu. Atia ra ta pagkarga ta
mai-s-. Atiing auto ang sasaayan y'amen kung tung
- teeb pa, maning nga tung pagtunga-tunga · tung
·lakunc. Purki yang karsada durung lun.gasug
lungasug nao - Kapurisu tigbak yang ti_nanguni yamen
ta payantek-yanteko Nagkarapanawan ,da ya.men yang
mga tulayo M.abawaked ang pagkatulayo Atiing
nakaW-ut tami ra tung Musua.ri., yang primirung pisan
11
ang naduungan yam.en yang paggalihgan yang mais o '
A_ges-ages yang pagluaan yang mga kepa, _ bir~:!;ek, may
;r.ang beyed nao Aparti-parti yang pagluaan na. I
Matapus sam.i_ ta teleng tung paggaling, ya ·s:l yay '
inangay yam.en yang · galingan yang pagdugdug yang
maiso A_ges ka yang bukag ang ·pagluluaan nao
Ages ka yang luluagn yang inimuru. Pagkatapus .
inangay si ya.men yang kuma ang binanted, durug
lap ado Pagtukuk da y<;m.g -parayo Durug kati tinlu
' ig pariu-pariu .yang kadarakul nao Yang du.ruanf??
sa..1ru ang ·si:::nilia, pagpatebas ta mga sa..TJ.g gatus ang
sinakuo
Ig pagkat::1pus yam.en ta pagteleng yang paray,
idasun yam.en ~ yang pul tri yang mga manuo PI-ll U.s
· manu yang pakled nao Indi a magdengel yang
kini ta,Jc may yang tinuluk. Ig tung seled sang
kaldaw pagkakaj!Ut yang kiklug na tung san liwu,
may sang gatus, may tulung puluk may limang kiklug,
tenged duru-durung pagkam.anuo Kuartu-kua:rtuo
Yang kada 'sam bilug a_ges ka ta ktiartu, piru
12
irigkit-igkit ang nurunuto Linia-linia. Tapus, . .
· ya si ay in an gay yamen yang bala.Y yang . mga bawliy o
Sari-sari kang klasi, may lagem, may kulito Ages
ka yang mga. beyeko Kuartu-kuartu kao Indir-' a ' .
. magteed yang ginalmuk tung sa nga kuartilan ang
' pulus ba!£UY ! .Yang pamangan nira darak · ang laketan
ta pismil, para pirming matambeko Ig darakulu ang
.imurat da ilem ang mapanaw tenged tung kadakul . na
ig katambek nao .
Atia matapus yamen ta teleng yang mga bawuy,
dinayu,nan si yamen yang baka · ang pa_ganingen .
Br.amino · Durug dakul ang pagkabakao Yang amel-
13 /
am.el yang . dikel na yag. ·diikdiik- ang puntu kumawt
tung t anek o Ig yang buku na may sungkul na a..."l.g ·
. yap; lulwun. • Di.s:puis :pa yang balaY}!U na :pin u : ig . kuli t ang sam.a:v ta mid.yu makura,!!U-kurawuo Atia
nnu yang bakang Bram.in, lii t :pa tung ' America ig
:piur ang anday laket nang dum:ang klasi ta duguo ·
Ig yang bakang atiang Bramin, na_ga:pakastaan :para
yang dugu na in<li malaketan ta dumang dugu, J rung
indi :piur ang :pisan ang anday- dumang dugu ang
malaket o Ig dis:puis pa, yang pagkasta tnng anya
kadugu na ka, Eramin. ka. Kapurisu an day laket- -,
laket ' nang dumang klasing dugu t~ baka. Anday
dugu ta nit;ib ang· baka ang malaket tung Bramin,
killlg indi;piur ang pisan ang du,gu · nao Belag ilem
sam billi g yang ugali yang bakang paganingen Bramino
Mapatul pa tung kini t ang may ilinuak pa ang . kuin~a· ~
' balagen ang :pamangan na- Ig dispuis :pa yang karni
na malemek ang mas a bur o Ka:purisu maaT ka yang
prisiu nao Bayaran ta mga sang li:!U .yang sam.bilug
ang bakao Purki ya:y pinakaprimirang bakao
14
Kapurisu bayaran ta dakulung kantidado
Yang kauri-urian dang inangay yam.en ya ra
yang pa_gan.ingen ang rubber tree. Naa pala midyu
ka tung iuy ang yag sanggetay o _Yang klasi yang
pagsangget tung ayung rubber tree midyu yag /-
baliwuturay ang pat ararat, kawa -salugun yang ....,... .
payek na tung bqgulo Kaldaw-kaldaw yay bisiuen mu
ang pirming leraten para anday bunt~an y~g turuk
yang payek nao Ig kung dake;t_e rang nganip.g ~g
matimes, eklan da nira tung pabrika1 buaten dang
gumao Laketan da nira ta pabaked, ig yang payek /
yang ayung atia ma~ari rang guma. Ya tia yang
nagkarafta yamen ang mga makabe_!!ereng a.Tlg C!Jlda
tung Pal a wan o Ig duun tung · Musuan nai t a yamen
yang tailan ang bagay-bagayo
•
15
~-- May ibalita u tung .numyu :ang indi mi pa . ~ . .
n~~-ai t9,o Siguru -kung maita mi,_ mabereng hgamuo -
Kapurisu ibalita u tung numYli yang naita u tQ~g
MoQ~tain View ang makabe~erengo
_ _Ma-y- sas-ang kaldaw ang yarning tanan ang
pama_garal duun tung lugar ail.g N asuli, ingkelan
nami yang mga mais:tra yamen, · may ya ra ka yang '
mga a_galen yamen ang magbisi ta ·tung Mountain .. ..
