THKP-C/HDÖ: Türkiye Devriminin Acil Sorunları I

8/14/2019 THKP-C/HD: Trkiye Devriminin Acil Sorunlar I

1/164

THKP-C/HDTrkiye Devriminin Acil Sorunlar-I

1

THKP-C/H

D

TRKYEDEVRMNN

ACLSORUNLARI

I

ER YAYINLARI


2/164

DRDNC BASKI


3/164

TRKYE DEVRMNN ACL SORUNLARII


4/164

Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-I, THKP-C/HDnn Politiklemi AskeriSava Stratejisi kavrayn, sistemli olarak ortaya koyan ilk teorik metindir. Metin,1974-75de kaleme alnm ve ilk kez Austos 1975de (kinci bask-Haziran 1976)THKP-C/HD tarafndan yaynlanmtr.

Eri Yaynlar-2003 (nc Bask-1993)


5/164

NDEKLER

7 kinci Baskya nsz

11 nc Baskya nsz


19 Giri21 Birinci Blm Temel Kavramlar21 I. Srekli ve Genel Bunalm22 A- Serbest Rekabeti Dnemde Buhranlar24 B- Emperyalist Dnemde Buhranlar

34 II. Kapitalizmin Srekli ve Genel Bunalmnda DeiikDnemlerin Ayrlmas

38 kinci Blm Emperyalizmin Bunalm Dnemleri38 I. Birinci Bunalm Dnemi40 II. kinci Bunalm Dnemi44 III. nc Bunalm Dnemi44 a) 1945-58 Dnemi48 b) 1958 Sonras60 Sonu63 nc Blm III. Bunalm Dnemi inde Ortaya kan

Gelimeler65 I. ABDnin Emperyalist Blok indeki Kesin Hegemon-

yasnn Kaybolmas82 II. Ekonomik Buhrann Arlamas86 III. Dnya Pazarlarnn nemli lde Genilemesi89 IV.Yeni-Smrgecilikte Deiim97 V. Emperyalizmin Yeni Bask, Szma ve Kontrol Yntemleri100 VI. Sonu


6/164

104 Drdnc Blm Devrim Stratejisi106 I. Rus Devrimi109 II. in Devrimi113 III. III. Bunalm Dneminin zellikleri ve Bunun Geri-

Braktrlm lkeler Devriminde Meydana GetirdiiDeiiklikler

115 1. Politiklemi Askeri Sava Stratejisi Geri-Braktrlm lkelerde Temel Devrim Stratejisidir

123 2. Srekli Milli Kriz-Evrim ve Devrim Aamalarnn e Girmesi. nc Sava

132 IV.Kba Devrimi140 V. Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin Uygulanmasnda

Ortaya kan Genel Sorunlar140 1- Etkinin Yaratlmas ve rgtlenmesi143 2- Uygun Alan-Uygun Nfus146 VI.Yanl alma Tarzlar146 1- Gizli Silahl Propaganda146 2- Silahl Savunma153 VII. nc Sava153 1- Hazrlk Aamas155 2- nc Savan Yrtecek rgtn Nitelii157 1- Sol Gr (fokocu gr)

157 2- Sa Gr158 3- Devrimci Gr159 3- Reformizm ve Oligarinin Yznn Aa

kartlmas162 Sonu


7/164


7

KNC BASKIYA NSZ

Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-I yaklak olarak bir yl nce basld. O dnemde THKP-Cnin ideolojisine ve ereflimirasna sahip kanlar olduka fazlayd. Ancak bu gemie karher trl saldr ve speklasyonun yaplmasna da engel olmuyor-du. 1974den sonra eski tfeklerin ierden kmasyla grntegemii savunan, gerekte ise onu tahrif eden gemiin temelleri-ne saldran yeni bir tr oportnizm ortaya kt. Ama gemii sa-

vunuyor grnp 1971de silahl devrimci mcadelenin yarattbyk sempatiyi oportnist amalar iin kullanmakt. Bu nedenle,gerek yznn ortaya kn geciktirmek iin, hibir grup ortayabelirgin bir gr koymuyor; herkes birbirini bekliyordu.

te Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-Ibyle bir ortam-da yaynland. Sadece 300 tane baslmasna ramen lkenin her

yanna yayld ve byk yanklar uyandrd.Acilin iki grevi vard: Birincisi, oportnizmin eitli saldr-

larna urayan Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin teorik temel-lerini akla kavuturmakt. Geen bir yla baktmzda Acilinbu grevi byk lde baardn syleyebiliriz: Bugn lkeninhemen her yannda Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-I, Kesin-tisiz Devrim II-IIIile birlikte okunuyor. Acili reddetmek, Kesin-tisiz Devrim II-III reddetmekle zde saylyor.

Acilin ikinci grevi, grnte gemie sahip kan btngruplar grlerini koymaya zorlamakt; 1974den sonra oluan


8/164

8 THKP-C/HDTrkiye Devriminin Acil Sorunlar-I

yeni oportnizmin yzn aa kartmakt. Son bir yl iinde ge-rek Acil in etkisi ve gerekse de kendi geliimleri sonucu; ba-

langta THKP-Cnin ideolojisine sahip kan gruplardan ikisi gerekgrlerini ortaya koydular. Birisi, sosyal-emperyalizm safnda yerald; dieri ise, nc Savan kabul etmediini aka ortaya koy-du. Ancak bu sre henz tamamlanm saylmaz. renci hare-keti iinde grnte Politiklemi Askeri Sava Stratejisini savunan,gerekte ise ortaya berrak bir gr koymayan baz gruplar vardr.

Bir yl sonra Acil hakkndaki tartmalar, yneltilen eletirilerideerlendirmek ve cevaplamak yerinde olur.

Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-I yoldaa eletiridenok daha fazla amur ve karalamaya hedef oldu. Bu doaldr.Grnte gemie sahip kp znde ise gemie kfredenler,henz istedikleri parsay toplayamadklarndan Acilin kn bi-raz erken buldular. Ancak iin en ilgin yan udur ki; yazya enbyk saldr bugn THKP-Cnin ideolojisini aka inkar edenler-den gelmedi. Politiklemi Askeri Sava Stratejisini savunduunuiddia eden, seminerlerde sknca nne Acili ap okuyanlar-dan geldi. Olduka garip bir grnmd bu. Bir yandan AcildenMarksizm-Leninizm ile ilgisi olmayan bir bror diye bahsediliyor-du; dier yandan yazlan Emperyalizm ve Yeni-Smrgecilik (zel-likle bunalm ve buhran ksm) Acilin kt bir kopyasndan bakabir ey deildi.

Giderek Acil Devrimci Genlikin tepesine reklenmikariyerist kliin balca uras haline geldi. Ankara ve stanbuldaokullar pepee faistlere terkediliyordu; sosyal-emperyalizm kar-devrimci ideolojisi lkenin her yannda cirit atyordu. Btn bunlarnemli deildi. nce Acili halletmek gerekiyordu; gerisiyle son-ra uralabilirdi. Bu amala Devrimci Genlikin tepesine rek-lenmi bu kariyerist-oportnist klik, yaygara demagoji ve karalamaile Acile saldrmaya baladlar, hatta ii ihbarcla kadar gtrd-ler.

nc Savan savunduklarn iddia eden bu kiiler (yap-tklar ihbarlarla) neredeyse oligarinin safnda yer alarak Acilesaldrmak gereini niye duydular; Acilden neden bu kadar okkorkuyorlar?

Devrimci Genlik dergisinin tepesine reklenmi kariye-rist-oportnistlerin yolu, 1974den sonra ortaya kan yeni oport-


9/164


9

nizmin yolundan farkl deildir: nce grnte gemie sahipkp onu savunmak ve bylece 1971in yaratt byk sempatiyi

oportnist amalar iin kullanmak; sonra belirli aamalardangeerek THKP-Cnin ideolojisinin inkarna ulamak. Yalnzca enyeni oportnistler bu ii daha sinsice yapyorlar: Emperyalizmin III.bunalm dnemini, yeni-smrgecilii savunuyorlar ve bunlarn ar-dna gizlenerek de nc Savan savunduklarn kitlelere yuttur-maya alyorlar (halbuki objektif bir kk-burjuva da pekl butahlilleri yapabilir). Devrim stratejisi konusunda ise en yeni oport-nistlerin belirgin hibir gr yoktur (aslnda onlar Acili savu-nanlara kiisel konumalarda gemiin ldn, llerin dirilme-

yeceini, bizlerin bir lye kan vermeye altn, szn ksasnc Savan kabul etmediklerini aka sylemilerdir). Ancakkitlenin nnde bunlar aka sylenemez.

Sadece doru devrimci teorinin pratik iinde, oportnizmekar mcadele iinde bulunaca sylenir. Mahir yolda da byle

yapmam mdr? nce Sa Sapma, Devrimci Pratik ve Teoridaha sonra Yeni Oportnizmin Nitelii zerineyi yazm ve busre iinde doru devrimci ideolojiye ulamtr.

En yeni oportnizmin Politiklemi Askeri Sava Stratejisiniinkar yntemi ite budur: 1965-71 dnemi ile gnmzdeki artlarz bakmndan ayndr. Devrimci mcadelenin geliiminde biz deayn sreten gemek zorundayz!

Halbuki nc Savan doru kabul ediyor isek; gnmz1971 ncesinden en az bir noktada ok farkldr: Bugn dorudevrimci ideolojiye sahibiz. Ancak eer nc Savann dorulu-unu kabul etmiyor isek ve neyin doru olduunu da henz bu-lamam isek, 1965-71 dnemine benzer bir sreten gemek ge-rekir. Ve bu en yeni oportnistlerin de byle bir sreten gemeyegerekten ihtiyac vardr.

Bu kiilerin birlikten, birlik iin ideolojik ve siyasal platform-lar oluturmaktan neyi kastettikleri imdi anlalyor. deolojik bir-lik iin teorik aratrmalar yapmak aslnda Politiklemi Askeri SavaStratejisinin en iyi revizyonunun nasl yaplacan aratrmaktr.Birlik ise, kendi kariyerleri etrafnda olumas gereken bir birliktir.Zaten kendilerine rapor vermeyen herkesi Merkez Komite kur-makla sulayarak bunu aka ortaya koyuyorlar.

Bylece gerek kariyerlerini kullanarak ve gerekse de genel


10/164


dorularn ardna gizlenerek pek ok samimi, yiit militan oport-nist amalar iin kullanrken, Acilin ortaya k doal olarak on-

lar ok rahatsz etti. Okullar pepee faistlerin ellerine geerken,sosyal-emperyalistler her yanda cirit atarken, Acil en yeni oport-nistlerin balca uras haline geldi. Bu doaldr. nk onlarsiyasi geleceklerini garanti altna almak iin Acile saldrmakzorundadrlar.

Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-Ii savunanlar bu kii-lerle faizme ve kar-devrimci sosyal-emperyalizm ideolojisi-ne kar en azndan ibirliini salamak iin ellerinden geleniyapmlardr. eitli eylemlerde onlara destek olmulardr. An-cak bu kiilerin birlikten, kendi oportnist amalar dorul-tusunda ve kendi kariyerleri etrafnda bir birlii anladklar daartk aka ortaya kmtr.

Bu kariyerist-oportnist klik szde bizi eletiren bir yazkarmtr. Eletirilerine ayrca cevap vereceiz.

Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-Iin bu ikinci basmn-da yanl anlalmaya ak bir-iki noktann dzeltilmesi dnda de-iiklik yaplmamtr.

TRKYE HALK KURTULU PARTS-CEPHESHALKIN DEVRMC NCLER

1976


11/164


11

NC BASKIYA NSZ

Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-I1972 ylnn Mart ayn-da Kzlderede THKP-C nder ve ynetici kadrolarnn katledilme-sinden sonraki dnemin ilk kapsaml teorik metnidir. Bror 1974-75arasnda THKP-Cnin merkezi ileyiinin bulunmad bir dnem-de hazrlanmtr. 71-72 dneminde srdrlen nc Savann ya-ratm olduu sempatiyle geni bir Cepheciler topluluu bulun-makla birlikte, rgtl faaliyet snrl oranda ve snrl bir evre iin-de yrtlyordu. Bror o gnk koullarda lkemizde ne km,devrimci hareketin kendi nne koyduu acil sorunlara yant ola-rak hazrlanmt. Bu dnemde en temel ve en acil sorun, ncSavann srdrlmesi iin THKP-Cnin merkezi bir rgtsel ya-pya kavuturulmasyd. TDAS-I, ortaya konulan emperyalizm tahli-li ve Politiklemi Askeri Sava Stratejisi kavrayyla, bunun ide-olojik-politik-stratejik temeli olarak hazrlanmtr. Bir baka deyile,TDAS-I, bizlerin, THKP-Cnin merkezi bir rgtsel yapya kavu-turulmas ynnde birlik perspektifimizi de ifade ediyordu.

TDAS-Iin Giri blmnde bu sorunlarn iki ana ksmdaele alnaca ifade edilmitir. lk ksm, lkemiz solunda ne kmsorunlarn genel dzeyde alnn kapsarken, ikinci ksm lkemizsomutunda Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin yrtlmesineilikin konular ierecekti. Ve nc basksn yaptmz bu ilkksm 1975 Austos aynda ilk kez yaynland ve sadece 300 adetbasld.


