Upload
nguyen-thi-yen-phuong
View
236
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
1/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
I HC NNGI HC NNG
LP CAO HC CNG NGH MI TRNG
BI TIU LUNBI TIU LUN
C HC MI TRNGChuyn : CC YU T NH HNG N TNH C
GING VIN HNG DN: GS.TS NG KIM CHI
HC VIN THC HIN:
1. TRN TH KIU NGN
2.NGUYN TH YN PHNG
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 1
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
2/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
NNG, 10/2010
MC LC
LI M U..................................................................................................................................4
1.1. c cht hc.........................................................................................................................5
1.2. c hc mi trng..............................................................................................................5
1.3. Cht c v tnh c.............................................................................................................6
1.3.1. Cht c.........................................................................................................................61.3.2. Tnh c.........................................................................................................................6
2. Cc yu t nh hng n tnh c.............................................................................................7
2.1. Bn cht ca tc nhn gy c (bn cht ha hc v bn cht l hc ca cht c)............8
2.2. iu kin tip xc...............................................................................................................10
2.3. Loi, gii tnh, tui v cc yu t di truyn ti thi im tip xc................................12
2.4. Tnh trng ca sinh vt ti thi im tip xc....................................................................17
2.5. S c mt ca cc ha cht trong c th sinh vt, trong mi trng v trong thi gian tip
xc..............................................................................................................................................18
2.6. Chp nhn hay thch ng....................................................................................................23
2.7. Cc yu t mi trng v cc yu t khc c th nh hng n kh nng phn ng ca c
th i vi c cht....................................................................................................................28
TI LIU THAM KHO.............................................................................................................30
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 2
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
3/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
DANH MC HNH V BNG
Hnh 1- th biu din tc ng ca CYP i vi loi gm nhm c v ci............................14
Hnh 2- S hot ha khc nhau ca 2- AAF i vi chut c v chut ci................................14
Hnh 3- S chuyn ha ca cht c........................................................................................21
Hnh 4- Mt kiu hot ha enzim................................................................24
Hnh 5- Bin i ti trung tm hot ng ca enzim.....................................................................25
Hnh 6- Men acetycolin estera.......................................................................................................26
Hnh 7 - Cu trc ca pyrithamine v trimethoprim........................................27Hnh 8- Cu trc ca pyrethrin.....................................................................................................27
Hnh 9 - Chuyn ha ca malathion thnh malaoxon....................................................................27
Bng 1- Tnh nhy cm ca mt s loi i vi c cht ty thuc vo gii tnh........................14
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 3
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
4/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
LI M U
Hin nay, cng nghip ha, hin i ha pht trin vi tc nhanh nh v bo th
nhim mi trng ang l vn nn ton cu. Km theo vn nhim l t l c cht pht thi
ra mi trng ngy cng nhiu v vn cha c hng gii quyt tha ng. c hc mi trngang l vn quan tm v nghin cu nc ta v trn ton th gii. Nghin cu v c cht
v nhng yu t nh hng n tnh c gip chng ta phn no hn ch ri ro v sc khe cng
nh gp phn bo v mi ngi trc nhng nguy c nhim bnh t mi trng.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 4
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
5/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
1. Cc khi nim c bn
1.1. c cht hc
- c cht hc l ngnh khoa hc nghin cu v lng v cht cc tc ng bt li
ca cc tc nhn ha hc, vt l, sinh hc ln h thng sinh vt hc ca sinh vt sng.
- c cht hc l ngnh khoa hc v c cht. L mt ngnh khoa hc c bn v
khoa hc ng dng.
1.2. c hc mi trng
- c hc mi trng v c hc sinh thi trong mi trng rt gn nhau trong i
tng nghin cu v mc ch, c xem nh l ng nht.
- c hc mi trng l mt ngnh nghin cu quan h cc tc nhn c hi trong
mi trng t nhin (ngun gc, kh nng ng dng, s xut hin, o thi, hy dit) v
phng thc hot ng ca chng trong mi trng.
- c hc mi trng nghin cu s bin i, tn lu v tc ng ca tc nhn gy
nhim vn c trong thin nhin v cc tc nhn nhn to nh hng n cc hot
ng sng ca sinh vt trong h sinh thi, cc tc ng c hi n con ngi.
- c hc sinh thi l ngnh khoa hc l ngnh khoa hc quan tm n cc tc ng
c hi ca cc tc nhn ha hc v vt l ln cc c th sng. c bit l tc ng ln cc
qun th v cng ng trong h sinh thi. Cc tc ng bao gm: con ng xm nh p
ca cc tc nhn l ha v cc phn ng gia chng vi mi trng. Mc tiu chnh ca
c hc sinh thi l to ra nhng chun mc ban u thit l p tiu chun cht lng mi
trng, nh gi v d on nng trong mi trng, nguy c cho cc qun th t
nhin (trong c c con ngi) b tc ng mnh bi s nhim mi trng.
C s khc nhau c bn gia c hc mi trng v c hc sinh thi. c hc
thc nghim thng tin hnh th nghim trn ng vt c v v cc s liu dng a
ra cc gii hn an ton ch cho mt mc tiu tip cn, l con ngi. Ngc li, mc
tiu ca c hc sinh thi l bo v ton b sinh quyn, bao gm hng triu loi khc
nhau, c t chc theo qun th, cng ng, cc h sinh thi c lin h vi nhau l bo
v sc khe con ngi trong cng ng mc tng c th m bo tn cu trc vchc nng ca cc h sinh thi.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 5
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
6/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
1.3. Cht c v tnh c
1.3.1. Cht c
- Cht c l bt c loi vt cht no c th gy hi ln n c th sng v h sinh
thi, lm bin i sinh l, sinh ha, ph v cn bng sinh hc, gy ri lon chc nngsng bnh thng, dn n trng thi bnh l hoc gy cht.
- Nng hoc liu lng ca mt tc nhn ha hc hoc vt l s quyt nh n
c phi l c cht hay khng. V vy, tt c cc cht c th l cht c tim tng. Theo
J.H.Dufus mt cht c l cht khi vo hoc to thnh trong c th s gy hi hoc git
cht c th . Tt c mi cht u c th l cht c, ph thuc vo liu lng s quyt
nh mt cht khng phi l cht c.1.3.2. Tnh c
1. nh nghia
- L mc tc ng nguy hi ca tc nhn c ln c th sng, n ph thuc vo
nng ca cht c v qu trnh tip xc.
- Kim tra tnh c l tin hnh nhng xt nghim c tnh nhng tc ng bt
li ca cc tc nhn ln cc t chc c quan trong c th trong iu kin tiu chun.