View o Ig magteleng ngami yang mga ba_gay-ba_gay -
ang p~gpakdul ta kaayenano Duun n8.mi ra tung
· Mountain View, -pinagangay-a.'1.gay- ra yamen yq.ng,
mga pabrika yang sari--saring pagimu&YJ. yang · tanan
ang ba_gay ang durug dakul_ yang pakina!!_ang ang
prud-uktu o Ig inangay ra yamen yang pa_gimuan
vang tabla. Atia pala yang p.a_gimuan yang tabla,
may mga makina ang pa_gandar ap.g ma:v kuniksiun na .
tung tanan ang gar;;uni te-n ang pa_gimu ya.Yl.g mga
tabla. Primiru tia ma:v duruang bilug ang laga.ri._
ang 'darakuluo Yang sam bilug- ang la:gari tung- _ - ' -
abwat, yang sam bilug tung araneko Piru yang mga
16
la,gari ang gami ten nira, oilug yang klasi na, ig
nagli.![Ut yang isi na-. D:ispuis kung maggeret da
nganing yang la_garing na_gipageret tung trusurig
darakulu~ sigi kang purasik yang will para . indi
mantsini t -yang l~:,gari ang a_gipageret tung t~usuo
I.g dispuis pa yang makabe.Y£ereng duun, yang -trusu
ang da.kulu, b_elag da tau yang pagpataylitayu, kung
in~ ya gimsuay ang pariu gansu ta barkoo
Eagkatapus ipabtang. tung midyu pariu ka ·tren ang
_ may mga rilis ,na ka~ Ig !!lay tau k_a duun ang .
pagdtaibo Ya ray_pagpasulung-sulung yang maning
p.ga treno Patras ~ pabanti yang bisiu nao Ig
- _yang ayung naggereten 9 · yang ma.Tling !_lg~ tren yang
pagsulung-sulung tung trusuo Atia sigi yan~ . - / ' geret _yang trusu~ sigi kang pabtang yang
·n.a.,gageret ang tabla tung pagteyeb kang -· .
pagpali_girano Ya ray pa_gated ~ung ·pagpidasu
pidasuan yang tabla. Ig ya ray pagpurma yang
kadamel ig kalapad yang tabla. · Puidi rang imuen
n_ang dus pur dus yang damel Ya.I!:g tabla. Yang
17
- dUma dus pur kuartru ma:v~- dus pur -s ai_s 0
. . - - - ' / - .. - ; .
. Pagkat9-pus ta purma yang -tablang -atia,
tung pagsukulan yru"lg kapwat o ·flay -d{put, yang-~
' duma abwat .- Puius la_gari tia yang pa_gubra. ig
mga kunilfsiun tung makina yang tanan ang·
garami ten nira an~ pa_gimu ta mga tablao -
Matapus da- nganing ·ta sukul yang kabubwat
yang mga tabla, 'eklan'' si ni;_.a \ t\illg yaduang b~lay_ / - ~ - . ,.
ang pagsi~u_gru"l yang · mga t~bia ang mga bu~aten ~
ang mga· lebleb ta :oalay.o YaQg 'mga tau- ang _ ~ -,._ ".
;pamg.gsi~_ug y~g tabla, - pulus may ga-s_mas tung mga
itsura nira. Ptlrki yang tabla ang silu_gan
·ku,ng isuksuk da nga_rling tung maning nga ka
masiadu rag apuk-o . _Kapurisu pamagsuut ta gasmas
ay muya map~lingo · Ihdi ilem buay yang tablang
' silugan nirao Yang sam bilug pagsuksuk yang
y
tabla, yang ·sani. bilug paf!;l~t yang tabla ang
.na_gasilu_gan o
-Pagkatapus yamen ta teleng tung pagsilug
yang tabla' · inangay .;3i- yamen
18
,
.. --------4- - ~-·-------- ·--: . ~~ - ~---
19
ang paglimpiuan yang mga tabla ang. diriputo
Ycmg duma abwatabwato Darasun-Q.as:un yang
kadamel yang mga tabla, ig yang kabubwat, may
yang kalalapad. Duun tung balay ang atii, be lag
ka tau yang ·paglimpiu yang mga tabla ang
buwuaten ang kasangkapan, kung indi, may maning
nga ka muliunan ang pagteyeb ig magarat-garat o
Ig yang kadamel na pariu tung akes ang malalapad.
Ya ka yang kalapad nao Yay paglumpiu . yang tablao
Duun agiba_gid-ba,giray yarig tau tung maning nga
muliunano Ig pariu .tung daun yang balagen ang
ta.kinis ang magarat-garat c. Yang sistima yang
paglimpiuan yang tabla, ang matapus da:_ ngariing ·
nira ta _lilmpiu, . ya ray na_gimuen nirarig mga · ·
_garamiten. : Ya ra tia yang pamaglua. ang aparadur,
sia, lamisaan, baulo Sari-sari ra ya.."l.g na_gaimu
nira ang :pagl uang mga kagami tan o
20