Q. B. C.DISSER.T -\TIONIS,

ÉCCLESIE REFOR-MATE m SUETHIi,

EXHIBENTIS,PARS ALT ERA,

QU AiMSttfrag. Amplijf. SENAT. Pbilof. Reg. Acad. Abocnf.

PR/E SI D E

Mac JOHAN NE-BI LM ARK,

HiST. & Phil. Pract. PPvOF. Reg. & Ordin.Pro Gradu Defendet

GABRIEL TIDGREN,, . Westro - Gothus.

In Auditorio Super. Die 25,. Aprilis Anni MDCCLXIX,Horis /interneridienis.

ABO JE Typis Jon. Christoph. Frenckell,

§. VIII.

Sicut Svethir Regera , gl. ra. GUSTAVUM ADOL-PHUMin gloriam gentis Plyperborer , &in folatiuraoppreflr Reiigionis Evangelier Divina deftinave-

rat Providentia; ita quoque , "quod Herois propriumeft, inde a teneris plurima conftantir edidit fpecimina.Praecipue in Reiigionis negotio, Ecclefir, quantum ani-mo viribusque connki potuit, tam inträ guam extraPatriam promovk halcyonia. Quamvis igitur PatreraCAROLUM IX tenerrimo profequeretur amore, ejus-que caufiam, quum ipfe contra makvolos verba pro feamplius facere non poflet , confignato egregio Scriptoin fe fufeeperit; nullo tamen conftat documento, quoddifceptationibus Religions , quibus delecftabatur CARO-LUS , fefe immifcuerit , nedum easdem fomentaverk.Ecclefir igitur Reformatr addicFis exigua admodumfub illius imperio adfulfit fpes, ftabilem inSvethia fedemac liberura Reiigionis fur exercitium obtinendi. Nonequidem fuis defuerunt partibus Calviniani, in aula tim-prrpollentes, fed horum moliminibus mature fefe op-pofuit Mäter GUSTAVI ADOLPHI Regina CHRISTI-NA, ADOLPHI Holfiatir& Slesvici Ducis Filta, ac PIII-LIPPIMAGNANIMI, Haffir Landgravii, Neptis. Acces-fit fidelisfima inftitutio lOHANNIS SKYTTE, cvi erudi-endum Filium Pater tradiderat. Circa ipfa imperii au-fpicia Rex hic intervertk mol.irnina Calvinianorum, quiCAROLO perfuaferant, ut in nova Bibliorum verfione,guam meditabatur, potisfimum fequeretur translationemBibliorum Germanicam, a JOH. PISCATORE, Herbor-nenfi, Calvinifta Incluto , edkam , Orthodoxis Theologis>quibus hoc opus commifit, injungens, ut verfionem

B. LU-

3__». LUTH'II Germanicam fequerentur (a). Circa iderftfenne tempus quum fama pietatis Regis noflri per ex-teras etjam regiones increbrefceret, Academia Heidel-bergenfis miftt in Svethiam Dav. PAREUM, Theolo-gum eruditum, probum & facundurn , qui Regi perfua-deret, ut Religionis Evangelicx ac Reformata: unio-nen* promoveret: fed cvi Rex , collaudaco ejus propoli-to, benigne refpondit, quod ejusmodi controverfice adfe non pertinerent, binc inde interferens argumenta tamde pra-f-anda liia. Religionis, quam de vanis Principummoliminibus , qui Reugionis rnutandse negotium in fepr_epol-ere fufceperunt (b). Spes tamen adhucnon exiguaadfullit Caivinianis, res lb.as in Suethia ltabilitum iri ,quum GUSTAVUS ADOLPHUS MARIAM ELEONO-RAM , Electoris Brandenburgici JOHANNIS SIGISMUN-DI filiam , in matrimonium duxillet. Sed hxc opinio i-pfos admodum fefellit, quum Regina ipfa ReligionensEvangelicam profetia fit , ne quis Guftavum Adol-phum Conftitutioni Norcopenfi. de An. 1604 derogafleooinaretur. Ut in Germaniam, defolatam fere & opemtanti Herois jegre anhclantem, defcendit Rex fortisfimusac pio Religionis Zelo flagrans, Calvinianos clementcrquidem habuit, nec tamen eorum placita in detrimen-tum Religionis Evangelica; prarvalere permifit. Cujusrei exemplurn fit, quod cum milites Svethici Francofur-ti ad Viadrum inter alia Pe'argi Supelleclilem Librariamdiripuiflent , & hic Regem rogaflet, juberet, libros fuosfibi reftitui, Rex benigne refbondtt, ie ici prorinus faftu-rum, quum Goiiipendluna fuum Theologicum a corru-ptelis repurgaiTet. lilo autein regemente, te ab o inioni-bus quidem, non a fide receiiiile, Rex indignatus, gra-viter refpondit : Abi , corrtge te & re/ip/fee (c). Quama S^ncredfmo alienus fui. integerrimus hic Heros, vel

