60
TERMİNOLOJİYE GİRİŞ www.sosyal-bilgiler.com Yücel KESEN Akademi

TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

  • Upload
    others

  • View
    30

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

TERMİNOLOJİYE GİRİŞ

www.sosyal-bilgiler.com

Yücel KESEN Akademi

Page 2: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Terminolojinin Tanımı ve Tarihçesi

Terminus + logos

Terim + bilim

Terim: Çeşitli bilim dallarının, sanat ve meslek kollarının özel

kullanım alanı bulmuş, uzun bir sürenin birikimi olan özel

sözcükleri olarak tanımlanır.

Terminoloji: Bir bilim veya sanattaki teknik terimlerin tümüne

terminoloji denir.

Page 3: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

AMAÇ:

Bilimde gelişmeleri takip edebilmek ve ilerleme sağlayabilmek

için ortak bir bilimsel dil gereklidir. Ve bu ortak dil kilit rol

görevi taşımaktadır. Bu bilim dili iletişimden son noktaya

gelinceye kadar çok etkilidir. Aynı dili konuştukça kültürel

farklılıklar, konuşma farklılıkları ortadan kalkmakta ve aynı amaç

için hizmet edilmesi sağlanmaktadır.

Herkes tarafından aynı şekilde kullanılan, yazılan, söylenen ve

anlaşılan bir dil oluşturmaktır

Page 4: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Tarihçesi

İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir. Daha

sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır,

Özellikle de M.Ö 5- M.S 3. yüzyıllar arasındaki terimlerin

çoğunluğu Grekçe kökenlidir.

Roma imparatorluğu‟nun gelişimi ile birlikte tüm tıbbi

terimlerin Latince‟ye dönüştüğü kabul edilmektedir.

Ancak tüm terimler için Latince karşılık bulunamamış, bir

kısmı Grekçe devam ederken bir kısmı için de gramer

kuralları doğrultusunda değişiklik yapılıp

Latinceleştirilmiştir.

Page 5: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Hekim olan bazı bilim adamlarının Tıbbi terminolojinin

şekillenmesi ve gelişimindeki katkıları oldukça önemlidir.

Page 6: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Günümüzde kullanılan bir çok tıbbi terim Hipocrates

zamanından kalmıştır. Örneğin; peritoneum, bronchus

Aynı dönemde yaşayan bir diğer bilim adamı olan

Aristoteles‟ten de pancreas, aorta gibi kelimler bu günlere

kadar gelmiştir.

Bergama doğumlu ünlü bir hekim ve düşünür olan Galenos‟da

Grekçe‟yi kullanmıştır. Ünlü anatomist olarak da anılan

Galenos‟un hazırladığı temel anatomi ile ilgili terimler hiç

değiştirilmeden günümüze kadar kullanım görmüştür

Page 7: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Tıbbi anatomik terimlerle ilgili ilk düzenlemeler 1895 yılında

Basel‟ de (İsviçre) uluslararası düzeyde yapılan bilimsel

toplantılarla belirlenmiştir. Basel Nomina Anatomica (BNA)

olarak adlandırılan bu toplantılarda anatomi terimlerinde

sadeleştirmeye gidilmiş, 30 000‟ i aşkın terim Latince temel

alınarak 4.500 dolayına indirilmiştir.

Page 8: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Türkiye‟de 31 yıl tıp öğretimi Fransızca olarak yapılmıştır ve

1929 yılına kadar Arapça, Farsça ve Fransızca sözcükler tıp

terimlerine hakim olmuştur.

Harf devriminden sonra Latin alfabesi esasına dayanan Türk

alfabesi kabul edilmiş ve özelliklede Latince ve Grekçe terimler

dilimizde daha aktif olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Page 9: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Terimlerde Okunuş

Latince 25 harften oluşan bir alfabe iken Türkçe‟de 29 harf

bulunmakta ve Türkçe‟deki bazı harflerin Latincede

karşılığı bulunmamaktadır.

