Բա վա կան է հո րի զոն նե րում ի հայտ գա ևս մեկ աղմ կոտ խնդիր և մար դիկ մո ռա նում են նախ-կին պայ քա րի կո րուստ ներն ու հաղ թա նակ նե րը: Այդ է պատ ճա ռը, որ ժա մա նակ առ ժա մա նակ Եր ևա նի « Փակ շու կա յում» «ինք նափ լուզ վում» են շի նութ յան ծած կը պա հող կա մար նե րը:

էջ 5

Հե տո երբ ե րեք տար վա մեջ բո լոր աշ-խա տա վար ձե-րը տրվե ցին, երկ րորդ ընտ-րութ յուն նե րի ժա մա նակ ճա-նա պարհ նե րի ու հա սա րա-կա կան տրանս պոր տի խնդիր ներ էին դնում: Հե տո դա էլ լուծ վեց: Հե տո ար դեն մար դիկ պա հան ջում էին փո ղո ցա յին լու սա վո րութ յուն, բա կե րի բա րե կար գում: Այդ խնդիր-ներն էլ լուծ վե ցին, եւ այժմ մար դիկ հիմ նա կա նում բնակ ֆոն դի վե րա-կանգն ման պա հանջ են ներ կա յաց-նում: Չ նա յած բնակ ֆոն դը սե փա-նա կաշ նորհ ված է, եւ հա մայն քը կա րող է ո րե ւէ մաս նակ ցութ յուն չու նե նալ, սա կայն քա նի որ ժո ղովր-դի վի ճա կը ծանր է, թե՛ երկ րի Նա-խա գա հը, թե՛ վար չա պե տը, թե՛ հա-մայք նը ա ջակ ցում են:

էջ 4

ՔԱՂԲԱՌԱՐԱՆ

7 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ, 2012 ՀԱՏՈՒԿ ԹՈՂԱՐԿՈՒՄՔԱՂԱՔԱԿԱՆ, ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՊԱՐԲԵՐԱԹԵՐԹ

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ

Հուն գա րիա յի իշ խա նութ յուն նե րը՝ ըն դա ռա ջե լով օ ղու-զա-թուր քա կան եր կա րամ յա «թա խան ձա գին խնդրանք-նե րին» ու «հա վաս տիա ցում նե րին», Ադր բե ջա նի իշ խա-նութ յուն նե րին հանձ նե ցին ոճ րա գործ Սա ֆա րո վին: Փաս-տո րեն, հուն գա րա կան իշ խա նութ յուն ներն ան տե սե ցին Սա ֆա րո վի ար տա հանձ ման ան կա րե լիութ յան ու վտան-գա վո րութ յան մա սին բո լոր փաս տերն ու զգու շա ցում նե րը:

էջ 2

Անհրաժեշտ են գործնական քայլեր

Վեր ջին շրջա նում Facebook սո ցիա լա կան ցան ցի Fake-յան «քննար կում նե րի» ո րա կը դար ձել է մեր քա-ղա քա կան ի րա կա նութ յան ան բա ժան մա սը: Ցա վոք, ճիշտ ար տա հայտ վե լու և քա ղա քա կիրթ բա նա վեճ վա-րե լու բո լոր կո չերն ընդ դի մա դիր տրա մադր վա ծութ յուն ու նե ցող օգ տա տե րե րի մե ծա մաս նութ յու նը գե րա դա-սում է չնկա տել և շարունակել նախկին ոճով:

էջ 7

Հայ հո յանքն ու սու տը՝«քա ղա քա կան» պայ քա րի մաս

Երբ մարդը դառնում է անասուն

Ժողովրդի պահանջները փոխվել են

1971 թվա կա նին ա մերի կա ցի հո գե բան Ֆի-լիպ Զիմ բար գոն փոր ձար կում է կազ մա կեր պել, ո րը պատ մութ յա նը հայտ նի է իբրև Ս տեն ֆորդ-յան կա լա նա վայ րի փոր ձար կում: Ն ման ճա նա-պար հով գիտ նա կա նը փոր ձել է պար զել, թե ինչ-պես է ազ դում մար դուն պար տադր ված սո ցիա լա-կան դե րը նրա պահ ված քի վրա:

էջ 7

ՕԼԻԳԱՐԽ – քաղաքական

համակարգում գործող

մեծահարուստ, ով մեծ

ազդեցություն ունի քաղաքական

որոշումների ընդունման վրա:

ԵԱՀԿ Մինս կի խմբի հա մա-նա խա գահ նե րը հան դես են ե կել հայ տա րա րութ յամբ՝ Հա յաս տա նի և Ադր բե ջա նի ար տա քին գոր ծե-րի նա խա րար ներ Էդ վարդ Նալ-բանդ յա նի և Էլ մար Մա մեդ յա րո վի հետ Փա րի զում կա յա ցած հան դի-պում նե րից հե տո:

«ԵԱՀԿ Մինս կի խմբի հա մա-նա խա գահ նե րը (դես պան ներ Ռո-բերտ Բ րադ կեն (ԱՄՆ), Ի գոր Պո-պո վը ( Ռու սաս տան)ի Դաշ նութ-յուն և Ժակ Ֆո րը (Ֆ րան սիա), ինչ-պես նաև ԵԱՀԿ գոր ծող նա խա-գա հի անձ նա կան ներ կա յա ցու ցիչ Ան ջեյ Կասպր շի կը սեպ տեմ բե րի 2-ին հան դի պե ցին Հա յաս տա-նի ԱԳ նա խա րար Էդ վարդ Նալ-բանդ յա նի, իսկ սեպ տեմ բե րի 3-ին՝ Ադր բե ջա նի ԱԳ նա խա րար Էլ մար Մա մեդ յա րո վի հետ՝ քննար կե լու վեր ջին ի րա դար ձութ յուն նե րը տա-րա ծաշր ջա նում:

Հա մա նա խա գահ նե րը եր կու նա խա րար նե րի հետ քննար կել են Ադր բե ջա նի կա ռա վա րութ յան՝

օ գոս տո սի 31-ի ո րո շու մը, ո րով նե րում էր շնորհ վել ադր բե ջա նա-կան բա նա կի սպա Ռա միլ Սա ֆա-րո վին, ով Հուն գա րիա յում դա տա-պարտ վել էր ցմահ բան տար կութ-յան՝ 2004 թ -ին Բու դա պեշ տում հայ սպա Գուր գեն Մար գար յա նի սպա նութ յան հա մար: Ն րանք ի րենց խո րը մտա հո գութ յունն ու ափ սո սանքն են հայտ նել այս ո րոշ ման կա պակ ցութ յամբ և ն շել, որ հան ցա գոր ծութ յու նը փա ռա վո-րե լու ցան կա ցած փորձ խո րըն դո-տում է խա ղա ղութ յան հաս տատ-մանն ու կող մե րի միջև վստա-հութ յան ամ րապնդ մանն ուղղ ված ջան քե րը: Հա մա նա խա գահ նե րը ևս մեկ ան գամ շեշ տել են, որ ԼՂ հի մանխնդ րի խա ղաղ կար գա վո-րումն այ լընտ րանք չու նի: Ի րենք կշա րու նա կեն բա նակ ցել կող մե րի հետ՝ փոր ձե լով մեղ մել լար վա-ծութ յու նը և ա ռաջ տա նել խա-ղաղ բա նակ ցա յին գոր ծըն թա ցը»,- մաս նա վո րա պես նշվում է ԵԱՀԿ ՄԽ հայ տա րա րութ յու նում:

Հար գե լի ըն թեր ցող, թեր թը, որ պա հում ես քո ձեռ քին, Times.am լրատ վա կան կայ քի տպա գիր տար-բե րակն է: Այ սու հետև այն լույս կտես նի պար բե րա բար և, հու սով եմ, նոր հե-տաքրք րութ յուն կհա ղոր դի հայ կա կան լրատ վա կան դաշ տին:

Պետք է խոս տո վա նել, որ թերթ հրա տա րա կե լու ո րո շումն այդ քան էլ հեշտ չէ տրվել մեզ: Ծան րու թեթև ա նե լու ըն թաց քում փոր ձել ենք հաշ-վի առ նել ա մեն ինչ՝ սկսած մեր կա րո-ղութ յուն նե րից և վեր ջաց նե լով ընդ հան րա պես լրատ վա կան գոր ծու-նեութ յամբ զբաղ վե լու, էլ չեմ խո սում ծա վալ վե լու, նպա տա կա հար-մա րութ յու նից: Ի վեր ջո, բո լորս հիա նա լի գի տակ ցում ենք, որ այս ո լոր տի ա պա գան է լեկտ րո նա յին դաշ տին է պատ կա նում և գոր ծող թեր թե րից շա տե րը վա ղուց ար դեն տե ղա փոխ վել են հա մա ցանց: Սա կայն մենք սի րում ենք լո ղալ հո սան քին հա կա ռակ, ին չի ա պա-ցույ ցը հենց այս պա հին քո ձեռ քում է:Երկ րորդ կար ևոր պատ ճա ռը, ո րը ստի պեց մեզ ձեռ նա մուխ լի-

նել այս գոր ծին, Հա յաս տա նի տպա գիր մա մու լի ի րա պես ող բա լի վի ճակն է: Ի՞նչ ու նենք մենք այս ո լոր տում: Հա զար ան գամ գնված և վե րա վա ճառ ված խմբագ րե րի ու լրագ րող նե րի մի ողջ բա նակ, ա պա տե ղե կատ վութ յունն ու զրպար տան քը աստ վա ծա յին պաշ տա-մուն քի հասց րած հրա պա րա կում նե րի բազ մութ յուն, թույն, կեղտ, մաղձ և լու տանք: Եվ այդ թեր թոն նե րի հրա տա րա կիչ ներն ու հե ղի-նակ նե րը, ցա վոք, «դաս տիա րա կել» են ըն թեր ցող նե րի և ս պա ռող-նե րի այն պի սի մի հան րութ յուն, որն իր գոր ծու նեութ յամբ և մ տա ծե-լա կեր պով եր բեք և ոչն չով չի կա րող նպաս տել երկ րի զար գաց մանն ու ա ռա ջա դի մութ յա նը: Անգ րա գետ մա մուլ, անգ րա գետ քա ղա քա-կան գոր ծիչ ներ և անգ րա գետ լսա րան: Ա հա այն հիմ քե րը, ո րոնք թույլ են տա լիս « Չոր րորդ ինք նիշ խա նութ յան» պես աղ բին հա վակ-նել լի նե լու մեր մա մու լի դեմ քը:Ի հար կե, հայ կա կան տպա գիր մա մու լի հաս ցեին հնչեց ված վե-

րոնշ յալ մե ղադ րան քը չի կա րող վե րա բեր վել բո լոր թեր թե րին ու խմբա գիր նե րին: Բա րե բախ տա բար դաշ տում կան նաև պրո ֆե սիո-նալ և ի րենց գործն հստակ ի մա ցող ան ձինք և թեր թեր, ո րոնք պայ-քա րում են լրատ վա կան աղ բի դեմ: «Times.am»-ը ե կել է զո րա վիգ լի նե լու նրանց: Մեզ մոտ դուք կստա նաք միայն ճշտված տե ղե կատ-վութ յուն և հա վա սա րակշռ ված գնա հա տա կան ներ: Սա միշտ ե ղել և շա րու նա կե լու է մնալ մեր աշ խա տան քա յին կրե դոն:

Սա կայն կեղ ծիքն ու լրատ վութ յան ցածր ո րա կը մեր ի րո ղութ յան բա ցա սա կան կող մե րի չնչին մասն են կազ մում միայն: Ցա վոք, կան եր ևույթ ներ, ո րոնք գոր ծում և բար գա վա ճում են ա վե լի «բարձր մա-կար դակ նե րում»: Օ լի գար խիա, քա ղա քա կան հո վա նա վոր չութ յուն, կո ռուպ ցիա, գա ղա փա րա կան բա րո յալք վա ծութ յուն և այլն, և այլն, և այլն: Բո լոր այս եր ևույթ նե րը չա րո րակ ու ռուց քի պես կրծում են մեր պե տա կա նութ յան հիմ քե րը: Այս պես կոչ ված մա մուլն այս ա մե-նը, ի հար կե, նկա տում է: Սա կայն նույն այդ օ լի գարխ նե րի և ա մե նա-տար բեր տրա մա չա փի չի նով նիկ նե րի կող մից նրանց նետ ված գրոշ-նե րը կու րաց րել են չոր րորդ իշ խա նութ յա նը: Եվ սա ար դեն բո լո րիս խնդիրն է: Խն դիր, ո րը միշտ կլի նի մեր թեր թի ու շադ րութ յան կենտ-րո նում և ո րը ուշ թե շուտ ան պայ ման կլուծ վի: Եվ ու րեմն հետ ևեք մեր հրա պա րա կում նե րի ցան ցում և ցան ցիծ դուրս: Միա սին կհաղ-թա հա րենք ցան կա ցած դժվա րութ յուն:

Հ րանտ ՄԵԼԻՔ-ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆ

ՄԵՐ ԽՆԴԻՐ ՆԵ ՐԸ ՄԵՆՔ ԿԼՈՒ ԾԵՆՔ

ԵԱՀԿ ՄԽ. « Հան ցա գոր ծութ յու նը փա ռա-վո րե լու ցան կա ցած փորձ խո չըն դո տում է խա ղա ղութ յան հաս տատ ման ջան քե րը»

Սկիզբը` էջ 1

Ադր բե ջա նի նա խա գահ Ա լի ևը նրան ա զա տութ-

յուն է շնոր հել և հի մա նա՝ Ադր-բե ջա նի «ազ գա յին հե րո սը», վա-յե լում է ա զա տութ յան ու փառ քի պտուղ նե րը: Հուն գա րիա յի իշ-խա նութ յուն նե րը հայ տա րա րում են, որ Ադր բե ջանն ի րենց խա բել է. նա խա պես պաշ տո նա պես հա-վաս տիաց րել է, որ Սա ֆա րովն Ադր բե ջա նում կշա րու նա կի կրել իր բան տա յին պա տի ժը, սա կայն նրանց նա խա գա հը նրան նե րում է շնոր հել: Ի՞նչն է ստի պել հուն գա-րա կան իշ խա նութ յուն նե րին՝ հա-վա տա լու օ ղուզ նե րին՝ ան տե սե-լով ակն հայտ փաս տերն ու բազ-մա թիվ զգու շա ցում նե րը: «Էր կու կո պե կը»՝ Ադր բե ջա նը պատ-րաս տա կա մութ յուն էր հայտ նել՝ գնե լու հուն գա րա կան պար տա-տոմ սեր 2.5-3 մլրդ. $-ի չա փով, ինչն էլ, հա վա նա բար, հա մո զիչ փաս տարկ էր դար ձել հուն գա րա-կան իշ խա նութ յուն նե րի հա մար: Ս տաց վում է՝ Ադր բե ջա նը շա հել է կրկնա կի. Սա ֆա րովն ա զատ է ար ձակ վել ու Ադր բե ջա նում է, իսկ Հուն գա րիան իր քա ղա քա ցի-նե րի գրպա նից կսկսի տո կոս ներ մու ծել Ադր բե ջա նին՝ վեր ջի նիս կող մից գնված պար տա տոմ սե րի դի մաց: Ա հա սա՛ է Եվ րո պա կան միութ յան, Եվ րո պա յի խորհր դի, ՆԱՏՕ-ի ան դամ և ժո ղովր դա վա-րա կան պե տութ յուն հա մար վող, եվ րո պա կան ար դա րա դա տութ-յան սկզբունք նե րի տակ ստո րագ-րած Հուն գա րա կան պե տութ յան այ սօր վա դեմ քը:

Հայ կա կան ար ձա գան քը

Ան շուշտ, հայ կա կան ար-ձա գան քը չու շա ցավ: ՀՀ

նա խա գահն ար տա կարգ հան դի-պում հրա վի րեց, հան դես ե կավ բա ցա ռիկ կոշտ հայ տա րա րութ-յուն նե րով, կա սեց րեց կա պե րը Հուն գա րիա յի հետ, բա վա կան խիստ ձևով պա հան ջեց մի ջազ-գա յին հան րութ յու նից՝ հա մար-ժե քո րեն ար ձա գան քել դեպ քե-րին: Ա նա սե լի զայ րույթ ա ռա ջա-ցավ նաև հա յութ յան շրջա նում. լրատ վա կան ու հա մա ցան ցա յին դաշ տը ո ղող վեց սուր հրա պա րա-կում նե րով, հայ կա կան տար բեր կազ մա կեր պութ յուն ներ հան դես ե կան քննա դա տա կան հայ տա-րա րութ յուն նե րով:

« Հա յե՛ր, ի՞նչ ա նենք»

Հայ մե ծա նուն գրող Ռ. Պատ կան յա նը սուր քննա-

դա տում էր այս հար ցը տա լը: Եվ իս կա պես, այժմ հար ցը ոչ թե «ի՞նչ ա նելն» է, այլ «ինչ պե՞ս ա նել»: Ինչ պես ժո ղովր դա կան մտա ծո ղութ յան, այն պես էլ մի-ջազ գա յին հա րա բե րութ յուն նե-րում ա վան դա բար կար ևոր վել է հա մար ժե քութ յան սկզբուն քը, ո րը մեզ՝ «հա սա րակ մահ կա նա-ցու նե րիս» հայտ նի է «ակն ընդ ա կան, ա տամն ընդ ա տա ման»

ար տա հայ տութ յամբ: Դա կի րա-ռե լու հա մար հստա կեց նենք ի րա-վի ճա կը և դ րա ա ռաջ նա յին մե-ղա վոր նե րին.