A 2 inde

4inde apparec , quod cum aliquando ■ ipfi fuaderetun, ufctrium Religionum Evangelier, Refonnata.. ac Pontificia;

.conciliationem promoveret, prudenter relpondit:. Eereor,■ne dum tres ilias componere laborttmus, novem ali& exfur-vant {d}. Nec filentio prastereuftdum eft, quod de ma-gnanimo hoc Rege memoria;prodit JOH. BÅLTH. RI jf-TERUS, fcilicet Regem rogatum, ut in Civitate Fran-cofurtenfi Calvinianis axiihcare templum permitteret ,voce plane Regia refpondiile , Se podus pailurum , utomnium fuorum militum enfes & häfta? cordi fuo in-figercntur, guam eftecturum efle, ut vi-Fricibus fuis armisReligioni Calviniame vel minimum accrefceret (ej. Licettamen ita juftos obices machinationibus Calvinianorumobjecerit, non tamen eosdem oppreflit, quin potius,quodes occafio ferret, ipforum tutelam contra vexa-tiones Pontificiorum in fe fufceperit.

(a) Vid. BAZII Invantar. H/flor. Ecclcf. p.m 695, 696.(B) Vid. MAUFILLON Hiftoire de Gujrave Adolphe Tom.1. p. m. 14 .. 144. (c) Vid. JOH. MULLERI Atbeifmusdeviclus p. 46. (dj Vid. BENZELIJ Breviar. Hifi, EccUf.p. 366. (_") Vid. Ejus differt. de Religionis falfce mixtcspuein Republica damms. p. 26.

§. IX._ Tam Rex GUSTAVUS ADOLPHUS , guam poft ejusobitum conftituti Filiae Tufores, omnem navarunt' ope-ram, ut Princeps CHRISTINA, defignata Svethir Re-gina, folidam vera; Reiigionis notitiam confequeretur.His eximiam quoque pfrftitit operam Princeps CA-THARINA, JOHANNIS CASIMIRI, Comitis Palatiniad Rhenufn Conjux, Filia CAROLI IX, & GUSAVI A-DOLPHI, non quidem Matris, attamen Patris refpectuSoror: probe gnara, quot quaataque mala Ducatusßi-

pondnus

5pontinus pertuiiilet Calvinianorun. machinafionibus 8cturbis. Quamvis autern Imnerium Sviogothicum fubCHRISTINA cllet fiot*eh.ioimums id quod, poil DEUivIO. M. magnis illis Heroibus tiibuirnus , quos in hono-xem Saeculi tunc produxit Patria: attamen infer admini-ftrationem GUSTAVI ADOLPHI & CKRISTIR/E tantadeprehenditur difletentia, quanta efle lolet inter roafcu-iam conftantiam & femineam levitatem. Paullo^anteCHRISTIN/E imperium opus Syncretifticum imnigroftudio & fojlerd induflria per Germaniam inchoaveratJOH. DUR__EUS, Scoto-Britannus, qui CUSTAVC^ A-IJOLPHO ctjam fpeciofam negotii rationern expofujt,opern ejus implorans, ied qui tantum permiftt, ut cumSacrorum Miniftris, quos iecum habuit, FABRICIO &JOHANNE MATTHLE hac de re fermones conferret;quorum iiie fe a propofito negodo prorfus aiienum o-ftendit, hie autern cwpi.de iliud amplec-übatur, operam-que fuam fjaondebat. Enimvero quum JOH. MATTHI7Enon folum commiilum ellet, ut Principem CHRISTINAMlitteris erudiret, icd etjam Conciona.or ejus aulicus &tandem Epifcopus Strengnefenfis fa__usfit_ probabile ad-modum cii, quod nuliam pratermiferit occafionem,qua Syncredfmum ftabiliret, & ita faciliorem aditumad Religonem Calvinianam introducendam forte para-ret. Acceilk quoque peftea Duraeus in Svethiam, vtmolimina fua promoveret. Heic autem ut faciiem im-petraret adienfum, profiter! non dubitavk, £e ab illa fi-dei verkate, qu_e in Auguftana Confeffione condnetur,neqnaquara alienum, fed eidern penitus addicUmi efler(_?). Quam capdofe autern id inteUexerit, ex Prodromoejus Irenicorum Tractatuum conftat, übi in Lutheranisreprehendit, quod pracife yerhorumfuorum for-mulas tan-topere urgeant ib). Quorfum hax fjoeclabant nemini ob-

