The Effect of Development Stimulus Projects on the

Journal of Urban Tourism Vol.8, No.2, Summer 2021

http://doi.org/10.22059/JUT.2021.325648.915

The Effect of Development Stimulus Projects on the Promotion of Urban

Tourism

Case Study: District 11 of Tehran

Mehdi Bozorgnia1, Alireza Estalaji2, Ali Sheikh Azami3.

1- PhD Student, Department of Geography and Urban Planning, North Tehran Branch, Islamic Azad

University, Tehran, Iran

2- Professor, Department of Human Geography, Imam Khomeini Shahreri Branch, Islamic Azad

University, Tehran, Iran

3- Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, North

Tehran Branch, Tehran, Iran

Received: 08 April 2021 Accepted: 28 July 2021

Extended Abstract Introduction Tourism is one of the most dynamic economic activities of the present age that can play an

important role in the development of cities and achieving sustainability. Development stimulus

projects can help to promote urban tourism. In this way, in addition to revitalization in urban

areas, improving the quality of the environment and re-establishing social life; tourism

development is also created. Highlighting historical sites, producing and re-producing collective

memories and centers of belonging, creating new tourist spaces, etc. through development

stimulus projects is the first step to attracting tourists mentally. This raises a wide range of

categories and phenomena called urban tourism, which ensures real and civic-urban life by

realizing the potential of urban tourism, and historical texture and identity in relation to urban

tourism. District 11, as one of the central areas of Tehran, has the opportunity to attract tourists through

various tourist attractions, especially cultural tourism (due to the existence of cultural-artistic

centers such as cultural-artistic zones of Rudaki, Vahdat Hall, Theater Shahr, Daneshjoo Park,

Arfa Park, Shahriar St. sidewalk, Cultural Foundation, Hassanabad Square, Holy Quran

Museum, Qajar period historical houses, (House of Behzad, a prominent Iranian miniature artist,

Famour Historical House, Sheikh Hadi Tomb, Timur Tash Historical House, Ustad Moghadam

House and Museum, Anis Al-Dawlah Historical House, Amir Bahador House, Tehran Registry

Museum), Naib Agha Bazaar (Viceroy), etc.) as well as important economic centers and

specialized markets with extra-regional functions and nationwide book publishing centers.

Accordingly, this district is a destination for shopping and cultural-artistic tourists. On the other

hand, due to its long history and the existence of valuable but worn-out structures, this region

needs to develop a program and implement development stimulus projects, especially tourism

projects. Because the revitalization of urban spaces is possible through development stimulus

projects, which in turn can lead to the development of tourism. Therefore, the present study tries

to study the development stimulus projects in this region, to examine their role in promoting the

development of tourism in this region, and in this regard, seeks to answer the following

question: -What is the effect of development stimulus projects on promoting the development of

tourism in District 11 of Tehran?

. Corresponding Author (Email: [email protected])

Copyright © 2021 Journal of Urban Tourism. This is an open-access article distributed under the terms of the

Creative Commons Attribution- noncommercial 4.0 International License which permits copy and redistribute the

material just in noncommercial usages provided the original work is properly cited.

Methodology The present research is part of applied and descriptive-analytical research in terms of purpose

and implementation method, respectively, and based on library and field studies. Thus, in the

theoretical foundations section, documentary-library studies and field data and questionnaire

tools have been used to access research data and information. Dimensions and indicators are

obtained based on available sources and theoretical foundations and research. The statistical

population of the experts' research includes geography and urban planning professors and PhD

students of Tehran University and Central Tehran Branch of Islamic Azad University. To

determine the statistical sample size, Sample Power software was used, which estimated 30

people as the sample size. After these steps, the questionnaire was distributed among the

statistical community and by defining the latent and obvious variables in the Amos software

environment, the effect of each indicator of the development stimulus project on the promotion

of urban tourism was investigated.

Results and discussion In this study, the endogenous variable of tourism development and the exogenous variable is

development stimulus projects that were obtained with four variables of physical- spatial, social,

economic and environmental. In this study, the latent variables are tourism development

(economic, social, managerial, ecological), physical-spatial, social, economic, and

environmental, which are shown by the obvious variables. The results of the tables show the

validity and reliability of the structure. Fortunately, the modified measurement model has both

structural reliability and structural validity. In the first stage, the indicators of physical-spatial,

social, economic and environmental projects have a significant and positive effect on the

variable of development stimulus projects. The path coefficient (beta) of the intensity of the

effect and the direction of these examined paths have also been evaluated positively.

Conclusion Beta value in the path of physical-spatial projects to development stimulus projects with a

coefficient of 0.55, social projects on development stimulus projects with a coefficient of 0.43

and economic projects on development stimulus projects with a coefficient of 0.79,

environmental projects with a coefficient of 0.34, and finally, the variable of development

stimulus projects have an impact on tourism development with a coefficient of 0.63. Based on

the findings, it can be said that among the variables affecting development stimulus projects,

economic projects and then physical-spatial projects have the most effect on the variable of

development stimulus projects. In total, development stimulus projects with an intensity of 0.63

will affect the development of tourism in the 11th district of Tehran. In other words, if the

exogenous variable (independent) of the stimulus projects for the development of a unit

changes, the development of tourism will change 0.63 units in the same direction (positive).

Therefore, it can be said that the research hypothesis, which is the role of development stimulus

projects on tourism development, is confirmed. It can be explained that improving the quality of

tourism spaces by relying on development stimulus projects according to the needs and

requirements of the region and considering the special position of the region on the one hand

preserves the social and economic system of the region (according to the existence of the

Enghelab and Valiasr market order in this region) and subsequently prevent the destruction of

their physical structure. In addition, the cultural and artistic system of this region will be

strengthened (due to the existence of Roudaki cultural-artistic zone and Shahriar sidewalk and

the two cultural elements of Vahdat Hall and Theater Shahr).

Keywords: Development Stimulus Projects, Spatial Quality, Urban Tourism, District 11 of

Tehran.

1400، تابستان 2، شماره 8فصلنامه گردشگری شهری، دورۀ

127-140 صص.

http://doi.org/10.22059/JUT.2021.325648.915

ی محرک توسعه بر ارتقاء گردشگری شهریهاپروژهتأثیر

شهر تهران 11مطالعه موردی: منطقه

هران، ایرانریزی شهری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تدانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه -نیا مهدی بزرگ

، واحد یادگار امام خمینی )ره( شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایرانسانیاناستاد گروه جغرافیا - 1علیرضا استعلاجی

، ایرانریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهراناستادیار گروه جغرافیا و برنامه -علی شیخ اعظمی

06/05/1400تاریخ پذیرش: 19/01/1400تاریخ دریافت:

چکیده

توسـ ارتقاه کیفیت فضاهای گردشگری شهری در مناطقی کـه پتانسـیل و ظرفیـت درونـی گردشـگری دارنـدهـا مشـاهده یی از زوال در آنهانشـانهیکردهایی که در مناطقی کـه عنوان یکی از روی محرك توسعه بههاپروژهتوسعه با کمک مبانی نظـری، بـه محرك یهاپروژهی هاشاخصشود ضروری است. پژوهش حاضر با بررسی می

ازنظـر هـدف در راستای توسعه فضاهای گردشگری پرداخته است. ایـن پـژوهش هاشاخصبررسی و تحلیل این و پـژوهش گـروه خبرگـان کـه شـامل اسـاتید جامعه آماری تحلیلی است. -کاربردی و ازنظر روش اجرا توصیفی

افـزار ای نرممبنـ باشـد کـه بـرریزی شهری و شهرسازی اسـت، میای جغرافیا، برنامههدانشجویان دکتری رشتهSample Power های آوری دادهمنظور جمععنوان نمونه تخمین زده شد. بهنفر که در دسترس بودند به 30، تعداد

د و پایایی آن بابرگان رسیمیدانی از ابزار پرسشنامه استفاده شد، که روایی آن ازنظر محتوایی و ظاهری به تأیید خسازی ها از مدلوتحلیل دادهمنظور تجزیهاستفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. در این پژوهش به

اقتصـادی، افزار ایموس استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشـان داد ابعـادمعادلات ساختاری در محی نرمهای محرك توسـعه بـا های محرك توسعه و در نهایت پروژهمحیطی بر پروژهو زیست فضایی، اجتماعی -کالبدی

صورت مثبت در ای که هر تغییری بهگونهبر توسعه گردشگری تأثیر مثبت و معناداری دارد. به 63/0ضریب مسیر هـای محـرك توان گفت اجرای پروژهابعاد موردنظر باع ارتقا کیفیت فضای گردشگری شهری خواهد شد و می

توسعه تأثیر بسزایی بر توسعه گردشگری خواهد داشت.