1. Հուն գա րա կան իշ խա-նութ յուն ներն ան պատ վե ցին, վի րա վո րե ցին մեր ազ գա յին ար ժա նա պատ վութ յունն ու պե-տութ յան մի ջազ գա յին հե ղի նա-կութ յու նը: Ն րանք նաև թքե ցին ի րենց իսկ կող մից ըն դու նած մի ջազ գա յին նոր մե րի վրա:2. Ոճ րա գործ Սա ֆա րո վը չի ստա ցել իր ար ժա նի պա տի ժը: Ա վե լին, նա ա զա տութ յան ու փառ քի պտուղ ներն է վա յե լում:Այս տե ղից հաս կա նա լի է դառ-

նում «ի՞նչ ա նենք» հար ցի պա-տաս խա նը՝ հա մար ժե քո րեն ար-ձա գան քել, պատ ժել մե ղա վոր նե-րին: Ինչ պե՞ս դա ա նել: Ակն հայտ է, որ Հուն գա րիա յի վրա ճնշում գոր-ծադ րե լու մեր հնա րա վո րութ յուն-նե րը բա վա կան սահ մա նա փակ են: Բայց դա հու սա հատ վե լու կամ ան գոր ծութ յան մատն վե լու, կի սատ-պռատ քայ լեր կա տա րե-լու պատ ճառ չի կա րող լի նել: Ի՞նչ է ա նում պատ վախն դիր մար դը, երբ նրան ծանր վի րա վո րանք են հասց նում: Ա յո՛, ա մեն հնա րա վոր մի ջո ցով փոր ձում է պատ ժել ի րեն վի րա վո րո ղին: Նույն կերպ մենք պետք է ար ձա գան քենք Հուն-գա րիա յին: Ե թե նյու թա կա նո րեն նրան չենք կա րող պատ ժել, ա պա պետք է ծանր հար ված հասց նենք նրա մի ջազ գա յին հե ղի նա կութ յա-նը, ինչն էլ, ճիշտ օգ տա գոր ծե լու, ուղ ղոր դե լու դեպ քում, կա րող է բա վա կան նշա նա կա լի նյու թա-կան հար ված հասց նել նրան: Իսկ ին չե՞ր կա րող ենք ա նել մենք՝ հա յերս, հայ կա կան պե տա կան իշ խա նութ յուն ներն ու տա րա տե-սակ կազ մա կեր պութ յուն նե րը: Հուն գա րիա յի հետ կա պե րը պաշ-տո նա պես ար դեն կա սեց ված են, բա նա վոր կոշտ հայ տա րա րութ-յուն ներն ար ված են: Լավ է, շատ լավ է, բայց քիչ է: Դա պետք է լրաց նել հետև յալ զու գա հեռ գոր-ծո ղութ յուն նե րով.

1. « Մի ջազ գա յին հան րութ յու-նից», նախ ևա ռաջ ԵՄ-ից, ԵԽ-ից, ԵԱՀԿ-ից, ՆԱՏՕ-ից, նաև ԱՄՆ-ից ու ՌԴ-ից պա հան ջել՝ դա տա պար-տել հուն գա րիա յի և Ադր բե ջա նի իշ խա նութ յուն նե րի ա րար քը: Ըստ ո րում, դա տա պար տել ոչ միայն ա նա տամ հայ տա րա րութ-յուն նե րով, այլև «կծող» գոր ծո-ղութ յուն նե րով՝ քա ղա քա կան ու տնտե սա կան պատ ժա մի-ջոց նե րով: Մի թե՞ դրանց հա մար հիմ նա վոր պատ ճառ ներ չկան: Այլ պե տութ յուն նե րի դեպ քում ան գամ «օ դից սար քած» պատ-ճառ նե րով են պատ ժա մի ջոց ներ կի րա ռում, իսկ այս տեղ այդ պի սի պատ ճառ նե րի մի գե ղե ցիկ փունջ կա: Ե թե հարկ կա, ան գամ կա րող ենք մատ նան շել, թե մի ջազ գա յին հար թակ նե րից յու րա քանչ յու-րում ինչ ու ինչ պես պետք է ա նել: Հ նա րա վո րութ յուն նե րը շատ են:2. Սա ռեց նել ԵԱՀԿ ՄԽ շրջա-նակ նե րում բա նակ ցա յին գոր ծըն-թա ցում մեր մաս նակ ցութ յու նը:

3. Հայ կա կան պե տա կան իշ խա-նութ յուն նե րը, կու սակ ցութ յուն-նե րը, տա րա տե սակ կազ մա կեր-պութ յուն նե րը պետք է մի ջազ-գա յին միջ կա ռա վա րա կան ու ոչ կա ռա վա րա կան հար թակ նե րում պետք է նա խա ձեռ նեն Հուն-գա րիա յի և Ադր բե ջա նի դեմ ուղղ ված նա խագ ծեր՝ դրանց ա ջակ ցութ յան հա մար փոր ձեն ստա նալ այդ պե տութ յուն նե րին «չու զող» հար ևան նե րի (իսկ այդ-պի սիք եր կու դեպ քում էլ բա վա-կան շատ են) ա ջակ ցութ յու նը:4. Կազ մա կեր պել զանգ վա ծա-յին բո ղո քի ակ ցիա ներ աշ խար-հի բո լոր անկ յուն նե րում ու ոչ միայն Հուն գա րիա յի ներ կա յա-ցուց չութ յուն նե րի առջև, այլև պա հան ջե լով տե ղի իշ խա նութ-յուն նե րի կոշտ ար ձա գան քը:5. Ար տա սահ ման յան ԶԼՄ-նե րով բա զում կոշտ քննա դա տա կան հրա պա րա կում ներ տա րա ծել:6. Պա հան ջել Սա ֆա րո վի վե-րա դար ձը Հուն գա րիա (չնա յած, դա տե լով նրա լու սան կար նե րից, այն տեղ այդ ոչ-մար դը լավ էլ ապ-րում էր), հա կա ռակ դեպ քում նա պետք է այլ կերպ ստա նա իր պա-տի ժը՝ այս ան գամ՝ հա մար ժեք, բայց ար դեն ոչ քա ղա քա կան կամ դա տա կան:

Բա հուն գա րա ցի նե րընե րո ղութ յուն են խնդրում…

Լավ են ա նում, ճիշտ են ա նում ու դա հենց նրանց է

հար կա վոր, այլ ոչ թե մեզ: Ա վե լին, նե րո ղութ յուն են խնդրում քա ղա-քա ցի նե րը, այլ ոչ թե նրանց իսկ կող մից ընտր ված իշ խա նութ-յուն նե րը: Ո րոշ հուն գա րա ցի ներ, նե րո ղութ յուն խնդրե լուն զու գա-հեռ, հա յե րից պա հան ջում են, որ պես զի դա դա րեց նեն հուն գա-րա կան դրոշ ներն ան պատ վե լը՝ պատ ճա ռա բա նե լով, թե իբր դա ի րենց ազ գա յին խորհր դա նիշն է, այլ ոչ թե կա ռա վա րութ յան: Տա րօ րի նա կը միայն այն չէ, որ նրանք դա պա հան ջում են հենց այս պա հին, երբ խո րը վեր քը դեռ մրմռում է, այլ այն, որ հա յե-րի մեջ գտնվե ցին մար դիկ, ով-քեր սկսե ցին քննա դա տել ի րենց այն հայ րե նա կից նե րին, ով քեր ան պատ վում են հուն գա րա կան դրո շը:

Մի փոքր անդ րա-դառ նանք այս դեպ քին:1. Դա Հուն գա րիա յի պե տա-կան դրոշն է ու հուն գա րա կան պե տութ յան խորհր դա նի շը: Իսկ ժո ղովր դա վա րա կան ըն-թա ցա կար գով նույն այդ քա-ղա քա ցի նե րի կող մից ընտր ված հուն գա րա կան այ սօր վա իշ-խա նութ յուն նե րը լիա զոր ված են ներ կա յաց նե լու Հուն գա-րիան մի ջազ գա յին հար թա կում:2. Դ րո շը կամ մեկ այլ ազ գա-յին-պե տա կան խորհր դա նիշ ան պատ վե լը միայն մեր ա ռանձ-նա հատ կութ յու նը չէ, դա աշ խար-հում (այդ թվում՝ Արև մուտ քում) տա րած ված բո ղո քի ձև է:

Հուն գա րիա յի այ սօր վա իշ-

խա նութ յուն նե րը նե րում չեն կա րող ստա նալ, ե թե ան գամ ար ժան վույնս պատժ վեն: Սա-ֆա րո վը սո վո րա կան հան ցա-գործ չէ, նա Գուր գե նին սպա նել է ոչ թե այն պատ ճա ռով, որ նա Գուր գեն Մար գար յանն է, այլ այն պատ ճա ռով, որ նա հայ է: Ըստ էութ յան, օ ղուզ Սա ֆա րովն էթ-նիկ հո ղի վրա մարդ սպա նող ցե ղաս պան է: Իսկ այդ պի սի կեն-դա նուն Ադր բե ջա նին «նվի րելն» ար դա րա ցում կամ նե րում չու նի: Հուն գա րա կան իշ խա նութ յուն-նե րին չպետք է նե րեն ոչ միայն հա յե րը, այլև հենց նրա քա ղա քա-ցի նե րը, քա նի որ ի րենց ա րար-քով այդ իշ խա նութ յուն նե րը ոչ միայն վի րա վո րե ցին մեր ար ժա-նա պատ վութ յու նը, այլև, փաս-տո րեն, վա ճա ռե ցին հուն գա րա-ցի նե րի ար ժա նա պատ վութ յու նը:Այդ իսկ պատ ճա ռով, Հուն գա-րիա յից ու նրա քա ղա քա ցի նե րից պետք է ակն կա լել, պա հան ջել1. Իշ խա նութ յուն նե րը պետք է նե րո ղութ յուն խնդրեն հա-յե րից ու Հա յաս տա նից2. Ա լի ևին պետք է հայ տա րա րեն persona non grata Հուն գա րիա յում3. Հուն գա րիան պետք է կա-սեց նի իր հա րա բե րութ-յուն ներն Ադր բե ջա նի հետ4. Հուն գա րիան պետք է մի ջազ-գա յին հե տա խու զում հայ տա-րա րի Սա ֆա րո վի նկատ մամբ5. Պետք է դա տա րա նի առջև կանգ նեն ու հա սա րա կա կան պար սա վան քի ար ժա նա նան բո լոր այն մար դիկ, ով քեր ներ-քաշ ված են ե ղել այդ ստոր ու ա մո թա լի գոր ծար քի մեջ6. Վե րը նշվա ծը պետք է ա նեն Հուն գա րիա յի քա ղա քա ցի նե րը, մա նա վանդ, որ մեզ նից նե րո-ղութ յուն խնդրող նե րը հայ տա-րա րում են, որ ի րենք դգգոհ են ի րենց իշ խա նութ յուն նե րից: Իսկ մենք կա րող ենք ըն դա մե նը բա-նա վոր քա ջա լե րել նրանց

Գոր ծո ղութ յուն նե րի այս ողջ «փա թե թի» տրա մա բա նա կան հիմ նասկզ բունքն այն է, որ մեզ հար կա վոր չեն «չոր ու ցա մաք» հայ տա րա րութ յուն ներ, այլ անհ-րա ժեշտ են գործ նա կան քայ-լեր: Կշ տա ցել ենք «ա նա տամ» հայ տա րա րութ յուն նե րով, այժմ գոր ծո ղութ յուն նե րի ա խոր ժակ է բաց վել ... ու այ սու հետ այդ պես էլ պետք է ա ռաջ նորդ վել՝ նույ նը պա հան ջե լով թե՛ Արև մուտ քից ու Հ յու սի սից, թե՛ հայ րե նա կան իշ-խա նութ յուն նե րից:

Նա րեկ Ս. ԳԱԼՍՏ ՅԱՆ Քա ղա քա կան

գի տութ յուն նե րիթեկ նա ծու, դո ցենտ

7 սեպտեմբերի, 2012թ. | ԷՋ 2

ԱՆՀ ՐԱ ԺԵՇՏ ԵՆ ԳՈՐԾ ՆԱ ԿԱՆ ՔԱՅ ԼԵՐԵղ բա՛րք, ալ չա սենք․ « Հա յե՛ր, ի՞նչ ա նենք» (Ռ. Պատ կան յան)2012թ. օ գոս տո սի 31-ին

սպա Գուր գեն Մար գար յա նին սպա նած Ռա միլ Սա ֆա րո-վին, էքստ րա դի ցիա յի են եր-թար կել Ադր բե ջան:

Այս մա սին ա ռա ջի նը տե-ղե կաց րեց ադր բե ջա նա կան 1news.az կայ քը, իսկ Ռ. Սա-ֆա րո վի՝ ար դեն Բա քու ժա-մա նած լու սան կա րը տե-ղադր վե ց Ֆեյս բուք սո ցիա-լա կան կայ քում: Նույն օ րը Իլ համ Ա լիևը նե րում շնոր-հեց Ռ. Սա ֆա րո վին:

Այս նո րութ յու նը բո ղո քի մեծ ա լիք բարձ րաց րեց Հա-յաս տա նում: Հա յաս տա նի Նա խա գահ Սերժ Սարգս յա-նը հան դի պեց Հա յաս տա-նում հա վա տար մագր ված դես պան նե րին, մի ջազ գա-յին կազ մա կեր պութ յուն նե րի ղե կա վար նե րին եւ հայ տա-րա րեց, որ ՀՀ-ն խզում է հա-րա բե րութ յուն նե րը Հուն գա-րիա յի հետ: Մի քա նի օր անց, սեպ տեմ բե րի 5-ին, ՀՀ Ազ-գա յին Ժո ղո վը հայ տա րա րեց խորհր դա րա նա կան մա կար-դա կով Հուն գա րիա յի հետ հա րա բե րութ յուն նե րը խզե լու մա սին:

Հուն գա րիա-Ադր բե ջան այս գոր ծար քին ար ձա գան-քե ցին նաեւ մի ջազ գա յին կա ռույց ներն ու տար բեր երկր նե րի ղե կա վար ներ: ԱՄՆ-ի Պետ դե պար տա մենտն ու ԱՄՆ Նա խա գա հը հենց նույն օ րը բա ցատ րութ յուն պա հան ջե ցին թե՛ Հուն գա-րիա յից, թե՛ Ադր բե ջա նից: Ե լույթ նե րով հան դես ե կան եվ րո պա կան կա ռույց նե րի ղե կա վար ներ, ով քեր դա տա-պար տե ցին Հուն գա րիա յի ու Ադր բե ջա նի կա տա րած քայ լը եւ կոչ ա րե ցին Հա յաս տա նին ու Ադր բե ջա նին, այ նո ւա մե-նայ նիվ, փոր ձել պահ պա նել տա րա ծաշր ջա նի փխրուն խա ղա ղութ յու նը:

ԵԱՀԿ Մինս կի Խմ բի հա-մա նա խա գահ նե րը դեպ քի առն չութ յամբ հան դի պե ցին Հա յաս տա նի եւ Ադր բե ջա նի Արտ գործ նա խա րար ներ Էդ-վարդ Նալ բանդ յա նին եւ Էլ-մար Մամ մադ յա րո վին:

Ադր բե ջանն ար դա րաց-նե լով մար դաս պա նին, նրան տա լով մա յո րի կո չում, բնա-կա րան եւ բարձր աշ խա տա-վարձ՝ դար ձել է մի ջազ գա յին հան րութ յան քննա դա տութ-յան ա ռար կա եւ ըն կել է մի ի րա վի ճա կի մեջ, ո րից կար-ծես թե ել քը չի նշմար վում:

Հի շեց նենք, որ 2004թ.-ին Բու դա պեշ տում անց կաց վող զին վո րա կան ու սում նա կան ծրագ րի շրջա նակ նե րում, ադր բե ջան ցի զին ծա ռա յող Ռ. Սա ֆա րո վը կաց նա հա րել էր հա յազ գի սպա Գուր գեն Մար-գար յա նին: Չ նա յած ա ռանձ-նա կի դա ժա նութ յամբ ի րա-կա նաց րած ոճ րա գոր ծութ յա-նը՝ Ադր բե ջա նում մար դաս-պա նին հա մա րում են ազ գա-յին հե րոս:

Հուն գա րիա-Ադր բե ջանա մո թա լի գոր ծարք

Ար ցա խում հու լի սի 19-ին անց կաց ված նա խա գա հա-կան ընտ րութ յուն նե րի նա-խա շե մին Եվ րա միութ յան և Հ յու սիս-ատ լանտ յան դա շին քի (ՆԱՏՕ) ներ կա յա ցու ցիչ նե րը հայ տա րա րե ցին, թե չեն ճա-նա չում այդ ընտ րութ յուն նե րը, քա նի որ չեն ճա նա չում Լեռ նա-յին Ղա րա բա ղում նա խա գա հի ընտ րութ յան սահ մա նադ րա-կան և օ րի նա կան շրջա նակ նե-րը և որ այդ ընտ րութ յուն նե րը ա պա կա ռու ցո ղա կան են հա-կա մար տութ յան խա ղաղ կար-գա վոր ման հա մար:

Նախ, ԵՄ-ն և ՆԱՏՕ-ն պետք է գո նե ա ռե րես

քա ղա քա կան չե զո քութ յուն պա հեին և զերծ մնա յին գնա-հա տա կան ներ տա լուց, քա նի որ այդ և ն ման հայ տա րա-րութ յուն նե րը բա ցա հայ տում են այդ կա ռույց նե րի ան հա վա-սա րակ շիռ և խիստ կողմ նա-կալ դիր քո րո շումն Ար ցախ յան խնդրում: Փաս տո րեն, Թուր-քիա յից և Ադր բե ջա նից հե տո ԵՄ-ն և ՆԱՏՕ-ն են, որ ան թա-քույց դեմ են ար տա հայտ վել և Ար ցա խում տե ղի ու նե ցած ընտ րութ յուն ներն հայ տա րա-րել “ոչ լե գի տիմ, ա նօ րի նա-կան”: Ին չու՞ Ար ցա խը դարձ-յալ պա տե րազ մի մի ջո ցով ա նօ րի նա բար ի րեն բռնակ ցե-լու վե րա բեր յալ պաշ տո նա կան Բաք վի ա մե նօր յա սպառ նա-լիք նե րը ան տար բե րութ յան են մատն վում և չեն դա տա-պարտ վում այս մի ջազ գա յին կա ռույց նե րի կող մից, սա կայն Ար ցա խում ժո ղովր դա վա րութ-յան կա յա ցու մը, փաս տո րեն, քննա դատ վում է:

Երկ րորդ, ե թե չեն ճա նաչ-վում այն սահ մա նադ-

րա կան և օ րի նա կան շրջա-նակ նե րը, ո րում անց կաց վել են ընտ րութ յուն նե րը, ո րո՞նք են ի րենց հա մար ըն դու նե լի, նա խընտ րե լի շրջա նակ նե րը: Այդ հայ տա րա րութ յուն նե րից, թերևս, կա րե լի է եզ րա կաց-նել, որ ար ցա խա հա յութ յունն ընդ հան րա պես ի րա վունք չու-նի օգտ վե լու որ ևէ հա սա րա-կութ յան հա մար ա նօ տա րե լի` իր կյան քը կազ մա կեր պե լու և կա ռա վա րե լու բնա կան ի րա-վուն քից (հատ կա պես քա նի դեռ Ար ցա խը չու նի մի ջազ-գայ նո րեն ամ րագր ված քա-ղա քա կան կար գա վի ճակ), իսկ այդ պի սի դիր քո րո շու մը մար դու ի րա վունք նե րի նկատ-մամբ կոպ տա գույն խախ տում ու խտրա կա նութ յուն է, կամ էլ այն, որ, ըստ ի րենց’ Ադր բե-ջա նը ևս պետք է մաս նակ ցի Ար ցա խի ընտ րութ յուն նե րին, որն էլ քա ղա քա կան աբ սուրդ է’ հաշ վի առ նե լով, որ հիմ-նախնդ րի բուն էութ յու նը հենց Ադր բե ջա նի’ Ար ցա խի նկատ-

մամբ խորհր դա յին տա րի նե րի ա նօ րի նա կան շրջա փա կու մը դա դա րեց նե լը և Ադր բե ջա նից ան ջատ վելն էր (ինչն Ար ցախն ան թե րի ի րա կա նաց րել է թե ԽՍՀՄ, թե մի ջազ գա յին օ րեն-քի շրջա նակ նե րում):

Եր րորդ, քա ղա քա կա-նա պես նման կողմ նա-

կալ ու ոչ կո ռեկտ հայ տա րա-րութ յու նը խիստ ան հա րիր է և դա տա պար տե լի հատ կա-պես ԵՄ-ի դեպ քում: Ժո ղովր-դա վա րա կան սկզբունք նե րով անց կաց վող ընտ րութ յուն նե-րը գնա հա տել ա նօ րի նա կան հա կա սում է հենց իր’ ԵՄ-ի (և ընդ հան րա պես’ Արև մուտ քի) սկզբունք նե րին’ որ պես այդ նույն ա զա տութ յուն նե րի և ժո-

ղովր դա վա րութ յան ար ժեք նե-րի կրո ղի և քա րո զո ղի:

Չոր րորդ, ան կախ նրա մի ջազ գայ նո րեն ճա-

նաչ ված-չճա նաչ ված լի նե լու հան գա ման քից’ Ար ցախն’ ար ցա խա հա յութ յամբ կա, գո-յութ յուն ու նի և սա ան հեր քե լի փաստ է, հետ ևա բար, ինչ պես նշվեց, նա ի րա վունք ու նի ինչ-որ կերպ կազ մա կեր պե լու և վա րե լու իր քա ղա քա կան, սո-ցիալ-տնտե սա կան կյան քը: Դա նրա բնա կան, ան քակ տե լի ի րա վունքն է: Եվ այդ ‘ինչ որ կերպ ինք նա կազ մա կերպ վե-լու’ բո լոր հնա րա վոր ե ղա նակ-նե րից, ար ցա խա հա յութ յունն ընտ րել և ար դեն տա րի ներ շա րու նակ ա ռաջ է տա նում ա զա տութ յան և ժո ղովր դա-վա րութ յան ու ղով կա ռա վար-վե լու, ապ րե լու ճա նա պար հը: Չ ճա նա չել այն, որ ԼՂՀ-ն ի րա-վունք ու նի կազ մա կեր պել իր կյանքն ու կա ռա վա րել իր կեն ցա ղը, այն էլ’ ժո ղովր դա-վա րա կան ընտ րութ յուն նե րի մի ջո ցով, հա վա սա րա զոր է ար ցա խա հա յութ յան ապ րե լու ի րա վուն քը չճա նա չե լուն: Ար-ցախ յան հիմ նախնդ րի շուրջ բա նակ ցութ յուն ներն ըն թա-նում են 1994թ. կնքված հրա-դա դա րից ի վեր: Հարց. իսկ ի՞նչ պի տի ա ներ և ա նի ար-ցա խա հա յութ յու նը այս ողջ

ըն թաց քում, քա նի դեռ չու նի մի ջազ գայ նո րեն ամ րագր ված կար գա վի ճակ. մատն վեր քաո-սի՞, քան զի չկազ մա կերպ վե լու և չ կա ռա վար վե լու միակ այ-լընտ րան քը քաոսն է և կոր-ծա նու մը, թե՞ որ պես այ լընտ-րան քա յին մո դել Ար ցա խը ևս’,

Ադր բե ջա նի օ րի նա կով, պետք է ընտ րեր բռնա տի րութ յու նը, որ պես զի հան կարծ ‘ստվեր չնե տեր’ Ադր բե ջա նի մի ջազ-գա յին վար կան շի վրա: Թերևս սա ի նկա տի ու նեն այն ու ժե րը, ո րոնք պնդում են, թե Ար ցա խի ընր տութ յուն ներն ա պա կա ռու-ցո ղա կան ազ դե ցութ յուն են ու նե նում խա ղաղ բա նակ ցութ-յուն նե րի գոր ծըն թա ցի վրա: Ն ման ար տա հայ տութ յունն իր մեջ պա րու նա կում է նաև սպառ նա լիք-նա խազ գու շա-ցում, որ Ար ցա խի ժո ղովր դա-վա րա կան գոր ծըն թաց նե րը կա րող են պատժ վել նրա դեմ պա տե րազ մով:

Հին գե րոդ, ար ցախ յան հիմ նախնդ րի շուրջ բա-

նակ ցութ յուն ներն ըն թա նում են ԵԱՀԿ Մինս կի խմբի (ՄԽ) շրջա նակ նե րում, ո րի ե ռա նա-խա գահ նե րը պար բե րա բար այ ցե լում են Ար ցախ և հան-դի պում ներ ու նե նում Ար ցա խի ընտր ված գոր ծող իշ խա նութ-յուն նե րի հետ: Այ սինքն, այն կա ռույ ցը, ո րին մի ջազ գա յին հան րութ յու նը հանձ նա րա րել է խնդրի լու ծու մը, փաս տա ցի ճա նա չում է որ պես քա ղա քա-կան միա վոր Ար ցա խի և ար-ցա խա հա յութ յան գո յութ յու նը, գո յութ յան ի րա վուն քը և ն րա քա ղա քա կան ա ռաջ նորդ նե-րին: Հետ ևա բար, ար ցախ յան

ընտ րութ յուն ներն ա նօ րի նա-կան կամ ոչ լե գի տիմ հայ տա-րա րե լը նշա նա կում է ոչ լե գի-տիմ ու ա նօ րեն հա մա րել նաև ԵԱՀԿ Մինս կի խում բը, նրա շրջա նակ նե րում խնդրի կար-գա վոր ման ձևա չա փը, ՄԽ ջան քերն ու բա նակ ցութ յուն-նե րի գոր ծըն թա ցը: Մի բան, որ խիստ մոտ է պաշ տո նա կան Բաք վի ի րա կան նպա տակ նե-րին: Դա է նաև պատ ճա ռը, որ վեր ջինս շա րու նա կա կան ա պա կա յու նաց ված վի ճա կում է պա հում հայ-ադր բե ջա նա-կան սահ մա նը’ մարդ կա յին զո հե րի գնով ցան կա նա լով հրահ րել ՄԽ ջան քե րի ա մուլ ճա նա չու մը և հա կա մար տութ-յան կար գա վո րու մը ՄԽ ձևա-չա փից դուրս բե րելն ու տե ղա-փո խելն այլ ձևա չափ, որ տեղ Թուր քիան ու Ադր բե ջա նը և ն րանց աշ խար հա քա ղա քա-կան շա հե րը սպա սար կող ու-ժերն ա ռա վել մեծ և ուղ ղա կի ազ դե ցութ յուն կա րող են ու նե-նալ:

Վե ցե րորդ, նրանք ով քեր չեն ճա նա չում հայ կա-

կան Ար ցա խի ու ար ցա խա հա-յութ յան ա զատ ինք նո րոշ վե լու և անվ տանգ ապ րե լու բնա-կան, ա նօ տա րե լի ի րա վուն քը, նշա նա կում է’ պաշտ պա նում են ագ րե սոր Ադր բե ջա նի’ հայ ժո ղովր դի ֆի զի կա կան ոչն-չաց ման մի ջո ցով Ար ցա խը դարձ յալ ի րեն բռնակ ցե լու ան-մարդ կա յին նկրտում նե րը.այն Ադր բե ջա նի, որն ար դեն եր կու տա րի շա րու նակ պաշ տո նա-պես, պե տա կան մա կար դա կով հայ տա րա րում է ի լուր աշ խար-հին, թե կռմբա կո ծի Ար ցա խի օ դա նա վա կա յա նից դուրս ու ներս ա նող քա ղա քա ցիա կան ինք նա թիռ նե րը (և այս հայ-տա րա րութ յուն ներն ա նում է Ար ցախ յան հիմ նախնդ րի կար գա վոր ման շուրջ ըն թա-ցող խա ղաղ բա նակ ցութ յուն-նե րի հա մա տեքս տում): Սա մարդ կութ յան ժա մա նա կա-կից պատ մութ յան մեջ թերևս ան նա խա դեպ սպառ նա լիք է, պե տա կան մա կար դա կով այլ երկ րի խա ղաղ բնակ չութ յան նկատ մամբ մի ջազ գա յին ա հա-բեկ չութ յուն ի րա կա նաց նե լու սպառ նա լիք, այ սինքն’ պե տա-կան ա հա բեկ չութ յան ան թա-քույց ծրա գիր:Իսկ որ Ադր բե ջանն ըն դու-

նակ է դրան և քա նիցս ի րա կա-նաց րել է հա յութ յան, մաս նա-վո րա պես’ Ար ցա խա հա յութ-յան կո տո րած ներ, բռնի տե ղա-հա նում ներ ու բռնաճն շում ներ հա մաշ խար հա յին հան րութ-յան բա ցար ձակ ան տար բեր կեց ված քի ներ քո, վկա է մեր ոչ վաղ անց յա լի պատ մութ յու-նը (1988-1992թթ.): Խա ղաղ բնակ չութ յան նկատ մամբ պե-տա կան ա հա բեկ չութ յան իր մտադ րութ յու նը պաշ տո նա-կան Բա քուն վե րա հաս տա տեց նաև Ար ցա խում նա խա գա հա-կան ընտ րութ յուն նե րի նա-խօ րեին: Թ վում է’ կաս կա ծից վեր է, որ այս պի սի կեց ված-քը պետք է ան վե րա պա հո րեն ան հան դուր ժե լի լի նի ա ռա ջա-դեմ մի ջազ գա յին հան րութ յան

հա մար, մինչ դեռ Ադր բե ջան պե տութ յան կող մից ա հա բեկ-չութ յուն կազ մա կեր պե լու այս սպառ նա լի քը երբ ևէ չի ար-ժա նա ցել մի ջազ գա յին հան-րութ յան հա մա պա տաս խան կա ռույց նե րի, պե տութ յուն նե-րի հաս ցեա կան դա տա պարտ-մա նը: Այ նինչ գի տենք, թե այդ նույն ա ռա ջա դեմ մի ջազ գա յին հան րութ յունն ու պե տութ յուն-ներն ինչ պի սի ա նո ղոք ու ան-զի ջում պայ քար են տա նում ա հա բեկ չութ յան դեմ, ո րում, ի դեպ, իր մաս նակ ցութ յունն ու նի նաև Հա յաս տանն ու հայ ժո ղո վուր դը, ո րին սա կայն իր քթի տակ ա հա բեկ չութ յամբ է սպառ նում հար ևան եր կի րը: Փաս տո րեն, Ար ցախն ար ցա-խա հա յութ յամբ հան դերձ ի րա-վունք չու նի բռնա տի րա կան ու ցե ղաս պան Ադր բե ջա նից ան կախ, ա զատ, անվ տանգ և ժո ղով րա վա րա կան ճա նա-պար հով ապ րել ու զար գա նալ, բայց վե րա դառ նալ Ադր բե ջա-նի կազ մի մեջ և ֆի զի կա պես բնաջնջ վել’ պար տա վոր է:

Հաշ վի առ նե լով վե րը փաս-տարկ ված հան գա մանք նե րը, կոչ ենք ա նում ԵՄ-ին, ՆԱՏՕ-ին և բո լոր մյուս մի ջազ գա-յին կա ռույց նե րին, զերծ մնալ Ար ցախ յան հիմ նախնդ րում կողմ նա կալ, ան կա ռու ցո ղա-կան հայ տա րա րութ յուն նե րից և դիր քո րո շում նե րից’ հա նուն ար ցա խա հա յութ յան’ ապ րե-լու և ինք նա կազ մա կերպ վե-լու մարդ կա յին ա նօ տա րե լի բնա կան ի րա վունք նե րի ի րա-գործ ման, բա նակ ցութ յուն-նե րի խա ղաղ գոր ծըն թա ցը չխո չըն դո տե լու, Ար ցախ յան հիմ նախնդ րի ար դա րա ցի լուծ մա նը հե տա մուտ լի նե լու և ռազ մա տենչ ու ա հա բեկ չա-կան տրա մադ րութ յուն նե րով զին ված Ադր բե ջան պե տութ-յան ռազ մա կան նկրտում նե-րը չխրա խու սե լու և սան ձե լու նպա տա կով:Իսկ թե ինչ պես հաս կա-

նալ այն անտ րա մա բա նա-կան և հա կա սա կան միտ քը, որ ա զատ ժո ղովր դի ա զատ ու ժո ղովր դա վա րա կան ընտ-րութ յուն նե րը կա րող են ա պա-կա ռու ցո ղա կան ազ դե ցութ-յուն ու նե նալ ի րեն վե րա բե րող (կամ որ ևէ) հա կա մար տութ յան խա ղաղ կար գա վոր ման գոր-ծըն թա ցի վրա, թող նենք հայ-տա րա րութ յան հե ղի նակ նե-րի պար զա բան մա նը: Ն րանց տե ղե կաց նենք միայն, որ հայ ժո ղո վուր դը, մաս նա վո րա պես նրա Ար ցախ յան հատ վա ծը, ազն վո րեն հա վա տում է, որ ժո ղովր դա վա րութ յունն է հա-կա մար տութ յուն նե րի խա ղաղ հան գու ցա լուծ ման բա նա լին, ո րը, սա կայն, մեր դեպ քում հնա րա վոր չէ ձեռք բե րել, քա-նի դեռ մեր հար ևա նութ յամբ ապ րող’ նախ կի նում պա տե-րազմ սան ձա զեր ծած Ադր-բե ջա նը շա րու նա կում է մնալ բռնա տի րա կան ու ան նա հանջ ռազ մա տենչ’ վտան գե լով ՀՀ-ի, ԼՂՀ-ի և ողջ տա րա ծաշր ջա նի գո յութ յու նը:

Կա րեն ՆԻԿՈՂՈՍՅԱՆ

7 սեպտեմբերի, 2012թ. | ԷՋ 3

ՀԱ ԿԱԴ ՐԵ ԼՈՎ ԱՆ ՀԱ ԿԱԴ ՐԵ ԼԻ ՆԵ ՐԸ

Ինչ պե՞ս կա րող է Ար ցա խումժո ղովր դա վա րութ յու նը վնա սելհա կա մար տութ յան խա ղաղ կար գա վոր մա նը

ՏԻՄ ընտ րութ յուն նե րը շա րու նա կում են մնալ հան-րութ յան ու շադ րութ յան կենտ րո նում: Օ րեր ա ռաջ « Բար-գա վաճ Հա յաս տան» կու սակ ցութ յան մամ լո խոս նակ Տիգ-րան Ու րի խան յա նը հայ տա րա րել էր, որ ի րենց կու սակ-ցութ յու նը ՏԻՄ ընտ րութ յուն նե րում ու ժեղ թեկ նա ծու նե րի է ա ռա ջադ րել: « Հույ սով եմ, որ կգա մի պահ, երբ բո լո րը կգի տակ ցեն, որ ԲՀԿ-ի գա ղա փար նե րը, լու ծում նե րը նաև

կադ րա յին ա ռու մով շատ ժա մա նակ ա ռա վել են»,- Times.am-ի հետ զրույ-ցում ևս մեկ ան գամ ցան կա ցավ հի շեց նել ԲՀԿ մամ լո խոս նա կը:Այն հար ցին, թե արդ-

յոք նույն բա նը կա րող է ա սել նաև Վա նա ձո րում քա ղա քա պե տի պաշ-տո նում ա ռա ջադր ված ԲՀԿ թեկ նա ծու Է դիկ