A 3 j-curmn

6fcurum effe potuit. Volebat fcilicet Auguftanam Con-/feffionem nonprout verba fonant explicandam , fed eumin modum, qui Reformat/S Fidei analogia non repugnaret(r). Sicut igitur Calviniani verbum Infticudonis Ccena;Domihicae: EST in SIGNIFICAT commutant; ita quoquealiis Auguftanae Confelfionis verbis alkim eundemqueContrarium fenfum adrinxit. Enimvero quum henoticisfuis confiliis nihil in Patria proficeret Duraais, non hoctam iniquitati cauila; fli_e, quam potius pertinaci tergi-verfationi unius alteriusve DEMAGOGI, ut tpfe loqui-amat, tribuit (d); quamobrem noftrates Tbeologi coa-cti funt in lucern pubiicam edere Cevfaram de InflitutaJJuraii, Eeclefiajlce Scoto - Britanni , cujus fummam exbi-bet BAAZIUS (_-)" Niliilo tamen minus JOH. MAT-THIS_ fupra memoratus propenfum ergaDuretum fem-per fovit animum, & frequens litterarum commerciumcum ipfo habuit. Quamvis autem ftabilem Religionis &fortunarum fuarum federn in Svethia nondum confeque-rentur Calviniani; multum tarnen noftris debent, quodPace YVeftphalica An. 1648 fuerint comprehenfi. Poftpartarn bello tricennali glorian. & imperium Svio-Gorhi-cum infignkerprorogatum, Regina CHRISTINA-, volu-p.a-iim, quas impente dilexit, nova pabula qu__rens, fedquibus exnaufta minus fufliciebat patria, concilium ce-pit Religionern Pontificiam, propter fercula pompa-rum valde commcndabilem amplectendi, qnod etjampropofkum perfecit. Quocirca JOH. MATTFII./E Syncre-tifmum fi non iam olim commendaverat, attamen liibfinem regni CnriPtina: collaudav.it ; ita enim ftimuliconfcientke (upprimebantur apud Reginam, voluptatibustantopere addiciam. Hinc enim ipfi dabatur occafio in-ferendi, cur voluptatibus fuis remoram injiceret, quumHfeefo fidei fundamento Religionem etjam Pondficiam

amplecli

7ample&i poflet. Sed poftea aliquoties teftata eft, fe a-poftafir fur poenitentia duci.

fi) Vid. Prodrom. Tratl. Irenicorum p. iii. 114. fi).'Vid. Prodrom. cit. p. 17. (V). Vid. Z//T citat. p. 15. (^).Vid. Prodr.p. 144.145. (<?). Vid. Tnvent.Hift. Ecc/.p. 819*

