Tehnološke inovacijeSanja Marinković, mart 2020.

Inovacija je ...

Reč inovacija potiče iz latinskog jezika, gde innovare znači obnoviti, napraviti nešto novo, ili izmeniti.

Inovacija predstavlja specifično oruđe preduzetnika, sredstvo pomoću kojeg oni koriste promenu kao mogućnost za izvršenje različitih proizvodnih i uslužnih aktivnosti.

Drucker, 1991

Više od ideje ... Pokretač inovacije je ideja.

Sama inovacija podrazumeva i uspešnu primenu ideje u organizaciji, odnosno na tržištu.

Inovacija je prva uspešna primena proizvoda ili procesa.

Cumming, 1998

Dalje od invencije ... Pod invencijom se podrazumeva otkriće,

pronalazak, izum (koje može, ali ne mora biti u laboratoriji), dok je inovacija označena prvom upotrebom, u proizvodnji ili na tržištu.

Invencija podrazumijeva kreiranje nečeg što ranije nije postojalo, odnosno nečeg novog i originalnog na globalnom nivou, kao što su nove kategorije proizvoda, materijali ili procesi.

Invencija

• Laser kao invencija, bio je osnov za kreiranje niza proizvoda – laserski štampači i skeneri, CD/DVD mediji, mašine za sečenje u industriji, oprema u medicini kod operativnih zahvata

Definicije • Pojedini autori definišu inovaciju u obliku jednačine.

Inovacija = Invencija + Eksploatacija

Roberts u Aldrige 1996.

Inovacija = Teoretska koncepcija + Tehnička invencija + Komercijalna eksploatacija

Trott, 1998

Definicije• OECD danas daje sledeću definiciju

• Inovacija je implementacija novog ili značajno unapređenog proizvoda (robe ili usluge), ili procesa, nove marketing metode ili nove organizacione metode u poslovnoj praksi, organizaciji radnih mesta ili eksternim relacijama.

• Ovo uključuje proizvode, procese i metode koje su firme prve razvile i one koji su prihvaćeni od drugih firmi i organizacija.

Definicije

• Po definiciji, sve inovacije moraju sadržati određeni stepen novine.

• Prisutna su tri koncepta za novinu inovacije: novo za firmu, novo za tržište, novo za svet. Minimum da bi se nešto smatralo inovacijom je da je to novo za firmu.

• Proizvod, proces, marketing metod ili organizacioni metod može biti već primenjen u drugim firmama, ali ako je on nov za firmu (ili u slučaju proizvoda i procesa značajno unapređen) onda je to inovacija za tu firmu.

Inovacije i promene • O inovaciji se obično govori kao o promeni. Tačno je da

inovacije jesu promena, međutim važno je istaći sve promene nisu inovacija.

• Kada se o inovaciji govori kao o promeni, može se zaključiti da ta promena može uzeti dva oblika: • promena u proizvodima i uslugama koje neka organizacija

nudi;

• promena u načinima na koji se proizvodi i usluge stvaraju i isporučuju.

• Obično se ove dve vrste promena označavaju kao inovacije proizvoda i inovacije procesa, iako se stroga granica među njima ne može povući.

Primer inovacije proizvoda Prvi mikroprocesori i digitalne kamere su primeri

novih proizvoda koji su koristili nove tehnologije.

Prvi prenosivi MP3 plejer je novi proizvod koji je kombinovao postojeće tehnologije (postojeći softver sa minijaturizovanom tehnologijom hard drajva).

Razvoj nove upotrebe proizvoda sa malim promenama njegovih tehničkih specifikacija je takođe inovacija proizvoda.

Primer unapređenja proizvoda• Značajna unapređenja postojećih proizvoda mogu se

ostvariti kroz promene materijala, komponenti i drugih karakteristika koje unapređuju performanse.

• Uvođenje ABS kočnica, GPS navigacionog sistema, ili drugih unapređenja u automobilima su primeri inovacija proizvoda koje se sastoje od parcijalnih izmena ili dodataka jednom od brojnih integrisanih tehničkih podsistema.