Կա րա խան յա նի մա սին, ով նա խորդ ընտ րութ յուն նե րում չի կա րո ղա ցել ընտր վել նույ նիսկ ա վա գա նու ան դամ, Տ.Ու րի-խան յանն ա սել է. «Ի՞նչ ա նշա նա կում նույ նիսկ ա վա գա-նի չի ան ցել: Կա րող է մար դը նույ նիսկ ա վա գա նի ան ցած չլի նի, բայց հե տո անց նի քա ղա քա պետ: Ռո նալդ Ռեյ գա նը մինչև նա խա գահ դառ նա լը նույ նիսկ դե րա սա նա կան կաս-տինգ նե րի չի կա րո ղա ցել ան ցել»:Իսկ այն դի տարկ մա նը, որ վա նա ձոր ցի նե րը նկա տել

են, թե Է դիկ Կա րա խան յա նի նա խընտ րա կան թռու ցիկ նե-րում առ կա են ո րո շա կի սխալ ներ, ԲՀԿ մամ լո խոս նա կը խոր հուրդ տվեց դի մել ան ձամբ պրն. Կա րա խան յա նին, քա նի որ ինքն ան ձամբ չի ստու գում սխալ նե րը»:

Times.am-ը փոր ձեց հետ ևել Տ.Ու րի խան յա նի խորհր-դին, սա կայն մեզ այդ պես էլ չհա ջող վեց կապ վել Վա նա ձո-րում ա ռա ջադր ված ԲՀԿ-ա կան թեկ նա ծո ւի հետ:

7 սեպտեմբերի, 2012թ. | ԷՋ 4

— Պա րոն Դար բին յան, ինչ պե՞ս կգնա հա տեք նա խընտ րա կան ի րադ րութ յու նը Վա նա ձո րում:

— Նա խընտ րա կան ի րադ րութ-յու նը Վա նա ձո րում նոր մալ է: Ո րե-ւէ խո չըն դոտ ներ, ո րե ւէ ար տա-ռոց բա ներ չկան: Որ պես գոր ծող քա ղա քա պետ ինձ հա մար շատ կա րե ւոր է, որ ո րե ւէ խնդիր չլի-նի: Ո րոշ մար դիկ ցան կա նում են խնդիր ներ ստեղ ծել եւ դա ի րենց ձեռն տու է, բայց նրանք ի րենց նպա տա կին չեն հաս նի, քա նի որ մենք ի րա պես ա մեն ինչ ա նում ենք, որ պես զի ընտ րութ յուն ներն անց նեն խա ղաղ:

— Ընտ րութ յուն նե րի մո տե-նա լու հետ ո րե ւէ ակ տի վութ յուն նկա տե լի՞ է:

— Որ քան ընտ րութ յուն նե րը մո տե նում են, այն քան է մո ցիա-ներն ա վե լա նում են: Ես եր բե ւէ չեմ դի մել իմ մրցա կից նե րին վար-կա բե կե լու մե թո դին եւ իմ մրցա-կից նե րին էլ խոր հուրդ կտա յի, որ ա մենքն զբաղ վեն ի րենց գոր ծով, ի րենց ծրագ րե րով: Սեւ PR-ը հա-րիր չի հայ մար դուն եւ հատ կա-պես այն մար դուն, ով ու զում է դառ նալ քա ղա քա պետ: Հա մայն-քա պե տը պետք է ա ռա ջին հեր թին լի նի ար դա րա միտ ու ճշմա րիտ եւ ու նե նա կա յուն մտա ծե լա կերպ: Բան սար կութ յուն նե րը, սեւ քա-րոզ չութ յու նը հատ կա պես լո ռե ցի-նե րը չեն ըն դու նում: Մեր քա ղա քը փոքր է, մո տա վո րա պես 110.000

ազ գաբ նակ չութ յամբ, եւ գրե թե բո լորն էլ ի րար ճա նա չում են: Միմ-յանց պա խա րա կելն ու սե ւաց նե լը մարդ կանց կող մից էլ լավ չի ըն-դուն վում: Ժո ղո վուրդն ա մեն ինչ էլ հաս կա նում է:

— Այ սինքն Դուք փաս տում եք, որ Ձեր մրցա կից նե րը Ձեր դեմ սեւ PR են կի րա ռում:

— Ես պար զա պես զգու շաց նում եմ, որ չզբաղ վեն:

— Խո սենք ծրագ րե րից: Ի՞նչ ա նե լիք ներ ու նեք, ի՞նչ ծրագ րեր կի րա կա նաց նեք վե րընտր վե լու դեպ քում:

— Ճիշտն ա սած, ինչ ար դեն ար վել է, ժո ղովր դի աչ քի ա ռաջ է ար վել: Բայց որ պես քա ղա-քա պետ, ինձ հա մար ա մե նից կա րե ւոր է երկ րա շար ժի հե տե-ւան քով վնաս ված 84 շեն քե րի ամ րա ցու մը: Այս հար ցով դի մել ենք Կա ռա վա րութ յա նը, եւ վեր-ջինս էլ խոս տա ցել է, որ 2013-ից լուրջ կզբաղ վի այս խնդրով: Քա ղա քում կան նաեւ լու սա վո-րութ յան, բա րե կարգ ման, խա-ղահ րա պա րակ նե րի կա ռուց ման խնդիր ներ, ո րոնք, ի հար կե, ա վե լի հեշտ լու ծե լի են, քան 84 շեն քե րի ամ րաց ման խնդի րը: Վա նա ձո-րում մո տա վո րա պես 420 շենք ու-նի տա նի քի խնդիր: Ն շեմ, որ հատ-կա պես երկ րի նա խա գա հը շատ մեծ ու շադ րութ յուն է դարձ նում բնակ ֆոն դի պահ պան մա նը, եւ մար զե րի հա մա չափ զար գաց ման

ծրա գի րը գու մար է տրա մադ րել՝ մեկ-եր կու նա խագ ծե րի հա մար: Այդ գու մա րի մի մա սը ծախս վում է հենց բնակ ֆոն դի բա րե կարգ-ման հա մար:

— Վա նա ձոր ցի նե րի սո ցիալ-տնտե սա կան վի ճա կը բա րե-լա վե լու հա մար ի՞նչ քայ լեր եք պատ րաստ վում ի րա գոր ծել:

— Նա խորդ 13 տա րի նե րի ըն-թաց քում ա նընդ հատ փոր ձել եմ լու ծել օ ժան դակ աշ խա տա տե ղեր բա ցե լու խնդի րը: Քա ղա քա պե-տա րանն աշ խա տա տե ղեր ստեղ-ծող կազ մա կեր պութ յուն չէ, բայց մենք ա ջակ ցել ենք եւ ա ջակ ցե լու ենք, ա սենք, հո ղա տա րածք նե րի բաշխ մա նը, որ պես զի մեր քա-ղա քում մանր եւ մի ջին բիզ նե սը զար գա նա: Հա մայն քը միշտ էլ ա ջակ ցում է մանր եւ մի ջին բիզ նե-սին: Ա սեմ նաեւ, որ Վա նա ձո րում գոր ծում են կա րի ար տադ րա մա-սեր, որ տեղ մո տա վո րա պես 2000 հո գի է աշ խա տում: Դ րան ցից են, օ րի նակ, «Գ լո րիա», « Դավ- Գար» ըն կե րութ յուն նե րը, որ տեղ ա նընդ-հատ կա րող-բան վո րու հի ներ են պետք:

Վա նա ձո րում մի շարք գոր ծա-րան ներ, ինչ պես ա սենք, Ավ տո-գեն մա շը, Քի միա կա նի գոր ծա րա-նը, Հաս տո ցա շի նա կան գոր ծա րա-նը երկ րա շար ժից հե տո չաշ խա տե-ցին, եւ այս 20-25 տա րի նե րի ըն-թաց քում աշ խա տող նե րի մի մասն ար դեն թո շա կա ռու դար ձավ, մյուս

մասն էլ գնաց ար տա սահ ման: Եւ ե թե Քիմ. գոր ծա րանն այ սօր բա-նարկ վում է, ա պա լուրջ մաս նա-գետ ներ են պետք, ո րոնք մենք չու նենք: Այն պես որ աշ խա տա տեղ ստեղ ծե լու հետ մենք նաեւ պետք է նաեւ ո րակ յալ եւ հա մա պա տաս-խան մաս նա գետ ներ ու նե նանք:

Վա նա ձո րը Լո ռու մար զի մարզ կենտ րոնն է, եւ քա նի որ շրջա պա տում կան շատ գյու ղա-կան հա մայք ներ, մենք կա րիք ու-նենք նաեւ գյու ղա կան ապ րանք-նե րի վե րամ շա կե լու ար տադ րա-մա սեր ստեղ ծել: Օ րի նակ, մսե րի, կաշ վի վե րամ շակ ման, պտուղ-բան ջա րե ղե նի պա հա ծո յաց ման գոր ծա րան նե րի կա րիք կա:

Վա նա ձո րը նաեւ զբո սաշր-

ջութ յան զար գաց ման լավ նա-խադր յալ ներ ու նի, եւ նա խորդ տա րի նե րին զբո սաշր ջիկ ներ ըն-դու նե լու ինֆ րաստ րուկ տու րա ներ են ստեղ ծել: Օ րի նակ, տա րի ներ ա ռաջ Վա նա ձո րում նոր մալ հյու-րա նոց չկար, հի մա բա վա կա նին հյու րա նոց ներ վե րա կա ռուց վել են, վե րա կա ռուց վում են, եւ այժմ Վա նա ձո րը կա րող է միան գա մից 4-500 մարդ ըն դու նել: Սա նոր մալ է:Ես ցան կա նում եմ նաեւ, որ

ան պայ ման ճո պա նու ղին վե-րա կանգն վի, քա նի որ դա նաեւ կօգ նի ձմե ռա յին սպոր տա ձե ւե րի զար գաց մա նը:

— Իսկ ի՞նչ խնդիր ներ կան Վա նա ձո րում, ո րոնք հնա րա վոր

ԺՈ ՂՈՎՐ ԴԻ ՊԱ ՀԱՆՋ ՆԵ ՐԸ ԱՅՍ ՏԱ ՐԻ ՆԵ ՐԻԸՆ ԹԱՑ ՔՈՒՄ Ո ՐԱ ԿԱ ՊԵՍ ՓՈԽ ՎԵԼ ԵՆ

Հա յաս տա նում գոր ծող և «քա-ղա քա ցիա կան հա սա րա կութ յան» ա ռա ջա մար տիկ ներ ներ կա յա ցող մի շարք կազ մա կեր պութ յուն ներ վեր ջին շրջա նում զգա լիո րեն ակ տի վաց րել ի րենց գոր ծու նեութ յու նը նաև քա ղա-քա կան ո լոր տում: Նախ կի նում բնա-պահ պա նա կան, գեն դե րա յին, բա նա-կի և այլ խնդիր նե րով զբաղ վող ան-ձինք ներ կա յումս դար ձել են երկ րի քա ղա քա կան գոր ծըն թաց նե րի ակ-տիվ մաս նա կից, ին չը չի կա րող կաս-կած ներ ա ռա ջաց նել նրանց նախ կին գոր ծու նեութ յան վե րա բեր յալ: Ա վե-լին՝ տպա վո րութ յուն այն պի սինն է, որ հա սա րա կութ յան լայն շեր տե րի ու շադ րութ յան կենտ րո նում հայտն-ված նրանց «բա ցա հայ տում ներն» ու «ան զի ջում պայ քա րը» քա ղա քա կան դաշտ մտնե լու նա խա պատ րաս տա-կան փուլն էր: Ի հար կե, ոչ ոք չի կա-րող մե ղադ րել ՀՀ քա ղա քա ցի նե րին քա ղա քա կա նութ յամբ զբաղ վե լու հա մար, սա կայն գոր ծա ռույթ նե րի հստա կե ցում այ նո ւա մե նայ նիվ կա րե-լի է պա հան ջել:

Հա սա րա կա կան գոր ծու նեութ-յու նից քա ղա քա կան դաշտ է ան ցել նաև Հել սինկ յան Քա ղա քա ցիա կան Ա սո ցիա ցիա յի Վա նա ձո րի գրա սեն-յա կի ղե կա վար Ար թուր Սա քուն ցը, որն իր թի մա կից նե րի հետ միա սին քա ղա քա կա նաց նում են ցան կա ցած հարց՝ սկսած բա նա կի խնդիր նե րից, վեր ջաց նե լով Սա ֆա րո վի ար տա-

հանձն մամբ: Սա կայն քա րոզ չա կան այս գոր ծու նեութ յա նը դեռ կա րե լի է հա մա կերպ վել, ին չը չի կա րե լի ա սել այն փոր ձար կում նե րի մա սին, ո րոնք Սա քունցն ու իր կողմ նա կից նե րը ի րա կա նաց նում են մեր երկ րում:

Վեր ջերս հայ կա կան լրատ վա մի-ջոց նե րից մե կին տրված հար ցազ րույ-ցում Սա քուն ցը ա սել է, թե « Հարս նա-քա րը» մեր այ սօր վա ի րա վի ճա կի տի-պիկ ին դի կա տորն է: Խո սե լով Վա հե Ա վետ յա նի սպա նութ յա նը հետ ևած գոր ծըն թաց նե րի մա սին նա ե կել է պե տա կա նութ յան ա վար տի մա սին եզ րա կա ցութ յան, հա վա սա րութ յան նշան դրել հայ և ադր բե ջան ցի ազ-գայ նա կան նե րի միջև և այլն: Սա-կայն ե թե մի կողմ դնենք Սա քուն ցի պո պու լիզ մը, ա պա քննութ յան թե մա կա րող է լի նել միայն «ին դի կա տոր-ներ» փնտրե լու նրա սո վո րույ թը:Ընդ ո րում դժվար չէ հաս կա նալ,

որ այդ «ին դի կա տոր նե րը» վա ղը դարձ յալ վե րած վե լու են քա ղա քա-կան գոր ծոն նե րի՝ ճա նա պարհ բա-ցե լով ա վե լի մեծ փոր ձար կում նե րի հա մար: Իսկ այ սօր այդ փոր ձար-կում ներն դեռևս ի րա կա նաց վում են տե ղա յին մա կար դա կում: Օ րի նակ, նույն Վա նա ձո րում, որ տեղ սեպ տեմ-բե րի 9-ին տե ղի կու նե նան տե ղա կան ինք նա կա ռա վար ման մար մին նե րի ընտ րութ յուն ներ: Այս տեղ Սա քուն ցի թի մը ներ կա յաց ված է ի դեմս ե րի-տա սարդ փաս տա բան, « Պու պու-

լեքս» փաս տա բա նա կան գրա սեն յա-կի ղե կա վար Կա րեն Թու ման յա նի: Վեր ջինս եր կար հա մա գոր ծակ ցել է Հել սինկ յան Քա ղա քա ցիա կան Ա սո-ցիա ցիա յի Վա նա ձո րի գրա սեն յա-կի ղե կա վա րի հետ, հան դի սա նում է նրա ըն կե րը, «մար տա կան կնքու մը» ստա ցել Վա նա ձո րում ադր բե ջա նա-

կան ֆիլ մե րի փա ռա տոն անց կաց-նե լու փոր ձի ժա մա նակ: Մի խոս քով վստա հե լի և «հե ռան կա րա յին» ե րի-տա սարդ է, որն այ սօր պայ քա րում է Վա նա ձո րի քա ղա քա պե տի պաշ-տո նի հա մար: Ճիշտ է, հաղ թա նա կի հույս գրե թե չկա, բայց այս պա րա գա-յում կար ևո րը ոչ թե հաղ թա նակն է, այլ «ին դի կա տոր նե րի» գոր ծոնն ու ընտ րա կան գոր ծըն թաց նե րին մաս-նակ ցե լու փոր ձը, ո րը կա րող է օգ տա-գործ վել ա պա գա յում: Ըստ էութ յան, սա ոչ թե ընտ րութ յուն է, այլ հեր թա-կան փոր ձար կում, ո րի փոր ձա դաշտն այ սօր Վա նա ձորն է:

Times.am-ը զրուցել է Վա նա ձո րի գոր ծող քա ղա քա պետ,քա ղա քա պե տի թեկ նա ծու ՍԱՄ ՎԵԼ ԴԱՐ ԲԻՆ ՅԱ ՆԻ հետ:

ՔԱ ՂԱ ՔԱ ԿԱՆ ՓՈՐ ՁԱՐ ԿՈՒՄ ՆԵՐ ՎԱ ՆԱ ՁՈ ՐՈՒՄ ԲՀԿ-Ի « ՌՈ ՆԱԼԴ ՌԵՅ ԳԱ ՆԸ» ՎԱՆԱՁՈՐՈՒՄ

7 սեպտեմբերի, 2012թ. | ԷՋ 5

Վեր ջին շրջա նում Հա-յաս տա նում շա տերն

են խո սում քա ղա քա ցիա կան հա սա րա կութ յան ակ տի վութ-յան, հաղ թա նակ նե րի և այլ-նի մա սին: Ու, թերևս, ճիշտ են նրանք, ով քեր վստահ են, որ հա սա րա կութ յունն զգա ցել է իր ու ժը և հի մա էլ կա րող է իր կամ քը թե լադ րել իշ խա-նութ յուն նե րին: Ա յո, ուժ իս կա-պես կա, բայց ի մաստ նութ յան ճգնա ժա մը նույն պես ակն հայտ է: Դ րա ա պա ցույ ցը օ րե ցօր տրանս ֆոր մաց վող «քա ղա քա-ցիա կան նա խա ձեռ նութ յուն-ներն» են: Մար դիկ հա վաք վում են որ ևէ գա ղա փա րի շուրջ, ի րենց խնդիր նե րը լու ծե լուն ուղղ ված ո րո շա կի քայ լեր են ձեռ նար կում, այ նու հետև ընկ-նում այս կամ այն ու ժի ազ-դե ցութ յան տակ՝ հեր թա կան ան գամ դառ նա լով քա ղա-քա կան շա հար կում նե րի զոհ: Ի հար կե, սխալ կլի նի նույն այդ քա ղա քա ցիա կան նա խա ձեռ-նութ յուն նե րը տա րան ջա տել քա ղա քա կան գոր ծըն թաց նե-րից: Հաս կա նա լի է, որ գործ-նա կա նում դա անհ նար է: Բայց նաև ա նըն դու նե լի է, երբ քա-ղա քա կա նութ յունն է դառ նում հա սա րա կութ յան շար ժիչ ու ժը և ոչ հա կա ռա կը, քան զի ցան-կա ցած հա սա րա կա կան ակ-տի վութ յուն, ի վեր ջո, պետք է