"§. X.Breve admodum fuit tempus, quo CAROLUS GU-

STAVUS Summam Imperii Svio - Gothici tenuit, idem-que continuis ac graviitimis turbis externis implicatum,

led quas plerasque ipfe, qua fuit conftantia, fortitudineac feiicitate, adeo celerker diffipavit, ut dubium fit, anexteras regiones citius viderit Mars hic Gothicus, an ve-ro easdem fuperaverit. Profedlo inftar fulminis fuit, quodimpedimenta, vidxicibus fuis armis objeifla, non tam re-moverk, guam valide perrnperit. Sed altius erk repeten-dum. Interea dum fortidimus hic Heros auipiciis Chri-ftime in bello Germanico agmina Svecorum duceret,Reiigione ii quoque Evangelicam ibllicke tuebatur, eo-que rem cerduxit, ut CAROLUS LUDOVICUS Palati-nus promitteret, ie non modo Lutheranis , übi quinqua-ginta eorum reperirentur , conceffutrum , ut Praconemfibi eligerent, fed & ci .'ialarium ex redkibus Ecclefia-fticis conftituturum. Enimvero Princeps hic nihil eorum,qua; CAROLO GU.TAVO promiferat, fervavk; fcdcontra ca Lutheranos in fuis terris graviter premere, fibireligioni non duxit. Porro in ipfa Capitulatione feu ia-tisdatione Upfalias die 6 Junii An. 165-4 data & <j. 2.CAROLUS GUSTAVUS fefe obflringk, ne publicis mu-neribus quempiam admoveat, nifi qui Religionern E-vangelicam profiteatur, & ab ifthac pnerogadva nomi-natim excludk Pontificios , Calvinianos, Phodnianos, &Anabapdftas, nee non rtotorie impios, Huic auteni ge-

nerali

8nerali decreto reftrictioticm quandam änneåit §_ TIT .qujEconcernit partim Legatos aliorum Principum, quibusReligionis exercitium in fuis .edibus concedk, partimalios, quorum infignia efient in Patriam merka. Dehis autem ita loquitur: Hvad widkomnier andre främ-mande, fom fig med tjenfter här iRiket, anthen hos Osf, el-ler for handel och handwerker fkull inlåta, vviftas ellerjnederfattja; the mage fa långe the fig in privato roligen ,fti.Ua och uthan forargelfe förhålla , förråtta fina tjenfteroch andre fine fkålige forehafwande..och for fig fjelf.ve illne hus göra thet theras Gudstjenft fordrar, men hvar-ken hålla famquembder hemligen eller uppenbarligen ,eller draga någon Lärare in i landet och i theras husunder hwarjehanda prcetext , anthen til Religions ofning,theras barns information, eller annan fådan intention,wid hogfta ftrarf til görande , fom framdeles fpecifice-ras och befkrifvas fkal. Nihilo tamen minus fupra mc-moratus JOFIANNES MATTHLE An. 1656. Lkceras adRegem dedit , quibus compofitionem controveriiarum,inter noftrates & Calvinianos agitatarum, fuadebat; etiämftfciret, Regem jam An. 1655. EdicFum de Chrittiansenoftnu Religionis vero exercitio & confervatione pro-muigalle: in quo iterum tum aiii tum Calviniani in Re-gna ef ejtts incorporatis Provinciis Sacra fua publiea ex-ercere prohibentur. Apographum harum Litterarum ex-hibet Dura.us in Prodromo (a). Sed nullam harum ra-tionem habuit Rex, meliora edodus ab Archi - Epifco-po JOHANNE C. LENVEO, qui oftendit: Sacramentari-os pro veris Ecclefke membris , falva fincerkate fidei re-cipi non poife (b).

(a) P. 322 - - 331. (b). Vid. Ejus TraSfat.de -Vet'/-tate £f Excellentia Religionis Chriftiäna p. 124, 128.

9i. xr.

