TİBBİ TƏDQİQATLARIN

ETİK ASPEKTLƏRİ

PROF. DR.MED Q.F.MÜSLÜMOV

“one must understand Confucianism before one really understand what medicine is all about.”

SƏN NƏ BİLİRSƏN?

SƏNCƏ SƏN NƏYİ BİLMƏLİSƏN?

ETİKA VƏ HÜQUQ

Bütün qeyri leqal işlər qeyri etik deyil (öldürmək)

Qeyri etik olan hər şey qeyri etik deyil (secret)

Qanunlar qeyri etik və amoral ola bilər (Nazi’s)

Qanunları və etikanı tədris etmək, izah etmək, başa salmaq üçün biz müxtəlif mexanizmlərdə istifadə edirik

ETİKANIN NÖVLƏRİ

Professional etika Tibbi etika Bioetika Kliniki etika

Kimlərə həkim olmaq məsləhət deyil

Arroqant şəxslər Varlı olmağı həyatın özündən çox sevənlər Cismi ilə ruhunu bir yerdə tuta

bilməyənlər Tibblə məşğul olmaq üçün çox zəif olanlar Təbabətdən çox cadugərliyə inananlar

—Bianque

Konfusiy prinsipi(Confucian principle)

Bu prinsipi universal məhəbbət adlandırırlar:

Hər bir xəstəni sosial statusu, ailə tarixi, imkanları, yaşı və s.-dən asılı olmayaraq eyni cür müalicə etmək lazımdır

( to treat every patient equally:, regardless of social status, family background, appearances, age, etc)

MORAL PROBLEMLƏR

KLİNİKİ TƏDQİQATLARIN MƏGZİ SAĞLAMLIQ BARƏDƏ BİLİK ƏLDƏ ETMƏKDİR

TƏDQİQATIN MƏQSƏDİ İŞTİRAKÇIYA XEYİR VERMƏK DEYİL

İNSANLARDA BİLİK QAZANMAQ OBYEKTİ KİMİ İSTİFADƏ EDİLİR VƏ ONLAR EKSPLUATASİYA OLUNUR

KLİNİKİ TƏDQİQATLARIN ETİK ƏSASLARI

EKSPLUATASİYA RİSKİNİ MİNİMUMA ENDİRRMƏK;

TƏDQİQAT OBYEKTLƏRİNİN HÜQUQ VƏ AZADLIQLARINA HÖRMƏT EDİLMƏLİDİR.

ETİKANIN 7 PRİNSİPİ

DƏYƏRLİ ELMİ MƏSƏLƏ ETİBARLİ ELMİ METODOLOGİYA DOĞRU OBYEKT SEÇİMİ DOĞRU RİSK-XEYİR DƏYƏRLƏNDİRİLMƏSİ MÜSTƏQİL İCMAL EDİLMƏSİ İŞTİRAKÇILARIN MƏLUMATLANDIRILMASI İŞTİRAKÇILARA HÖRMƏT VƏ ETİRAM

Emanuel E, Wendler D, Grady C. What makes clinical research ethical? Journal of the American Medical Association 2000; 283(20):2701-11

18-ci əsrin sonlarında əhalinin 20% qədəri çiçək-dən ölürdü

Süd sağan insanlar çiçəyə tutulmurdular

Jenner bu fakta əsaslanaraq eksperiment qoyaraq peyvənd etməyə başladı

1880-cü ildə ilk dəfə kliniki tədqiqatlar aparılmağa

başlanıldı Müşahidə apararaq yeni hipotez

irəli sürmək

Onu insan üzərində sınaqdan keçirmək

Nuremberg Code

• eksperiment üçün mütləq razılıq lazımdır Eksperimentlər elmi cəhətdən əsaslandırılmalı və

ixtisaslı mütəxəssislər tərəfindən aparılmalıdır Insanlar üzərindəki tədqiqatlar əvvəlcə heyvanlar

üzərində aparılmalı və xəstəliyin maksimal yaxın modeli olmalıdır

Eksperimentlərin elmi dəyəri onun riski və vurduğu ziyandan daha artıq olmalıdır

MƏNBƏ:Trials of War Criminals before the

Nuremberg Military Tribunals under Control Council Law No. 10, Vol. 2,pp. 181-182..Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office, 1949.

Rəsmiləşmə

1964-cü ildə World Medical Association tərəfindən rəsmən

təsdiqlənib

Helsinki deklarasiyası•kliniki tədqiqatlar heyvan və laborotor eksperimentlərə əsaslanmalıdır•kliniki tədqiqatlar yalnız ixtisaslı mütəxəssislər tərəfindən icra edilməlidir•kliniki tədqiqatların riski dəyərləndirilıməli və xəstəyə xeyiri verməlidir•Iştirakçılar tədqiqat barədə tam məlumatlandırılmalı və buna razılıq verməlidirlər•Tədqiqatların məsuliyyəti mütləq tibbi personal qzərinə qoyulmalıdır•Etik tələblərə əməl edilmədən icra edilmiş eksperimentlərin nəticəlkəri dərc edilə bilməz•Azlıqların tədqiqatlara cəlb edilməsi və onların razılığına xüsusi diqqət yetirilməlidir

HELSİNKİ DEKLARASİYASInın əsas prinsipləri

ŞƏXSİYYƏTƏ HÖRMƏT HƏR KƏSİN MƏLUMATLANDIRILMAQ

HÜQUQUNA HÖRMƏT EDİLMƏSİ SUBYEKTİN EHTİYACLARI CIMİYYƏTİN

EHTİYACLARINDA ÜSTÜN TUTULMALIDIR

Tuskegee Syphilis Study (1932-1972)

SİFİLİSİN GEDİŞİ 399 QARA DƏRİLİ İNSANDA ÖYRƏNİLİB

1947-Cİ İLDƏ PENİSİLLİNİN SİFİLİSƏ QARŞI EFFEKTİV OLDUĞU SÜBUT EDİLİB

SUBYEKTLƏRƏ TƏDQİQAT ALTERNATİVİN MOVCUDLUĞU BARƏDƏ İNFORMASİYA VERİLMIYİB

SON

DAHA ƏTRAFLI

http://www.wma.net http://www.cioms.ch http://ohrp.osophs.dhhs.gov http://ohsr.od.nih.gov/ http://www/fda.gov http://cme.nci.nih.gov/