Upload
others
View
27
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
1
BÖLÜM 1
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI
Bölümün Amacı:
Bilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) kavramları okuyucuların bilgisayar ve bilişim
kavramlarının temellerini anlamasını sağlar.
Bu bölümü tamamladıktan sonra;
Bilgi ve İletişim Teknolojisi kavramlarını anlayıp günlük yaşamımızda kullanımını
örneklendirebilecek,
Bilgisayarların temel özelliklerini ve bileşenlerini açıklayabilecek,
Bilgisayar donanımını tanımlayabilecek ve temel bileşenlerini örneklendirebilecek,
Yazılımın ne olduğunu anlayabilecek ve örneklendirebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Bilgisayar Sistemi
Bilgisayar ve Temel Birimleri
Sistem Ünitesi ve Bileşenleri
Güç Kaynağı Ünitesi
Anakart ve Bileşenleri
Merkezi İşlem Birimi (CPU)
Bellek (Hafıza)
Sabit Disk
Bilgisayar Performansı
Bilgisayarlar Arasındaki Temel
Farklılıklar
İçindekiler
Bilgisayar Sistemi
Donanımın Temel Bileşenleri
o Sistem Ünitesi
o Güç Kaynağı Ünitesi
o Anakart
o Merkezi İşlem Birimi (CPU)
o Bellek (Hafıza)
o Sabit Disk
Bilgisayar Performansı
Bilgisayarlar Arasındaki Temel Farklılıklar
Özet
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
2
BİLGİSAYAR
(COMPUTER)
Bilgisayar, donanım ve yazılımdan oluşan, iletişim, etkileşim ve işbirliği amacıyla kullanıcı
tarafından girilen verileri alabilen, bu veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yapabilen, daha
sonra bu verileri saklayabilen, güncelleyebilen, paylaşabilen, kullanıcı ve işletim sistemi aracılığı ile de
yönetebilen veya çıktı olarak sunabilen elektronik bir cihazdır. (Başar, 2009, Enformatik Ders Sunum
Notları)
Günümüzde bilgisayarların dış dünya ile iletişimi kablolu bağlantılar (USB, HDMI vb.)
yanında kablosuz bağlantılar (Bluetooth, Wi-Fi vb.) ile olabilmektedir. Bu bağlantılar yardımıyla yazıcı,
tarayıcı, ekran ve harici depolama araçları gibi birimler bilgisayara bağlanmaktadır. Ayrıca
kullanıcıların bilgisayar ile etkileşim kurduğu ara yüzler klavye, fare gibi yöntemlerin yanında daha
kullanıcı dostu dokunmatik ekran gibi yapılar ile de olabilmektedir (Karabey, 2013).
Bilgisayar, donanım ve yazılım olmak üzere iki temel bileşenden oluşur (Ulucak, 2013).
Donanım, bir bilgisayarın her türlü fiziksel parçalarına denir (Çelik, 2011). Yazılım ise bilgisayar
donanımı üzerinde çalışan, kullanıcı işlemlerini yerine getiren sistem, uygulama ve yardımcı
programlara denir. Bir bilgisayar sistemi; işlem, giriş, çıkış ve depolama birimleri, kullanıcılar, çevre ve
tüm bunları birbirine bağlayan aygıtlardan oluşur (Şekil 1).
Şekil 1. Bilgisayar Sisteminin Temel Bileşenleri (Kaynak: National Open University of Nigeria)
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
3
SİSTEM ÜNİTESİ
(SYSTEM UNIT)
Sistem ünitesi kavramı bilgisayarın kasası ve kasanın içerisindeki donanım parçalarını ifade
eder. Şekil 2’de görüldüğü gibi sistem üniteleri çeşitli şekil ve boyutlarda olabilmektedir (Bayramoğlu).
Şekil 2. Bilgisayar Sistem Ünitesi Türleri
Anakart, işlemci (CPU), bellek birimleri, güç kaynağı ünitesi, portlar ve konektörler, sürücüler
ve genişleme yuvaları sistem ünitesinin ana bileşenlerini oluştururlar (Şekil 3 ve Şekil 4).
Şekil 3. Bilgisayar Sistem Ünitesinin Ana Bileşenleri
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
4
Şekil 4. Bilgisayar Sistem Ünitesinin Ana Bileşenleri
Kasa içerisine; sürücüler, anakart, güç kaynağı ve fan doğrudan vida ile bağlanarak monte
edilirken diğer donanım kartları, işlemci ve RAM anakart üzerine monte edilerek dolaylı olarak kasa
içerisine monte edilirler (Yaşar, 2008).
Bağlantı Noktaları (Portlar)
Bilgisayarın, yardımcı diğer çevre birimleriyle (klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, taşınabilir disk vb.)
veri iletişimi sağlayan bağlantı araçlarıdır (Gözü ve Aydın, 2009). Şekil 5’te bir bilgisayar sisteminde
yer alan bağlantı noktaları görülmektedir.