ان.شهر تهر 11ی محرك توسعه، کیفیت فضایی، گردشگری شهری، منطقه هاپروژه واژگان کلیدی:

. واحـد و مشاور نویسنده سوم در دوم دهنویسن راهنمایی ی شهری بهزیربرنامهآقای مهدی بزرگ نیا در رشته جغرافیا و دکتری رساله از برگرفته مقاله این

.باشدیم تهران اسلامی آزاد شمال، دانشگاه تهران Email: [email protected] ویسنده مسئولن .1

1400تابستان ، 2، شمارۀ 8گردشگری شهری، دورۀ فصلنامه 128

مقدمهنقش مهمی در توسعه شهرها و نیل بـه تواندیمی اقتصادی عصر حاضر است که هاتیفعالگردشگری، یکی از پویاترین

تـرین یکـی از مهم عنوانبـه( بنابراین رشد ابعاد صنعت گردشگری 35: 1399و همکاران، مانیپیاسدداری ایفا کند )پای. فضـاهای شـهری در شـهرهای شـودیمارکان بهبود اوضاع شهرها ازنظر ارتقا کیفیت فضاهای شهری در نظـر گرفتـه

توجهی از گردشـگران را بـه ایـن شـهرها تعداد قابل وانندتیمی دارند که اگستردهی فرهنگی و تاریخی هاجاذبهمختلف نقش اصـلی خـود را توانندینم هاجاذبهو در نتیجه این کنندینمها نیازهای ویژه گردشگران را برآورده جذب کنند، اما آندر قـرن تغییرات به وجـود آمـده (. چراکه؛ Memarzadeh,2019:1ی شهری داشته باشند )ها یمحدر رشد و شکوفایی

هـای یابانخی تاریخی و هابافتهای یتجذاباخیر، چه در ساختار کالبدی شهر و چه در نحوه زندگی اجتماعی شهروندان، (. در این راستا یکی از مواردی که 2: 1394شهری را برای شهروندان و گردشگران کاهش داده است )حیدریان قراملکی،

باشد. تا از این طریـق عـلاوه بـر تجدیـد یمی محرك توسعه هاپروژهه به کند توجیمبه ارتقاه گردشگری شهری کمک شود.یمحیات در مناطق شهری بر ارتقای کیفیت محی و برقراری دوباره زندگی اجتماعی در آن رونق گردشگری ایجاد

فضـاهای جدیـد خـاطر، ایجـاد ی تعلقهـاکانونی تـاریخی، تولیـد و بازتولیـد خـاطرات جمعـی و هامکانی سازبرجستهای وسیع ی محرك توسعه اولین قدم برای کشش ذهنی گردشگران است. این امر مقولههاپروژهگردشگری و ... از طریق

های بـالقوه گردشـگری شـهری، یلپتانسی سازبالفعلسازد که از طریق یمگردشگری شهری را مطرح نامبهای یدهپدو : 1392کند )افخمـی، یمشهری را تضمین –ی شهری، حیات واقعی و مدنی بافت و هویت تاریخی در ارتباط با گردشگر

شـهری تحول راهبردهای درون در ابزاریعنوان به که است توسعه جدید راهبرد شهری، توسعه محرك یا (. کاتالیزور13 گذاریسیاست راحی،ط گذاری،یه: سرمامانند اهدافی به یابیدست که است ابزاری ( وFrancin,2015:45رود )یم به کار

انـرژی، گذاری،یهسـرما از کمتـر استفاده به که است جایگزین راهبرد یک واقع در کاتالیزور این. کندمی تسریع را غیره و بـر کنـد،یم استفاده اهداف به دستیابی برای مشارکتی و گرایانهیتحما همکاری از. کندیم کمک فرآیندها و وسازساختــی عوامــل و شــودیم تعریــف( شــهری محــی) شــهری بافــت اســاس ــأثیر آن نتــایج و فرآینــد در بیرون ــد یم ت گذارن

(Kongsombat,2010:198 .)درسـتیبه مکانی و کالبدی اجتماعی، فرهنگی، لحاظ به شهری توسعه محرك یهاپروژه بهبـود را خـود فاطـرا بلافصـل فضـای شـهری بافت کالبدی دوانند. شرای یم ریشه آن در و نشینندیم خود مکان در

محدود خود دامنه درها پروژه این. کنندیم مثبت تغییرات دچار نیز را اجتماعی و اقتصادی بافت کالبد، بر علاوه و بخشیدهتوسـعه بـه توجـه بـا را شـهری محی یک ویژگی و کیفیت موجود بلکه رسانند؛ینم آسیب بافت به دلیل به همین بوده

(. با توجه به رقم بـالای گردشـگران 192:1399بخشند )سرور و همکاران، یم بهبود آن ینیبازآفر یا تجدید حیات مجدد،، نسبت به سایر شهرهای ایران، تقویت و رسیدگی بـه ایـن بخـش 1395( در سازمان آمار ایران سال 84461780تهران )بـه سـزایی داشـته باشـد )اسـدی این صنعت نقشتواند در جذب گردشگر و توسعهعنوان تاریخ پایتخت ایران میشهر به

(. بنابراین، با توجه به تعداد بـالای گردشـگران در شـهر تهـران ضـرورت ارتقـاه فضـاهای 37: 1399پیمان و همکاران، عنوان به 11پذیر است. در این میان منطقه های محرك توسعه امکانپذیر است. این امر از طریق پروژهگردشگری اجتناب

ویژه های متنـوع گردشـگری بـهشهر تهران و دارا بودن فرصت جذب گردشـگر از طریـق جاذبـه یکی از مناطق مرکزیهنـری رودکـی، تـالار –هنری از جملـه پهنـه فرهنگـی –وجود مراکز شاخص فرهنگی واسطهبهگردشگری فرهنگی )

، موزه قـران کـریم، آبادحسندان وحدت، تئاتر شهر، پارك دانشجو، پارك ارفع، پیاده راه خیابان شهریار، بنیاد فرهنگی، میاستاد بهزاد هنرمند برجسته مینیاتور ایران، خانه تاریخی فامور، مقبره شـیخ هـادی، خانهی تاریخی دوره قاجاریه، )هاخانه

احوال تهـران(، خانه تاریخی تیمورتاش، خانه و موزه استاد مقدم، خانه تاریخی انیس الدوله، خانه امیـر بهـادر، مـوزه ثبـتای و طور مراکز مهم اقتصادی و بازارهای تخصصی بـا عملکـرد فـرا منطقـهالسلطنه( و ...( و همینزارچه نائب آقا )نایببا

هنـری و -باشد. بر همـین اسـاس روزانـه مقصـد بسـیاری از گردشـگران فرهنگـییمملی، مراکز نشر کتاب سراسری ی ارزشـمند ولـی فرسـوده نیازمنـد هـابافتزیاد و وجود گردشگری خرید است. از طرفی دیگر این منطقه به دلیل قدمت

باشد. چرا که احیاه فضـاهای شـهری از ی گردشگری میهاپروژهویژه ی محرك توسعه بههاپروژهتدوین برنامه و اجرای

129 ردشگری شهری ... گهای محرک توسعه بر ارتقاء یر پروژهنیا و همکاران / تأثبزرگ

و رتواند توسـعه گردشـگری را در پـی داشـته باشـد. ازایـنیمتبع یر است که بهپذامکانی محرك توسعه هاپروژهطریق هـا را در ارتقـاه توسـعه ی محرك توسـعه در ایـن منطقـه، نقـش آنهاپروژهپژوهش حاضر تلاش دارد تا ضمن مطالعه

ی محرك توسـعه بـه هاپروژهگردشگری این منطقه بررسی نماید و در این راستا درصدد است تا به سؤال زیر پاسخ دهد. باشند؟تأثیرگذار می شهر تهران 11چه میزان بر ارتقاه توسعه گردشگری منطقه

عنوان محـرك خـان زنـد شـیراز بـه( در پژوهشی به تحلیل تأثیر احداث زیرگذر خیابان کریم1399نیک کار و همکاران )انـد. نتـایج نشـان داده اسـت بیشـترین تأثیرگـذاری در مؤلفـه های محیطی پرداختهتوسعه بر ادراك شهروندان از کیفیت

قـرار دارنـد. 87/1های خوانایی و کارایی اقتصادی بـا میـانگین ازآن مؤلفهده است و پسدارخ 78/1دسترسی با میانگین هـای شده است کـه بـا پروژههای محیطی فضاهای شهری ارائههمچنین در این پژوهش راهکارهایی جهت ارتقاه کیفیتیـاده مـداری پهـای مطلـوب ( در پژوهشی بـه ارزیـابی محور1399محرك توسعه در ارتباط هستند. اسعدی و همکاران )

اند. نتایج نشان داده است که منظور ارتقای گردشگری شهری مطالعه موردی بافت مرکزی و تاریخی شهر سقز پرداختهبهسـقز کسـب کـرد و بـا ( را جهت ایجاد پیاده راه در هسـته مرکـزی شـهر842/2محور امام در این شهر بالاترین امتیاز )

(، ساحلی 776/2جمهوری ) ند در آینده موردتوجه مدیریت شهری قرار داشته باشد. محورهایتواوضعیت نسبتاً مطلوب می( در پژوهشـی 1399های بعدی قرار گرفتند. هاشمی و همکـاران )( در رده046/2( و ولی خان )591/2(، بهشتی )678/2)

18منطقـه 2)مـوردپژوهش: ناحیـه های ناکارآمد شهریهای محرك توسعه در بافتردازهپیابی موقعیت به بررسی مکانجمعیتـی و هـایتراکممختلفـی ماننـد هاین داده اسـت کـه شـاخصاند. نتایج تحقیـق نشـاشهرداری تهران( پرداخته

