Upload
lythu
View
229
Download
7
Embed Size (px)
Citation preview
T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SERAMİK ANA SANAT DALI
GELENEKSEL UZAKDOĞU SELADON SIRLARININ ARAŞTIRILARAK, ÖZGÜN PORSELEN TASARIMLARINA UYGULANMASI
Birsen GÜNEŞER
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ADANA/2008
T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SERAMİK ANA SANAT DALI
GELENEKSEL UZAKDOĞU SELADON SIRLARININ ARAŞTIRILARAK, ÖZGÜN PORSELEN TASARIMLARINA UYGULANMASI
Birsen GÜNEŞER
DANIŞMAN: Yard. Doç. Dr. Necdet SAKARYA
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ADANA/2008
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne
Bu çalışma, jürimiz tarafından Seramik Ana Sanat Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ
olarak kabul edilmiştir.
Başkan : Yrd. Doç. Dr. Necdet SAKARYA
(Danışman)
Üye : Prof. Dr. Yusuf GÜRÇINAR
Üye : Yrd. Doç. Dr. Yusuf Ziya HALEFOĞLU
ONAY
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.
…../…./2008
Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVAŞ
Enstitü Müdürü
Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil
ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.
i
ÖZET
GELENEKSEL UZAKDOĞU SELADON SIRLARININ ARAŞTIRILARAK, ÖZGÜN PORSELEN TASARIMLARINA UYGULANMASI
Birsen GÜNEŞER
Yüksek Lisans Tezi, Seramik Anasanat Dalı
Danışman: Yard. Doç. Dr. Necdet SAKARYA
Haziran 2008, 128 Sayfa
10 ve 14. Yüzyıllar arasında Uzakdoğu’da çok uygulanan‘‘Seladon’’ ismi iki
Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ taş, “dhara’’ ise yeşil anlamına gelmektedir.
Yani “Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Yeşim taşı doğal güçlü ve sahibine iyi şans,
başarı getirdiğine inanılan harkulade bir taştır.
Seladon sırlı seramikler, porselenler gri-yeşilden maviye ve sarı-yeşile kadar
değişebilir. Kilin çeşidine ve üzerine uygulanan sırın bileşimine, kalınlığına göre
değişebilir. Fakat en ünlü Seladonlar soluk-açık yeşilden, yoğun yeşillere göre
sıralanmıştır. Seladonlar genellikle redüksiyonlu atmosferli fırınlarda pişirilir.
Çin'de, yeşim taşını andıran yeşil sırlı ve altlarında ateş kırmızısı halka bulunan
Seladonların yapımına Tang Hanedanı (618-907) Dönemin de başlanmış, Sung (960-
1279) ve Yuan (1271-1368) Hanedanları zamanında en yüksek düzeye ulaşılmıştır.
Bezemelerinde, bitkisel ve hayvansal motifler kullanılmıştır.
Japonya’ya Çin’den gelen etkiler Kore üzerinden ve Budizm aracılığıyla
ulaşmıştır. Japon seramik sanatının gelişmesinde en önemli dönüm noktası, Zen
Budizm’nin yaygınlaşması ve Zen rahiplerinin ça-nu-yu için (çay) uygulamaları
olmuştur. Geleneksel Japon sanatı Seladonlarının adı Mavi sırlı “kinuta”dır
Kore Seladonu aslında bir çömlek stilidir. Bu stilin imzası açık yeşil rengi,
parlak sırı, çeşitli renklerde killerden oluşmuş katmanlarıdır. 12. ve13. Yüz yıla kadar
Koryo Krallığı boyunca Kore’deki çömlekçilik sanatı, gizemli mavi-yeşil seladon
sırlama hüneri ve işleme tekniğiyle gelişmenin doruğuna ulaşmıştır.
Tayland Seladonu üç ana çeşit seramikten birisidir. Onun üretimi 700’lü yılların
başından başlayarak gelişmesini sürdürmüştür. İnsanlar opak yeşim taşının benzerini
oluşturmaya çalışmışlardır.
ii
Kısacası Seladon geleneksel bir çalışma ile yapılan bir el yapımı objedir.
Çalışmalar yapan ustaların kültürünü, geleneğini, törelerini ve dini inançlarını
yansıtırlar. Ayrıca ustalar hislerini ve akıllarını da yaptıkları objelere katarlar.
Günümüzde de bir çok sanatçı Seladon’u araştırmıştır.
Çalışmada; Seladon sırlı porselenlerin oksidasyonlu ve redüksiyonlu atmosferde
seladon yeşili, redüksiyon kırmızısı sırların nasıl oluştuğu deneysel çalışmalarda
araştırılmıştır. Günümüzde yerel hammaddeleri kullanarak elektrikli fırında bu sırların
nasıl oluştuğu araştırılmıştır.
Çalışmalardan alınan sonuçlarla, sırları birlikte kullanarak seramik yüzey
tasarım çalışması yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Uzakdoğu kültürü, Çin sanatı, seladon sırları, Porselen, sır
iii
ABSTRACT
THE DISTINGUISHED DESIGNS USED IN THE MAKING OF PORCELAIN
BY INVESTIGATING THE TRADITIONAL FAR EAST CULTURE
Birsen GÜNEŞER
Master Thesis, Department of Ceramic Art
Supervisor: Yard. Doç. Dr. Necdet SAKARYA
June 2008, 128 Pages
Between the 10th and 14th centuries in the Far East, “ Celadon” was the most
used word in the Sankrit language. It has derived from two words in Sankrit language,
“silla”meaning stone , “dhara” meaning green. In other words Celadon means “green
stone” jade. The belief of possessing this astonishing stone is, it brings luck and success
and gives natural power.
The Celadon glazed ceramics can vary from gray-green to gray- blue and to
yellow-green. The color can change according to the composition of the glaze, the type
of clay used and the thickness of the clay. The most known Celadon glazes are from a
pale light green to a very dark green. Celadon glaze is usually baked in reduced
atmospheric ovens.
The making of Celadons was started in China, during the period of the Tang
Dynasty (618-908), resembling jade with its green glaze and bright red rings
underneath. During the Sung (960-1279) and Yuan (1271-1368) Dynasties, the use of
Celadon glaze had reached its highest level. In their decorations they have used plant
and animal motifs.
With the effects that came from China across Korea and by means of Budhism,
Celadon glazing had reached Japan. The turning point in flourishing the art of ceramics
was through the spread of Zen Budhism and carrying out“ça-nu-yu” (tea) ceromonies
by the Zen priests. “Kinuta” is the traditional Japanese blue glazed Celedons.
The Korean Celadons are actually a style of pottery. This style is recognized by
its light green color, bright glaze and the clay layers formed by the different colors. The
art of pottery with its mysterious blue-green skilled Celadon glazing and the engraving
iv
technique had reached its peak during the ruling of Koro up to the 12th and 13th
centuries.
The Thailand Celadon is one of the three main styles of ceramics. Its production
had started in the beginning of the 700’s and it continued developing. People have tried
to make one resembling the opaque jade stone.
In summary Celadon is a traditional work of an object made by hand. The works
represent the master’s culture, values, traditions and religious beliefs. The masters also
add their emotions and their ingenuity to their works. And today, many handicraftsmen
have researched Celadon.
In this research, the experimental works have been made on forming the green
from the Celadon oxidation and the red glazing from the atmospheric reduction on
porcelain Celadon glazing. The research on how glazing is originated with the use of
local raw materials and the use of electrical ovens.
With the results and the use of Celadon glazing from the experimental works,
the surface designing on the porcelains have been made.
Key Words: Far East culture, Chinese work of art, Celadon glazes, Porcelain, glaze
v
ÖNSÖZ
Bu çalışmanın gerçekleşmesinde beni yönlendiren ve çalışmaların arasında
desteğini esirgemeyen Yard.Doç.Dr. Necdet SAKARYA’ya ,Osmaniye Meslek
Yüksekokulu seramik bölümünde her türlü çalışma yapmamıza olanak sağlayan
Öğrt.Gör. Birgül SAKARYA’ya teşekkür ederim.
Toros Seramik Sanatları Merkezinde (SEYMER) çalışma yapmamıza olanak
sağlayan Seyhan Belediye Başkanı Prof. Dr. Azim ÖZTÜRK’e teşekkür ederim.
Çalışmanın oluşmasında teknik yardımlarını esirgemeyen değerli arkadaşlarım
Arzu ENŞAN, Nurten-Buğra DOĞRU, Gonca ÖZNALÇIN’a teşekkür ederim.
Toros Seramik Sanatları Merkezi müdürü Süheyla AŞŞIK’a, Kayıt Evrak
Görevlisi Figen ÖZER’e teşekkür ederim. İngilizce öğretmeni Mirtaç SONER ve Sevim
TÜTÜNCÜ’ye teşekkür aderim
Ayrıca aileme teşekkür ederim.
Birsen GÜNEŞER
vi
İÇİNDEKİLER
Özet………………………………………………………………………………………I
Abstract…………………………………………………………………………………III
Önsöz……………………………………………………………………………………V
Resimler Listesi………………………………………………………………………...XI
BÖLÜM I
GİRİŞ……………………………………………………………………………………1
BÖLÜM II
UZAKDOĞU SELADON SIRLARI…………………………………………………..2
2.1.Seladon Sırlarının Tanımı……………………………………………………………2
2.2.Seladon Sırlarının Uygulandığı Porselen Malzemenin Tanımı Ve Tarihçesi……….2
2.3.Uzakdoğu Kültürünün Çin Sanatına Yansıması……………………………………..4
2.3.1 Çin Seladon Sırlı Porselenleri…………………………………………………7
2.4.Japon Sanatı/Seladonları……………………………………………………………..9
2.5.Kore Seramikleri/Seladonları………………………………………………………11
2.5.1 Kore Seladon Vazoların Yapım Tekniği………………………………..........14
2.5.2 Bitmiş Seladon Vazo…………………………………………………………16
2.6.Tayland Seladonları………………………………………………………………...19
2.6.1.Seladonun Geçmişi…………………………………………………………..19
2.6.2 Seladonların Kullanımı………………………………………………………19
2.6.3.Tayland Seladonlarının Yapım Tekniği……………………………………..21
2.6.4.Ürün Yelpazesi………………………………………………………………23
2.6.5.Seladonla Ev Dekorları………………………………………………………23
2.7.Uzakdoğu Seladon Sırları…………………………………………………………..23
2.7.1.Uzakdoğu Seladon Sır Reçeteleri……………………………………………24
2.8.Uzakdoğu Seladon Sırlı Porselenlerin Fırınlama Yöntemleri……………………...26
vii
BÖLÜM III
ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR…………………………………………………………….28
3.1.Güncel Kore Seladonları...........................................................................................28
3.2.Modern Seladon Çalışmalar………………………………………………………..29
3.3.Seramik Sanatçılarının Yapmış Olduğu Güncel Seladon Sırlı Porselenler………...32
BÖLÜM IV
MATERYAL-METOT
4.1 Sert Çini, Vitrifiye Ve Porselen Ürünler…………………………………………...37
4.1.1 SertÇini……………………………………………………………………...37
4.1.2 Vitrifiye Ürünler……………………………………………………………..37
4.1.3 Yumuşak Porselen…………………………………………………………...37
4.1.4 .Sert Porselen………………………………………………………………...38
4.2 Sert Çini Ve Porselenin Üretildiği Hammaddeler………………………………….38
4.2.1 Kil……………………………………………………………………………39
4.2.2 Kaolen………………………………………………………………………..39
4.2.3 Kuvars………………………………………………………………………..39
4.2.4 Pegmatit……………………………………………………………………...40
4.2.5 Feldispatlar…………………………………………………………………..40
4.3 Sert Çini Ve Porselen Çamurunun Hazırlama Yöntemleri…………………………40
4.3.1 Geleneksel Yöntemler……………………………………………………….40
4.3.2 Güncel Yöntemler……………………………………………………………41
4.4 Porselen Ürünlerin Fırınlanması……………………………………………………41
4.4.1 Geleneksel Porselen Üretimi………………………………………………...41
4.4.2 Rediksiyonlu Pişirim………………………………………………………..42
4.4.3 Oksidasyonlu Pişirim………………………………………………………...42
4.5 Porselen Sırları……………………………………………………………………..43
4.6 Seladon Sır Yapımında Kullanılan Hammaddeler…………………………………44
4.6.1 Sülyen………………………………………………………………………..44
4.6.2 Uleksit………………………………………………………………………..44
viii
4.6.3 Çinko Oksit…………………………………………………………………..44
4.6.4 Baryum Sülfat (BaSO4)…………………………………………………………………………….…..44
4.7 Sırların Renklendirilmesinde Kullanılan Oksitler………………………………….44
4.7.1 Bakır Oksit…………………………………………………………………...45
4.7.2 Demir Oksit....................................................................................................45
4.7.3 Titan Oksit…………………………………………………………………...45
4.8 Porselen Çamurunun Hazırlanması………………………………………………...45
4.9 Seladon Sırlı Porselen Sırlarının Hazırlanması…………………………………….47
BÖLÜM V
ARAŞTIRMA BULGULARI
5.1 Deneysel Çalışmalar I..............................................................................................50
5.1.1 Seladon Sır Tabletleri (1180oC)……………………………………………..50
5.1.2 Seladon Sır Reçeteleri (1180oC)……………………………………………..52
5.2 Deneysel Çalışmalar II……………………………………………………………..72
5.2.1 Seladon Sır Tabletleri (1200OC)…………………………………………….72
5.2.2 Seladon Sır Reçeteleri (1200oC)……………………………………………..75
5.3 Deneysel çalışmalar III……………………………………………………………..90
5.3.1 Redüksiyon Kırmızısı………………………………………………………..90
5.4 Deneysel Çalışmalar IV……………………………………………………………97
BÖLÜM VI
SELADON SIRLARININ ARAŞTIRILMASI SONUCU ELDE EDİLEN
RENKLERİN GÜNCEL SERAMİK TASARIMLARINA UYGULANMASI
6.1 Sırın Hazırlanması………………………………………………………………... 98
6.2 Tasarım Çalışması I……………………………………………………………….100
6.3 Tasarım Çalışması II………………………………………………………………107
6.4 Porselen Çalışmalar Üzerine Uygulanan Seladon Sırlar………………………….109
6.4.1 Çalışma I……………………………………………………………………109
6.4.2 Çalışma II…………………………………………………………………..111
ix
6.4.3 Çalışma III………………………………………………………………….113
6.4.4 Çalışma IV.....................................................................................................114
6.4.5 Çalışma V…………………………………………………………………..115
6.4.6 Çalışma VI………………………………………………………………….116
6.4.7 Çalışma VII…………………………………………………………………117
6.4.8 Çalışma VIII………………………………………………………………..118
6.4.9 Çalışma IX………………………………………………………………….120
6.4 10 Çalışma X…………………………………………………………………121
6.4.11 Çalışma XI………………………………………………………………...122
BÖLÜM VII
SONUÇ VE ÖNERİLER……………………………………………………………123
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………125
ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………………………….127
x
RESİM LİSTESİ
Resim 1-Song Hanedanlığı 10-11.yy Seladon tabak ………………………………. 5
Resim 2-Longquan Seladonu Song Hanedanlığı, 13.yy Guimet Müzesi, PARİS …….6
Resim 3-Longquan Seladonu, Topkapı Sarayı, İstanbul, TÜRKİYE …….…………...6
Resim 4-Çin Seladon ve Porselenleri………………………………………………….7
Resim 5-Seladon tabak Kuzey Çin 14.yy………………………………………………8
Resim 6-Seladon nilüfer çiçeği-çiçek şarap kabı, Northern hanedanlığı………………8
Resim 7- Japon Kyoyaki seladonu 1800, Nantoyoso Kolleksiyonu Japonya…………10
Resim 8-Çin Longquan Vazo Song hanedanlığı Nantoyoso koleksiyonu……………..10
Resim 9-Goryeo Celadon vazo (13.yy )……………………………………………….10
Resim 10-Kore Seladon vazo ayrıntı …………………………………………………11
Resim 11-“Chongja unhak sanggam mun maebyeong’’,
68.ulusal güney Kore Hazinesi …………………………………………..12
Resim 12-Koryo dönemi Seladon tabak , Nantoyoso KoleksiyonuJaponya…………12
Resim 13-Birinci Adım………………………………………………………………..14
Resim 14-İkinci Adım…………………………………………………………………15
Resim 15-Üçüncü Adım ………………………………………………………………15
Resim 16-Bitmiş Seladon Sırlı Vazo …………………………………………………16
Resim 17-Seladon Sırlı Vazodan Ayrıntı……………………………………………..16
Resim 18-Goryeo Hanedanlığı, Seladon Tütsülük……………………………………17
Resim 19-Goryeo Hanedanlığı kingfisher yeşili, seladon sırlı tütsülük……………… 17
Resim 20-Kore Uluslar arası Müzesi Goryeo devri seladon sırlı ürünler …………….17
Resim 21-Fitzwilliam müzesi, Cambridge, seladon sırlı kupa
12.yy’ın ilk yarısı Koryo hanedanlığı,Kore…………………………………18
Resim 22-Fitzwilliam müzesi, Cambridge, seladon sırlı şişe ………………………..18
Resim 23-Tayland Seladonları ……………………………………………………….20
Resim 24-Tornada şekillendirme……………………………………………………...21
Resim 25-Desenin Kazılması……………………………………………………….…22
Resim 26-Vazonun Boyanması………………………………………………….…….22
Resim 27-Seladon Vazonun Fırınlanması……………………………………………..22
Resim 28-Seladon Sırlı Vazo-Lamba …………………………………………………23