Şekil 5. Bilgisayar Sistem Ünitesinin Portları
FireWire (IEEE 1394 veya i.LINK)
gerçek zamanlı ve yüksek hızlı sayısal
görüntü ve ses aktarmında kullanılır.
PS/2 seri bağlantı portu klavye ve fare için
kullanılır.
USB tüm donanım parçalarının
bağlantısında kullanılır.
RJ-45 (LAN) yerel alan ağları (LAN) ve
internet bağlantısı için kullanılır.
LPT (Paralel) portu yazıcı bağlantısı için
kullanılır.
COM 1, COM 2 vb. seri veri iletişiminde
kullanılır.
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
5
Bir kasa içinde temel olarak güç kaynağı ünitesi kabloları, veri yolu kabloları ve kasa ön
paneli led kabloları olmak üzere üç tür bağlantı vardır (Tablo 1).
SİSTEM ÜNİTESİ İÇERİSİNDEKİ BAĞLANTI TÜRLERİ
1.Güç Kaynağı Ünitesi Kabloları
Güç Ünitesi Kaynağı ve Kabloları
Serial ATA (SATA) Güç Kaynağı Kablosu
2.Veri Yolu Kabloları (IDE, SATA)
IDE Veri Yolu Kablosu
Serial ATA (SATA) Veri Yolu Kablosu
3.Kasa Ön Paneli Led Bağlantı Kabloları (HDD Led, Reset Led ve Power Led)
Tablo 1. Sistem Ünitesi İçerisindeki Bağlantı Türleri
Kasa içindeki bağlantıların doğru, düzenli ve derli toplu olması önemlidir. Bundan dolayı
genelikle kasa içindeki hava akışının sağlanması için bağlantılar bir kelepçe yardımı ile bir araya
getirilir.(MEGEP Bakım Onarım 2)
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
6
Sistem Ünitesinin (Kasa) Temizliği ve Bakımı
Bilgisayar kasasının kapakları mutlaka kapalı tutulmalıdır. Kasadan elektrik kablo bağlantısı
söküldükten sonra kasanın üst ve yan yüzeyleri hafif nemli bir bez ile silinerek tozu alınabilir. Kasanın
içi kapaklar söküldükten sonra kompresör yardımıyla basınçlı hava tutulup temizlenebilir. Kasa içinde
yer alan kabloları havalandırma ve fanların soğutma sistemine engel olmayacak şekilde toplanabilir.
Kasa fanı, işlemci fanı ve ekran kartı fanlarınızın temiz olmasına dikkat edilmelidir. Son olarak kasa;
yüksek ve hava alan bölümlere yerleştirilmelidir (MEGEP Bakım ve Onarım 2).
GÜÇ KAYNAĞI UNİTESİ
(POWER SUPPLEY)
Güç kaynağı ünitesi bilgisayar kasasının içinde yer alır ve tüm donanım parçalarının elektrik
enerjisini sağlar (Şekil 6). Bu sebepten dolayı bir güç kaynağı ünitesi tüm donanım parçalarına yetecek
güçte olmalıdır. Aksi halde güç kaynağı ünitesi çok ısınıp, gereksiz bilgisayar kilitlenmelerine sebep
olabilir veya diğer donanım parçalarına zarar verebilir. Üzerinde anakart, sürücülerin ve kasa içi fanların
elektrik enerjisini karşılamak üzere kablo konnektörleri vardır. Genel olarak bir bilgisayarın kullandığı
güç kaynağı yaklaşık 450-600 watt güçündedir (Yaşar, 2008).
Şekil 6.Güç Kaynağı Ünitesi
Güç kaynağı 220 volt şehir alternatif akım (AC) şebeke gerilimini -12, -5, +3.3, +5, +12 volt
gruplarına çeviren donanım birimidir. Her bir çeşit volt değerini taşıyan kablonun rengi ise farklıdır.
Güç Kaynağı Ünitesi Seçimi
Güç kaynağı ünitesinin kaliteli olması tüm donanım parçalarına elektrik enerjisi sağladığı için
çok önemlidir. Basitçe ifade edilirse bir güç kaynağı ünitesinin ağırlığı içindeki malzeme miktarı, türü
ve kalitesi açısından fikir verebilir. Ağrlığı fazla olan güç kaynağı üniteleri tercih edilebilir. (MEGEP
İç Donanım Birimleri)
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
7
ANAKART
(MOTHERBOARD, MAINBOARD, SYSTEM BOARD)
Anakart, bilgisayarın donanım parçalarını (merkezi işlem birimi, yonga setleri, bellek vb.) ve
bu parçalar arasındaki iletişimi sağlayan veri yollarını üzerinde barındıran, fiberglastan yapılmış levha
şeklindeki ana baskı devre kartına denir (Şekil 7). (MEGEP:İç Donanım Parçaları)
Şekil 7. Anakart ve Bileşenleri
İşlemci yuvası, yonga seti (chipset), RAM bellek yuvaları, BIOS (Basic Input/Output
System;Temel Girdi / Çıktı Sistemi) , giriş ve çıkış kapıları (portlar), BIOS pili, klavye ve fare kontrol
entegreleri, sabit (hard) disk, disket ve CD/DVD-ROM sürücü kontrol entegreleri anakart üzerinde yer
alır. Ekran kartı, ses kartı, ağ arayüz kartı ve fax/modem kartları ise slot veya soket denilen anakart
genişleme yuvalarına takılırlar (Şekil 8). Ancak bazı durumlarda ekran, ses ve ağ arayüz kartı anakart
ile tümleşik/dahili (onboard) olabilmektedir (Sugözü, 2012).