یابیمکانو ... جهت هافعالیتو هاکاربریط و تنوع لاساختمانی، قدمت و کیفیت ابنیه، سطح فرهنگ و سواد جامعه، اختاز کـل بافـت .شـده اسـتراجکالبدی وجود دارد که از نظرات اندیشمندان استخ بر بعد سعه با تأکیدمحرك تو هایپردازه 34)هکتـار 66/9ابلیـت و قواقع در بخش غربی دارای کمترین درصد( 04/14)هکتار 99/3موردمطالعه، هنمون دارمسئلهمـده عست و همچنین امحرك توسعه را دارا ایهپردازهواقع در بخش شرقی دارای بیشترین قابلیت جهت تعریف درصد(. شـماعی و شده اسـتاقعشهید رجایی و صادقیه و محلاتمرکزی بافت و هایبخشمناسب برای جانمایی در هایپهنه

نشـجو های توسعه شهری تهران )مطالعه موردی: پارك دا( در پژوهشی به مطالعه ارزیابی اثربخشی طرح1398همکاران )های مربوط به ابعاد کالبدی و منظر در ارزیابی صورت گرفته از جانب اند. نتایج گویای آن است که شاخصهتهران( پرداخت

ها در ارتباط با تی دیدگاهمدیری –شهروندان از جایگاه مطلوبی برخوردار است لیکن در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شده گانه پارك بهره گرفتههای ششآمده از نظرات بخشعملارزیابی بهکه در کند. ازآنجاییمراتب بدتر جلوه میپارك به

دهد همچنین الگوی مصرف و تعامل اجتماعی در فضا تمایـل ای را نشان میملاحظهاست. لذا نظرات هریک تفاوت قابل شـته اسـت.فضـایی بـه حـدی اعـلاه ملمـوس گ –های اجتمـاعی تر؛ مرزبندیبه تفکیک و جدایی دارد به عبارت دقیق

های محـرك توسـعه خـلاق در بافـت تـاریخی بـا رویکـرد ( در پژوهشی به شناسایی کانون1396مشکینی و همکاران )میدان اند. نتایج در این مطالعه نشان داده است که محدوده میدان فردوسی،شهر تهران پرداخته 12گردشگری در منطقه

وان ( پژوهشـی بـا عنـ1392باشـند. صـادقی و اردکـانی )توسعه می های محركعنوان محدودهبهارستان و پارك شهر به بـوعلی محور: موردی مطالعه) یشهر فضای کیفیت ارتقای جهت در کاتالیزور یک عنوانبه پیاده راه احداث سنجیامکاننـی، دهـد کـه چهـار گـروه عوامـل شـامل سـرزندگی، امنیـت و ایمنتایج این پژوهش نشـان می اند.انجام داده (همدانایمنـی و پذیری و دسترسی و ترافیک بر احداث یک پیاده راه مطلوب شهری مؤثر هستند که در این میان عامـلانعطاف

هـای کاتـالیزور در یـابی پروژه( در پژوهشـی بـه مکان2018آزادی ) .امنیت دارای بیشترین تأثیر ازنظر عابران پیاده استحاصـل در جینتـاانـد. نتـایج نشـان داده اسـت. تهـران پرداخته نی برای شهرهای ناکارآمد شهری با رویکرد بازآفریبافت

زانیم نی، کمتریمیبافت قد یدارا یدرصد( از اراض 8/14هکتار ) 17/2دهد که شده، نشان میچارچوب موردمطالعه انجامهکتـار 13/1در مقابـل، دهـد ودر تهران( نشان می 18در منطقه 1منطقه یهای شمال)قسمت یبازساز یرا برا ییتواناردوس( فـمحلـه ی)بخـش شـمال ینیهای بازآفرپروژه یاجرا یرا برا ییتوانا نیشتریدرصد( از منطقه موردمطالعه ب 7/7)

دارد.


ی محـرك توسـعه در هـاپروژهآید این است که تاکنون بیشتر بر روی نقـش آنچه از بررسی مطالعات صورت گرفته برمیهـا بـر ارتقـای و نقـش آن ی محرك توسـعههاپروژهریخی مطالعه شده است و در راستای تأثیر ی تاهابافتبازآفرینی و

ی رو پژوهش حاضر نیز درصدد است تـا ضـمن بررسـگردشگری شهری مطالعه جامع و کامل صورت نگرفته است. ازاین دهد. ه دارد موردبررسی قرارعنوان یکی مناطقی که با توجه به بافت تاریخی کشهر تهران را به 11این موضوع منطقه

مبانی نظریمدرن با شهرهای عنوان معیاری از نوع جدید سبک زندگی پستشده بهشروع 1950مفهوم گردشگری شهری که از سال

هـای گردشـگری (. گردشگری شهری به توصـیف فعالیت21: 1399پرجمعیت ارتباط پیداکرده است )اسعدی و همکاران، هـای ی به مجموعـه فعالیت(. این نوع از گردشگرAriani,2018:3ه در آن شهر مقصد اصلی است )پردازد کچندگانه می

د و های مناسب گردشگری و عناصر طبیعی، تـاریخی و فرهنگـی هسـتنیرساختزیافته در مراکز شهری که دارای توسعهکنـد گردشـگرها عمـل میقطب جاذب از طریق عرضه محصولات و مصرف تولیدات و خدمات برای جذب صورت یکبه

ی ارزنـده هـابخشی تـاریخی از جملـه هـابافت(. گردشـگری در 258: 1391نیت، شده است )استعلاجی و خوشتعریف همکـاران، اقتصاد فرهنگی است که موجب نوآوری در بسیاری از سطوح اقتصاد شـهری خواهـد شـد )حـاجی حسـینی و

کند ارتباطی معنادار بـین حمایـت از تماعات محلی سعی مییت و ایجاد اجعنوان حافظ آثار تاریخی و تقو(. و به18: 1393هـای حی (. فعالیـت جدیـد و ایجـاد م13: 1392های جدید و محی فرهنگی به وجود آورد )قربـانی و همکـاران، فعالیت

و عهپروژهـای محـرك توسـ واهـد شـد. مفهـومهای محرك توسعه فـراهم خروژهواسطه تعریف پسرزنده گردشگری به معمـاری نـوانع تحـت کتـابی در هـاآن. یافـت توسـعه و بسـ لوگان آتوکو توس 1989 سال در شهری کاتالیزورهای و شـهر در ی محرك توسـعه(هاپروژهکاتالیزورها ) مفهوم شهرها طراحی در کاتالیزورها: آمریکایی عنوان داشت شهرهای یهـاپروژه گانلو آتو عقیده به. (Peng & Bai,2020:342i) نمودند تبیین نمونه ذکر با را محرك شهری طراحی اصول یهـا. پروژهاردد مطلوبیـت کـردن فراهم یا سرمایه، جذب عملکردی شکلیک حل از فراتر هدفی توسعه شهری محرك شـکل را خـود بسـتر و زمینـه خـود نوبـهبه سپس گیرد،می شکل شهر وسیلهبه که است شهری عنصری توسعه محرك کـه ایـن اسـت از ردمـو ایـن در مهـم نکتـه. است شهری بافت پیوسته و مداوم احیاه و ترقی توسعه، آن دفه. دهدمیکنـد یم هـدایت و تشـویق را خـود متعاقب هایتوسعه بلکه نیست، مجرد نهایی محصول یک توسعه محرك یهاپروژه

(Sun et al,2019:57 .)و اقـدام مداخلـه، بـه مدتکوتاه با مدتبلند نگاه نوع اساس بر توسعه شهری محرك یهاپروژه اسـت، کـم توسـعه تکثیـر و کتحریـ احتمـال دارد مدتکوتاه بازدهی که مداخله نوع در ازآنجاکه. شودمی تقسیم برنامه بـه مـدتکوتاه از دیـد وسـعه،ت تحریـک فرآیند چه هر. هستند ناموفق توسعه محرك عنوانبه عموماً مداخلات گونهاین

هـاتلاش اسـت بهتـر لـذا. تاسـ بیشـتر توسعه محرك عنوانبه اثربخشی احتمال رود،می پیش محور آیندفر و بلندمدت هـاآن درون از مـداخلات و اماتاقـد کـه رود پـیش بلندمدت هاییبرنامه به نشده دهیسازمان و منفرد مداخلات جایبه

سعه است که شهری، استراتژی جدید تومحرك توسعه (.Medeiros & Van Der Zwet,2020:559)گیرند یم نشاهترود ی( بـه کـار مـیجدد، تجدید حیات و بازآفرینی شـهرمتحول شهری )توسعه هاییعنوان ابزاری در درون استراتژبه(Francin,2015:17.) گذاری ، طراحی، سیاستگذارییهبه اهدافی مانند سرما یابیکاتالیزور شهری ابزاری است که دست

، انـرژی، گذارییهتر از سـرماکم . این کاتالیزور در واقع یک استراتژی جایگزین است که به استفادهکندیم و ... را تسریع، بـر کنـدیمبه اهداف استفاده یابیو مشارکتی برای دست گرانهیت. از همکاری حماکندیوساز و فرآیندها کمک مساخت

ــأثیر و عوامــل بی شــودیاســاس بافــت شــهری )محــی شــهری( تعریــف م ــی در فرآینــد و نتــایج آن ت گذارنــدیمرون(Kongsombat,2010.) عنوان های تحول شهری نیز عمل نمایند. بهعنوان هستهتوانند بههای محرك توسعه، میپروژه