12/164


Yaynland andan itibaren THKP-Cnin ideolojik-politik vestratejik izgisinin ayrntl aklamasn ierme zellii ile TDAS-I

geni bir ilgi toplad. zellikle III. bunalm dnemi tahlillerine id-detle kar kan revizyonistlerin ve oportnistlerin yeni ve samimiunsurlar zerindeki ideolojik hegemonyas TDAS-I ile krld. rg-tmzn yesi olmasa da, kendisine Cepheci diyen hemen her-kes, TDAS-Ideki tahlil ve tespitleri revizyonizme kar ideolojik m-cadelede esas almlard. Ayrca brorn ikinci blmnde yeralan Latin-Amerikadaki gerilla savalarnn tahlili ve bunlara baltespitler, pratikte 1971deki devrimci mcadelenin yaratt sem-patiyi oportnist amalarla kullanmak isteyen evrelerin etkinliinibelirli lde snrlad ve sac anlaylarn bir sre gizlemek zorun-da kaldlar. yle ki ilerki yllarda DY adn alan evrenin oportnist-kariyerist yneticileri ile taban arasnda meydana gelen byk stra-tejik gr farkllnn arka plannda her zaman TDAS-I bulun-mutur.

Aradan geen onbe yla karn TDAS-Iin ierdii konularve bu konulara getirdii aklk bugn de gncelliini korumakta-dr. phesiz aradan geen zaman iinde baz istatistik bilgiler es-kimitir, ama III. bunalm dneminin iliki ve elikileri deimediikoullarda bunlarn gncelletirilmesi fazlaca nemli de deildir.te yandan, brormzde yer alan baz olgular, gncelliini yitir-mitir. rnein alt-emperyalizm olgusu, sre iinde gelimemi,tersine iddetlenen ekonomik buhran ve ran ile Brezilyadaki geli-melerle dumura uramtr. Dolaysyla bu olgu, artk emperyalizmiin bir ideal olarak vardr.

Hi phesiz TDAS-Iin asl nemi, emperyalizmin bunalmdnemlerinin birbirinden ayrlmasna ilikin ortaya koyduu nes-nel ltler ve buna bal olarak dnemlerin zelliklerini ak venet olarak ortaya koymu olmasnda yatmaktadr. Bu balamdarnein, o dnemde nemli bir tartma konusu olan btnleme-eliki diyalektiinde btnlemenin ar basmas tespiti zamaniinde hibir tartmaya yer brakmayacak ekilde netlik kazanmtr.Keza Devrim Stratejisi blmnde ortaya konulan ve byk l-de Latin-Amerika daki gerilla savalar deneyimlerinden kartlanderslere dayal tespitler, zaman iinde doruluunu ak biimdetantlamtr. Tpk, nc Savann balangcndan itibaren kitlele-rin byk birimler halinde, yani sovyetler halinde rgtlenmesinin


13/164


13

yanll gibi.TDAS-I yaynland tarihten itibaren dorudan ya da dolayl

olarak pek ok saldrya, sulamaya, karalamaya ve hatta tahrifat-lara maruz kalmtr. Kendi iinde belli bir sistematii olan ve do-laysyla az ok ciddiye alnabilecek tek bir eletirinin bile yapla-mam olmas dnlecek olursa, byle bir durumun nedeni ko-layca anlalabilir. Dtan, oportnist evrelerden yneltilen sald-rlar yannda, zaman zaman rgt saflarnda ortaya kan sac an-laylar tarafndan da TDAS-I tahrif edilmeye allmtr. Yazlddnemin iliki ve elikileri iinde ortaya km baz taktik belirle-melere stratejik anlamlar ykleyerek ortaya kan sa-sapmalar,hemen her zaman TDAS-Ii kendilerine dayanak yapmayaalmlardr. Ancak her seferinde TDAS-Iin btnsellii karsnda

yzgeri edilmilerdir. Bu konuda en tipik rnek, brorn yazmn-da alm baz unsurlarn, zaman iinde gszle derek sap-tklarnda TDAS-Ii kendi sac anlaylar iin kullanamayacaklarngrmeleridir.

TDAS-I, tm nitelikleriyle, lkemiz solunda bugn de var-ln srdren teorik kemeke ortamnda da aklayc, eitici vergtleyici ilevini srdrmesinin nedeni de onun btnselliindearanmaldr. phesiz yaynland dneme ilikin baz taktik belir-lemeler ve baz kesimlerin eletirileri artk geerli deildir. rneino dnemde THKO izgisinde ifadesini bulan Mcadelede Birlik,bugn tmyle farkllam uluslararas revizyonizmin izgisininsadk bir izleyicisi olmutur. Ve gene TDAS-I iinde baz terimler vekavramlarn zel tanmlanmlklar, zaman iinde dsal olarakortaya kan terminolojik deikenliklerle yer yer yanl yorumla-malara ak durumda olduu sylenebilir. Ancak bunlar TDAS-Iinbtnsellii iinde herhangi bir eliki yaratabilecek boyutta deil-dir. Baz konularn TDAS-IInin kapsamnda ele alnaca dnl-d iin birinci ksmda en genel haliyle brakld da unutulma-maldr.

Burada TDAS-Iin alnt yntemi hakknda ksa bir aklamayapmak istiyoruz.

TDAS-Ide yaplan alntlar ve atflarda kullandmz yntem,tm bilimsel yaptlarda kullanlm ve kullanlan bir yntemdir. Yal-nzca, bir bilginin anlatld ya da akland durumlarda, alntlar,sadece belgesel kant niteliine sahiptir. Ama baka teorik grlerin


14/164


15/164


15

turmutur.Devrim yolu engebelidir, dolambaldr, sarptr; on yllarn

mcadelesidir. Bu yolda yaananlar asla unutulamaz. Trkiye HalkKurtulu Partisi-Cephesi/Halkn Devrimci nclerinin savannkamuoyunda varettii Acilciler ad, ne denli rgtmzn adn-dan uzaklatrlmaya allm olursa olsun, ne denli yalan, riyaortamnda kullanlm olursa olsun, devrim tarihindeki gerekliinihep korumutur ve koruyacaktr.

nc Savan ve Halk Savan reddedenlerin oluturduubir grupuun her trl devrimci moral ve ethik deerler dndahareket etmesini nleyecek tek bir g vardr ve bu g de sadecedevrimci mcadele srecinde ortaya kar.

Bugn TDAS-Iin nc basksn yaparken de, metin ze-rinde herhangi bir dzeltme yapmak durumunda deiliz. kinciBaskya nszde belirttiimiz gibi, TDAS-I rgtmzn Politikle-mi Askeri Sava Stratejisi kavrayn ortaya koymakla birlikte, aynzamanda bir dnemin rn olan bir metindir. Bu nedenle bugntpk basmn yapmaktan onur duyduumuz bir tarihsel belge ni-teliine de sahiptir.

nc bask yaplrken, brorn hazrlanmasnda ve yayn-lanmasnda yer alm pek ok yoldamz artk yaamamaktadrlar.Onlar, Halkn Devrimci ncleri olarak, oligariye ve emperyaliz-me kar mcadelede ehit dmlerdir. Bu basky, o dnemdergtmzn ynetiminde yer alm olan lker Akman, HasanBasri Temizalp, Yksel Eri ve mr Karamollaolu yoldalarnansna ithaf ediyoruz.

TRKYE HALK KURTULU PARTS-CEPHESHALKIN DEVRMC NCLER

1993


16/164


17/164



18/164


19/164


19

GR

lkemizde solun 1971 balarnda iinde bulunduu ideolojik kemeke herkese bilinmektedir. Ayn durum drt yllk biraradan sonra tekrarlanmaktadr. Btn gemi devrimlerde olduugibi lkemizde de oportnizm, devrimin yenilgisinden sonra dahada glenerek ortaya kmtr. Doal olarak bu dnemde ideolo-

jik mcadele her zamankinden fazla nem kazanr. Oportnizminkesin yenilgisi pratik iinde onun tecrit edilmesi, etkisinin snrlan-drlmasyla olur. Bunun iin ise, bizlerin, yani Politiklemi AskeriSava Stratejisini savunan Trkiye devrimcilerinin, neden bu stra-tejinin tek doru devrim stratejisi olduunu bilmesi yetmez. Bustratejinin deiik artlar altnda nasl uygulanacan, szn ksasbugn nereden ve nasl balamak gerektiini de bilmek gerekir.Bu sorun gnmzde byk nem kazanmtr.

Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin teorik temelleri Ma-hir ayan yolda tarafndan eitli yazlarda aklanmtr ve bu

yazlar mutlaka okunmas gereken temel kaynak niteliindedir.Ancak yazldklar zaman ve artlar sonucu en yenisi yl nceyazlmtr bu yazlar gnmzn acil sorunlarnn tamamna ye-terli zmler getirememektedir. Bunun nedeni emperyalist sis-temde gemite belirti eklinde olan gelimelerin aklk kazanmas,bu gelimelerin lkemize yansmas ve Trkiye solunun durumu-dur. Yeni artlar yeni sorunlar dourur veya gemite zerinde du-rulmayan, nemsenmeyen sorunlar ne karr, onlara aklk ka-


20/164


zandrlmasn zorunlu klar. Mahir ayan yoldan Politiklemi As-keri Sava Stratejisinin teorik temellerini ve pratiini aklad ya-

zlarn -zellikle Devrimde Snflarn Mevzilenmesi ve Kesin-tisiz Devrim I-II-IIIn- znn doru kavranmas, gnmzdeyetersiz kalan tahlillerin derinletirilmesi gerekir.

Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin deerlendirilmesin-de balca iki hata yaplmaktadr. Birincisi, gnmzde artlarndeitiini iddia ederek stratejinin temel kavramlarnn geersiz-liini savunmakta; bu artlar altnda bu stratejinin uygulanamaya-can sylemektedir. kincisi, yalnzca stratejinin temel kavramlar-nn deil, gemite deiik artlar altnda yaplm taktik formlas-

yonlarn da geerliliini savunmaktadr. Birinci durumda sonu stra-tejinin ak ya da kapal biimde inkr, ikinci durumda ise deienartlar dikkate almamak ve gemie dogmatik biimde bal kal-maktr. Her iki hata da birbirine bal iki temelden kaynaklanr: 1-Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin iyi anlalmamas, strateji-nin temel tezleriyle deiik artlar altnda uygulannn birbirinekartrlmas; 2- Emperyalist sistemde meydana gelen deiimlerinlkemize yansmasnn yanl deerlendirilmesi.

Bu durumda Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin temelkavramlar ve onlarn uygulan iyi anlalmadan, emperyalist sis-temdeki deiimler ve lkemize yansmalar doru deerlendiril-meden Trkiye devriminin acil sorunlar zerinde tartmak verimsizbir aba olacaktr. Bu artlar altnda, bizler grlerimizi iki ayr ya-zda ortaya koymay uygun bulduk. Birinci yaz, emperyalist siste-min ve sistem iinde meydana gelen deiimlerin genel bir ince-lenmesini, bu analizden kan Politiklemi Askeri Sava Strateji-sinin temel kavramlarn, stratejinin deiik artlar altnda nasl uy-gulandn ve uygulamada ne gibi sorunlarn aa ktn kapsa-

yacaktr.kinci yazda, kapitalizmin srekli ve genel bunalmnn lke-

mize yansma biimi, zellikle 12 Marttan sonra snflar arasndakiilikilerde meydana gelen deiimler ve bu temel zerinde Politik-lemi Askeri Sava Stratejisinin lkemizde nasl uygulanabileceiincelenecektir.

Bu yazlarn her trl eletiriye ve tamamlamaya ak ol-duunu da balamadan belirtelim.


21/164


21

BRNC BLMTEMEL KAVRAMLAR

I.SREKL VE GENEL BUNALIM

... nsanlk kendi nne ancak zme balayabile-cei meseleleri koyar, nk yakndan bakldnda, herzaman grlecektir ki, meselenin kendisi ancak onu -zme balayacak olan maddi artlarn mevcut olduu

ya da gelimekte bulunduu yerde ortaya kar.1

Marksn bu szleri bir sorunun neminin kavranmas vegeni olarak tartlmas ynnden de byk nem tar. Teorik birsorun ancak olaylar onu ne ittiinde nem kazanr. Bir sorun yl-lardr dnya apnda tartlyor olsa bile, eer lkenin zel artlarhenz bu meseleyi ne karmyorsa, pratiin devrimcilerin nnekoyduu grevlerin bu sorunla ilgisi yoksa veya bu ilgi grlemi-

yorsa, bu sorunun ortaya konulmas o lke solunda pek az ilgieker.

Genel bunalm ve srekli bunalm kavramlarnn nemininanlalmas ve lkemiz solunda tartlmas ok yenidir. Oysa em-peryalist sistemin incelenmesinin ve sistemin bunalmnn nite-liklerinin doru kavranlmasnn nemi birka yl nce Mahir ayan

yolda tarafndan Kesintisiz Devrim I-II-IIIde etraflca aklan-mtr. O gnlerde dikkati ekmeyen ya da fazla tartlmadan ka-

1 Marks,Ekonomi Politiin Eletirisine Katk, s. 24


22/164


bul edilen bu sorun gnmzde ne km ve btn teorik tar-tmalarn odak noktas olmutur. Bunun iki nedeni vardr:

Birincisi, silahl devrimci hareket ar bir yenilgiye uramtr.Yenilginin nedenleri sadece pratikte deil, onun kaynakland teo-ride de aranr. Politiklemi Askeri Sava Stratejisinin temel kav-ramlar teker teker incelenir. Ve o zaman doru emperyalizm tahlili-nin devrim teorisindeki nitelik belirleyici rol iyice anlalr. Bir l-kede devrim yapmann ilk art doru emperyalizm tahlilidir.O halde emperyalist sistemde son yldr iyice belirginleendeiimlerin iyi anlalmas ve Mahir ayan yoldan zellikle Ke-sintisiz Devrim-Ide aklad srekli ve genel bunalm teorisiningelitirilmesi gerekir.