Defuncto Rege CAROLO GUSTAVO, _ reUcftoquePrincipe impubere, regnum Svethia? aliquamdiu fiib Tu-toribus fuit/Sicut igitur Dura?us, dum in Patria commo-rabatur, experientia didicerat, quosdam Procerum apaciiicls fuis, qur vénditabat, coniiliis non prorilis alle-rios efle ; ita negotium a ic fufceptum fub Tutelari iftaPoteftate melius fucceflurum fibi perfuaiit; quare opusfuum Syncretifticum iterum redintegravit, fed quibusmoliminibns tales obices Epifcopi & ceteri per SuethiamSacrorum Antiftkes oppofuerunt, ut lacertos in hoc fira-pulo änriplius movere non potuerit. Vixit adhuceatem-peftate celebris ilie Epifcopus Strengnefenfis JOHAN-NES MATTHI/E, fed qui in fufpicionem Cleri jampri-dan\ inciderat, quod aucForitatem quorundam LibrorumSymboiicorum labefactaret. Imprimis autem TheologiUpfalienies Sententiam fuam de Libro hujus Epifcopi,qui infcribitur: Ramus Pacis Oliva Septantrionalis An.'1662 fincere expofuerunt; quare Rex ipie peculiari Edictod. 15 Julii An. 1662 damnavit propofitum JOHANNISMATTHIiE& confilia libroftjue, quibus diverlarumSecra-rum tolerantia fuadebatur. Et quum JOH. M. caullamfuam malam defendere nihilo minus perrexiflet, CA-ROLUS XI novo Edifto ilii obicem poiuit ; quo ficto,Epifcopus henoticis confuils circumventus in mciiorcm'adducebätur opinionem fi). Poft quod ut tranquilla fru-érerar.fenecFute pedumEpifcopale deoöfuit fi). Anno fe-aiiente impiger Dura?us per focium fuum Melletum mi-nt Prop.empdcum Irenicum ad Äcademias Boreales, cvirfefpondit Eneval. SVENONIUS^tunc temporis TheologusAboénfis famigeratiffifnus, docvkque: pacem ab ip/is offérriDurrmclleam , ana nec jfrigida nec ca/iJa e/fet , ;ed tepida,adeoque DEoabcminabi/is, Apoc. 111. ijy tandemque con-

B cludens

10eludens, Dursum fuifle pertinacem adverfantium Lu-theranorum & Caivinianorum Dociorum coagulo ven-dendo mercatorcm (c). Deinde quum in Patria aufpiciisRcuis gl. m. CAROLI XI Ordinatio Ecclefiaftica in lu-cern prodiret, Caiviniani antiquas Regni contra diverfa-runi Religionum adfeclas Conftitutiones denuo confir-mari, segre ferentes, Aula; Brandenburgicap intercesfio-nem expetebant. Femina difcordia* fparfuri, nifi RexSvethia; fapienti refponfo machinationes eorum funditusevertillet. Litteris enim Refponforiis die 17 Martii An.1688 datis monebat, quod Leges Svethiae fundamenta-

]_es inter alia fancirent, Liberum Religionis exercitinmnon nifi Lutherano - Evangelieis heic concedi pofle :qucd Rex. quiiibet circa regni aufpicia hanc capkulatio-nem jurejurando confirmare teneretur: interim tamenre;.eutiori avo & Caivinianis indultum cfle , utdum tranquille viverent, nee aiios in fuas partes per-ducere niterentur, in Svethia tuto confiftere, &, quasdidicerunt, artes exercere poflent Antequam hoc ino-pinato accidk, Rex GUSTAVUS XI in majorcni Reli-gionis Evangelier tutelarn, edendam curaverat Conftku-tioncm Religioiam An. 1677, in qua rurfus Laicis tan-tum diverfarum Religionum nominatim concedkur, pe-nates fuos in patria conftituere, & negotia fua exercereprivat-eque pietati ftudere. Immo fequcntibus armis pa-ternarn curam, qua in veram Religionern ferebatur,variis Edi__is fignificavit Magnus hic Rex. UkeriusquumRex una cum toto Regno Jubiiaeum An. 1693 inmemoriam Concilii Upfalieniis, quo Lithurgicae perfe-cutioni finis eft impofitus, celebrare., Caiviniani, exhi-hito libello fupplici, publicum Religionis fux exerekiumpederunt. Verum Clerus Svio - Gothicus fatis (uperquedemonftravit, his moliminibus obftare fundamentalem

inter

11■inter noflram doclrinam & Calvinianani difienfura , .&"argumenta, quibus ufi fuerant Reformad, fucata & nui-liiis ponderis elfe (d). Nec filentio nunc erit pnetereuij-.dum, quod Dura-us An. 1671. Cailellis etiam miferk.litteras ad Regem CAROLUM XI, quibus pacificationis.negotium, quod per omnem vitam cuvx cordique ipiifuerat, vehementer commendabat (f); fed verifimile eft,.quod nullum tulerit refponfum , faltem nullum ejus vc-ftigium hacFenus deprehcndimus.