های تحـول ابـزار مـؤثری های فرسوده شهری در جهت توسعه مجدد، طراحـی هسـتههای مداخله در بافتیکی از گزینه تـوانیمدر نهایـت (. 16: 1391زاده، گردد )شـهابهای شهری محسوب میاندن حیات و سرزندگی به بافتبرای بازگرد توانـدیمهـای فرسـوده ویژه در بافتی شهری بههابافتها در ی توسعه با توجه به زمینه و نوع آنهامحركگفت ایجاد

ور اقشـار فاده و حضـوند و شرای مناسبی برای استموجب ارتقاه محی فیزیکی، عملکردی، اقتصادی و اجتماعی بافت ش ز فراهم آورد.ردشگری نیگمختلف در بافت و بازگرداندن حیات و پویایی را فراهم نمایند. تا در این راستا موجب توسعه


روش پژوهش لعـاتبـر مطا تحلیلـی و مبتنـی –پژوهش حاضر ازلحاظ هدف از نوع تحقیقات کـاربردی، ازنظـر شـیوه اجـرا توصـیفی

یابی به ای و برای دستکتابخانه –ی نظری از مطالعات اسنادی صورت که در بخش مبانای و میدانی است. بدینکتابخانههای موردبررسـی بـر شده است. ابعـاد و شـاخصها و اطلاعات پژوهش از روش میدانی و ابزار پرسشنامه بهره گرفتهداده

آمده است. جامعه آماری پژوهش خبرگان شامل اساتید و دستشده بهت انجاماساس منابع موجود و مبانی نظری و تحقیقاریزی شـهری و رنامـهبدانشجویان دکتری دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکـزی و حـوزه جغرافیـا،

عنوان نفر به 30ه تعداد شده است ک، استفادهSample Powerافزار شهرسازی است. برای تعیین حجم نمونه آماری از نرمای لیکـرت انجـام پذیرفتـه اسـت. بـرای گزینـه 5ها با اسـتفاده از طیـف گذاری دادهحجم نمونه تخمین زده شد. ارزش

صورت وایی پرسشنامه بهبندی گردیدند. رشده دستهها، ابتدا سؤالات پرسشنامه بر اساس ابعاد شناساییوتحلیل دادهتجزیهریزی شهری، شهرسازی که در این زمینـه مطالعـات و های جغرافیا و برنامهگروه خبرگان در رشتهروایی صوری و توس شده، همچنین پایایی پرسشـنامه توسـ آزمـون اند و با محی محدوده موردمطالعه آشنا هستند انجامپژوهشی انجام داده

و معنـادار که بـه معنـی پایـایی مناسـب 768/0ا آمده برای پرسشنامه برابر بدستآلفای کرونباخ انجام شد که ضریب بهمکنـون و باشد. بعد از طی این مراحل پرسشنامه در بین جامعه آماری توزیع گردیـده و از طریـق تعریـف متغیرهـایمی

های پروژه محرك توسعه بر ارتقـا گردشـگری شـهری واکـاوی افزار ایموس، تأثیر هریک از شاخصآشکار در محی نرم شده است.اند، ارائهوتحلیل قرارگرفتهابعاد و معیارهای پژوهش که در ادامه مورد تجزیه 1دول گردید. در ج

. تعریف عملیاتی معیارهای نهایی پژوهش1جدول شماره

های پروژهمحرك توسعه

منبع معیارها ابعاد

–کالبدی فضایی

(،1394گل )زاده و زلفی سجاد وسازو نظارت دقیق بر ساخت ارتقای کیفیت منظر (1397زاده و همکاران )سجاد

Colantonio & Dixon,2011 Roberts,2000 Evans & Shaw,2004 Doratli & Onal,2000 Doratli, 2005 Human Development Report,1995 Jokilehto,1999 Oc & Heath, 2007 Pendlebury, 2009; Roberts & Sykes, 2000 Tiesdell & Tim,1996 Doratli, 2005 Vehbi & Hoskara, 2009

ونقلدسترسی به خدمات و شبکه حمل

های پرکنندهنوسازی و بازسازی و بهسازی بافت

اجتماعی

منظور امنیت اجتماعی و افزایش نظارت اجتماعیایجاد فضاهای همگانی به های مسئولینساکنین به فعالیت تلاش برای اعتماد و تشویق ساکنان بومی به زندگی در بافت مشارکت اجتماعی

رابری اجتماعیبها و عدالت و توزیع یکسان فعالیت

اقتصادی صورت کاتالیزورارائه خدمات محلی به

های داخلی و خارجی برای احیای ساختارهای اقتصادیاستفاده از بودجه تنوع مشاغل و نیروی کار

محیزیست طی

شدهی محرك تعریفهاپروژهمحیطی برای زیست تدوین مقررات ی محرك توسعههاپروژهارزیابی محیطی اثرات

توسعه گردشگر ی

اقتصادی

(،1395پوراحمد و همکاران ) میزان اشتغال ایجادشده (،1389افتخاری و همکاران ) نیالدرکن

(1391ضرغام بروجنی ) دشگریمیزان توزیع درآمد از طریق حوزه صنعت گر میزان تقاضای ایجادشده برای گردشگری سلامت عمومی اقتصاد گردشگری در محل

میزان مصرف انرژی و منابع شهری در حوزه صنعت گردشگری

اجتماعی

ایجاد فرصت برای رفاه و آسایش اجتماعی در حوزه صنعت گردشگری حمایت از تنوع اقوام و طبقات گردشگران

ت از امنیت و سلامت شهروندان میزبان گردشگرانحمای گریکمک به ارتقا کیفیت زندگی اجتماعی شهروندان در حوزه صنعت گردش

اکولوژیکی

اده کارآمد ی محیطی و استفریپذستیزو افزایش ستیز یمححمایت از پاکی از منابع در نتیجه ورود گردشگر

وهوایی آبهاندهیآلاجلوگیری از ی اکولوژیکیرسانبیآسکاهش میزان طبیعی ویژه در حوزهی زمین بههایکاربرعدم تخریب

یی کلی و مدون در حوزه صنعت گردشگرهانامهنییآتدوین مدیریتی حمایت رویکردهای نوین در حوزه صنعت گردشگری

کنندهحدودو جلوگیری از قوانین م هاارزشتسهیل در مراودات و ترویج ی محلیهادولتی راهگشا برای هااستیستدوین


محدوده موردمطالعهشده است. ایـن عشهر واق هکتار یکی از مناطق مرکزی شهری تهران است که در مرکز 1230با وسعتی حدود 11 منطقه

و گرینـویچ النهارصـفن از قیشر دقیقه 24 درجه 51 و دقیقه 22 درجه 51 یهاطول منطقه ازنظر موقعیت جغرافیایی بینآزادی و انقـلاب یهـابانایخمیدان انقلاب و به شمال و از دارد قرار دقیقه شمالی 42و درجه 35دقیقه و 39و درجه 35

ی و نـواب و شـهید ابراهیمـ راهبـزرگ به غرب از (،12منطقه های وحدت اسلامی و حافظ )خیابان به شرق از (،6)منطقه ( و از ناحیه جنوب غربی بـا منطقـه 16ه )منطق شوش آهن و خیابانمیدان راه به جنوب از و (10)منطقه شناس میدان حق

در سال 11ن منطقه (. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسک11)سایت شهرداری تهران، منطقه گرددمی محدود 17 (.1395باشد )مرکز آمـار ایـران، نفر زن می 153463نفر مرد و 154477باشد از این تعداد نفر می 307940دارای 1395

ری در این منطقـه . بر اساس اطلاعات حاصل از شهردامحله است 19ناحیه و 4شامل 11 منطقه ازنظر تقسیمات شهریهای همچون ایجاد مرکز محله حر و شیخ هادی، مرمت کلیسای مـارگیورگیس، سـاماندهی میـدان پروژه 1399در سال

ای، ارتقا کیفی محله های متروهای منطقه، پروژهای توسعه محلهیدان رازی و محوطه اطراف ایستگاهوحدت اسلامی و مروی جنـوبی ی پیـادهشیخ هادی، تقویت مرکز محله انقلاب با رویکرد ارتقاه هویت محلی )راسته کتاب(، بهسازی محیطـ

ضـلاب خـانگی شعابات فار بوستان جلالی، نصب انخیابان معیری )ارتقا کیفی محله امیریه(، ایجاد فضای بازی کودکان دسـازی های سطحی، پیـاده راههاتف، هدایت آب سازی و ایجاد مسیر دوچرخه در خیابانزیست، پیاده راهبرای حفظ محی

منظور ای بـههـای توسـعه محلـهسازی ویـژه معلـولین، توجـه بـه فضـای سـبز در پروژهخیابان کاشان با اجرای مناسب. در دسـتور سـتان و ..شهروندان، اجرای پروژه چمن مصنوعی زمین فوتبال، بسکتبال و والیبال در محلـه قلم رضایتمندی

باشد. از های گردشگری یکی از مناطق جذاب تهران میها و جاذبهکار شهرداری قرارگرفته است. این منطقه ازنظر قابلیتز جملـه هنـری ا –مراکز شاخص فرهنگـی ای زیر اشاره کرد. هتوان به جاذبههای گردشگری این منطقه میجمله جاذبه

هریار، بنیـاد اه خیابان شهنری رودکی، تالار وحدت، تئاتر شهر، پارك دانشجو، پارك ارفع، پیاده ر –پهنه مصوب فرهنگی سـته مینیـاتور رجد بهزاد هنرمنـد باستا خانهی تاریخی دوره قاجاریه، )هاخانه، موزه قران کریم، آبادحسنفرهنگی، میدان

ه، اریخی انیس الدولم، خانه تایران، خانه تاریخی فامور، مقبره شیخ هادی، خانه تاریخی تیمورتاش، خانه و موزه استاد مقد السلطنه( و ...(احوال تهران(، بازارچه نائب آقا )نایبخانه امیر بهادر، موزه ثبت

انشهر تهر 11. موقعیت جغرافیایی منطقه 1شکل شماره


هاافتهبحث و یشدند نفر مشخص 30که حجم نمونه باشندیماری هدف پژوهش حاضر، گروه خبرگان طور که اشاره شد جامعه آمهمان

متأهـل، در زمینـه %49.5مجـرد و %51.5 . ازلحـاظ وضـعیت تأهـل؛باشندیمشرط زیر ی عمومی بههایژگیوکه ازنظر سـال، 30 – 25ین ب %4/2پژوهش انیگوپاسخ، ازلحاظ سن نیز %31نشگاه و اساتید دا %69تحصیلات در مقطع دکتری

.باشندیمسال 60بالای %10سال و در نهایت 50 – 60 %2/27سال، 40 تا 50 %8/38 سال، 30- 40 6/21%ه شد. در این فادآیموس است افزارنرماز مدل معادلات ساختاری و هاهیفرضآمده و تبیین دستی بههادادهدر جهت تحلیل

فضـایی، –ی ی محرك توسعه که با چهار متغیـر کالبـدهاپروژهزا زا توسعه گردشگری و متغیر برونپژوهش متغیر درونن متغیرهـا نیـز . جهـت بررسـی و سـنجش هرکـدام از ایـباشـندیمی به دست آمدند، طیمحستیزاجتماعی، اقتصادی و

باشـدیمآیمـوس افزارنرمه حاصل از خروجی ل ساختاری استانداردشدکه مد 2شده است. شکل ی در نظر گرفتههاسنجهی پنهـان هش متغیرهـا. در ایـن پـژودهدیمضریب استانداردشده و تحلیل مسیر رواب درونی و پنهانی متغیرها را نشان

صـادی، اقت فضـایی، اجتمـاعی، –اند از توسعه گردشگری )اقتصادی، اجتمـاعی، مـدیریتی، اکولـوژیکی(، کالبـدی عبارت. برای به دسـت آوردن معنـادار اندشدهها سنجیده شده در مستطیلمتغیرهای آشکار نشان داده لهیوسبهی که طیمحستیز

ین بـرای شـده اسـت. همچنـدرصـد استفاده 95ن در سطح اطمینـا t-valueزا از با متغیر درون زابودن رابطه متغیر برونزا زا به متغیرهای درونغیر برونبرای تبیین میزان تغییرات مت ی برازش وهاشاخصاز ی جامعه نمونه با واقعیت ریپذمیتعم

.اندشدهدادهشده است که در ادامه در قالب شکل استاندارد ضرایب مسیر و جداول نشان ( استفادهR2از ضریب تعیین )ی از اعتبـار ریگانـدازهل ص گردد که آیا مدگیری مشخحلیل مدل اندازهشده بایستی با تبعد از ارائه مدل ساختاری اصلاح

. شـودیمرو در ادامه ابتدا به بررسی این مهم پرداخته پذیری )پایایی( مناسبی برخوردار است یا خیر. ازاین)روایی( و تعمیمروایـی 3دول آورده شده است. همچنین در ج 2صورت مجزا در جدول لازم به ذکر است روایی و پایایی سازه هر متغیر به

گیری با استفاده از آزمون فورنل و لارکر موردبررسی قرارگرفته است.همگرا و واگرای مدل اندازه

. بررسی پایایی و روایی سازه2جدول شماره

ASV MSV AVE CR

فضایی –کالبدی 836/0 508/0 453/0 314/0

اجتماعی 840/0 602/0 0164/0 090/0

ادیاقتص 837/0 511/0 284/0 146/0

محیطیزیست 836/0 509/0 282/0 144/0

توسعه گردشگری 841/0 518/0 358/0 205/0

. بررسی روایی و واگرای فورنل و لارکر3جدول

فضایی –کالبدی اجتماعی اقتصادی توسعه گردشگری ی محرك توسعههاپروژه

فضایی –کالبدی 711/0

اجتماعی 406/0 774/0

اقتصادی 533/0 376/0 714/0

توسعه گردشگری 530/0 371/0 710/0 732/0

ی محرك توسعههاپروژه 596/0 132/0 416/0 562/0 720/0

شده هـم دارای گیری اصلاحدهد که خوشبختانه مدل اندازهبندی نتایج جداول بررسی روایی و پایایی سازه نشان میجمعپـذیری و انطبـاق شده بایستی ازنظـر تعمیمگیری اصلاحو اکنون مدل اندازه باشدپایایی سازه و هم دارای روایی سازه می

ی تا چه انـدازه بـاکه مدل پیشنهادآن در جامعه آماری موردبررسی قرار گیرد. در رابطه با تأیید روایی مدل و دریافت ایندیگر معیارهـای علمـی عبارتبـه کننده خواهد بـود.های برازش کمکواقعیت جامعه آماری انطباق دارد، رجوع به شاخص

دهد. های برازش را تشکیل میشده خود بح اصلی در شاخصهای گردآوریقبول برای تأیید مدل با استفاده از دادهقابل باشد.گیری میهای برازش مدل اندازهنمایانگر شاخص 5جدول


شدهگیری اصلاحهای برازش مدل اندازه. شاخص4جدول شماره

آمدهدستمقدار به حد مجاز نوع شاخص برازش برازش هایشاخصCMIN/df 821/1 3تر از کوچک های مقتصدشاخص

1RMSEA 049/0 08/0تر از کوچک های مقتصدشاخص 2PNFI 83/0 5/0تر از بزرگ های مقتصدشاخص 3GFI 96/0 8/0تر از بزرگ های مطلقشاخص 4AGFI 94/0 9/0تر از بزرگ های مطلقشاخص 5NFI 91/0 9/0تر از بزرگ ایهای مقایسهشاخص 6 TLI 91/0 9/0تر از بزرگ ایهای مقایسهشاخص 7CFI 96/0 9/0تر از بزرگ ایهای مقایسهشاخص 8RFI 87/0 9/0تر از بزرگ ایهای مقایسهشاخص 9 IFI 98/0 9/0تر از بزرگ ایهای مقایسهشاخص

قبول اسـت زیـرا افزار ایموس برازش مدل قابلهای برازش مدل پژوهش در نرمتحلیل شاخص با توجه به نتایج حاصل ازای در وضـعیت برازشـی های مقتصد، هـم مطلـق و هـم مقایسـهشده پژوهش هم ازنظر شاخصگیری اصلاحمدل اندازه

د که مدل پـژوهش از ادعا نمای تواندها حد مجاز موردنظر را رعایت نمودند و محقق میممکن قرار دارد. زیرا همه شاخصتوان گفت مـدل د. پس مینیکویی برازش برخوردار است و مشاهدات ما در نمونه با واقعیت موردنظر در جامعه انطباق دار

پذیر و منطبق عمیمتواند با این نگاه که مدلی معتبر، تموردنظر هر دو وظیفه موردنظر خود را انجام داده است و محقق میکل مـدل ر ادامـه شـدارد به آزمون بررسی جهت و ضریب مسیرهای موردنظر در متغیرهای پژوهش بپردازد. د با واقعیت

اصـلی افزار که در آن ضرایب مسـیر هـر شـاخص بـر متغیرهـا و دو متغیـرساختاری استانداردشده حاصل از خروجی نرم پژوهش آورده شده است.

1. Root Mean Square Error of Approximation 2. Parsimony Normed Fit Index 3. Goodness of fit index 4. Adjusted goodness of fit index 5. Normed Fit Index 6. Tucker-Lewis index 7. Comparative Fit Index 8. Relative Fit Index 9. Incremental Fit Index


در حالت تخمین ضرایب استانداردشده پژوهش . مدل ساختاری اصلاح2شکل شماره

ده است.ضرایب مسیرهای مختلف تأثیر متغیرهای آشکار بر هر متغیر پنهان آورده ش 6در ادامه در جدول

. معناداری فرضیات پژوهش6جدول تخمین متغیر مکنون فرضیات متغیر مکنون

غیراستاندارد

نسبت خطا بحرانی

p

*** 453/5 123/0 164/0 فضایی –البدی ی کهاپروژه ---> پروژه محرك توسعه

*** 876/4 231/0 624/0 ی اجتماعیهاپروژه ---> پروژه محرك توسعه

*** 542/4 198/0 346/0 ی اقتصادیهاپروژه ---> پروژه محرك توسعه

*** 098/3 054/0 338/0 محیطیی زیستهاپروژه ---> پروژه محرك توسعه

*** 093/7 098/0 959/0 ی محرك توسعههاپروژه ---> توسعه گردشگری

. ضرایب مسیر استاندارد فرضیات پژوهش7 جدول شماره

نتیجه ضریب مسیر متغیر مکنون فرضیات متغیر مکنون شودتأیید می 55/0 فضایی –ی کالبدی هاپروژه ---> ی محرك توسعههاپروژه

شودد میتأیی 43/0 ی اجتماعیهاپروژه ---> ی محرك توسعههاپروژه

شودتأیید می 79/0 ی اقتصادیهاپروژه ---> ی محرك توسعههاپروژه

شودتأیید می 34/0 محیطیی زیستهاپروژه ---> ی محرك توسعههاپروژه

شودتأیید می 63/0 ی محرك توسعههاپروژه ---> توسعه گردشگری

-96/1در همه مسیرها خارج از بازه بحرانی T-Valueآمده مقدار دستدر بررسی مسیرها و ضرایب به 7بر اساس جدول

شـود. یعنـی در تأیید می H1رد و فرض آماری H0فرض آماری 99/0ا احتمال باشد و در سطح اطمینان و یمی 96/1تا هـای محـرك محیطی بر متغیـر پروژهیستاقتصادی و ز فضایی، اجتماعی، –های کالبدی های پروژهمرحله اول شاخص

هری تأثیر شهای محرك توسعه بر توسعه گردشگری اثرگذاری معنادار و مثبتی دارد و درمجموع متغیر اصلی پروژهتوسعه شـده یابیشـده نیـز مثبـت ارزمعناداری دارد و بر اساس مقدار ضریب مسیر )بتا( شدت اثر و جهت این مسـیرهای بررسی

های اجتمـاعی بـر ، پروژه/55های محرك توسعه با ضریب وژهفضایی به پر –های کالبدی است. مقدار بتا در مسیر پروژهو در نهایـت /79های محرك توسـعه بـا ضـریب های اقتصادی بر پروژهو پروژه /43های محرك توسعه با ضریب پروژهتـأثیر دارد. بـر /63های محرك توسعه بر توسعه گردشـگری بـا ضـریب و متغیر پروژه 34/0محیطی با های زیستپروژه

هـای های محـرك توسـعه پروژهتوان گفت در بین متغیرهای اثرگذار بر پروژهمی 7آمده از جدول دستساس آمارهای بهاانـد. هـای محـرك توسـعه اختصـاص دادهین اثر را بـر متغیـر پروژهفضایی بیشتر -های کالبدیاقتصادی و سپس پروژه

گـذارد. شهر تهران اثری می 11توسعه گردشگری در منطقه ا برر /63های محرك توسعه شدتی برابر با درمجموع پروژه /63های محرك توسعه یک واحد تغییر کند توسعه گردشـگری نیـز زا )مستقل( پروژهدیگر اینکه اگر متغیر برونعبارتیبه

محـرك هـایتوان گفت فرضیه تحقیق که همانا نقـش پروژهواحد در همان جهت )مثبت( تغییر خواهد کرد. بنابراین مینیز آورده شـده اسـت. R2که جدول واریانس تبیین شده شود.در نهایت اینباشد تأیید میتوسعه بر توسعه گردشگری می

باشد کـه بسـیار قـوی می 402/0بر متغیر وابسته به میزان و 739/0دهد که متغیر مستقل به میزان این جدول نشان می شود.ارزیابی می

زامتغیرهای درون R2بیین شده . واریانس ت8 جدول شماره

R2 شدهواریانس تعیین زامتغیرهای درون

/741 ی محرك توسعههاپروژه

/412 توسعه گردشگری

چنین تبیین کرد که ارتقاه کیفیت فضاهای گردشگری بـا اتکـا توان اینهای صورت گرفته میبا توجه به جداول و بررسی


سو سـبب ها و نیازهای منطقه و در نظر داشتن جایگاه ویژه منطقه از یکضرورت های محرك توسعه با توجه بهبه پروژههای بازار انقلاب و ولیعصر در این منطقه( و بـه دنبـال آن حفظ نظام اجتماعی و اقتصادی منطقه )با توجه به وجود راسته

گی و هنری این منطقه )بـا توجـه بـه شود. ضمن اینکه به تقویت نظام فرهنها میجلوگیری از نابودی ساختار کالبدی آنهنری رودکی و پیاده راه شهریار و دو عنصر شاخص فرهنگی تالار وحدت و تئـاتر شـهر( خواهـد –وجود پهنه فرهنگی

صورت یک مکان زیستی هماهنگ با زنـدگی شود. در نهایت بههای جدیدی نیز از این نظر به آن افزوده میشد. و ارزشعنوان بینشی جـامع و یکپارچـه های محرك توسعه بایستی بهمتناسب با عملکرد منطقه درآید. پروژهو نیازهای امروزی و

هنـری منطقـه –ویژه گردشگری فرهنگی منطقه با توجه به هویـت و عملکـرد فرهنگـی مبتنی با رویکرد گردشگری به باشد.

گیرینتیجهکـه کنـدیمی موجود درون بافت و مناطق شهری توجـه هاتیظرفو هافرصتو هالیپتانسی محرك توسعه به هاپروژه

دیگر عملکردهـای خـاص هـر عبارتباروح کالبد و اجتماعات و فرهنگ و عملکرد خاص منطقه تطابق بیشـتری دارد. بـهه به باشند توجمنظور توسعه گردشگری در مناطقی که چنین ظرفیتی را دارا میدر این راستا به کندیم تربرجستهمنطقه را ، ضـرورت دارد. چـرا کـه اهمیـت شـوندیمی که تحرك و پویایی لازم در زمینه گردشـگری شـهری را موجـب هاپروژه

ی متفاوت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خلاقانه را برای مناطق در پی خواهد داشت. یکـی از هانهیزمگردشگری شهری . ایـن منطقـه باشـدیم 11منطقـه باشدیمدشگری را دارا ی گرهاتیظرفتهران که پتانسیل و شهرکلانمناطق مرکزی

ی کـه در اتوسـعهی محرك هاپروژهبا اجرای توانیمی است که شماریبی گردشگری فرهنگی و هنری هاجاذبهدارای ی خیابان شهریار و ساماندهی پارك ارفـع و پـارك دانشـجو بـه کیفیـت فضـاهای سازراهادهیپآن صورت گرفته همچون

ای توس شهرداری منطقه تدوین و اجراشده است ی محرك توسعههاپروژهری آن ارتقاه داد. در این راستا تاکنون گردشگی محرك توسعه و هویت و عملکـرد هاپروژهکه توانسته است بر نقش گردشگری منطقه اثرگذار باشد. با توجه به اجرای

ی هـاپروژهقه در این پژوهش به بررسی و مطالعه نقـش واسطه وجود مراکز شاخص گردشگری در این منطگردشگری بههای از مبانی نظری و پیشینه تحقیق برای شده است. در این راستا شاخصمحرك توسعه بر ارتقاه گردشگری آن پرداخته

شده است و با استفاده از نظرات گـروه خبرگـان کـه درهای محرك توسعه و توسعه گردشگری در نظر گرفتهمتغیر پروژهها بـا ها و تدوین پرسشنامه برای آنبعد از شناسایی شاخصاند مورد ارزیابی قرار گرفتند. سنجش متغیرها مشارکت نموده

شـده افزار ایموس به بررسی میزان اهمیـت و ضـریب هرکـدام از ابعـاد شناساییاستفاده از مدل معادلات ساختاری و نرمتهـران تأثیرگـذار 11های محرك توسعه منطقـه ترین عاملی که بر پروژهمهم آمدهدستپرداخته شد. با توجه به نتایج به

های مربوط به شاخص اقتصادی هستند. این امر شاید به دلیل وجود راسته بازار خیابان ولیعصـر و انقـلاب باشد. پروژهمیرند و شهرت ملی و فراملی کسـب فروشی تهران در این راسته قرار داهای کتابباشد که بیشترین مغازهدر این منطقه می

های فرهنگـی هـم بـر اقتصـاد منطقـه و هـم گردشـگری آن عنوان کانونکرده است. ساماندهی این بخش از منطقه بهها تمرکز داشته باشـند. ریزان شهری بایستی ابتدا بر روی این پروژهتأثیرات مثبتی خواهد داشت. بنابراین مدیران و برنامه

ها در پـژوهش حاضـر باشد. امتیاز بالای این نوع پروژهفضایی می –های مربوط به حوزه کالبدی ، پروژههابعدازاین پروژهرسـاند. بـر اسـاس های منطقـه را میپذیری بافت به دلیل وجود بافت فرسوده و قدیمی بـودن بسـیاری از قسـمتآسیب

هـا از قـدمت بسـیار طور انبار مغازهنی و همینها و واحدهای مسکومشاهدات میدانی مشخص گردید که بسیاری از مغازههای اخیـر اقـداماتی در قالـب دهند کما اینکـه در طـی سـالبالایی برخوردارند که سیما و منظر منطقه را نازیبا جلوه می

شده است که تأثیرات چشمگیری داشته است. در مرحله بعدی نیـز های محرك توسعه در این زمینه در منطقه انجامپروژههای اخیـر وجـود شده است. در سـالهای محرك توسعه بیشتر ارزیابیشان بر پروژههای اجتماعی ضریب اثرگذاریپروژه