Page 10: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

ALFABE

A

B

C S veya K

D

E

F

G G veya C

H

I

J İ veya Y

K C, Ç, J veya Y

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

X KS

Y İ

Z

Page 11: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Latince‟ deki sesli harfler 6 tane olup bunlar

“a,e,i,o,u,y” dir.

Bunlardan „y ‟harfi dilimizden farklı özellik göstererek sesli

harfler içinde anılmaktadır. Daha çok i sesine yakın bir

şekilde telaffuz edilmektedir.

Page 12: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Okunuşla ilgili bazı kurallar

1. c harfi “a,o,u” sesli harflerinden veya sessiz harflerden

önce geldiğinde “k” okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Cutis Kutis Deri

Clavicula Klavikula Köprücük kemiği

Sclera Sklera Gözün beyaz kısmı

Cryo Kriyo Donmuş, soğuk

Page 13: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

2. “j” harfi sesli bir harfin önüne gelirse “y” olarak okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Major Mayor Büyük

Juvenile Yuvenil Gençlik, gençlere dair

Jejenum Yeyenum İnce bağırsağın bir kısmı

Page 14: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

3. “y” harfi “i” şeklinde , “i” harfi de “i” şeklinde okunur.

Ancak “i” harfi “a,e,o,u” harflerinden önce gelirse “y”

şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Hypodermis Hipodermis Derialtı

Hygienic Hijyenik Koruyucu sağlıkla ilgili

Splenectomy Siplenektomi Dalağın alınması

Material Materyal Madde

Median Medyan Bir yapıyı iki eşit parçaya

bölen

Page 15: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

4. “x” harfi “ks” şeklinde okunur, “th” harfleri de “t”

şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Oxygen Oksijen Canlıların yaşamı için

gerekli gaz

Ex Eks Ölmek

Excise Eksize Kesip çıkarma

Thorax Toraks Göğüs kafesi

Theory Teori Kuram

Therapy Terapi Tedavi

Page 16: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

5. “ph” harfleri “f” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Pharmacology Farmakoloji İlaç bilimi

Pharynx Farinks Yutak

Photic Fotik Işıkla ilgili

Physical Fizikal Vücutla ilgili

Nephros Nefroz Böbrek

Sphincter Sfinkter Büzücü, kapatıcı

Page 17: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

6. “ch” harfleri “k” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Character Karakter Organizmayı diğer

canlılardan ayıran özellik

Chlor Klor Yeşil anlamında önek

Cholera Kolera Kolera hastalığı

Chronic Kronik Uzun süreli

Bronchus Bronkus Bronş

Chronologic Kronolojik Oluş sırasına göre

dizilim gösteren

Page 18: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

7. “rh” harfleri “r” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Rhythm Ritim Kalbin belli düzende atışı

Rhinorrhagia Rinoraji Burun kanaması

Rhonchus Ronküs Kuru tıkırdar tonda

akciğer sesi

Page 19: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

8. “sch” harfleri “ş” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Schistasis Şiştaz Vücudun herhangi bir

parçasında ortaya çıkan

yarık

Schistosoma Şiştozoma İnsan ve hayvanlarda

kanda yaşayan parazit

Schizophrenia Şizofreni Psikiyatrik bir hastalık

Page 20: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

9. “ae” harfleri “a” ya da “e” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Aerobic Aerobik Oksijenli ortamda

yaşayan

Caecum Çekum Kalın bağırsağın

başlangıç kısmı

Costae Kosta Kaburgalar

Vertebrea Vertebra Omurlar

Page 21: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

11. “g” harfi “g” ya da “j” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Gastral Gastral Mide ile ilgili

Gel Jel Erimiş maddenin pelte

hali

Gingivitis Jinjivitis Diş eti iltihabı

Glucose Glikoz Vücutta bulunan şeker

Gynecology Jinekoloji Kadın üreme

organlarının hastalıklarını

inceleyen bilim dalı

Page 22: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

12. “t” harfi “ia, io, iu” harflerinden önce gelirse “s”

şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

İsolation İzolasyon Ayırma

Tertier Tersiyer Üçüncül

İmmunization İmmünizasyon Bağışıklama

Page 23: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

13. “oe” harfleri “ö” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Oestrogen Östrojen Kadınlık hormonu

Oedema Ödem Vücutta bir yerde sıvı

birikimi

Page 24: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

14. “eu” harfleri “ö” harfi şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Eutopic Ötopik Normalde bulunan,

dokuda ortaya çıkan

Euthyroid Ötiroid Tiroid bezinin

fonsiyonunun normal

olması

Euthanasia Ötenazi Kolay ve ağrısız ölüm

Page 25: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

15. “au” harfleri “uv” ya da “o” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

Autoallergy Otoalerji Vücudun kendi dokularına

alerji oluşturması

Autism Otizm İleri derecede içine kapanık

otistik

Autopsy Otopsi Ölüm nedeninin anlaşılması

için ölünün incelenmesi

Autonomy Otonomi Kendi kendine bağımsız

çalışma

Trauma Travma Yaralanma, zedelenme

Page 26: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Tıp Terminolojisindeki Ekler

Tıbbi terimlerin temel yapısını oluşturan öğeler;

1. Kök

2. Önek

3. Sonek

Tıbbi terimleri öğrenmenin en temel yolu kelimeyi

köklerine ayırmaktır. Kökle birlikte önek ,sonek ve

kaynaştırma ünlüsü bir kelimede bulunması gereken

kısımlardır. Bu kısımlar üzerinden yeni sözcükler

üretilebilir.

Page 27: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Kök: Kök bir sözcüğün anlamı ve yapısı bozulmadan, daha

küçük parçalara ayrılmayan, türememiş ancak kendisinden

yeni sözcükler türetilebilen türetme eki almamış

sözcükler olarak tanımlanır. Kök, terimin kaynağıdır.

Örnek: Ren (böbrek), Cardio (kalp), Cranium (kafa),

Arter (atardamar), Hema (kan), Gaster (mide)

Page 28: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Önek: Genelde tek başına kullanılmazlar ve köke anlam

katmaya yararlar. Kelimenin başında bulunurlar. Bir adet

olurlar. Tanımlayıcı olarak görev alırlar.

Örnek: epi :üzerinde anlamı taşıyan bir önektir.

Epicondyle (kemiğin üzerinde, )

Epicard (kalbin üzerinde)

Contra : zıt, karşı anlamında bir ön ek iken

Contraception (gebeliğe karşı, gebeliği önleyici

anlamında kullanılmaktadır)

Page 29: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Önekler Anlamı Örnekler

A- Yokluğu, eksikliği Areflexia:reflekslerin alınamaması

Aseptic: patojen mikroorganizmaların

bulunmadığı

Ana- Yukarı, geri

yeniden,tekrar

Anabiotic: canlandırıcı

Anastatic: iyileştirici

Anti- / Ant- Karşıt, zıt, ters yön Antianemic: kansızlığa karşı

Antibacterial: bakterilere karşı

Ante- Ön, önce , önceki Anteroseptal:septumun önünde

Anteorbital :göz çukurunun önünde

Brady- Yavaş ,seyrek Bradyarrhytmia: kalbin atım hızının

yavaşlaması

Bradyacusia: işitmenin azalması

Circum- Çepeçevre, çevresinde Circumcorneal: kornea çevresinde

Circumoral : ağız çevresinde

Contra- Karşı, zıt Contraception : gebeliğe karşı

Contralateral : karşı tarafla ilgili

De- / Des- Yok olma, yitirme,

kaybetme

Deaktivasyon: aktivasyonun azalması

Deallergization: alerjen maddenin

azaltılması, yok edilmesi

Page 30: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Sonek: terimlerin sonuna eklenir. Sözcüklerin tipini

belirlemekte önemli rol alırlar. Ve sözcüklerin “kullanım

amacını” belirtir. Terimlerde bir adet son ek bulunur.

Örnek: Gastr/itis: Mide iltihabı. Buradaki –itis

soneki “iltihap” anlamını verir.