2. Cc c trng ca tnh c
- Tnh c ca mt cht tc ng ln cc c quan khc nhau hoc c th khc nhau
th khc nhau.
- Tnh c ca cc cht c khc nhau tc ng ln cng mt c quan hoc cng
mt c th th khc nhau
- Tnh c lun tn ti mt ngng gy c ring i vi mi tc ng ln c th
ca mi cht.
- Ngng gy c (TLV Threholol Limit Value): c a ra khi quan st trong
trong thi gian nht nh pht hin ra tc ng ca c cht i vi c th sng.
- Tnh c c th c tnh thun nghch v khng thun nghch. Tnh thun nghch
th hin l c cht vo c th sng c hp th, o thi m khng li di chng g
HbO2 + CO HbCO + O2
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 6
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
7/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Tnh khng thun nghch th hin l mt c cht khi vo c th s li di chng
nh dioxxin, furan...
- Tnh c c th biu hin qua nhim c cp tnh
Nhim c cp tnh: l tc ng ca cht c ln c th sng xut hin sm sau khitip xc vi c cht trong mt thi gian ngn hoc rt ngn.
- Tnh c c th biu hin qua nhim c mn tnh
Nhim c mn tnh: l tc ng ca c cht ln c th sng xut hin sau mt
thi gian di tip xc vi tc nhn c v c th hin suy gim sc khe, xut hin bnh
tt.
- Tnh c ca c cht i vi c th c th thay i, tng ln hoc gim i khi tn
ti nhiu c cht trong cng mt c th.
3. Cc tc nhn ca tnh c chn lc
- Tnh c ph thuc vo kch c ca vi sinh vt. Lng cht c cn cho sinh
vt c kch thc b t hn so vi sinh vt c kch thc ln
- Tnh c ph thuc vo t l gia cn nng v din tch tip xc b mt. Con vt
cng nh th din tch b mt ca n trn 1g cn nng cng ln.
Din tch tip xc c tnh S(m2)=10
3/2W
V d: T l cn nng ca con ngi (70kg) so vi con chut (200g) l 350 ln
nhng t l din tch b mt tip xc ca con ngi v chut ch l 55.
- Tnh c ph thuc vo tc hp th cht c qua da.
V d: DDT c nh nhau i vi c th ca c cn trng v ng vt nhng khi s
dng din tch rng th lng DDT dng tiu dit ng vt phi ln hn nhiu so vi
cn trng do da ca cn trng c cha cht kitin d cho cht c xm nhp v khng
c bao ph bi lp lng nh ng vt.
2. Cc yu t nh hng n tnh c
Mc gy c ca mt cht c c hi ln c th sinh vt ph thuc rt nhiu yu
t. Trong , c mi trng xung quanh ln trng thi ca c th b tc ng; cc c
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 7
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
8/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnhtrng ging, loi, gii tnh, s thch nghie, kh nng khng hoc mn cm ca cc
c thgp phn vo mc ca tnh c i vi c th sng.
Di y, mt s yu t c nh hng n tnh c
2.1. Bn cht ca tc nhn gy c (bn cht ha hc v bn cht l hc ca chtc)
Bn cht ha chtv cc c tnh l ha ca chng s xc nh mc cc hot
tnh sinh hc. Cc kh rt d dng b hp th thng qua h thng h hp, c bit l thng
qua phi i vo mu v cc phn ng ca c th i vi cc cht kh ny thng l
phn ng cc b (nh i vi zn) hay h thng (nh t vi cc cht kh dng gy
m). Hi nc v cc ht bi lng cng c th d dng c hp th t h thng khqun. Chng c th kt hp vi nc trong h thng kh qun v to ra nhng nguyn vt
liu cho phn ng v gy nn nhng tn thng cc b, nh hi formaldehyde, lu
hunh i-xyt, xyt nit. Cc ht bi c th di chuyn n ph nang v hn ch s trao
i kh y. Nhng ht ny bao gm c cacbon v silicat. Cc ha cht v ngay c cc
vi sinh vt cng c th c hp th vo cc ht bi ri i vo c th v gy ra nhng
phn ng mang tnh cc b hay mang tnh h thng. Cc protein b chuyn ha trong h
thng tiu ha v thng thng chng mt ht hot tnh.
C nhiu yu t quyt nh tc hi ca cc c cht i vi c th:
a) Cu trc ha hc
Theo Lazarev, cu trc ha hc quyt nh tnh cht l ha v hot tnh ha hc ca
c cht. Nhng tnh cht trn li quyt nh hot tnh sinh vt hc ca c cht.
Visacscon a ra quy lut hot ng cc cht ha hc da vo cu trc ha hc:
+ Cc hp cht cacbonhydro c tnh c tng t l thun vi s nguyn t carbon c
trong phn t, th d:
Pental (5C) c hn butan (4C)
Butylic (4C) c hn etylic (2C)
+ Trong nhng hp cht c cng s nguyn t, nhng hp cht cha t nguyn t
c hn cc hp cht cha nhiu nguyn t, th d:
Nitrit (NO2) c hn nitrat (NO3)
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 8
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
9/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Oxyt Carbon (CO) c hn carbonic (CO2)
+ Khi nguyn t halogen thay th cho hyro nhiu bao nhiu trong cc hp cht hu
c th c tnh tng ln by nhiu, th d:
Tetracloruacarbon (CCl4) c hn Chlorofoc (CHCl3)
+ Gc no (-NO2) v gc amino (-NH2) thay th cho H trong cc hp cht carbua
vng nhiu bao nhiu th c tnh tng ln by nhiu, th d:
Nitrobenzen (C6H5NO2) c hn benzen (C6H6)
b) Tnh cht l hc
Tnh cht l hc ca c cht c c trng bng nhit si bay hi, ho
tan, kh nng hp ph...
Nhit si xc nh cc hng s l hc khc nh tnh bay hi v tc bay hi.
Cc cht bay hi cao to ra nng cao trong khng kh.
Cc cht c tnh bay hi c kh nng to ra trong khng kh ca ni lm vic mt
nng cao. Mt khc cc cht c tnh bay hi cao s lm tng t trng khng kh ln.
Tnh ha tan: Cc tnh cht l ha k c dng ca ha cht (cht bt, cht lng,
cht kh) v ha tan trong m s xc nh tc v cng vn chuyn ha cht qua
mng t bo cng nh nng ha cht ti c quan tip nhn. c cht cng d ha tan
trong nc, trong dch th v m th cng c. Cc cht cng d tan trong mth c tnh
cho h thn kinh cng cao. Cc ha cht tan c trong m c th d dng i qua mng t
bo hn cc ha cht tan c trong nc. ha tan trong m c biu th bng h s
Oerton Mayer l t s gia ha tan ca mt cht trong m so vi nc.
