Upload
doandung
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Tkanka nerwowa Centralny układ nerwowy
v Układ nerwowy człowieka to najbardziej złożony układ. v Tworzy go ponad 100 mln neuronów, którym towarzyszą komórki glejowe, w jeszcze
większej ilości.v Każdy neuron wytwarza przynajmniej 1000 połączeń z innymi neuronami, tworząc bardzo
złożony system komunikacji.
ØCentralny układ nerwowy (CUN) – mózg i rdzeń kręgowy ØObwodowy układ nerwowy (OUN) – włókna nerwowe oraz małe skupiska komórek
nerwowych (zwoje nerwowe).
Tkanka nerwowa
Układ nerwowy - szybkie i precyzyjne komunikowaniesię pomiędzy oddalonymi od siebie okolicamiorganizmu dzięki czynności wyspecjalizowanychkomórek gromadzących i przetwarzającychinformacje oraz wysyłających w odpowiedzi właściwesygnały.
Podstawową jednostką strukturalno-czynnościowąjest komórka nerwowa (neuron, neurocyt).Komórki nerwowe opowiadają za bezpośredniekomunikowane się różnych grup komórek
Neurony wytwarzają sieć precyzyjnych połączeń mających na celu: ü zbieranie informacji z receptorów czuciowych ü przetwarzanie i zapamiętywanie informacji ü wysyłanie odpowiednich sygnałów do komórek efektorowych
Neurony są komórkami postmitotycznymi. Dzielą się jedynie w życiu płodowym, w życiu postnatalnym komórki nerwowe nie dzielą się.
Komórka nerwowa (neuron, neurocyt)
Ciało neuronu (perikarion)
DendrytyWypustki
protoplazmatyczne
Jądro
Akson (neuron)Przewodzi sygnałydo innych komórek
Buławka końcowaCzęść synapsy
Komórki nerwowe różnią się między sobą wielkością, kształtem, liczbąi długością wypustek oraz ich ukształtowaniem, zawartością organellikomórkowych.Wielkość komórek nerwowych – od 10 do 120 µm.Zróżnicowanie kształtu dotyczy wyłącznie ich perikarionów.
Neuron dwubiegunowy
Dendryty
Perikarion Akson
Gałąź (bocznica)
Zakończenieaksonu
Neuron rzekomojednobieunowy
Dendryty Perikarion
Akson
Neuron wielobiegunowy Dendryty
Akson
Perikarion
Akson
Jądro
Dłg do 1,5 m
Komórka nerwowa – ultrastruktura ØJądro pęcherzykowe – duże okrągłe, ze słabo wybarwiającym się zrębem chromatynowym, z centralnie położonym jąderkiem (wysoka aktywność transkypcyjna)
ØSiateczka śródplazmatyczna ziarnista (RER)Zasadochłonne ziarna – tigroid (Ziarnistości Nissla). Tigroid występujew perikarionie i dendrytach, brak we wzgórku aksonalnym i aksonie.
Pęcherzykowe jądro z wyraźnie widocznym jąderkiem
Tigroid
ØAparat Golgiego – dobrze rozbudowany (procesy wydzielnicze) ØMitochondria – w dużej liczbie, zaspakajające zapotrzebowanie na energię ØLizosomy – liczne ze względu na krótki okres półtrwania błony komórkowej i innych
organelli.ØCytoszkielet – wysoce zorganizowany - konieczność utrzymania unikalnego kształtu
komórek (szczególnie aksonów). W jego skład wchodzą: § filamenty pośrednie (neurofilamenty). § mikrotubule (neurotubule) – zorganizowane w sieć
umożliwiają transport substancji i organelli w dół (w kierunku synapsy) i w górę aksonu.
Jądro
Akson
Lizosomy
Tigroid
Kom. piramidalne
Wypustki komórek nerwowych – dendryty
Wypustki protoplazmatyczne – dendryty ü zróżnicowanie dotyczące liczby, długości i szerokości, sposobu odejścia od perikarionu, przebiegu i rozgałęzień. Wspólna cecha – podział na coraz drobniejsze rozgałęzienia. Dendryty – stanowią bezpośrednią kontynuację neuroplazmy. Ich błona komórkowa to przedłużenie błony komórkowej perikarionu. W cytoplazmie dendrytu obecne RER, wolne rybosomy, mitochondria, lizosomy, neurofilamenty i neurotubule. Dendryty stanowią rozległy obszar synaptyczny neuronu, odbierają dochodzące bodźce i przewodzą je w kierunku ciała neuronu.