Gastr/ic: Mideyle ilgili, -ic soneki ise “ilgili,

ait” anlamındadır.

Page 31: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Sonekler Kullanım Amacı Örnekler

- algia Ağrı ile ilgili durum belirtir Cephalalgia: baş ağrısı

Gastroenteroalgia: mide ve bağırsakla

ilgili ağrı

- asis Paraziter bulaş yada bazı

benzeşmeler

Giardiasis: giardia adlı enfeksiyonun

bulaşması

Urolithiasis: boşaltım sisteminde taş

oluşumu

- brum Benzerlik ifade eder Cerebrum: beyin, balmumu gibi

- ia/ - ria Kapsam, yaygınlık Bulimia: aşırı yemek yeme

İnsomnia: uykusuzluk

- inum İlaç ya da kimyasal madde

isimlendirmesi

Morphinum: morfin

Vitaminum: vitamin

- ist Tıbbın herhangi bir alanında

uzman olan kişi

Pediatrist : çocuk sağlığı ve hastalıkları

uzmanı

Psikiyatrist: ruh sağlığı ve hastalıkları

uzmanı

- itis İltihap tanımlanmasında

kullanılır

Meningitis: menenjit (beyin zarı iltihabı)

Sinusitis: sinüzit,(sinus iltihabı)

Page 32: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Kaynaştırma ünlüsü

Sıklıkla kaynaştırma ünlüsü “o” harfidir. Bazen “a,e,i” gibi

harflerde bu görevi yerine getirir.

Kaynaştırma ünlüsünün görevi kök sözcüğü soneke

bağlamaktır.

Örnek: Enterostomy: karın duvarına cerrahi olarak

bağırsağın ağızlaştırılması

Ecocardiografi: kalbin iç yapısını grafik olarak

kaydetmek

Page 33: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Küçültme İfade Eden Terimler

- culus , -culum gibi

Örnek: Canalis (kanal) / Canalicus (kanalcık)

Bronchus (bronş) / Bronculus (bronşcuk)

Cerebrum (beyin) / Cerebellum (beyincik)

Nodul (yumru) / Nodulus (yumrucuklar)

Page 34: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Derecelendirme İfade Eden Terimler

Ekler Anlamı Örnekler

Hypo- Düşük, az Hypocalcemia: kan kalsiyumunun azalması

Hyper- Fazla Hypercalcemia: kan kalsiyumunun çok artması

Super- Çok fazla, aşırı Supernutrition: aşırı beslenme

Oligo- Biraz, bir kaç Oliguria: idrarın biraz azalması

Pan- Hepsi, tümü, tamamı Pansitopeni: tüm kan hücrelerinde azalma

Macro- Normalden büyük Makrosefali: kafanın normalden büyük olması

İzo- Aynı İzogreft: genetik olarak benzer doku özelliği

gösteren kişilerden alınan doku parçası

Neo- Yeni Neonatal: doğumdan sonraki bir haftalık

dönem

Page 35: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Tanısal İşlemlerde Kullanılan Sonekler

Ekler Kullanım Amacı Örnekler

- grafi Radyolojik görüntülemelerde Myelografi: omuriliğin radyolojik

görüntülemesi

- skopi Ayna tutma Laringoskopi: gırtlağa ayna ile

bakma

- metri Ölçme Odiometri: işitme ölçümü

Page 36: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Zaman ve Yön Gösterenler

Ekler Anlamı Örnekler

Ante- Önce Antefebril: ateş yükselmeden

Pre- Öncesinde Prenatal: doğum öncesinde

Peri- Sırasında, çevresinde Perinatal: doğum sırasında

Post- Sonrasında Postnatal: doğum sonrasında

Pro- Öncesinde Profilaksi: hastalıktan önce önlem alma

Page 37: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Terimlerin Tekil ve Çoğulları

Tekil Çoğul

Tekil terimlerin sonu “is” ile bitiyorsa çoğul yapmak için sonuna “es” getirilir

Canalis(kanalis): Kanal Canales

Dentalis(dentalis): Diş Dentales

Tekil terimlerin sonu “us” ile bitiyorsa çoğul yapmak için sonuna “i” getirilir.