V d: Benzen c h s l 300 c hn ru etylic c h s 2,5.
Mc ln ha cng lm nh hng n di chuyn ca ha cht. S lng ng sinh
hc cng ph thuc vo nhng tnh cht ny. S lng ng sinh hc y bao gm c
hp th, phn b, chuyn ha sinh hc, o thi v c cu tnh ng hc ca nhng qu
trnh ny. Trong qu trnh chuyn ha sinh hc, c th thng chuyn ha cc hp cht
tan trong m sang mt dng khc d o thi v t hot tnh hn di dng ha cht tan
c trong nc.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 9
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
10/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Kh nng hp ph l kh nng tp trung nhng cht dng kh, bi, hi trn b
mt mt cht rn. Mc hp ph ty thuc vo kh nng hp ph ca vt liu xy dng,
nhit khng kh, nng c cht v thi gian tip xc.
c) Tc dng phi hp ca c chtTrong thc t khi c nhiu c cht cng tn ti th tnh c s thay i, c th tng
cng v cng c th tiu gim c.
2.2. iu kin tip xc
- Ngoi bn cht ca ha cht v cc c tnh l ha ca chng, phn ng i vi
mt ha cht thng b nh hng bi iu kin tip xc bao gm liu lng hay nng
, dng tip xc v thi gian tip xc. Liu lng c th tip nhn c v phng dinsinh hc ca tc nhn, nng ti c quan tip nhn s xc nh cng phn ng. C
th ni "liu lng lm cc cht tr thnh c cht".
Liu ln c th gy c tnh cp tnh, liu lng nh hn c khi c th gy nhim
c mn tnh hoc c th khng gy c. V d: Liu dng ca nitrat c hi ca vin
thc n l 200 mg /Kg bw cho gia sc. Trong khi l 1000-2000 mg /Kg nu phn b
c kh.
ng tip xc cng l mt yu t ng k nh hng n phn ng.
V d: ng vt tip xc vi methylene chloride qua ng h hp s b ung th,
nhng cc ng vt cng tip xc vi ha cht ny qua con ng tiu ha th khng b
ung th.
- Tip xc trong mt thi gian ngn thng ch b nhng tc ng gy hi mang tnhc th phc hi c, nhng nu tip xc trong mt thi gian di s b nhng tc hi
khng th phc hi c.
V d tip xc vi ru trong mt thi gian ngn c th lm cho gan khng th lc
ni m trong mt thi gian nht nh, nhng nu tip xc trong mt thi gian di th s
dn n bnh x gan.
-Phn ng i vi mt ha chtc th c xc nh bi ln ca mi lin ktvi c quan tip nhn, l s lng cc c quan tip nhn ring bit c ha cht
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 10
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
11/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnhchim gi v thi gian tng tc gia ha cht - c quan tip nhn. l hm s ca bn
cht mi lin kt ha hc (hydrogen hay Van deet Waals) v nng ha cht ti c
quan tip nhn. Liu lng hay nng cng ln th s c quan tip nhn tham gia cng
nhiu, s lin kt lu hn, phn ng gy ra ln hn v trong mt thi gian di hn.
V d, ngi ta tnh ton liu lng caffein trong 100 tch c ph c th gy cht
ngi; lng solanine tm thy trong 180 kg khoai ty c th gy cht ngi. Liu lng
ha cht c biu th nh mg/kg trng lng c th hoc mg/m2 din tch b mt c th.
-ng tip xc nh hng n phn ng ca ha cht do chng s xc nh mt
lng ln nh th no c thm nhp vo c th. Con ng tip xc thng thng l
qua ming vo n h tiu ha, qua da, qua h h hp.
V d, khi ta tip xc vi nc qua ming hay qua da, iu ny chng gy nn mt
tc ng xu no, nhng nu ta tip xc vi nc qua phi th iu ny c th lm cht
ngi.
- Cc vt cht c th c hp th qua ming. Mt s ha cht b phn hy do cc
axt c sn trong d dy, trong khi cc ha cht khc li c th d dng b hp th
trong d dy (v d nh ru). S c mt ca thc phm (loi v khi lng thc phm)
trong h tiu ha, tn ti ca cc bnh v trng thi cc vi sinh vt cng gy nh hng
n hp th.
- Cc vt cht, nht l cc cht tan trong m khi tip xc vi mt lp da nguyn
lnh c th gy nn nhng phn ng c tnh cht h thng hoc ch gy ra nhng tc ng
cc b.
Nhng nu nh da b xy xc th cc cht rt d thm qua da, vo c th v lc ny
barie ngn cn khuch tn ca vt cht qua da b lm cho km hiu qu.
- Vic hp th qua h thng h hp ph thuc vo tnh cht l ha ca ha cht, k
c kch c ht (chiu di v ng knh), tnh ho tan trong nc v ph thuc vo tc
v su khi th.
V d, nhng ngi v ngh nghip phi tip xc vi g v cc dung mi hu c,
nikel, cc loi du bi trn, crom c th s b mc bnh l lot hay thm ch ung th mi,
v mi phi lc cc cht ny hng ngy. Cc ht khng ha tan c th c th gy hi
n h thng h hp. V d cc si aming, cc bi than silic c th gy ln bnh vim x
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 11
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
12/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnhphi v thm ch aming cn gy nn ung th phi. Cc dng ht cht trn c th b cc
ha cht hay cc vi sinh vt bm vo b mt.
Cc ht vi ng knh t hn vi micron khng hp th m c y ra theo hi
th, cc ht vi ng knh nh hn 7 micron th tn ti trong kh qun v phi, cc htc ng knh ln hn 7 micron cc lng mi chn li hay y li ln mi theo mt c
ch c bit, qu trnh ny gi l qu trnh lm sch, sau c chuyn vo cung hng
v b nut vo thc qun.
Trong h tiu ha, cc ht ny c th tng tc vi thnh rut v c th trc tip gy
ra tn thng. Ha cht hay vi sinh vt bm trn ht cng c th tng tc vi thnh rut
v gy tn thng, hoc lm ri lon hot ng bnh thng ca cc vi sinh vt ng
rut, hu qu gy tn thng hay thay i chc nng ca chng.
Phn nhiu nhng tip xc vi ha cht gy ra ng thi do nhiu ng, nhng
khng phi tt c cc ha cht u c hp th qua tt c mi ng. V d cc thuc
tr su nhm ln hu c nhn chung hp th vo c th qua tt c cc ng v gy c
nh nhau khng phn bit v con ng thm nhp.
