Postoje sledeće teorije formiranja deviznog kurs:Teorija platnog bilansa,Teorija pariteta kupovnih snaga,Monetaristička teorija iPortfolio teorija.

TEORIJA PLATNOG BILANSA - Po ovoj teoriji devizni kurs zavisi od stanja platnog bilansa. Ako jedna nacionalna ekonomija ima suficit, tj. pozitivan platni bilans, to onda znači da je priliv deviza veći od odliva deviza, što dalje dovodi do toga da je ponuda deviza veća od tražnje za devizama. Zbog toga će doći do jačanja vrijednosti nacionalne valute.

Sve je obrnuto ako je platni bilans jedne zemlje negativan (deficitaran), tj. kada je odliv deviza veći od njegovog priliva, kada dolazi do slabljenja domaće valute tj. do relativnog porasta strane valute.

Uz teoriju platno – bilansnog pristupa formiranja deviznog kursa razvio se i pojam kursa ravnoteže. Kurs ravnoteže je takav nivo deviznog kursa koji platni bilans zemlje održava u ravnoteži.

Mane ili manjkavosti teorije platnog bilansa pri objašnjavanju kako se formiraju devizni tečaji su:platni bilans nije jedina i određujuća determinanta u objašnjavanju načina formiranja deviznog kursa,ova teorija ne ulazi u objašnjenje uzroka nastanka datog stanja platnog bilansa,ne objašnjava uzročno – posljedične veze između kretanja cena i dohodaka u jednoj nacionalnoj ekonomiji u odnosu na inostranstvo,ova teorija nam ne govori na kojem nivou će se devizni kurs formirati, itd.

TEORIJA PARITETA KUPOVNIH SNAGA - Po teoriji pariteta kupovnih snaga, osnovna determinanta formiranja deviznog kursa je kupovna snaga valute. Ona objašnjava kretanje kurseva dveju valuta kao odnos kupovne snage ili moći tih dveju valuta.

Odnos kupovnih snaga valuta određen je odnosom cena, te se zato paritet kupovne snage valuta dveju zemalja može definisati i kao odnos nivoa cena tih dveju zemalja.

Imamo dvije verzije teorije patiteta kupovnih snaga:apsolutna irelativna verzija.

Po apsolutnoj verziji, devizni se kurs dveju zemalja izračunava kao odnos nivoa cena u tim zemljama. Ova verzija zasniva se na pretpostavci slobodne međunarodne

trgovine i mogućnosti izbora tržišta na koje se proizvod može kupiti ili prodati. Pretpostavka je takođe da proizvod ima istu cenu i u zemlji i u inostranstvu.

Relativna verzija (varijanta) teorije pariteta kupovnih snaga objašnjava devizni kurs kao kurs iz baznog perioda korigovan odnosom domaćih i vanjskih cena iz istog vremenskog perioda.

MONETARISTIČKA TEORIJA - Ova teorija je nastala u 19. veku u doba klasičnog ekonomskog učenja. Kasnije u 20. veku je potpuno razvijena u formi monetarističkog koncepta.

Ona polazi od teorije pariteta kupovnih snaga prema kojoj promena deviznog kursa sledi promene inflacije u zemlji i inostranstvu.

Po primitivnoj (jednostavnoj) varijanti kvantitativne teorije novca, promena cena je ovisna o promjeni novčane mase. Na bazi toga, promena deviznog kursa zavisi od razlike u stopama rasta novčane mase u zemlji i inostranstvu.

Pretpostavke monetarističke teorije formiranja deviznog kursa su:privreda je na nivou pune zaposlenosti,tržišta roba su integrisana,integrisana su nacionalna i međunarodna tržišta,postoji potpuna mobilnost kapitala.

Jedna od bitnih pretpostavki ove teorije je, da se cene brzo prilagođavaju promenama novčane mase (ponude novca), a na bazi toga se onda i devizni kurs brzo prilagođava promeni novčane mase. Teorija uvodi i faktor inflatornih očekivanja. Faktor inflatornog očekivanja može uticati da novi ravnotežni devizni kurs odstupa u odnosu na kurs na kojem bi se proces prilagođavanja kursa zaustavio delovanjem porasta novčane mase ili novčane ponude.

U monetarističkoj teoriji deviznog kursa presudne varijable deviznog kursa su ponuda novca i tražnja novca koja treba da je stabilna. U daljem razvoju ove teorije nakon velikih oscilacija deviznih kurseva 70-ih godina 20. vijeka postavljena je varijanta ove teorije pod nazivom model „valutne supstitucije“, po kojem je osnovni faktor određivanja deviznog kursa ponuda novca dveju valuta (domaće i strane valute).

Značajan faktor su i relativni troškovi držanja ovih valuta mjereno razlikama u nominalnim kamatnim stopama.

Ako su dve valute supstituti, onda će promene nominalnih kamatnih stopa dovesti do promjene tražnje u domaćoj valuti, zbog čega će doći do znatnih odstupanja

ravnotežnog deviznog kursa od očekivanog.

Ni model valutne supstitucije kao korak napred u razvoju monetarističke teorije formiranja deviznih kurseva, nije mogao u potpunosti da objasni velike i česte oscilacije deviznih kurseva u savremenim monetarnim kretanjima. Zbog toga je i razvijena nova teorija formiranja deviznih kurseva – portfolio teorija deviznih kurseva.

PORTFOLIO TEORIJA - Ova teorija je nastala još u 18. veku, a svoj veliki razvoj doživela je nakon sloma sistema zlatno – deviznog standarda i prelaska sa fiksnih na fluktuirajuće devizne kurseve.

Po portfolio teoriji ravnotežni devizni kurs na kratak rok određen je kretanjima na tržištu novca i ponašanjima vlasnika imovine u smislu optimizacije njihovog portfolia. Portfolio je određeni sastav imovine koju njen vlasnik posjeduje.

Prema portfolio teoriji deviznog kursa, osnovni faktor formiranja deviznog kursa je stanje na financijskom tržištu. Monetarna vlast putem politike otvorenog tržišta (kupovine i prodaje državnih vrednosnih papira) i povećanjem novčane mase (količine novca u opticaju),tj. ponude novca, utiče na vlasnike imovine (portfolia) da iznalaze optimalnu strukturu svoje imovine, tj. portfolia, čime se utiče na kretanje kamatne stope i kretanje deviznog kursa.

http://my.opera.com/endemik/blog/show.dml/20919062