Wypustki komórek nerwowych - akson
Wypustka osiowa (akson, neuryt) ü zawsze pojedyncza wypustka neuronu. Odchodzi od perikrionu w punkcie zw. podstawą aksonu (wzgórek aksonalny) ü jest bardzo długą wypustką ü na całej długości utrzymuje stałą średnicę ü nie ulega podziałowi na liczne rozgałęzienia ü oddaje jedynie pojedyncze gałęzi boczne zwane bocznicami, odchodzącymi
pod kątem prostym. Dopiero w końcowym odcinku ulega rozgałęzieniu(drzewko końcowe) ü ograniczona typową błoną cytoplazmatyczną zwaną błoną aksonalną ü wypełniona jasną, ubogą w organella cytoplazmą (aksoplazma) ü nieliczne mitochondria, SER, sporadycznie RER oraz wolne rybosomy ü zawiera neurofilamenty i neurotubule
Synapsa chemiczna
Komórki nerwowe przeżywają tylko wtedy, gdy wytworzą połączenia synaptyczne.Poprzez synapsy neurony przekazują sygnały. Synapsa - szczególny rodzaj połączenia międzykomórkowego, umożliwia bezpośrednie komunikowanie się komórek.Substancja przekaźnikowa wydzielana w precyzyjnie określonym miejscu przez jedną komórkę i odbierana w podobnie ściśle określonym regionie przez drugą.
Akson
Buławka końcowa
Błona pre-synaptyczna
Szczelina synaptyczna
Błona post-synaptyczna
Dendryty
Neurofilament
Mitochondrium
Mikrotubule
Pęcherzyki synaptyczne
Powierzchnia błony post-synaptycznej
Zgrubienie błony postsynaptycznej
Większość synaps przekazuje informację poprzez uwalnianie neurotransmiterów. Neurotransmiter – substancja, która po przyłączeniu się do receptora otwiera lub zamyka kanały jonowe, bądź inicjuje kaskadę przekaźnika drugorzędowego. Neuromodulator – chemiczny przekaźnik, który nie działa bezpośrednio na synapsę, ale modyfikuje wrażliwość neuronu na stymulację lub hamowanie synapsy.
Synapsa chemiczna
Rodzaje połączeń między neuronami: Øakso-dendrytyczne Øakso-somatyczne Øakso-aksoniczne
Każdy neuron wytwarza ok. 1000.
Tkanka glejowaTkanka glejowa centralnego układu nerwowego 10 razy więcej komórek niż komórek nerwowych ü Glej nabłonkowy – ependymocyty (glej wyściółkowy) Glej właściwy ü Astrocyty: protoplazmatyczne i włókniste ü OligodendrocytyMezoglej (mikroglej)
Astrocytyprotoplazmatyczne
Astrocyty włókniste Mezoglej Oligodendrocyty
Oligodendrocyty Mielinizują kilka sąsiednich aksonów w obrębie centralnego układu nerwowego
Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy
Mózgowie – mózg, pień mózgu, móżdżek. Rdzeń kręgowy Istota szara – zgrupowanie ciał komórek nerwowych i początkowych,
pozbawianych mieliny, aksonów. Agregaty ciał komórek nerwowych zamkniętych w istocie białej – jądra. Zrąb stanowią głównie astrocyty (protoplazmatyczne), tworzące pilśń nerwową
Pomiędzy wypustkami astrocytów - proteoglikany. Oprócz astrocytów obecne oligodendrocyty i komórki mikrogleju.
Istota biała – nagromadzenie aksonów otoczonych mieliną. Zrąb stanowią astrocyty (głównie włókniste), nieliczne oligodendrocyty i komórki mikrogleju. Nie zawiera ciał komórek nerwowych.