(*) Vid. NIEHENKU Örat. Stseular. An. 1731 habit,f. 23, T7(b). Vid. RNEZE7JI JCj/féo/wfeop. p. 228 (c). Nie.■BJSRGfI Pr/efal: Cenfurce. (d). Vid. NIEHENKII Örat. cit.p. 28 (<?)" Vid. Örat. modo citat. p. 29.

§. XII.Sub imperio Svethitc Regis CAROLI XII, Achillk

ftoftri Hyperborei, variis bellorum motibus admodumfervebat Orbis Svio-Gothicus ; adeoque quum ipii Inco-lee non fatis (labiles förtUnarum iédes heic invenirent'1,nedum exteri , pradertim qui diverfam profitebanturReligionem, in noftra Patria. penatibus fuis tranquillapolliceri. funt aufi domicilia. Quod tamen Calvinianialiique fuis non defuerint partibus, led in turbido pifcarivoluerint, vel incle patet, quod magnanimus hic Rex,Religionis ac fidei fervantisfimus, varia Edic.a incönfer-vationem vera; Religionis edenda curaverit. Enimverb-praxipue notari merentur molimina Calvinianorum hactempeftate extra Svethiam, quibus idegerunt, ut in uni-onem Eccieftfe Evangeiic_e, (älvis tamen fuis dogmatl-"bus, pervenirent. Scilicet quum CAROLUS XII Luthe-"ranis, in Silelia 'vadis adverfitatum procellis tunc agitätis,intercefiione fua gravaminum non paucorum levamenimpetrallet, Reformata. Ecdellx addicti jactabant, ifta

B 2 priviiegia

12privile.ua 5- jurå Lutheranis competenda ad fe quoquepari ratione pertinere. Obtulerant igkur Baroni deSTRAMLENHEIM Scriptum fubtitulo: Der Evangelifcb-Reformirten Jura im Herzogtbum Scblcfien , ut ab eo. Com-mifiariis Gsefareis mitteretur. In hoc pro genuinis Au-guftana Confelllonis Sociis fefe venditabant; quum ta-men Sveci in Tractatione Pacis Weftphalica dilerte te-ftatiellent, SE LEGE REGIA SVECICA probiberi , tjuo*minus Reformatos pro Sociis Religionis habcant (a). Sedne fic quidem animum defponderunt, verum in alioScripto, quod Argumentorum & Rationum Evideniiumappellatione infigniverant , Regem Svethia cum Impe-ratore Germanico ferme collidere laborarunt, gravkercontendentes : Es wurden Ibro Konigl. Maj:t von Scbwe-den Selbji hoffentlicb als Principal Compacifcent nicht zu-geben da/s d/e Reformirten unter dem Nabmen der Aitgsp,Confeffions Verwandten nicbt Joften begriffenfeyn, nocb derRechten , Beneficien und Freybeiten %u geniffeen baben , rvel-cbe man denen Evängelifeh-Lutberifcben accordiret. Id quodSvecis gravilfimo tunc bcllo implicitis ingens periculumadferre potuiflet. Minabantur quoque Calviniani, RegesAnglia & Boruffia nec non Ordmes Hollandia. caufamfua Religionis in fe fucepturos, niii pace Altranftadienficomprehenderentur. Sed guam vana ifta fuerinf mina,vel éxinde patet, quod Anglia Regina ANNA in Epi-ftoia_ ad Regem CAROLUM XII gramlatoria, Reforma-tos fic didos ab Evangelicis aperte diftinxerk, & privi-legia a Rege Svethia^Evangelicis impetrata ad Refor-matos non pertinere agnoverat, /t- tamen omnj. ftudio an-■ntti, icribens , ut Reformatis ita diélis Jimilia jwivifegictpr.ocuraret tfiif, /jutf Evangeliet Regis Svetbia ir.tercesjioneconfecuti ejfe/it.

(a) Vid. Pf/inneri Hijlor. Pacis JVejlphalicce p. 614.x §* XIIL

13§. XIII.