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
8
Şekil 8. Anakart Üzerinde Yer Alan Temel Bileşenler
Sabit disk, disket ve CD/DVD-ROM sürücüsü gibi donanım parçaları veri bağlantı kablosu
(IDE: Integrated Drive Elektronics, SATA : Serial ATA) ile anakarta bağlanırlar. Güç kaynağı ise
bilgisayardaki tüm donanım parçalarına doğrudan ya da anakart üzerinden elektrik enerjisi sağlar.
Özetlersek, anakart bilgisayar sistem ünitesinin merkezi bileşenidir ve bünyesindeki özel veri yolları
sayesinde bilgisayar parçaları arasındaki veri iletişimi ve organizasyonu sağlar (Çelik, 2011).
Anakart Bileşenleri
Yonga Seti (Chipset)
Bir yonga seti; anakart üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bir anakart üzerinde birden çok yonga
seti mevcuttur. Ancak anakartın üzerinde bulundukları bölgelere iki adet yönetici yonga vardır (MEGEP
İç Donanım Birimleri). Bunlar;
1. Kuzey köprüsü (North Bridge)
2. Güney köprüsü (South Bridge)
Kuzey köprüsü işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspress veri yollarından sorumlu olup
bunların kontrolü ve veri aktarımını sağlar.
Güney köprüsü ise bilgisayarın diğer çevre birimlerini (PCI, USB, ISA, IDE, BIOS, vb.) ve güç
yönetiminden sorumludur (Parlar, 2012).
Günümüz kişisel bilgisayar için Intel, AMD, Ati, nVIDIA, VIA, SIS ve ALi gibi birçok yonga seti
üreticileri vardır (Şekil 9) (A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi Slaytları).
Anakart (Mainboard, Motherboard)
CPU
Chipset
Bellek Yuvaları
Pil
BIOS
Genişleme Yuvaları
PCI Express
AGP
PCI
ISA
Dahili (onboard)
Ekran Kartı
Ağ Kartı
Ses Kartı
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
9
Şekil 9. Yonga Seti (Chipset) Türleri
Veri Yolu (Bus)
Bir veri yolu; işlemci, ana bellek ve çevre birimleri arasında karşılıklı olarak verinin taşındığı
yoldur. Veri yollarının genişliği ve veri transfer hızı, bilgisayarın hızını etkileyen önemli faktörlerdir.
(Hüsnü B). Çevre birimileri veri yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi iletişimi sağlamaktadır
(MEGEP İç Donanım Birimleri) Bunlar;
ISA (Industry Standart Architecture)
PCI (Peripheral Component Interconnect)
AGP (Accelerated graphics port – Hızlandırılmış grafik portu)
PCI-X
PCI express (PCI-e)
Portlar (Kapılar)
Port (kapı, jak), anakartın dış donanım parçalarıyla (klavye, fare, yazıcı vb.) iletişim kurmasını
sağlayan bağlantı noktalarına port (kapı) denir. Konnektör ise bir kablonun ucundaki, porta giren
parçadır. Seri iletişim COM portu, PS/2 portu, LPT (Paralel) portu, USB portu, Ağ (LAN), Firewire
(IEEE 1394), eSATA (external SATA) port ve Bluetooth gibi örnek verilebilir.
Anakart Sınıflandırılması ve Seçimi
Anakart sınıflandırılması şekil (form) faktörü, işlemcinin yuva yapısı, yonga seti (chipset) ve
anakartın üzerinde bulundurdukları dahili / tümleşik (onboard) gibi etkenlere göre yapılmaktadır (A+
Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi Slaytları).
Anakart seçiminde öncelikle bilgisayar sistem ünitesi (kasa) ile anakart boyutları birbirine
uygun olmalıdır. Ayrıca anakartınız seçtiğiniz işlemci ile uyumlu olmalı ve desteklemelidir. Bir anakart
satın alırken, bugün ihtiyaç duyulan RAM bellek miktarının iki katına kadar desteklemesi uygun
AMD Chipset Intel Chipset nVIDIA chipset
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
10
olacaktır. Öte yandan seçilecek anakartın ekran kartınızı destekleyip desteklemediğini de kontrol
edilmelidir (MEGEP İç Donanım).
MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ
(CPU: CENTRAL PROCESSING UNIT)
Merkezi işlem birimi (CPU) bilgisayardaki bütün verileri işlemek ve bilgisayarda meydana
gelen işlemleri kontrol etmekle görevlidir (Arslantunalı ve diğ., 2005). CPU bir bilgisayarda temel
işlemleri geçekleştiren birimi olup genelikle bilgisayarın beyni olarak ifade edilir (Şekil 10). CPU,
kullanıcı tarafından gönderilen komutları alıp veriler üzerinden işlem yapar. Ayrıca bilgisayardaki diğer
aygıtlar ile interrupt (kesme) komutları ile iletişim kurar ve bu aygıtları kontrol eder (A+ Konu Slaytı).