վե րած վի պե տա կան քա ղա-քա կա նութ յան և ն պաս տի քա-ղա քա ցի նե րի առջև ծա ռա ցած խնդիր նե րի լուծ մա նը:Այ սօր, սա կայն, Հա յաս տա-

նում մենք տես նում ենք հա-կա ռակ պատ կե րը: Քա ղա քա-ցիա կան նա խա ձեռ նութ յուն-նե րը հա ճախ օգ տա գործ վում են քա ղա քա կան այլ կար ևոր զար գա ցում նե րից մարդ կանց ու շադ րութ յու նը շե ղե լու կամ հա կաիշ խա նա կան շար ժում սկզբնա վո րե լու նպա տա կով: Այս ի րո ղութ յան զոհ դար ձան թե բնա պահ պան նե րը, թե մանր ու մի ջին բիզ նե սի պաշտ-պան նե րը, թե’ մայ րա քա ղա-քի ար տա քին տես քի ու հու-շար ձան նե րի ճա կա տագ րով մտա հոգ նե րը, թե բա նա կա-շի նութ յան հիմ նախն դիր նե րը վեր հա նող նե րը և թե օ լի գար-խիա յի դեմ պայ քա րի դուրս ե կած քա ղա քա ցի նե րը: Բո-լոր հի շա տակ ված դեպ քե րում հա սա րա կութ յունն այս կամ այն չա փով շեղ վեց իր առջև դրված խնդիր նե րից ու նպա-տակ նե րից, ին չի արդ յուն քում քա ղա քա ցիա կան նա խա ձեռ-նութ յուն ներն այդ պես էլ մնա-ցին սկզբնա վոր ման ա ռա ջին փու լե րում և չծ նե ցին լայ նա-ծա վալ սո ցիա լա կան շար ժում: Գ լո բալ ա ռու մով, այդ նա խա-ձեռ նութ յուն նե րը ոչ մի խնդիր

չլու ծե ցին: Դ րանց գլխա վոր ձեռք բե րու մը հե տա գա քա ղա-քա ցիա կան նա խա ձեռ նութ-յուն նե րի հա մար պա րարտ հող ստեղ ծելն էր, ո րը նույն պես շատ կար ևոր ա ռա ջըն թաց է:Երկ րորդ կար ևոր խնդի-

րը, ո րը խան գա րում է ի րա-կան քա ղա քա ղա ցիա կան հա-սա րա կութ յան ձևա վոր մա նը, հան րութ յան՝ իր իսկ ձեռք բե-րում նե րի ու բաց թո ղում նե րի նկատ մամբ ան տար բե րութ-յունն ու ան հետ ևո ղա կա նութ-յունն է: Բա վա կան է հո րի-զոն նե րում ի հայտ գա ևս մեկ աղմ կոտ խնդիր և մար դիկ մո-ռա նում են նախ կին պայ քա րի կո րուստ ներն ու հաղ թա նակ-նե րը: Այդ է պատ ճա ռը, որ ժա-մա նակ առ ժա մա նակ Եր ևա նի « Փակ շու կա յում» «ինք նափ-լուզ վում» են շի նութ յան ծած կը պա հող կա մար նե րը:Ինչ ևէ: Այ սօր ու նենք այն, ինչ

ու նենք և այս ի րո ղութ յան մեջ ձևա վոր վում է ևս մեկ հան րա-յին պա հանջ՝ մաք րել հե ռուս-տաե թե րը ա նո րակ սե րիալ նե-րից: Շա տերն ար դեն հասց րել են այս նա խա ձեռ նութ յան մեջ

«տես նել» քա ղա քա կան պատ-վեր: Մ յուս ներն էլ փոր ձել են շարժ ման ակ տի վիստ նե րին ներ քա շել ա նի մաստ և նույն սե րիալ նե րից ոչ պա կաս ա նո-րակ «բա նա վե ճե րի» մեջ (հա-ճախ դա նրանց հա ջող վել է): Բայց խնդի րը ձևա կերպ ված է և մար դիկ աշ խա տում են դրա ա ռա ջաց րած դժվա րութ-

յուն նե րի հաղ թա հար ման ուղ-ղութ յամբ: Ա մեն ինչ կա րող է հա ջող լի նել, ե թե քա ղա քա-ցիա կան նա խա ձեռ նութ յան ակ տի վիստ նե րը սո վո րեն ար-հա մար հել ոտ քի տակ ընկ նող վիո լետգ րի գոր յան նե րին ու մա րի նե պետ րոս յան նե րին: Եվ այդ ժա մա նակ էլ ոչ մի կա մար չի «ինք նափ լուզ վի»:

Զ ԳՈՒՅՇ Ե ՂԵՔ, ՈՐ « ՓԱԿ ՇՈՒ ԿԱՆ»ԿՐԿԻՆ «ՉԻՆՔ ՆԱՓ ԼՈՒԶ ՎԻ»

չէ լու ծել հա մայն քա յին մա կար-դա կում:

— Օ րի նակ աշ խա տա տե ղե րի հար ցում պե տա կան մո տե ցում է պետք: Ա սենք, սահ ման վի ար տոն-յալ հար կա յին հա մա կարգ, եւ այլն, եւ այլն: Մար դիկ բո ղո քում են հար կե րի բարձր լի նե լուց: Ոչ բո լոր գոր ծա րար ներն են այ սօր կա րո-ղա նում ի րենց հար կե րը վճա րել, քա նի որ ժո ղո վուրդն այ սօր Վա-նա ձո րում գնո ղու նակ չի: Այ ե թե ժո ղովր դի գնո ղու նա կութ յու նը բարձ րա նա, թե րեւս հար կերն էլ այդ քան բարձր չթվան:

— Թե րեւս Դուք ա ռա ջին հա-մայն քի ղե կա վարն եք, որ խոս-տա ցել եք կա ռա վա րութ յան օ րի նա կով սո ցիա լա կան փա թե-թի հա մա կարգ մտցնեք: Մի քիչ կպար զա բա նե՞ք:

— Գի տեք, ես կար ծում եմ, որ շատ վատ է, որ մարդ բժշկի է դի մում այն ժա մա նակ, երբ ար-դեն շատ վատ է, չի կա րո ղա նում աշ խա տել: Հա ճախ նա չի դի մում բժշկի հենց սո ցիա լա կան խնդիր-նե րի պատ ճա ռով: Իսկ հի մա, երբ ստեղ ծենք այս փա թե թը, նրանք կա րող են ա վե լի հա ճախ գնալ ստուգ ման: Այս փա թե թը կլի նի այն կազ մա կեր պութ յուն նե րի աշ-խա տա կից նե րի հա մար, որ տեղ աշ խա տա վար ձը շատ բարձր չէ:

— Վա նա ձո րը Լո ռու մար զի մարզ կենտ րոնն է: Դա ո րո շա կի պա տաս խա նատ վութ յուն են-թադ րու՞մ է, մար զի այլ քա ղաք-նե րի ղե կա վար նե րի հետ հա մա-գոր ծակ ցու՞մ եք:

— Ի հար կե, պա տաս խա նատ-վութ յուն են թադ րում է: Օ րի նակ, յու րա քանչ յուր գյու ղի գյու ղա պետ խնդրում է, որ գյու ղի ավ տո բու-սին թույլ տանք, որ քշի մին չեւ շու-կա, որ պես զի գյուղմ թեր քը տեղ

հասց նեն: Կամ խնդրում են, որ գյու ղա կան հա մայն քը մի խա նութ ու նե նա, եւ հա մայն քի ներ կա յա-ցու ցիչ նե րը կա րո ղա նան ի րենց ապ րանք ներն այդ տեղ վա ճա ռեն: Ի հար կե, դա օ գուտ է նաեւ քա-ղա քին, եւ մենք ըն դա ռա ջում ենք: Մար զի հա մայն քե րը միմ յանց հետ շփվում են նաեւ մի շարք մշա կու-թա յին մի ջո ցա ռում նե րի շրջա նակ-նե րում:

— Ձեր թեկ նա ծութ յու նը Վա-նա ձո րի քա ղա քա պե տի ընտ-րութ յուն նե րին դնում եք ար դեն հին գե րորդ ան գամ: Ա մեն ընտ-րութ յու նից ա ռաջ հան դի պել եք մարդ կանց, խո սել նրանց հետ: Տա րի նե րի հետ ի՞նչ փո փո խութ-յուն եք տես նում մարդ կանց մեջ, նրանց պա հանջ նե րը փոխ վու՞մ են:

— Գի տեք, ինձ ու րա խաց նող շատ բան կա: Այ 1999 թ.-ին, երբ որ ես ընտր վում էի, բո լորն ա սում էին՝ մեկ-մե կու կես տա րի աշ խա-տա վարձ չենք ստա ցել: Այդ հար ցը լուծ վե լու՞ է: Այն ժա մա նակ ոչ ոք փո ղո ցի լու սա վո րութ յան կամ բա-րե կարգ ման հար ցեր չէր դնում: Այն ժա մա նակ միայն աշ խա տա վարձ ու կեն սա թո շակ էին: 105 շեն քի տա նիք ներ ար դեն վե րա նո րոգ վել են: Շատ շեն քե րի շքա մուտ քեր են վե րա նո րոգ վել, դռներ փոխ վել, բա կերն աս ֆալ տա պատ վել են: Չորս տա րի ա ռաջ Վա նա ձո րում լուրջ էր խմե լու ջրի խնդի րը: Հի-մա խմե լու ջրի խնդի րը լուծ վեց, հե տո պարզ վեց, որ 30 փո ղո ցում կո յու ղի չու նեն: Բայց սա էլ լու ծե լի խնդիր է:

Կա րող եմ ա սել, որ ժո ղովր-դի պա հանջ նե րը այս տա րի նե րի ըն թաց քում ո րա կա պես փոխ վել են: Ա սեմ, որ մեր ժո ղո վուր դը լա-վա տես է ու նաեւ ա մեն ինչ հաս-

կա նում է: Մեր առ ջեւ նրանք շատ մեծ, ամ պա գոռ գոռ պա հանջ ներ չեն դնում:

— Այս տա րի մար դիկ ի՞նչ հիմ-նա կան պա հանջ ներ են ներ կա-յաց նում:

— Այս տա րի մար դիկ գրե-թե չեն դի մում ո րե ւէ անձ նա կան խնդրով: Վա նա ձոր ցի նե րը հիմ-նա կա նում պա հան ջում են բա րե-կարգ, աս ֆալ տա պատ, լու սա վոր-ված բա կեր, ինչն, իմ կար ծի քով, շատ դրա կան է: Ճիշտ է, մար դիկ կան՝ ա սում է ե թե մին չեւ ամ սի 9-ը չա նեք, չենք ընտ րե լու, բայց դա ի րենց խնդիրն է: Ես ա սել եմ, որ այս բո լոր խնդիր նե րը կա րող եմ լու ծել չորս տա րի նե րի ըն թաց-քում:

— Լավ, մի քիչ խո սենք մրցակ-ցութ յու նից: Ու՞մ եք հա մա րում Ձեր հիմ նա կան մրցա կի ցը եւ որ-պես հար ցի շա րու նա կութ յուն, մրցակ ցութ յունն ա վե լի շատ կու-սակ ցութ յուն նե րի՞, թե՞ թեկ նա-ծու նե րի միջև է:

— Իմ կար ծի քով, հիմ նա կան պայ քա րը կգնա իմ եւ « Բար գա-վաճ Հա յաս տան» կու սակ ցութ յան թեկ նա ծու Է դիկ Կա րա խան յա նի մի ջեւ: Ա սեմ, որ նա ե ղել է Լո ռու փոխ մարզ պետ, ե ղած թեկ նա ծու-նե րի մեջ ինքն է, որ տե ղա կան ինք նա կա ռա վա րու մից մի քիչ գա-ղա փար ու նի նաեւ ո րոշ շրջան նե-րում ճա նաչ ված է: Նա « Բար գա-վաճ Հա յաս տան» կու սակ ցութ յան ան դամ է, եւ այս հան գա ման քը մրցակ ցութ յան մեջ դեր ու նշա-նա կութ յուն կու նե նա: Մ նա ցած-ներն ընդ դի մա դիր կեր պար ու նեն, ի րենց հան դի պում նե րի ժա մա նակ մտա ծում են, որ ե թե այս կամ այն խնդի րը փոր ձեն վար կա բե կել, դա ի րենց դի վի դենտ ներ կբե րի: Բայց չեմ կար ծում, որ դա այդ պես է, քա-

նի որ մեր հա սա րա կութ յու նը բա-վա կա նին տե ղե կաց ված է:Ն րանք ա նընդ հատ պա հան-

ջում են թա փան ցիկ աշ խա տել: Բայց էլ որ քա՞ն թա փան ցիկ կա-րե լի է աշ խա տել: Տե ղա կան ինք-նա կա ռա վար ման մար մի նը բաղ-կա ցած է եր կու բա ժին նե րից՝ քա ղա քա պե տա րան եւ ա վա գա-նի: Ա վա գա նին է հաս տա տում քա ղա քի բյու ջեն եւ վար ձավ ճար-նե րի չա փը: Ա վա գա նին նաեւ վե-րահս կում է քա ղա քա պե տա րա նի կա տա րած աշ խա տանք ներն, ու քա ղա քա պե տը ե րեք ա մի սը մեկ ան գամ հաշ վետ վութ յուն է տա լիս ա վա գա նուն իր կա տա րած աշ-խա տանք նե րի մա սին: Այդ ա մե նը նաեւ լու սա բան վում է մա մու լով, հե ռուս տա տե սութ յամբ: Տար վա վեր ջում մեր կա տա րած աշ խա-տան քի մա սին մենք նաեւ գրքույկ-ներ ենք կազ մում եւ բա ժա նում ենք հ/կ-նե րին, քա ղա քա ցի նե րին, նրանց, ով քեր հե տաքրքր ված են: Բա ցի դրա նից, Տե ղե կատ-վութ յան ա զա տութ յան մա սին օ րեն քի հա մա ձայն օ րեն քով սահ-ման ված կար գով ցան կա ցած ոք կա րող է տե ղե կատ վութ յուն պա-հան ջել ի րեն հու զող հար ցի մա-սին եւ ստա նալ պա տաս խան: Եր բե ւէ ո րե ւէ խնդիր չի ե ղել, որ քա ղա քա պե տա րա նը տե ղե կատ-վութ յուն չտրա մադ րի քա ղա քա-ցուն, ով պատ շաճ կեր պով դի մել է մեզ: Վա նա ձո րի քա ղա քա պե-տա րա նի կայ քում նաեւ տե ղադր-վում են կա յաց ված ո րո շում նե րը:Ս րա նից ա վե լի թա փան ցիկ աշ-խա տե լու հա մար մնում է միայն, որ քա ղա քա պե տա րա նի պա տե րը ա պա կուց լի նեն: Ո րե ւէ մի կազ-մա կեր պութ յուն Վա նա ձո րում քա-ղա քա պե տա րա նից թա փան ցիկ չի աշ խա տում:

— Ե թե կա րե լի է, հարցս ա վե-լի կոնկ րե տաց նեմ. մրցակ ցութ-յու նը գնում է « Բար գա վաճ Հա-յաս տան» եւ Հան րա պե տա կան կու սակ ցութ յուն նե րի՞ մի ջեւ:

— Ա սեմ, որ քա ղա քա պե տի ընտ րութ յուն նե րը շատ կու սակ-ցա կա նաց ված չեն: Բայց բնա-կա նա բար, ես Հան րա պե տա կան կու սակ ցութ յան ան դամ եմ 1997 թ.-ից, եւ իմ կու սակ ցութ յունն ինձ հա մար շատ հար գար ժան կու-սակ ցութ յուն է: Նաեւ ա սեմ, որ 2000 թվա կա նից ես Վա նա ձո րի Հան րա պե տա կան կու սակ ցութ-յան խորհր դի նա խա գահն եմ: Եւ մին չեւ հի մա էլ իմ կա տա րած բո-լոր աշ խա տանք նե րի մեջ դրված է մեր կու սակ ցութ յան գա ղա-փա րը, խիղճն ու հո գին: Բայց միեւ նույն ես հար գում եմ ՀՀ-ում գոր ծող մնա ցած բո լոր քա ղա-քա կան կու սակ ցութ յուն նե րին, այդ թվում նաեւ՝ « Բար գա վաճ Հա յաս տան» կու սակ ցութ յա նը: Վա նա ձո րում, բնա կան է, կան « Բար գա վաճ Հա յաս տան» կու-սակ ցութ յան ան դամ ներ, եւ նրանք ե թե ան գամ չճա նա չեն Է դիկ Կա-րա խան յա նին, միեւ նույնն է, կընտ-րեն նրան, քա նի որ նույն կու սակ-ցութ յու նից են: Նաեւ ա սեմ, որ հան րա պե տա կան ներն էլ ինձ են ընտ րե լու: Եվ ա սեմ, որ ես էլ ինձ շատ վատ կզգամ, ե թե մեր կու-սակ ցութ յու նից թե կուզ մեկն ընտ-րի այլ թեկ նա ծո ւի:Ես 13 տա րի է՝ ղե կա վա րում

եմ կու սակ ցութ յու նը Վա նա ձո րում եւ իմ կու սա կից նե րի նկատ մամբ շատ ու շա դիր եմ: Բայց քա նի որ մեր քա ղա քում մեծ է նաեւ ան-կու սակ ցա կան նե րի թի վը, այդ պատ ճա ռով էլ քա ղա քա պե տի ընտ րութ յուն ներն այդ քան էլ կու-սակ ցա կա նաց ված չեն:

Լ ևոն Զու րաբ յա նին միշտ հա-մա րել եմ (Չ)գոր ծիչ, այ նո ւա մե-նայ նիվ, քա ղա քա կան, ի հար կե: Մար դը շատ եր կար տա րի ներ քա-ղա քա կա նութ յան մեջ է ե ղել: Հա, հենց՝ քա ղա քա կա նութ յան մեջ, և ոչ թե, ա սենք՝ քա ղա քա կա նութ յու-նով զբաղ վել: Դե գի տեք, ինչ պես է լի նում՝ ա մեն մե կը մի բա նի մեջ հայտն վում է, ի վեր ջո, ու հա ճախ՝ սե փա կան կամ քին հա կա ռակ, ու միայն պո լիտ կո ռեկ տութ յան շատ բարձր նմուշ նե րը մտքում ու նե-նա լով է որ «մեջ» լի նե լը եր բեմն մեկ նա բան վում է որ պես տվյալ

սուբս տան ցիա յով զբաղ վել (մտա-ծում եմ, պո լիտ կո ռեկտ չէր լի նի օ րի նակ ներ բե րել :-)):Ինչ ևի ցե, մար դը քա ղա քա կա-

նութ յան մեջ է ե ղել: Կոնկ րետ ես՝ մեր հե րո սին քա ղա քա կա նութ յան մեջ ա ռա ջին ան գամ նկա տել եմ, երբ նա նա խա գահ Լ ևոն Տեր- Պետ-րոս յա նի մամ լո խոս նակն եր: Տեղն ար դեն «տա քաց րած» էր՝ նրա նից ա ռաջ այդ տեղ եր ևե լի ու հե տաքր-քիր մար դիկ են ե ղել: Այն պես որ՝ «նկա տե լը» չպետք է որ զար մա-նա լի եր ևա, ան գամ քա ղա քա կա-նութ յան մեջ երբ ևի ցե չըն կած ու, ընդ հան րա պես, քա ղա քա կա նութ-յու նից բա վա կա նին հե ռու մար դու կող մից նկատ վե լը, որ ես էի: Ն կա-տե լը՝ նկա տել, բայց ա մեն մե դալ հա կա ռակ կողմ էլ ու նի. Տեղն ակ-նա ռու ու եր ևե լի էր, ու հենց այդ ֆո նին շատ ա րագ պարզ վեց, որ մեր հե րո սը ո՛չ ակ նա ռու է և ո՛չ էլ հե տաքր քիր: Մար դը ա պա րա տի սար քած հայ տա րա րութ յուն ներն էր կար դում, սի րու նիկ լրագ րո-ղու հի նե րի հրա պու րում ու մեկ էլ ու րի շի ան վան տակ թաքն վե լով՝ ինչ-որ հոդ ված ներ հրա պա րա կում (հենց այն պես նկա տեմ՝ շատ վատ ո ճով սարք ված հոդ ված ներ՝ սո վե-տա կան ա գիտպ րո պի «նմա նութ-յամբ ու պատ կե րով»): Հա, ակ նա-

ռու մի բան մեր հե րոսն այդ տա-րի նե րին, այ նո ւա մե նայ նիվ, ա րել է սկսնակ լրագ րող (ան մո ռա նա լի ու ռո ման տիկ այդ տա րի նե րին սկսնակ՝ ի հար կե) Նի կոլ Փա շին յա-նի հետ սե փա կան տե ղի դիր քե րից սկան դալ էր սար քել՝ բա նը ձեռ նա-մար տի էր հա սել, կար ծես :-): Ինչ-ևի ցե, ան ցած բա ներ են...

Հե տո, ու նե ցածս կի սատ-պռատ տե ղե կութ յուն նե րով, մեր հե րո սը հայտն վել է փոր ձա գի տա-կան ո լոր տի մեջ՝ Հա յաս տա նում ներ կա յաց նե լով (կամ հա կա ռա կը՝ Հա յաս տա նը ներ կա յաց նե լով) այդ

պատ վար ժան ո լոր տում հայտ նի մի ջազ գա յին տար բեր կազ մա կեր-պութ յուն ներ (այ նո ւա մե նայ նիվ պատ վար ժան՝ չնա յած Լ ևոն Տեր- Պետ րոս յա նի՝ ո լոր տի ներ կա յա-ցու ցիչ նե րին ուղղ ված «վեր լու ծա-գանգ» ո րակ մա նը): Դե հայտ նի բան է՝ մի ջազ գա յին կազ մա կեր-պութ յուն նե րը սի րում են նե րա ռել եր ևե լի տե ղե րում եր ևակ ված ֆի-գուր նե րի՝ են թադ րե լով, որ եր ևե լի տե ղում եր ևակ վա ծը պետք է որ նույն քան եր ևե լի լի նի: Ինչ ևի ցե, պետք է ան կեղծ լի նեմ՝ ինձ ո չինչ հայտ նի չէ այդ տա րի նե րին մեր հե րո սի եր ևե լի գոր ծե րի մա սին՝ «ա կան ջի ծայ րով» այդ շար քից (եր ևե լի գոր ծե րի՝ ան շուշտ) միայն հրա ժա րա կան նե րի (հե ռա ցում-նե րի՞) մա սին եմ լսել: Իմ ան տեղ-յա կութ յունն ան կաս կած որ պես «պլյուս» պետք է գնա հա տել՝ մեր հե րո սի օգ տին, ու վստահ եմ, որ հրա ժա րա կան նե րից զատ նա եր-ևե լի այլ գոր ծե րով էլ է աչ քի ըն-կել: Վ կան՝ Հա յաս տա նի «բարձր հա մա րումն» է մի ջազ գա յին տար-բեր կազ մա կեր պութ յուն նե րում և նաև՝ Հա յաս տա նի օգ տին ա նընդ-հատ հնչեց վող ա վե լի քան «բա-րեն պաստ» գնա հա տա կա ներն, ա ռանձ նա պես՝ հենց այդ տա րի-նե րին:

Հե տո ար դեն, մեր հե րո սը կրկին հայտն վում է քա ղա քա-կա նութ յան մեջ՝ ճիշտ այն պա-հին, երբ քա ղա քա կա նութ յու նով սկսեց զբաղ վել նախ կին պատ րո-նը՝ Լ ևոն Տեր- Պետ րոս յա նը: Կր կին պետք է ան կեղծ լի նեմ ու ա սեմ, որ լավ տե ղե կաց ված չեմ քա ղա քա-կա նութ յան մեջ կրկին հայտն վե-լու ա ռա ջին փու լում (մինչև ՀԱԿ ստեղծ վե լը) մեր հե րո սի եր ևե լի գոր ծե րից: Լ ևոն Տեր–Պետ րոս-յա նի շուրջ ա րա գո րեն խտա ցող տա րած քում մեր հե րո սի դիր քա-վո րումն այն քան էլ ակն հայտ չէր, կար ծեմ՝ ինչ-որ գրա սեն յակ էր հա մա կար գում (մտա ծում էի՝ դե, օ ֆիս մե նե ջե րի պես մի բան է, եր-ևի): Հա մե նայն դեպս, ինչ քան գի-տեմ, այդ ըն թաց քում ցույ ցե րում բո ցա շունչ հե ղա փո խա կան ճա ռեր նա չէր ա սում, ընտ րա կան շտաբ չէր կա ռա վա րում, ձեր բա կալ ված-նե րի ու հե տապնդ վող նե րի շար-քում չի նշմար վել: Այ նո ւա մե նայ-նիվ, վստահ եմ՝ եր ևե լի գոր ծեր ե ղել են ու պետք է կար ծել՝ շատ արդ յու նա վետ, ո րով հետև ՀԱԿ ստեղ ծե լուց ան մի ջա պես հե տո պարզ վեց, որ մեր հե րոսն ար դեն ոչ թե պար զա պես քա ղա քա կա-նութ յան մեջ է, այլ առն վազն ստա-տու սով՝ կա րող է հա մար վել եր ևե-լի ու խո շոր քա ղա քա կան գոր ծիչ («մե ջը» շա րու նա կում է տե ղին ձևա կեր պում մնալ, կար ծում եմ): Հի մա ար դեն մեր հե րո սը եր ևակ-վում էր ամ բողջ թա փով՝ մի տինգ-նե րում ե լույթ ներ էր ու նե նում (եր-ևե լի ո չինչ չկար ի հար կե՝ մի քա նի-սը լսել եմ, բայց բո ցա չունչ էին և ան գամ՝ հե ղա փո խա կան՝ ան կաս-կած :-)), ինք նու րույն (կար ծես թե) հա մե նայն դեպս՝ սե փա կան ա նու-նից հայ տա րա րութ յուն ներ ա նում, ճե պազ րույց ներ ու հար ցազ րույց-ներ տա լիս, «երկ խո սութ յան մեջ մտնում» պառ լա մեն տա կան մե-ծա մաս նութ յու նը ներ կա յաց նող պատ վի րա կութ յան հետ, պաշտ-պա նում այդ երկ խո սութ յու նը, հե-տո՝ հրա ժար վում երկ խո սութ յու-նից… վեր ջում էլ պատ գա մա վոր դար ձավ… ու ոչ թե սո վո րա կան ու շար քա յին պատ գա մա վոր, այլ միան գա մից՝ ՀԱԿ խմբակ ցութ յան ղե կա վար… Ա մեն ինչ ա վե լի քան ակ նա ռու է. Ինչ քան հաս կա նում եմ նման բա նե րից՝ կրկին եր ևե լի ո չինչ չկա, ի հար կե, բայց եր ևակ-վող է ան կաս կած :-): Ու հի մա էլ կպչուն լու րեր են շրջա նառ վում, թե Լ ևոն Տեր- Պետ րոս յա նը միայն

մեր հե րո սին է տես նում իր ժա-ռան գոր դի դե րում (քա ղա քա կան՝ ի հար կե): Ա հա այս պես…Կր կին ան կեղծ եմ լի նե լու. ե թե

այս լու րե րը նույն քան հա վաս տի են, որ քան՝ կպչուն, ա պա պետք է կար ծել, որ Լ ևոն Տեր- Պետ րոս յա նը շատ հո ռե տե սա կան գնա հա տա-կան ներ ու նի՝ կապ ված ՀԱԿ ա պա-գա յի հետ… ու շատ վատ կար ծիք՝ Հա յաս տա նի մա սին… Հա կա ռակ պա րա գա յում նա պետք է շտա-պեր ժամ ա ռաջ հայտ րա րել, որ կպչուն այդ փսփսոցն ըն դա մե նը բամ բա սանք է կամ նա խա գա հա-կան նստվայ րից կազ մա կերպ ված և «վեր լու ծա գան գե րի» կող մից ուղ ղորդ վող վնա սա րա րութ յուն:Իսկ հի մա հիմ նա վո րեմ՝ ին չու՞

եմ ե կել նման գնա հա տա կա նի: Ու րեմն մեր հե րո սը ակ նա ռու տե-ղում է, ան կաս կած ու նույն քան ան կաս կած՝ եր ևակ վող դիրք ու-նի, այն քան, որ նրա ե լույթ ներն, ա սածն ու ա րա ծը պետք է որ մո-նի տո րին գի ա ռար կա դառ նան՝ սա մեկ: Երկ րորդ, ինչ-ինչ՝ ա նի մա նա լի ո լո րապ տույտ նե րով ու շրջա դար-ձե րով ես հայտն վել եմ պատ վար-ժան զբաղ մունք ու նե ցող մաս նա-գետ նե րի մի շար քում, որ զբաղ-ված են հենց այդ մո նի տո րին գով ու որ պես ա ռար կա ու նեմ հենց մեր հե րո սի նման եր ևակ վող նե րի գոր ծու նեութ յու նը: Հա վա տա ցեք, չար չարնքս (ա ռա վել կար ևոր է՝ աշ խա տան քա յին ժա մերս) ի զուր է անց նում՝ մեր հե րո սի գոր ծու-նեութ յու նում մշտա դի տե լու ո չինչ չկա՝ մեկ ե լույթ կար դալն էլ բա վա-կան է՝ ամ բող ջի մա սին վերջ նա-կան գնա հա տա կան տա լու հա մար ու այն էլ՝ մեկ պար բե րութ յու նով ըն դա մե նը, թե՝ «դա տար կութ յուն է»... ու պար բե րութ յու նում մնա-ցած տե ղը լրաց նել ա ռա ջին նա-խա դա սութ յան (դա տար կութ յուն է…) հա մա ռոտ հիմ նա վո րու մով:Աշ խա տանքս ի զուր չհա մա րե-

լու ու մո նի տո րին գով վաս տա կե լու հա մար այս մեկ պար բե րութ յունն ա մեն դեպ քում քիչ է՝ փոր ձե ցի ինչ-որ խա րիսխ ներ փնտրել ու, հա վա-տա ցեք՝ ինչ-որ բան գտնել, այ նո-ւա մե նայ նիվ, հա ջող վեց:Ու րեմն, մեր հե րո սը սի րում է.- ցի տել Լ ևոն Տեր- Պետ րոս յա-

նին… ճիշտ է՝ հա ճախ դա ա նում է ան տե ղի ու ոչ տե ղին,

- ա նընդ հատ հղում ա նել «ժո-ղովր դին»… ն կա տեմ՝ կրկին ան տե ղի… ու ա ռա վել հա ճախ կրկնում է՝ «ժո ղովր դի ճնշու մով»

բա ռա կա պակ ցութ յու նը՝ ա ռա վել հա ճախ այն դեպ քե րում, երբ այդ ճնշու մը չկա ու կա րիքն էլ չկա դրա,

- չի սի րում Հա յաս տա նի ի րա-վա կան հա մա կար գը, ու այն քան չի սի րում, որ չի էլ ու սում նա սի րել այն ու դրա մա սին ոչ մի պատ կե-րա ցում չու նի,

- սի րում է ան տե ղի հայ տա րա-րութ յուն նե րով լուրջ ար գելք ներ ստեղ ծել ՀԱԿ քա ղա քա կան ինք-նար տա հայտ ման ճա նա պար հին,

- չի սի րում Ա լեք սանդր Ար զու-ման յա նին,

- չի սի րում Դա վիթ Շահ նա-զար յա նին,

- չի սի րում Նի կոլ Փա շին յա նին,- սի րում է խո սել ա ռանց փաս-

տարկ նե րի,- չի սի րում սե փա կան խոս քը

կա ռու ցել՝ տրա մա բա նութ յան գո-նե ա մե նա պարզ կա նոն նե րը հաշ-վի առ նե լով… ինչ ար ժե օ րի նակ «ՀԱԿ 20 000 –ա նոց մի ջու կի» հայ-տա րա րութ յու նը, երբ ՀԱԿ վեր ջին բո լոր մի տինգ նե րին 4-5000 –ից ա վել մարդ չի լի նում,

- ................................................ և այս պես մի եր կար շարք:Սկզ բի հա մար, կար ծում եմ

գրածս բա վա կան է՝ հա մե նայն դեպս՝ պորտ րե տի էս քի զը ամ բող-ջա նում է այս քա նով էլ...

Հ րանտՄԵԼԻՔ-ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆ

7 սեպտեմբերի, 2012թ. | ԷՋ 6

Լ ԵՎՈՆ ԶՈՒ ՐԱԲ ՅԱՆ պորտ րե տի էս քիզ

- չի սի րում Հա յաս տա նի ի րա վա կան հա մա կար գը, ու այն քան չի

սի րում, որ չի էլ ու սում նա սի րել այն ու դրա մա սին ոչ մի պատ-

կե րա ցում չու նի,

- չի սի րում Ա լեք սանդր Ար զու ման յա նին,

- չի սի րում Դա վիթ Շահ նա զար յա նին,

- չի սի րում Նի կոլ Փա շին յա նին,

- սի րում է խո սել ա ռանց փաս տարկ նե րի,

- չի սի րում սե փա կան խոս քը կա ռու ցել՝ տրա մա բա նութ յան գո նե

ա մե նա պարզ կա նոն նե րը հաշ վի առ նե լով… ինչ ար ժե օ րի նակ

«ՀԱԿ 20 000 –ա նոց մի ջու կի» հայ տա րա րութ յու նը, երբ ՀԱԿ

վեր ջին բո լոր մի տինգ նե րին 4-5000 –ից ա վել մարդ չի լի նում,

Վեր ջին շրջա նում մի շարք թե մա նե րի շուրջ

ձևա վոր վել են քա ղա քա-ցիա կան շար ժում ներ: Քա-ղա քա ցիա կան շար ժում նե րը տա րա ծում և ճա նա չում են գտնում լրատ վա մի ջոց նե րի, հատ կա պես հե ռուս տաըն կե-րութ յուն նե րի լու սա բա նում նե-

րի արդ յուն քում, սա կայն ի՞նչ ի րա վի ճա կում կհայտն վի քա-ղա քա ցիա կան շար ժու մը, ե թե ուղղ ված է լի նի հենց լրատ-վա մի ջոց նե րի, մաս նա վո րա-պես ԶԼՄ-նե րից ա մե նա մեծ ազ դե ցութ յուն ու նե ցող՝ հե-ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի քա-ղա քա կա նութ յան դեմ: Ն ման

անշ նոր հա կալ ի րա վի ճա կում է հայտն վել « Մա քուր ե թե րի պա հանջ» նա խա ձեռ նութ յու-նը: Անշ նոր հա կալ, ո րով հետև հան րա յին լայն շեր տե րի կող-մից հայ կա կան հե ռուս տաե-թե րի բո վան դա կա յին փո փո-խութ յուն նե րի պա հանջ վա-ղուց կար, սա կայն երբ նա խա-