Resim 29-Uzakdoğu Kore Fırınları……………………………………………………26
Resim 30-Seladon Kayık Southern Song Hanedanlığı (1127-1279)………………….27
xi
Resim 31-Kim SERYONG(Kore Sanatçısı) ……………………………………….…28
Resim 32-Seladon Sırlı Vazolar………………………………………………………28
Resim 33-Seladon Sırlı Çay Takımı 1…………………………………………………28
Resim 34-Seladon Sırlı Çay Takımı 2…………………………………………………28
Resim 35-Midtown Sacramento Galeri’sindeki Kore Seladon Koleksiyonları………..29
Resim 36-Seladon sırlı gaıwan(Çin çay geleneği)…………………………………….29
Resim 37-Seladon Sırlı Küpe(el yapımı)………………………………………………30
Resim 38-Seladon Sırlı Seramik Vazo…………………………………………………30
Resim 39-Seladon Sırlı Porselen Lavabo………………………………………………30
Resim 40-Tayland’daki Modern Seladonlar……………………………………...……31
Resim 41-Seladon Sırlı Lamba-Vazo …………………………………………….……31
Resim 42-“Keramik Magazin, 2001’’ (JEAN- FRANÇOİS FOULHOUX)……..……32
Resim 43-“Keramik Magazin, 2001’’ seladon sırlı porselenler………………………33
Resim 44-Judi DYELLE, Kanada ‘’Seladon Sırlı Kase’’ 2000…………………..…..34
Resim 45-Elaine COLEMAN, ABD ‘’Seladon Sırlı Çaydanlık’’ 2000………..…….34
Resim 46-Bruce COCHRANE, Kanada ‘’Şekerlik ……………………………..…….34
Resim 47-Seladon seramik vazo “Yeşil kır manzarası’’Thatsanee ve Ramphan…..…35
Resim48-Seladon Sırlı Vazo …………………………………………………………..35
Resim 49-Seladon Sırlı Vazo“Yağmurlu Orman’’……………………………………36
Resim 50-Seladon Sırlı Vazo “Yeşil Zencefil’’………………………………………36
Resim 51-Seladon Sırlı Vazo “Geleneksel Şıklık’’ …………………………………..36
Resim 52-Hammaddelerin Tartımı……………………………………………………46
Resim 53-Hammaddelerin Değirmende Öğütülmesi………………………………….46
Resim 54-Değirmenden çamurların boşaltılması……………………………………..46
Resim 55-1200oC de fırınlanan porselen çamuru …………………………………… 46
Resim 56-Hammaddelerin tartılması………………………………………………..…47
Resim 57-Hammaddelerin ögütülmesi………………………………………………..48
Resim 58-Sırın tabletler üzerine uygulanması…………………………………………48
Resim 59-Tabletlerin fırınlanması …………………………………………………….49
Resim 60-Seladon sır denemesi E2……………………………………………………52
Resim 61-Seladon sır denemesi 10 yeni……………………………………………….53
Resim 62-Seladon sır denemesi 7A……………………………………………………54
Resim 63-Seladon sır denemesi 10A ………………………………………………….55
Resim 64-Seladon sır denemesi 11A…………………………………………………..56
xii
Resim 65-Seladon sır denemesi 14A…………………………………………………..57
Resim 66-Seladon sır denemesi 1B………………………………………………….…58
Resim 67-Seladon sır denemesi 2B…………………………………………………….59
Resim 68-Seladon sır denemesi 3B………………………………………………….…60
Resim 69-seladon sır denemesi 4B…………………………………………………….61
Resim 70-Seladon sır denemesi 5B…………………………………………………….62
Resim 71-Seladon sır denemesi 6B…………………………………………………….63
Resim 72-Seladon sır denemesi 7B…………………………………………………….64
Resim 73-Seladon sır denemesi 8B…………………………………………………….65
Resim 74-Seladon sır denemesi K3…………………………………………………...66
Resim 75-Seladon sır denemesi K4……………………………………………………67
Resim 76-Seladon sır denemesi K5……………………………………………………68
Resim 77-Seladon sır denemesi K6……………………………………………………69
Resim 78-Seladon sır denemesi K7……………………………………………………70
Resim 79-Seladon sır denemesi 9A……………………………………………………71
Resim 80-Seladon sır denemesi 1B ……………………………………………………75
Resim 81-Seladon sır denemesi 2B…………………………………………………….76
Resim 82-Seladon sır denemesi 3B…………………………………………………….77
Resim 83-Seladon sır denemesi 4B…………………………………………………….78
Resim 84-Seladon sır denemesi 5B…………………………………………………….79
Resim 85-Seladon sır denemesi 6B…………………………………………………….80
Resim 86-Seladon sır denemesi 7A …………………………………………………...81
Resim 87-Seladon sır denemesi 7B…………………………………………………….82
Resim 88Seladon sır denemesi 8B…………………………………………………….83
Resim 89-Seladon sır denemesi 10 Yeni………………………………………………84
Resim 90Seladon sır denemesi E2…………………………………………………….85
Resim 91Seladon sır denemesi K7(18) …………………………………………….…86
Resim 92-Seladon sır denemesi K7(3) ……………………………………………..…87
Resim 93-Seladon sır denemesi K4(K) ……………………………………………..…88
Resim 94-Seladon sır denemesi K6(K) ……………………………………………..…89
Resim 95-Hammaddelerin tartılması……………………………………………..……90
Resim 96-Deney tabletlerinin fırınlanması……………………………………….……90
Resim 97-K4-F nolu sırın normal atmosferdeki fırında pişirilmesi sonucu elde edilen
renk ( 1200oC ). ………………………………………….………………….91
xiii
Resim 98-K4-F nolu sırın redüksiyonlu atmosferde 2. Kez pişirilmesi sonucu elde
edilen renk. …………………………………………………………………91
Resim 99-K4-F nolu sır pişiriminden ayrıntı. …………………………………………91
Resim 100-K4 nolu sırın redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşan
sır(1200oC) ………………………………………………………………..92
Resim 101-K4 nolu sırdan ayrıntı……………………………………………………..92
Resim 102-K4 nolu sırdan ayrıntı …………………………………………………….92
Resim 103-K4 nolu sırın elektrikli fırında pişirilmesi sonucu oluşan sır(1200oC)……92
Resim 104-K4 nolu sırın redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşan
sır(1000oC) ……………………………………………………………… 92
Resim 105-K4 nolu sırdan ayrıntı…………………………………………………..….92
Resim 106-K6 nolu sırın normal atmosferli fırında pişirilmesi sonucunda elde edilen
renk( 1200oC ). ……………………………………………………………93
Resim 107-K6-F nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirilmesi sonucu elde edilen renk...93
Resim 108-K6-F nolu sır tabletinden ayrıntı………………………………….……….93
Resim 109-K6 nolu sırın1200oC de redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşa
sır…………………………………………………………………….…….94
Resim 110-K6 nolu sırdan ayrıntı………………………………………………..…….94
Resim 111-4B-R1 nolu sırın normal atmosferli fırında pişirimi sonucunda oluşan 95
Resim 112-4B-R1 nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirimi sonucunda oluşan
renk(1040oC) …………………………………………………………….95
Resim 113-4B-R1 nolu sır tabletinden ayrıntı. ………………………………….……95
Resim 114-4B-K1 nolu sırın elektrikli fırında pişirimi sonucunda oluşan sır…….…..96
Resim 115-4B-K1 nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirimi sonucunda oluşan
renk(1000oC) ……………………………………………………….…….96
Resim 116-4B-K1 nolu sırdan ayrıntı ………………………………………….…… 96
Resim 117-Çalışma IV den görüntü ……………………………………………..……97
Resim 118-Çalışma IV …………………………………………………………..…….97
Resim 119-Olumlu sonuç elde edilen sır tablertleri……………………………..……98
Resim 120-Hammaddelerin tartılması…………………………………………..……..99
Resim 121-Bilyalı değirmende hammaddelerin öğütülmesi…………………..………99
Resim 122-Tasarım çalışması I ………………………………………………..…….100
Resim 123-Tasarım çalışması I’in şekillendirilmesi …………………………...…… 101
Resim 124-Tasarım çalışmasındaki kuş figürünün oluşturulması……………………101
xiv
Resim 125-Tasarım çalışması I’in ilk pişirim sonrası düzenlenmesi…………………102
Resim 126-Tasarım I’in sırlanması ………………………………………………… 102
Resim 127-Güneş figürünün sırlanması ……………………………………………..103
Resim 128-çalışmanın fırınlanması …………………………………………………103
Resim 129-Tasarımda yer alan kuş figürü ……………………………………….….103
Resim 130-Tasarımda sağ taraftaki Kuş figürü …………………………………….104
Resim 131-Sol taraftaki Kuş figürü …………………………………………………104
Resim 132-Tasarımdaki Kuş figüründen ayrıntı ……………………………………104
Resim 133-Tasarımdaki Kuş figüründen ayrıntı ……………………………………104
Resim 134-Tasarımda yer alan güneş figürü…………………………………………105
Resim 135-Tasarımda yer alan Güneş figüründen ayrıntı ……………………..……105
Resim 136-tasarımda yer alan diğer form……………………………………………106
Resim 137-Tasarım çalışmasından genel görüntü …………………………………..106
Resim 138-Seramik Yüzey tasarımında aydınlatma elemanları……………………..107
Resim 139-Aydınlatma elemanından görüntü ……………………………………….107
Resim 140-Seramik Yüzey tasarımında aydınlatma elemanı………………………..108
Resim 141-Aydınlatma elemanından ayrıntı…………………………………………108
Resim 142-Kuş Figürü masa üstü elemanı…………………………………………..109
Resim 143-Çalışma I Ayrıntı…………………………………………………………109
Resim 144, Kuş Figürü masa üstü elemanı……………………………………..……110
Resim 145, Çalışma I Ayrıntı……………………………………………………..…110
Resim 146-Kazıma Tekniği Kullanılarak Yapılan Seladon Sırlı Porselen ………… 111
Resim 147-Seladon Sırlı Porselen……………………………………………………111
Resim 148-Kazıma Tekniği Kullanılarak Yapılan Seladon Sırlı Porselen Tabaktan
Ayrıntı…………………………………………………………………….112
Resim 149-Çalışma II ayrıntı ………………………………………………………..112
Resim 150-Kazıma tekniği kullanılarak yapılan seladon sırlı porselen tabak……….113
Resim 151-Çalışma III’ den ayrıntı…………………………………………………..113
Resim 152-Kazıma Tekniği kullanılarak yapılan porselen duvar panosu …………...114
Resim 153-Çalışma IV den ayrıntı …………………………………………………..114
Resim 154, Seladon Sırlı masa üstü porselen tabak………………………………….115
Resim 155-Çalışma V’den ayrıntı……………………………………………………115
Resim 156-Kuş Figürlü masa üstü tabak…………………………………………….116
Resim 157-Kuş Figürlü masa üstü tabaktan ayrıntı…………………………….……116
xv
Resim 158-Seladon Sırlı masa üstü porselen tabak …………………………………117
Resim 159-Seladon Sırlı masa üstü porselen tabaktan ayrıntı………………….……117
Resim 160-Seladon Sırlı Porselen Şekerlik …………………………………….……118
Resim 161-Porselen Şekerliğin genel görüntüsü ……………………………………118
Resim 162-Seladon Sırlı Porselen Şekerlikten ayrıntı ………………………………119
Resim 163-Porselen Şekerliğin üzerindeki sırın görüntüsü………………………….119
Resim 164-Sır altı dekor boyalarıyla boyanan Seladon Sırlı Porselen duvar panosu..120
Resim 165-Seladon Sırlı duvar panosundan ayrıntı………………………………….120
Resim 166-Seladon Sırlı Porselen Mumluk………………………………………….121
Resim 167-Seladon Sırlı Porselen Mumluk………………………………………….121
Resim 168-Seladon Sırlı Mumluk, Vazo…………………………………………... 122
Resim 169-Seladon Sırlı Formlar ……………………………………………………122
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
Bu çalışmanın konusunu; Geleneksel Uzakdoğu Seladon sırlı porselenlerin
günümüzde Türkiye hammaddeleri ile araştırılmasına çalışılmıştır.
Seladonun tanımı, 10 ve 14. Yüzyıllar arasında Uzakdoğu’da çok uygulanan
‘‘Seladon’’ ismi iki Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ nın anlamı taştır. “dhara’’
ise yeşil anlamındadır. Yani “Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Yeşim taşı doğal güçlü ve
sahibine iyi şans, başarı getirdiğine inanılan harikulade bir taştır. Seladon birçok stilden
geçerek bugüne gelmiştir, birçok tonu bulunur. Seladon sırları gri-yeşilden maviye ve
sarı-yeşile kadar değişebilir Seladonlar genellikle redüksiyonlu atmosferli fırınlarda
pişirilir.
Uzakdoğu ülkelerinden başta Çin olmak üzere Japonya, Tayland ve Kore sanatı
Uzakdoğu kültüründen etkilenmiştir. Uzakdoğu kültürünün bu ülkelerin sanatına
yansıması araştırılmış Japon, Tayland, Kore ve Çin Seladon sırlı porselenlerin tarihsel
gelişimi ikinci bölümde anlatılmıştır.
Seladon geleneksel bir çalışma ile yapılan bir el yapımı objedir. Eskiden olduğu
gibi günümüzde de Uzakdoğu ülkelerinde Seladonlar, hem günlük kullanımda hem de
halkın ibadeti için yapılan Tai tanrı sembolleri obje yapımında işe yararlar. Çalışmalar
yapan ustaların kültürünü, geleneğini, törelerini ve dini inançlarını yansıtırlar. Ayrıca
ustalar hislerini ve akıllarını da yaptıkları objelere katarlar. Günümüzde de birçok
sanatçı Seladon’u araştırmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde Seladon sırlarını
araştıran sanatçılar ve modern Seladon sırlı porselenler incelenmiştir.
Seladon sırlı porselen yapımında kullanılan hammaddeler ve sırın içindeki
etkileri dördüncü bölümde ayrı ayrı incelenmiştir.
Uzakdoğu geleneksel Seladon sırlı porselenlerin günümüzde Türkiye
hammaddeleri ile araştırılması, oksidasyonlu ve redüksiyonlu atmosferde Seladon
yeşili, redüksiyon kırmızısı sırların nasıl oluştuğu deneysel çalışmalarla beşinci
bölümde anlatılmıştır.
Çalışmanın son bölümünde, Çalışmalardan alınan sonuçlarla sırları birlikte
kullanarak seramik yüzey tasarım çalışması yapılmıştır.
2
BÖLÜM II
UZAKDOĞU SELADON SIRLARI
2.1 Seladon Sırlarının Tanımı
Çin'de Tang Hanedanı (618-907) döneminde başlanmış, yeşim taşını andıran
yeşil sırlı ve altlarında ateş kırmızısı halka bulunan porselenler zamanla Seladon sırlı
porselenler adını almıştır. Sung (960-1279) ve Yuan (1271-1368) Hanedanları
zamanında en yüksek düzeye ulaşılmış ve yeşim taşı benzeri Seladonlar ticari amaçla
kullanılmıştır.
10 ve 14. Yüzyıllar arasında Uzakdoğu’da çok uygulanan ‘‘Seladon’’ ismi iki
Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ nın anlamı taştır. “dhara” ise yeşil anlamındadır.
Yani ‘’Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Yeşim taşı doğal güçlü ve sahibine iyi şans,
başarı getirdiğine inanılan harikulade bir taştır. Seladon birçok stilden geçerek bugüne
gelmiştir, birçok tonu bulunur.
Seladon sırları gri-yeşilden maviye ve sarı-yeşile kadar değişebilir. Kilin
çeşidine ve üzerine uygulanan sırın bileşimine, kalınlığına göre değişebilir. Fakat en
ünlü Seladonlar soluk-açık yeşilden, yoğun yeşillere göre sıralanır. Seladonlar
genellikle redüksiyonlu atmosferli fırınlarda pişirilir. Eski Çin’de sırın içine sedir ağacı,
kiraz ağacı, eğrelti otu gibi bitkilerin külleri de katıldığı düşünülmektedir.(Arcasoy,
1983)
2.2 Seladon Sırlarının Uygulandığı Porselen Malzemenin Tanımı ve Tarihçesi
Porselenin vatanı olarak gerçekte Çin'den başka ülke düşünülemez, ancak bu
seramik ürününe verilen ad Çin kaynaklı değildir. (Çince'de porselene Yao adı verilir).
Çok kesin olmamakla birlikte, "Porselen" sözcüğü Latince istiridye anlamına gelen
"Porsella"dan türemiştir.
Porselen olarak tanımlanabilen ilk ürünlerin Çin'de MS 10.yy’dan önce Sung
devrinde yapıldığı sanılmaktadır. En son bulgulara göre M.Ö 1122-770 yılları arasında,
Çin'de batı Chou kültürlerinde üretildiği saptanmıştır. Böylelikle Çin'de çok eskiden
beri bilindiği tartışmasız kabul edilen porselenin yapımı, başlangıçta bir ince pekişmiş
seramik çamurunun bulunup geliştirilmesi ile gerçekleşmiştir. Çin kaolinlerinin illit (K)
3
benzeri kil minerallerinden oluşmaları ve alkali içermeleri porselen yapımından büyük
rol oynar.
Ortaçağda Çin, porselende en büyük aşamayı yapmıştır. Bu devirde Ching-Te-
Çen kentinde yaşayan bir milyon nüfusa karşılık, 3000 porselen fırınında üretim
yapılmaktaydı.
Avrupa'da porselenin bilinmesinde, başta Marco Polo olmak üzere, çeşitli
deniz ticaret yollarını keşfeden Portekiz'li tüccarlar büyük rol oynadılar.
Avrupa'da ilk porselen deneyimi girişimi, 1695 yıllarında Fransa'da St.Gloud
kentinde, Reaumur ve Morin tarafından yapıldı. İlk deneyimlerinde cam kullandılar ve
bunu kum içine gömerek eritip, camsı, porselene benzer bir madde elde ettiler. O zaman
için "sırçalı porselen" olarak adlandırılabilecek olan bu madde, potasyumlu cam, tebeşir
ve kil bileşimi sınırları içinde eritilerek geliştirilmeye çalışıldı.
Teknik açıdan porselen olarak tanımlanabilecek ilk ürün, Almanya'nın Meissen
kentinde 1709 yılında Johann Friederich Böttger tarafından yapıldı. Saksonya'nın Aue
kaolinini süzerek kullanan Böttger, "sert porselen" türünde bir porselen üretti.