Emperyalizm tahlilinin ve bununla ilgili olarak buhranlar me-selesinin lkemiz solunda n plana kmasnn ikinci nedeni opor-tnizmin devrimci teoriye saldrsdr. lkemizde geen drt yldaoportnizm byk ilerleme gstermi, adeta bilimsellik kazan-mtr, nereye saldracan, neyi tahrif etmesi gerektiini gayet iyibilmektedir. Btn devrim teorilerinin temelinin farkl emperya-lizm tahliline dayand nihayet anlaldndan oportnizm saldr-sn bu ynde younlatrmaktadr. Saldr balca iki ynden gel-mektedir: Birincisi, III. bunalm dnemini, bu dnemin balca ze-lliklerini inkar eklinde ortaya kar (PDA). Bu konudaki eletirilerok tutarsz ve aptalca olduundan ve tamamen mekanik aktar-malara dayandndan fazla nemli deildir. kinci tr saldr, em-peryalizm tahlilinde ok nemli yer tutan srekli bunalm kavram-nn arptlmas biiminde ortaya kmaktadr (lke- Kitle). GerekPolitiklemi Askeri Sava Stratejisinin temelinin iyi anlalmas vegerekse oportnizmin saldrsn gslemek iin bu olduka tehli-keli ve farkedilmesi g arptma zerinde detaylaryla durmakgerekir. Sorun srekli bunalmn nasl anlalmas gerektiinde yat-maktadr.

A- Serbest Rekabeti Dnemde Buhranlar

Kapitalizmin retici gleri gelitirdii, toplumda burjuva an-lamda da olsa refah salad dnemlerde kapitalizmin temelelikisi (retimin sosyal nitelii ile retim aralarnn zel mlki-

yeti arasndaki eliki) ancak ekonomik buhran dnemlerinde kes-


23/164


23

kinlik kazanr. Serbest rekabeti dnemde yaklak olarak her on ylda bir tekrarlanan periyodik ekonomik buhranlarn balamas

iin gerekli artlar Marks tarafndan belirtilmitir.Fakat, makinelemi endstrinin arln btn ulu-sal endstri zerinde duyuran bir etki yapabilecek dere-cede kk sald, endstrinin bu duruma gelmi olmasdolaysyla d ticaretin i ticareti nem itibaryla geri b-rakmaya balad, dnya piyasasnn yeni dnyada, Asya

ve Avustralyada bir bir pei sra gittike daha geni alan-lara el att ve nihayet dnya piyasasnda boy gsterensanayici lkelerin yeterli bir sayya ulat andan, ilk ola-rak ite bu andan itibaren, bir dierini izleyen safhalar

yllar olan, daima genel bir buhranla sonulanan, birininsonu bir yenisinin balangc olan ve durmadan yenile-nen devirler (zyklus, cycle) grlmeye balanmtr.2

Bylece btn kapitalist dnyay saran ilk iktisadi buhran1847-48de olmutur. Bu kriz 1848 devriminin temel nedenidir. Budnemde Marks ve Engels kapitalizmin son saatinin geldiini, ka-pitalizmin bu buhrandan kurtulamayacan, btn Avrupada pro-letarya iktidarnn uzun mcadeleler sonucunda da olsa kurulaca-n dnyorlard.

1850 sonrasnda ise Marks ve Engels 1848 yenilgisini devri-min objektif artlarnn yetersizliine balarlar:

Burjuva toplumunun retici glerinin, burjuva ili-kileri erevesi iinde mmkn olan olanca hz ve bere-ketiyle gelitii bu genel refah dneminde gerek birdevrim sz konusu olamaz. Byle bir devrim, ancak uiki etkenin, modern retim gleriyle burjuva retim bi-imleri attklar zaman mmkndr.3

Tarih bizi ve bizim gibi dnenlerin hepsini hakszkard. Avrupa ktasnda, ekonomik gelime durumu-nun, o zaman, kapitalist retimin ortadan kalkmasnaimkan verecek ekilde olgunlamaktan ok uzak olduu-nu gsterdi. Bunu 1848den itibaren btn ktay kapla-

yan ve Fransa, Avusturya, Polonya, Macaristan ve son

2 Marks,Kapital, I. Cilt-II. Kitap, s. 404, Odak yay.3 Marks,Ekonomi Politiin Eletirisine Katk, Sunu, s. 9


24/164


olarak Rusyada byk sanayiin gerekten kklemesinisalayan Almanyay birinci snf bir sanayi lkesi haline

getiren ekonomik devrim yoluyla ispatlad.4

Serbest rekabeti dnemde kapitalizmin temel elikisi eko-nomik buhran dnemlerinde keskinlik kazanr. Bu dnemde pro-letarya ileri bir atlmla iktidar ele geirse bile, buhrandan sonrakapitalizm retici gleri (burjuva ilikileri erevesi iinde) btnhzyla gelitirdiinden ve bylece genel bir refaha ulatndan ik-tidarda kalamaz, kanlmaz olarak yenilir. Serbest rekabeti d-nemde devrimin objektif artlar yoktur.

... retimin sosyal nitelii ile retim aralarnn zelmlkiyeti arasndaki eliki antagonizma kazanmadan,kapitalizm retici gleri gelitirme imkanlarna sahip-ken, kapitalizmin devrevi ekonomik krizleri bir devrime

yol aamazlar. (Kesintisiz Devrim-I)

B- Emperyalist Dnemde Buhranlar

1870 sonrasnda kapitalizm olduka bar bir geliim d-nemine girdi.

Bu evre, kapitalizmin retici gleri gelitirdii, kam-lad ve burjuva anlamda refah salad, tek keli-meyle kapitalizmin grbzletii bir evredir. Fakat, hergelien, glenen ey gibi, kapitalizm de bu sre iinde,kendi zayfln, rkln de gelitirdi ve glendir-di. Bir baka deyile, kapitalizm bir yandan ykselirken,te yandan hzla kokumaya, asalaklamaya, tekelleme-

ye yneliyordu. (Kesintisiz Devrim-I)Serbest rekabeti kapitalizmin 20. yzyl balarnda tekelci

kapitalizme dnnn tamamlanmas iki temele dayanr:a) retimin ve sermayenin younlaarak tekellerin ve mali

sermayenin ekonomiye hakim olmas,b) Dnyann emperyalist lkeler arasnda paylamnn

tamamlanmas.Kapitalizmin bundan nceki bar dneminden

imdiki emperyalist dneme geiin neye dayandn

4 Engels,Fransada Snf Mcadeleleri, nsz, s. 15-16


25/164


25

hatrlayalm: Serbest rekabet, tekelci kapitalist bileiklermeydana getirdi ve dnya paylald. Bu iki gerein (...)

dnya lsnde nemi vardr.5

Tekelci kapitalizm dneminde retim srecinin rgtlen-mesi, buna karlk retim aralarnn mlkiyetinin zel ellerde yo-unlamasnn artmas sonucu kapitalizmin temel elikisi (retiminsosyal niteliiyle retim aralarnn zel mlkiyeti arasndaki eliki)keskinlik kazanr. Serbest rekabeti dnemin aksine temel elikisadece ekonomik buhran dnemlerinde deil, her dnemdekendini iddetle hissettirir. Bunun nedeni tekeldir, tekelin reticiglerin geliimini engelleyerek yavalatmasdr.

Bir veya birka tekel btn piyasaya hakim olduunda yk-sek krlar serbest rekabeti dnemin aksine retim aralar gelitiri-lip mallar ucuzlatlarak deil, retim snrlandrlarak elde edilir.

Tekel fiyatlar saptandnda, geici bir sre iin bileolsa, belirli bir noktaya kadar teknik ilerlemenin uyarc-lar ortadan kalkar ve teknik ilerlemenin arkasndan di-er alanlardaki ilerleme de yavalar ve bylece ekonomikalanda, teknik ilerlemenin yapay olarak yavalatlmasmmkn olur.6 (Lenin)

Tekelci kapitalizm dneminde temel elikiden kaynaklanan eliki de keskinlik kazanr:

1- Tekellerle Halk Arasndaki eliki: Serbest rekabetidnemde mallar deerleri zerinden satlr. Bunun nedeni hibiriletmenin piyasada hakimiyet kuramamas, dolaysyla maln fiya-tn belirleyememesidir. ok sayda kk iletme piyasada kendi-liinden oluan fiyat kabul eder. Teknolojiyi gelitirerek mallardaha ucuz retmek ve bylece daha fazla kr salamak iin kyasyabir rekabet vardr.

Tekelci kapitalizm dneminde ise birka tekel btn piya-saya hakimdir. Tekeller arasndaki rekabet, genellikle fiyat rekabe-ti eklinde deil, reklam, yeni modeller bulmak, hammadde kay-naklarn ele geirmek vb. biiminde yrr. Serbest rekabeti d-nemde art-deeri gerekletirme (mallar satma) rekabetinde re-tim teknolojisini gelitirmek esas faktr iken, tekelci dnemde bu

5 Lenin,Proletarya htilali ve Dnek Kautsky, s. 316Marksizm-Leninizmin lkeleri-II, s. 94, Yar yay.


26/164


kaybolmutur. Rekabet baka metotlarla yrtlr.Birka tekel piyasaya hakim olunca ve bylece maln fiyat-

n byk lde belirleyince ve fiyat rekabeti de ortadan kalkncamallar deerlerinin ok zerinde fiyatlarla, tekel kr ile satlr. By-lece sadece kk kapitalistler ve ii snfndan deil, btnhalktan tekellere doru genel olarak deer transferi gerekleir.7

Tekelci kapitalizm dneminde tekellerle btn halk arasndakielikinin iddetlenmesinin maddi temeli budur.

2- Emperyalistlerle Smrge lkeler Arasndaki eliki:Tekelci dnemde emtia ihracna dayanan eski tip smrgecilik

yerini sermaye ihracna dayanan emperyalist smrgecilie bra-kr. Sermaye ihrac smrge lkelerde kapitalizmi (arpk biimdede olsa) gelitirir, mevcut btn elikileri keskinletirir. Smrgelkelerde ulusal bilincin geliimi hzlanr. Sermaye ihrac sayesin-de metropollerde geliimi nlenen elikiler btn iddetiyle smr-ge lkelerde aa karlar.

hra edilmi sermaye, ihra edildii lkelerde kapi-talizmin geliimini etkiler, hzlandrr. Bylece sermayeihrac, ihracat lkelerdeki gelimeyi bir para durdur-ma eilimi tasa da, bunun, btn dnyadaki kapitaliz-mi derinlemesine ve genilemesine gelitirmek pahas-na olduunu unutmamal.8

3- Emperyalist lkeler Arasndaki eliki: Bu elikininderinlemesinin iki nedeni vardr: a) Dnyann paylalmas bitmitir,

yeryznde nfuz blgelerine ayrlmayan, smrlmeyen toprakkalmamtr. b) Kapitalist lkeler arasndaki eitsiz ve sramal ge-liim sonucu, kapitalist geliim srecinde dierlerine gre nispe-ten geri bir lke sramal geliimle tekilere yetiebilir. Emperyalistlkeler arasnda deien gler dengesi sonucu smrgelerin yeni-den paylam zorunlu olur. Dnyann paylam bittiinden bununtek yolu yeniden paylam savalardr.

Sonu olarak tekelci kapitalizm dneminde:1- retimin sosyal niteliinin artmas, buna karlk retim

aralarnn mlkiyetinin zel ellerde daha da younlamas sonu-cu temel eliki keskinleir,

7Geni bilgi iin bkz. okuluslu Tekeller ve Uluslararas Tekelci Sermaye, TB yay.8 Lenin,Emperyalizm, s. 81


27/164


27

2- retici glerin geliimi engellendiinden keskinleentemel eliki srekli olarak kendini hissettirir.

retici gleri burjuva ilikileri iinde de olanca hz ve bere-keti ile gelitiremeyen kapitalizm rmeye ve zlmeye balar.Kapitalizmin kendi zttnn varlnn objektif artlar bir btn ola-rak kapitalist sistemde artk mevcuttur. Lenin kapitalizmin tekelcidnemde keskinleen elikilerini saydktan sonra yle der: Em-peryalizm sosyalist devrimin arifesidir.

3- Tekelci kapitalizm dneminde temel elikinin iddetlen-mesi ve sreklilik kazanmas ve temel elikiden kaynaklanan ba-lca elikinin (tekellerle halk arasnda, emperyalistlerle smr-ge lkeler arasnda ve emperyalist lkeler arasndaki eliki) kes-kinlik kazanmas sonucu kapitalizm zlme, rme ve kendizttn (sosyalizmi) douran aamaya girer. Kapitalizmin tekelcidnemde girdii bu yeni evreye genel bunalm dnemi denir.Genel bunalm kesikli deil, sreklidir; bu anlamda tekelci d-nem kapitalizmin srekli ve genel bunalmlar adr.