Ung vitamin D vi nng cao c th gy c, nhng nu tip xc vi vitamin D
qua da th khng gy nn c tnh no. Thy ngn kim loi khng c nu b thm nhp
qua tt c cc ng; nu thm nhp qua ng thc n n s c thi nguyn vn ra
ngoi. Song nu hi ca thy ngn b ht vo qua phi hay tip xc vi hi qua da th n
s b hp th v gy nn c tnh rt ln.
2.3. Loi, gii tnh, tui v cc yu t di truyn ti thi im tip xc
Loai:Phn ng i vi mt ha cht mang tnh c th ring v loi.
- Mt cht c th rt c i vi loi ny nhng khng h gy tc hi vi loi khc.
V d:
+ B-naphthamine gy u bng quang ca linh trng, chut chi, ch nhng li
khng gy tc hi i vi chut bch v chut ch.
+ Methanol rt c hi i vi con ngi v cc loi ng vt linh trng, n c th
gy m cho nhng loi ny, nhng khng gy m cho cc loi khc.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 12
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
13/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
+ Cht triorthocresyl phosphate (TOCP) gy bnh demyelination cho ngi v cho
g nhng khng gy cc bnh ny cho cc loi khc.
+ Nitrobenzen gy nn bnh v mu gi l methemoglobineme v n rt c i vi
con ngi nhng li khng c i vi kh, chut hay th.+ Alflatoxin c th gy nn ung th cho c hi. 1,2- dichloroethane gy ung th
phi chut nht nhng khng gy ung th cho chut to.
- C quan ni tng m c cht tc ng vo cng khc nhau i vi nhng loi
khc nhau. V d, dibutylnitrosamine gy ung th gan chut ln v cho ln nhng li gy
ung th bng quang v ung th thc qun chut nht. C s ca tnh c th i vi cc
loi ph thuc nhiu v s chuyn ha sinh hc, khc nhau v sinh l (v d: Cc loigm nhm khng bao gi nn, nhng ch v mo th li nn rt d dng hay qu trnh
trao i cht, h hp ca cc loi gm nhm cao hn so vi ngi), khc nhau v h tiu
ha gia cc sinh vt khc nhau v hnh th (da ca ch khc vi da ngi nn ch khng
b tot m hi), khc nhau v kch thc, khi lng hay din tch b mt c th.
Tc ng ca cc ha cht trong c th ngi ch c nh gi khi c cc s
liu c cht hc thu c t cc th nghim da trn c s ng vt. Ni chung, cc loi
ng vt phn loi gn ngi c th c coi l loi ph hp hn nghin cu c cht
hc. Trong mt s trng hp nghin cu c th s dng n cc loi ng vt mang tnh
nhy cm cao.
Gii tnh :Phn ng vi ha cht cn ph thuc nhiu n gii tnh.
- V d, chut c nhy cm hn chut ci gp 10 ln khi b tip xc lu d i vi
DDT. Chut c nhy cm nht vi tn thng h tit niu do hyrocacbon bay hi, sau
sinh u thn.
- Tnh nhy cm i vi cht c ca mt s loi ph thuc vo gii tnh nh sau:
(Theo NC State University)
Loi c cht Tinh nhy cm
Loi gm nhm (Rat)EPN, Warfarin,
Strychnine
Ci (F) > c (M)
Loi gm nhm (Rat)Aldrin, Lead,
Epinephrine
M > F
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 13
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
14/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Mo Dinitrophenol F > M
Tho Benzene F > M
Chut (Mouse) Folic axit F > M
Cho Digitoxin M > FBng 1- Tnh nhy cm ca mt s loi i vi c cht ty thuc vo gii tnh
th biu din tc ng ca CYP i vi loi gm nhm c v ci:
Hnh 1- th biu din tc ng ca CYP i vi loi gm nhm c v ci
- S hot ha khc nhau ca 2 AAF i vi chut c v chut ci:
Hnh 2- S hot ha khc nhau ca 2- AAF i vi chut c v chut ci
- Mt s cc hp cht photpho hu c c hn i vi chut nht ci v chut ci to
trong khi mt s hp cht khc li c hn i vi chut c. Do nhng s khc nhau v
gii tnh thng b mt i khi b phn sinh dc b ct b v nhng khc nhau ny cng
ch c th hin nhng c th trng thnh, c ch hot ng y l c ch hot
ng do hormon iu khin.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 14
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
15/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
tui:Phn ng i vi ha cht c th b nh hng bi tui ca c th ti
thi im tip xc.
Nhn chung, c nhng sinh vt hay c th ang pht trin v hay gi d b cc tc
dng c hi ca cht c hn l ngi trng thnh. iu ny lm tng tnh nhy cm,c th l cc c th cn rt tr cha pht trin y cc mc y cc enzyme kh
c v cc mc ca cc enzym ny gim s lo ha c th. Mt h thng min
dch pht trin khng y tr em v kh nng min dch cc c th gi b suy gim
cng ng gp mt vai tr vo .
V d, DDT khng c tnh c hi tc thi i vi nhng con chut mi sinh nhng
chng s tr nn c hi hn rt nhiu i vi nhng con chut c tui i lu hn;
Parathion li c hi hn i vi nhng con chut mi sinh hn l nhng con chut c
tui i lu hn; boric axt c vi chut mi sinh hn l vi chut c tui i lu hn...
C s ca nhng khc bit trong phn ng c th lin quan n kch thc c th,
trng lng, b mt, thnh phn cu to c th, kh nng chuyn ha sinh hc, hay cc
yu t khc cha c xc nh.
Yu t di truyn:
Yu t di truyn cng c th quyt nh s phn ng ca c th i vi mt s cht
c.
Ph thuc vo c im ca tng loi: c tnh ca mt cht thng khc nhau i
vi mi loi. Nguyn nhn l do kh nng chuyn ha sinh hc, hp th, phn b, o
thi ca c cht i vi tng loi khc nhau l khc nhau. V d nh thuc dit cn
trng thng c i vi cc loi cn trng hn so vi ngi v loi ng vt c v.
2-naptylamin thng to khi u bng i ch v ngi nhng khng to ra khi u
c th chut.
c im ca tng c th sng trong loi: do c im sinh hc ca cc c th
khng ging nhau nn kh nng b nhim c cng khc nhau. Mt s ngi rt mn cm
vi mt s tc nhn nh nh sng, bi, mt s loi thc phm so vi nhng ngi khc.
Qua nhiu nghin cu cng cho thy rng nguy c b ung th cng ph thuc vo
yu t di truyn.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 15
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
16/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
C mt s bng chng r rng cho thy rng ung th l mt bnh do s bin i
ca gene gy ra. Cc t bo khi u c s lng nhim sc th bin i v cc nhim
sc th thng c s sp xp li. Mt vi chuyn on l c trng vi cc dng ung th
nht nh. Phn ln cc tc nhn t bin l cc tc nhn gy ung th. T bm
(predisposition) vi cc dng ung th c tm thy l di truyn mt s gia nh. C
ba loi gene lin quan n ung th c pht hin l gene ung th (oncogene), gene c
ch khi u (tumor suppressor gene) v gene sa cha DNA (DNA repair gene).