Granica pomiędzy istotą białą i istotą szarą
Istota biała
Istota szara
Przekroje poprzeczne przez włókna nerwoweotoczone mieliną (odpłukana podczas utrwalania)
Ciała komórek nerwowych
i ich wypustki
Kora mózgu
1. Warstwa drobinowaWrzecionowate neurony poziome Aksony i dendryty równolegle do kory 2. Warstwa ziarnista zewnętrznaNeurony piramidalne (aksony ku istocie białej)Neurony ziarniste3.Warstwa piramidalnaNeurony piramidalne (aksony > istota biała, dendryty > w-wa drobinowa) 4. Warstwa ziarnista wewnętrznamałe neurony piramidalne, neurony ziarniste (aksony i dendryty do sąsiednich neuronów, długie dendryty do powierzchni kory). Smuga zewnętrzna 5. Warstwa zwojowaDuże neurony piramidalne (Betza) Małe neurony ziarniste Smuga poprzeczna wewnętrzna 6. Warstwa komórek różnokształtnychNeurony piramidalne małe Neurony wrzecionowate
Istota biała
Kora móżdżku
1. Warstwa drobinowaNeurony gwiaździste - aksony tworzą synapsy z kom. w. zwojowej. Neurony gwiaździste duże
(koszyczkowe) 2. Warstwa zwojowaNeurony gruszkowate – Purkinjego. Dendryty > w-wa
drobinowa, aksony > istota biała3. Warstwa ziarnistaMałe neurony ziarniste – aksony kształt T Neurony ziarniste duże (Golgiego)Neurony poziome dwubiegunowe
Istota biała
Włókna dochodzące do kory móżdżku
ØKiciaste – z rdzenia kręgowegoØPnące – z jąder nerwu przedsionkowego
Rdzeń kręgowy
Rogi przednie: 6 grup jąder zawierających dwa rodzaje neuronów 1. Ruchowe
2. Powrózkowe Aksony neuronów ruchowych unerwiają grupy różnych mięśni szkieletowych. Neurony powrózkowe, małe kom. oddające liczne włókna kojarzeniowe,
łączące neurony ruchowe różnych jąder i różnych poziomów rdzenia.
Rogi tylne (grzbietowe):a) Rogi grzbietowo-brzeżneNeurony o średnicy 50µm – udziałw przekazywaniu i modyfikowaniubodźców bólowych, cieplnych i dotykowych.
b) Tylna część rogu – część galaretowataMałe wrzecionowate neurony oddają licznewłókna kojarzeniowe.c) Część brzuszno-środkowa.Zawiera duże neurony wielobiegunowe,Przenoszą i modyfikują impulsyo położeniu przestrzennym.
Rogi boczne (część pośrednia):Neurony o średniej wielkości. Zawiadują skurczami mięśni gładkich naczyń krwionośnych, mięśni przywłośnych oraz wydzielaniem potu.
Opony mózgowo-rdzeniowe
Ośrodkowy układ nerwowy otoczony jest włóknistymi błonami – oponami mózgowo-rdzeniowymi.
Opona miękka
Jama podpajęczynówkowa
Naczynia wnikające do mózgu
Przestrzeń okołonaczyniowa
Opona twarda – najbardziej zewnętrznaPajęczynówka – leżąca pośrednio
Opona miękka, pokrywającapowierzchnię mózgowia i rdzeniakręgowego, dopasowując się do ichkształtu.
Opony oddzielają od siebie: jama podtwardówkowa i jama podpajęczynówkowa.
PŁYN MÓZGOWO-RDZENIOWY
Produkowany w ilości ok. 14 do 36 ml/h, wymiana całkowita jego objętości 4 – 5 razy dziennie. Jest wodnistą, przejrzystą, lekko alkaliczną cieczą. Jego ciśnienie osmotyczne zbliżone do ciśnienia osocza krwi.
Funkcja: v Ochronna, jako układ amortyzujący wstrząsy mechaniczne v Ochrona przed wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowegov Wymiana między tkankami CUN a płynem (mechanizm mało znany)
BARIERA KREW-PŁYN MÓZGOWO-RDZENIOWY
Utrzymuje chemiczną stabilność płynu. 1. Śródbłonek ciągły naczyń splotu naczyniówkowego 2. Komórki nabłonka sześciennego z połączeniami zamykającymi
Bariera krew-mózg
Oponamiękka
Stopka końcowa pod oponą miękką
Powierzchnia mózgu Błona
podstawna
Astrocyt
Mielina
Oligodendrocyt
Neuron
Komórka mikroglejuAstrocyt
Komórka mikrogleju
Naczynie włosowate
Makrofag
Stopka końcowa okołonacyniowa
Ependyma
Komora
v Astrocyty układające się nabłonkowo na powierzchni mózgu tworząc błonę glejową graniczą powierzchowną v Tworzenie wypustek zakończonych płytką
– stopka ssąca, na powierzchni naczynia v Połączenia zmykające pomiędzy
komórkami śródbłonka v Obecność makrofagów w przestrzeni
okołonaczyniowej
1. Śródbłonek naczyń włosowatych ciągły, bez okienek, z połączeniami zamykającymi
2. Błona podstawna ciągła 3. Komórki mikrogleju (komórki żerne) 4. Komórki makrogleju i oligodendrocyty
Brak bariery: Øpodwzgórze Øobszar guza popielatego Ølejek Øtylny płat przysadki Ødno komory IV Øszyszynka
Obwodowy układ nerwowy
Włókna nerwowe – wypustki komórek nerwowych. Biegnące w w pęczkach w mózgowiu i rdzeniu kręgowym nazywamy drogami lub traktami. Pęczki włókien w obwodowym układzie nerwowym – nerwy Osłonki włókien nerwowych (mielinę) w OUN tworzą lemocyty oraz tworzą osłonkę neurolemalną.