Avrupa'da ilk porselen fabrikası (özgün adı ile Manifaktur) Saksonya Kralı
August'ün tekelinde olarak 1710 yılında Meissen'de kuruldu. Bu fabrika ve bunu izleyen
diğer fabrikalar kısa sürede ürünlerinin kalitelerini o kadar arttırdılar ki kısa denecek bir
süre sonunda üretilen bu porselenlerin kaliteleri. Çin porselenleri ile yarışabilecek
duruma geldi.
Bu sıralarda Avrupa'nın diğer ülkelerinde de porselen yapım girişimleri vardı.
Örneğin İngiltere'de Josiah Wedgwood 1759’dan başlayarak araştırmalarını sürekli
olarak sürdürmüş ve kemik porselenini yapmıştır.
Rus Winogradow, Petersburg'da 1748de pişmiş kieselgur ve ateş toprağından
porselen yapmak için çalışmalar yaptı.
Önce ticari amaçlı ilk büyük porselen fabrikasını Carolus Magnus
Hutschenreuther Bavyera-Hohenberg'de 1814 de kurdu. Oğlu Lorenz Hutschenreuther
de Selb'de 1857 de yeni bir porselen fabrikası kurarak bu bölgedeki bugünkü ünlü
kaliteli porselen endüstrisini başlattı.
Çin ve Japon porselen çamurlarının gizlerinin çözülmesi ve hammaddelerinin
kimyasal analizlerinin yapılması ile, Sevres'de 1881 yalarında "yeni porselen" tekniği
başlatılmıştır. Aynı yıllarda Almanya'da Berlin’de "Seger Porseleni"' adı altında üretilen
porselen de uzakdoğu porseleni ile eş yapıda olup, yüksek feldispat içeren "yumuşak
porselen" grubuna girmektedir.
4
2.3 Uzakdoğu Kültürünün Çin Seramik Sanatına Yansıması
Çin sanatı, bütün karmaşıklığıyla, dengeli ve ölçülü bir bütün, bir Hümanizmin
ifadesidir. Uzakdoğu insanının daha ilk çağlardan başlayarak, yaşamını ustaca bir
uyumla doğanın düzenine göre ayarlaması, sanat alanına da yansımıştır. Bu durum
Uzakdoğu sanatının bazı karekteristik özelliklerini açıklar. Mimari de, doğanın
yasalarına ve düzenine saygılarını park bahçe sanatı ile açık olarak göstermiştir.
Buna karşılık, Uzakdoğu da sanatın bir de yapıcı işlevi vardır. Yeryüzü
kabuğunun temel öğeleri olan dağların ve suların bu işlevsellikte ve tasarlamada felsevi
belirleyiciliği bulunmaktadır.
Dünyanın iskeleti olan dağ, değişmezlik ve denge demektir. Göğe yakın olduğu
için de doğaüstüyle aramızdaki bağdır. Akışkanlığıyla her biçime uyabilen su, toprağın
damarlarında akar. Dağ ve su bilgeliğin evrenle bütünleşmesini sağlar. Bitki ve hayvan
gibi insan da, kendi çapında katıldığı bu doğal dünyanın görünümlerinden ancak biridir.
Ama dünyaya katılırken bütün duyumsal yetilerini harekete geçirdiği için, güzel bir
sanat eserinden de bunu bekler, onu görmek duymak, dokunmak ister. Bu durum,
Uzakdoğu felsefesinin Doğu ile yakınlığını göstermektedir.
Tüm Uzakdoğu sanatının belirleyicisi olan bu ölçü, denge ve duyarlılık
anlayışının en önemli öğesi çizgidir. Gerçekliğe çok erken bir dönemde, özün ortaya
çıkarılmasını temel alan biçimsel bir anlayışla yaklaşılmış, bu da resim yazısından
(piktogram) düşünce yazısına (ideogram) varan bir geçiş süreci sonucunda yazının
doğmasına ön ayak olmuştur. Halk sanatı ile ondan kaynaklanan resmin, sanatsal
yaratının en seçkin biçimleri olarak kalmasının nedeni budur. Plastik sanatlarla
uğraşanlarda da bir biçimi, bütün ayırt edici özelliklerini canlandıracak bir hacme
dönüştürmek için kıvrak bir çizgiyle çevreleyen bu “özü doğrudan yakalama” yetisi
egemendir. Seramik ve porselen sanatında vazoların yüzeyindeki eğriler ve karşı eğriler
hiçbir zaman durağanlığa düşmeyen ustaca çizgi ve hacim oyunlarıyla birbirini
bütünler.
Çin’de, yaşam ve düşünce biçimleri, dinler ve sanatlar birbirleriyle iç içe
geçerek özgün bir bütün oluşturmaktadır. Bütün bileşenlerinden farklı, ama bunlarsız da
var olamayacak bir bütündür. Bu nedenle, Çin’de üsluplar, Batı’da olduğu gibi bir
tekniğin gelişmesiyle değil, altın çağındaki bir düşünce ya da dinin genellikle yaşama,
özel olarak da sanata egemen olmasıyla tanımlanır. Çin tarihinin her önemli döneminde
5
ötekilerden daha etkin olan bir sanat biçiminin ortaya çıktığı görülür. Eski dönemlerde
bronz, Budacılık ile heykel, yeni dönemde ise, seramikle resim ön plana çıkmıştır.
Resim 1, Song Hanedanlığı 10-11.yy Seladon tabak
Çin sanatının en ilgi çekici ürünlerinden biri olan seramik yapımı, Cilalıtaş
devrinde başlamıştır. Shang Hanedanlığı’yla birlikte, çakıl toprağından yapılmış sırlı
kaplar ve beyaz seramikler, Cilalıtaş devrinde yapılmış renkli çanak çömleklerin yerini
almıştır Hanlar döneminde yeşil ya da sarı sırlı ilk porselen örnekleri ile yeşilimsi sırlı
ilk Seladon porselenler yapılmıştır. Altı sülale döneminde, tekniklerin ve biçimlerin
(son derece zarif, hayvan biçimli ibrikler) çoğaldığı görülmektedir.
Tang Hanedanlığı döneminin başlıca özelliğini, renklerin canlılığı ve
biçimlerin çeşitliliği mezar heykelciklerinin yapımını oluşturmuştur.
Bu sanat, en yetkin döneminde, Song Hanedanlığı’nın egemenliği döneminde
yapılan Seladon sırlı gereçlere ulaşmıştır. Song Hanedanlık dönemi Çin seramiğinin
klasik çağı olarak kabul edilir. Ünlü kaplar arasında, Tang dönemi beyaz kaplarından
geliştirilmiş fildişi beyazı Tang kabı, bütün Çin’de resmi ve ticari amaçlarla kullanılan
yeşim taşı benzeri Seladon, Huy Tsung’un imparatorluk sarayı için yapılmış gök mavisi
Ju kabı, çoğunlukla alttaki mor anaforlarıyla canlılık kazandırılmış kalın sırının değişen
mavisiyle onun akrabası olan Chün kapları, kaba kil üstünde benekler oluşturulmuş
koyu kırmızı, kahverengi ve siyah sırlı Chien çaydanlıkları sayılabilir. Bu kaplara
genellikle fırınların bulunduğu yerlerin adları verilmiştir. Longquan Seladonları
Longquan fırınlarında üretimleri yapılan Çin Seladon sırlı seramiklerini ifade
etmektedir.
6
Resim 2, Longquan Seladonu Song Hanedanlığı, 13.yy Guimet Müzesi, PARİS
Resim 3, Longquan Seladonu, Topkapı Sarayı, İstanbul, TÜRKİYE
Çin Halk Cumhuriyeti’nin girişimiyle başlatılan arkeoloji kazıları, Batı
dünyasında çok aranan ünlü “mavi ve beyaz” porselenlerin, Yuan Hanedanlığı’yla
birlikte ortaya çıktığını kanıtlamıştır. Bununla birlikte en kusursuz örnekler Ming
döneminden kalmıştır. Mingler döneminde ayrıca, tek renkli parçaların yerini karmaşık
ve son derece geliştirilmiş süslemeler almış, yalın biçimler yerlerini anıtsal ve iri
biçimlere bırakmıştır.
Böylece Chingler dönemindeki çöküşün ilk belirtileri görülmeye başlanmış,
seramik sanatındaki çöküşü, batı dünyasından gelen siparişlerin çokluğu karşısında,
yalnızca zanaatçının her türlü özgünlük olanağını ortadan kaldıran bir İmparatorluk
7
Sarayı’nın gereksinimini karşılamaya yönelik üretimin sanayileşmesiyle XIX. yy. da
hızlanmıştır.( File://A:\cin_sanati.htm)
2.3.1 Çin Seladon Sırlı Porselenleri
Çin'de, yarı kıymetli taş olan yeşim taşının benzerini yapmak üzere yeşil sırlı ve
altlarında ateş kırmızısı halka bulunan Seladonların yapımına Tang Hanedanı (618-907)
döneminde başlanmış, Sung (960-1279) ve Yuan (1271-1368) Hanedan’ları zamanında
en yüksek düzeye ulaşılmıştır. Seladonun önemi Ming Hanedanı (1368-1644)
döneminde azalırken, 14. yüzyıl başlarında mavi-beyaz porselen yapımına başlanmıştır.
Başlangıçta kobalt mavisinin içinde siyah lekeler görülürken, 16. yüzyıl ortalarında
morumsu bir ton almış ve Ch'ing Hanedanı (1644-1912) zamanında 18. yüzyıl
başlarında saf lacivert renge ulaşılmıştır. Bezemelerinde lotus ve şakayık gibi çiçekler,
ejderha, çeşitli kuşlar ve hayvanlar, manzaralar, Doğaya olan tutku ve bağlılık felsefesi
ile kullanılmıştır.
Resim 4, Çin Seladon ve Porselenleri
8
Resim 5, Seladon Tabak Kuzey Çin 14.yy
Resim 6, Seladon nilüfer çiçeği-çiçek şarap kabı, Northern Hanedanlığı (A.D 386-581)
9
2.4 Japon Sanatı/Seladonları
Çin ve Japon sanatçıları birbirlerine o denli yakındır ki, çoğu zaman bu iki
ülkenin sanatı Doğu Asya Sanatı deyimiyle belirtilir. Bu kültür birliği içinde Çin her
zaman veren, Japonya ise alan ülke olmuştur. Çin’den gelen etkiler Kore üzerinden
Budizm aracılığıyla Japonya’ya ulaşmıştır. Bu ortak kültürün temelini din konusundaki
görüşler oluşturur.
Budizm dünyevi isteklerden vazgeçerek, kişisel kurtuluşa önem veren, böylece
ruhun bir bedenden diğerine geçtiği sonsuz daire içinde, yeniden doğuşu ortadan
kaldırarak, aydınlanmış ruhu içe çekerek Nirvana’ya ulaşılan yüksek disiplinli felsefi bir
dindir. Japonlar, Kore ile olan ilişkileri sonucu Budizm dinini kabullenirler. Böylece
Çin-Kore sanatı dönemi başlar. Budizm’in devlet dini olmasıyla genel düşünce ve
kültür düzeyi yükselir. Ve özellikle dinsel sanat alanında yeni biçimler ortaya çıkar.
1192-1338 Kamakura döneminde aynı Budizm gibi Çin’den gelme din ve felsefe
karışımı Zen öğretisi yayılmaya başlar. Bu öğreti, biçimci dinin her türlüsüne ve putlara
tapmanın karşısındadır. İnsanların dünya nimetlerine sırt çevirmelerini ve yeniden kendi
düşünsel iç değerlerine yönelmelerini önermektedir.
Japon seramik sanatının gelişmesinde en önemli dönüm noktası, Zen
Budizm’nin yaygınlaşması ve Zen rahiplerinin ça-nu-yu için (çay) uygulamaları
olmuştur. Sadece ça-nu-yu için yapılan ‘Raku’ seramikleri vardır. Bunlar teknik olarak
az gözenekli kurşunlu sırlı düşük ısıda pişirilmiş seramiklerdir. Japonlar’a göre, çay ve
çay törenleri, geleneksel kültürün en güzel kalıntısıdır.(Güvenç, 1982)
Geleneksel Japon Seladon sırlı seramiklerinin adı Mavi sırlı “Kinuta”dır. Bu
“Kinuta” tekniği Çinliler tarafından da benimsenmiştir. Hala da hayranlıkla
izlenmektedir. Seladon sırları çeşitli renklerde üretilebilir, gri-yeşilden mavilere, sarı-
yeşillere kadar. Kilin çeşidine ve üzerine uygulanan sırın bileşimine, kalınlığına göre
renkler değişebilir. Japon Seladonlarının en beğenilen rengi mavidir. Japon Seladonları
özünü, ruhunu Kore Seladonlarına borçludur. Geleneksel Kore sanatları Çin
Seladonlarının gelişmiş hali olarak düşünülebilir. Kore Seladonlarında soluk mavi-
yeşiller 10-11. yy.kadar sürmüştür.
Kore’deki Seladonlar iki istilaya uğruyor. Birisi 13. yy. Moğol istilası ve 16 yy
Japon istilasıdır. Bu istilalar sırasında birçok kap kacak, seramik malzeme Japonya’da
porselen üretimi, Japon endüstrisine katkı (çay törenleri) için Japonya’ya taşınmıştır.
Ancak 1800’lerde Kyoto (Japon Kyoyaki Seladonları) seramiklerinin gelişimi ile
10
birlikte Japon seramikleri altın çağına ulaşmıştır. Aoki Mokobui (1767-1833) adlı Japon
sanatçının yapmış olduğu Seladonlar Çin etkileşimi altındadır. Özellikle Geç Mink
Dönemi parlak yeşil renkli Seladonlarından etkilenmiştir.
Resim 7, Japon Kyoyaki seladonu Resim 8, Çin Longquan Vazo
1800, Nantoyoso Kolleksiyonu, Song hanedanlığı13.yy
Japonya Nantoyoso koleksiyonu
Resim 9, Goryeo Celadon Sırlı vazo (13.yy )
11
2.5 Kore Seramikleri/Seladonları
Kore Seladon sırlı seramikleri aslında bir çömlek stilidir. Bu stilin imzası açık
yeşil rengi, parlak sırı, çeşitli renklerde killerden oluşmuş katmanlarıdır. Dünya sanat
tarihçileri ve uzmanlarınca, seramikler Kore’nin ünlü sanat eserleri içinde büyük bir
ayrıcalık taşır. Kore, basit yüzeyli Neolitik Dönem toprak kaplardan, zarif işli örneklerle
süslenen görkemli Seladon vazolarına kadar geniş seramik eşya mirasıyla iftihar
etmektedir.
12. ve13. Yüz yıla kadar Koryo Krallığı boyunca Kore’deki çömlekçilik sanatı,
gizemli mavi-yeşil Seladon sırlama hüneri ve işleme tekniğiyle gelişmenin doruğuna
ulaştı. Seladon tekniği aslında 10. yüzyılda, Çin’in Sung Dönemi’nde (960-1279)
olasılıkla Tzu Yao fırınlarından geldi. Ancak 12. yüzyılın ilk yarısında Çinlilerin etkisi
önemsenmedi ve yerli yaratıcılık, inceliğin en yüksek düzeyine ulaştı.(Kore Gerçeği,
1991)
En iyi Kore Seladonları 12. Yy’dan beri nesilden nesile geçen teknikler
kullanan birkaç küçük köyde üretilmiştir.
Resim 10, Kore Seladon sırlı vazodan ayrıntı
Kore geleneğine göre, her tasarım özel bir anlama sahiptir. “Crane’’ Turna
desenli, boyunlu vazolar (Resim 10, da görüldüğü gibi) geleneksel tasarımlardır ve
12
ölümsüzlüğü simgeler. Her biri taze kilden oluşmuş el işi parçalardır. Bunlar
fırınlanmadan önce siyah-beyaz kil ile süslenir, bezenir sonra sırlanır ve 1200 oC de
tekrar fırınlanır. İşler o kadar özeldir ki, tecrübeli bir göz o işin hangi köyde, hangi
sanatçı tarafından üretildiğini hemen anlar. Sevimli akıcı çizgiler anlaşılması zor
girintili çıkıntılı oymalar, sofistike mavi- yeşil renk onun özelliklerindendir. Koryo
Seladon sırlı seramikleri birçok şekilde tanımlanmıştır ama güzelliklerini anlatacak
yeterli sözcükler yok gibidir. Koryo Seladonlarının nasıl ve ne zaman oluştuğuna dair
birçok teori vardır. En yaygın teori, bu tekniğin “Owolguk’’ adında bir Çin Krallık (8.
Ve 9. Yy’ların en meşhur dönemi) Dönemi’nde Kore’ye gelmesiyle ilgilidir.
Çin’de Woljuyo olarak adlandırılan Seladonlar Kore’de Kangjin adında eski
bir ticaret merkezinde bulunmuştur.
Kazıma işleme ile dekore edilmiş Seladon yapmak kilin yoğrulmasından ve
şekillenmesinden sırlı pişirimine kadar birçok komplike zaman isteyen adımlardan
oluşuyor.
Resim 11, Resim 12,
‘’Chongja unhak sanggam mun maebyeong’’ Koryo dönemi Seladon tabak
68.ulusal güney Kore Hazinesi Nantoyoso KoleksiyonuJaponya Koryo çömlekçileri ilk olarak Çin seramiklerinden model aldılar fakat Koryo
kültürü zenginleştikçe seramiğini de zenginleştirmiştir. Şekiller ve süslemeler ilk
13
zamanlarda açık, net, yumuşatılmıştı, fakat zamanla artarak karmaşık bir incelikle
meydana getirildi. 12. Yy’da sır altı süsleme yaygındı. 12. Yy’ın sonlarına doğru
“Sanggam’’ denilen bir kazıma işlemi uygulandı. Seladon sırlama tekniği Çin’den
gelmesine rağmen zamanla geliştirildi, Koryo halkının artistik kabiliyetlerini
yansıtmaya başladı. Başlangıçta Koryo’da el işi yapanlar Çin seramiklerindeki yeşil
rengi taklit etmeye çalıştılar ama zamanla sır yapımında ve fırınlamada yeni tekniklerle
mavimsi ya da gri-yeşil rengi yarattılar. Bunada ‘‘King fisher yeşili’’ adını verdiler.