ձեռ նող խումբ հայտն վեց, ո րը սկսեց այդ գոր ծով հետ ևող-կա նո րեն զբաղ վել՝ հաս կա նա-լի պատ ճառ նե րով հայտն վեց ո րոշ հե ռուս տաըն կե րութ յուն-նե րի կոշտ քննա դա տութ յան ա լի քի տակ: Քն նա դա տութ-յունն ի րա կա նաց վում էր ինչ-պես ուղ ղա կի հե ռուս տաըն-

կե րութ յուն նե րում աշ խա տող անձ նա կազ մի, այն պես էլ հե-ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի տե-սա կե տին հա մար ժեք կար ծիք ու նե ցող փոք րա մաս նութ յան խոս քը լու սա բա նե լու մի ջո ցով:

Շարունակությունը` էջ 8

Հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի հա կա սո ցիա լա կանքա ղա քա կա նութ յան պաշտ պան նե րի

քա րոզ չա կան թե զերն ու դրանց հա կա թե զե րը

Կա մա վոր նե րը բա ժան վել են եր կու մա սի՝ կա լա նա վոր-ներ և հս կիչ ներ, ո րոնց ո րոշ ժա մա նակ պա հել են հո գա բա-նութ յան ֆա կուլ տե տի նկու-ղում՝ գա ղու թա յին պայ ման նե-րում: Փոր ձարկ ման արդ յուն-քում պարզ է դար ձել, որ կա լա-նա վոր ներն ու հսկիչ նե րը շատ ա րագ հա մա կերպ վել են ի րենց դե րին և, ի զար մանս գիտ նա-կան նե րի, «գա ղու թա վայ րում» սկսե ցին ա ռա ջա նալ ի րա պես վան գա վոր ի րա վի ճակ ներ: Յու րա քանչ յուր եր րորդ հսկի չի մոտ ի հայտ ե կան սա դիս տա-կան հա կում ներ, իսկ կա լա նա-վոր նե րը հո գե բա նո րեն խիստ ընկճ վել էին: Զիմ բար գո յի ղե կա վա րած

թի մը ստիպ ված է ե ղել ժա մա-նա կից շուտ կա սեց նել փոր-ձար կու մը՝ գա լով այն եզ րա-կա ցութ յան, որ ի րա վի ճակն ազ դում է մար դու վրա ա վե լի, քան իր ներ քին էութ յունն է: Արդ յուն քում՝ ան հա տը կորց-նում է իր մարդ կա յին հատ-կութ յուն ներն ու վե րած վում

ա նա սու նի: Ցա վոք, հա յաս տան յան

ի րա կա նութ յու նը հա ճախ է հի-շեց նում Ս տեն ֆորդ յան կա լա-նա վայ րի փոր ձարկ ման արդ-յունք նե րը: Մ տա ծե լով ռազ մա-կան բժիշկ Վա հե Ա վետ յա նի սպա նութ յան մա սին՝ հաս կա-նում ես, որ այդ պա հին նա վե-ճի էր բռնվել ոչ թե մարդ կանց՝ մա տու ցող նե րի կամ անվ տան-գութ յան աշ խա տա կից նե րի, այլ ա նա սուն նե րի հետ, ո րոնց թվում էր, թե ի րենք ա մե նա զոր են և ի րենց ա մեն ինչ թույ լատ-րե լի է: Այ սօր Վա հե Ա վետ յանն այլևս մեզ հետ չէ, իսկ հան-ցա գործ նե րը՝ ձեր բա կալ ված են: Բայց ակ տիվ գոր ծում է հա սա րա կութ յու նը: Հա սա րա-կութ յուն, ո րը նույն պես սկսել է ձեռք բե րել սա դիս տա կան հատ կա նիշ ներ:

Facebook սո ցիա լա կան ցան ցում ե րեկ հան դի պել եմ ա հա այս պի սի մի գրա ռում. «...թուրք տա կանք-մար դաս-պան նե րը հա վաք վել են նա-խա գա հա կա ռա վա րա կան ողջ ու ժա յին հա մա կար գե-րում ու մար դա կեր նե րը ի րենց

հռչա կել ՀՀ Պաշտ պա նութ-յան,ՀՀ ԱԱԾ,ՀՀ Ոս տի կա-նութ յուն,ՀՀ ՌՈ,ՀՀ Սահ մա-նադ րա կան, ՀՀ Դա տա խա-զութ յուն. ԹՔԵՄ ՎՐԱՆԵՐԴ ՄԱԴԱՀՈՇՈՏՅԱԼ ՇԱԿԱԼ ԹՈՒՐՔԵՐ-ԳՈՐՇ ԳԱՅԼԵՐ, ԱՐՅՈՒՆԱԾԾԾԾԾՈՒԾԾԾԾ Թ Ե Ր Վ Ա Ծ Ք Ն Ե Ր , Ա Ղ Բ -Զ Ի Բ Ի Լ Ն Ե Ր .Զ Զ Զ Զ Զ Վ Ա Ն Ք Ն Ե Ր , Դ Ա Վ Ա Ճ Ա Ն Ն Ե Ր . . . . .ԱՆԱՍՈՒՆՆԵՐ սերժ-սեր յան-մկնիկ-գա լու բոյ բո յը թաղ ված տիգգ ռան-իկ, քա քիկ.........ԱՍՏՎԱԾ ԵՄ ԿԱՆՉՈՒՄ ՎԱՀԵ ԱՎԵՏՅԱՆԻՆ ԵՐԱՆԻ ՏԱՔ.ՎԵՐՋԻՆ ՕՐՆԵՐԴ ԲԵԹԱՐԻՑ ԲԵԹԱՐԸ ՊԻՏԻ ԼԻՆԻ. թու լեք նե րիդ պի տի ձեր ոտ նե րի տակ մոր թեն ձե զա-նից ա ռաջ. Ցե ղաս պան ված-նե րին ե րա նի տաք բոզ-գող-մար դա կեր ներ ,կա խա ղա նի մահ վան օ ղա կը ժա նիք նե րով-ճան կե րով կռԾԾԾԾԾԾԾԾԾԾԾԾԾԾՎՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔՔ. ՊԻՏԻ ՔԱՔԱԾ ՔԱՔՆԵՐՈՒՄԴ ՇԱՂԱԽՎԵՔ.ԱՍԱԾՆԵՐՍ ՈՒԺԻ ՄԵՋ ԵՆ.ՊԻՏԻ......................»: Ա ռա-

ջին տպա վո րութ յու նը, որ կա-րե լի է կազ մել նման «խոս քով» հան դես ե կող մար դու մա սին բա վա կան միան շա նակ է՝ հո-գե կան հի վանդ է, ո րի հետ չար-ժե գլուխ դնել: Հե տո պարզ-վում է, որ այդ հի վան դութ-յունն է պի դե միկ ա րա գութ յամբ տա րած վում է հա մա ցան ցի հայ կա կան գո տում: Եվ հարց է ա ռա ջա նում, թե ին չու՞: Ա հա այս հար ցի պա տաս խանն է, որ երկ րորդ ան գամ ստի պեց հի շել Ս տեն ֆորդ յան փոր ձար-կումն ու դրա արդ յունք նե րը:Ակն հայտ է, որ վեր ջին

շրջա նում հա սա րա կա կան ակ տի վութ յու նը «նո րա նոր բարձ րունք ներ է գրա վում»:

Քա ղա քա ցիա կան նա խա ձեռ-նութ յուն ներն այլևս մեր պե-տութ յան զար գաց ման կար-ևոր գոր ծոն են դար ձել: Ուժ, ո րը կա րող է շատ դրա կան փո փո խութ յուն ներ բե րել մեր ի րա կա նութ յուն, ե թե, ի հար կե, այդ ու ժի կրող նե րը չդառ նան սա դիստ ա նա սուն ներ, թիկ նա-պահ ներ ու մար դաս պան ներ:

Ցա վոք, Facebook սո ցիա-լա կան կայ քում տե ղի ու նե-ցող քննար կում նե րը բա ցա-հայ տում են նման վտան գի առ կա յութ յու նը: Հետ ևա բար Ս տեն ֆորդ յան փոր ձար կու մը շա րու նակ վում է: Զ գու շա ցե’ք ա նա սուն դառ նա լու վտանգ-նե րից:

Սկիզբը` էջ 1

Եվ դեռ ա վե լին՝ նրանք նույն պես որ դեգ րել են հայ հո-յանք նե րով և վի րա վո րանք նե-րով լի «պայ քա րի» ձևը և այդ ա մե նը վա ղուց տե ղա փո խել են ար դեն փո ղոց, ին չի վառ ա պա-ցույ ցը ե ղավ ե րեկ նա խա գա հա-կան նստա վայ րի դեմ անց կաց-ված «բո ղո քի ցույ ցը»:

2011 թվա կա նի նո յեմ բե-րի 11-ին Times.am գոր ծա կա-լութ յան կայ քէ ջում հրա պա-րակ վել էր Haynews.am-ին տրված գե նե րալ-մա յոր Ար-կա դի Տեր- Թադ ևոս յա նի ( Կո-ման դոս) հար ցազ րույ ցը, որ-տեղ նա պնդում է, որ Շու շիի ա զա տագր ման օ պե րա ցիան ՀՀ ա ռա ջին նա խա գահ Լ ևոն Տեր- Պետ րոս յա նից գաղտ նի է պահ վել: Սա փաստ է, ո րի մա սին հիա նա լի գի տեն թե’ այն ժա մա նակ Ար ցա խում գոր ծող իշ խա նութ յուն նե րը և թե’ ին քը՝ Լ ևոն Տեր- Պետ րոս-յա նը: Ա վե լին՝ ար ցախ յան ա զա տա մար տի տա րի նե րին ՀՀ և ԼՂՀ իշ խա նութ յուն նե-րի տա րա ձայ նութ յուն ներն այս քա նով չէին սահ մա նա-փակ վում: Տեր- Պետ րոս յա-նը ժա մա նա կին ա մեն ինչ ա րել է, որ պես զի Քար վա ճա-ռը հանձն վի ադր բե ջան ցի նե-րին, խնդիր ներ կա յին Ակ նա-յի և Հո րա դի զի հետ կապ ված: Բայց այս ա մենն այ սօր այդ-քան էա կան չեն: Ի վեր ջո դա պատ մութ յուն է, ո րը, ցա վոք, ներ կա յիս քա ղա քա կան ի րո-ղութ յուն նե րում որ ևէ ազ դե-ցութ յուն չու նի: Այդ դեպ քում

ինչ պե՞ս հաս կա նալ ի րա կան հե րոս Ար կա դի Տեր- Թադ-ևոս յա նի դեմ ուղղ ված այն վայ րա հա չո ցը, ո րով հե ղեղ-վել է Facebook սո ցիա լա կան ցան ցը: Մի թե՞ սե փա կան հե րոս ներ կեր տե լու հա մար անհ րա ժեշտ է «ոչն չաց նել» բո լոր այն մարդ կանց, ով-քեր հա կա սութ յուն ներ ու նեն նույն Տեր- Պետ րոս յա նի հետ: Մի թե՞ Կո ման դո սին « Ճի-վաղ ար նա խում», «շո ղո քոր-թող», «դհո լիկ», «վախ կոտ» և այլ ո րա կա վո րում ներ տա-լով՝ կա րե լի է ար դա րաց նել Տեր- Պետ րոս յա նին կրկին ՀՀ նա խա գահ տես նե լու ի րենց ցան կութ յու նը: Կար ծում եմ, այս հար ցե րի պա տաս խանն ակն հայտ է:

Բայց ՀԱԿ կողմ նա կից-ներն ու ընդ դի մա դիր տրա-մադ րութ յուն ներ ու նե ցող Facebook-յան այլ օգ տա տե-րե րը , ցա վոք, միայն հայ հո-յանք նե րովչ բա վա րար վե ցին և աս պա րեզ բե րե ցին նաև ի րենց զի նա նո ցի ան բա ժան մա սը կազ մող հիմ նա կան զեն քը՝ սու տը: Դա տար կա-խոս չլի նե լու հա մար ներ կա-յաց նենք Կո ման դո սի «դեմ ուղղ ված» ընդ դի մա դիր նե րի եր կու հիմ նա կան «թե զե րը»: Դ րան ցից ա ռա ջի նի հե ղի-նա կը ոմն Հաս միկ Հա րութ-յուն յանն է, ո րը, իր խոս քե րի հա մա ձայն, ե ղել է Տեր- Պետ-րոս յա նի աշ խա տա կազ մի աշ խա տա կից.

« Մենք՝ այդ ժա մա նակ Նա խա գա հի աշ խա տա կազ-մում աշ խա տած ներս, շատ

լավ գի տենք, որ Շու շիի գրա-վու մը լավ էլ Նա խա գահն էր կազ մա կեր պել, միայն մի եր-կու օր հե տաձ գել էր՝ հետև-յալ պատ ճա ռով: Այդ ժա մա-նակ ղա րա բաղ յան հա կա-մար տութ յան կար գա վոր ման հար ցում ով ա սես՝ ու զում էր միջ նորդ դառ նալ: Եվ Պարս-կաս տանն էլ էր նման ցան-կութ յուն հայտ նել: Իսկ Նա-խա գահն էլ Պարս կաս տան էր մեկ նում: Եվ ու զեց, որ իր` Թեհ րա նում ե ղած ժա մա նակ դա կա տար վի, որ պես զի, այդ պատր վա կով, այցն ընդ հա-տի ու հետ գա: Ին չը և հ րա-շա լի կեր պով կա տար վեց: Պարս կաս տա նի նա խա ձեռ-նութ յա նը ուղ ղա կի ոչ ա սե-լը կո ռեկտ չէր. այդ եր կիրն էր ար տա քին աշ խար հի հետ մեր միակ կա պը, մեզ սնու ցո-ղը:

Հա յաս տանն ընդ հան-րա պես, ողջ պա տե րազ մի ըն թաց քում, ել նե լով քա ղա-քա կան նպա տա կա հար մա-րութ յու նից, ձևաց նում էր, թե ին քը բո լո րո վին չի մաս նակ-ցում պա տե րազ մա կան գոր-ծո ղութ յուն նե րին: Դա մեզ հնա րա վո րութ յուն էր տա լիս ա վե լի ա զատ, ան կաշ կանդ և «ա նա չա ռութ յան» դի քե րից հան դես գալ բա նակ ցութ-յուն նե րի ըն թաց քում: Իբր՝ մի մեծ շեն քի չափ բնակ-չութ յուն ու նե ցող Ղա րա բա-ղը հաղ թեց ութ մի լիո նա նոց Ադր բե ջա նին: Եվ այս լկտի-ներն ան դա դար այդ հան գա-ման քից են հի մա օգտ վում. Ճի վաղ ար նա խումն այդ

հո ղի վրա ինքն ի րեն վօին հռչա կեց, սրանք այդ հի-ման վրա են հայ տա րա րում, թե իբր Նա խա գա հը ոչ մի բա նից խա բար չի ե ղել: Այ-նինչ, ե թե նման բան ա րած լի նեին Նա խա գա հի կամ քին հա կա ռակ, հի մա բո լոր այդ մար դիկ բան տե րում նստած կլի նեին: Երբ նման ձևով պատ մութ յուն եք խե ղաթ յու-րում, ինք ներդ գնա հա տա-կան տվեք ձեր ա րա ծին: Մեր գնա հա տա կա նին մի սպա-սեք» (հե ղի նա կի ոճն ու ուղ-ղագ րութ յու նը պահ պան ված են – Հ.Մ.-Շ.):Ի հար կե, դժվար է մեկ նա-

բա նել այս ան զուսպ բա ռա-կույ տը: Բայց ան գամ ե թե ըն-դու նենք այս «բա ցատ րութ-յու նը», ա պա հարց է ա ռա-ջա նում, թե ինչ պե՞ս կա րող էր Տեր- Պետ րոս յանն այդ քան վստահ լի նել Շու շիի ա զա-տագր ման (և ոչ գրավ ման, ինչ պես գրում է Հաս միկ Հա-րութ յուն յա նը) օ պե րա ցիա յի հա ջո ղութ յան վրա ու ազ գի հա մար ա մե նա ճա կա տագ-րա կան պա հին հե ռա նալ երկ րից: Իսկ ե թե չհա ջող-վե՞ր: Մի թե՞ պարզ չէ, որ Շու-շիում պար տութ յուն կրե լու պա րա գա յում կոչն չաց վեր ոչ միայն Ս տե փա նա կեր տի, այլև Ար ցա խի ողջ բնակ չութ-յու նը: Կամ այդ ու՞մ ար յունն էր խմում «ի րեն վօին հռչա-կած» Կո ման դո սը, որ այ-սօր դար ձավ «ճի վաղ ար նա-խում»: Եվ վեր ջա պես ին չու՞ պետք է Ար ցա խի իշ խա նութ-յուն նե րը, մա նա վանդ ռազ-

մա կան իշ խա նութ յուն նե րը, ի րենց գոր ծո ղութ յուն նե րը հա մա ձայ նեց նեին Տեր- Պետ-րոս յա նի հետ: Ի՞նչ ի րա վա-սութ յուն ներ ու ներ Տեր- Պետ-րոս յա նը ինք նու րույն գոր ծող Ար ցա խի ղե կա վար նե րին բանտ նստեց նե լու հա մար: Հար ցե րի այս շա րա նը կա-րե լի է եր կա րաց նել: Բայց արդ յո՞ք ի մաստ ու նի փոր ձել Տեր- Պետ րոս յա նի կողմ նա-կից նե րին ինչ-որ բան ա պա-ցու ցել:

Հա մա ձայն երկ րորդ թե-զի` Կո ման դո սը շնոր հա կա-լութ յուն է հայտ նել Տեր- Պետ-րոս յա նին Շու շին ա զա տագ-րե լու հա մար: Որ պես «ա պա-ցույց» ներ կա յաց վում է 1997 թվա կա նին նկա րա հան ված մի տե սա հո լո վակ, որ տեղ Տեր- Թադ ևոս յա նը ներ կա-յաց նում է Տեր- Պետ րոս յա-նին ար ցախ յան գո յա մար տի Վե տե րան նե րի Միութ յունն ու դրա առջև դրված խնդիր-ներն ու նպա տակ նե րը: Կո-ման դո սի քննա դատ ներն ան գամ չեն փոր ձել լսել նրա խոս քե րը: Կամ ռու սե րեն չեն հաս կա նում: Չ գի տեմ:Ա մեն դեպ քում ար ցա-