Lemocyty otaczają mieliną tylko jeden akson
Lemocyty
Nagi odcinek aksonu
ØNerwy ØZwoje ØZakończenia nerwowe
Tkanka glejowa obwodowego układu nerwowegokomórki Schwanna, neurolemocyty, lemocyty
H-E
Pień nerwowyH-E
OsO4
Nerwy Nanerwie
Onerwie
Śródnerwie
Zwój międzykręgowy
Komórki pozornie jednobiegunowe
Komórki satelitarne
Degeneracja i regeneracja tkanki nerwowej
ØNeurony, jako nie dzielące się komórki, podlegają degeneracji ØWypustki komórek nerwowych CUN, w ograniczonym stopniu, są regenerowane dzięki
zdolności perikarionu do syntezy ØWłókna nerwów obwodowych regenerują, jeżeli ich perikariony nie są uszkodzone ØNeurony nie wytwarzające połączeń synaptycznych obumierają – transneuronalna
degeneracja ØKomórki glejowe CUN i OUN dzielą się mitotycznie Zmiany w perikarionie po uszkodzeniu włókna ü Chromatoliza - zanik substancji Nissla, zmiana
barwliwości neuroplazmy ü Wzrost objętości perikarionu ü Migracja jądra na obwód perikarionu
Okolica uszkodzenia ü Proksymalny i dystalny odcinek aksonu w pobliżu uszkodzenia degeneruje ü Wzrost aksonu następuje natychmiast po usunięciu przez makrofagi pozostałości po uszkodzeniu ü Makrofagi produkują IL-1 stymulującą lemocyty do syntezy substancji promujących wzrost nerwu ü Lemocyty proliferują, układając się w kolumnę – droga przebiegu wzrastającego aksonu,
aż do narządu efektorowego
§ Kiedy przerwa pomiędzy proksymalnym i dystalnym odcinkiem włókna zbyt duża (amputacja), poprzez wzrost nowego włókna nerwowego może tworzyć się zgrubienie lub nerwiak (neuroma) – spontaniczny ból.
Zakończenia nerwowe Receptory czucia powierzchniowego – odbywa się w nich odbiór działających na nieśrodowiskowych bodźców fizycznych i chemicznych, ich przetwarzanie i generacja wpostacipotencjału receptorowego oraz wzbudzanie potencjału czynnościowego w dochodzącychdo nich zakończeniach nerwowych.Występują w postaci wolnych zakończeń nerwowych lub wyspecjalizowanych strukturotorbionych (obecność tkanki łącznej).
Øwolne zakończenia nerwowe lub związane ze złożonymi strukturami torebkowymiØreceptory bodźców bólowych, termicznych i mechanicznych (dotyk, ucisk).
Wolne zakończenia nerwowe – nagie dendryty neuronów czuciowych
Dotykowe zakończenia nerwowe korzeni włosówotaczają je na kształt torebki i wnikają, aż dopochewek wewnętrznych
Ciałka (Komórki) Merkla – wrażliwe nauciskKomórka naskórka warstwy kolczystej,do której przylega zakończenienagiego dendrytu. Komórki Merklazawierają pęcherzyki i wydzielająneurotransmitery polipeptydowe – VIP(aktywny polipeptyd jelitowy),enkefalinę i pankreostatynę.
Otorbione zakończenia nerwowe
Ciałko Meissnera – wrażliwe na wibracje małej częstotliwości Brodawki skóry właściwej, nieowłosiona skóra opuszków palców, dłoni, podeszwy, warg, sutków, spojówka
Ciałko blaszkowate(Vatera-Pacciniego)
Tkanka podskórna, krezka, torebka stawowa, narządy wewnętrzne. Wrażliwe na wibracje większych częstotliwości.
0,5x2,0 mm
ØCiałko Krausego wrażliwe na wibracje i położenie przestrzenne sygnału
ØCiałko Ruffiniego wrażliwe na rozciąganie i ucisk
Skóra właściwa, tkanka podskórna, błony śluzowe, torebki stawowe