Kyanggi-do Eyaletinin, Inch kasabasında 15. Yy Seladon seramiği yapan Kim
Se-Ryong şöyle demiştir:
“King fisher yeşili’’ nin kaynağı Koryo halkının ulusal dini olan Budizm’in
ruhsal köklerinin yansımasıdır.
Yüksek kalitede Seladon seramiği yapmak diğer seramik yapımından çok daha
zordur. Şekillendirilmiş parçanın kazılarak süslenmesi için belli bir kuruma derecesine
ulaşması gerekir. Fırın sıcaklığı pişirme sırasında ayarlanan ölçüden azda olsa bir sapma
gösterirse istenilen sırlama elde edilemez ve yüzeyine yapışmış en küçük bir parça
yabancı bir madde bile parçanın değerini düşürür.
Seladon sırlamalarında Çin’den etkilenilmesine rağmen Antik Kore’de bu başlı
başına bir sanat haline getirilmiştir. Hatta Koryo da yapılan Seladonlar Çin’de hayranlık
uyandırmıştır.
14
2.5.1 Kore Seladon Vazoların Yapım Tekniği
Seladon kap veya vazo yapımı gerçekte en azından 10 adımda gerçekleştirilir.
Biz basitçe bunu üçe indirelim
Birinci adım:
Şekillenme çömlekçi tornasında yapılır. Ürün bir miktar kurumaya bırakılır
deri sertliğine gelince metal ya da bambu şekillendiriciler kullanılarak, ürünün yüzeyine
sanatçı tarafından oyma yapılır. Bazen el oyması, tahta baskı mühürleri kullanılır.
Resim 13, Birinci Adım
15
İkinci adım:
Şekillendirilmiş oyukların içine renkli killer konulur. Genellikle önce beyaz kil
yayılır, ondan sonra siyaha yakın yeşil kil yayılır. En sonunda da eğer kullanılacaksa
kırmızı kil yayılır. Her kil yayılımı ya da süslemesi arasında kap çarka alınarak yeniden
merkezlenir ve düzeltilir. Kap sertleşince diğer süslemeler oyulur.
Resim 14, İkinci Adım
Üçüncü adım:
Bütün kil katları tamamlandıktan sonra, ürün hava şartlarına göre birkaç ay
sürebilecek kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra fırınlanır. :
Resim 15, Üçüncü Adım
16
2.5.2 Bitmiş Seladon Vazo
İlk fırınlamadan sonra sırlama yapılır ve yüksek derecede tekrar
fırınlanır. Atmosferik şartlar azaltılarak yapılan bu fırınlama, Seladonun benzersiz renk
ve parlaklığını verir. Gerçekte, daha birçok adım vardır.
Resim 16, Bitmiş Seladon Vazo Resim 17, Seladon Vazodan Ayrıntı 13. yüzyılın sonuna doğru çömlekçiler, doğadaki benzer motiflerden
esinlenerek büyüleyici şekillerde biçim verdikleri seramiklerinin eski geleneğini
bırakarak yaygın desenleri kullanır hale geldiler. Moğol istilasından sonra, Kore’nin
ince işçiliği geriledi ve desen işçiliği kabalaştı. 14. yüzyılda Seladon yapma hüneri
kayboldu ve mavi-yeşil sırlı vazoların parlaklığındaki üretici giz, 20. yüzyılda yeniden
keşfine kadar gizli kaldı.
1392 de Coson Krallığının başlamasıyla, Konfüçyanizm resmi devlet doktrini
olarak Budizm’le yer değiştirdi ve yaşam sonrası mistik kavramlardan başka, insan
ilişkilerinde doğruluk ve ahlaki davranışlara büyük bir ilgi oluşturdu. Sonuçta Coson
çömlekçiliği Koryo ile temel olarak ayrıldı. Coson işçiliği, sade, ince ve hatta kadın
zerafetindeki Koryo Seladonlarının aksine, kaba katı ve erkeksiydi. Ağır topraktan
yapılan ve üstünkörü teknik olarak nitelendirilen, Coson seramikleri oldukça kaba ve
17
sıradan görünüyordu. Belli başlı iki kategoride sınıflandırılmaktaydı; sanatsız ve
inceliksiz Bunçong çömlekleri ve basit saf-beyaz porselen görünümündekiler.
Resim 18, Goryeo Hanedanlığı Resim 19, Goryeo Hanedanlığı
Seladon tütsülük kingfisher yeşili, Seladon sırlı tütsülük
Resim 20, Kore Uluslar arası Müzesi Goryeo devri seladon
18
Resim 21, Fitzwilliam Müzesi, Cambridge, Seladon Sırlı Kupa
12.yy’ın ilk yarısı Koryo Hanedanlığı,Kore
Resim 22, Fitzwilliam Müzesi, Cambridge, Seladon Sırlı Şişe
12.yy Koryo Hanedanlığı,Kore
19
2.6 Tayland Seladonları
Seladon, Tayland’daki üç ana çeşit seramikten birisidir. Onun üretimi 700’lü
yılların başından başlayarak gelişmesini sürdürmüştür.
‘‘Seladon’’ ismi iki Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ nın anlamı
taştır.’’dhara” ise yeşil anlamındadır. Yani “Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Seladon
birçok stilden geçerek bugüne gelmiştir. Birçok tonu bulunur. Açık ve koyu gri, yeşil,
yeşil-sarı, yağ yeşili mavi-yeşil ve kahverengi.
Seladon, ahşap külü ile yüksek ısıda sırlanan bir çeşit seramiktir. Bu bir
geleneksel el yapımı işlemidir. İnsanlar opak yeşim taşının benzerini oluşturmaya
çalışmışlardır. Yeşim taşı doğal güçlü ve sahibine iyi şans, başarı getirdiğine inanılan
harikulade bir taştır. Zümrüt yeşili Seladonlar sadece kalın ve güçlü değil ayrıca hassas
çatlak bir yüzeye sahiptir.
Çatlaklara Seladon kil objenin yüzey sıkışması ile sırın soğurken oluşturduğu
sıkışma katsayısı arasındaki fark neden olmaktadır. Zaten Seladona esas güzelliğini ve
benzersizliğini bu çatlaklar vermektedir.
2.6.1 Tayland Seladonlarının Geçmişi
Tayland tarihi kaynaklarına göre, 13.yy da büyük kral Ramkamhaeng bir
memur misyoner grubu Çin’e gönderdi. Bunlar gelirken Çin seramikleri getirdiler. Eski
zamanlarda Tai halkı günlük kullanımları için toprak kaplar, objeler üretiyorlardı. Ama
bunlar Çin metotlarıyla üretilen seramiklerin inceliğine ve farklılığına çok uzaktılar.
Sukhothai seramikleri sönük-gri renkli yapısıyla oldukça sağlam ve serttir.
Sukhothai’de üretilen seramiklerden daha yüksek kalitede seramikler, 75 km kuzeydeki
Sawankalok’ta üretilmiştir. Bu iki yerdeki seramik kaplar harikulade benzersiz yeşil
sırları nedeniyle çok popüler oldular Seladon adını aldılar.
Chiang Mai’de üretilen Seladonlar Tayland’ın diğer eyaletlerinde üretilenlerin
en iyisidir. Günümüzde Chiang Mai’de antik metotlarla üretilen mükemmel çağdaş
ürünleri sunan birçok modern ocak vardır.
2.6.2 Tayland Seladonların Kullanımı
Bir Seladon ustasının, beceri ve tecrübesine bağlı el yapımı bir üründür ve
değerlidir. Çekiciliği nedeni ile Seladon hem ev dekorasyonunda hem de günlük
kullanımda değerlendirilir. Pişirim ve servis yapmada Seladon kaplar tavsiye edilir.
Seladon, çok eski zamanlardan günümüze kadar gelen Tai kültür ve geleneği
20
ile yoğrulmuş bir Tai sanat ve el sanatıdır. Tai atalarının kullandığı geleneksel üretim
prosesleri ve becerileri gelecek nesillere önemli ve değerli bir miras olarak
aktarılacaktır. Seladon, ustasının sade basit hislerinin ve onu üretirken yarattığı çalışma
grubunu yansıtır.
Seladonlar hem günlük kullanımda hem de halkın ibadeti için yapılan Tai tanrı
sembolleri obje yapımında işe yararlar. Çalışmalar yapan ustaların kültürünü,
geleneğini, törelerini ve dini inançlarını yansıtırlar. Ayrıca ustalar hislerini ve akıllarını
da yaptıkları objelere katarlar.
Resim 23, Tayland Seladonları
21
2.6.3 Tayland Seladonlarının Yapım Tekniği
Seladon geleneksel bir çalışma ile yapılan bir el yapımı objedir. Üretim prosesi
ilginçtir.
İlk olarak kil hazırlanır. Seramik kili “din dam” olarak adlandırılır. Kilin
kaynağı Chiang Mai bölgesidir.
Kuru seramik kili inceltilir, toz haline getirilir ve elenir. Sonra su ile ıslatılıp
değirmenden geçirilir.
Tornaya geçmeden önce kil iyice yoğrulur ve hava kabarcıkları çıkarılır.
Tornaya alınır.
Resim 24, Tornada şekillendirme
Çarktan çıkan ürün doğal açık havada kurutmaya bırakılır. Kuruma çok basit
bir proses gibi görünür. Ancak oldukça komplike bir işlemdir. Çünkü kil kururken
çatlamaya açıktır çamur halinden daha küçüktür.
Şimdi ürün el oyması, kazıması ile süslenir ve dekore edilir.
22
Resim 25, Desenin Kazılması
Dekorasyon yapan kişinin hayaline ve düşüncesine göre yapılır. Ve ürün tekrar açık havada kurumaya bırakılır.
Bu adım bisküvi pişirimidir. Ürün 900°C’de 6-8 saat pişirilir. Amaç sırlama
için kili belli kıvamda sertleştirmektir.
Sırlamadan önce dekoratif şekil öyle kalabilir ya da boyanabilir.
Bisküvi ürünün üstü çiçek desenleri ile boyanır.
Overcus belutina ve Terminalialateheyna adında küçük ağaççıklardan elde
edilen külden yapılmış sıra daldırılır.
Ürün ilk olarak 1250°C’de fırınlanır, 8-10 saat sürer. Ürünü fırından
çıkardıktan sonra çatlama başlar ve Seladon gerçek görüntüsüne ulaşır.
Resim 26, Vazonun Boyanması Resim 27, Seladon Vazonun Fırınlanması
23
Resim 28, Seladon Sırlı Vazo-Lamba
Bütün ürünlerin kalite ve tasarım bakımından standart uygunluğu kontrol edilir.
Tabandaki çapaklar temizlenir, küçük hatalar düzeltilir, rötuşlar yapılır ve ürünler
paketlenmeden önce el ile silinir.
2.6.4 Ürün Yelpazesi
Bütün ürünler basit ama standart desen ve dekorasyonlarla üretilir. Düz veya
çatlak sırlı ürünler bulmak mümkündür. Çatlak ürünler ağaç külünden sırlanarak
oluşturulur.
2.6.5 Seladonla Ev Dekorları
Dekorasyon, yemek pişirimi ve servisi ışıklandırma ve aksesuar gibi çok amaca
uygun objelerdir. Değişik stil ve tiplerde olurlar. Bütün ürünler elde boyanmış çatlak
sırlı ve yeşil-mavi ya da toprak rengi gibi doğal renklerdedir.
2.7 Uzakdoğu Seladon Sırları
Seledonların ilk bulunuşları; geniş bir gri-yeşil ya da mavi renk skalasında
transparan veya yarı opak, krakele ( çatlaklı) ya da krakele olmayan sırlardır. FeO (
Demir oksit) sarı rengi verir ve redüksiyonlu atmosferde mavi tonlarını alır.(Leach,
1976)
Modern çömlekçiler kimyasallar ( Oksitler ) kullanır, ancak uygulamalarında
çin kili ve silikat (demir minerali, bir tür demir oksit) gibi doğal killeri kullanıyorlar.
Kayalardan feldispat veya pegmatit taşlarını, doğuya özgü yolların içindeki oksitlerden
24
gerekli olanları içine alır. Bu sırların karakteristikleri genellikle, yüksek feldispat ve
düşük silika içerikli olmalarıdır.
Sırların içindeki oranlar;
1) Kireç taşı (Mermer, Tebeşir)
2) Kuvars
3) Feldispat
Sıcaklıkları 1250-1300 oC arasındadır ve genellikle kalın (koyu) uygulanmıştır.
Isı dirençleri ve opaklıkları kil ilavesiyle artabilir. Özellikle çok ufak boyuttaki Çin
killeriyle artabilir. Ancak manganez içerirse uygun olmayan renkler oluşabilir.
Nitelikli seledon sırlar hammaddelerin iyi öğütülmesine bağlıdır. Japonya da
iyi Seledonlar 40 saat gibi uzun bir sürede ögütülmektedir.
2.7.1 Uzakdoğu Seladon Sır Reçeteleri
Leach’s Korean örneği: Feldspar (Feldispat) 25
Limestone ( kireç taşı) 25
China clay ( Çin kili ) 6,5
Pike’s clay (Pike’s kili) 20
Quartz ( Kuvars) 20
Calcined ochre (Kalsine Demir Silikat) 2
Red iron oxide (Kırmızı demir oksit) 1,5
Kawai’s Korean örneği: Feldspar (Feldispat) 25
Medium ash( Kül) 32
Reed ash( Kamış külü) 17
China clay( Çin kili) 25
Ferrous oxide ( Oksit) 1
Bu iki örnekte aynı feldispat oranına sahiptir. Kawai’s içindeki Çin kili %25
dir ve daha az opal minerali içerir. Leach’s içindeki kireçtaşına denktir. Sıcaklıkları
1250-1300 oC oksidasyon atm. kehribar rengi indirgen atm. yumuşak gri yeşiller verir.
25
Kenzon seladon ; Feldspar( Feldispat) 62
Medium ash( Kül) 18
China clay ( Çin kili) 12
Quartz( Kuvars) 2
Calcined ochre 6
Red iron oxide( Kırmızı demir oksit) 12
Sıcaklıkları 1240-1280 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm.
transparan zeytin yeşili verir.
Kawai’s seladon: Feldspar( Feldispat) 61,3
Limestone( Kireç taşı) 7,5
China clay( Çin kili) 4,9
Quartz ( Kuvars) 24,8
Iron oxide ( Demir oksit) 1,5
Sıcaklıkları 1240-1280 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm. yeşil veya
mavi yeşiller verir. Ayrıca bu kompozisyonda (Fe3O4) demir siyah ile birlikte mavi
renkleri verir. Fe2O3 kırmızı ile birlikte sarı yeşilleri verir.
Hamada’s Lunh Ch’uan seladon; Feldspar (Feldispat) 64
Pine ash (Kül) 27
Calcined ochre 9
Sıcaklıkları 1240-1280 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm. donuk
yeşiller sert fırınlandığı zamanda cam yeşili verir. Ayrıca çam külü güçlü değişiklikler
yapar. İyi ögütülür. Eski Swankalok seledonları çeşitlidir.
Kawai’s Lung Ch’uan seladon; Feldspar (Feldispat) 78
Limestone ( Kireç taşı) 6
Quartz( Kuvars) 14
Red iron oxide(Kırmızı demir oksit) 2
26
Sıcaklıkları 1280-1320 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm. donuk
yeşiller ve sert fırınlandığı zaman cam yeşili verir. Sert ve daha fazla saklı sırlardır.
2.8 Uzakdoğu Seladon Sırlı Porselenlerin Fırınlama Yöntemleri
Çin de yüksek sıcaklık ilk olarak Uzakdoğu Yamaç Fırınlarıyla elde edilmiştir.
Bu fırınlar doğal bir yamaç kazınarak oluşturulur. Yamacın altından yukarıya doğru
kazınarak açılan galeri içinde zemin basamaklar halinde şekillerden oluşur. Ürünler bu
şekillerin üzerine üst üste gelecek şekilde sıralanmıştır. Baca en arkada ve yukarıda
yamaçtan çıkacak biçimdedir. Ateşleme bölgesinde oluşan alev ve sıcak hava dar bir
koridordan hızla galeriye girer ürünleri yaladıktan sonra bacadan çıkar. Bu fırın tipinde
baca kontrol edilebilir. Duvarlar kalın bir toprak katmanından oluştuğu için ısı kaybı
azdır. Yüksek sıcaklıklara 1200 – 1300ºC’lere ulaşılabilir. Doğal izolasyon iyidir. Fırın
atmosferi kontrol edilerek, indirgen ve yükseltgen atmosfer elde edilir.