های اجتماعی زیادی را بر منطقه بـه وجـود آورده بـود کـه شـهرت فرهنگـی منطقـه را ها در این منطقه آسیبدگرباشسازی خیابان شهریار و حضـور بیشـتر گردشـگران و ها و پیاده راهها و مراکز آندار کرده بود که با ساماندهی پاركخدشه


تری برخوردار شده اسـت. وضعیت اجتماعی مطلوب شناسی اجتماعی منطقه ازقشر فرهنگی در منطقه و مطالعات و آسیبطـور وجـود پهنـه های تجاری و با تراکم بسیار بالا و همینبا توجه به این امر و وجود مراکز مهم و استراتژیک و کاربری

های مهـم در منطقـه عنوان کانونهنری و فرهنگی رودکی و پیاده راه خیابان شهریار و تالار وحدت و پارك تئاتر شهر به گیرد.های اجتماعی اهمیت بیشتری به خود میهای بیشتر در زمینه پروژهمطالعات و بررسی

، چگونـه اسـت 11توسعه در توسـعه گردشـگری منطقـه ی محرك هاپروژهاین پژوهش در پاسخ به این سؤال که نقش ی محـرك هاپروژهها، به این سؤال پاسخ دهد. نتایج نشان داد که ی مرتب و آزمون آنهاشاخصاز طریق تاتلاش کرد

ین ی بـه ترتیـب بیشـترطیمحستیزی محرك هاپروژهفضایی، اجتماعی و در نهایت –توسعه در ابعاد اقتصادی، کالبدی آمده دسـتیر بهدرمجموع با توجه بـه خروجـی نهـایی و ضـریب مسـو کنندیمدر توسعه گردشگری منطقه ایفا نقش راه توان با اطمینان اذعـان داشـت کـاز میزان توسعه گردشگری را در اختیار دارند. پس می 63/0محرك توسعه ی هاپروژهری اثرگذاری با شدت و جهت مثبـت داشـته ارتقاه گردشگتوانند در شده میررسیبهای محرك توسعه در همه ابعاد پروژه

انـد. نتـایج پـژوهش حاضـر بـا نتـایج تری به خـود اختصـاص دادههای اقتصادی نقش برجستهباشند. در این راستا پروژهراسـتا ( همسـو و هم1392( و صـادقی و اردکـانی )1399(، اسعدی و همکاران )1399های نیک کار و همکاران )پژوهش

عملکـردی منطقـه، بـا و بر نتایج پژوهش و بسترهای کالبدییابی به اهداف پژوهش و با تکیهشد. در راستای دستبامیموجـود، اریخیتـ -ییفضا سازمان با انطباق و شهری منظر و سیما طراحی معیارهای و اصول به راهبردهایی مانند توجه

ودکـی و عناصـر و رهنـری –وجه بـه وجـود پهنـه فرهنگـی گردشگری فرهنگی در منطقه با ت هایجاذبه ارتقا به توجهتوان پیشنهادهایی در جهت غنای بیشـتر ای میهای شاخص و مهم فرهنگی با شعاع عملکردی ملی و فرا منطقهکاربری

مطالعه اشاره کرد: ی آن،منظور حفظ هویت گردشگرهای فرهنگی و شاخص منطقه بهحفظ و توسعه کاربری -که در حال حاضر ایـن کـار های راسته ولیعصر کما اینهای مسکونی و فرهنگی به انبار مغازهغییر کاربریجلوگیری از ت -

باشد،ر حال اتفاق میدهای پشت راسته بازار ولیعصر در کاربریو بصـری غنـای ایجـاد ایراسـت در ولیعصـر محـور طول در مناسب فواصل به و متنوع هایشکل با نماآب از استفاده -اندازهای دلنواز با چشم هران البته با تأکید بر ایجاداداری شهر ت -توجه به تمرکز مجدد مراکز سیاسی همچنین - نوایی،ش

های تاریخی محدوده موردمطالعه جهـت توسـعه پایـدار تواند در خلق ارزش در بافتایجاد بناهای دارای معماری فاخر می گردشگری شهری تأثیرگذار باشند.

تشکرتقدیر و ست.ابنا به اظهار نویسنده مسئول، این مقاله که مستخرج از رساله دکتری است، حامی مالی نداشته

منابعهای گردشـگری و ارائـه الگوهـای بهینـه توسـعه ( شـناخت توانمنـدی1391نیت بیاتی، محمـد )استعلاجی، علیرضا و خوش (1

، 34شـماره ،10، دوره ری(، جغرافیا )انجمـن جغرافیـای ایـران(گردشگری از دیدگاه جغرافیای کاربردی )مطالعه موردی: شهر .251-275صص.

ابی کیفیـت مقصـد گردشـگری مرکـز ( ارزی1399رضویان، محمدتقی؛ قورچی، مرتضی ) نیا، جمیله؛اسدی پیمان، زهرا؛ توکلی (2 .35-50، صص.3 ، شماره7تهران(، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 12شهر تهران )مطالعه موردی: بازار بزرگ، منطقه

منظور ارتقـای گردشـگری ( ارزیابی محورهای مطلوب پیاده مـداری بـه1399اسعدی، علی؛ پرتوی، پروین؛ حبیبی، کیومرث ) (3 .17-33ص. ، ص3، شماره 7شهری مطالعه موردی: بافت مرکزی و تاریخی شهر سقز، فصلنامه گردشگری شهری، دوره

ز، ـازار بزرگ تبریــری با رویکرد گردشگری شهری؛ نمونـه مـوردی محـدوده ورودی ببازآفرینی شه( 1392)فخمی، فاطمه ا (4نشـگاه هنـر نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، به راهنمایی محمد سعید ایـزدی، دانشـکده معمـاری و شهرسـازی، داپایان .می تبریزاسلا


های توسـعه پایـداری گردشـگری در ( ارزیابی شاخص1395پوراحمد، احمد؛ حسینی سیاه گلی، مهناز؛ صفدری مولان، امین ) (5 .159-172، صص. 21، شماره 6جوامع میزبان مطالعه موردی: شهر ساری، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره

رهنگی و زنـدگی ف( نقش نظریه شهر خلاق در پویش اقتصاد 1393حاجی حسینی، حجت اله؛ اشتری، حسن؛ مهدنژاد، حافظ ) (6 .15-37، صص. 7ی اپیپ 2، شماره 5مه ترویج علم، دوره شهری، فصلنا

نامــهپایانـز، طراحـی مسـیر گردشـگری بـا اولویـت پیـاده در بافـت تـاریخی شــهر تبریـ( 1394)حیدریان قراملکی، ژیال (7بیـر یـت دانشگاه تربکارشناسـی ارشد گرایش طراحی شهری، به راهنمایی سینا رزاقی اصل، دانشکده معماری و شهرسازی، د

.شهید رجایی

های توسـعه پایـدار سـازی شـاخص( فرآینـد بومی1389الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مهدوی، داوود؛ پور طاهری، مهـدی )رکن (8 .1-41، صص. 4ه ، شمار- های روستایی، دورهگردشگری روستایی در ایران، پژوهش

رك توسعه نمونـه ی محلات سنتی با رویکرد مح( نقش طراحی شهری در بازآفرین1394سجادزاده، حسن و زلفی گل، سجاد ) (9 .147-171، صص. 31، شماره 8موردی: محله کلپا همدان، آمایش محی ، دوره

های ازآفرینی محلـهبـ( سنجش و ارزیابی ابعاد محـرك توسـعه در 1396سجادزاده، حسن؛ حمیدی نیا، مریم؛ دالوند، رضوان ) (10 1-22صص. ،49شماره ،15شهر همدان، جغرافیا و توسعه، دوره سنتی نمونه موردی: محله حاجی در بافت تاریخی

هـایپروژه ریزیبرنامـه هایشاخص بندیاولویت و غربالگری ( تدوین،1399سرور، رحیم، نعمتی، ناهید، نعمتی، محمدجواد ) (11و شهرسـازی ه معمـاریتهـران، فصـلنامشهر کلاندر شده احصا هایشاخص بررسی: مطالعاتی مورد شهری، توسعه محرك .291-310، صص 30شماره ، 13شهر، سال آرمان

های توسعه شهری تهران مطالعه موردی: پارك ( ارزیابی اثربخشی طرح1398شماعی، علی؛ پریزادی، طاهر؛ بدخشان، بابک ) (12 .13-28، صص. 5، شماره 3دانشجو تهران، مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره

رکت عمـران و بهسـازی، شی فرسوده، نشریه هابافتی طراحی فضاهای محرك توسعه در ( راهنما1391، مرجان )زادهشهاب (13 .16-23، صص. 8شماره

فضای کیفیت ارتقای جهت در یزورکاتال یک عنوانبه راه پیاده احداث سنجی(، امکان1392صادقی، نرگس و اردکانی، سهیل ) (14 .13-20ص ، ص5، شماره 2ت محیطی هفت حصار، سال ، فصلنامه مطالعا(همدان بوعلی محور: موردی مطالعه) شهری

هـای ( سنجش پایداری توسعه گردشگری در جزیـره کـیش، فصـلنامه پژوهش1391بین، مهنا )ضرغام بروجنی، حمید و نیک (15 .137-168، صص. 2، شماره 12اقتصادی، دوره

فرهنگـی در توسـعه شـهری، مجلـه ( شـهرهای خـلاق، رویکـردی1392نی، علی )آبادی، سعید؛ طوراقربانی، رسول؛ حسین (16 .1-18، صص. 11، شماره 3مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره

های محرك توسعه خلاق در بافت تـاریخی بـا ( شناسایی کانون1396مشکینی، ابوالفضل؛ احمدی فرد، نرگس؛ موحد، علی ) (17، 3، شـماره 5ریزی شـهری، دوره ای برنامـههای جغرافیـشهر تهران(، پژوهش 12رویکرد گردشگری )مطالعه موردی: منطقه

.405-423صص.