Primer inovacije usluga

• Inovacije proizvoda u uslugama mogu uključivati značajna unapređenja u načinu pružanja, obezbeđivanja usluge (npr. u odnosu na efikasnost ili brzinu), dodavanje novih funkcija ili karakteristika postojećim uslugama, ili uvođenje potpuno novih usluga.

• Različita unapređenja u uslugama Internet bankarstva, kao što su povećana brzina i lakoća korišćenja, ili lakši pristup rent-a-car uslugama, tako što se preuzimanje iznajmljenog automobila može vršiti ispred kuće su primeri inovacija usluga.

Šta nije inovacija proizvoda?

• Pod inovacijama se ne podrazumevaju promene dizajna koje ne uključuju značajnu promenu u funkcionalnim karakteristikama proizvoda ili promenu u načinu upotrebe.

• Rutinska poboljšanja ili redovne sezonske promene takođe nisu inovacije proizvoda.

Inovacija procesa• Inovacija procesa je implementacija novog ili značajno

unapređenog proizvodnog metoda ili načina isporuke.

• Ovo uključuje značajne promene u tehnici, opremi i/ili softveru.

• Inovacije procesa mogu biti sa namerom da se smanje jedinični troškovi proizvodnje ili isporuke, da se poveća kvalitet, ili da se proizvede ili isporuči novi ili značajno unapređen proizvod/usluga.

• Proizvodne metode uključuju tehnike, opremu i softver korišćen u proizvodnji roba ili usluga.

Primer inovacije procesa Implementacija nove opreme za automatizaciju na

proizvodnoj liniji ili primena kompjutera u dizajnu proizvoda - CAD (Computer Added Design) su primeri inovacija procesa.

Primeri inovacija u načinu isporuke su uvođenje bar-koda ili aktivne RFID (Radio Frequency Identification) u sistem praćenja robe.

Primer inovacije procesa u uslugama

• Inovacije procesa u uslugama uključuju nove ili značajno unapređene postupke kreiranja i obezbeđenja usluga. One mogu uključiti značajne promene opreme i softvera u uslužno orijentisanim firmama ili promene u procedurama i tehnikama koje se koriste u pružanju usluga.

• Uvođenje GPS tehnologije za praćenje u uslugama transporta, primena novog sistema rezervacija u putničkoj agenciji, razvoj novih tehnika za upravljanje projektima u konsultantskoj firmi su primeri inovacija procesa u uslugama

Inovacije prema stepenu promena Pored navedene opšte klasifikacije, u literaturi se često

ističe podela inovacija prema stepenu promena koje donose, gde razlikujemo:

inkrementalne - postepeni razvoj i poboljšanja na postojećim i oprobanim proizvodima i procesima;

radikalne - suštinski izmenjene i kvalitativno nove inovacije.

Inovacije i kompetentnosti • Inovacije se mogu posmatrati i sa aspekta njihovog

uticaja na kompetentnosti organizacije.

• Na taj način se mogu identifikovati inovacije koje podstiču kompetentnosti, gde su to sa aspekta određene organizacije one inovacije koje se grade na postojećoj bazi znanja.

• One se zasnivaju na tehnologiji prethodne generacije, kao što je to slučaj sa generacijama Intel-ovih mikroprocesora (286, 386, 486, Pentium, Pentium II, Pentium III, Pentium IV).

Inovacije i kompetentnosti • Inovacije koje uništavaju kompetentnosti sa aspekta

jedne organizacije su one koje se ne grade na postojećim kompetentnostima firme, već ih čine nepotrebnim, suvišnim.

• Takve promene donela je pojava digitalne fotografije.

Inovacioni proces

•Inovacioni proces je skup povezanih aktivnosti koje dovode do samo jedne inovacije ili do više međusobno povezanih inovacija. • Levi Jakšić M: Strateski menadžment tehnologije: Inovacije, menadžment i

preduzetništvo, FON, Beograd, 2001.

Opšte je prihvaćeno da . . .