Resim 29, Uzakdoğu Kore Fırınları
Bu fırınlarda Hanlar döneminde gri-yeşilden, mavi tonlara kadar değişen ilk
Seladon porselenler üretilmiştir.(Leach, 1976)
27
Resim 30, Seladon Kayık Southern Song Hanedanlığı (1127-1279)
28
BÖLÜM III
ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
3.1 Güncel Kore Seladonları
Resim 31, Kim SERYONG(Kore Sanatçısı) Resim 32, Seladon Sırlı Vazolar
Resim 33, Seladon Sırlı Çay Takımı 1 Resim 34, Seladon Sırlı Çay Takımı 2
29
Resim 35, Midtown Sacramento Galeri’sindeki Kore Seladon Koleksiyonları
3.2 Modern Seladon Çalışmalar
Resim 36, Seladon Sırlı Gaıwan(Çin çay geleneği)
30
Resim 37, Seladon Sırlı Küpe Resim 38, Seladon Sırlı Porselen Vazo
Resim 39, Seladon Sırlı Porselen Lavabo
31
Resim 40, Tayland’daki Modern Seladon Sırlı Ürünler
Resim 41, Seladon Sırlı Lamba-Vazo
32
3.3 Seramik Sanatçılarının Yapmış Olduğu Güncel Seladon Sırlı Porselenler
Jean- François FOULHOUX
Gerçekte Seladon sırların renkleri gri yeşilden mavi tonlara kadar değişir. Renk
üzerinde rol oynayan etkenler başta redüksiyon olmak üzere, srın bileşiminde yer alan
diğer bileşiklerdir. Günümüzde Keramik Magazin, 2001 de yayınlanan alman Jean –
François’in yapmış olduğu güncel Seladon sırlı porselenler
Resim 42, Keramik Magazin, 2001 (JEAN- FRANÇOİS FOULHOUX)
33
Resim 43, “Keramik Magazin, 2001’’Seladon Sırlı Porselenler
(JEAN- FRANÇOİS FOULHOUX)
Jean – François Foulhoux Seladonu felsevi bir anlayışla kavramaya çalışmış
Seladon ona göre çok soğuk değil ama net ve ışıltılı parlakta değil ipek yumuşaklığında
bir görünüm olarak tanımlıyor.
34
Robin Hopper ‘’The ceramic Spectrum, A Simlified Appprocch to Glaze / Coler
Development’’adlı kitabında yer alan güncel çalışmalardan örnekler
Resim 44, Judi DYELLE, Kanada ‘’Seladon Sırlı Kase’’ 2000
Resim 45, Elaine COLEMAN, ABD ‘’Seladon Sırlı Çaydanlık’’ 2000
Resim 46, Bruce COCHRANE, Kanada ‘’Şekerlik
35
Tayland Seramik Sanatcıları “Thatsanee ve Ramphan’’ Tayland’da yaşayan seramik sanatçıları Thatsanee ve Ramphan‘ın yapmış
oldukları güncel Seladon sırlı vazolar
Resim 47, Seladon seramik vazo “Yeşil kır manzarası’’Thatsanee ve Ramphan
Resim 48, Seladon Sırlı Vazo
36
Resim 49, Seladon Sırlı Vazo“Yağmurlu Orman’’
Resim 50, Seladon Sırlı Vazo Resim 51, Seladon Sırlı Vazo
“Yeşil Zencefil’’ “Geleneksel Şıklık’’
37
BÖLÜM IV
MATERYAL METOD
4.1 Sert Çini, Vitrifiye Ve Porselen Ürünler
Az gözenekli, vitrifiye olmuş, yüksek sıcaklıkta camsı faz oranı arttırılmış
ürünlerin oluşabilmesi için, kil, kaolen, kuvars ve yumuşayarak, eriyerek parçacıkların
bağlanmasını sağlayan pegmatit, feldispat gibi hammaddeler kullanılır.
Hammaddelerin yumuşama sınırına değin fırınlanması ile oluşan ürünler sert
çini, vitrifiye ve porselen ürünler olarak adlandırılmaktadır.
4.1.1 Sert Çini
Fırınlama sıcaklığı, 1200-1250 oC sıcaklıkları arasında oluşmaktadır. Çift ya da
tek pişirim olarak üretilirler. Kullanılan hammaddelerin oranları porselen ürünlere göre
kil ve kaolen bakımından biraz daha yüksektir. Eritici malzeme olarak pegmatitler veya
sodyumlu feldispatlar kullanılır. Pişme rengi porselene göre daha kirli, koyu bej veya
gri renktedir.
Gözenekleri küçük, kapalı ve %1’in altındadır. Kolay şekillendirilir, porselen
kadar camsı faz içermez. Bu nedenler ile porselenden ayrılır.
4.1.2 Vitrifiye Ürünler
Sert çini ile arasında oldukça benzerlik bulunmaktadır. Fırınlama sıcaklığı
biraz daha yüksek, 1280-1300 oC, camsı faz oranı sert çiniye göre biraz daha fazla,
porselen ürünlere göre biraz daha azdır.
Sağlık gereci üretiminde, tek pişirim teknolojisi uygulanmaktadır. Sanatsal
ürünlerin üretiminde ise genellikle çift pişirim teknolojisi tercih edilir. Birden fazla kil,
kaolen, kuvars ve karışık feldispatların kullanımı ile üretilebilirler.
4.1.3 Yumuşak Porselen
Yumuşak porseleni, sert çini ve diğer vitrifiye ürünlerden ayıran en önemli
özellik gözenek yüzdesinin % 0,5’in altında olmasıdır. Mikro gözeneklerin kapanmış ve
camsı faz oranının daha yüksek olması ile de diğer ürünlerden ayrılmaktadır.
38
Kullanıla hammaddelerin kirletici madde oranları çok daha az olup pişme
renkleri daha beyazdır. Kullanım gereçleri üretiminde yaygın olarak kullanılan bir tür
porselendir.
4.1.4 Sert Porselen
Kirletici maddelerden arındırılmış az kil, çok kaolen ve ince taneli kuvars
kullanılarak beyazlığın sağlandığı, (K) feldispat ile vitrifikasyonun ve yarı saydamlığın
oluşturulduğu gözeneksiz ürünlerdir.
Pişme rengi beyazdır, yarı saydam bir yapıda olup sertlik düzeyi en yüksek
porselen türüdür.
Kullanım gereçleri üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Fiziksel ve
kimyasal dirençleri oldukça yüksektir.
4.2 Sert Çini Ve Porselenin Üretildiği Hammaddeler
Genel olarak, sert çini ve porselen çamurları aynı hammaddelerden
üretilmektedir.
Tablo I, Sert Çini ve Porselenin Üretildiği Hammaddeler
Sert çini çamurlarında kil oranı fazla olmakla beraber kaolen daha az
kullanılabilir. Yumuşak porselende ise şekillendirme yönteminin niteliğine göre,
şekillendirmeye olanak tanıyacak oranda kil, geri kullanımda ise kaolen tercih
edilmektedir.
Porselen üretiminde beyaz renkli çamur ve yarı saydamlık önemli olduğu için
demir oksit içermeyen kil ve kaolen şekillendirmede sorun oluşturmayacak oranda
tercih edilir. Geri kalan yapıda ise, camsı faza katılım sağlayan ince taneli kuvars ve
feldispatlar tercih edilmektedir.
SERT ÇİNİ
YUMUŞAK
PORSELEN PORSELEN
KİL 25-20 25 20-25
KAOLEN 10-20 15 20-25
KUVARS 20-25 25-30 30
PEGMATİT 25 _ _
Na FELDİSPAT 20 15 10
K FELDİSPAT 5 10 15
39
Fırınlama sıcaklığının artması ile doğru orantılı olarak kaolen ve kuvars oranı
arttırılır. Vitrifikasyon ise, az Na feldispat, daha çok K feldispat ile sağlanmaktadır.
Porselen çamurlarında, yarı saydamlığın oluşması ve pişme renginin beyazlığı
ön koşul olduğundan safsızlıklardan arındırılmış hammaddelerin kullanılması gerekir.
Çin ve Uzak Doğu ülkeleri bu hammaddelere doğal olarak sahip olan
ülkelerdir. Çin porseleninin beyazlığı ve yarı saydamlığı, doğal olarak kirletici
maddelerden yoksun hammaddelerin bu alanda kullanılması ile sağlanmıştır. Kalite
standardı buna bağlıdır.
4.2.1 Kil
Kayaçlar içerisindeki yaygın mineraller olarak kuvars, feldispat, kalsit, dolomit
gibi minerallerin fiziksel, kimyasal ve biyolojik ayrışmaları sonucu kil mineralleri
oluşurlar. Yer altı ve yer üstü sularının etkisiyle taşınan kil mineralleri topoğrafyadaki
eğimli yüzeylerde, çukurlarda ve baraj gibi çanaklarda birikirler. İklimsel faktörlerin
etkisiyle su buharlaşır, çekilir veya başka nedenlerle kil mineralleri çökelirler. Bu
sedimantasyon sonucu doğada bugün pişirilmiş toprak malzemelerin ana hammaddesi
sayılan kil grubu hammaddeler oluşur. (Kapur, S., İnce, F., Çavuşgil, V., 1985)
Kil kanecik büyüklüğü 2 mikrondan küçük, ıslatıldığında plastik, pişirildiğinde
sürekli sert kalan hidrate alüminyum silikat minerallerinden oluşan bir sistem olarak
tanımlanır.
Kilin tabaka aralarına su girdiği zaman bir çekim oluşur ve birbirine daha sıkı
yapışmasını sağlar bu durum seramikte şekil ve biçimlendirmede kolaylık sağlar.
4.2.2 Kaolen
Killer ana mineral olarak kaolin içerdikleri için bu (Al2O3 SiO2 2H2O) şeklinde
adlandırılmıştır, doğada saf olarak kaolen yatakları bulunmaz bunlar Fe2O3, SiO2,
CaCO3 gibi yabancı mineralleri de içerirler. Kaolendeki safsızlıklar pişme sıcaklığını,
sertliğini su kaybetme oranını, kırılmasını etkiler. Beyaz seramiklerde kullanılır ve
oldukça saf olması istenir.
4.2.3 Kuvars
Yeryüzünün bilinen kısmının %25’ini oluşturur. Oksijenden sonra doğada en
çok rastlanan silisyumun bir bileşimidir. Kimyasal formülü SiO2 olup mol ağırlığı 60
tır. Sertlik derecesi 7 mohs’tur.
40
Çamurun bağlayıcı özelliği ve kuru direnci katkı oranı arttıkça azalır. Pişmiş
çamurda gözeneklilik ve su emmeyi arttırır. Kuru ve pişme küçülmesi değerlerinde
azalma ortaya çıkar. Çamura konulan miktar arttıkça çamurun pişme derecesi yükselir
1717oC kuvars erir tamamen camlaşır. Fonksiyonları çok önemli olup ne kadar fazla
öğütülürse o kadar çok etkilidir.
4.2.4 Pegmatit
Çok iri taneli ve tüm kristalli kayaçlar halindedir. Pegmatitler büyük ölçüde K
feldispatı ve kuvars içerirler (%30 serbest kuvars ve % 70 feldispat) ince taneli pegmatit
olan feldispat kumu klinker, yer karosu gibi ürünlerin üretildiği sert çini çamurlarının
bileşiminde kullanılır. Pegmatitleri feldispatça zenginleştirmek için feldispatın ve
kuvarsın öğütme sırasında farklı inceliklerde öğütülmelerinden faydalanılır.
4.2.5 Feldispatlar
Özsüz bir hammadde olmasına karşın çamurlarda belli bir pişme sıcaklığına
çıkıldığı zaman çamurları pekiştirerek eriticilik özelliği gösterir. Aynı şekilde sırlarda
da kullanılan önemli bir eriticidir. Genel tanımlaması içinde belli sayıda alkali
bulundura Al-silikat olarak yapılabilir
Saf potasyumun erime sıcaklığı 1170oC sodyum feldispatın ise 1120 oC dir,
ancak ortoklasın tam erime sıcaklığı yaklaşık 1280 oC dolaylarındadır.
Yüksek sıcaklıkta genellikle K feldispatı kullanılırki (yumuşama ve erime
intervali 1170-1280) tamamen eriyip deformasyonu engellemek için
Na – Feldispat (Albit) = Na2O.Al2O3.6SiO2 (1180 oC)
K- Feldispat(Ortoklas = K2O.Al2O3. 6SiO2 (1280 oC)
Bu da Ortoklasın geniş bir erme aralığına sahip olduğunu gösterir. Bu nedenle
özellikle porselen çamurlarında daha fazla tercih edilir.
4.3 Sert Çini Ve Porselen Çamurunun Hazırlama Yöntemleri
4.3.1 Geleneksel Yöntemler
Kil ve kaolenin bol su ile açılarak ince eleklerden süzülmesi kalitenin artışına
son derece katkı sağlamaktadır.
41
Kil, bol su ile açılarak uzun bir süre bulanık halinde tutularak iri tanelerin
tabana çökmesi sağlanır. Üst katmanlar iyi kaliteli porselen için alınıp kullanılır.
Kaolenler ise kuvars ile karışık olduğu için sert bölümleri kırılıp, ufalanıp,
öğütülüp aynı yöntemle bol su ile açılarak dinlendirilir ve iri taneciklerden arındırılır.
Killere göre çok ince taneli kuvars içeren bu tür hammaddeler camsı faza daha kolay
katılım sağlamaktadır.
Feldispatlar ve kuvarslar ise olabildiğince kırılıp, ufalanıp, öğütülüp parçacık
boyutu küçültülürler. Bu işlemin iyi yapılması porselenin gözenekliliğini azaltıp yok
olmasını, vitrifikasyon düzeyinin yükselmesini sağlar.
Günümüz hammadde hazırlama prosesleri her aşamanın kontrolünü yapmaya
olanak vermektedir. Bu nedenle kalite üst düzeydedir.
4.3.2 Güncel Yöntemler
Günümüzde, kaolen, feldispatlar ve kuvars porselen bilyalı değirmenlerde, sulu
ortamda birlikte öğütülmektedir. Yaklaşık 20 saat süre içerisinde öğütülen hammadde
karışımı sertlik düzeyine göre, kaolen, feldispatlar ve kuvars olmak üzere uygun boyuta
gelirler. Kaolen yaklaşık 5 mohs, Feldispat 7 mohs ve kuvars 7,5 mohs sertliğinde
olduğu için tanecik boyutları da küçükten büyüğe doğru uygun bir agregasyonu doğal
olarak oluşturur.
Bu karışıma son olarak plastik kil katılarak şekillendirmeye uygun çamur
hazırlanmış olur.
Şekillendirme türüne göre su oranı ayarlanan çamur, yaş, yarı yaş ve yarı kuru
olmak üzere tercih yapılarak üretime yönlendirilir.
Kalitede ise en önemli faktör plastik olmayan hammaddelerin tanecik
boyutunun ve biçiminin kontrolüdür. Küçük ve köşeli taneciklerin agregasyonu yarı
saydamlığı ve vitrifikasyonu arttırmaktadır
4.4 Porselen Ürünlerin Fırınlanması
4.4.1 Geleneksel Porselen Üretimi
Porselen ürünlerin fırınlanması geleneksel yöntemlerde oksidasyon, redüksiyon
ve nötr atmosfer kullanılarak yapılmıştır.
Özellikle Uzak Doğu Seladon porselenleri odun ve benzeri ürünlerin yakıt
olarak kullanılması ile doğal bir fırınlama sürecinde oksijenin azalması ve yanma
ortamının redüksiyona girmesi ile gerçekleşmiştir.
42
Fırınlamanın doğası gereği açık griden yeşilin tüm nüanslarına kadar renkler
elde edilebilmiştir. Her üretimin doğası gereği tekniklerin değişmesi veya değiştirilmesi
ile ürünlerin nitelikleri değişmiştir.
Özellikle, fırınlarda kömürün yakıt olarak kullanılmaya başlanması ile sıcaklık
ve atmosfer kontrolü artmış ve ürün nitelikleri endüstri devrimi sürecinde ve sonrasında
aynılık göstererek toplu üretimler gerçekleşmiştir.
İlk porselen fırınlar odunla ısıtılırdı. Bugünün yuvarlak fırınlarında ise linyit,
taşkömürü veya briket ve gaz en fazla kullanılan materyallerdir. Tünel fırınlar ise
kömürden elde edilen jeneratör gazı veya doğrudan fuel-oil, propan, bütan, havagazı,
doğal gaz likit gaz gibi sıvı petrol ürünleriyle veya doğrudan sıvı gazlarla ısıtılırlar.
18. yy. ve sonrasında hammadde işleme teknikleri geliştirilmiştir.
Hammaddeler geleneksel yöntemlerin dışında temizlenmeye, rafine edilmeye
başlanmış, kil-kaolen gibi hammaddelerden Prit (FeS), (FeSO4) gibi safsızlıklardan
arındırıldıkça redüksiyonun önemi azalmaya başlamıştır.
4.4.2 Redüksiyonlu Pişirim
Seramikte çok kullanılan bir yöntem olup sırda ve çamurda renk değişikliği ve
alkalilerin çamur içindeki etkilerini oluşturur. Redüksiyonun kimyasal anlatımı, oksijen
iyonlarının azalması veya genel olarak kısaca değer azalmasıdır. Bu nedenle
"indirgenme" olarak adlandırılır. Redüksiyon sırasında bir redükleyici (indirgeyici)
maddenin varlığı gereklidir. Bu madde reaksiyon sırasında oksijenle birleşir ve okside
olur.(Arcasoy, 1983)
Seramikte redüksiyon yanma havasının az olduğu ortamda pişirmenin
yapılması ve yüksek değerli oksitlerin düşük değere indirgenmesidir.
4.4.3 Oksidasyonlu Pişirim
Pişirme tekniğinin redüksiyonu gerektirmediği fırınlarda, pişirim oksitleyici bir
atmosferde gerçekleşir. Pişme sonrası fırında yanabilir yakıt artığı gazların bulunmadığı
pişirimler oksitleyici pişirim adını alırlar. Yanma havası olarak çevreden emilen ve
içinde oksijen bulunan hava, seramik çamuru ve sırının içindeki çeşitli renk veren
oksitleri oksitleyerek onların renk değişikliklerine uğramalarını sağlarlar. Gerek
redüksiyonlu, gerekse oksidasyonlu pişirimlerden, artistik seramik sırlarının yapımında
çok yararlanılır.(Arcasoy, 1983)
43
Porselenin pişiriminde çok dikkatle ve sırayla uygulanan oksidasyon-
redüksiyon-nötr pişirme sistemi, ancak çok özenle yapıldığı zaman başarılı olabilir.
Sonuçta, günümüzde yakıtın değişmesi ile temiz enerjilerin kullanılması,
hammaddelerin her ürün için kontrollü kullanımı porselen pişiriminde redüksiyona
gereksinim duyulmayarak fırınların yapımını sağlamıştır. Redüksiyon, geleneksel
üretimlerde, sanatsal ürünlerin yapımında kullanılan özel yöntemler olarak gizemini
korumaktadır.
4.5 Porselen Sırları
Porselen sırları genellikle 1250-1400 oC sıcaklıklar arasında fırınlanabilen
düzgün yüzeyli saydam sırlardır.
Fiziksel ve kimyasal dirençleri yüksek, yüzey sertlikleri 6-7,5 mohs’a kadar
değişiklik gösteren bu sırlar; bu çalışmada aşağıdaki aralıklarda denenmiştir.
0,30-0,50 Na-K (Alkali), 0,30-0,60 Al2O3 içerebilen formülasyona sahiptir.
Alkaliler olarak feldispatlar kullanılmıştır.
Albit: Na2O. Al2O3. 6SiO2=524 g/mol
Ortoklas: K2O. Al2O3. 6SiO2=556 g/mol
Yüzey sertliği arttırmak amacıyla dolomit, mermer gibi katı karbonatlı
bileşikler ile kuvars camsı yapıyı oluşturmada, farklı oranlarda denenmiştir.
Renk nüanslarındaki etkileşimleri görebilmek amacıyla Uleksitten
yararlanılmış, Seledon yeşilindeki etkisi incelenmiştir.
Yüksek alkalinin genleşme katsayısını arttırması ise sır çatlaklıklarına neden
olmuş, çamur ile oluşan uyumsuzluk çinko oksit katkısı ile giderilmeye çalışılmıştır.
Tablo II, Seladon Sırlı Deneysel Çalışmaların Gruplandırılması
Alkali g/mol Al2O3 g/mol SiO2 g/mol Erime-Renk
1.Grup Sırlar 0,15-0,35 0,25-0,75 1,8-4,5 1180oC-Yeşil parlaklık az
2.Grup Sırlar 0,30-0,50 0,30-0,60 1,2-3 1200oC-parlak Yeşil-mavi tonlar
3.Grup Sırlar 0,15-0,25 0,30-0,35 1,2-1,8 1000oC-Rediksiyon kırmızısı
44
4.6 Seladon Sır Yapımında Kullanılan Hammaddeler
4.6.1 Sülyen (Pb3O4)
Seladon sır araştırmalarında kullanılan PbO sülyenden alınır. PbO nun erime
noktası 880 oC dir Silikat karışımları içerisinde çok iyi bir çözücüdür. Seramik sırlarını
yumuşatarak onlara esneklik kazandırır. Sır kompozisyonunda arttıkca sırın erime
derecesi azalır.
4.6.2 Uleksit (Na2O.2CaO.5B2O3)
Seladon sır araştırmalarında B2O3 Uleksitten alınır. Sıra katılan B2O3 sayesinde
sırda istenilen parlaklık sağlanmıştır. Sırın erime sıcaklığını çok kolay düşüren bir
oksittir. Fakat Seladon sır araştırmalarında 1 mol’e yakın kullanıldığı sırlarda,
kompozisyoda ZnO ve CaO bulunmasıyla birlikte bortülü oluştuğu gözlenmiştir. Renk
nüanslarındaki etkileşimleri görebilmek amacıyla Uleksit’ten yararlanılmış, Seladon
yeşilindeki etki incelenmiştir.
4.6.3 Çinko Oksit (ZnO)
Sırın esnekliğini artıran ZnO düşük genleşme katsayısı ile sırlarda çatlaklığı
önleyici rol oynar. Yüksek alkalinin genleşme katsayısını arttırması ise
sırçalaştırmalarına neden olmuş çamur ile oluşan uyumsuzluk çinko oksit katkısı ile
giderilmeye çalışılmıştır.
4.6.4 Baryum Sülfat (BaSO4)
Seladon sırlı porselen sır araştırmalarında BaO Baryum Sülfattan alınmıştır.
Kurşunlu baryumlu sırlarda renklendirici oksit olarak bakır ilavesiyle yeşil-mavi renk
nüanslarındaki etkiler araştırılmıştır. Az oranda kullanımı sırda parlaklığı arttırıcı etkisi
vardır.
4.7 Sırların Renklendirilmesinde Kullanılan Oksitler
Bu çalışmada sırların renklendirilmesinde genelde renk veren oksitler
kullanılmıştır. Renklendirici oksit olarak Demir oksit (Fe2O3), Bakır oksit (CuO), Titan
dioksit (TiO2) tercih edilmiştir.
45
4.7.1 Bakır Oksit (CuO)
Seladon sır araştırmalarında İstenilen renkler CuO ile elde edilmiş olup, CuO
aynı oranda kullanıldığı halde alkali oranlarına göre yeşilden maviye kadar renk
nüansları göstermiştir.
Alkalilerin eşit olduğu (0.30 Na2O, 0.30 K2O) sır reçetelerinde yeşil renk
gözlenirken, Potasyum oksitin arttırıldığı sır reçetelerinde rengin turkuaz maviye
döndüğü gözlenmiştir. Ayrıca sırda renklendici olarak kullanılan oksitlerin (CuO,
Fe2O3, TiO2) az oranda kullanılması veya çok oranda kullanılması sırda yeşil-mavi renk
nüanslarına neden olmuştur.
Kurşunlu baryumlu sırlarda içerisine koyduğum %0,50 CuO (renklendirici
olarak) katkısı ile normal atm. Fırında pişirilir, (elektrikli fırında 1200 oC de) yeşilin
tüm renkleri oluşmuştur. Aynı sır redüksiyon (odun, talaş, naftalin) uygulanarak ikinci
kez pişirildiğinde (1000oC) redüksiyon kırmızısının oluştuğu gözlenmiştir
4.7.2 Demir Oksit (Fe2O3)
Seladon sır araştırmalarında demir oksit (Fe2O3) sırın renklendirilmesinde renk
veren oksit olarak kullanılmıştır. Sırda renklendici olarak kullanılan oksitlerin (CuO,
Fe2O3, TiO2) az oranda kullanılması veya çok oranda kullanılması sırda haki yeşil-mavi
renk nüanslarına neden olmuştur. Rediksiyonlu atmosferde gri-mavi tonlar elde
edilmiştir.
4.7.3 Titan Di Oksit (TiO2)
Seladon sır araştırmalarında bakırlı titanlı sırlarda yeşilden maviye kadar renk
nüansları oluşmuştur.Kurşunlu baryumlu sırlarda titan (TiO2) ve bakır (CuO) ilavesiyle
açık yeşil renkler oluşturmuştur.
4.8 Porselen Çamurunun Hazırlanması
Seladon sır denemeleri için hazırlanan çamur reçetesi
Uygulanan % Reçete;
% 10 Na - Feldispat
% 20 K - Feldispat
% 35 Avanos kaoleni
% 20 Sögüt Kili
% 15 Kuvars
46
Resim 52, Hammaddelerin Tartımı
% Reçeteye göre hammaddelerin tartımı yapılır. % 35 su, % 0,5 Silikat ve
Tülöz ile birlikte bilyalı değirmende yaklaşık 10 saat ögütülür. Daha sonra içerisine kil
konulup tekrar 5 saat ögütülür. Değirmenden boşaltılan çamur süzgeçten geçirilir. Alçı
plaka üzerinde plastik kıvama gelinceye kadar yoğurulur.
Resim 53, Hammaddelerin Değirmende Öğütülmesi
Resim 54, Değirmenden çamurların boşaltılması
47
Resim 55, 1200oC de fırınlanan porselen çamuru
1200 oC de fırınlanan porselen çamuru gözeneksiz, krem rengindedir. Porselen
çamurunun pişme küçülmesi % 8’dir.
4.9 Seladon Sırlı Porselen Sırlarının Hazırlanması
Seladon sır denemeleri için seğer formulünde kullanılan hammaddeler ve oksitler
Na – Feldispat = Na2O.Al2O3.6SiO2=524 g/mol
K- Feldispat = K2O.Al2O3. 6SiO2=556 g/mol
Kaolin = Al2O3. 2SiO2.2H2O=258 g/mol
Dolomit = CaCO3. MgCO3=184 g/mol
Mermer = CaCO3 =100 g/mol
Kuvars = SiO2 =60 g/mol
Ulexit =. Na2O 2CaO. 5B2O3.12H2O = 740 g/mol
Renklendirici olarakta Bakır oksit ( CuO ) kullanıldı.
Demir oksit (Fe2O3)
Titan dioksit (TiO2)
48
Resim 56, Hammaddelerin tartılması Resim 57, Hammaddelerin ögütülmesi
Çeşitli oranlarda hazırlanan hammaddeler hasssas terazide tartıldı. Havanda
iyice öğütüldü. Vitra (Sert Çini) çamurundan yapılan tabletler üzerine hazırlanan sırlar
fırça ile uygulandı. Düzgün ısıtmalı elektrikli fırında 1180 OC’de fırınlanmıştır.
Resim 58, Sırın tabletler üzerine uygulanması
49
Resim 59, Tabletlerin fırınlanması
50
BÖLÜM V
ARAŞTIRMA BULGULARI
5.1 Deneysel Çalışmalar I
Seladon sır denemeleri için yaklaşık 200 adet sır tableti üzerinde çalışma
yapılmıştır. Bunlardan en başarılı olanlar reçeteleri ve pişirilme dereceleriyle beraber
ayrı ayrı açıklanmıştır.Deneysel çalışmalar I de seladon sır tabletleri 1180oC ‘de
elektrikli fırında pişirilmiştir.
5.1.1 Seladon Sır Tabletleri (1180oC)
P2 (sert çini) porselen çamurundan yapılan tabletler üzerine çeşitli oranlarda
kullanılan Na2O, K2O, MgO, ZnO, CaO, Al2O3, SiO2 ve renklendirici olarak CuO,
Fe2O3, TiO2 ilavesi ile hazırlanan sırlar fırça, kompresörle uygulandı. Düzgün ısıtmalı
elektrikli fırında 1180 oC de fırınlanmıştır.
10 yeni 7A 1B
2B 3B 4B
51
5B 6B 7B
8B K4 K6
K7 9A 10A
11A 14A K5
52
5.1.2 Seladon Sır Reçeteleri (1180oC)
1) Tablet no: E (2) 1180oC
Resim 60, Seladon sır denemesi E2
0,35 K2O 0,35 Al2O3 3 SiO2
0,60 CaO
0,05 MgO %0.5 CuO
% Reçete
62 K-Feldispat
3 Dolomit
18 Mermer
17 Kuvars
Bu deneme tabletinde istenilen parlaklık ve renk elde edilememiştir.
53
2) Tablet no:10 Yeni 1180OC
Resim 61, Seladon sır denemesi 10 yeni
0,40 Na2O 0,20 Al2O3 1,2 SiO2
0,40 CaO 1 B2O3
0,20 ZnO
% 0,5 CuO
% Reçete
39 Na-Feldispat
55 Ulaxıt
6 Çinko
Deneme tabletinde B2O3 kullanılması sonucu reçeteye giren Uleksit
hammaddesinden sonra sırda istenilen parlaklık elde edilmiştir. Fakat sırda bortülü
oluştuğu gözlenmiştir.
54
3)Tablet no:7A 1180OC
Resim 62, Seladon sır denemesi 7A
0,15 Na2O 0,35 Al2O3 2,1 SiO2
0,35 K2O 0,75 B2O3
0,30 CaO
0,05 MgO %0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
60 K-Feldispat
35 Ulaxıt
1 Mağnezit
4 Çinko
Araştırma sonucunda sırda istenilen parlaklık elde edilmiştir, sır yüzeyinde
çatlaklar gözlenmiştir.
55
4)Tablet no:10A 1180OC
Resim 63, Seladon sır denemesi 10A
0,40 Na2O 0,65 Al2O3 3,9 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,15 CaO
0,05 MgO %0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
46 Na-Feldispat
41 K-Feldispat
9 Ulaxıt
2 Dolomit
2 Çinko
Araştırma sonucunda istenilen parlaklık elde edilmiş olup,yeşil renkler
oluşmaya başlamıştır.
56
5)Tablet no:11A 1180OC
Resim 64, Seladon sır denemesi 11A
0,45 Na2O 0,75 Al2O3 4,5 SiO2
0,35 K2O 0,25 B2O3
0,10 CaO
0,10 ZnO % 0,5 CuO
% Reçete
47 Na- feldispat
8 Ulaxıt
43 K- Feldipat
2 Çinko
Bu araştırma ilk denemede 1180oC de fırınlanmış istenilen parlaklık elde
edilememiş daha sonra 1200oC de fırınlandığında parlaklık oluşmuştur.
57
6) Tablet no:14A 1180OC
Resim 65, Seladon sır denemesi 14A
0,40 Na2O 0,65 Al2O3 3,9 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,15 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
45 Na-Feldispat
41 K-Feldispat
9 Ulaxıt
3 Dolomit
2 Çinko
Sırda istenilen parlaklık ve renkler oluşmaya başlamıştır
58
7) Tablet no:1B 1180OC
Resim 66, Seladon sır denemesi 1B
0,30 Na2O 0,45 Al2O3 2,7 SiO2
0,25 K2O 0,50 B2O3
0,25 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
41 K-Feldispat
31 Na-Feldispat
22 Ulaksit
3 Dolomit
3 Çinko
Araştırma tabletinin sonucunda sırda parlaklık elde edilmiş, sırın renginin
maviye döndüğü gözlenmiştir
59
8) Tablet no: 2B 1180oC
Resim 67, Seladon sır denemesi 2B
0,30 Na2O 0,50 Al2O3 3 SiO2
0,25 K2O 0,25 B2O3
0,30 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
41 K-Feldispat
39 Na-Feldispat
11 Ulaxıt
3 Dolomit
4 Mermer
2 Çinko
Sırda parlaklık elde edilmiştir.
60
9) Tablet no: 3B 1180oC
Resim 68, Seladon sır denemesi 3B
0,30 K2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
O,05 Na2O 0,25 B2O3
0,45 CaO
0,05 MgO
0,15 ZnO %0,5 CuO
% Reçete
65 K-Feldispat
14 Ulaxıt
4 Dolomit
12 Mermer
5 Çinko
Araştırma tabletinin sonucunda sırda istenilen parlaklık elde edilmiş olup,
rengin maviye döndüğü gözlenmiştir.
61
10) Tablet no: 4B 1180OC
Resim 69, seladon sır denemesi 4B
0,10 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,30 K2O 0,50 B2O3
0,40 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
60 K-Feldispat
27 Ulaxıt
4 Dolomit
5 Mermer
4 Çinko
Araştırmanın sonucunda sırda parlaklık gözlenirken, sırın renginin turkuaz
maviye döndüğü gözlenmiştir
62
11) Tablet no: 5B 1180OC
Resim 70, Seladon sır denemesi 5B
0,30 Na2O 0,50 Al2O3 3 SiO2
0,30 K2O 0,50 B2O3
0,25 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
46 K-Feldispat
29 Na-Feldispat
3 Dolomit
2 Çinko
20 Ulaxıt
Araştırma tabletinin sonucunda sırda parlaklık gözlenirken, sırın renginin
yeşile döndüğü gözlenmiştir.
63
12) Tablet no: 6B 1180OC
Resim 71, Seladon sır denemesi 6B
0,30 Na2O 0,55 Al2O3 3,3 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,25 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
46 K-Feldispat
36 Na-Feldispat
10 Ulaxıt
3 Dolomit
3 Mermer
2 Çinko
64
13) Tablet no: 7B 1180OC
Resim 72, Seladon sır denemesi 7B
0,35 Na2O 0,55 Al2O3 3,3 SiO2
0,30 K2O 0,50 B2O3
0,25 CaO
0,10 ZnO % 0,5 CuO
% Reçete
43 K-Feldispat
34 Na-Feldispat
19 Ulaxıt
2 Mermer
2 Çinko
65
14) Tablet no:8B 1180OC
Resim 73, Seladon sır denemesi 8B
0,15 Na2O 0,40 Al2O3 2,4 SiO2
0,35 K2O 0,50 B2O3
0,30 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
60 K-Feldispat
8 Na-Feldispat
23 Ulaxıt
3 Dolomit
2 Mermer
4 Çinko
66
15) Tablet no:K3 1180OC
Resim 74, Seladon sır denemesi K3
0,25 Na2O 0,375 Al2O3 2,25 SiO2
0,20 K2O 0,375 B2O3
0,15 CaO
0,20 ZnO
0,20 BaO + % 0,3 TiO2
% 0,5 CuO
% Reçete
35 K-Feldispat
29 Na-Feldispat
17 Ulaxıt
5 Çinko
14 BaSO4
Bu sır tabletinde BaO kullanılmıştır. Baryum oksitin sır içerisinde renge olan
etkisi araştırılmıştır.
67
16) Tablet no:K4 1180OC
Resim 75, Seladon sır denemesi K4
0,25 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,15 K2O 0,50 B2O3
0,20 CaO
0,20 ZnO
0,10 BaO
0,10 PbO + % 0,3 TiO2
% 0,5 CuO
% Reçete
28 K-Feldispat
26 Na-Feldispat
25 Ulaxıt
5 Çinko
8 BaSO4
8 Sülyen
Baryumlu kurşunlu sırlarda mavi renk gözlenmiştir.
68
17) Tablet no: K5 1180OC
Resim 76, Seladon sır denemesi K5
0,25 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,10 K2O 0,25 B2O3
0,15 CaO
0,20 ZnO
0,20 BaO
0,10 PbO + % 0,3 TiO2
% 0,5 CuO
% Reçete
36 Na-Feldispat
19 K-Feldispat
13 Ulaxıt
8 Sülyen
6 Çinko
16 BaSO4
2 Mermer
Baryumlu kurşunlu sırlarda baryumun arttırılmasıyla renk yeşile dönüşmüştür.