Phn ln gene ung th c ngun gc t protooncogene. Protooncogene l cc
gene m ho cc sn phm kim sot s sinh trng v bit ho ca t bo.
Protooncogene c hot ho to thnh gene ung th do t bin hoc biu hin qu
mc. Ln u tin chng c pht hin trong cc retrovirus gy ung th, nhng cng c
th c pht hin trong cc khi u khng c virus bng s chuyn nhim vo trong cc
t bo 3T3 ca chut. Gene ung th cc retrovirus l v-onc v khi trong cc khi u l
c-onc. Thnh thong gene ung th c khuych i trong cc t bo khi u. Phn ln cc
gene ung th hot ng nh allele tri lm tng chc nng t bin dn n loi b kh
nng iu ho ca s kim sot chu trnh t bo. Ngc li vi gene c ch khi u, gene
ung th khng biu hin cc t bin dng mm (germline mutations) m cc t bin
ny gy nn cc hi chng ung th di truyn (inherited cancer syndromes). Trong khi
t bin soma gy ra ung th n pht (sporadic cancer).
Mt s khi u do chuyn on c hiu lm tng s phin m ca gene ung th
c m t c im. Hin tng ny c tm thy u lympho ca Burkitt (Burkitt's
lymphoma).Hoc s dung hp ca hai protooncogene c th to thnh mt gene mi l
vi cc c tnh ung th c quan st bnh bch cu dng tu mn tnh (chronic
myeloid leukemia).
Gene c ch khi u cn n c hai bn sao tr nn bt hot trc khi cc khi u c
th pht trin. Cc t bin ny l t bin ln. Thng thng s bt hot xy ra l do
t bin im mt allele v mt mt allele khc. S bt hot ca gene c ch khi u xy
ra cc t bo soma trong qu trnh pht trin ca khi u. Gene c ch khi u c
nghin cu k nht l gene p53. Trong hn 40% cc khi u ca ngi, gene ny b t
bin. p53 ng vai tr iu ho chu trnh t bo v qu trnh cht theo chng trnh ca tbo (apoptosis)
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 16
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
17/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Mt s ung th him gp v mt phn nh ung th ph bin tp hp li trong
mt s gia nh. Cc gia nh ny c gi l c t bm di truyn (hereditary
predisposition) vi ung th. T bm di truyn ny c th tr thnh mt dng c trng
ca ung th v d nh ung th v hoc mt loi ung th khc.
T bm di truyn c th tng ln thng qua cc t bin dng mm ca gene c
ch khi u. Tt c cc t bo soma ca mt c th mang mt allele t bin v c nguy c
hnh thnh khi u tng cao do s bt hot ca mt allele n bnh thng. V d ngi
gm c gene vng mc (retinoblastoma -Rb) nm trn nhim sc th 13 v gene t bm
di truyn ung th v v ung th bung trng (BRCA1) nm trn nhim sc th 17. Allele
bnh thng b bt hot trong khi u. Cc gene ung th gia nh thng b t bin soma
trong cc trng hp khng thng xuyn (khng di truyn) ca cng loi ung th.
Ung th di truyn cho thy kiu di truyn do gene tri trn nhim sc th thng
bi v ngi bnh truyn t bm di truyn cho mt na s con ci ca h. Tuy nhin cc
t bin gene c ch khi u l t bin ln. N c gii thch bng thc t l nu mt
c th ch c mt bn sao hot ng chc nng ca gene c ch khi u trong mi t bo
th n rt thch hp cho vic mt t bin th hai s gy bt hot bn sao hot ng chc
nng bnh thng ny trong mi t bo. Sau cc t bo t bin kp ny c th phttrin thnh mt khi u.
Cc gene sa cha DNA cng kt hp vi ung th di truyn. V d bnh da sng
ho sc t (xeroderma pigmentosum) do mt t bin ln trn nhim sc th thng.
Ngi bnh rt nhy cm vi nh sng mt tri bi v h thiu endonuclease xc tc cho
vic sa cha DNA. Cc allele t bin ca mt s gene khc c th dn hnh ca gene
tng cng t bin (mutator phenotype).
2.4. Tnh trng ca sinh vt ti thi im tip xc
Tnh trng sc kho ca sinh vt, trong tnh trng bnh tt c th gy nh hng
trc tip n cc phn ng ca ha cht. Thng thng iu ny gy nn nhng nh
hng xu n tn ng ca ha cht trong c th sinh vt. Thc n c y protein v
cc cht vi lng (v d nh vitamin) c th bo v c th khi c tnh ca mt s tc
nhn. Cc loi chut nht v chut to khi c n thc n dinh dng nhng t v khi
lng, cho thy c nhng khi u pht trin trong c th chng.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 17
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
18/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Thiu vitamin c th ko di thi gian hot ng ca ha cht (v d, bnh thiu
vitamin C ko di thi gian hot ng ca pentobarbital).
Khi gan b bnh (v d nh khi b tip xc vi cc hydrocarbon b halogen ha) th
phn ng ca gan i vi ru c th b ko di hn do c ch chuyn ha sinh hc caru trong gan b thay i. S tn ti cc bnh v gan hay phi lm tng cc tc ng c
hi ca cc tc nhn gy c i vi gan v phi. S tn ti ca cc bnh v thn gy nh
hng n s o thi cc ha cht v ko di thi gian hot ng ca cc ha cht ny
trong c th.
2.5. S c mt ca cc ha cht trong c th sinh vt, trong mi trng v trong
thi gian tip xc
Cng vic nh gi c tnh ca hn hp cc loi ha cht s dng trong cuc sng
l vic kh khn i vi cc nh nghin cu c cht hc. Nhn chung, mt s mi tng
tc gia cc ha cht, nh gia cc dc phm vi nhau, gia dc phm vi thc phm
(vic hn ch s dng cc sn phm t sa khi ang s dng khng sinh tetracycline do
s lin kt ca canxi vi tetracycline v to thnh nhng hp cht khng tan) cng
c khng nh. Nhng nghin cu cn thc hin thit lp ni quy, hng dn s
dng ha cht mt cch an ton v ang c thc hin.
Cc v d v mi tng tc trong c cht hc nh: tng c tnh ca carbon
tetrachlride do phenobarbital, tng cc phn ng ca phi i vi cc tc nhn gy ung
th do vic ht thuc, ht cc kh tim nng gy ung th.