Inferea dum Rex CAROLUS XII externis eisdem-que longinquis diftinebatur bellis, inpartem adminiftra-tionis imperii Svio - Gothici venire permifit SororemGermanam, Serenisfimam Principem, ULRICAM ELE-ONORAM, qua? ficut verr pietatis fuit ftudiofiflima,ita integritatem Reiigionis noftrr idoneis munire EdicFisrion intermifit. Poftquam ipfa ex fuftragiis Celfifllmo-rum Regni Ordinum Fratri Auguftisfimo^ in ImperiumSvio -Gothicum fuccesfit, in fätisdatione fua die 21 Fe-bruar. An. 1719 data inter aliafancte promifit, ne ullumqui diverfam ab Evangelicis profitebatur docFrinam, adpublica promoveret munera, Legatis tamen, Mercato-ribus & Opificibus eonfuetas immunitates indulgens. Cir-ca hoc autem tempus Calvinianus quidam in lucem,publicam edidit Informationem fundamentalem de UnioneHereditaria Svecica j atque in ca pag. 15 audacter con-tendit: Reformatos, non minus guam Lutheranos , invaria-tam Confesfionem Auguflanam profiteri. Quamvis auterahoc Scriptum valde intempeftivum , habita circumftan-tiarum Politicarum ratione, fuerit ; non tamen apparet icrambem hane Calvinianorum toties recoctam cuipiarriarrififle, aut Svecorum animos commovifTe.

§. XVI.Poftquam Regina Svethia modo lavdata per anni

fpatium Sceptrum imperii Svio- Gothici foia tenuiflet,confentientibus & ftiffragandbus CelfifTimis P.egni Or-dinibus, in pignus fummi amoris illud tradidk ConjugiAuguftMlmo, FRIDERICO, Principi Hailb-Caflellano,cujus ingentia erant in Patriam merita. Profitebatur illequidem ab initio Rcligionem Reformatam, quipoe inqua educatus fuit. led interea dum in Svethia verfaba-

B 3 tur,

14tur, ficut excelfo fuk ingenio, ita in certioretn noftra"Ecclefia dogmatum cognitionem pervenire cupiens, in-que illis le erudiri paftus, his tandem fuum prabuit ad-fenfom-. Quare etjam in folemni fadsdatione Ordini--bus Regni Svethici An. .1720 praftka & jurejurandoconnrmata, prof.tetur: Ex quo pojl meum in boe regmmtadventum propiorem Ef accuratiorem notit iam jarcc Evan-"geiicts docJrin/e, guam antea conjecutus fum, non tantum-Tfiodo me paratum deprebendo ad cam ampleSlendam , £? adreniinciandum Reformates Religioni j fed Ef certo f.Tomitto,me ad idtimam vitce mccc boram in illa perfeveratarum : £f//quidem DEo placuent, Et, guam nunc babeo, Conjugi li-beros largiri curaturu/n, ut in Lutberana Religione edu-ceniur. &c. &c. Art. I. Promitto neminem unquam alteri-vs Religionis , five fint Papiftee, Calviniani aut Reforma-ti, Anabaptijla, Pbotiniani , aliive Fanatici . &c. ad itlht■rep~ni ojfficia adb/b itum iri. Jmprimis nemo afterius dotlri-n<£ in Epifcopum , Superintendevtem , Concionatorem Auli-c/iiiij Pr&feffbrem Efc. conftituetur. Nec minus Art. 3 con-dnetur: quod peregrinoruin fiberi, Ji juracivium confequiveHut , Refigion/s Legibus Ef Ediclis conformes fe gerere,Ef in ante commemorata Evangeliet) - Lutberana Religioneeducari debeant. Quamvis autem his tam innoxiis cau*telis nihil imminuta ellent priviiegia, quaJ in Patrianoftra pridem obtinuerant Reformata Ecclefia addicbi ,licet etjam gl. m. Reges CAROLUS XI & CAROLUSXII, multa in prafidium & emolumentum hujus Ccetuspradlitillent; nihilo tamen minus Bipontini CalviniftaAn. 1720 in Comkiis Ratisbonenfibus audacler cavilla-bantur, ac fi Evangelico - Lutheranis ex reditibus Eccle-fiafticis plus addixiifent, guam leeundum Inftrumentum\\ 'eftphalicum fieri debuillet. Enimvero quum ElecrorBran-denburgicus FRiDERICUS WILHELMUS m Epiftola ad