69
18) Tablet no: K6 1180OC
Resim 77, Seladon sır denemesi K6
0,25 Na2O 0,325 Al2O3 1,95 SiO2
0,15 K2O 0,375 B2O3
0,15 CaO
0,15 ZnO
0,20 BaO
0,10 PbO + % 0,3 TiO2
% 0,5 CuO
% Reçete
27 K-Feldispat
29 Na-Feldispat
18 Ulaxıt
7 Sülyen
15 BaSO4
4 Çinko
70
19) Tablet no: K7 1180OC
Resim 78, Seladon sır denemesi K7
0,05 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,45 CaO
0,05 MgO
0,15 ZnO + % 0,5 CuO
% 0,1 Fe2O3
% 0,3 TiO2
% Reçete
65 K-Feldispat
14 Ulaxit
4 Dolomit
12 Mermer
5 Çinko
İstenilen parlaklık elde edilmiş olup, rengin maviye döndüğü gözlenmiştir.
71
20) Tablet no: 9A 1180OC
Resim 79, Seladon sır denemesi 9A
0,30 K2O 0 ,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,45 CaO
0,10 MgO
0,15 ZnO
% Reçete
72 K–Feldispat
8 Dolomit
15 Mermer
5 Çinko
72
5.2 Deneysel Çalışmalar II
Deneysel çalışmalar II de seladon sır tabletleri 1200oC ‘de elektrikli fırında
pişirilmiştir. Bunlardan en başarılı olanlar reçeteleriyle birlikte açıklanmıştır.
5.2.1 Seladon Sır Tabletleri (1200OC)
ESÇ-3 porselen çamurundan yapılan tabletler üzerine çeşitli oranlarda
kullanılan Na2O, K2O, MgO, ZnO, CaO, Al2O3, SiO2, BaSO4, PbO ve renklendirici
olarak CuO Fe2O3, TiO2 ilavesi ile hazırlanan sırlar fırça, kompresörle uygulandı.
Düzgün ısıtmalı elektrikli fırında 1200 oC de fırınlanmıştır.
1B 2B 3B1 3B
4B 4B1 5B 5B1
6B 7A 7B 8B
73
10 Yeni E2 K71 K72
K7(3) 3B-K4 3B-R4 3B-S4
4B-K1 4B-R1 4B-S1 5B-B
5B-K3 5B-R9 5B-S3 6B-K7
6B-R7 6B-S7 7A-C 7A-K6
74
7A-R10 7A-S6 K4(F) K4(K)
K6-F K6(K) K7-A K7-K2
K7-R8 K7-S2
75
5.2.2 Seladon Sır Reçeteleri (1200oC) 1) Tablet no: 1B 1200 OC
Resim 80, Seladon sır denemesi 1B
0,30 Na2O 0,45 Al2O3 2,7 SiO2
0,25 K2O 0,50 B2O3
0,25 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
41 K-Feldispat
31 Na-Feldispat
22 Ulaksit
3 Dolomit
3 Çinko
Araştırma tabletinin sonunda sırda parlaklık elde edilmiş olup, istenilen renkler
oluşmamıştır.
76
2) Tablet no: 2B 1200 OC
Resim 81, Seladon sır denemesi 2B
0,30 Na2O 0,50 Al2O3 3 SiO2
0,25 K2O 0,25 B2O3
0,30 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
41 K-Feldispat
39 Na-Feldispat
11 Ulaxıt
3 Dolomit
4 Mermer
2 Çinko
77
3) Tablet no:3B 1200 OC
Resim 82, Seladon sır denemesi 3B
0,05 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,45 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
65 K-Feldispat
14 Ulaxıt
4 Dolomit
12 Mermer
5 Çinko
78
4) Tablet no:4B 1200 OC
Resim 83, Seladon sır denemesi 4B
0,10 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,30 K2O 0,50 B2O3
0,40 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
60 K-Feldispat
27 Ulaxıt
4 Dolomit
5 Mermer
4 Çinko
Araştırma tabletinin sonucunda sırda parlaklık gözlenirken, sırın renginin
maviye döndüğü gözlenmiştir.
79
5) Tablet no:5B 1200 OC
Resim 84, Seladon sır denemesi 5B
0,30 Na2O 0,50 Al2O3 3 SiO2
0,30 K2O 0,50 B2O3
0,25 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
46 K-Feldispat
29 Na-Feldispat
3 Dolomit
2 Çinko
20 Ulaxıt
Araştırma tabletinin sonucunda sırda parlaklık gözlenirken, sırın renginin
yeşile döndüğü gözlenmiştir.
80
6) Tablet no:6B 1200 OC
Resim 85, Seladon sır denemesi 6B
0,30 Na2O 0,55 Al2O3 3,3 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,25 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
46 K-Feldispat
36 Na-Feldispat
10 Ulaxıt
3 Dolomit
3 Mermer
2 Çinko
81
7) Tablet no:7A 1200 OC
Resim 86, Seladon sır denemesi 7A
0,15 Na2O 0,35 Al2O3 2,1 SiO2
0,35 K2O 0,75 B2O3
0,35 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,10 ZnO
% Reçete
60 K-Feldispat
34 Ulaxıt
3 Dolomit
3 Çinko
82
8) Tablet no:7B 1200 OC
Resim 87, Seladon sır denemesi 7B
0,35 Na2O 0,55 Al2O3 3,3 SiO2
0,30 K2O 0,50 B2O3
0,25 CaO
0,10 ZnO % 0,5 CuO
% Reçete
43 K-Feldispat
34 Na-Feldispat
19 Ulaxıt
2 Mermer
2 Çinko
83
9) Tablet no:8B 1200 OC
Resim 88, Seladon sır denemesi 8B
0,15 Na2O 0,40 Al2O3 2,4 SiO2
0,35 K2O 0,50 B2O3
0,30 CaO
0,05 MgO
0,15 ZnO % 0,5 CuO
% Reçete
60 K-Feldispat
8 Na-Feldispat
23 Ulaxıt
3 Dolomit
2 Mermer
4 Çinko
84
10) Tablet no:10(YENİ) 1200 OC
Resim 89, Seladon sır denemesi 10 Yeni
0,40 Na2O 0,20 Al2O3 1,2 SiO2
0,40 CaO 1 B2O3
0,20 ZnO
% 0,5 CuO
% Reçete
39 Na-Feldispat
55 Ulaxıt
6 Çinko
85
11) Tablet no:E2 1200 OC
Resim 90, Seladon sır denemesi E2
0,35 K2O 0,35 Al2O3 3 SiO2
0,60 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
% Reçete
62 K-Feldispat
3 Dolomit
18 Mermer
17 Kuvars
Sırda parlaklık ve erime gözlenmemiştir.
86
12) Tablet no:K7(1) 1200 OC
Resim 91, Seladon sır denemesi K7(1)
0,05 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,45 CaO
0,05 MgO
0,15 ZnO % 0,5 CuO
% 0,1 Fe2O3
% 0,3 TiO2
% Reçete
65 K-Feldispat
14 Ulaxit
4 Dolomit
12 Mermer
5 Çinko
Araştırma tabletinin sonucunda sırda parlaklık gözlenirken, sıra katılan demir
oksit bakır oksit ve titan oksit ile haki yeşillerin oluştuğu gözlenmiştir.
87
13) Tablet no:K7(3) 1200 O
Resim 92, Seladon sır denemesi K7(3)
0,05 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,30 K2O 0,25 B2O3
0,45 CaO
0,05 MgO
0,15 ZnO + % 0,5 CuO
% Reçete
65 K-Feldispat
14 Ulaxit
4 Dolomit
12 Mermer
5 Çinko
88
14) Tablet no:K4(K) 1200 OC
Resim 93, Seladon sır denemesi K4(K)
0,25 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,15 K2O 0,50 B2O3
0,20 CaO
0,20 ZnO
0,10 BaO
0,10 PbO + % 0,5 TiO2
% 0,75 CuO
% Reçete
28 K-Feldispat
26 Na-Feldispat
25 Ulaxıt
5 Çinko
8 BaSO4
8 Sülyen
Baryumlu kurşunlu sırlarda koyudan açığa doğru yeşil renkler gözlenmiştir.
Sırda parlaklık oluşmuştur.
89
15) Tablet no:K6(K) 1200 OC
Resim 94, Seladon sır denemesi K6(K)
0,25 Na2O 0,325 Al2O3 1,95 SiO2
0,15 K2O 0,375 B2O3
0,15 CaO
0,15 ZnO
0,20 BaO
0,10 PbO + % 0,3 TiO2
% 0,5 CuO
% Reçete
27 K-Feldispat
29 Na-Feldispat
18 Ulaxıt
7 Sülyen
15 BaSO4
4 Çinko
90
5.3 Deneysel Çalışmalar III
Deneysel çalışmalar III de redüksiyon kırmızısının nasıl oluştuğu
araştırılmıştır.
Uzakdoğuda Çin kırmızısı adı verilen sırlar kullanılmıştır. Bu Çin kırmızısı sır
ilk kez Çinliler tarafından porselene uygulanan 600-800 oC de (düşük sıcaklıklarda)
indirgen atmosferde bakır oksit ile kırmızı rengin elde edilmesidir. Kurşunlu bir sıra
%0,3-0,5 arasında CuO katılarak normal atmosferli bir fırında pişirilir. Çin kırmızısının
ortaya çıkması için bu sır 600-800 oC de indirgen atm. İkinci kez pişirilir.
Aşağıdaki reçetelerde kurşunlu sır içerisine koyduğum %0,50 CuO
(renklendirici olarak) katkısı ile normal atm. Fırında pişirildi. (elektrikli fırında 1200 oC
de) yeşil renk oluştu aynı sır redüksiyon (odun,talaş,naftalin) uygulanarak ikinci kez
pişirildiğinde (1000oC) redüksiyon kırmızısının oluştuğu gözlenmiştir.(K4 ve K6,4B-
R1, 4B-K1,K4(F) tabletleri)
5.3.1 Redüksiyon Kırmızısı
Reçetelere göre hazırlanan sırlar değirmende öğütüldükten sonra sır tabletleri
üzerine sürülür, elektrikli fırında 1200oC de ilk pişirimi yapılır. Daha sonra aynı
tabletler redüksiyonlu atmosferde 2. Kez pişirim yapılır. Redüksiyonlu atmosfer
yaratmak için odun talaş ve naftalin kullanıldı. Elektrikli fırının içerisine sır tableti
yerleştirildikten sonra üzerine ve etrafına talaş odun parçaları ve naftalin katılıp sır
tabletinin üzeri önceden bisküvi pişirimi yapılmış bir kase ile kapatıldı 1000oC de
pişirim yapıldı.
Resim 95, Hammaddelerin tartılması Resim 96, Deney tabletlerinin fırınlanması
91
1) Tablet no:K4(K) 1040OC
0,25 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,15 K2O 0,50 B2O3
0,20 CaO
0,20 ZnO
0,10 BaO
0,10 PbO + % 0,5 TiO2
% 0,75 CuO
% Reçete
28 K-Feldispat
26 Na-Feldispat
25 Ulaxıt
5 Çinko
8 BaSO4
8 Sülyen
Resim 97 Resim 98 Resim 99
Resim 97, K4-F nolu sırın elektrikli fırında pişirilmesi sonucu elde edilen sır
( 1200oC ).
Resim 98, K4-F nolu sırın redüksiyonlu atmosferde 2. Kez pişirilmesi sonucu elde
edilen renk.
Resim 99, K4-F nolu sır pişiriminden ayrıntı.
92
Resim 100 Resim 101 Resim 102
Resim 100, K4 nolu sırın redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşan sır
(1200oC)
Resim 101, K4 nolu sırdan ayrıntı
Resim 102, K4 nolu sırdan ayrıntı
Resim 103 Resim 104 Resim 105
Resim 103, K4 nolu sırın elektrikli fırında pişirilmesi sonucu oluşan sır(1200oC)
Resim 104, K4 nolu sırın redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşan
sır(1000oC)
Resim 105, K4 nolu sırdan ayrıntı
93
2) Tablet no:K6(F) 1040OC
0,25 Na2O 0,325 Al2O3 1,95 SiO2
0,15 K2O 0,375 B2O3
0,15 CaO
0,15 ZnO
0,20 BaO
0,10 PbO + % 0,3 TiO2
% 0,5 CuO
% Reçete
27 K-Feldispat
29 Na-Feldispat
18 Ulaxıt
7 Sülyen
15 BaSO4
4 Çinko
Resim 106 Resim 107 Resim 108
Resim 106, K6 nolu sırın elektrikli fırında pişirilmesi sonucunda elde edilen sır
( 1200oC ).
Resim 107, K6-F nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirilmesi sonucu elde edilen renk.
Resim 108, K6-F nolu sır tabletinden ayrıntı
94
K6 nolu sırın 1200oC de redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşan sır
Resim 109, K6 nolu sırın1200oC de redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu
oluşan sır
Resim 110, K6 nolu sırdan ayrıntı
95
3) Tablet no:4B (R1) 1040OC
0,10 Na2O 0,30 Al2O3 1,8 SiO2
0,30 K2O 0,50 B2O3
0,40 CaO
0,05 MgO % 0,5 CuO
0,15 ZnO
% Reçete
60 K-Feldispat
27 Ulaxıt
4 Dolomit
5 Mermer
4 Çinko
Resim 111 Resim 112
Resim 113
Resim 111, 4B-R1 nolu sırın elektrikli fırında pişirimi sonucunda oluşan sır.
Resim 112, 4B-R1 nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirimi sonucunda oluşan
renk(1040oC)
Resim 113, 4B-R1 nolu sır tabletinden ayrıntı
96
4B nolu sırın 1000oC de redüksiyonlu atmosferde fırınlanması
Resim 114
Resim 115 Resim 116
Resim 114, 4B-K1 nolu sırın elektrikli fırında pişirimi sonucunda oluşan sır.
Resim 115, 4B-K1 nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirimi sonucunda oluşan
renk(1000oC)
Resim 116, 4B-K1 nolu sırdan ayrıntı
97
5.4 Deneysel Çalışmalar IV Porselen çamurundan yapılan plakaların bisküvi pişirimi yapıldıktan sonra, sır
altı dekorlama tekniği ile boyanmıştır. Bu çalışma seladon sırlarıyla sırlandıktan sonra
1200oC de fırınlanmıştır. Fırından çıkan üründe boya olmayan kısımlarda sırın rengi
(yeşil-mavi) gözlemlenirken, boyalı olan kısımlarda sırın etki etmediği boyaların
renginde değişim olmadığı gözlenmiştir.
Resim 117, Çalışma IV den görüntü
Resim 118, Çalışma IV
98
BÖLÜM VI
SELADON SIRLARININ ARAŞTIRILMASI SONUCU ELDE EDİLEN
RENKLERİN GÜNCEL SERAMİK TASARIMLARINA UYGULANMASI
6.1 Sırın Hazırlanması
Olumlu sonuç elde edilen (K7,3B,4B,5B,6B,7A,K4,K6) numaralı sır
reçetesinde kullanılan hammaddeler ve renklendirici oksitler % reçeteye göre hassas
terazide 1 Kg tartılır.
K7 3B1 4B 5B
6B 7A K4 K6
Resim 119, Olumlu sonuç elde edilen sır tablertleri
99
Resim 120, Hammaddelerin tartılması
Bilyalı değirmende 1 lt su ilavesiyle çok ince bir hale gelinceye kadar öğütülür.
(yaklaşık 10 saat) Hazırlanan sır süzgeçten geçirilir, kapaklı bir kaba konulur.
Uygulama sırasında çökmüş olan sır iyice karıştırılarak homojenlik sağlanır.
Resim 121, Bilyalı değirmende hammaddelerin öğütülmesi
100
6.2 Tasarım Çalışması I
Deneysel çalışmaların sonucunda Reçetede kullanılan Na2O ve K2O
Hammadde oranlarına göre yeşilden maviye kadar renk nüansları gözlenmiştir. Na2O ve
K2O’nun eşit olduğu sır reçetelerinde yeşil renk gözlenirken, K2O’nun arttırıdığı sır
reçetelerinde rengin maviye döndüğü gözlenmiştir.
Bu çalışmalardan alınan sonuçlarla, hazırlanan sırlar birlikte kullanılarak
seramik yüzey tasarım çalışması yapılmıştır. Seramik yüzey tasarımında Uzak Doğunun
gizemli mavi-yeşil sırlama hünerine benzer renkte sırlar kullanılmıştır. Tasarımda sırın
ön planda olmasına özen gösterilmiştir. Renkler parlak ve yeşilden maviye kadar
değişmektedir.
Resim 122, Tasarım çalışması I
Uzakdoğuda seladon sırlı porselenlerin bezemeleri çiçekler, kuşlar hayvanlar
ve manzaralardır. Doğaya tutku ve bağlılık felsefesi ile kullanılmıştır. “Crone’’ Turna
desenli boyunlu vazolar geleneksel tasarımlardır ve ölümsüzlüğü simgeler. Sevimli
akıcı cizgiler anlaşılması zor girintili çıkıntılar oymalar, sofistike mavi-yeşil renk onun
özelliklerindendir.
Genel anlamda kuşun özgürlüğü, güneşinde hayatı, var oluşu simgelemesinden
dolayı tüm bu olguları bir arada kullanarak seramik yüzey tasarımı oluşturulmuştur.
101
Seramik yüzey tasarımında şekillendirmede ESÇ 3 porselen çamuru
kullanılmıştır. Çalışmada; stilize kuş (güvercin), güneş ve aydınlatma elemanı olarak
çeşitli serbest formlar kullanılmıştır. Çalışma,3 m eninde 1,50 cm boyundadır.
Resim 123, Tasarım çalışması I’in şekillendirilmesi
Resim 124, Tasarım çalışmasındaki kuş figürünün oluşturulması
102
Çalışma şekillendirildikten sonra, kurumaya bırakılmış, kuruma işleminden
sonra 900 oC sıcaklıkta bisküvi pişirimi yapılmıştır.
Resim 125, Tasarım çalışması I’in ilk pişirim sonrası düzenlenmesi
Bisküvi pişirimi sonrası, deneysel çalışmalardan alınan sonuçlarla
Uzakdoğunun gizemli mavi-yeşil sırlama hünerine benzer renkte hazırlanan seladon
sırlarıyla sırlama işlemi yapılmıştır.