Tng tc c th c phn ra: dng tng tc ho hc v tng tc sinh hc.
Tng tc sinh hc gy nh hng n mt ha cht trong qu trnh tn ng sinh hc,
hoc hot tnh c quan tip nhn mt ha cht khc. Tng tc ha hc lin quan n ccphn ng gia cc ha cht, gy nn hu qu trong vic hnh thnh cc cht c hot tnh
v khng c hot tnh v phng din sinh hc. Mt khc tng tc ha hc c th xy ra
bn ngoi hoc bn trong c th.
Cc yu t nh hng n tng tc bao gm: a im tng tc, mi lin quan
gia liu lng - p ng ca cc cht tham gia tng tc, mi lin h vi thi gian,
nhng c tnh v phng din l ha hc v tnh trng ca i tng tip xc.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 18
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
19/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Tng tc ha hc c th xy ra bn ngoi c th (exvivo), trong khng kh (v d:
s to thnh axt sulphuric t kh xt lu hunh v nc), trong nc (nh to thnh
trihalomethane t axt humic v chlorin), v trong thc phm (nh hp th cc cht vi
lng). Tng tc sinh hc c th xut hin bn trong c th (exvivo) v thng lin
quan n s lng ng sinh hc (bao gm hp th, phn b, chuyn ha sinh hc, o
thi v.v...), hoc hot tnh ca c quan tip nhn.
Tng tc xy ra trong c th c th lin quan n hp th cc cht tham gia tng
tc v c th b nh hng bi cc tc nhn l ha (nh pH, pKa, tnh tan, c ht, kch
thc phn t, s lin kt), hp ph, cnh tranh c cc a im di chuyn qua mng t
bo, ng nht ca b mt hp th. Vn chuyn ca cc cht tng tc thng lin quan
n cc yu t l ha, cc protein lin kt (nh albumin), cc phn t c kch thc ln
v s lu chuyn ca mu. Phn b v tch tr ca cc cht tham gia tng tc lin quan
n cc yu t. l, ha, cc protein lin kt, cc phn t c kch thc ln v s lu
chuyn ca mu.
Chuyn ha sinh hc ca cc cht tng tc lin quan n ng nht ca cc m
tham gia chuyn ha, cc enzym kch thch, hoc cc enzym c ch v s lu chuyn ca
mu. S o thi cc cht tng tc lin quan n cc yu t. l ha, ng nht ca cquan tham gia o thi, cnh tranh c c a im lu chuyn mu. Mc hot
ng ca c quan tip nhn cc cht tng tc lin quan n cc yu t l ha mi lin
kt (tnh c th/ tnh chn lc/ i lc). S tng tc vi cc c quan tip nhn tch cc
c th to thnh phn ng. S tng tc vi cc c quan tip nhn khng tch cc khng
gy nn phn ng m i khi cc cht tng tc li tch tr li trong c th.
Trao i cht, cng gi l s chuyn i sinh hc , l mt nhn t chnh trong vic
xc nh c tnh. Cc sn phm ca s trao i cht c gi l cht chuyn ha. C hai
loi hnh trao i cht kh c v hot ha. Kh c l mt qu trnh m theo mt
mt cht c khi xm nhp vo c th c chuyn i sang mt dng t c hn. y l
mt c ch phng v t nhin ca sinh vt. Qu trnh hot ha l qu trnh m theo
mt mt cht c khi xm nhp vo c th c th c chuyn i sang hnh thc hot
ha hn hoc c hi.
Tc bi tit l mt yu t chnh nh hng n c tnh ca mt cht c. Thnl c quan bi tit chnh, tip theo l ng tiu ha, v phi (i vi cc loi kh). Cht
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 19
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
20/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnhc cng c th c bi tit qua m hi, nc mt, v sa. Mt khi lng ln mu
c lc qua thn. c cht ha tan c hp th li v tp trung trong cc t bo thn
lm tng tim nng c hi ca n.
Sau khi cht c c phn phi n cc c quan trong c th th s xy ra qutrnh chuyn ho cht c. Chuyn ho cht c trong c th thc cht l qu trnh sinh
ho chuyn cc cht c thnh cc cht hot ng hay bt hot. Qu trnh ny thng
xy ra gan, thn hay cc c quan khc ca c th, nhng mc gii hn khc nhau.
c tnh chung nht ca qu trnh ny l cc sn phm ca n thng phn cc hn so
vi cc cht ban u, do s thun li cho qu trnh tip theo l o thi cht c vo
nc tiu hay mt.
Mt chuyn ho sinh hc c th dn n nhng thay i v c tnh c nh sau:
- Chuyn ho mt hp cht hot ng thnh khng hot ng
- Chuyn mt cht khng hot ng sang dng hot ng
- Chuyn mt cht khng hot ng sang mt dng khng hot ng khc
- Chuyn mt cht hot ng sang dng hot ng khc.
S chuyn ho:
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 20
Cht c
Khng i Chuyn hoKh c
Gc hot tnhKhng c
Gy tc ng lnc th
Bi tit
Tin cchuyn thnh dng c
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
21/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Hnh 3- S chuyn ha ca cht c
Qu trnh chuyn ho (trao i) theo 2 giai on: Giai on I gm cc phn ng lm
cho cht c hot ng hn chuyn thnh cc dn xut vi cc nhm chc thch hp cho
cc phn ng giai on 2. Giai on 2 phn ng gn cc nhm phn cc cao ln ccht, nhm h tr qu trnh bi tit bng thn v gan.
Pha 1 trao i cht: gm cc phn ng oxy ho, kh v thu phn.
Pha 2 lin hp
Phn ng pha 2 l s kt hp mt cht ni sinh tan trong nc vo tc cht xm
nhp (cht ngoi sinh). Cc phn ng pha mt p dng i vi cc hp cht tan trong m
v c xem nh l gn mt "cnh tay" vo phn t pha 2 c th nm vo. "Cnh tay"ny thng l cc nhm hydroxyl, ni m cc enzim lin hp s gn mt phn t ng
hay acid vo thnh mt sn phm cui tan trong nc v c th c bi tit bng
gan, thn.
Kt qu ca cc phn ng lin hp l to thnh cc dng enzym ca gluctronide
ethereal sulfate, mercapturic acid thng qua s lin hp vi glutthione, amino acid ecety
amin v cc hp cht methyl.
Mc phn ng i vi ha cht trong h thng sinh hc l hm s lng ha cht
c hot tnh sinh hc ti c quan tip nhn, ti m t bo c tip nhn, thi gian tng
tc gia ha cht v c quan tip nhn; phn ng i vi mt ha cht l hm s ca liu
lng v iu kin tip xc, k c thi gian tip xc. Mc ca mi tng tc c cht
hc ph thuc vo liu lng.