CARO-

15CAROLUM XI fateatur, Anteceiforibus Ejus in thron»Svethico id deberi, quod Pace Weftphalici comprchenrieffentCalviniani, & hi ante Inftrumentum Ofnabrugenfenullis pecuiiaribus in Germania priviiegiis gauderent, iacisevidens eft, quod Lutheranis in Palatinatu Bipondno uni-verfi reditus Ecclefiaftici fécundum Conftitutiones PacisWeftphalica eilent reftituendt, quos Calviniani deincepsfive per virn five fubdole ad fe pertraxerant. Sed ad Sve-thiam reverdmur, übi compofito bello & reddka tot votisexpetka pace, nova rerum facies apparere ccepit, omni-um animis in id intentis, quomodo felicitatem publicamper culturam variarum artium, qua, frcmente Marte, obri-guerant, nunc promoverent. Quum vero opus tanta molisin inido prafertim fiiccedere non polTet, nifi peregrini, ha-rum Artium perki, inPatriamarcelferentur; hi autemobla-tas conditiones. quantumvis lautas, forte rcjicerent, niftaliquod Religionis fua exercitium ipfis concederetur; igi-tur CelfillimiRcgni Ordincs inComitiis An. 1723 habitis dehacre gravkllme deiiberarunt, fuumque decretum pater-na Regis Auguftidiini cura commiferunt, Qui etjam ob-tentis Sententiis Regiorum Collegiorum Cancellaria &Commerciorum tandem die 22 Deccmbr. An. 1724 decre-vit, quod Opiiiccs Reformata Ecclefia addicli, qui inoppido w. Gothia Alingsåhs confederant, in domo qua-dam confvetis diebus feftis ac fcriis Religionis fua exerci-tia libere poflent peragere, nondum tamen ipfis fuit in-dultum, vt vel Tcmplo vel Scholis vel campanis uteren-ttir: iimulque ftatutum, ut Sacra Conciones haberentür illalingua, qua Opiftcibus eflet vernacula, nec Sveci his in-tereile pofient exereidis. Perhibent quoque quod in eisdemComitiis Conful Wisbyenfis quaftionem moverit: annonconfultum foret, Reformatos Opifices in iftam Urbernadmkti, qui ipfam div defolatam &c templa in acervos la-r

pidum

16pidem mutäta kerum exftruerent Sed ne defiderata immu-nitas Reformatis ibi concederetur, quod non paucis placu-it, impedivit Clerus Svio-Gothicus. Interim tamen fequen-ti tempore audia funt Reformata; Ecclefir privilegia, ejus-que aiumnis ex decreto Ordinum Regni conceflum, ut li-bero Reiigionis exercitio per Patriam noftram frueren-tur : qua de re ita loqukur Conftitutio Regia die 27 Au-gufti 1741 data. Såfbm wi uppå Rikfens Ständers Un-derdånige inrådande på fidft öfverftåndna Riksdag i nå-der för godt funnit och faftft-ält , at förunna en fri Re -ligions öfning hår i Wårt Rike åt alla dem, fom åro afthen Engelfke och Reformerte Kyrkan: altfå hafve Wifådant til alla wederbörandes efterråttelfe, få in fora ut-om Rikes , härmed ailmenneligen welat kundgöra ochtilkånna gifva låta: förfäkrande therjemte i nåder, at theaf bemålte Engelfke och Reformerte Kyrka , fom an-tingen fig hår i Riket redan nedfatt och befinna, elleråro finnade fig har at nedfåttjå, fkoja icke allenaft, fomforbemålt år, njuta en fri Religions öfning härftåde.s ,fårat hafva tilftänd , uti Sjöftäderne, Carlscrona undanta-gandes, få upbygga och hafra egna Kyrkjor, utan jem-vel få njuta Wårt Nådige Befkydd, famt alle ofrige, för-måner, hwaraf alle andre Wåré trogne underiåtare, en-ligt Rikfens Lagar och Regerings-Form, l'^ i underdå-nighet hafva at hugna.

Qua adhuc reftant & recentisfima Ecclefia Refor-«aata in Svethia concernunt fata, in aiiud tempus, IiDEo vifum fuerit, difFerimus : cordatos Leiftores kerum

kerum quc rogantes , ut innoxios conattis caperftringant cenfura, qua vera pietads

alumnos decet.S. D. G.