Emperyalizm aamasnda, kapitalizm kanlmaz birekilde, genel bir bunalm devresine girer.

... belirli aralklarla tekrarlanan bunalmlar (ekono-mik buhran kastediliyor) kapitalizmin irsi hastaldr. Ge-nel bunalm ise toplumsal bir sistem olarak kapitalizmi

yere vurmasyla dierlerinden ayrlr. Bu, devaml bir du-rumdur ve belirleyici zellii kapitalizmin srekli olarakzlmesi, ekonomik, politik ve ideolojik btn gleri-nin iten zayflamasdr.9

Srekli ve genel bunalm kavramlar Mahir ayan yoldatarafndan Kesintisiz Devrim-Ide incelenmitir. Ancak gnmzartlarnda bu inceleme yeterli olmaktan uzaktr ve balca yn-den tamamlanmas gerekmektedir: 1- Srekli ve genel kavramla-rnn aklanmas, buhran ve bunalm kavramlarnn ayrlmas, 2-Srekli ve genel bunalmda bir dnemin bitiini, dier bir dneminbalangcn nelerin belirledii, 3- Srekli ve genel bunalmn zel-liklerinde meydana gelen deiimler.

Kesintisiz Devrim-Ide srekli ve genel bunalm eitlibiimlerde aklanr:

9 Marksizm-Leninizmin lkeleri-II, s. 110, Yar yay.


28/164


1- Bilindii gibi, kapitalizm srekli buhrana, emperyalistdnemde girmitir.

2- ... (Marks)kapitalizmin devrevi buhranlarn ve sistemingenel buhrann Kapitalde etrafl bir ekilde inceledi.3- ... kapitalizm gerekten srekli (genel) buhranlar d-

nemine yani emperyalist aamaya girene kadar.4- ... kapitalizm srekli ve genel bunalmlarn yaamaya

balayaca dnem balyordu. (emperyalist dnem)nc cmlede srekli ve genel ayn anlamda, drdnc

cmlede farkl anlamlarda kullanlmaktadr. Bir, ve son cmle-lere gre kapitalizm srekli ve genel buhrana emperyalist dnem-de girmitir. kinci cmlede ise Marks Kapitalde genel buhran in-celediine gre genel (ve ayn anlamda kullanlrsa) srekli buhra-nn serbest rekabeti dnemde de var olmas gerekir.

Kesintisiz Devrim-Ide buhran ve bunalm ayn anlamdakullanlmaktadr. Bu ise pasifistlere tahrifat iin nemli bir malze-me salamakta; bunalm, buhran ve kriz zdeletirilerek Politikle-mi Askeri Sava Stratejisini savunanlar Trokizmle sulanmaktadr(emperyalist sistem srekli kriz iinde ise, bir btn olarak dnyadevriminin objektif artlar mevcuttur. Bu anlamda Trokizm, Le-ninist tek lkede de devrimin olabilecei teorisini reddeder.)10

Bunalm, buhran ve kriz yle tanmlanabilir: Kapitalizm te-kelci dnemde srekli ve genel bunalmlar ana girmitir. Buna-lm ekonomik, politik, askeri nedenlerle derinletii zamanbuhranlar ortaya kar. Bir bunalm dnemi birden fazla buhranierebilir. Kriz ise buhran iyice olgunlat, tepe noktasna ulatzaman ortaya kar. Kriz dnemi kapitalizmin yklmasnn objektifartlarnn en olgun olduu dnemdir. Birinci ve ikinci yenidenpaylam savalar ve 1929 ekonomik buhran kapitalist sistemdederin bir kriz dourmutur. Buna karlk 1958deki ekonomikbuhran genel bunalm derinletirmi (buhrana yol am) ancakbir kriz dourmamtr.

Lenin 1908de kapitalist bunalmn srekliliini ve bunal-mn tek tek krizlerden farkn yle anlatr:

10 Bu konuda bkz: Trkiyede Sol Sapma, lke, Say: 16. ounluu Kesintisiz DevrimII-IIIn eletirisine ayrlm bu tahrifat koleksiyonunu yaznn ok genile- yeceini d-nerek ayrntl olarak burada eletirmedik.


29/164


29

Kapitalizm krizlerin ban ekmektedir (teker tekerekonomik ve politik krizlerin yan sra kapitalist sistem

btnyle de bir k iindedir).11

Mahir ayan yolda bunalm ve buhran ayn anlamda kul-lanmakla birlikte, konuya da yle aklk getirmektedir. (Kesinti- siz Devrim I-II-III eletiren pasifistler doal olarak bu noktayadikkat etmezler):

Srekli buhran, kesiksiz buhran deildir. Bu, kapita-lizmin ldrc buhrannn zaman zaman kesilmesi fa-kat yok olmamas demektir. Bir baka deyile, kapitaliz-min lm deine girmesi, zaman zaman komadankmas, dzelmesi ama dekten kalkamamasdr.

Bunalm sreklidir, buhran ve kriz ise kesiklidir. Buna-lm zaman zaman derinleerek buhran ve krizleri dourur.

Kapitalizmin tekelci dnemde srekli ve genel bunalmlarana girmesi olgusu lkemizde sa-oportnizm tarafndan Marks-ist lafzlar kullanlarak arptlm, sorunun z anlalmaz hale ge-tirilmitir.

Pasifizmin srekli ve genel bunalm kavramn arptmasbalca temele dayanr:

1- Genel Bunalm Kavramn arptmaEmperyalist dnemde artk buhranlar genel ve evren-

seldir, emperyalizmin bizatihi kendisi bir buhrandr. Buyzden, kapitalizm, emperyalist dneme girmesi ile aynzamanda genel bir buhrana da girmitir, can ekimeyebalamtr diyoruz. (...)

Ekonomik kriz, nce politik kriz eklinde ve en son-unda da en st ve korkun biimine, savaa dnm-tr. Emperyalistler aras eitsiz gelimenin ve dnyann

yeniden paylalmas meselesinin yol at sava kapi-talizmin buhrannn genel bir hal aldnn, eskisi gibi tektek lkeleri deil, artk btn kapitalist sistemi ayn andaalt st ettiinin en ak bir gstergesiydi.12

Genel buhran, buhrann btn kapitalist sisteme yaylmasve tek tek lkelerle snrl kalmamas biiminde tanmlanmaktadr.

11 Lenin,Revizyonizm zerine, s. 64, Koral yay.12 Kapitalizmin Genel Buhran,Kitle, Say: 31


30/164


Bu durumda ise genel buhrann balca btn kapitalist lkelerietkisi altna alan ve 1848 devrimlerini douran 1847 dnya sanayi

ve ticaret kriziyle balamas gerekir. Genel buhran kavramndakibu arptmann yan sra, nce kapitalizmin emperyalist dnemegirmesiyle genel bir buhrana girdii sylenmekte (buhrann balan-g tarihi 1905); sonra ise genel buhrann birinci yeniden paylamsavayla balad savunulmaktadr.

Genel bunalm kavramn arptma nedensiz deildir, ikincibir arptmann temelidir.

2- Genel Bunalm Ekonominin Devresel Hareketine n-dirgemek

Genel bunalmla serbest rekabeti dnemdeki buhranlararasndaki balca farkn, bunalmn kelimenin gerek anlamylagenel (btn sisteme yaylan) niteliinden doduu kabul edildik-ten sonra genel bunalm ekonominin devresel hareketine indirge-mek fazla zor deildir.

Buhranlar 150 yldr sryor ve kriz eskisi gibi kapi-talist retim srecinin elimelerinin geici olarak z-lebilmesinin objektif olarak gerekli art olmaya devamediyor. Buhranlar gene devri bir ekilde geliiyor ve ka-pitalizm, gelimesini gene Marks ve Engelsin koyduklargibi srdryor (...)13

Tekelci kapitalist dnemdeki bunalm, ekonominin devre-sel hareketine zdeletirildikten sonra yle deniyor:

Bilimsel ve teknolojik ilerleme, aratrma ve gelitir-me harcamalarnn artmas, yeni makine ve tekniklerinsanayiye uygulanma srecinin ksalmas, btn bunlarfabrika ve iletmelerin makine ve donanmlarn yenile-me sresini ksaltm, 1914e kadar 7-10 yl olan yenile-me ve dolaysyla buhran devirlerinin sresini 1914-45arasnda 6-7 yla drm, gnmzde ise 3-4 yla ka-dar indirmitir.13

Marks serbest rekabeti dnemde devresel hareketin sre-sinin (iki buhran arasndaki sre) sabit sermayenin yenilenmesi ilebelirlendiini syler. Serbest rekabeti dnemde ekonomik buhr-anlar retici glerin yenilenmesiyle alr. Ve devresel buhran-

13 Kapitalizmin Genel Buhran, Kitle, Say: 31


31/164


31

lar sabit sermayenin yenilenme sresine uygun olarak, yaklakher on ylda bir tekrarlanr.

Tekelci dnemde ise retici glerin geliimi yavalatldn-dan kapitalizm ekonomik buhranlardan sabit sermayeyi nemlilde yenileyerek kamaz. Ekonomik buhran serbest rekabetidneme gre sreklilik kazanr (srekli durgunluk eilimi, refahdneminde de tam istihdamn salanamamas vb.). Tekelci d-nemde kapitalizm retici glerin geliimini frenlediinden ge-nel bir bunalma girer. Genel bunalm ekonominin devreselhareketinden nispi olarak bamszdr. Kapitalist sistemde eko-nomik buhranlar ekonominin devresel hareketi sonucu ortayakarlar. Nispi bamszlk devrenin canlanma ve refah dnem-lerinde de genel bunalmn varl biiminde anlalmaldr.Kapitalizm tekelci dnemde retici gleri burjuva ilikileri ere-

vesi iinde bile olanca hz ve bereketiyle gelitiremediinden, ser-best rekabeti dnemdekine benzer bir refaha ulaamaz.

Kapitalizmin genel bunalm srekli bir durumdur ve bu an-lamda ekonominin devresel hareketinden nispi olarak bamsz-dr, ancak devri hareket de genel bunalm etkiler. Devrenin dur-gunluk ve k aamalar genel bunalm derinletirerek buhran-lar ve krizleri dourur.

Pasifistlere gre ise serbest rekabeti dnemde de tekelcidnemde de buhran sadece ekonominin devresel hareketindenkaynaklanr. Emperyalist dnemde ekonomik buhranlarn dahask grlmesinin nedeni ise bilimsel ve teknolojik devrimdir. By-lece sabit sermayenin yenilenme sresi ksalmaktadr. Serbest re-kabeti dnemde retim aralarn 10 ylda bir yenileyen kapitalizm,tekelci dnemde ayn eyi 6-7 ylda yapabilmektedir. Bylece pasi-fist devrim teorisinin temellerini ataym derken yolunu aran bukk-burjuva sonunda tekelci dnemde retici glerin daha dahzl gelitii neticesine varr!

Mahir ayan yolda srekli ve genel bunalmn devresel ha-rekete indirgenemeyeceini, bu ok nemli olguyu Kesintisiz Dev-rim-Ide yle belirtir:

Marks ve Engels 1850 sonbaharnda yanlglarn an-ladlar (...) ve bunalmn devrevi bir bunalm olduunusylediler. Daha kapitalizm srekli ve kesintisiz buna-lmlar dnemine girmemiti.


32/164


Srekli ve genel bunalmn devresel hareketle zdeletiril-mesi ok nemli nc arptmaya temel olur.

3- Srekli Bunalmn ReddedilmesiPasifizm genel bunalm (arptlm biimde) kabul eder,srekli bunalm ise reddeder. Pasifistler srekli bunalm, sreklikriz olarak anlarlar. Onlar, Leninin tekelci dnemde bir btn ola-rak kapitalist sistemde devrimin objektif artlar mevcuttur sznhi anlamamlardr. Devrimin objektif artlarnn sistem l-snde srekli mevcut olmas, znde, srekli ve genel buna-lmdan kaynaklanr. Birini kabul etmeden dierini savunmakolamaz.

Kapitalizmin srekli ve genel bunalmnn ekonominindevrevi hareketinden nispi bamszl Politiklemi Askeri Sa- va Stratejisinin temelidir. Genel bunalm emperyalist sistemintmnde srekli olarak mevcuttur. Ancak bunalmn tek tek l-kelere yansma biimi o lkenin i yapsyla belirlenir. Leninistproletarya devriminin dnya lsnde eitsiz geliimi veyadevrimin tek lkede gerekleebilecei teorisinin z budur.

Srekli ve genel bunalmn birinci ve ikinci bunalm d-nemlerinin smrge ve yar-smrge veya nc bunalm d-neminin geri-braktrlm lkelerine, saptrlan i dinamik sonucuiddetle yansmasyla lkede srekli buhran (veya henz olgun-lamam da olsa srekli milli kriz) ortaya kar; evrim ve devrimaamalar i ie girer.