Mc ca mi tng tc trong c cht hc ph thuc vo mi lin quan vi thi
gian tip xc; c hi ca cc mi tng tc tng ln nhiu khi mt tip xc b tng.
Nu nh cc tip xc xy ra ng thi, tc ng ln lng ng sinh hc l rt quan
trng
Cc yu t l ha gy nh hng n qu trnh ton ha, kch thc hay ha tan
s gy nh hng.n vn chuyn qua mng t bo, phn ng i vi ha cht.
Tnh trng sc kho v dinh dng ca i tng tip xc s nh hng n phn
ng i vi ha cht.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 21
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
22/30
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
23/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Suy gim c th lin quan n tnh chc nng, sinh l, ha hc, lng ng sinh hc,
sinh ha hc.
Suy gim chc nng hoc suy gim sinh l xut hin khi hai hay nhiu ha cht
to ra mt tc ng ngc li trn cng mt c quan v lm trung ha cc tc ng (vd, thuc gim au c dng khng ch nhng cn co git), hoc trn cc c quan
khc nhau to ra nhng tc ng tng tc v sinh l (v d, histamin gy nn hin tng
gim p sut mu v norepinephrine gy tng p sut mu); cc ha cht thng c mt
ng thi.
Suy gim tnh cht ha hc xut hin khi hai hay nhiu ha cht tng tc v phn
ng to thnh mt hp cht km hot tnh hn; v d: cht to thnh Ca vi tetracycline.
suy gim lng ng sinh hc v tnh cht sinh ha xy ra khi mt ha cht thay i lng
ng sinh hc ca ha cht khc v do vy lm gim nng cht ti c quan tip xc
v suy gim hiu qu hay c tnh ca ha cht (v d, cc enzym kch thch lm thay i
c cu chuyn ha sinh hc lm thay i c tnh hay hiu qu ca ha cht).
Gim cc c quan tip nhn xut hin khi hai hay nhiu ha cht cng cnh tranh
cho mt c quan tip nhn, kt qu l tc ng cui cng b suy gim hay ch cn to r
mt khonh (lc). S suy gim cc c quan tip nhn thng c dng cp nnh cc mc (v d, O2 v CO. Cng cnh tranh trn cng mt c quan tip nhn Hb),
cc ha cht thng c mt ng thi
Phng php xt duyt n gin xc nh nhng tng tc c th c bao gm
vic xc nh ng cong liu lng - phn ng v xc nh LD20 cho mi ha cht. Sau
kt hp s liu li vi nhau v nh gi kh nng gy t vong. Nu kh nng gy t
vong vt qu 40%, c th gi thit l s tng trng vt bc; nu nh kh nng gyt vong t hn 40% th gi thit l suy gim; nu kh nng gy t vong bng 40% c
th gi thit tng tc l cng them.
2.6. Chp nhn hay thch ng
Chp nhn hay thch ng l gim bt tnh phn hi (p ng) i vi mt ha cht
khi c th tip tc phi tip xc vi ha cht. C s ca vic thch ng thng l kch
thch enzym tham gia n qu trnh chuyn ha sinh hc. V d: Mt s ngi thch ng
vi cht nicotine, caffeine v ru.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 23
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
24/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Trong mt s trng hp, trao i cht mt s loi c th ging nhau nhng cc
enzim tin hnh cc phn ng trao i ny th c th khc nhau.
Trong hot ng xc tc, c nhng cht tc ng lm tng cng hot ca
enzym, gi l cht hot ho. Nhng li c nhng cht lm gim hoc t lit hot ng caenzym, gi l cht c ch.
Nguyn nhn ca hin tng ny c dnh lu ti trung tm hot ng ca enzym v
cu trc phn t (nht l cu trc bc 3) ca protein - enzym.
- Cc cht hot ho enzym nh mt s ion kim loi Cu 2+, Zn2-, Ca2+, Mn2+, Mg2+,
Co2+...
- Cht c tc ng c ch enzym thng l cht c i vi c th.
a. Gii thch c ch hot ho enzym
Trong c th enzym c sn sinh cc c quan hay cc tuyn. Nhng enzym ny
ban u thng dng cha hot ng gi l chun enzym (proferenzyme) mun hot
ng c enzym phi nh cht hot ho.
C 3 kiu hot ho:
* Cc kim loi ho tr 2 tham gia vo cu to trung tm hot ng vn chuyn
in t hoc lm cu ni gn c ch vo enzym
Hnh 4- Mt kiu hot ha enzim
* Ct mt on enzym o trung tm hot ng ca enzym
N mt i mt on peptid pha N cui c th l do tc dng ca acid
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 24
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
25/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
* Cu to ti trung tm hot ng ca enzym
Enzym trypsinogen c enterokinase t trng tc ng lm mt mt on peptid
(lin kt hydro b t) mch cn li s co rt cu to v cu trc bc 2, 3 c trung tm
hot ng mi l se rin v histidin
Hnh 5- Bin i ti trung tm hot ng ca enzim
b. Gii thch c ch c ch ca enzym
Qu trnh c ch ca enzym l qu trnh trung tm hot ng b phong b. Hin
tng c ch ca enzym l hin tng rt ph bin trong i sng sinh vt, 90% ng c
l do enzym b c ch.
Nhng cht thng gy ra hin tng c ch enzym l kim loi nng, hp cht hu
c v v c
V d: Ng c HCN do n sn v anion CN lin kt cht ch vi Fe3+ ca h thng
Cytocrom - cytocrom oxydase.
Fe3+ b lin kt vi CN thnh Fe2+CN nn in t khng truyn i c v s h
hp ca m bo b gin on.
Gii c: Tim vo c th cht oxy-ho mnh nh xanh metylen hoc Na2S2O3.
Xanh metylen bin Hb thnh mt- hemoglobin (Hb.OH).
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 25
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
26/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
Cytorom dng Fe2+OH khng bn nn d phn hu thnh Fe3+ v H2O. cn Hb.CN
lc a v gan v kh c di dng:
Nc ong c enzym ph hu NAD (m NAD l nhm ghp ca enzym oxy - ho
hon nguyn) nn gy cho ng vt b ong t hin tng ngt. Cm gic au l do cccht acid khng c oxy - ho tch li kch thch ngn thn kinh gy nn.
Mt s cht khc nh Stilbamidin hoc curare th hin tnh c ch bng cch bt trung
tm hot ng ca enzym axetylcholin esterase.
Hnh 6- Men acetycolin estera
Curare cng nh stilbamidin c 2 nhm mun cch nhau 13 - 1 sao tng ng
qung cch ca on mang in tch m trong trung tm hot ng ca enzym do cht
ny d bt kn.
c. C ch chuyn ha cht ngoi lai
Tnh c chn lc c th ph thuc vo c ch chuyn ha cht ngoi lai.