Şekil 10. Merkezi İşlem Birimi (CPU) ve CPU Fanı
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
11
Merkezi İşlem Biriminin Genel Yapısı
Bir merkezi işlem birimi çekirdek, ön bellek, aritmetik mantık birimi (ALU) ve kontrol birimi
olmak üzere dört temel birimden oluşmuştur (Şekil 11 ve Tablo 2).
Şekil 11. Merkezi İşlem Biriminin Genel Yapısı
İŞLEMCİ BİRİMLERİ GÖREVLERİ
Çekirdek (Core)
İşlemcinin kendisi olup ve komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür.
Ön Bellek
(Cache Memory)
Ön bellek, çalışmakta olan bir programa ait komutların ve verilerin geçici
olarak saklandığı yüksek hızlı hafızalardır. L1 (Level 1), L2 (Level 2) ve
L3 (Level 3) olmak üzere üç türü bulunmaktadır.
Aritmetik Mantık Birimi
(Aritmetic Logic Unit-ALU)
Aritmetik mantık birimi (işlem birimi), tüm aritmetiksel (toplama, çıkarma,
çarpma ve bölme) ve mantıksal işlemleri (ve, veya, değil) yapan bölümdür.
Ayrıca bu birim sayılar arasındaki büyüklük, küçüklük ve eşitlik gibi
mantıksal işlemleri de denetler.(Çelik, 2012)
Kontrol Birimi
(Control Unit)
İşlemciye gönderilen komuların çözüldüğü, kontrol edildiği,
değerlendirildiği, yorumlandığı ve işletildiği birimdir. Özetlemek gerekirse
bütün işlemlerin kontrol edildiği birimdir (Çelik, 2012).
Tablo 2. İşlemci Birimleri ve Görevleri
İşlemci içerisinde ayrıca üzerinde işlem yapılacak verilerin tutulduğu yazmaçlar (register) ve
veri yolları da mevcuttur. Bu veri yolları; adres yolu (adress bus), veriyolu (data bus) ve kontrol yoludur
(control bus) (MEGEP İç Donanım Birimleri).
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
12
Bir işlemcinin 4 ana evreden oluşan bir çalışma döngüsü vardır (Şekil 12). Bu evreler, genel
bir döngüyü ifade etmekte olup her işlemcide farklıdır. (A+)
Şekil 12. Bir İşlemcinin Çalışma Döngüsü
Bu evreler;
1. Evre (Fetch): Birinci evrede veri ve program komutları hafızadan okunur.
2. Evre (Decode): İkinci evrede ise kontrol birimi tarafından bu komutlar yorumlanır.
3. Evre (Execute): Üçüncü evrede işlem birimi (ALU) tarafından bu komutlar işlenir.
4. Evre (Store): En son evrede ise sonuçlar hafızaya geri yazılırlar.
Programlar, işlemciye gönderilen ve ona ne yapması gerektiğini söyleyen basit bir şekilde
sıralanmış komutlara denir. İşlemciler temelde makine dili ile yazılmış komutları işleyebildiğinden, üst
seviye bir dil ile yazılan programın çalışabilmesi kodların derleyiciler tarafından makine diline
çevrilmesi gerekmektedir. Böylece işlemcinin tanıyacağı komutlar dizesi haline getirilirler. Bu
aşamadan sonra ise işletim sistemi devreye girer ve işlemcinin bu programları çalıştırmasını sağlar
(Şekil 13).
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
13
Şekil 13. Bir Programın İşlemci Tarafından Çalıştırılması
İşlemci içerisinde veriler üzerinde matematiksel ve mantıksal işlemleri yapabilmek için komut
seti (instruction set) mevcuttur. Bilgisayarda tüm veriler ve programlar sabit diskte (hard disk) saklanır.
İşlemci çok hızlı bir şekilde komut işlediği için sabit disk, işlemcinin komut işleme hızına ulaşamaz. Bu
sebepten dolayı programlar sabit diskten alınarak Rasgele Erişimli Bellek'e (Random Access Memory-
RAM) yüklenir, daha sonra buradan da işlemciye aktarılır. İşlemcinin yaptığı işlemler sonucunda
ürettiği veriler ise işlemciden, RAM’e ve oradan da sabit diske alınarak orada saklanır (Şekil 14)
(Bayramoğlu).
Şekil 14. İşlemcinin Giriş-Çıkış Birimleri İle İlişkisi (Kaynak:Shelly Cahman Series)
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
14
BELLEK
(MEMORY)
Bir bilgisayardaki bütün verilerin saklandığı birimlere bellek denir. Geçici ve kalıcı bellek
olmak üzere iki adet bellek türü vardır (Şekil 15).
