D CHAo 20l'i-THcn TIET vA THIEN TAl NAM 2013:

HUONGDENNEN NONG NGHI~1ii•lit.

KHON NGOANNam 2013 cuoc nhieu nha khoa hoc ve khf tUQ'ngthuy van vamai truong luu y khi thai tiet bat thuorg va su co thien tai de 19inhCrngdau han ton thuong eho nhieu nucc tren the gi6i, trongd6 e6 Vi$t Nam. cau chuyen "ngan ngCrava thfeh img" tiep tuccuoc de eao.Vi$t Nam la mot trong nhCrngquae gia dUQ'eTocruc Luong nong Lien Hi$p Quae (FAO)ho tro trien khai "motnen nang nghi$p thfeh Crngkhan ngoan v6i bien doi khf hau".

LEANHTUAN(Vi~nngbien cuu bien doi khi h~u -

£>qi h9C can Tha)

So ngiroi chet tren roan the' gioi dothien tai narn 2013 theo Cong tybao hiem Swiss Re uoc tinh la gAn

25.000 ngiroi (narn 20121a 14.000 ngiroi),t6n that kinh te' khoang 150-200 tl USD.Thien tai da lam tram trong hon tinhtrang de t6n thirong va nan ngheo d6icho hang chuc trieu ngiroi the' gioi,

D(I TROI vA DO NG1101Nam 2103 cling ghi nhan sir gia tang

v~ thien tai a Vi~t Nam. Bao lfl duocxem Ia tham hoa Ion nhat v~ thiet hainhan m~ng, tai san va kinh te'. Sau baolu la cac thien tai khac nhir kho han, xamnhap man, loc xoay, sat 10 bo song, xarnthuc bien, chay rimg ... Trang hQP baoChinh phu dAu thang 12-2013, bo tnrong- chu nhiem Van phong Chinh phu chobie't Vi~t Nam thiet hai 28.000 tl d6ng dothien tai nam nay, bao gorn ca cac hiemhoa lien quan bao lfl nhu van d~ xa lutrong van hanh thuy dien,

Nam 2013, Vi~t Nam da hUng chiu 15tr~ bao (mQi nam chi tir 9-11 tr~). T~vimg bien phia Nam, trong nam 2013

chimg kien nhiing leY trieu cuong (thang11 va 12) cao nhat trong 61 narn qua.Trieu cuong ngay 5-12 tren song Sai Goncling cham mire leY luc l,68m.a cac tinh vimg dong bang song Ciru

Long, soli~u quan trilc dO man mila kho2013 tai cac cira song tir Ben Tre Mn CaMau cho thay ducng ranh cua nong dOman tren 4%0 Mn som hon nam tnroc,vao sau hon trong dat lien. Mila kho2013, mien Trung va Tay nguyen chiu

dung tlnh trang thieu mroc ngot va hanhan keo dai hen. Sat 10 ba song va xamthuc bien trong nam 2013 xay ra hau he'ta cac vung cira song va cac tinh ven bientir Bilc Trung bO den tan mill Ca Mau,hang tram ngan hecta dat a va rimg ngapman da bi mroc bien cuon troi, Toc dOvaso diem bi sat 10 khong M giam ma c6khuynh huang tang hen cac nam tnroc,du nhieu dia phirong da co giiug tlm cacbien phap ngan chan. Trang thang cu6icua nam, tuyet roi a Sa Pa som hon vaday hon cac nam qua - mot hien nrongdiroc danh gia la bat tlnrong nhat trong30 nam qua. Danh gia nguyen nhan cuathuc trang nay can kha nhieu tranh cai,ca do tac dOng bat thuong cua thiennhien, ca do nhiing sai lam c6 y hoac voy cua con nguoi.

Ngan hang The' giro (WB) da xac dinhVi~t Nam la mot trong narn quoc gia bianh huang t6i t~ nhat bOibien d6i khi hau

Nam 2013 ta mot trong 10 nam co nhiet dO khong khf nong nhat ke tu khi cochuoi sali$u ve nhi$t dO nong toan cau tLrnam 1850 den nay. T<;Iivung Sac cue, ngay30-7 ghi nhan nhiet dO knong khf tang len rrurc cao nhat trong lich su la 25,9°C. T<;Iivung bien Arctic a Nam cue, di$n tfch bang dang giarn trung binh khoang 2,6% chomoi thap nien.

Ml/c mrac bien toan cau narn 2013 cOng da tao I<Y i1,1C mai vai rnuc tang 3.2 ± 0.4rnrn/nam, cao non rrurc tang rrurc rumc bien trung binh tLr 2001-2010 la 3 rnm/narn.Neu xu the rrurc rurcc bien dang ca the I<Y 20 chi tang trung binh 1,6 rnrn/narn thirrurc do dang ruroc bien narn 20131a gap dOi.

Sl/ bat tturong cua thai tiet narn 2013 dong nann cung cac hi$n tuqng thien tai cuedoan xay ra nhieu noi, sieu bao Haiyan kinh hoang di qua Philippines thang 11-2013,lac xoay cue rnanh thang 5-2013 a My, rrura Ian I<Y i1,1C a An DO thang 6-2013 va 10lut Ian nhat trong 70 narn qua xay ra cuai thang 5, dau thang 6-2013 tren di$n ronga nhieu nuoc chau Au, tran cnay nmg toi t$ nhat trong [ch su ruroc uc thang 1-2013.

(TUyen bo tem thOi ve tinh treng khf h~u nam 2013 tren toan the giai ma TOch(rcKhf tur;mg the giai Qua ra ngay 13-11-2013 tqi Geneva)

s6 50-2013, NGAy 29-12-2013Tu61 TRE CUOI TuAN

do nam trong vung co mat dOdan s6 cao,khu cong nghlep, co sa ha tang va vungsan xuelt nong nghiep thtrong t~p trunga vung duyen hai hep va thap, d~c bietla vung d6ng bang song Hong va d6ngbang song Ciru Long. Thien tai la mottrong cac nguyen nhan chinh can tra sirphat trien kinh te - xa hQiaVi~t Nam va languyen nhan gay ra tinh trang doi ngheocua ngirot dan vung nong thon, rimg miiva ven bi~n. WB va T6 chrrc Toan cau v~phuc h6i va giam nhe thien tai (GFDRR)uac tinh khoang 59% t6ng dien tich deltva 71% dan s6 cua Vi~tNam ctr tni trongvung thirong xuyen bi bao hi.

TIEP Tl)C TiM KIEM GlAI PHApUNG PH6

Vc1nd~ la mire dO tan pha cua thiennhien virot qua kha niing chong do cuacong d6ng dia phuong, Thai dOsan sangva hanh dOng phOng tranh my thuOcnhi~u yeu t6, quy mo kinh te va xa hQia cac celpkhac nhau, d6ng thai cfmg mythuOc van hoan ccinh va chien lUQcsinhke cua nguai dan dia phuong. MOt thvcte thu thach Ian cho cac cc1pchinh quy~nva cac t6 chuc xa hOi la chi phi phl)c Miva tai thiet sau thien tai, trong di~u ki~nmOt qu6c gia dang pMt tri~n nhu Vi~tNam thuang la cao hon va kho khiin honso vai chi phi cua xay dvng va huy dOngngu6n Ivc b6 sung trong di~u ki~n binhthuang. Nhi~u nguai dan va ban nganhdo v~y mu6n co nhii'ng dV doan chinhxac hon v~ tinh hlnh khi h~u trong cacnam taL Song th~t khong de dang gl d~co nhii'ng ph6ng doan nhu v~y trongtinh hlnh thien tai ngay cang belt thuangva thai tiet phuc t•••p. Day la vc1nd~ nangicii khong chi rieng a Vi~t Nam ma a

ngay ca nhfmg qu6c gia co nen khoa hoctien tien khac, Trong vai nam qua, nhieuqu6c gia cfmg lung tung trong xac dinhhuang nghien coo va ung dung cac giaiphap hfru hieu img pho vai thien tai, biend6i khi hau, d~c biet la nhii'ng mroc dangphat trien, nen kinh te con l~ thuoc Ianvan san xuat hrong thuc va thuc pham.

FAG moi day da trien khai mot phat.!!! kien nrong d6i moi vai Vi~t Nam, goi laI nen nong nghiep thich rmg khon ngoanj vai khi hau (Climate smart agriculture~ - CSA). San xuelt nong nghiep van la~ nganh relt de bi t6n thirong do nhtmg

tac dOng tieu cue cua bien d6i khi hau,Nong nghiep lai cfmg la mot trong nhtmgnganh san xuar vita dong gop trong viechelp thu khi carbon trong khong khi vitagop phan lam gia tang hieu img nhakinh, gay nen hien nrong nong len toandm do sir phat thai cao khi metan (CH4)

va nitrous oxide (NP). Vi~t Nam dirocchon la mot trong ba qu6c gia (cirngvai Malawi va Zambia) nhan diroc motkhoan tai tro 3,3 trieu euro cua Lienrninh chau Au (EU) va 2 trieu euro cuaFAG d~ tri~n khai y nrong nay then timgd~c di~m san xuat nong nghiep d~c thu

cAe TRAN BAo DEN VUNG BIEN VIET NAMTRONG NAM 2013 .