عنوان خـان زنـد شـیراز بـه( تحلیل تأثیر احداث زیرگذر خیابان کریم1399نیک کار، محمد؛ صادقی، علیرضا؛ شمس، فاطمه ) (18، 2ه ، شـمار11های محیطی، نشریه علمـی معمـاری و شهرسـازی ایـران، دوره محرك توسعه بر ادراك شهروندان از کیفیت

.35-56صص. ی هـابافتی محـرك توسـعه در هـاپردازهیابی موقعیـت (، مکان1399هاشمی، محمدرضا؛ شیعه، اسماعیل؛ ذبیحی، حسین ) (19

.51-62 ، صص84، شماره 17شهرداری تهران(، بای نظر، سال 18منطقه 2ناکارآمد شهری )مورد پژوه: ناحیه 20) Ariani V. (2018) Integrated city as a model for a new wave urban tourism, IOP Conference Series:

Earth and Environmental Science, Vol.126, pp.1-8. 21) Colantonio, Andrea. & Dixon, Tim. (2011) Urban Regeneration & Social Sustainability: Best

Practice from European, Cities, Vol.10, No.45, pp.32-47.

22) Doratli, Naciye. (2000) A model for conservation and revitalization of historic urban quarters in

northern Cyprus, unpublished Ph.D. Thesis, Eastern Mediterranean University, Gazimag˘usa.

23) Doratli, Naciye. (2005) Revitalizing historic urban quarters: A model for determining the most

relevant strategic approach, European Planning Studies,Vol.13, No.5, pp.749-772

24) Evans, Graeme. & Shaw, Phyllida. (2004) The contribution of culture to regeneration in the UK: a

review of evidence, A report to the Department for Culture Media and Sport, London.

25) Francin, K.I. (2015) Urban Catalyst. Supervised Research Project Submitted to Prof. Raphaël Fichler,


School of Urban Planning, McGill University. May.

26) Hajihoseini, Hojat. & ashtari, Hasan. & Mahdnejhad, Hafez. (2014) The Theory of Creative City in

Exploring Cultural Economy and Urban Life, The Popularization of science, Vol.5, No. 2, pp. 15-37.

[In Persian].

27) Hashemi, Mohammad Reza. & Shiite, Ismail. & Zabihi, Hossein. (2020), Location of development

stimulus processes in dysfunctional urban contexts (Case study: District 2, District 18 of Tehran

Municipality), Bagh-e Nazar, Vol.17, No.84, pp.62-51. [In Persian].

28) Heidarian Gharamaleki, Jial. (2015) Designing a tourist route with pedestrian priority in the historical

context of Tabriz, Master's thesis in urban design, under the guidance of Sina Razaghi Asl, Faculty of

Architecture and Urban Planning, Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University. [In Persian].

29) Izadi. Ms. & Karimiimashaver, Mehrdad. & Sajadzadeh, Hassan. & Tavassoli, Mohsen (2018)

Locating Urban Catalyst Projects in Inefficient Urban Textures with the Regeneration Approach: A

Case Study on Tehran, Journal of History Culture and Art Research, Vol.7, No.3, pp.1-12.

30) Kongsombat, P. (2010) Study on Urban Catalyst for Sustanable Urban Developement Case Study of

IMS/Solaria Plaza, Hotel II Palazzo.

31) Medeiros, E. & Van Der Zwet, A. (2020 Evaluating integrated sustainable urban development

strategies: A methodological framework applied in Portugal, European Planning Studies, Vol. 28,

No. 3, pp. 563-582.

32) Memarzadeh, M & Memarzadeh, H. (2019) Evaluating Urban Maps Efficiency in Historical Pedestrian routes; Case Study: Isfahan Historical Bazaar, Socio-Spatial studies, Vol.3, No.7, pp.1–

12.

33) Meshkini, Abolfazl. & Ahmadifard, Narges. & Movahed, Ali. (2017) Identification of the Zones for

Creative Development in Historical Context by a Tourism Approach (Case Study: Region 12 of

Tehran), Geographical Urban Planning Research, Vol.5, No. 3, pp. 405-423. [In Persian].

34) Nikkar, Mohammad. & Sadeghi, Alireza. & Shams, Fatemeh. (2015) Analysis of the Impact of

Underpass Construction on Karim Khan Zand Street in Shiraz as a Stimulus for Development on

Citizens' Perception of Environmental Quality, Iranian Journal of Architecture and Urban Planning,

Vol. 11, No. 2, pp. 35-56. [In Persian].

35) Pendlebury, John. (2009) Conservation in the Age of Consensus, ublisher: Routledge

36) Peng, Y. & Bai, X. (2020) Financing urban low-carbon transition: The catalytic role of a city-level

special fund in shanghai, Journal of Cleaner Production, Vol.3, No.7, pp.12-45.

37) Qorbani, rasool. & Hossein Abadi, Saeed. & Ali, Torani. (2013) Creative Cities, a Cultural Approach

in Urban Development, Journal of Geographical Studies of Arid Areas, Vol.3, No. 11, pp. 1-18. [In

Persian].

38) Roberts, P. (2020) The Evolution, Definition and purpose of urban regeneration, urban regeneration:

Hand book, London: SAGE.

39) Roberts, Peter & Hugh Sykes. (2000) Urban Regeneration: Handbook. London: Sage Publications. 40) Rokn al-Din Eftekhari, Abdul Reza. & Mahdavi, Davood. & Portaheri, Mehdi. (2010) The process of

localization of indicators of sustainable development of rural tourism in Iran, Rural Research, No.4,

pp.1-41. [In Persian].

41) Sadeghi, Narges. & Ardakani, Soheil. (2013) Feasibility study of sidewalk construction as a catalyst

to improve the quality of urban space (Case study: Hamali Bouali axis), Haft Hesar Environmental

Studies Quarterly, Vol. 2, No. 5, pp. 13 -20. [In Persian].

42) Sajadzadeh, Hasan. & Hamidi Nia, Maryam. & Dalvand, Rezvan. (2018) Assessment and Evaluation

the Dimensions of Development Catalyst in Recreation of Traditional Districts (Case study: Haji

District in Hamadan Historical Context), Geography and Development Iranian Journal, Vol.15, No.

49, pp. 1-22. [In Persian].

43) Sajadzadeh, hasan. & zolfigol, sajjad. (2016) Role of Urban Design in Regeneration of Ancient

District with Catalyst Approach Case Study: KOLAPA District in Hamedan, Quarterly journal of

Environmental Based Territorial Planning, Vol.8, No. 31, pp. 147-171. [In Persian].

44) Sarvar, Rahim. & Nematikutenaee, Nahid. & Nematikutenaei, Mohammadbagher.

(2020) Development, Sift, and Prioritization of Urban Catalyst Projects Planning Indicators; Case

Study: Analysis of Indicators in Tehran Metropolis, ARMANSHAHR Architecture & Urban

Development, Vol.13, No. 30, pp. 291-310 [In Persian].

45) Shahabzadeh, Marjan. (2012) Guide to designing development stimulus spaces in worn-out tissues,

Journal of Civil and Improvement Company, No. 8, pp. 23-16 [In Persian].

46) Shamai, ali. & parizadi, taher. & Badakhshan, Babak. (2019) Analyzing the Effectiveness of Urban

Development Stimulus Projects (Case Study: Daneshjoo Park, Tehran), journal of geographical

engineering of territory, Vol.3, No.5, pp.13-28. [In Persian].

47) Sun, M. & Li, Z. & Huang, L. (2019) Assessment of the Catalytic Effects of Transforming Industrial


Heritage: Case Study of Sanbao Street Industrial Historic District in Changzhou, Built Heritage, Vol.

3, No.1, pp.59-75.

48) Tiesdell, S. & Oc, T. & Heath, T. (2007) Revitalizing Historic Urban Quarters, (Cornwall:

Architectural Press).

49) Vehbi, g. & HOSKARA, S. (2009) Revitalization of Traditional Rural Settlements: A Model

Proposal‖ , Proceedings: International Symposium on Revitalizing Built Environments: Requalifying

Old Places For New Uses, jointly organized by IAPS-CSBE ‗Culture & Space in the Built

Environment Network and the IAPS, Istanbul, Turkey.

50) Zargham Borujeni Hamid. & Nikbin, Mahna. (2012) Measuring the Sustainability of Tourism

Development in Kish Island, Journal of Economic Research, Vol. 12, No. 2, pp. 137-168. [In

Persian].

Documents

The Effect of Development Stimulus Projects on the