Şekil 15. Bilgisayarın Temel Bellek Türleri
Bilgisayardaki bellek türlerinden kısaca bahsedersek ön belleği işlemcinin kendine ait RAM
belleği olarak düşünülebiliriz. RAM bellek ise bilgisayarın çalışması süresince verilerin tutulduğu ana
bellektir. RAM bellekte tutulan veriler sabit diske kaydedildikten ve çalışılan dosyalar kapatıldıktan
sonra silinirler. RAM bellek, diğer depolama birimleri olan sabit disk, CD/DVD-ROM ve diskette göre
daha hızlıdır. ROM Bellek içerisindeki veriler kullanıcı tarafından değiştirilemez ve silinemezler.
Ancak günümüzde bazı özel tekniklerle ROM bellek içeriği değiştirilebilmektedir. Sanal bellek, sistem
belleğinin (RAM) yetersiz kaldığı durumlarda kullanılmak üzere işletim sistemi tarafından sabit disk
üzerinde oluşturulan bellek çeşididir. Sabit disk (harddisk) verilerin kalıcı olarak saklandığı bellek
türüdür. İşletim sistemi ve diğer progralar sabit disk üzerinde kuruludur. (AOF II) Taşınabilir depolama
araçları ise bilgisayarda sabit olarak bulunmayan, ihtiyaç durumunda takılarak kullanılabilen depolama
araçlarıdır. Örnek olarak USB flash disk, hafıza kartları, taşınabilir hard disk, CD-ROM ve DVD-ROM
sürücüleri verilebilir. (MEB).
Bilgisayarda veri, ikili sayı sistemi ("0","1") kullanılarak ifade edilir. Bilgisayarda en küçük veri
bit ile ifade edilir ve sadece “0” ya da “1” değerini alabilir. RAM bellek kapasitesi ise Byte cinsinden
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
15
ifade edilir. Bir anlam ifade eden en küçük veri miktarına byte denir ve 8 bitten oluşur (Tablo 3 ve Şekil
16).
8 Bit = 1 Byte
1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit 1 Bit = 8 Bit
1 0 0 1 1 0 1 1 = 1 Byte
Uzunluğunda
(10011011)2
(155)10 Onluk Sayısı Sistemindeki Bir Sayının İklili Sayı Sistemindeki Gösterimi
= (155)10
Onluk Sayı
Sistemindeki
Değeri
Tablo 3. Bilgisayarda En Küçük Veri Kapasitesi (Yaşar, 2008)
Şekil 16. Bilgisayar Bellek Kapasitesi Ölçüm Birimleri
Bellek Seçimi
Bilgisayarın hızlı çalışabilmesi için daha fazla RAM kapasitesine gereksinimi vardır. Aynı anda
birden çok program çalıştırıldığında RAM bellek yetersiz kalır ve sabit diske başvurulur (sanal bellek).
Sabit disk RAM belleğe göre daha yavaş çalıştığı için genel bir sistem yavaşlığı meydana gelir.
RAM bellek seçiminde anakarta uygun/uyumlu RAM türü, modeli ve desteklediği RAM
hızlarının bilinmesi gerekir. Ayrıca anakart üzerinde RAM’lerin takıldığı bellek modüllerinin boş
olmasıda gerekir (MEGEP İÇ Donanım).
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
16
SABİT DİSK
(HDD:HARD DISK DRIVER)
Sabit disk, bilgisayarın tüm bilgilerinin (sistem dosyaları, program dosyaları ve her türlü veri
dosyaları) kalıcı olarak depolandığı / saklandığı yerdir (MEB Orta Öğretim). Sabit diskteki veriler
elektrik kesintisi veya bilgisayarın kapanması durumunda kaybolmazlar (Şekil 17).
Şekil 17. Sabit (HDD) Disk Görünümü
Sabit disk içerisinde manyetik özeliklere sahip bir veya birden çok disk bulunur. Veriler bu
disklerin üzerine kaydedilir. Diskler bir motor aracılığı ile yüksek hızlarda dönerken disk üzerinde
bulunan sürücü kafası verileri okur ve yazar (Çelik 2012).
Sabit disklerin belli başlı parametreleri vardır (Tablo 4). (Enformatik Ders Notu).
Sabit Disk Parametreleri
Disk Dönüş Hızı
(RPM=Rotate Per Minute)
Diskin dakikadaki dönüş hızını gösteren parametredir. Günümüzde
15.000, 10.000, 7200, 5400 rpm değerlere sahip sabit diskler
bulunmaktadır.
Tampon Bellek
(Cache / Buffer)
Bilgisayarın sabit disk erişimi bellek erişiminden daha yavaş olduğu için
sabit diskin performansını artırmak için disk üzerine bellek hafıza
birimleri yerleştirilmiştir.
Konumlanma Süresi
(Seek Time)
Disk üzerinde okuma yazma kafasının, istenen adrese yazma veya okuma
amaçlı ulaşmak için harcadığı süredir.
Kapasite Sabit diskin depolayacağı veri miktarını gösterir. Günümüzde 750 GB,
1TB ve hatta 4TB kapasiteli sabit diskler bulunmaktadır.