Ten bao Thai gian v~n toc

Quoctexuat hi~n a gio

Vi~t Vi~t Nam Ian nhatNam (m/s)

1 Sonamu 1/1 - 10/1 95

2 Bebinca 19/6 - 24/6 75

3 Rumbia 27/6 - 2/7 95

4 Cimaron 15/7 -18/7 75

5 Jebi 26/7 - 3/8 100

6 Mangkhut 5/8 - 14/8 75

7 usagi 9/8 - 17/8 195

8 Utor 14/8 -16/8 205

9 18W 16/9 - 19/9 55

10 Wutip 25/9 - 1/10 130

11 Nari 13/10 - 15/10 140

12 Krosa 27/10 - 5/11 150

13 Wilma 1/11-8/11 55

14 Haiyan 3/11 - 11/11 230

15 Podul 9/11-15/11 65

CHAo 20l'f [J-cua moi qu6c gia. Theo huang dan cuaFAG(2010, 2013), nen nong nghiep khonngoan vm khi hau khong phai la mOt chidan thuc hanh cong nghe nong nghiepap dung chung ma la mot phirong phapdoi hoi phai danh gia d~c thu cho timgdia phirong d~ xac dinh cong nghe vathuc hanh san xuelt nong nghiep phuhop vm dia phirong do .

V~y mot nen nong nghiep khon ngoanvm khi hau can diroc nhln nhan ra sao?Tnroc het la vi~c xac dinh nong nghiep acac mroc dang phat trien se tiep tuc phaiqua mot chuyen bien dang k~ d~ dap irngnhtmg thach tlnrc lien quan den an ninhluong thirc va bien d6i khi hau. 'Ihuchanh "khon ngoan khi hau" hieu qua dahien hiru va co th~ diroc thuc hien tronghe thong nong nghiep cua cac qu6c giadang phat trien. Theo do, cac qu6c gia apdung phuong phap tiep can dua van Msinh thai, a quy mo rong ma yeu t6 quantrong nhat la dam bao sir di~u pMi vahop tac lien nganh trong trng pho biend6i khi hau hieu qua. Ke do, nhat thietphai co dAu nr dung mire trong viec lelpdAy dtr li~u va khoang tr6ng kien thirctrong nghien crru phat tri~n cong nghe,phirong phap cfmg nhu bao t6n, chonlQCva san xuat gi6ng phu hop, MOtdi~mchu ch6t khac la yeu cAu co su hO trov~ th~ che va tai chinh nham cho phepcac nong he) thuc hien vi~c chuyen d6isang nen nong nghiep thong rninh vaikhi hau: tang cuong niing hrc th~ che d~thuc diiy phil bien thong tin nong nghi~pthong rninh vm khi h~u tren di~n rOngvas6 dong nong dan.

Mo hlnh nay cfmg yeu cAu S1)'nheltquan trong ho •••ch dinh va th1)'c hi~nchinh sach trong m6i quan h~ gifra nongnghi~p, an ninh luong th1)'cva bien d6ikhi h~u a Celpqu6c gia, khu Vl)'C va qu6cte. Vm nh~ thuc rfutg ngu6n tm chinhhi~n co va d1)'kien khong du m~ d~dap Ung vm cac thach thuc bien d6i khiMu va an ninh luong th1)'cd6i vai nganhnong nghi~p, cac qu6c gia thvc hi~n mohlnh nay cAnket hQp sang t•••o cac ngu6ntm chinh cong va tu nhan danh chobien d6i khi h~u va an ninh luong th1)'cd~ dap ll'ng yeu cAu dAu tu cho nganhnong nghi~p. Va d~ vi~c giciingan nhanhva hi~u qua ngu6n tm chinh cho nongnghi~p, cO che tm chinh cAn phcii dUQcthiet l~p reltC1) th~ cho timg linh Vl)'C. •

tuoitrecuoituan@tuoitre.com.vn mD. mIIlmllZlllll