Carpus(karpus): El bileği Carpi

Metatarsus(metatarsus ): Ayak tarağı Metatarsi

Tekil terimlerin sonu “a” ile bitiyorsa çoğul yapmak için sonuna “e” getirilir

Costa(kosta): Kaburga Costae

Bursa(bursa): İçinde kaygan sıvı bulunan

kese

Bursae

Page 38: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Tekil Çoğul

Tekil terimlerin sonu “um” ile bitiyorsa çoğul yapmak için sonuna “a” getirilir

Ligamentum(ligament): Bağ Ligementa

Ovum(ovum): Kadın üreme hücresi Ova

Sonu “ex” veya “ix” ile biten tekil terimi çoğul yapmak için “ices” getirilir.

Radix(radiks): Kök Radices

Apex(apeks): Uç, tepe Apices

Tekil terimin sonu “on” ile bitiyorsa çoğul yapmak için sonuna “a” getirilir

Ganglion(ganglion): Düğüm Ganglia

Spermatozoon(spermatozoon): Erkek

üreme hücresi

Spermatozoa

Page 39: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Eponim ve Akronimler

Akronimler: Günümüzde bazı sözcükler birden fazla

terimle ifade edilmektedir, yazım açısından kısaltmak ve

daha kolay okunur hale getirmek için çoğunlukla birkaç

harfleri birleştirilerek okunur ve yazılırlar.

Örn: BOS: Beyin Omurilik Sıvısı / BT: Bilgisayarlı Tomografi

VKİ: Vücut Kitle İndeksi / EKG: ElektroKardioGrafi

MR: ManyetikRezonansGörüntüleme / IVP: IntravenözPyelogram

TİT: Tam idrar tetkiki / KOAH: kronik obstrüktif akciğer hastalığı

DM: Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) / US: ultrasonografi

UV: ultraviole

Page 40: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Eponimler: Bir kişi veya yer ile anılan hastalık, belirti, bulgu,

cerrahi alet , test veya sendromlar ya da genel terimlerin

özel kişi adlarıyla anılmasıdır. Genelliklede o yapıyı bulan

ya da üzerinde çalışan kişilerin isim ya da çoğunlukla soy-

isimleriyle adlandırılmasıyla oluşturulur.

Örn: Tıp bilimi içinde önemli bir yeri olan Behçet Hastalığı buna en

güzel örnektir. Türk doktoru Hulusi Behçet tarafından tanımlanan hastalıkta

ağızda yaralar, genital bölgede ülserler ve görme problemleri bir arada yer

almaktadır.

Page 41: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

APGAR skoru :yenidoğan döneminde 1. ve 5. dakikalarda

bebeğin durumunun değerlendirildiği bir skorlama . Virginia

Apgar tarafından bulunmuştur.

Fallopian tüpü

Bowman kapsülü

Wirsung kanalı,

Parkinson hastalığı

Fanconi anemisi

Cushing sendromu

Down sendromu gibi

Page 42: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Tıp Terminolojisinde Kullanılan

Kısaltmalar

A. , a. Arteria Ab: antikor

Art. Articulatio Dex. Dexter

Dist. Distalis İm : intramüsküler

Ca: kalsiyum Hb: hemoglobin

Hct: hematokrit Tbc: tüberküloz

Iv: intravenöz(damar içi) İm: intramüsküler (kas içi)

Post: posterior (arka) Kcal : kilokalori

Sup. Superior Rbc.: alyuvar sayısı (kırmızı kan hücresi

sayısı)

CA: kanser CV: kardiyovasküler(kal-damar sistemi)

Lig.: ligamentum (bağ) M.,m.: musculus: kas

N ., n.: nervus: sinir

Page 43: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Ölçü Birimleri İçin Kısaltmalar

L : litre dL: desilitre litrenin onda biri

mL: mililitre g: gram

kg: kilogram mg: miligram

mEq:miliequivalen μm:mikrometre

U: ünit gt: damla

gtt: damlalar atm: atmosfer

b: bar mmol: milimol

Ng: nanogram

Page 44: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

İnsan Yapısına İlişkin Tıbbi Terimler

Anatomik Yön Terimleri

Page 45: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Superior-süperiyör (üst): Vücudun üst kısmı ya da vücudun bir bölümünün

üst kısmı için kullanılır.

Inferior-inferiyör (alt): Vücudun alt kısmı ya da vücudun bir bölümünün alt

kısmı için kullanılır.

Anterior-anteriyör (ön): Vücudun ya da herhangi bir bölümünün ön kısmı

için kullanılır.

Posterior-posteriyör (arka): Vücudun ya da bir bölümünün arka kısmını tarif

etmede kullanılır

Medial-medial (iç taraf): Vücudun ortasından geçen düzleme yakın olan

bölge

Lateral –lateral (yan, dış taraf): Vücudun ortasından geçen median düzleme

uzak olan bölümler için kullanılır.

Page 46: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Proximal-proksimal (başlangıca yakın, uç): Vücuda yakın olan kısımlar için

kullanılmaktadır. Organların; gövdeye yakın kısımları, extremitelerin (kol-

bacaklar) başlangıç kısımları proksimaldir.

Distal-distal (başlangıçtan uzak, uç): Vücuttaki başlangıçtan daha uzakta olan

kısımlar için kullanılır.

Internal – internal (iç): İçerde, iç kısımda anlamında kullanılmaktadır.

External-eksternal (dış): Dışarıda, dış kısımda anlamında kullanılmaktadır.

Dexter-dekster (sağ taraf): Sağ taraf için kullanılmaktadır.

Sinister-sinister (sol taraf): Sol taraf için kullanılmaktadır.

Medius-mediyus (orta): Orta anlamındadır.

Page 47: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Intermediate-intermediyat (arada): İki oluşumun arasında, arada

anlamındadır.

Vertical-vertikal (dikey): Yer çekimi çizgisine dik olan, dikey anlamındadır.

Horisontal-horizontal (yatay): Yer çekimi çizgisine paralel olan, yatay

anlamındadır.

Ventral-ventral (karınla ilgili): Karna ait, karın kısmında anlamında

kullanılmaktadır.

Dorsal-dorsal (sırtla ilgili): Sırta ait, sırt kısmında anlamında kullanılmaktadır.

Page 48: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Anatomik Düzlemler ve Eksenler

Page 49: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Düzlemler

Frontal-frontal (alın) düzlem: Vücudu ön ve arka olarak bölen düzlemdir.

Alına paralel olarak sağdan–sola ya da soldan-sağa doğru geçen düzlemdir.

Median-median (orta) düzlem: Sagital düzlem de denir. Vücudu sağ ve sol

olarak iki bölüme ayırır. Ön ve arka yönde yer çekimi çizgisine dik olan

düzlemdir.

Transvers-transvers (enine) düzlem: Vücudu alt ve üst olarak iki bölüme

ayırır. Yer çekimi çizgisine paralel olan düzlemdir.

Page 50: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-
Page 51: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Eksenler: İnsan vücudundan geçen ve eklemler çevresinde

oluşan hareketlerin tanımlanmasında kullanılan yönlerdir.

Etrafında hareketin meydana geldiği çizgiler olarak da

tanımlanabilir.

Sajittal eksen (axis sagittalis): Yere paralel geçen eksendir.

Önden–arkaya ya da arkadan-öne doğru uzanır.

Vertikal eksen (axis verticalis): Yer çekimi çizgisine paralel

uzanan eksendir. Yukarıdan aşağıya yani yere dik olarak uzanır.

Transvers eksen (axis transversalis): Yere paralel uzanan

eksendir. Sağdan-sola veya soldan-sağa doğru uzanır.

Page 52: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Anatomik Bölgeler

Baş Bölümü: Caput (kaput)

Alın bölgesi: Regio frontalis (rejyo frontalis)

Duvar bölgesi: Regio parietalis(rejyo paryetalis)

Şakak bölgesi: Regio temporalis(rejyo temporalis)

Art kafa bölgesi: Regio occipitalis(rejyo oksipitalis)

Yüz bölgesi: Regio facialis(rejiyo fasiyalis)

Burun bölgesi: Regio nasalis(rejyonazalis)

Yanak bölgesi: Regio buccalis(rejyo bukkalis)

Dudak bölgesi: Regio labialis(rejyo labiyalis)

Boyun bölgesi: Regio cervicalis (rejyo servikalis)

Ense bölgesi: Regio nuchea (rejyo-nuka)

http://issuu.com/rado-one/docs/memorix_anatomie/29

Page 53: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Gövde bölümü: Corpus (korpus)

Omuz bölgesi: Regio deltoidea (rejyo deltoid)

Meme bölgesi: Regio mammalis (rejyo mammalis)

Koltuk altı bölgesi: Regio axillaris (rejyo aksillaris )

Sırt bölgesi: Regio dorsalis (rejyo dorsalis)

Omurga bölgesi: Regio vertebralis (rejyo vertebralis)

Bel bölgesi: Regio lumbalis (rejyo lumbalis)

Mide bölgesi: Regio epigastrica (rejyo epigastrika)

Göbek bölgesi: Regio umbilicalis (rejyo umbilikalis )

Karın bölgesi: Regio abdominalis (rejyo abdominalis)

Perine bölgesi: Regio perinalis (rejyo perinalis)

Page 54: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Kollar: Extremitalis Superior (ekstremitalis superiyör)

Kolun ön bölgesi: Regio brachi anterior (rejyo braki anteriyör)

Kolun arka bölgesi: Regio brachi posterior (rejyo braki posteriyör)

El bilek bölgesi: Regio carpi (rejyo karpi)

El sırtı bölgesi: Regio dorsalis manus (rejyo dorsalis manus)

Dirsek ön bölgesi: Regio cubiti anterior (rejyo cubiti anteriyör)

Dirsek arka bölgesi: Regio cubiti posterior (rejyo kubiti posteriyör)

El ayası bölgesi: Regio palmaris manus ( rejyo palmaris manus )

El sırtı bölgesi: Dorsum manus (dorsum manus)

Page 55: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Bacaklar: Extremitalis inferior (ekstremitalis inferiyör)

Bacaklar: Regio extremitalis Inferior (rejyo ekstremitalis inferiyör)

Sakral bölgesi: Regio sacralis ( rejyo sakralis)

Kalça bölgesi: Regio glutea ( rejyo glutea)

Uyluk ön bölgesi: Regio femoralis anterior (rejyo femoralis anteriyör)

Uyluk arka bölgesi: Regio femoralis posterior (rejyo femoralis anteriyör)

Diz çukuru: Fossa poplitea (fossa poplitea)

Diz ön bölgesi: Regio genu anterior (rejyo genu anteriyör)

Bacak ön bölgesi: Regio cruris anterior (rejyo kruris anteriyör)

Bacak arka bölgesi: Regio cruris posterior (rejyo kruris posteriyör)

Ayak sırtı bölgesi: Regio dorsalis pedis (rejyo dorsalis pedis)

Ayak altı (tabanı) bölgesi: Regio palmaris pedis (rejyo palmaris pedis)

Topuk bölgesi: Regio calcanea (rejyo kalkanea)

Page 56: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Anatomik Boşluklar

Page 57: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-

Kafatası boşluğu: Cavitas cranii (kavitas krani)

Omurga kanalı: Canalis vertebralis (kanalis vertebralis)

Göğüs boşluğu: Cavitas thoracic (kavitas torasik)

Karın boşluğu: Cavitas abdominis (kavitas abdominis)

Leğen boşluğu: Cavitas pelvica (kavitas pelvika)

Page 58: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-
Page 59: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-
Page 60: TERMİNOLOJİYE GİRİŞ · Tarihçesi İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır, Özellikle de M.Ö 5-