• Inovacija je proces, ne pojedinačni događaj, i tim procesom je potrebno upravljati

• Ona uključuje ljude , organizacije i šire okruženje koji mogu stvoriti motivaciju, ali i prepreke

• Motivacijom i preprekama se može upravljati kako bi se uticalo na rezultat

Modeli inovacionog procesa

• Brojni modeli inovacionog procesa nastajali su kao rezultat nastojanja da se uspostave određene, veze, odnosi i zakonitosti kako bi se proces inovacije odredio, smanjila neizvesnost i slučajna priroda samog procesa, što bi kao rezultat omogućilo jednostavnije i kvalitetnije upravljanje.

Linearno sekvencijalni modeli• U proučavanju inovacionih procesa od sredine prošlog

veka pa sve do osamdesetih dominirali su linearno sekvencijalni modeli koji su inovacioni proces posmatrali kao niz faza ili aktivnosti koje se odvijaju po određenom redosledu.

• Kada je reč o inovaciji proizvoda, postojale su dve osnovne varijacije linearnih modela Technology push iMarket pull.

Technology push• U modelu Technology push tehnologija se posmatra kao

pokretač inovacionog procesa. • Linearni tok polazi od istraživačke aktivnosti gde naučnici

dolaze do neočekivanih otkrića, nakon čega ih tehnolozi primenjuju i razvijaju ideje za nove proizvode, a inženjeri i dizajneri ih pretvaraju u prototipe za testiranje.

• Zadatak proizvodnje je da obezbedi način da se proizvod efikasno proizvede, a marketing i prodaja vrše promociju proizvoda ka krajnjim korisnicima.

• Ovaj model se smatra primenljivim u određenim oblastima, npr. farmaceutskoj industriji.

Istraživanje i

razvojProizvodnja Marketing Tržišna potreba

Invencija-Inovacija-Difuzija • Klasični model: Invencija-Inovacija-Difuzija prati

inovacioni proces kroz poznate istraživačko-razvojne aktivnosti koje započinju i sprovode se organizovanim i programiranim naučno-istraživačkim radom.

• Jačanjem uloge tržišta u razvojnim procesima, pristupi koji su izjednačavali inovacioni proces sa fazama istraživanja i razvoja su doživeli promene, tako da je Technology push koncept prevaziđen.

Market pull U modelu Market pull potrebe kupaca se posmatraju

kao pokretač inovacionog procesa, a marketing je inicijator novih ideja koje su rezultat bliske saradnje sa kupcima.

Ove ideje se dalje prenose do istraživanja, razvoja dizajna i inženjeringa, a kasnije i u samu proizvodnju.

MarketingIstraživanje i

razvojProizvodnjaTržišna potreba

Strategy pull• Model novijeg datuma Strategy pull zasnovan je na

principima strateškog menadžmenta i predstavlja kombinaciju Technology push i Market pull modela.

• Među inputima inovacijske aktivnosti u modelu Strategy pull dominiraju strateški faktori i opredeljenja organizacije determinisani uz uvažavanje kompleksnog skupa uticajnih promenljivih u makro i mikro okruženju i internih faktora vezanih za kompetentnosti i potencijale same organizacije.

Istraživanje i

razvojProizvodnja Marketing

Tržišna

potrebaStrategija

Primeri uspešnog modela Technolgy push

Sony Walkman

SMS (Text Messaging)

PC – pers onalniračunar

Kamera na mobilnom telefonu

Primeri neuspešnog modela Technolgy push

Primeri uspešnog modela Market pull

• On-line sistemi bezbednosti za finansijske transakcije

• Bezbednost na aerodromima

Nedostaci linearnih modela • Ono što se zamera linearnim modelima je to što

zanemaruju interakcije i povratne veze između pojedinih faza, kao i veze sa širim okruženjem, bez kojih se danas ne može zamisliti inovacioni proces.

• Danas se smatra da linearni modeli mogu da ponude objašnjenje gde je nastao početni impuls za inovaciju, gde je inicirana ideja ili potreba, ali ne objašnjavaju kako inovacija zapravo nastaje.

• Značaj ovih modela je i u tome što potvrđuju da inovacija nije slučajan događaj, već proces sa svojim fazama i aktivnostima.