Tablo 4. Sabit Disk Parametreleri
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
17
Sabit diskler anakarta IDE (Integrated Drive Electronics-Bağlı Cihazlar Elektronik Yapısı),
Serial ATA (SATA) veya SCSI (Small Computer System Interface) veri kabloları ile bağlanırlar (Şekil
18).
Şekil 18: Sabit Disk Türleri ve Veri Kabloları
Sabit diskler, taşınabilir bellekler, optik diskler vb. kalıcı depolama (saklama) araçlarıdır (Şekil
19). Bilgisayarın elektrik enerjisi kesildiğinde içlerindeki veriler silinmez (Eroğlu, 2014).
Şekil 19. Kalıcı Depolama Aygıtları / Araçları
PATA (Parallel Advanced Technology Attachment: Paralel İleri Teknoloji Eklentisi)
• Paralel olarak veri iletimine sahip olup 45 cm'den uzun olamazlar.
• Maximum veri iletim hızı 100 MB/s veya 133 MB/s 'dir.
• Sahip olunan arabirim CD-ROM, DVD-ROM ve sabit diskler için de aynıdır.
• PATA sabit diskler, 40 ve 80 iletkenli kablo (ribbon kablo) yardımıyla anakarta bağlanır . 80 iletkenli kablo daha yüksek bant genişliğine sahiptir.
Serial ATA (SATA: Serial Advance Technology Attachment Drive)
• Veri kablosu maksimum 100 cm uzunluğunda olmalıdır.
• 150 MB/s, 300 MB/s ve 600 MB/s veri iletim hızları vardır.
SCSI (Small Computer System Interface)
• Kablo uzunluğu 1,5-25m'dir.
• Maksimum veri iletim hızı 320 MB/s ve 640 MB/s şeklindedir.
• SCSI hard disk bağlantısı hzı IDE hard disklere göre daha hızlıdırlar.
• Genellikle ana bilgisayarlarda (server) kullanılırlar.
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
18
Sabit Disk Seçimi
Sabit diski seçiminde öncelikle işletim sistemi dosyalarının gereksinim duyduğu minimum disk
kapasitesine dikkat edilmelidir. İşletim sistemi dosyaları, uygulama yazılımlarınız ve kişisel
dosyalarınız sabit diskte önemli bir yer kaplayacaktır.
Sabit disk seçiminde dikat edilmesi gereken diğer bir faktör ise sabit diskin bir dakikadaki tur
sayısını ifade eden RPM (Revolutions Per Minute) dönüş hızı değeridir. RPM değeri yüksek olan sabit
diskte veriye daha hızlı ulaşım olur ancak tüketilen enerji miktarı ve fiyatı artar.
Anakartınızın desteklediği ve üzerinde yer alan veri iletim kablolarının (IDE, SATA veya SCSI)
türü de önemlidir. Ayrıca sabit diskinizin ön bellek miktarının fazla olması performansı artırır.
Bilgisayar Performansı
Bir bilgisayarın performansına etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Bilgisayarın donanım
parçaları arasındaki uyum, işlemci hızı, bellek (RAM) miktarının büyüklüğü / hızları performansı
olumlu yönde etki ederken casus yazılımlar ve virüsler ise olumsuz yönde etki etmektedir (Tablo 5).
Bilgisayar Performansına Etki Eden Faktörler
İşlemci Hızı
İşlemcinin saat hızı bir bilgisayarın performansını etkileyen en önemli
faktördür. İşlemci (CPU) hızları Hertz (sıklık) birimi çinsinden ölçülür
ve işlemcinin bir saniyede yapabileceği işlemi ifade eder. Bir işlemci
hızının bilgisayara kurulacak yazılımların minimum gereksinimlerini
karşılaması gerekir aksi takdirde bilgisayar performansı bundan
etkilenir.
Yüklü Bellek (RAM) Miktarı ve
Hızı
Bir bilgisayarda çalışan programlar RAM belleği kullanır. RAM bellek
miktarının büyüklüğü programların rahatla çalışmasına etki eder. Öte
yandan RAM bellek hızı ve RAM-anakart uyumu gibi birçok faktörde
bilgisayarın performansını etkiler.
Donanım Uyumu
Anakartın bütün donanım parçalarıyla uyumlu olması, sabit diskin
düzgün çalışması ve ekran kartı grafik işlemcisinin hızı da bilgisayar
sisteminin hızlı çalışmasına etki eder.
Casus Yazılımlar ve Virüsler
Casus yazılımlar ve virüsler kullanıcı izni olmadan bilgisayarlara
bulaşan, zarar veren kötü amaçlı programlardır. Bu programlar arka
planda çalışarak RAM belleği gereksiz yere meşgul ederler ve
bilgisayarın yavaş çalışmasına neden olurlar.
Tablo 5: Bir Bilgisayarın Performansına etki eden faktörler (Çelik, 2012)
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
19
Bilgisayarlar Arasındaki Temel Farklılıklar
Bilgisayarlar arasındaki faklılıkların temelinde hız, kapasite, maliyet ve kullanıcı profili gibi
faktörler yer almaktadır.