Genel bunalm kavramnn arptlmas, bylece genel bu-nalmn devresel harekete indirgenmesi ve sonuta srekli bunal-mn reddedilmesi ise, btn sa-oportnist teorilerin temelidir.Bylece devresel hareketin refah ve k aamalarna gre evrim

ve devrim dnemlerinin ayrlmas mmkn olur.lkemizdeki eitli oportnist fraksiyonlar sorunun temeli-

nin burada yattn anladklarndan kapitalizmin genel bunalmn-dan (bunu da arptarak) bahseder, sreklilii ise reddederler.Onlara gre, bu genel buhran ekonomik krizlerin siyasal bir yan-smasndan baka bir ey deildir.14 Grnte ne kadar masumve kitaba uygun bir deerlendirme; yle ya btn buhranlar sontahlilde ekonomik buhrana dayanr. Aslnda pasifizmin btn ideo-

14 Kapitalizmin Genel Buhran,Kitle, Say: 31


33/164


33

lojik temeli bu masum deerlendirmenin altnda yatmaktadr. Ka-pitalizmin genel bunalm ekonominin devresel hareketine indir-

genince, bunalm da srekliliini kaybeder ve devresel olur;durgunluk ve zellikle k aamalarnda kendini iddetle hisset-tirir, toparlanma ve refah dnemlerinde ise refah mevcut deildir.Bir btn olarak emperyalist sistemin bunalm bylece srekliolmaktan kartlr ve devrevi bir nitelik alr. Bu devrevi bunalmdaelbetteki smrge, yar-smrge veya geri-braktrlm lkelere an-cak ekonominin durgunluk ve zellikle k aamalarnda iddetle

yansr. Bylece bu lkelerdeki buhran da srekli deil, devrevi birnitelik kazanr. Bu durumda evrim ve devrim aamalarnn i iegemesini salayan objektif koullar ortadan kalkar. Evrim ve de-

vrim aamalar birbirinden kesin izgilerle ayrlabildikten sonra daHalk Savan reddetmek, ii snfn devrimin temel gc kabulederek ehirlerde ksa srecek bir ayaklanma ile devrimin baaryaulaacan savunmak fazla zor deildir.

lkemizdeki pasifizm artk meselenin temeline inerek ken-dine ideolojik klf aramaktadr. Drt ylda gerekten byk ilerle-me!


34/164


II.KAPTALZMN SREKL VE GENEL BUNALIMINDA

DEK DNEMLERN AYRILMASI

Emperyalizmin nc bunalm dnemi gibi bir kav-ramn anti-marksist nitelii aktr. Emperyalizmin buna-lm dnemleri diye bir ey olamaz, nk emperyaliz-min bizatihi kendisi bir buhrandr. Emperyalizmin buna-lm dnemleri yoktur, kapitalizmin genel bunalm var-dr.15

Pasifizmin bunalm dnemleri zerindeki gr ite bu-dur: Emperyalizmin kendisi bir bunalmdr, o halde emperyalizminbunalm dnemlerinden bahsedilemez. Sorunun zn kavramak

yerine kelimelerle uramak oportnizmin temel karakteridir.Kapitalizm, emperyalist aamaya girmesiyle birlikte asalak

ve hastalkl bir nitelie brnmtr. Bu yanyla emperyalizm, orta-ya k nedenleriyle birlikte kapitalizmin k demektir ve biza-tihi bir bunalmdr. Ancak kapitalizmin bunalmn bu kadarkabaca aklamak ve bunalm saflatrmak Marksizm-Leniniz-mi inkardr. Somut artlarn somut tahlilini yapmamak demektir.Eer Marksizm-Leninizm bir eylem klavuzu ise, emperyalizmi de-

vaml gzlemek ve somut tahlillerini yaparak iinde bulunduudurumun ayrtedici zelliklerini ortaya karmak gerekir.

Aslnda pasifistler de bunalm dnemlerinden bahsederlerve hatta balca bunalm dnemi olduunu bile sylerler. Amaemperyalizmi incelemek deil, ii kitabna uydurmaktr, herke-sin syledii bir eyi bilinsizce tekrarlamaktr. Pasifistler emperya-lizmin tekelci kapitalizm olduundan, emperyalist dnemde kapita-lizmin asalaklama ve k dnemine girdiinden, dnyann biravu tekel tarafndan smrldnden vb. bahsederler. Bunlaremperyalizmin deimeyen ve deimeyecek genel zellikleri-dir.

Pasifistlere gre emperyalizm hakknda bu kadar ok (!)

15 Trkiyede Sol Sapma, lke, Say: 16, s. 85


35/164


35

ey bilmek yeter. Emperyalizmin deimeyen genel zellikleri-nin yan sra deien zelliklerini emperyalist smrnn srd-

rl biimi (metropollerde ve smrgelerde), emperyalist lkelerarasndaki ilikiler, emperyalistlerle sosyalist lkeler ve ulusalkurtulu savalar arasndaki ilikiler yani bunalm dnemleriniincelemek, pasifistlere gre, emperyalizmin znn deitiini sa-

vunmaktr.Aslnda onlar sularnn tela iindedirler. Pasifistlerin sre-

kli ve genel bunalm arptmalar gibi, bunalm dnemlerinin ince-lenmesinden de kanmalar nedensiz deildir.

Emperyalist dnem kapitalizmin srekli ve genel bunalm-lar adr. Ancak emperyalist dnem iinde de emperyalizmindeien zellikleriyle belirlenen bunalm dnemleri vardr. Emper-

yalizmin bunalm dnemlerinin ayrtedici zellikleri u kriterlerleaklanabilir:

1- Emperyalist smrnn srdrl biimi (metropol-lerde ve smrgelerde):

Emperyalizmin bir dnya sistemi olmas ve iine dtbunalmdan sistem iindeki tedbirlerle kurtulmaya almassmr biimlerinin de, dnemlere gre ayrtedici farkllklara ura-masna neden olmutur (smrnn z deil, biimi deiir). Buolgu, retimin ve sermayenin younlama derecesine uygundecek biimde gerekleir.

2- Emperyalistler aras elikinin durumu:Emperyalistler aras eliki her dnemde mevcuttur. Ancak

bu eliki askeri ve teknolojik stnle, sosyalist sistem ve ulusalkurtulu savalarnn gcne ve sermayenin younlama derecesi-ne gre eitli biimler alr.

3- Emperyalizmle alternatif ve potansiyel gler arasn-daki durum:

Kapitalizmin srekli ve genel bunalmnn zele iddetle yan-smas ve ortaya kan milli krizin doru deerlendirilmesiyle kapi-talizmden sosyalizme gei gerekleir. Bu gei, kapitalizmin temelelikisinden, bu elikinin ald eitli biimlerden ve onun eitli

yansmalarndan kaynaklanr. Ancak bu sorunun sadece bir yn-dr, kapitalizmin iinden doan sosyalizm, sonucu olduu elikilerietkiler. Emperyalizmin etki alann daraltarak temel elikiyi id-detlendirir ve onun eitli yansmalarn deitirir (emperyalizmin


36/164


etki alannn daralmas geni anlamda dnlmelidir. Bu sosya-list lkeler ve devam eden ulusal kurtulu savalar gibi sadece

mevcut tehlikeyi deil, emperyalist-kapitalist metropollerde geliensnf mcadelesini ve geri-braktrlm lkelerde henz geni halkkitleleri iinde yaylamam, oluum halindeki anti-emperyalist, anti-oligarik mcadeleyi ve kitlelerin byk huzursuzluu gibi potansi-

yel bir tehlikeyi de ierir.)Bu unsurun sentezi emperyalist sistemin bir btn

olarak ileyiini belirler. Emperyalizmin herhangi bir bunalmdneminin aklanmas, emperyalist sistemin bir btn olarakileyiinin aklanmas demektir.

Emperyalist sistemin bir btn olarak ileyiini belirleyen ana unsur iki temele indirgenebilir: Birincisi, sistemin i dinamiiningeirdii evrimdir. Bu evrim emperyalist smrnn srdrlbiimine, metropollerdeki snf atmasna, emperyalist lkelerarasndaki ilikilere ve emperyalistlerle smrge lkeler arasndakiilikilere yansr. kincisi, emperyalist sistemin i dinamiinden doansosyalist lkelerin ve ulusal kurtulu savalarnn bu i dinamiietkilemeleridir. Bu iki ana unsurun sentezi emperyalist sisteminbir btn olarak ileyi modelini ortaya koyar. (phesiz her mo-del gibi, burada da ikincil unsurlar ihmal edilir. Emperyalist sis-temin bir btn olarak ileyiinin genel zellikleri birinci plana -kartlr, mnferit sapmalar bu genel zellikleri deitiremeyecein-den ihmal edilir. rnein III. bunalm dneminde geri-braktrlmbir lkede herhangi bir nedenle ak igalin uygulanmas, sistembir btn olarak ele alndnda, bu dnemde emperyalist igalingizlenmesi (gizli igal) olgusunun nemini azaltmaz.)

Zaman iinde iki ana unsurun deiimi ve bu deiiminyansmalar sonucu yeni bir ileyi modeli ortaya kar. Bu modeleskinin yntemleri, ilikileri vb. ile geni lde aklanamyorsa,emperyalizmin bunalm dnemlerinde bir dnem bitmi, yenisibalamtr.

Sa-oportnizm bu konuda akn rdekten farkszdr. Birbunalm dneminin bitiini, dierinin balangcn neyin belirledi-ini tutarl bir biimde aklayamaz. Bir yandan srekli ve genelbunalm ekonominin devrevi hareketine indirger, dier yandangenel bunalmn balang tarihinin 1917 olduunu syler (halbukibu durumda genel bunalmn 1847de balamas gerekir). Sa-opor-


37/164


38/164


KNC BLMEMPERYALZMN BUNALIM DNEMLER

I.BRNC BUNALIM DNEM

Birinci bunalm dnemi tekellerin ve mali-sermayenin eko-nomiye hakim olduu ve dnyann emperyalist lkeler arasndapaylalmasnn tamamland 1903de balar.

Kapitalizm 20. yzyln balarndan itibaren genel bir bunal-ma girer. Genel bunalm kapitalizmin kendi i dinamiinden, onunkendi i elikilerinden kaynaklanr. Serbest rekabeti kapitaliz-min tekelci kapitalizme dnerek genel bir bunalma dmesi;k, rme ve yokolu dnemine girmesi devrimin objektifartlarnn sistem lsnde mevcudiyeti olarak grnr. Bu sre-kli bir durumdur ve bu anlamda da kapitalizm srekli ve genelbunalma girmitir.

1903de balayan bu dneme, kapitalizmin srekli ve ge-nel bunalmnn birinci dnemi veya emperyalizmin birinci bu-nalm dnemi veya ksaca birinci bunalm dnemi denir.

Emperyalizmin bu ilk bunalm dneminde ekonomik ola-rak ngiltere dnyann hakimi durumundadr. Eitsiz gelime ka-nunu gndemdedir ve emperyalistler eitli kamplara ayrlmtr(1914de dnyay yeniden paylamak iin savaa balayan emper-

yalist lkeler iki ayr kampta toplanmt. Bu kamplarn oluumu1904de balar). Sosyal bunalm derinlemektedir. Avrupa ve Ame-


39/164


40/164


II.KNC BUNALIM DNEM

Emperyalizmin bunalmnda bir dnemin bitiini ve yeni birdnemin balangcn belirleyen tarih genellikle sembolik olmakt-an teye bir anlam tamaz. nemli olan tarih deil, sistemin yeniileyi biimini kavramaktr. Herhangi bir tarihte yeni bunalm d-neminin zellikleri birdenbire ortaya kmaz, eskinin zellikleri isebirdenbire kaybolmaz. Bu ynden yeni bir bunalm dnemininbalang tarihi, yeni dnemin zelliklerinin olumasnda veyabir nceki dnemde mevcut, ancak belirgin olmayan zellikle-rin ne kmasnda balca etken olan olaylarn tarihine grebelirlenir.

II. bunalm dneminin balca zellikleri unlardr:a) Emperyalizme kar srekli alternatifin douu:1917 Sovyet Devrimi ile dnyada emperyalizme kar ilk s-

rekli alternatif doar. Sovyet Devrimi sonucu dnyann 1/6i em-peryalist smrnn dna km ve ounlukla Sovyetler Birliininetkisinde kalarak yeni ulusal kurtulu savalar domu veya varolanlar daha da glenmitir. lk sosyalist lkenin douu ve ulusalkurtulu savalarnn hz kazanmas kapitalizmin srekli ve genelbunalmn derinletirmi ve sreklilie yeni bir muhteva kazandr-mtr. Ancak Sovyetler Birlii ve kurtulu sava veren lkeler em-peryalizmi geriletmek ve etkisini snrlandrmakla birlikte, henzsisteme kar byk bir tehlike olmaktan uzaktr. Kapitalizmin idinamiinden doan sosyalizmin ve ulusal kurtulu savalarnnbu i dinamii etkilemesi henz belirgin derecede arlk kazan-mamtr.

b) Ekonomik buhrann nemli lde arlamas:Tekelci kapitalizm sava sonrasnda ksa bir buhrandan sonra

1929da drt yl sren ar bir buhrana dt. Kapitalizmin tarihin-de geirdii bu en ar ekonomik buhran onu dnya apnda bykbir krize gtrd. 1901-1913 aras 100 olarak alndnda kapitalistdnyann sanayi retim endeksleri 1913de 121, 1929da 176 iken1932de 114e dt.16 Buhrandan sonra da kapitalizm bir sre ken-


41/164


41

dini toparlayamad. Sanayi retimi ancak 1938de 1929daki sevi-yesinin stne kabildi.