V d: thuc tr su melathion da trn s chuyn ha bi cytochrome P-450 tr
thnh malaoxon, y l cht c ch ca acetyl chlornesterase. Nhng khi a vo c th
bng ng tiu ha th i vi c th chut t chu tc ng bi cht c ny hn so vi
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 26
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
27/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnhrui nh 38 ln. Vic ny c gii thch do ng vt c v cha nhiu enzim estaraza
hot tnh hn.
Pyrithamine Trimethopr
Hnh 7 - Cu trc ca pyrithamine v trimethoprim
Mt trng hp th v ca tnh c chn lc l vic s dng pyrethroids tng hp nh loi
thuc tr su. Nhm hp cht ny c tm thy t nhng c cht xut hin trong t nhin gi
l pyrethrins chit ra t hoa chrysanthemum.
Hnh 8- Cu trc ca pyrethrin
Hnh 9 - Chuyn ha ca malathion thnh malaoxon
Cht pyrethrins c tnh c chn lc cao i vi cn trng. V d, mt cht trong nhm
pyrethroids l cht permethrin, LD50 ca permethrin i vi chut gp 1500 ln so vi chu
chu sa mc. C l bi v c tnh ca nhm pyrethroids tng dn khi nhit gim nn chngdng nh c i vi loi mu lnh hn l loi mu nng. V vy, s ph thuc vo nhit c
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 27
P-450
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
28/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnhth l nguyn nhn i vi c tnh chn lc i vi cn trng. Cht pyrethroids tht s c i
vi mt loi c trong mt quan st ti phng th nghim. Mt kh nng khc l pyrethroids tri
qua qu trnh km hm sinh hc nhanh chng, gi l qu trnh thy phn ca cc lin kt este,
xy ra ng vt c v nhng khng xy ra i vi cn trng.
2.7. Cc yu t mi trng v cc yu t khc c th nh hng n kh nng phn
ng ca c th i vi c cht
Cc yu t mi trng c th gy nh hng n p ng ca mt c th i vi
mt ha cht bao gm nhit , m, p sut, cc thnh phn cu thnh mi trng
xung quanh ti thi im tip xc, nh sng v cc loi tia phng x khc, tnh trng nh
, ting n, cc yu t x hi C ch cc yu t ny nh hng n phn ng bao gm
bin i qu trnh tn ng sinh hc, thay i sinh l hc v nhng tng tc c th c vha hc v vt l.
- Yu t pH v tnh axit: nh hng n kh nng ha tan, kt ta ca c cht.
Thay i pH s nh hng n c tnh ca nhiu hp cht ho tan. V d, amoniac
tr nn c hi nh lm tng pH. Khi pH thay i, th kt ta ca cc cation kim loi thay
i theo:
+ pH < 5 a s cc kim loi nng ha tan trong nc dng cation Zn2+, Pb2+, Cd2+,
Cr2O72-, cc kim loi dng cation sinh vt thy sinh d hp th;
+ pH > 8: a s cc kim loi nng dng kt ta nh Zn(OH) 2; Pb(OH)2; Cd(OH)2;
Cr(OH)3
+ Mi loi c c c s thch hp v mc pH trong mt phm vi hp ca n.
Trong phm vi ny, s gy ra vn sc khe cho n. V d: c chp Koi (Cyprinus
carpio) thch hp vi khong axit t 7 n 8,5; trong khi mt s loi c nhit i thch
nc c tnh axit.
+ Axit hay kim cao c th gy tn thng trc tip ln da, mang c, mt..
Nu tip xc vi mi trng c mc pH mc thp c th gy ra cng thng,
tng sn xut cht nhn v khuyn khch tng sn sinh ra cc biu m (dy ln ca biu
m da hoc mang) vi nhng hu qu i khi gy t vong.
Loi c cng phi duy tr pH khng i ca c th n, thm ch ngay c nhng bin
i nh v pH trong mu ca n cng c th gy t vong.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 28
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
29/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
pH ca mi trng bn ngoi hoc mi trng nc c th tc ng v nh hng
n pH trong mu, dn n nhim axit hoc nhim kim ca mu.
- Nhit nh hng nht nh ln sinh vt:
+ Nhit thp tng cng s bin i sinh hc
+ Nhit cao lm tng tnh nhy cm i vi c cht v lm bin i s trao i
cht v iu chnh nhit ca c th.
+ Chng nhim c da tng khi thi tit nng.
+ Tnh c cng tng khi nhit cng gim, c ngha l c cht s c hn i
vi loi mu lnh hn loi mu nng.
- p sut kh quyn:
+ Thay i p sut l thng kt hp vi s thay i oxi phn ng li vi cc c
cht. V d: thay i sut ca oxy c s dng iu tr ng c do CO, thuc an thn
v xyanua.
- dn: dn lin quan n kh nng in gii ca 1 c cht, dn tng,
linh c ca cc c cht cng tng, dn n c cht d lan truyn n cc b phn ca
c th v gy phn ng ca c th.
- Yu t dinh dng v ch n ung:
+ S kh hot tnh ha hc ca cc hp cht trong ch n ung: Thc n c cha
canxi v km nh hng n kh nng hp th ca ch. Thc n c cht tannin v cc
protein c th phc hp vi cc c cht v lm gim s hp th ca chng.
+ Thiu hay tha cht dinh dng: Ch n ung thiu cht dinh dng, dn n
thiu nng lng, s gy ra hin tng gim ng trong mu v gim kh nng hot
ng chuyn ha ca cc enzyme chuyn ha. Thiu protein lm suy yu cc enzyme
tng hp MFO v lm c c glutathione gan.
Hc vin thc hin: 1. Nguyn Th Yn Phng2. Trn Th Kiu Ngn 29
8/8/2019 Tieu Luan Doc Hoc Moi Truong-16-10-Final
30/30
Chuyn : Ma axit GVHD: TS Mai TunAnh
TI LIU THAM KHO
1. GS.TSKH L Huy B- c hc mi trng c bn- Nh xut bn i hc quc giathnh ph H Ch Minh
2. Sigmund F. Zakrzewski- Environmental Toxicology- Oxford University Press- 2002
3. Trnh Th Thanh c hc v sc khe con ngi Nh xut bn i hc quc gia H Ni 1999.
4.www.wepapers.com 10 Factor Affecting Toxicity.
5. Lecturer - Dr. Muhammad Adil Rasheed Assistant Professor.
http://www.wepapers.com/http://www.wepapers.com/http://www.wepapers.com/http://www.wepapers.com/