Resim 126, Tasarım I’in sırlanması
Çalişmada şekillendirilen kuş figürünün baş kısmı 4B nolu sırla sırlanmış,
gerikalan kısmı 3B nolu sırla koyudan açığa doğru sırlanmıştır. Kuş figürünün kanat
kısmı K7, 3B, 5B nolu sırlarla sırlanmıştır
103
Çalışmadaki güneş figürünün göbek kısmı K4 nolu sırla, üst kısımları 5B ve
3B nolu sırlarla sırlanmıştır. Sırlanan tüm ürünler 1200oC de elektrikli fırında
pişirilmiştir.
Resim 127, Güneş figürünün sırlanması Resim 128, çalışmanın fırınlanması Çalışma bisküvi pişiriminden sonra düzenlenmiş, kuş figürünün üzerinde
koyudan açığa doğru mavi renk sır nüansları gözlemlenirken, kanat kısımlarında yeşıl
renkte sırlar oluşmuştur.
Resim 129, Tasarımda yer alan kuş figürü
104
Resim 130, Tasarımda sağ taraftaki Kuş figürü Resim 131, Sol taraftaki Kuş figürü
Resim 132, Tasarımdaki Kuş figüründen ayrıntı
Resim 133, Tasarımdaki Kuş figüründen ayrıntı
105
Çalışmada kullanılan güneş figürünün göbek kısmında açık yeşil renkte sır
oluşurken, üst taraftaki diğer parçalarda koyudan açığa doğru yeşil renkler gözlenmiştir.
Resim 134, Tasarımda yer alan güneş figürü
Resim 135, Tasarımda yer alan Güneş figüründen ayrıntı
106
Çalışmadaki diğer formda açıktan koyuya doğru mavi renkte sırlar
gözlenmiştir
Resim 136, Tasarımda yer alan diğer form
Resim 137, Tasarım çalışmasından genel görüntü
107
6.3 Tasarım Çalışması II
Seramik yüzey tasarımında aydınlatma elemanı olarak tasarlanmıştır.
Çalışmanın yüzeyinde 5B ve K7 numaralı sırlar kullanılmıştır.
Resim 138, Seramik Yüzey Tasarımında aydınlatma elemanları
Resim 139, Aydınlatma elemanından görüntü
108
Resim 140, Seramik Yüzey Tasarımında aydınlatma elemanı
Resim 141, Aydınlatma elemanından ayrıntı
109
6.4 Porselen Çalışmalar Üzerine Uygulanan Seladon Sırlar
6.4.1 Çalışma I
Kuş figürü seramik masa üstü elemanı olarak tasarlanmıştır. Üzeri seladon sır
benzeri sırlarla sırlanmıştır.
Resim 142, Kuş Figürü masa üstü elemanı
Resim 143, Çalışma I Ayrıntı
110
Resim 144, Kuş Figürü masa üstü elemanı
Resim 145, Çalışma I Ayrıntı
111
6.4.2 Çalışma II
Kazıma tekniği kullanılarak yapılan porselen duvar panosu üzeri seladon
sırlarıyla sırlanmıştır Bu çalışmada K7 numaralı sır kullanılmıştır.
Resim 146, Kazıma Tekniği Kullanılarak Yapılan Seladon Sırlı Porselen
Resim 147, Seladon Sırlı Porselen
112
Resim 148, Kazıma Tekniği Kullanılarak Yapılan Seladon Sırlı Porselen Tabaktan Ayrıntı
Resim 149, Çalışma II ayrıntı
113
6.4.3 Çalışma III
Kazıma tekniği kullanılarak yapılan porselen tabak üzeri seladon sırlarıyla
sırlanmıştır Bu çalışmada 3B numaralı sır kullanılmıştır.
Resim 150, Kazıma tekniği kullanılarak yapılan seladon sırlı porselen tabak
Resim 151, Çalışma III’ den ayrıntı
114
6.4.4 Çalışma IV
Kazıma tekniği kullanılarak yapılan porselen duvar panosu üzeri seladon
sırlarıyla sırlanmıştır Bu çalışmada 6B numaralı sır kullanılmıştır.
Resim 152, Kazıma Tekniği kullanılarak yapılan porselen duvar panosu
Resim 153, Çalışma IV den ayrıntı
115
6.4.5 Çalışma V
Seladon sırlı masa üstü porselen tabak elle şekillendirilmiş, 5B numaralı sırla
sırlanmıştır.
Resim 154, Seladon Sırlı masa üstü porselen tabak
Resim 155, Çalışma V’den ayrıntı
116
6.4.6 Çalışma VI
Seladon sırlı masa üstü porselen tabak elle stilize kuş figürü şeklinde
şekillendirilmiş olup 7A numaralı sırla şekillendirilmiştir.
Resim 156, Kuş figürlü masa üstü tabak
Resim 157, Kuş Figürlü masa üstü tabaktan ayrıntı
117
6.4.7 Çalışma VII
Seladon sırlı masa üstü porselen tabak elle şekillendirilmiş,4B numaralı sırla
sırlanmıştır.
Resim 158, Seladon Sırlı masa üstü porselen tabak
Resim 159, Seladon Sırlı masa üstü porselen tabaktan ayrıntı
118
6.4.8 Çalışma VIII
Kalıpla şekillendirme yöntemi kullanılarak yapılan porselen şekerlik, motifler
elle şekillendirilmiştir. Bisküvi pişirimi yapıldıktan sonra K7 numaralı seladon sırlarıyla
sırlanmıştır.
Resim 160, Seladon Sırlı Porselen Şekerlik
Resim 161, Porselen Şekerliğin genel görüntüsü
119
Resim 162, Seladon Sırlı Porselen Şekerlikten ayrıntı
Resim 163, Porselen Şekerliğin üzerindeki sırın görüntüsü
120
6.4.9 Çalışma IX
Porselen çamurundan yapılmış duvar tabağının bisküvi pişirimi yapıldıktan
sonra sır altı dekorlama yöntemleriyle boyanmıştır. Daha sonra seladon sırlarıyla (3B)
sırlanmıştır.
Resim 164, Sır altı dekor boyalarıyla boyanan Seladon Sırlı Porselen duvar panosu
Resim 165, Seladon Sırlı duvar panosundan ayrıntı
121
6.4 10 Çalışma X
Alçı kalıptan dökümle elde edilen porselen mumluklar oyma yöntemiyle
şekillendirilmiştir. Bisküvi pişirimi yapıldıktan sonra seladon sırlarıyla
sırlanmıştır.1200oC de fırınlanmıştır.
Resim 166, Seladon Sırlı Porselen Mumluk
Resim 167, Seladon Sırlı Porselen Mumluk
122
6.4.11 Çalışma XI
Alçı kalıpla döküm yapılan mumluk, vazo gibi formların üzerleri seladon
sırlarıyla sırlanmıştır.
Resim 168, Seladon Sırlı Mumluk, Vazo
Resim 169, Seladon Sırlı Formlar
123
BÖLÜM VII
SONUÇ VE ÖNERİLER
Deneysel Çalışmalar I’de P2 (Sert Çini) çamurundan yapılan tabletler üzerine
çeşitli oranlarda kullanılan Na2O, K2O, MgO, ZnO, CaO, Al2O3, SiO2 ve renklendirici
olarak CuO ilavesi ile hazırlanan sırlar ilk önce 1180oC’de fırınlanmıştır. Bazı tabletler
üzerinde istenilen renk ve parlaklık sağlanamamıştır.
Araştırmalarda B2O3 kullanılması sonucu reçeteye giren Ulaksit
hammaddesinden sonra sırda istenilen parlaklık elde edilmiştir. Fakat; B2O3’in 1 mol’e
yakın kullanıldığı sırlarda, ZnO ve CaO bulunmasıyla birlikte bortülü oluştuğu
gözlenmiştir. Al2O3, ve SiO2’in yüksek oranda kullanıldığı sırlarda sır ve çamur
uyuşmazlığından kaynaklanan kavlamalar gözlenmiştir.
Deneysel Çalışmalar II’de Porselen çamuru üzerine uygulanan, 1200oC de
fırınlanan Seladon sır araştırmaları sonucunda, kullanılan Ulaksit sırda parlaklık
sağlamıştır.
İstenilen renkler CuO ile elde edilmiş olup, CuO aynı oranda kullanıldığı
halde Na2O ve K2O oranlarına göre yeşilden maviye kadar renk nüansları göstermiştir.
Na2O ve K2O’in eşit olduğu (0.30 g/mol Na2O, 0.30 g/mol K2O) sır reçetelerinde yeşil
renk gözlenirken, K2O’in arttırıldığı (0.30 g/mol K2O, 0.05 g/mol Na2O ) sır
reçetelerinde rengin turkuaz maviye döndüğü gözlenmiştir. Ayrıca sırda renklendici
olarak kullanılan oksitlerin (CuO, Fe2O3, TiO2) az oranda kullanılması veya çok oranda
kullanılması sırda yeşil-mavi renk nüanslarına neden olmuştur.
Deneysel çalışmalar III de redüksiyon kırmızısının nasıl oluştuğu
araştırılmıştır.
Kurşunlu baryumlu sırlarda içerisine koyduğum %0,50 CuO (renklendirici
olarak) katkısı ile normal atm. Fırında pişirilir, (elektrikli fırında 1200 oC de) yeşil renk
oluşmuştur. Aynı sır redüksiyon (odun, talaş, naftalin) uygulanarak ikinci kez
pişirildiğinde (1000oC) redüksiyon kırmızısının oluştuğu gözlenmiştir.
Deneysel Çalışmalar IV’de Porselen çamurundan yapılan plakaların bisküvi
pişirimi yapıldıktan sonra, sır altı dekorlama tekniği ile boyanmıştır. Bu çalışma seladon
sırlarıyla sırlandıktan sonra 1200oC de fırınlanmıştır.
124
Fırından çıkan üründe boya olmayan kısımlarda sırın rengi (yeşil-mavi)
gözlemlenirken, boyalı olan kısımlarda sırın etki etmediği boyaların renginde değişim
olmadığı gözlemlenmiştir.
Sonuçta Uzakdoğuda geleneksel olarak kullanılan seladon sırlı porselenleri,
günümüzde modern teknoloji ile yeni tekniklerle, Türkiye’de bulunan ham maddeleri
kullanarak, elektrikli fırında seladon sırlarına benzer renkte sırlar elde edildi.Bu sırlarla
günlük kullanım gereçlerinde, günümüz modern sanatında farklı etkiler ve farklı
efektler yaratılabilir.
Ayrıca bu fırınlarda lokal redüksiyon ortamı yaratılarak seladon yeşili ve
redüksiyon kırmızısının ortaya çıkması sağlandı. Artistik seramik sırları olarak
kullanılabilir.
125
KAYNAKÇA
ARCASOY, Ateş (1983),“Seramik Teknolojisi” Marmara üniversitesi Güzel Sanatlar
Fakültesi Seramik Ana Sanat Dalı Yayınları No:2
BOZKURT,Güvenç (1980), “Japon Kültürü” Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları,
Sayfa 157
Büyük Larousse Ansiklopedisi
Chınese Pottery and Porcelaın (Li Zhiyen and Cheng Wen)(1984)
Traditional Chinese Arts And Culture
Celadon-Wikipedia, The Free Encylopedia web sitesi ( 18.04.2008)
En.wikipedia.org/wiki/celadon-37k
Celadon&Special Products web sitesi (04.05.2008)
www.siamceramic.com/for wep/celadon/celadon-gk
Celadon (modern) web sitesi (18.05.2008)
wapedia-wiki:celadon wapedia.mobi/en/celadon
Celadon color and glaze, celadon green-online gallery (25.04.2008)
www.antiquealive.com/masrets/m16/master 16_view3.html-19k
Celadon glaze gaıwan web sitesi (02.05.2008)
Jingtea.com/tea-ware/celadon-glaze-gaiwan-12k
Celadon web sitesi (10.05.2008)
www.korean-arts.com/about/celadon%20-%20old%20and%20Modern.htm-
Celadon&Special Products web sitesi (10.05.2008)
www.siamceramic.com/for web/celadon/celadon.html-9k
Çin sanatı/çin sanatı&seramiği web sitesi (15.04.2007)
File://A:\cin_sanati.htm (Hazırlayan: 98014013 Sedef Kapanoğlu)
Çin sanatı&seramiği web sitesi (06.05.2007)
www.geocities.com/sinologi/yaz:/seramo1/cin_sanati.htm-12k
SÜMER, Güner “Seramik Sırları” Eskişehir (2002), Sayfa 143
KİBİCİ, Yaşar “Seramik Hammaddeleri Ve Teknolojik Özellikleri”, Afyon Kocatepe
Üniversitesi Yayınları, Afyon 2002, Sayfa 59
Eshyı [email protected] (08.05.2008)
Earrings…Celadon asymmetrical round..(08.05.2008)
www.etsy.com/view_listing.php?listing_id=8170280-36k
126
HOPPER, Robin (1983),“The Ceramic Spectrum”, A Simplified Approcch to
Glaze/Color Development”
Korean celadon web sitesi (24.05.2008)
www.zanzibartribalart.com/korean_celadon.htm-51k
Kore Gerçeği (Çukurova Üniversitesi Kütüphanesi)
Fact about KOREA Revised and Condensed Edition Copyright (1991),
Published by Korean Overseas İnformation Service Seoul, Republic of Korea
Keramik Magazin (2001), “Seladon Sırlı Porselenler” (Jean-François Fulhoux)
Kory celadon/Thematic Essay/Timeline of Art History/The (02.06.2008)
www.metmuseum.org/TOAH/cela/hd_cela.htm-28k
LEACH, Bernard (1976), “A Potter’s Book” , Faber And Faber 3Queen Square,
London, Sayfa 164
Modern celadon glaze web sitesi (26.05.2008)
www.zanzibartribalart.com/korean_celadon.htm-51k
MEDLEY, Margaret(1976), “The Chınese Pottery”
A Practical history of chinese ceramics (Phidon/ OXFORD) Sayfa 128
Novica-thailand-celadon ceramics: vases web sitesi (12.05.2008)
www.novica,com/region/thailand/celadon-vares/index
Novica- thailand-celadon ceramics: vases web sitesi (12.05.2008)
www.novica.com/region/thailand/celadon-vases/index.cfm?rID=98scid
Porcelain vessel style bathroom sink with blue celadon glaze web sitesi (14.05.2008)
www.waterstonesink.com/htm/vessel/ves%20 cela%20 blu.htm-11k
Productıon of celadon web sitesi (10.05.2008)
www.baanceladon.com/production_of_celadon.html-34k
Sanat Tarihi Ansiklopedisi, Görsel Yayınlar
Uzak Doğu ve Avrupa porselenleri web sayfası (08.05.2008)
www.sadberkhanimmuzesi.org.tr/turkish/sanat/cin_seladon.htm-3k
Zen web sitesi (04.06.2008)
http://tr.wikipedia.org/wiki/zen
127
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı, Soyadı :Birsen GÜNEŞER
Doğum yeri –Yılı :Adana – 1977
Medeni Durumu :Bekar
Adres: :Akıncılar mah.45 sok no:12 kat:5 Yüreğir/ADANA
E Posta :[email protected] [email protected]
Eğitim Durumu
2004-2007 :Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Seramik Ana Sanat
Dalı Yüksek Lisans Proğramı
2000-2004 :Çukurova Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü
1997-1999 :Çukurova Üniversitesi Osmaniye Meslek Yüksek Okulu Seramik
Bölümü
1991-1994 : Adana Erkek Lisesi
İş Durumu
2006 – : Seramik Öğretmenliği Toros Seramik Sanatları Merkezi
Katıldığı Sergiler
2000 Katılımcı Belgesi I.Ulusal Karatepe Seramik Arkeometrisi
2001 Sergi Ç.Ü Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Galerisi Bahar Şenliği Sergisi
2000 Sergi Ç.Ü Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Galerisi Akdeniz Tanıtım
Günleri Sergisi
2003 Sergi 75. Yıl Sanat Galerisi Karma Sergisi
2004 Sergi Ç.Ü Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Galerisi Akdeniz Tanıtım
Günleri Sergisi
2004 Katılımcı Belgesi Osmaniye Valiliği Abdurrahman Keskiner Güzel
Sanatlar Lisesi Resim Sergisi
128
Çalışmalar
1998 Ç. Ü Sosyal Tesisler Seramik İç Mekan Duvar Panosu, ADANA
1998 Ç.Ü. Sosyal Tesisler Bar Altına Seramik Pano Çalışması, ADANA
1998 Ç.Ü. Sosyal Tesisler Girişine Metal Kontriksiyonla Kullanılmış Seramik Pano,
ADANA
1999 Çukurova Üniversitesi OMYO Dış Mekan Seramik Duvar Panosu, ADANA
1999 Osmaniye Şehitliği Giriş Kapısına Seramik Duvar Panosu, OSMANİYE
1999 Ç.Ü. OMYO İç Mekan Duvar Panosu, OSMANİYE
1999 Osmaniye Valiliği “75.Yıl” İç Mekan Duvar Panosu, OSMANİYE
2001 Ç.Ü. Rektörlük İdari Bilimler Binası Dış Cephe Atatürk Konulu Pano
Uygulaması ADANA
2001 Nurten Yetimoğlu Bilgisayar Meslek Lisesi Binası İç Cephe Pano Uygulaması,
ADANA
2001 Ç.Ü. Sosyal Tesisler Bahçesine Seramik Çöp Kutusu Çalışması
2002 Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dış Cephe Pano Çalışması, ADANA
2003 Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi İç Cephe Tuğla Çini Pano Çalışması, ADANA
2004 Ç.Ü. Rektörlük Binası Önü Güvercin Kafe Panolar, ADANA
2007 Seyhan Belediyesi Hayal Dünyası Büyük Havuz Su Oyunları Grubu Ve
Balıklar Konulu Çalışma, ADANA
2008 Seyhan Belediyesi Kültür Merkezi İç Cephe Adana Haritası Konulu Pano
Çalışması, ADANA
2008 Seyhan Belediyesi Toros Seramik Sanatları Merkezinde Zihinsel Engellilere
Seramik Dersleri, ADANA