Ekonomik buhrann nemli lde derinlemesinin balcaiki nedeni vardr: Birincisi, sava ve sava sonras dnem kapitaliz-min talep yetersizliine geici olarak zm getirir. Sava ekono-misi ve sava sonrasnda retim aralarnn yenilenmesi kapitalistekonomiyi canl tutar. Savan etkisi getikten sonra ise, kapitalistekonominin btn i elikileri zellikle retim fazlas sorunu ken-dini iddetle hissettirir. kincisi, dnyann 1/6inde sosyalist ikti-darn kurulmas sonucu tekellerin smr alannn daralmasdr.

c) Tekelci kapitalizmin tekelci devlet kapitalizmine d-nmesi:

1929 buhrannda kapitalist ekonominin Say kanunu gere-ince kendiliinden bir ileyie sahip olmad anlald. Ekonomi-

ye geni lde devlet mdahalesinin zorunluluu aa kt. I. yeniden paylam savanda belirtileri gzlenen tekelci kapitaliz-min tekelci devlet kapitalizmine dnm II. bunalm dnemin-de tamamland. Tekellerle devletin btnlemesi ve devletin artanoranda ekonomiye mdahalesi eitli biimlerde ortaya kt. (AB-Dde 1929-33 krizinin etkilerini hafifletmek iin uygulanan New Dealpolitikas, Almanya ve talyada faizm.)

d) Emperyalist lkeler arasndaki gler dengesinin de-iimi:

I. yeniden paylam savann sonunda smrgeler galip l-kelerin yararna yeniden paylald. ABDnin gc yava yavangiltereninkini amaya balad.

Grld gibi II. bunalm dneminin balca btn zel-likleri dolayl ve dorudan I. yeniden paylam sava ve SovyetDevrimi ile ilgilidir.

lk sosyalist lkenin kurulmas ve ulusal kurtulu savalarnnhz kazanmas, ekonomik buhrann arlamas, emperyalist lke-ler arasndaki gler dengesinin deiimi ve tekelci kapitalizmintekelci devlet kapitalizmine dnmesi sonucu emperyalist sisteminbir btn olarak ileyi biimi deiir.

Dnyann 1/6inin emperyalist smrden kurtarlmas veulusal kurtulu savalarnn gelimesi sonucu emperyalizm artk

16 E. Varga,20. Yzyl Kapitalizmi, s. 40


42/164


dnyadaki eski rakipsiz g deildir. Bu olgu dnyadaki glerdengesini ve bu gler arasndaki atmay nemli lde etkiler.

Bunun en ak rnei II. yeniden paylam savadr. kinci savabirincide olduu gibi sadece emperyalist lkeler arasnda olmam-tr. cephede birden srmtr: Emperyalist lkeler arasnda,emperyalistler ve Sovyetler Birlii arasnda ve emperyalistlerle s-mrge lkeler arasnda.

Birinci yeniden paylam sava kapitalizmin bunalmn gei-ci olarak zm ancak savan etkisi geince bunalm ar birbuhrana dnmtr. kinci bunalm dneminde tekelci kapita-lizm devletle btnleerek, yeni smr ve egemenlik yntemleri-

yle ayakta kalabilmitir. ABDde New Deal politikas, Almanya vetalyada faizm ve en geni anlamda uygulanmas III. bunalm d-neminde gerekleecek olan enflasyonist politika ve militarizmtekelci kapitalizmin ayakta kalabilmek iin uygulad yeni smr

ve egemenlik biimlerinin rndr. Ksaca, tekelci kapitalizmintekelci devlet kapitalizmine dnmesinin rndr.

II. bunalm dnemi II. yeniden paylam savann sonunda,1945 de biter.

Bu arada, kapitalizmin srekli ve genel bunalmnn ierii ve bunalm dnemlerinin balang ve biti tarihleri konusundaSovyetler Birliinin grne de deinmek gerekir.

Kapitalizmin genel buhran iki aamada geliti vebir ncsne girdi. Birinci aama, Birinci Dnya Savaiinde balad ve zellikle Ekim Devrimi srasnda enbelirgin hale geldi. kinci aama, kinci Dnya Savann

ve Avrupa ve Asya lkelerinde balayan sosyalist devrim-lerin seyri iinde alp yayld. 50 yllarnn ikinci yarsn-da dnya kapitalizmi genel buhrannn yeni ncaamasna girdi.17

Bu gre gre birinci bunalm dnemi 1917-45, ikinci buna-lm 1945-58, nc bunalm dnemi de 1958 sonrasn kapsar.Bunalm dnemlerinin tarihlerinin farkl saptanmasnn temeli ge-nel bunalmn ieriinin farkl deerlendirilmesinde yatar:

Kapitalizmde ekonomik buhranlar, metalarn bir arretimi buhrandr; toplumun politik hayatn belirgin bir

17 Nikitin,Ekonomi Politik, s. 215. Sol yay. 3. Bask


43/164


43

ekilde etkileyecei ak olmakla birlikte, sadece eko-nomik alanda geliir. Kapitalizmin genel buhran, kapi-

talist lkedeki hayatn her kesimini, ekonomik alan ol-duu kadar, politik alan da kapsar; ve bu, can ekienkapitalizmle tarih sahnesinde beliren sosyalizm arasn-daki mcadele ile nitelenir. Kapitalizmden sosyalizmegei, kapitalizmin genel buhrannn asl muhtevas-dr.18(ab)

Kapitalizmin genel bunalmnn asl muhtevas serbest reka-beti kapitalizmin tekelci kapitalizme dnmesi ve bylece kapi-talizmin rme, asalaklama ve kendi zttn dourma aamasnagirmesi deil de kapitalizmden sosyalizme gei ise; genel buna-lm 1917 Sovyet Devrimi ile balar. Genel bunalmn bu tanmnagre I. bunalm dneminin 1917de balamas dorudur, ancak ta-nmn kendisi eksiktir.

Kapitalizmin srekli ve genel bunalm 1903de balar.1917de kapitalizmden sosyalizme geiin gereklemesi ile sre-klilik yeni bir muhteva kazanr. Bunalmn znn kapitalizmdensosyalizme gei olduunu savunmak, sadece bunalmn kazand- yeni muhtevay grmek, ondan ncesini, yani kapitalizmdensosyalizme geii hazrlayan dnemi gzden karmak demektir.

Daha nce Rus Devriminden kan Derslerde kapitaliz-min srekli ve genel bunalmlar dnemine tekelci aamada girdi-ini, ancak bunalmlar dnemi ayrlrken I. bunalm dneminin 1917Devrimiyle baladnn kabul edildiini belirtmi ve bunun nede-ninin de devrimcilerin mcadelesi subjektif faktrn objektif fak-tr tamamlamas olduunu sylemitik.

Bugn sorunu Mahir ayan yoldan koyduu biimde srekli ve genel bunalm 1903den balatarak aklamann (kav-ramlara aklk getirmek artyla) daha doru olduu ortayakmtr.

18 Nikitin,Ekonomi Politik, s. 215. Sol yay. 3. Bask


44/164


III.NC BUNALIM DNEM

Emperyalizmin III. bunalm dnemi kendi iinde iki ayr d-neme ayrlr:

a) 1945-58 Dnemi:

Bu dnemin balca zellikleri unlardr:1- Dnya sosyalist sisteminin kurulmas, ulusal kurtulu

savalarnn dev boyutlara ulamas:Kapitalizm tarihinin hibir dneminde bu kadar hzla gerile-

memi, darbe stne darbe yememitir. Dnya sosyalist sistemi-nin kuruluu ve zafere ulaan smrge kurtulu savalar btndnem boyunca devam etmitir. Savan iinde Dou-Avrupadasosyalizmin zaferini savatan sonra 1948de Kuzey Kore, 1949dain Devrimlerinin kesin zaferi ve 1954de Dien Bien Fu zaferiyleFranszlarn Kuzey Vietnam boaltmalar izlemitir. 1958 KbaDevriminin zafere doru ilerledii yllardr. Afrikada baz lkelergerek bamszlklarn kazanmlardr. Dnyann dier smrgelkelerinde ise ulusal kurtulu hareketlerinin daha fazla ykselme-sini nlemek amacyla emperyalistler lkedeki ak igallerine son

vererek geri ekilmilerdir. Eski-smrgecilik yerini yeni-smrge-cilik metotlarna brakmaya balamtr.

2- Emperyalist lkelerin srekli ve resmi olarak rgt-lenmeleri:

1944 ylnda Bretton Woodsda Uluslararas Para Fonu (IMF) ve Dnya Bankasnn kurulmasna karar verildi. Dnya Bankassavata yklm kapitalist lkelere ve geri-braktrlm lkelere imar

ve kalknma kredisi salayacak; IMF ise dolara bal olarak kurula-cak olan yeni altn kambiyo standardnn ileyiini garanti altnaalacak ve sk sk meydana gelen kur deimelerinin emperyalistblou tehdit eder bir nitelik kazanmasn nlemeye alacaktr.Hibir lke IMFe danmadan parasnn deiim orann deitire-meyecektir.


45/164


45

Uluslararas finans kurumlarnn faaliyetlerinin doru deer-lendirilmesi, bu kurumlarn emperyalist lkeler arasnda yaplm

herhangi bir ittifaktan ok farkl olduunun anlalmasyla mm-kndr. II. yeniden paylam savandan nce de emperyalist lke-ler arasnda eitli ittifaklar kurulurdu. Genellikle saldrmazlk pakteklinde olan bu ittifaklar temelde geni bir ekonomik ibirliinedayanmazd.

Uluslararas finans kurumlar, emperyalist lkelerden ba-zlarnn dierlerine kar kurduklar bir ittifak deildir. Bu ku-rumlar tm emperyalist lkelerin biraraya gelip dnyann eko-nomik ve politik geliimini kontrol edebilme abasn yanstr.Emperyalist lkeler tarihlerinde ilk kez resmi ve srekli olarakrgtlenmektedir.

Uluslararas finans kurumlar, emperyalist lkelerin temel-de geni ekonomik ibirliine dayanan politik rgtleridir. Savata

yklan kapitalist lkelere imar kredileri vererek bu lkelerde sos-yalizmin zaferini engellemeye alm, geri-braktrlm lkelerekalknma kredisi ad altnda eitli krediler vererek bu lkelerinsosyalist bloa katlmasn nlemeye, bu lkelerin ekonomik vepolitik geliimini kontrol altna almaya almtr.

Emperyalist lkelerin resmi ve srekli olarak rgtlenmeler-inin temel nedeni sosyalist sisteme ve ulusal kurtulu savalarnakar bir btn olarak kar durmak zorunluluunu duymalardr.(Emperyalist sistemin i dinamiinden doan sisteme kar s-rekli alternatifin bu i dinamiin geliimini etkilemesi, emper-yalist lkelerin birlie zorlanmas.)

3- Emperyalist lkeler arasndaki elikilerin gemiegre ok azalmas; ABDnin emperyalist blok iindeki mutlakhegemonyas:

Emperyalist sistem tarihinin hibir dneminde, 1945-58 ara-snda olduu kadar birlik ve uyum iinde bulunmamtr. Emper-

yalist blokta ABDnin mutlak hegemonyas altndaki bu btnlemebalca temele dayanr:

a) ABD hari dier btn emperyalist lkeler savatan genilde yklm olarak kmlardr. ABDye kar hibir alternatif

yoktur.b) Dnya sosyalist sisteminin varl ve genileyen ulusal

kurtulu savalarna kar emperyalist bloun jandarmaln an-


46/164


cak ABD yapabilirdi. Bata ngiltere olmak zere dier btn em-peryalist lkeler smrgelerinin denetimini fazla zorluk kartma-

dan ABDye brakmlardr.c) II. yeniden paylam savandan sonra emperyalist vesosyalist bloklar arasndaki souk sava, Bat-Avrupadaki kom-nist partilerinin gc ve kitlelerin byk potansiyeli dikkate alnd-nda savata yklan Bat-Avrupa ve Japonyann ksa srede imargerekir. ABD sosyalizm denizinde bir ada olarak kalmak istemiyor-sa, yklan kapitalist lkelerin imarn ksa srede gerekletirmekzorundadr.

Emperyalist lkeler arasndaki btnlemede ABDnin ke-sin hegemonyas pratikte iki ekilde yansr:

Birincisi, uluslararas finans kurumlarndaki oy oranlardr.Bu kurumlarda oy oranlar ekonomik gce gre saptanr, dolay-syla ynetim tamamen emperyalist lkelerin elindedir. 1947de

ABD toplam oylarn %35,07sine sahiptir.19

ABDnin emperyalist blok iindeki hegemonyasn yanstanve bu hegemonyay srdrme arac olarak kullanlan esas unsurdolarn rezerv para oluudur. 1944de Bretton-Woodsda dolarlaaltn arasnda sabit bir deiim oran saptand, yani dolar altna e-deer kabul edildi. Dolarn rezerv para oluu sadece ABD iin deil,btn emperyalist blok iin byk nem tamaktadr. Dolar

ABDnin dnda drtl bir fonksiyona sahiptir:Birincisi:Altn retimi emperyalist lkeler iin byk nem

tayan dnya ticaretinin geliiminin gerisinde kalmaktadr. Dola-rn altna edeer kabul edilmesi uluslararas likidite sorununazm getirmitir.

kincisi: Savata yklan kapitalist lkeler ABD mallarna vesermayesine muhtatr. Bu dnemde kapitalist lkelerin tmn-de, zellikle Bat-Avrupada belirgin bir dolar ktl grlmektedir.