Bilgisayarda merkezi işlem biriminin (CPU) hızı önemli bir faktördür. Anakart, RAM bellek,
slotlar ve sabit disk için de önemlidir. Bir anakartın çalışma hızı ise üzerine takılan CPU, RAM bellek,
ekran kartı, sabit disk vb. donanımları desteklemeli ve bu parçalar ile uyumlu olmalıdır.
Bellek (RAM) bilgisayarınızın açıldıktan sonra tüm program ve dosyaların tutulduğu geçici veri
saklama birimidir. Bilgisayardaki RAM kapasitesinin yüksek olması kullanıcının aynı anda birden çok
program çalıştırabilmesine olanak sağlayacaktır. Öte yandan RAM bellek hızının CPU ve anakart ile
uyumlu olması gerekir.
Sabit disk, bilgisayardaki bütün dosya ve programların saklandığı birimdir. Bu sebepten dolayı
Sabit diskinizin kapasitesinin büyük olması gerekir. Taşınabilir disk (flash bellek) ve USB sabit disk
gibi donanım birimlerinin kapasitesi de bilgisayarın performansını etkilemektedir. Ayrıca ekran
kartınızın ön bellek kapasitesi ile üzerindeki işlemci hızının da yüksek olması önerilir.
Bilgisayarı kullanan kullanıcı gereksinimleri ve profili bilgisayarın maliyetini etkilemektedir.
Bu yüzden dolayı kullanıcı gereksinimleri ve profili göz önüne alınarak donanım ve yazılımların satın
alınması önerilir (Ulucak, 2013).
ÖZET
Bilgisayar sistemlerinin genel amacı çevresindeki bileşenler (kullanıcı, bilgi ve iletişim
teknolojileri araçları) ile süreklilik arz eden bir iletişim, etkileşim ve işbirliği içinde olabilmektir. Bir
bilgisayar, donanım ve yazılım olmak üzere iki temel bileşenden oluşmaktadır. Donanımın en temel
bileşenlerini ise; sistem ünitesi, güç kaynağı ünitesi, anakart, merkezi işlem birimi, bellek ve sabit
diskler oluşturmaktadır. Sistem ünitesi tüm donanım bileşenlerini içinde barındırır , dış çevreye, toza
karşı korur. Anakart üzerinde ise bilgisayarın beyni olarak ifade edilen merkezi işlem birimi (CPU),
bellekler ve ekran kartı, ses kartı vb. bileşenlerin takıldığı genişleme yuvaları (ISA, PCI, AGP vb.)
bulunmaktadır. Bir bilgisayarın performansı, işlemci hızı, bellek kapasitesi, tüm donanım bileşenlerinin
birbirleri ile uyumu ve virüslerden korunaklı bir çalışma ortamına bağlıdır.
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
20
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
İLERİ OKUMALAR ve FAYDALI YAZILIMLAR
KAYNAKLAR WEB ERİŞİM ADRESİ
DE
RS
NO
TU
MEB MEGEP
(Mesleki Eğitim
ve Öğretim
Sisteminin
Güçlendirilmesi
Projesi) Bilişim
Teknolojileri
Anakartlar ve Kasalar http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlar
i/bilisim/moduller/anakartlarkasalar.pdf
Bellek Birimleri http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf
/Bellek%20Birimleri.pdf
İç Donanım Birimleri http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modull
er_pdf/İç%20Donanım%20Birimleri.pdf
Dış Donanım
Birimleri
http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modull
er_pdf/Dış%20Donanım%20Birimleri.pdf
ODTÜ - BİDB Temel Bilgisayar
Kullanımı
http://file.cc.metu.edu.tr/ccweb/bidb_ccusg/TBK2009pub.p
df
Parlar, T (2012) Bilgisayar Donanımı http://www.mku.edu.tr/me/index.php?mid=tparlar
ÜÇ
RE
TS
İZ P
RO
GR
AM
LA
R
Sistem Bilgisi
SIW http://www.techsupportalert.com/best-free-system-
information-utility.htm
AIDA32 http://www.majorgeeks.com/files/details/aida32_personal_s
ystem_information.html
İşlemci (CPU)
Bilgisi CPU-Z http://www.cpuid.com/softwares/cpu-z.html
Bellek Test
Programı Memtest86 http://www.memtest86.com/download.htm
Sistem Yardımcı
Programlar Paketi
Hiren’s Boot CD http://www.hiren.info/pages/bootcd
Sysinternals Suite http://technet.microsoft.com/tr-tr/sysinternals/bb842062
Anti Virüs
Yazılımları
AVG Free http://free.avg.com/tr-tr/homepage
Microsoft Security
Essentials
http://www.microsoft.com/tr-
TR/download/details.aspx?id=5201
Öğrenme Yönetim
Sistemleri
Sakai https://www.sakaiproject.org/
Moodle https://moodle.org/
AÇ
IK K
UR
S
Başkent
Üniversitesi
Açık Ders
Malzemeleri
Bilgisayar
Teknolojileri
Uygulamaları
http://moodle.baskent.edu.tr/course/view.php?id=3
Eastern
Mediterranean
Uiversity Open
Courseware
Computer
Architecture and
Organization
http://opencourses.emu.edu.tr/enrol/index.php?id=18
edX Introduction to
Computer Science
https://www.edx.org/course/introduction-computer-science-
harvardx-cs50x#.VJgCLl4gJA
Tablo 6. İleri Okumalar ve Faydalı Yazılımlar
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
21
KAYNAKÇA
BAŞAR, E., Bilgi ve İletişim Teknolojileri 1 Ders Notu, MEB EğiTek, Açık Öğretim Okulları,
Ankara, 2009.