խայն ա զա տա մար տի հե րոս Ար կա դի Տեր- Թադ ևոս յա-նի դեմ ուղղ ված «քննա դա-տութ յու նը» հիա նա լի ար-տա հայ տում է «հան դուր ժո-ղա կա նութ յան» այն մթնո-լոր տը, ո րի մա սին այդ քան ե րա զում են ՀԱԿ ակ տի վիստ-նե րը: Ա հա թե որ տեղ են ա սում. «Ող բամ զքեզ, Հա յոց Աշ խարհ»:

7 սեպտեմբերի, 2012թ. | ԷՋ 7

ՀԱՅ ՀՈ ՅԱՆՔՆ ՈՒ ՍՈՒ ՏԸ՝ՈՐ ՊԵՍ «ՔԱ ՂԱ ՔԱ ԿԱՆ» ՊԱՅ ՔԱ ՐԻ ՄԱՍ

ԵՐԲ ՄԱՐ ԴԸ ԴԱՌ ՆՈՒՄ Է Ա ՆԱ ՍՈՒՆ

7 սեպտեմբերի, 2012թ. | ԷՋ 8

Սկիզբը` էջ 6

Ս տորև ներ կա յաց նում ենք ներ կա հայ կա կան հե ռուս-տաըն կե րութ յուն նե րի սո ցիալ-մշա կու թա յին քա ղա քա կա-նութ յունն ար դա րաց նող կող մի հնչեց ված քա րոզ չա կան թե-զերն ու դրանց պա տաս խան-նե րը:

1-ին քա րոզ չա կան թեզ՝ հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե րը ցու ցադ րում են ի րա կա նութ-յու նը, մար դիկ պետք է ի մա-նան, թե ինչ է կա տար վում ի րա կա նում:

Հի շեց նենք, որ այս թեզն

օգ տա գործ վում է հայ կա կան հե ռուս տա սե րիալ նե րի հա կա-սո ցիա լա կան, քրեա կան քա-րոզ չութ յունն ար դա րաց նե լու օգ տին: Ե թե խոս քը վե րա բե-րեր հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե-րի լրատ վա կան, վեր լու ծա կան, և ոչ թե սո ցիալ-մշա կու թա յին գոր ծա ռույթ նե րին՝ կա րե լի էր ըն դու նել, որ հե ռուս տաըն կե-րութ յուն նե րը պետք է ձգտեն ի րա կա նութ յու նը ներ կա յաց-նել, սա կայն սա այդ դեպ քը չէ: Ե թե նույ նիսկ հե ռուս տա-սե րիալ նե րում ներ կա յաց վող «ի րա կա նութ յամբ» ապ րում է մեր հա սա րա կութ յան մեկ կամ տա սը տո կո սը, ա պա այդ ի րա կա նութ յու նը հե ռուս տա-սե րիալ նե րով ներ կա յաց նե լու արդ յուն քում այդ տաս տո կո-սը վե րած վում է տասն հին-գի, քսա նի, ե րե սու նի: Այս տեղ հարց է ա ռա ջա նում, թե չկա՞ արդ յոք այլ ի րա կա նութ յուն, որն օ րի նա կե լի կլի նի, ո րի ներ-կա յա ցու մը ե թե րով պե տութ-յան, հա սա րա կութ յան հա մար վտանգ ներ չի պա րու նա կում, ինչ պի սիք որ կան քրեա կան, ագ րե սիվ, «գո ղա կան» են թամ-շա կույ թը ներ կա յաց նող հե-ռուս տա սե րիալ նե րում:

2-րդ քա րոզ չա կան թեզ՝ հե ռուս տա սե րիալ ներն աշ-խա տան քով են ա պա հո վում հար յու րա վոր մարդ կանց, ու զում եք, որ նրանք գոր ծա-զու՞րկ դառ նան:

Հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե-րի բո վան դա կա յին հա կա սո-ցիա լա կան, հա կամ շա կու թա-յին քա ղա քա կա նութ յու նը մի քա նի հար յուր աշ խա տա տե-ղե րով ար դա րաց նե լը նույնն է, ե թե ա սենք, որ թմրան յու թե րի բիզ նե սով զբաղ վող մար դիկ հաց են վաս տա կում, չի կա րե լի նրանց զրկել մի կտոր հա ցից: Հա մե մա տութ յու նը քրեա կան հան ցա գոր ծութ յան հետ պա-տա հա կան չէ, ո րով հետև շատ

զար գա ցած երկր նե րում հայ-կա կան հե ռուս տաըն կե րութ-յուն նե րի նման բո վան դա կա յին քա ղա քա կա նութ յու նը քրեո րեն պատ ժե լի է: Բա ցի այդ. «մա-քուր ե թե րի» պա հանջ ներ կա-յաց նող նե րը ոչ թե ե թե րից հե-ռուս տա սե րիալ նե րի դա դա րե-ցում են պա հան ջում, այլ միայն դրանց բո վան դա կա յին դրա-կան փո փո խութ յուն ներ:

3-րդ քա րոզ չա կան թեզ՝ հե ռուս տա սե րիալ նե րի արդ-յուն քում մար դիկ ա վե լի հա-ճախ են սկսել թատ րոն գնալ:

Այս թե զը շատ նման է նա-խոր դին՝ եր կու դեպ քում էլ մի ո լոր տի բա ցա սա կան հետ-ևանք ներն ար դա րաց վում են այլ ո լորտ նե րում ու նե ցած դրա կան նշա նա կութ յամբ: Այս թե զում խախտ վում է պատ-ճա ռա հետ ևան քա յին կա պը՝ ե թե թատ րո նի դե րա սան նե րի հե ռուս տա սե րիալ նե րում խա-ղա լու արդ յուն քում մի քա նի տո կո սով ա վե լա նում է թատ-րոն հա ճա խորդ նե րի թի վը, դա դեռ չի նշա նա կում, որ հե-ռուս տա սե րիալ նե րը պետք է ի րենց ի րա վունք վե րա պա հեն հա կա սո ցիա լա կան, քրեա կան ար տադ րանք հրամց նել ողջ հան րութ յա նը՝ իր բո լոր հետ-ևանք նե րով:

4-րդ քա րոզ չա կան թեզ՝ հան ցա գոր ծութ յուն ներն ու բռնութ յու նը միշտ էլ ու ղեկ ցել են մարդ կանց, հե ռուս տաըն-կե րութ յուն ներն այս հար ցում որ ևէ նշա նա կութ յուն չու նեն:

Բ նա կա նա բար, շատ են

հան ցա գործ նե րը, ո րոնց օ րի-նա զան ցութ յան պատ ճա ռը հե-ռուս տա տե սութ յու նը չէ, ո րով-հետև հան ցա գոր ծութ յուն ներ կա տար վել են մարդ կութ յան պատ մութ յան հնա գույն ժա մա-նակ նե րից, և դ րանց ա ռա ջաց-ման պատ ճառ նե րը բազ մա-թիվ են, սա կայն հե ռուս տաըն-կե րութ յուն նե րը ցու ցադ րում են քրեա կան վար քի մո դել-ներ, ո րոնք, կրկնօ րի նակ ման ա ռար կա դառ նա լով, ա վե լաց-նում են ե ղած բռնութ յուն նե րի ու հան ցա գոր ծութ յուն նե րի թի-վը, տո կո սը:

5-րդ քա րոզ չա կան թեզ՝ հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի բո վան դա կա յին քա ղա քա կա-նութ յա նը խառն վե լը գրաքն-նութ յուն է:

Այս քա րոզ չա կան թե զի կողմ նա կից նե րը կամ գոր ծի բե րու մով, կամ էլ այլ պատ-ճառ նե րով հա վա տում են այն

ա ռաս պե լին, որ լրատ վա մի-ջոց նե րը կա րող են և պետք է օբ յեկ տիվ լի նեն: Սա կայն ժա-մա նա կա կից սո ցիո լո գիան այլևս մեր ժում է օբ յեկ տի վութ-յան հնա րա վո րութ յան գա ղա-փարն ու դրա փո խա րեն ա ռաջ է քա շել ին տեր սուբ յեկ տի վիզմ հաս կա ցութ յու նը: Շատ չման-րա մաս նե լով օբ յեկ տի վիզ մի մա սին ա ռաս պե լը՝ նշենք, որ հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի սո ցիալ-մշա կու թա յին քա ղա-քա կա նութ յու նը վե րահս կող կա ռույց ներ կան բո լոր զար գա-ցած երկր նե րում, ո րով հետև լրատ վա մի ջոց նե րը ոչ ֆոր մալ կրթա կան ինս տի տուտ ներ են և դ րանց գոր ծու նեութ յու նից է կախ ված՝ կձևա վոր վի ա ռողջ հա սա րա կութ յուն, թե՝ ոչ: Այդ նպա տակ նե րի հա մար Ֆ րան-սիա յում գոր ծում է « Բարձ րա-գույն աու դիո վի զուլ խոր հոր-դը» (CSA), Մեծ Բ րի տա նիա-յում՝ « Կա պի կա ռա վար ման» մար մի նը (Ofcom) և այլն: Ընդ հան րա պես, կո մեր ցիա-յի չա րա շա հու մը թույլ չտա լու հա մար աշ խար հի բազ մա թիվ պե տութ յուն ներ մաս նակ ցում են հե ռուս տա տե սութ յան ե թե-րա յին քա ղա քա կա նութ յան մշակ ման գոր ծին:

6-րդ քա րոզ չա կան թեզ՝ հան րա պե տութ յան նա խա-գահն ի րա վունք չու նի խառն-վել հե ռուս տաըն կե րութ յուն-նե րի քա ղա քա կա նութ յա նը, սխալ է նա խա գա հին նա մակ ուղ ղել հե ռուս տաըն կե րութ-յուն նե րի հա կա սո ցիա լա կան քա ղա քա կա նութ յան փո փոխ-ման ա ռա ջար կով:

Վե րոնշ յալ թեզն ա վե լի մաս նա վոր է, և վե րա բե րում է վեր ջերս մի շարք մտա վո րա-կան նե րի, մշա կույ թի գոր ծիչ նե-րի ու հա սա րա կա կան կազ մա-կեր պութ յուն նե րի կող մից նա-խա գա հին ուղղ ված նա մա կին, ո րով պա հանջ էր դրվում վերջ տալ հե ռուս տաըն կե րութ յուն-նե րի հա կա սո ցիա լա կան քա-ղա քա կա նութ յա նը:

Սա կայն հատ կա պես ՀՀ նա խա գա հին նա մակն ու ղար-կելն ու ներ հիմ նա վոր պատ-ճառ ներ.

Ա) Հայ կա կան հե ռուս տաե-թե րը հնա րա վոր է կար գա վո-րել միայն ինս տի տու ցիո նալ են թա հա մա կար գե րի ձևա վոր-ման մի ջո ցով, ո րոնք մե զա-նում բա ցա կա յում են, և ո րոնց ստեղ ծու մը հնա րա վոր է միայն ա մե նա բարձր միջ նոր դութ-յամբ:Բ) Ո լոր տում առ կա են բազ-

մա թիվ օ րենսդ րա կան բաց-

թո ղում ներ, ո րոն ցով զբաղ վե-լու ցան կութ յուն չու ներ ոչ մի խորհր դա րա նա կան խմբակ-ցութ յուն: Արդ յուն քում ա մե նա-մեծ խորհր դա րա նա կան ման-դատ ու նե ցող կու սակ ցութ յան ղե կա վա րին հա սա րա կա կան պա հան ջարկ ներ կա յաց նե լուց բա ցի այլ ելք չէր մնում:Գ) Ո լոր տի կար գա վոր մամբ

զբաղ վով « Հե ռուս տա տե սութ-յան և ռա դիո յի ազ գա յին հանձ-նա ժո ղո վը» օ րենք նե րի բա ցա-կա յութ յան պատ ճա ռով որ ևէ դե րա կա տա րութ յուն ու գոր-ծա ռույթ չու նի, ին չի արդ յուն-քում նրանց դի մելն ա նի մաստ էր:

7-րդ քա րոզ չա կան թեզ՝ պե տութ յու նը կա րող է միջ-նոր դել միայն հան րա յին հե-ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի քա ղա քա կա նութ յան հար-ցում, և ի րա վունք չու նի խառն վել մաս նա վոր հե ռուս-տաըն կե րութ յուն նե րի քա ղա-քա կա նութ յա նը:

Հան րա յին հե ռուս տաըն կե-րութ յան դեպ քում պե տա կան մի ջա մութ յու նը պար տա վոր է, ո րով հետև հան րա յին հե ռուս-տաըն կե րութ յուն նե րը պար-տա վոր են բա վա րա րել հան-րա յին պա հանջ նե րը, սա կայն դա չի նշա նա կում, որ մաս նա-վոր հե ռուս տաըն կե րութ յուն-ներն ի րա վունք ու նեն սո ցիալ-մշա կու թա յին տե սանկ յու նից ա մեն թո ղութ յան քա ղա քա կա-նութ յուն վա րել: Քա նի որ պե-տութ յան քա ղա քա ցին ձևա-վոր վում, դաս տիա րակ վում է այդ թվում նաև մաս նա վոր հե-ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի մի-ջո ցով՝ անհ րա ժեշտ են ընդ հա-նուր օ րենք ներ, ո րոնք թույլ չեն տա քրեա կան, հա կա սո ցիա լա-կան վար քի մո դել ներ քա րո զել մաս նա վոր ա լիք նե րի ե թե րում (խոս քը չի գնում մաս նա վոր հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի լրատ վա կան, վեր լու ծա կան գոր ծա ռույթ նե րի վե րահսկ մա-նը):

Վահ րամ ՄԻ ՐԱՔ ՅԱՆ

Հե ռուս տաըն կե րութ յուն նե րի հա կա սո ցիա լա կանքա ղա քա կա նութ յան պաշտ պան նե րի քա րոզ չա կան

թե զերն ու դրանց հա կա թե զե րը • ՀՀԿ և ԲՀԿ գաղտ նի հա մա-գոր ծակ ցութ յան ծրա գի րը: Ի՞նչ ա նակն կալ ներ են սպաս վում նա խա գա հա կան ընտ րութ յուն-

նե րում:

• Ո՞վ և ին չու կոր ծա նեց Հայ ազ-գա յին կոնգ րե սը: ՀՀՇ-ում քա ղա-քա կան նոր փո փո խութ յուն ներ

են սպաս վում:

• Ե՞րբ կխա ղարկ վի Ռա միլ Սա-ֆա րո վի խա ղա քար տը: Ա լի ևի վար չա կազ մը պատ րաստ վում է

եր րորդ ժամ կե տին:

• Ո՞ր եր կի րը ա ռա ջի նը կճա նա-չի Ար ցա խի ան կա խութ յու նը: ՀՀ ԱԳՆ գաղտ նի բա նակ ցութ յուն-

նե րը:

Հրատարակիչ` Times.am լրատվական գործակալություն: Կոմիտասի 1, բն. 37: Հեռ` + 374 10 224361, E-mail: info@times.am: Խմբագիր Հրանտ Մելիք-Շահնազարյան:

Նյութերի ամբողջական կամ մասնակի արտատպման դեպքում հղումը պարտադիր է: Խմբագրություն ներկայացված հոդվածները չեն գրախոսվում և չեն վերադարձվում: Պարբերաթերթում

հրատարակված տեսակետները կարող են չհամընկնել խմբագրության դիրքորոշմանը:

Պարբերաթերթը տարածվում է ՀՀ տարածքում և արտասահմանում: Տպագրված է «Գինդ» տպարանում: Տպաքանակը` 10000:

Կար դա ցեքTimes.amկայ քում

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ-ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

Քա ղա քա կանքննար կում նե րիա կումբ

Հար գե լի ըն թեր ցող, Times.am լրատ վա կան գոր ծա կա-լութ յու նը հիմ նում է « Քա-ղա քա կան քննար կում նե րի ա կումբ»: Ա կում բի հան դի-պում նե րին կմաս նակ ցեն Հա-յաս տա նի և ար տա սահ մա նի ա ռա ջա տար քա ղա քա գետ ներ, լրագ րող ներ, քա ղա քա կան և հա սա րա կա կան գոր ծիչ ներ: Հետ ևեք Times.am կայ քի լրա-հո սին և դուք կլի նեք ի րա դար-ձութ յուն նե րի կենտ րո նում: Քա ղա քա կան քննար կում նե րի ա կում բում հնչած տե սա կետ-նե րին ու կար ծիք նե րին կա րող եք ծա նո թա նալ մեր կայ քում և պար բե րա թեր թի հա ջորդ հա-մար նե րում:

Times.amգոր ծա կա լութ յու նը հրա վի րում է

հա մա գոր ծակ ցութ յան

Times.am գոր ծա կա լութ-յու նը հա մա գոր ծակ ցութ յան է հրա վի րում հոդ ված նե րի և տե-ղե կատ վա կան նյու թե րի հե ղի-նակ նե րի: Ցան կութ յան դեպ-քում, խմբագ րութ յու նը կա րող է ե րաշ խա վո րել մեզ թղթակ-ցող ան ձանց գաղտ նիութ յունն ու կոն ֆի դեն ցիա լութ յու նը: Ձեր կող մից ու ղարկ ված և մեր կայ քում կամ թեր թում տեղ գտած հոդ ված նե րի հա մար նա խա տես ված է բարձր վճար: Խմ բագ րութ յանն ու ղարկ ված նյու թե րը չեն գրա խոս վում և հետ չեն վե րա դարձ վում: