Tez-makale yazım teknikleri

Prof. Dr.Selma MetintaşESOGÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı ABD

ESKİŞEHİR2011-İstanbul

AMAÇ

Bu oturumun sonunda katılımcılar, tıbbi literatürü etkin olarak kullanabilmek ve bir makale, tez yazmak için gerekli ön bilgiyi kazanacaktır.

TEZ VE MAKALE YAZIMI

ÖĞRENİM HEDEFLERİBu oturumun sonunda katılımcılar:• Bilimsel yazı (Tez ve makale) yazmanın

felsefesi hakkında bilgi sahibi olacak

• ‘Kanıta dayalı Tıp’ yaklaşımı anlayıp, farklı araştırma tiplerini ve elde edilen kanıtların hiyerarşisini tanımlayabilecek

• Tıbbi literatürü okuma hakkında bilgi sahibi olacak

ÖĞRENİM HEDEFLERİ

• Yayın etiği kavramını tanımlayabilecek ve yorumlayabilecek

• Bir makalenin bölümleri hakkında fikir sahibi olunacak

Bilimsel yazı

Bilim, olaylar arasındaki ilişkileri gözlem yaparak ve bu gözlemleri akılcı bir biçimde sentezleme yöntemidir.

1. Güçlüğün sezilmesi,

2. Problemin tanımlanması

3. Çözüm üzerinde tahmin yürütülmesi

4. Gözlenebilir sınayıcıların belirlenmesi

5. Deneme ve değerlendirme,

6. Yazı haline getirilmesi

Bilimsel yazı, dünyanın araştırma ve öğretim sürecinin üst üste eklenerek sürdürülmesini sağlayan, bilimsel iletişimin en önemli unsurudur.

Bilimsel Yazı

Bilimsel yazı yazmama nedenlerimiz?

Yeterince zamanın olmamasıHakkında yazacak bir şeyin olmamasıYazmaya yardımcı olacak birinin olmamasıSekreterya desteğinin olmamasıAraştırmanın nasıl yapılacağı bilgisinin olmamasıDanışmanının olmamasıMotivasyon eksikliğiKendine güvenin olmamasıNasıl başlayacağını bilmemeYazmayı sevmeme

Entelektüel stimülasyon kazanmakFikirlerimizi paylaşmak Araştırma raporlamakFikirlerimizi yaymakTartışma oluşturmakBir disiplinde ilerlemek Bir konunun sahibi olmakAlanında yükselmekBir olgu bildirmekKişisel itibarı artırmakGelecekte anımsanmakGelir elde etmek

Niçin Bilimsel yazı yazmalıyız?

Bilimsel yazı yazmalıyız

Tıp alanında ‘en verimli’ ve ‘en iyi hizmetin’ sunumunun sağlanabilmesi için bilimsel yayın yapmaya ihtiyaç vardır.

Zaman tünelinde yerimizi bildirmemiz gerekiyor!

Araştırma konusunu belirleme

‘Araştırmanın başlangıç organizasyonu

iyi yapılmadığında, bunun yazılması da başarısız olur.’

Timüralp B, Anatolian Journal of Cardiology Editörü

Araştırmanın konusu, sonunda bilgi üretilmesini sağlamalıdır.

Belirli bir hastalık

sorun için

Tanıma, tanımlama aşaması ile ilgili olarak

Önlem aşaması ile ilgili olarakTedavi aşaması ile ilgili olarak

Tıp yayınlarının gereği

Genel anlamda mesleksel açıdan

ÜRETİCİ

ÜRÜN

TÜKETİCİ

BİLİMSEL BİÇİMSEL

1- Göz atmak-Taramak2- Yanıt aramak3-Salt bilgi geliştirmek amacı

‘Yayına’ Yaklaşmak Süreci

Kanıta Dayalı

Tıp

ÜRETİCİ TÜKETİCİ

İşlem Gücü’ (Task Force)

Düzey I: Randomize Kontrollü Çalışma’lar

Düzey II-1: Kontrollü çalışma

Düzey II-2: Analitik çalışmalar

Düzey II-3: İzleme çalışması

Düzey III: Saygın uzmanların görüşleri, tanımlayıcı çalışmalar,uzman komite raporları

Araştırma Tasarımı

Düzey I: Meta Analizler

Düzey II: Sistematik Derlemeler

Düzey III: Randomize Kontrollü Araştırmalar

Düzey V: Vaka/Kontrol Araştırmaları

Düzey VII:Hayvan Araştırmaları

Düzey IV: Kohort Araştırmalar

Düzey VI: Olgu serileri, olgu sunumları

Yayın Hazırlamanın Anlamı

BİÇEM OKUYUCULAR DEĞERLENDİRME

YAKLAŞIMI

TEZ Akademik değerlendiriciler Bilimsel düzeyi yargılamak

BİLİMSEL YAYIN -Hakem değerlendiriciler

-Bilimsel kişiler

Özgünlük, geçerlilik, kalite yargılaması

Bilimsel düzeyde bilgilendirme

POPÜLER YAZI İlgili, bilgili, istekli

kişiler

Eğitim

Temel bilgilendirme

DİĞER-Eleştiri

-Katkı

-Araştırma önerisi

Bilimsel yazı okuyucularına

Araştırma destekleyicileri

Bilimsel düzeyde katkı, yargı, düzeltme

Yarar düşüncesi oluşturmak

Bilimsel yazıda genel ilkeler

1. Neler söylemeliyim?

2. Söylemeye değer mi?

3. Bu mesaj için uygun format nedir?

4. Mesaj hangi kitleye ulaştırılacaktır?

5. Mesaj için uygun dergi hangisidir?

Bilimsel yazıda genel ilkeler

Genel anlamda

Tam ortak ve rijid kurallar yoktur.

İçerik özellikleri Öz, fakat yerinde ayrıntı,Okuyucuya bağımsız yorum olanağı,Yazarın kendi yorumlarında açıklıktır.

Doğruluk ve açıklık

Biçim özellikleriYalınlıkMantığa uygunlukDengeBirörneklik

Tıp Yayınlarının ‘Genel Yapısı’

Giriş (Introduction)

Yöntem (Methods)

Sonuçlar (Results)

Tartışma (Discussion)

I

M

R

A

D

Tıp Yayınlarının Ayrıntılı Yapısı’

BaşlıkYazarlarÖzetAnahtar KelimelerGirişYöntemBulgularTartışmaKaynaklarEkler

Gerçekleştirilen çalışmayı en belirgin tanımlayan cümle nedir?

SORU

SONUÇ

BAŞLIK

Başlık

SEÇİCİ ÇEKİCİ

BURADA TAZE BALIK SATILIR

TAZE BALIK SATILIR

BALIK SATILIR

BALIK

Başlık

Başlık-Örnekler

Medical Thoracoscopy vs CT Scan-Guided Abrams Pleural Needle Biopsy for Diagnosis of Patients With Pleural Effusions: A Randomized, Controlled Trial CHEST   2010; 137 ( 6): 1362-1368   

Title: Malignant mesothelioma due to environmental exposure to erionite: follow-up of a Turkish emigrant cohort EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL 1999; 13 (3): 523-526.   

Yazarlar

Varsayımın ve yargılama tasarımının oluşturulması

veya verilerin değerlendirilmesi ve yorumlanması

Yayını yazmak veya bilimsel çerçevede eleştirel

gözden geçirmesini/düzeltmesini yapmak

Yayına gönderilebilecek son duruma onay vermek

Bu çalışmayı bizzat gerçekleştiren, emek sahipleri kimlerdir?

ÖzetYazının temelini oluşturan dört soruya cevap

verme niteliğinde olmalıdır:

1 Bu çalışma niçin yapılmıştır?

2

3

Nasıl gerçekleşmiştir?

Bulunan nedir?

4Hangi sonuçlar veya genellemeler getirilmiştir?

Özet

Yapılandırılmış

Yapılandırılmamış

Amaç

Yöntem-Gereç

Bulgular

Sonuçlar

Tek parça metin özelliğindedir.

Kısaca; Ne amaçla, ne yapılmıştır, ne bulunmuştur ve bunun anlamı nedir?

Anahtar kelimeler

Özetin altında 3-10 adet kelime veya kısa kelime grubu,

anahtar kelimeler olarak belirlenir.

Index Medicus’un tıp konu başlıkları(MeSH) kullanılmalıdır.

Konu, soru ve sonuçlara ilişkin ipucu kelimeler nelerdir?

Giriş

1 Konunun açık olarak tanımlanması

2

3

Konu ile ilgili temel bilgilerin ve erişilmiş olan noktanın bildirimi (kaynakları ile)

Çalışmanın amaç ve/veya varsayımının açık olarak ortaya konulması

4 Bu amaç/varsayımın dayanağınınaçıkça belirtilmesi

Soru, varsayım nedir? Neyin belirlenmesi amaçlanmaktadır?

Giriş

Giriş Bölümü içeriği

1Birinci kısımKonunun genel çerçevesini tanımlar.

2

3

İkinci kısımPlanlanan çalışmanın spesifik cephesi belirtilir.

Üçüncü kısımÇalışmanın amacı sunulur.

Gereç ve Yöntem (Materyal ve Metod)

Çalışma tasarımının açıklanması,

Örneklemin açıklanması,

Çalışmaya alınma ve alınmama nedenlerinin belirtilmesi,

Çalışma ‘protokolü’nün açıklanması,

Çalışmanın özelliği gerektiriyorsa ‘Randomizasyon’ veya

‘Körleme’ yöntemi ile ilgili bilgiler,

Çalışmada varsa girişim, tedavi yaklaşımlarının özellikleri,

Çalışmada ölçülmüş değişkenlerin tanıtılması ve ölçüm

Yöntemleri,Etik yaklaşım bilgisi,‘İstatistik değerlendirme’ yöntemlerinin belirtilmesi

Soruya yanıt arama düzeni, yaklaşımı nedir?

Gereç ve Yöntem (Materyal ve Metod)

ÖRNEKLEM hesaplanması

‘En az’ örneklem sayısı çalışma öncesi belirlenmelidir.

Güven Düzeyi: I. Tip hata payı dışında kalan olasılıkGüç: II. Tip hata payı dışında kalan olasılık: Power

Gereç ve Yöntem (Materyal ve Metod)

RANDOMİZASYON metodu

Rassal Sayılar TablosuBilgisayarda rassal üretimRassal atama merkezince bildirim………………

Gereç ve Yöntem (Materyal ve Metod)

KÖRLÜK Yöntemi

Çalışmanın koşullarına bağlı olarak 1-4 körleme yapılır.

Sadece hastalar körHastalar+Tedavi girişimini uygulayanlarHastalar+Tedavi girişimini uygulayanlar+Sonuçları belirleyenlerHastalar+Tedavi girişimini uygulayanlar+Sonuçları belirleyenler+Verileri analiz edenler

Gereç ve Yöntem (Materyal ve Metod)

ETİK BilgilerDünya Tıp Birliği’nin Cenevre Bildirisi, hekimi ‘Hastanın sağlığı benim göz önüne alacağım ilk şey olacaktır’ sözleriyle bağlar ve Uluslar arası Tıbbi Ahlak Yasası da ‘Bir hekim, hastası üzerinde onun fiziksel ve ruhsal durumun zayıflatıcı etkisi olabilecek bir tıbbi işlem yaparken yalnızca hastasının çıkarlarına göre davranmalıdır’ der.

Hekim,Her insanın sağlığını korumakla görevlidir

Kişinin Hakları,Önceliklidir, toplumun çıkarları öne alınamaz.

Sürekli araştırma,Her çalışmanın gereğidir.

Hukukta,Ben bilmiyorum gerekçesi geçersizdir.

Bilgi ve tecrübesiz,araştırmacı kabul edilemez.

Bilgilendirilmiş onam şarttır.

Sorumluluk hekimdedir.

Emin olmadıkça çalışmaya başlanamaz.

Gönüllü olur, çalışmaya alımı hekim tarafından alınır.

Sonuçlar kesin olmalıdır.

Plasebo kullanım belirli şartlara bağlıdır.

Denek her aşamada özgür olmalıdır.

Plasebo,Kanıtlanmış mevcut tedavi bulunmadığında kullanılabilir.

Çalışma Sonrası da,Çalışmanın planlanma sürecinde belirlenmelidir.

Gereç ve Yöntem (Materyal ve Metod)

İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRME yöntemleri

Çalışmada kullanılacak istatistik ‘özetleyiciler’: (Х, Sd, SE gibi)

Dağılım özelliklerine ilişkin bilgi (%95 Güven sınırları)

Araştırmada kullanılan ‘istatistik yöntemler’

Kullanılan istatistiksel bilgisayar yazılımının adı

Anlamlılık düzeyi olarak alınan ‘p’ düzeyi

Verilerde dönüştürme yapılmışsa açıklaması

Bulgular (Veri sonuçları)

Yöntem bölümünde açıklanmış olan ‘kurgusal sürecin’ –deney, gözlem, kesitsel durum, vs- nesnel, nicel değerlerle sunulan sonuçları

Sonuçlara dayanarak erişilmiş ‘kanıtın’, istatistiksel değerlendirme de kullanılarak vurgulanması,

Özgün tablolar ve/veya çizimlerle bu kanıtı kolaylıkla algılamasının sağlanması,

Nesnel olarak neler bulunmuştur?

Bulgular (Veri sonuçları)Bulgular (Veri sonuçları)

Yazım sunumu kullanılan şekil ve tabloların sırasına uymalıdır

Tablo ve grafiklerin altında açıklamaları olmalıdır.

Aynı sonuçlar, bilgiler, hem şekillerde hem tablolarda bulunmamalıdır.

Yorumsal sonuçları yanlarında sayısal-özet bilgi ile desteklenmelidir.

‘p’ değerlerinden sonra ‘Anlamlılık’ açıklaması gerekmez.

Olumsuz, anlamsız sonuçlar da mutlaka belirtilmelidir.

Sayısal nicel bilgiler ölçüm değerleri (mg/dl, cm,…) belirtilmelidir.

Bulgular (Veri sonuçları)

‘Dogruyu anlatmak için ortaya çıktıysanız, zarafeti terziye bırakın’

Einstein

Tartışma

Tartışma Bölümü’nün içeriği

1 Ana bulguları ortaya koymak

2

3

Metottaki noksanlıkların altını çizmek

Bulguları, yayınlanmış diğer bilimsel yazılarla karşılaştırmak

4 Bulguların ne anlama geldiğini tartışmak

Bunların ‘Anlamı’ nedir?

Tartışma

Genel bilgiler ve sonuçlar tekrarlanmamalıdır.

Çalışmada karşılaşılan istisna bulgular, ya da ilgi kurulamayanlar ile, uzlaşma olmayan noktalar belirtilmelidir.

Elde edilen bulguları, kendi aralarında da tartışmalıdır.

Bulguların literatürle uyumlu ya da uyumsuz olduğu gösterilmelidir.

Çalışmanın teorik yönleri yanında pratik yönleri de tartışılır.

Tartışma sonunda varılan sonuçlar, olabildiğince açık olarak anlatılmalıdır.

Varılan kararın kanıtları her sonuç için özetlenmelidir.

Tartışmanın ana amacı: Gözlenen gerçekler arasındaki ilişkiyi göstermekdir.

Tartışma, çalışmanın önemini belirten kısa bir özet, sonuç cümlesi, ya da paragraf ile bitirilmelidir.

Tartışma

Okuyucuya çalışmanın amacını hatırlatır.

Varılan noktadaki durum kritiği ile çıkarımların sunulmasına olanak sağlar.

Sonuç paragrafının oluşturulması iki amaca yöneliktir:

YARGIYA varılır.

1- Bu araştırma yapılmasa idi eksik kalan ne olurdu?2- Bu araştırmanın yapılması ile elde edilen, yenilikler nedir?

Tartışma

YARGI

‘Bilim adamı, mutlak dogruluk kavramı yerine, olgusal dogruluga yönelmelidir’

ÖNERİLER

Uygulamaya yönelik öneriler Yeni araştırma önerileri

Kaynaklar

Kaynak göstermenin dört temel amacı

1 Ahlaki ve yasal kurallara uymak

2

3

Aktarılan bilimsel gerçeği doğrulamak

Araştırmada ileri sürülen görüşleri, destekleyen ve desteklemeyen kaynaklarla karşılaştırmak

4 Okuyucuya aynı konuyla ilgili öteki önemli Kaynakları tanıtmak

Kaynaklar

Dergi Kaynak Sıralama Sistemleri

Vancouer sistemi: Dizgisel sayısal sistem

Harvard sistemi: Yazar-yıl sistemi

Hibrid sistemi: Sayısal alfabetik sistem

Diğer Özel Bölümler

Teşekkürler bölümü

‘Yazarlık hakkı’ özelliklerini karşılamayan kişilere teşekkür edilir.Çalışmaya finansal destek verenler bildirilir.

Ekler bölümü

Ek fotoğraflarFormül açılımları, açıklamaları, yeni matematiksel süreçlerin açılımlarıÖzel bilgisayar yazılımlarıTam jenerik isimlerÖzel araç-gereç diagramları

Teşekkür Ederim

Teşekkür ederim