Trott, 2005

Sekvencijalni i simultani procesi razvoja Organizacije koje su se suočavale sa nedostacima i

problemima sekvencijalnog pristupa razvoju prelazile su na model delimično paralelnog razvojnog procesa, da bi se kasnije došlo do modela simultanog inženjerstva koji je trebao da omogući organizaciji da skrati proces razvoja i izbegne skupe i duge iteracije između faza razvojnog ciklusa.

Sekvencijalni i simultani procesi razvoja

Identifikovanje

prilika

Razvoj koncepta

Dizajn proizvoda

Dizajn procesa

Komercijalna

proizvodnja

Sekvencijalan proces razvoja

Delimično paralelan proces razvoja

Identifikovanje

prilika

Razvoj koncepta

Dizajn proizvoda

Dizajn procesa

Komercijalna

proizvodnja

(a)

(b)

Vreme

ciklusa

Vreme

ciklusa

Sekvencijalni i simultani procesi razvoja

Simultani

razvoj

Promene

proizvoda -

procesa

Planirano vreme

izlaska na tržište

Sekvencijalni

razvoj

Vreme

Interaktivni model

Ideja -→R&D --→ Proizvodnja --→ Marketing--→ Komercijalni

proizvod

Poslednja dostignjuća

nauke i tehnologije

Potrebe društva i tržišta

TECHNOLOGY

PUSH

MARKET

PULL

Interaktivni model inovacije, Trott, 2005.

Model

Proizvodnja

IR Marketing

Stage gate model

Ideja

Generisanje

ideja

Kapija 1

Početno

sortiranje

Faza 1

Preliminarno

istraživanje

Kapija 2

Drugo

sortiranje

Faza 2

Izrada poslovnog

slučaja

Kapija 3

Odluka o

poslovnom slučaju

Faza 3

Razvoj

Kapija 4

Post-razvojni

pregled

Faza 4

Testiranje

Kapija 5

Odluka o izlasku

na tržište

Faza 5

Tržišno lansiranje

PIR

Post-implementacioni

pregled

Projekat se, za razliku od prethodnih modela, ne kreće od odeljenja do

odeljenja, već ga tim i vođa projekta vode od faze do faze i od kapije do

kapije, kroz putanju koju određuje model.

Otvorene inovacije Termin otvorena inovacija (engl. open innovation) je

promovisan od strane profesora Henry Chesbrough-a,

izvršnog direktora Centra za otvorene inovacije Berkli

Univerziteta.

Otvorene inovacije

• Rezultati istraživanja, se ne čuvaju sakriveni u firmi u kojoj su nastali, već se šire van granica firme.

• Kompanije koriste tehnologiju koju su razvili drugi, a ustupaju svoje tehnologije ...

Model zatvorenih inovacija

Model otvorenih inovacija

Principi zatvorene inovacije Principi otvorene inovacije

Kompetentni ljudi iz oblasti rade za nas

Ne rade svi kompetentni ljudi iz oblasti za nas. Moramo raditi sa kompetentnim ljudima unutar i izvan kompanije

Da bi profitirali od IR, moramo otkriti, razviti i lansirati sami

Eksterni IR može kreirati značajnu vrednost: interni IR je potreban kako bi učestvovao u stvaranju dela te vrednosti

Ako nešto sami otkrijemo, prvi ćemo izaći na tržište

Ne moramo mi započeti istraživanje da bi profitirali

Kompanija koja inovaciju prva iznese na tržište će pobediti

Izgradnja boljih poslovnih modela je bolja od pristupa „prvi na tržište“

Ako kreiramo najviše i najbolje ideje u delatnosti pobedićemo

Ako na najbolji način iskoristimo interne i eksterne ideje pobedićemo

Trebalo bi da kontrolišemo svoju intelektualnu svojinu (intelectual property) kako konkurenti ne bi profitirali od naših ideja

Trebalo bi da profitiramo od tuđe upotrebe našeg IP i da kupujemo tuđi IP kad god to unapređuje naš poslovni model

Posrednici u modelima otvorene

inovacije

Izazovi upravljanja inovacijama

Složenost ovog aspekta menadžmenta može se prikazati na razvoju proizvoda, gde je potrebno:

Maksimizirati usklađenost proizvoda sa zahtevima kupaca;

Minimizirati vreme razvojnog ciklusa;

Kontrolisati troškove razvoja.