Temel Bilgi Teknolojileri Kullanımı Konu Sunum Slaytları, Enformatik Bölümü, Çukurova
Üniversitesi, Adana, 2012
KARABEY, B. Temel Bilgi Teknolojileri-I, ed:Yılmazel Ö., 2.Baskı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir,
2013
ÇELİK, L., BAYIR, Ş., ÇUHADAR, Ç., EŞGİ, N., SEVİNDİK, T.,UZUN A.M. ve diğerleri. Bilgisayar
ve Temel Bilgi Teknolojileri, ed: Levent Ç. Maya Akademi, Ankara, 2011
National Open University of Nigeria. “Introduction to Computers CIT104 Course Guide”
http://www.nou.edu.ng/NOUN_OCL/pdf/SST/CIT104INTRODUCTION%20TO%20COMPUTERS.p
df Son Erişim Tarihi:22.12.2014
SUGÖZÜ, H.İ., Esmeray, F., Donuk, K., Kaplan, M., Demir, R., Demir. S., Temel Bilgi Teknolojileri,
ed: İbrahim H.S. Nobel Yayınevi, Ankara, 2012.
ULUCAK, E. M., ÇAKIR, İ. Bilgi ve İletişim Teknolojisi.Ed:Eyüp K. Özne Yayıncılık, Ankara, 2013
BAYRAMOĞLU, H. Bilgisayar Donanımı Ders Notu, ITEC115 Bilgisayara Giriş / ITEC190 Hukuk
İçin Bilgisayar, Doğu Akdeniz Üniversitesi.
GÖZÜ, Ö. ve AYDIN, SH.Temel Bilgisayar Kullanımı. Ed: Feride E. ve Hasan N.D. Orta Doğu Teknik
Üniversitesi, Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, Ankara, 2009
YAŞAR E. A'dan Z'ye Bilgisayar Donanımı. CHIP Kitap. 2008
MEGEP (Millî Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi)
Bilişim Teknolojisi Bakım ve Onarım 2, Modül Ders Notu. Ankara 2007
MEGEP (Millî Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi)
Bilişim Teknolojileri Bilişim Teknolojisi İç Donanım Birimleri, 481BB0091 Ders Notu. Ankara 2011
PARLAR, T. Bilgisayar Donanımı Ders Notu, Donanım Kartları. Antakya MYO, 2012
ARSLANTUNALI, M., Yöney, B. ve Furat, A.İ. (2005). Temel Bilgisayar Eğitimi Windows XP / Office
XP, Pusula Yayıncılık.
EROĞLU, E. ve Yazar, D. Bilgi ve İletişim Teknolojisi, ed: Yazar, A. MEB, 2014
S.Ataç | TBT Ders Notu | Dokuz Eylül Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu | İzmir, 2016
22
MEGEP (Millî Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi)
Bilişim Teknolojisi, Bellek Birimleri, Ders Notu. Ankara 2007
MEGEP (Millî Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi)
Bilişim Teknolojileri, Anakartlar ve Kasalar, Ankara 2007
ÇAĞILTAY, K., KARAKUŞ, T.,KURŞUN, E., ORHON, E.N., ŞEN, E.T., GÜNAYDIN, B., ed:
Özgür Y., Ö. Temel Bilgi Teknolojileri-I, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2013
ÇAĞILTAY, K., KARAKUŞ, T.,KURŞUN, E., ORHON, E.N., ŞEN, E.T., GÜNAYDIN, B., ed:
Özgür Y., Ö. Temel Bilgi Teknolojileri-II, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2013
European Computer Driving Licence 5.0 Müfredat Versiyonu (ECDL).
http://www.ecdl.org.tr/tr/Documents/ECDL%20M%C3%BCfredat-Versiyon%205%200_Tr.pdf Son
Erişim Tarihi:22.12.2014
TÜBİTAK ULAKBİM E-İçerik, Çizgi TAGEM Eğitim İçeriği. “A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı”
Çizgi TAGEM Eğitim İçeriği. http://e-icerik.ulakbim.gov.tr/tagem/ Son Erişim Tarihi:22.12.2014
Shelly Cahman Series, Teachers Discovering Computers, Chapter 4, Hardware for Educators Son
http://www.dr-hatfield.com/educ216/ppt/Chapter%204.pdf Erişim Tarihi:23.12.2014