ABDnin sermaye ihrac dier emperyalist lkelerin imarnda nemlirol oynamtr.

ncs: Emperyalist blok iinde her ynden rakipsiz ka-lan ABD zorunlu olarak sistemin jandarmaln da yklenmitir.Sosyalist bloun slerle evrilmesi ve srekli sava tehdidi altndatutulmas, ulusal kurtulu savalarnn bastrlmaya allmas, ile-

19 World Bank Since Bretton-Woods, s. 65


47/164


47

rici ynetimlerin devrilmesi ve genel olarak dnya apnda kardevrimin organizasyonu ABD tarafndan gerekletirilmitir. Btn

bu faaliyetlerin finansman ABDnin 1971e kadar srekli fazla ilekapanan d ticaret dengesiyle salanamazd; tek kar yol sreklidemeler dengesi adr (yani dnya piyasasna karlnda mal

ve hizmet srmeksizin dolar srmektir, karlksz para basmaktr).Bu ise ancak ellerinde dolar bulunan lkelerin karlnda ABDdenmal ve hizmet talep etmeleriyle mmkndr; dolarn rezerv paraolmas bunu salamaktadr.

Drdncs: Srekli d demeler dengesi ann mm-kn oluu ABDye karlksz dolar basarak dier emperyalist lkeekonomilerine szma, onlar ele geirme olana vermektedir. Budurum, zellikle 1958den sonra ABD sermayesinin Bat-Avrupayistilas eklinde kendini gstermitir.

4- Ekonomik buhrann hafiflemesi:1945-58 aras srekli bir sava dnemidir; emperyalizm dar-

be stne darbe yemi ve srekli gerilemi, srekli pazar kaybet-mitir. Ancak dnyann 1/3nn sosyalist bloa dahil olmas em-peryalizmin ekonomik buhranna bu dnemde yansmamtr. Bu-nun nedeni kapitalist retimin sava sonras yllarda snrsz olarakgenilemesidir. Emperyalizm 1945-58 arasnda btn sisteme

yaylan ciddi bir ekonomik buhranla karlamamtr.Savatan sonra emperyalist lkelerin ou yklmt. ABDde

ise sava srasnda retim aralar retimi amortisman iin gerekliseviyenin ok altna dtnden retim aralar ypranmtr. re-tim yklanlar ve yprananlar yenilemek iin hzla geliti, dev boyut-lara ulat. 1950lerde ABDde retimin talebi iyice at anlald,buhran belirtileri gzlendi. Bu yllarda Kore Sava sayesinde ABDbuhran ucuz atlatt. Savatan sonra ise otomasyon olarak isimlen-dirilen bir dizi bilimsel ve teknik devrimin gereklemesi ve bununretim aralarnda nispi bir yenilenmeye yol amas sonucu kapi-talist retim talepten nispi olarak bamsz 1958e kadar ciddi birbuhranla karlamadan byd. II. yeniden paylam sava vesonrasnda muzaffer dnya halklarnn emperyalizme darbe st-ne darbe indirmesi, onu geriletmesi ve pazarlarn daraltmas etki-lerini btn iddetiyle 1958 ekonomik buhran ve sonrasnda his-settirdi.


48/164


b) 1958 Sonras:

Kapitalizmin srekli ve genel bunalmnn 1958 sonrasnda-ki zelliklerinin temeli 1945-58 dnemine dayanr; ancak bu zel-liklerin tm boyutlaryla gelimesi 1958 sonrasnda olmutur.

1- Uluslararas finans kurumlarnn faaliyetlerinde mey-dana gelen deiim:

Uluslararas finans kurumlar emperyalist lkelerin dnya-nn ekonomik ve politik geliimini ynlendirmek ve zellikle smr-ge lkeleri denetlemek amacyla kurduklar geni ekonomik ibir-liine dayanan politik rgtlerdir. Bu kurumlarn faaliyetinin ilk d-neminde smrge lkelerden ok, savata yklm kapitalist lke-lerin imarna ve sosyalizmin bu lkelerdeki zaferini nleme abasarlk kazanmtr.

Dnya Bankas kredileri faaliyetinin ilk be ylnda (1947-52)zellikle Avrupaya ynelmiti. Bu dnemde verilen 1392 milyondolar kredinin 699 milyonu Bat-Avrupaya verilmitir.20 Ayn d-nemde Avustralyaya 100 milyon verilmi, Japonya ise 1953densonra kredi almaya balamtr. Bu dnemde geri-braktrlm l-kelere verilen kredilerde bir Amerikan rgt olan AID daha etkili-dir.

1956da geri-braktrlm lkelerde zel sektrle birlikte sana-yi yatrmlar yapmak amacyla IFCnin, 1961de zellikle en fakirlkelere kredi veren IDAnn faaliyete gemesiyle Dnya Bankasnnkredileri geri-braktrlm lkelere yneldi.

2- ABDnin dier emperyalist lkelere yapt sermayeihracndaki deiim:

1958e kadar ABDnin zellikle Bat-Avrupaya yardmnn te-mel nedeni bu lkelerde sosyalizmin zaferini nlemek iken; 1958sonrasnda ama Bat-Avrupa lkelerinin ekonomilerine szma veonlar ele geirme olmutur. 1958 sonrasnda ABDnin dier em-peryalist lkelere yapt sermaye ihracnn amacnda meydanagelen bu deiimin temelleri ABD sermayesinin Bat-Avrupaya genilde girmesini salayan Marshall yardmyla atlmtr.

20 World Bank Since Bretton-Woods, s. 178


49/164


49

1958 sonrasnda ABD sermayesi Bat-Avrupay adeta istilaetmitir. 1950de Bat-Avrupada 1.7 milyar dolar olan ABD yatrm-

lar 1970de 24.5 milyara kmtr.21

3- okuluslu irketlerin geliimi:II. yeniden paylam sava sresince emperyalist lkelerde

sermaye temerkz artt; buna karlk dnyann 1/3nde sosya-lizmin kurulmasyla pazarlar darald. Sava sonrasnda emperyalistlkelerin ou ykldndan ar temerkz sadece ABD iin nemlibir sorundu ve dier lkelere sermaye ihrac yoluyla giderebiliyor-du. Balangta sadece ABDyi ilgilendiren sorun yeniden onarmsrecinin tamamlanmasyla btn emperyalist lkeler iin geerlioldu. Artk esas olarak I. ve II. bunalm dnemleri iin geerli olan,irketlerin ounluu ulusal snrlar iinde tamamlanan retim sre-cinde, genellikle tek mal retmeleri, ayrca lke dna mal ve ser-maye ihra etmeleri sermaye temerkznn ulat seviyenin orta-

ya kard sorunlara zm getirmemektedir. irket artk kenditarihini amaldr. O, belli bir rn belli bir blgede satmak iinkurulmu ve bymtr. Artk her iki snrlamay da amak vekendine yeni rnler ve yeni blgeler eklinde yeni pazarlar bul-mak zorundadr.22 Tekelci kapitalizm artlarnda toplam kr ora-nn drmemek amacyla sermaye srekli olarak bir maln retimiiin yatrlmaz. Tekeller retimi maksimum kr gerekletirecekbiimde ayarlarlar, bu durumda biriken sermaye zorunlu olarakdeiik mallarn retimi iin kullanlr. eitli mal retmek, aynzamanda bir maln retiminde meydana gelebilecek ani talep dal-galanmalarna kar irketleri koruyan bir sigortadr. eitli lkeler-de retim birimleri kurulmas ise, eitli mal retmek gibi temelindeirketlerin krlarn korumak ve ykseltmek amacndan kaynak-lanmaktadr. Bir maln eitli paralar hangi lkede daha ucuzaretilebilecekse orada yaplr.

okuluslu irket sadece baka lkelerde ubeleri olan irketdeildir.

okuluslu irket olmak iin yalnz yabanc lkelerdefaaliyet gstermek yetmez. zellik ynetici kadrolarn,

21 ABD Ticaret Bakanl, Multinational Corparation, s. 1322 P. Sweezy, Modern Capitalism and Other Essays, s. 45


50/164


pazarlama, retim ve aratrma ile ilgili mevcut alterna-tiflere gre, dnyann neresinde, ne yaplmas gerektii

konusunda temel kararlar almasnda yatmaktadr.23

Sermayenin ulusal snrlar amas ve okuluslu irketler III.bunalm dnemine zg deildir. I. ve II. bunalm dnemlerindede d lkelere mal ve sermaye ihrac yaplrd; ayrc nitelik dlkelerde retim birimlerinin kurulmas; retimin okuluslamas-dr. irketlerin kazan kaynaklarnda meydana gelen deiim bunuaka gsterir: 1914de uluslararas irketlerin %90 yatrm malikazan (portfolio) ile ilgilidir. II. yeniden paylam sava sonrasn-da mali kazan yatrmlar yerini dorudan yatrma brakmtr.1970lere varldnda dorudan yatrm tm yatrmlarn %75ineulamtr.24

okuluslu irketler zellikle 1958den sonra hzla gelimitir.Yabanc lkelerdeki ortaklklar bu geliimin gstergesi olarak elealnrsa, ABD deki 187 okuluslu tekelin yabanc lkelerde imalatsanayindeki ortaklklar toplam olarak 1901de 47, 1929da 467,1950de 988, 1958de 1891 iken bu say 1967de 3646ya ulamtr.25

okuluslu irketlerin incelenmesi emperyalist sistemin gn-mzdeki ileyiinin anlalmas bakmndan nemlidir; ama bu hi-bir zaman sz konusu dev irketleri ve bunlarn karlarn sis- tematik biimde inceleyerek gnmz emperyalizminin nasl i-lediini en iyi biimde anlayabiliriz26demek deildir.

okuluslu irketlerin geliimi emperyalist lkeler arasn-daki btnlemeden ayr olarak kavranamaz. Deiik lkelerderetim birimlerinin kurulabilmesi emperyalist lkeler arasnda, it-halat ve ihracatn serbestletirilmesini, sabit dviz kurlarn, krla-rn, retim aralarnn, personelin ve teknik bilginin lkeden lkeyeserbest transferini gerekli klar. retimin okuluslamas kredininde okuluslamasn, dolaysyla eitli uluslararas finans kurum-larnn varln zorunlu klar. Bylece emperyalist lkelerde ser-maye temerkznn ulat seviyenin zorunlu sonucu olarak do-an, emperyalist lkeler arasndaki btnleme sonucu gelienokuluslu irketler ayn zamanda bu btnlemeyi glendirirler.

23 P. Sweezy, okuluslu irketler, Yeni Admlar, Say: 19-20, s. 4124 E. Grsoy, okuluslu irketler zerine, rn, Say: 425 okuluslu Tekeller ve Uluslararas Tekelci Sermaye, s. 33, TB yay.26 P. Sweezy, okuluslu irketler, Yeni Admlar, Say: 19-20, s. 36


51/164


51

Deiik lkelerde kurulan retim birimleri uluslararas iblmnnartmasn ve ulusal sermayelerinin i ie girmesini salar.

okuluslu irketler bankalardan bamsz olarak ele alna-maz. Ancak banka-irket ilikilerinde III. bunalm dneminde bazdeiimler olmutur. I. bunalm dneminde banka-irket ilikilerin-de ve btnlemede bankalar ar basarken, gnmzde irketlerdaha ar basmaktadr. Bu lkemizde oportnizmin en ok tahrifettii konulardan biridir. Yaznn amac dna kmamak iin ban-ka-irket ilikilerini lke-Kitlenin Eletirisi adl ayr bir yazda elealacaz.

4- Drt aamal devresel hareketin iki aamaya inmesi:Devletin ekonomiye mdahalesi ve tekelci kapitalizmin te-

kelci devlet kapitalizmine dnmesi zellikle 1929daki byk buh-randan sonra hz kazanmtr. Devletin sava durumu ve ar birbuhrann dnda, normal dnemlerde de ekonomiye aktif mda-halesi II. yeniden paylam sava ncesinde balarsa da, tekelcidevlet kapitalizminin ekonomi zerindeki etkileri en iyi biimde1945 sonras ve zellikle 1958 ekonomik buhran incelenerekanlalabilir.

Devletin ekonomiye mdahalesi genellikle byk devletsiparileri biiminde kendini gsterir ve bu sipariler ounluklasava malzemeleri iin yaplr. Bunun byle olmas zorunludur,nk verimli sektrlere yaplacak sipariler nasl satlaca bilin-meyen retim fazlasn artrmaktan baka sonu vermez. Sadecesilah imalat kitlelerin tketim gcnden bamsz olarak uzun sregeliebilir. Devlet mdahalesi ve ekonominin askeriletirilmesi bir-birinden kar ve birbirini etkiler.

Bunun sonucu, ekonominin askeriletirilmesi sadece silah-lanma yarnn neticesi veya souk savan bir yan rn27 ola-rak aklanamaz. Ekonominin askeriletirilmesi, sadece sistemin

varlna ynelen tehlikenin deil, sistemin kendi i dinamiininde zorunlu kld bir olgudur.

Ekonominin askeriletirilmesi ounlukla bte a ve dev-let borlar ile finanse edilir (vergiler yoluyla finansman satn almagcn azaltacandan talep yetersizliini daha da artrr), ekono-

27 E. Mandel, Marksist Ekonomiye Giri, s. 79


52/164


minin askeriletirilmesi devlet borlarnn bymesine, bte a-klarna ve srekli enflasyona yol aar.

Eer bte a yoluyla finanse edilen kamu yat-rmlar verimli alanlara yneltilmise, halkn eline geenpara ya da params (bono, senet, vb.) eylerin karlndakararl bir tempoda artan bir mal hacmi de bulunacakdemektir. Fakat eer kamu harcamalar verimli alanlara

yneltilmemise, bu paralarla askeri malzeme ve ben-zeri emtia retilmise, devlet harcamalarnn ak bte

yoluyla finansman, halkn elindeki para (ya da paramseyler) ile pazardaki mallar arasndaki dengenin gittikedaha da bozulmasna yol aacaktr. Bu da, eninde son-unda, srekli olarak artan bir enflasyon tehdidi yarata-caktr.28

Emperyalizmin nc bunalm dneminde arlk ka-zanan ekonominin askeriletirilmesi, tekellerin eitli lkeler-de eitli mallar reterek krlarn gemie gre olduka garantialtna almalar, ekonomiye artan oranda devlet mdahalesi,srekli enflasyon ve yeni-smrgecilik metotlar, emperyalistlkelerde ekonominin devrevi hareketinde deiiklikler yap-mtr. Klsik cyclenin drt aamas (durgunluk, k, can-lanma, refah) durgunluk ve canlanma olarak ikiye inmitir.

ABD ekonomisi, sava sonras dnemde drt eko-nomik buhranla karlat. Ancak bu buhranlarda allagelen devre (cycle) evrelerinin sras deimi, baz evre-ler kaybolmutur. rnein buhrandan toparlanmaya geidurumu, knt evresine uramadan sk sk meydanagelmektedir.

Toparlanma refah durumuna girmesi gerekirken,dorudan doruya yeni bir buhranla sonulanyor. Bir-ok hallerde buhrana gei uzun bir durgunluk dnemin-den sonra ortaya kyor. Buhran, gemiteki rneklerin-den daha yava gelimektedir.29

Kapitalist ekonomide klsik bir buhran tketim mallar sek-trnde balar ve giderek retim mallar sektrne yaylr, ikinci

28 P. Baran, Bymenin Ekonomi Politii, s. 250-251. May yay.29 Nikitin, Ekonomi Politik, s. 224, Sol yay. 3. Bask


53/164


53

sektrdeki buhran birincidekini daha da derinletirir ve buhranyaylr ve derinleir. Buhrann derinlemesi, genellikle tketim mal-

lar sektrnde ortaya kan buhrann retim mallar sektrniddetle etkilemesine (retim mallarna olan talebin birdendmesine) baldr.

Buna karlk, ilk tenkisattan ve zel yatrmlardakiilk indirimlerden itibaren devlet organlar giderlerini art-rrlarsa, buhrandaki bu ilerleme durdurulur.30

... 1957-58 buhrannn ilk dokuz aynda sanayi reti-mi %13,1 (1929-30 dnya ekonomik buhrannn ilk do-kuz aynda %15,3), dayankl tketim mallar iin siparitoplam ise %20 (1929da %26,5) dmt. Derhal ya-plan enflasyoner para emisyonu ve zaten ok olan dev-let ve askeri harcamalar ABDyi yeniden 1929 durumunadmekten kurtard.31

1957de 44.4 milyar dolar olan ABD savunma harcamalar,1963-64de 56.8 milyara ykseldi.32 Askeri harcamalardaki bu yk-seli zellikle ekonominin buhrandan en fazla etkilenen sektrler-ini (retim mallar sektrn) etkiledi, bu sektre ek talep yaratt.1958de hkmet harcamalarnn maden, eitli makineler, elekt-ronik endstrisi vb. gibi retim mallar sektrnn eitli kollarn-daki toplam retim iinde pay (24 kalem mal iinde) %2.9 ile%86.7 arasnda deimektedir.33

Bununla beraber, devlet herhangi bir munzam satnalma gc yaratamaz. Demek ki resesyon ne kadariddetli ise ikame satn alma gcnn yaratlmas o ka-dar gerekli olur ve enflasyon yaratc eilimlerin patlak

vermesine yol aar. Kapitalizmin k anda devletinkarsna kan ikilem buhran ile enflasyon arasndakisemedir. kincisi belirlenmedike (artmadka) birinci-si nlenemez.34

Sonu olarak, II. yeniden paylam savandan sonra orta-ya kan ve btn boyutlaryla gelien deiimlerin tm (dev-

30 E. Mandel, Marksist Ekonomi El Kitab, C: II, s. 266, Ant yay.31 E. Mandel, Avrupa Amerikaya Kar, s. 123-4, Kz yay.32 Sweezy-Magdoff, Dynamics of US Capitalism, s. 1433 H. Magdoff, Emperyalizm a, s. 24334 E. Mandel, Marksist Ekonomi El Kitab C: II, s. 267, Ant yay.


54/164


let harcamalarnn bykl, okuluslu irketler, yeni-smr-gecilik) buhrann iddetinin daha uzun bir sre iine yaylma-

sn salar. k dnemi daha az kt, refah dnemi daha aziyi olur. Drt aamal klsik cycle iki aamaya iner, dolaysyladevrenin sresi ksalr.

Emperyalizmin genel bunalmnn eitli evrelerin-de de buhranlarda bir deiiklik grlmektedir. II. DnyaSavandan sonra buhranlar daha yumuaklam, fakatdaha da bir sreklilik kazanmtr. Nitekim II. Dnya Sava-ndan nce burjuva ekonomi literatrnde depresyondenilen bunalmlara savatan sonraki dnemde durgun-luk ad verilmektedir. Tekelci devlet kapitalizminin vesermayenin uluslararaslamasnn vard dzey sonu-cu, buhranlarn skl artm, dalgalanmalarn boyutlarklmtr.35

III. bunalm dneminde devresel hareketlerin sresinin k-salmasn ve dolaysyla ekonomik buhrann gemie gre daha aziddetli, ancak daha srekli oluunu retim aralarnn hzla yeni-lenmesine balayanlar vardr. rnein, Mandele gre retim arala-rnn srekli yenilenmesine yol aan bilimsel ve teknik devrimsouk savan bir yan rndr ve dolaysyla iktisat d bir kaynak-tr.36

Marksn Kapitalin III. cildinde aklad gibi, sabit sermaye-nin yenilenme sresi devresel hareketin uzunluunu belirler. Bilim-sel ve teknik devrim serbest rekabeti dnemde 7-10 yl olan devreyibugn 4-5 yla indirmitir.

Mandel burada ok eyi birbirine kartrmtr. Birincisi,bilimsel ve teknik devrim sadece sosyalist sistemin varlndan(silahlanma ve sosyalist sistemle yar) kaynaklanmaz, o ayn za-manda emperyalist lkelerde sermaye temerkznn ve retimin

younlamasnn, buna karlk talebin dnya lsnde dme-sinin yaratt bir zorunluluktur. Gnmzde retime uygulananbilimsel ve teknik bulularn bir ksm, ilk kez sava endstrisindebulunmutur; ancak, gnmzde tekellerin bilimsel ve teknikaratrma iin yaptklar byk masraflar ihmal ederek bilimsel ve

35 Gnmzde Emperyalist Smr Mekanizmas, s. 12, TB yay.36 E. Mandel, Marksist Ekonomiye Giri, s. 80


55/164


55

teknik devrimi tamamen silahlanmann yan rn olarak grmekde yanltr.

Mandelin grne gre, srekli bilimsel ve teknolojik de-vrim sonucu emperyalist lkelerde II. yeniden paylam sava son-rasnda retim aralar her 4-5 ylda bir geni lde yenilenmitir.Bu tamamen yanltr. Bilimsel ve teknolojik devrim sabit sermaye-nin amortisman ve retimi ar lde artrmamak artyla tekel-ler tarafndan retim srecine kstl biimde uygulanr. 1958de

ABDde yaplan bir aratrma fabrika donanmnn 1/3nden az birksmnn ada olduunu gstermitir.37 (1950-58in otomasyondnemi olduunu belirtelim)

Srekli bilimsel ve teknolojik devrimin deerlendirilmesin-deki en byk hata, bilimsel ve teknik bulularn ounlukla re-tim aralarnda uyguland grnde yatar. Tekeller yeni bulularretim aralarnda toplam krn dmemesi artyla uygularlar.Gnmzde srekli bilimsel ve teknolojik devrimin sonucu olanyeni bulular daha ok tketim aralarnda uygulanmaktadr.

Srekli bilimsel ve teknolojik devrimin srdrlmesi ve so-nularndan faydalanlmas tekeller arasnda nemli bir rekabetunsurudur. Yeni bulular retim aralar zerinde, retimi fazlaartrmayacak dolaysyla yeni pazar sorunu yaratmayacak ekilde,

yani ok kstl biimde uygulanr.Yeni bulularn tketim arala-rnda geni lde uygulanmasnn nedeni ise bunun tekelle-rin pazar sorununu hafifletmede kullanlabilmesidir. En sonbulularn geni lde uyguland kitle tketim mallar hem bumala ek bir talep yaratr; hem de ayn buluu uygulamakta gekalan dier tekellerin pazarlarn daraltarak piyasadaki talebi yenimala kanalize eder.

Srekli bilimsel ve teknolojik devrim tekeller tarafndangeni lde retim aralarna uygulanarak pazar sorununudaha da arlatrmak iin deil, tketim aralarna uygulana-rak pazar sorununu hafifletmek amacyla kullanlr.

Kitlede kapitalizmin genel buhrann inceleyen yazar dadevrenin ksalmasn sadece bilimsel ve teknolojik ilerlemeye ba-lamaktadr. Ancak Kitle yazar Mandelden ileri gitmi! Mandel,7 veya 10 ylda bir bunalmlar yerine, her 4-5 ylda bir durgunluk-

37 Sweezy-Baran, Tekelci Kapitalizm, s. 117


56/164


larla karlarz38 diyerek devresel hareketin deien zelliinibelirtmitir. Kitle ise, ekonomik buhranlarn gnmzde de ser-

best rekabeti dnemdeki gibi gelitiini syledikten sonra ylediyor:... artk her 4-5 ylda bir gelmektedir devri buhranlar.

ki buhran arasnn bu kadar ksalmas srekli enflasyon-la birleince kapitalizme srekli bir kriz grnm ver-mektedir.39

Kitleye gre devresel hareketin btn aamalar ayndr,sadece sresi ksalmtr. Pasifistler kapitalizmin srekli ve genelbunalmn ekonominin devresel hareketine indirgedikleri gibi, bu

yanl da yapmak zorunluluundadrlar. Emperyalist lkelerde eko-nominin devresel hareketinin iki aamaya inmesi, ekonomik buhra-nn iddetinin azalmas, buna karlk sreklilik kazanmas sonu-cunu vermi, srekli ve genel bunalmn ekonomik buhrandanetkilenmesi gemie gre azalmtr.

Geri-braktrlm lkelerde pasifist devrim teorisinin temelievrim ve devrim aamalarnn birbirinden ayrlmasnda yatar. Bu-nun iin birinci adm kapitalizmin bunalmnn srekli deil kesikliolduunu savunmaktr. Bylece sistemin kesikli bunalm geri-b-raktrlm lkelere kesikli biimde yansr ve bylece evrim ve dev-rim aamalarnn birbirinden kesin izgilerle ayrlabilmesi iin ge-rekli objektif art (pasifist devrim teorisinin temeli) gereklemiolur. (!)

Emperyalist sistemin bunalmnn srekli deil kesikli oluu,meselenin z tahrif edilerek, bunalm devresel harekete indirge-nerek salanr. Bunun iin ise devresel hareketin deiik aamalararasnda byk farklar olmaldr (bylece durgunluk ve zelliklek aamas devrim dnemi, toparlanma ve refah aamas iseevrim dnemi olacaktr). Ekonominin devresel hareketinin zel-liklerinin deimesi ve devrenin eitli aamalar arasndaki far-kn azalmas elbetteki bu ynden pasifistlerin hi houna gitmez;deiimi inkar ederler veya daha iyisi hi bahsetmezler. nkonlarn btn devrim teorisinin temeli burada yatmaktadr.

38 E. Mandel, Marksist Ekonomiye Giri, s. 8239 Kitle, Kapitalizmin Genel Buhran, Say: 31


57/164


57

5- Yeni-smrgecilik:Emperyalizmin III. bunalm dneminde geri-braktrlm l-

keleri ilgilendiren en nemli deiim yeni-smrgecilik metotlar-dr. Yeni-smrgecilik balca drt unsura dayanr:a- Smrge lkelerdeki feodal yap kapitalizm yukardan

aaya ve emperyalizme baml olarak gelitirilerek deitirilir,b- Bu sre iinde emperyalizmin en gzde mttefiki ola-

rak yerli tekelci burjuvazi gelitirilir,c- Gelien tekelci burjuvazi bamsz olarak deil, emperya-

lizmle batan btnlemi olarak gelitiinden III. bunalm d-neminde emperyalizm isel bir olgu haline gelir, emperyalist igalinbiimi deiir. (Gizli igal)

d- Sermaye ihra ve transferlerinin terkibi deitirilir. (Genibilgi iin bkz.Kesintisiz Devrim II-III)

Ksaca akladmz bu stratejinin ge

Documents

THKP-C/HDÖ: Türkiye Devriminin Acil Sorunları I