³T{m£SwA²k®½C²AnïAoa

BUj±�°j·¦æB�nj¬Ao½Ag½nBU

1299-1332

pA yµ°sQ. 1299Ç1332 BUj±� °j ³¦æB� nj ¬Ao½A g½nBU :SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£

/1377 ,t±®�� :¬Ao´U Ç /[2 y½Ao½° ] /»«B]

ISBN: 978-964-311-135-9 /| 696

/(nBzT¯A pA y¼Q »v½±®Two´�) BP¼� RBîÀ�A tBwA oM »v½±®Two´�

/u½±¯o½p Rn±æ ³M ³«B®MBT�

/¬k{ »¦« Ç RnB\U ° Sí®æ Ç ¬Ao½A Ç S¯ /2 /1357-1304 ,º±¦́ Q Ç g½nBU Ç ¬Ao½A /1

ºBUj±� Ç1357Ç1304 ,º±¦́ Q Ç g½nBU Ç ¬Ao½A /5 /¬Ao½A »¦« ³´L] /4 /¬Ao½A ²j±UJqe /3

/1299-1332 ,BUj±� °j ³¦æB� nj ¬Ao½A g½nBU :¬A±®î /§A /1332 ,jAjo« 28

955.082 DSR 1476.ò 4

1377

¨77Ç15307 ¬Ao½A »¦« ³¯BhMBT�

SwA²k®½C²AnïAoa

BUj±�°j·¦æB�nj¬Ao½Ag½nBU

1299-1332

»«B] pAyµ°sQ

t±®�� RAnBzT¯A

,ºo«nAk¯Ar ºAk´{ ¬BMB¼i , JÀ�¯A ¬BMB¼i , ¬Ao´U

66 40 86 40 �¦U ,111 ¶nBª{

> > >

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£

»«B] pA yµ°sQ

©µjpB½ NBa

³hv¯ 1000

1393 q¼½BQ

jBzª{ NBa

SwA �±�d« NBa �e

978 Ç 964 Ç 311 Ç 135 Ç 9 :ðMB{

ISBN: 978-964-311-135-9

www.qoqnoos.ir

Printed in Iran

¬B«±U 32000

Swo´�

9 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / hw pB�C

11 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A /1

11 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A ·¯BTwC nj ¬B´] �B�°A

11 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¤°A »¯B´] ¡®] pA uQ B¼¯j

16 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ©v¼{B� ¤B¢®a nj BQ°nA

18 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / tnB� [¼¦i ³M l±¯ ° ³¯B¼«n°Bi o~U ºAoM ¬Bª§C ³z�¯

20 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /º°n±{ o¼µBª] jBdUA nA±{j é�°

23 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ²B{B�n S«±ñe ¬An°j nj ¬Ao½A »wB¼w ° ºjB~T A �B�°A

23 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ºjB~T A �B�°A

29 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A ºowAow µC²An ¬BªTiBw

31 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / J±®] S¯ pB¼T«A k½kªU ° »wnAj pB¼T«A ºB�§A

34 / / / / / k½k] jAjnAo jB�í¯A BU ¬C ·«AjA ° ¬Ao½A ° u¼¦¢¯A S¯ S�o{ BM ÀTiA ·�MBw

46 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / »wB¼w �B�°A

46 / / º±¦´Q ²B{B�n ¬k¼wn Rnk ³M pB�Cow ,»vª{ 1299 (k®wA) R±e ¨±w ºBUj±�

51 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ?j±M »� ½k§A¾B¼� k¼w

68 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ºpB¯ ¬Bª§C ³M »ñ½jq¯ »]nBi SwB¼w

69 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /¬Ao½A nj ¬Bª§C ©\®Q ¬±Tw

78 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A nj ¼�T« ð½sUAoTwA ºB´�kµ

83 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / »Lv¯ ºjApC ºnAo�oM ° ²B{Bn ºn±UBTñ½j ±�w /2

83 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /¬C VjA±e ° n±½o´{ ¨±w

87 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / S®�¦w pA °A ºo¼£ ²nB®� ° ²B{B�n ºBíTwA

95 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ²B{B�n k«Cnj éMB®« ° R°oY ,»æB~TiA � À«A

110 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /ºn±UBTñ½j �±�w ° RBî±L�«

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 6

115 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /»�°o� S§°j ·«B¯nB� /3

125 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ©µjq¼w ¶n°j RBMBhT¯A

130 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¼�T« BM jBdUA ¬Bª¼Q

131 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / »«±ªî o�� y½Aq�A ° »£k¯p ³®½qµ »¯Ao£

134 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /²B{B�n ¶n°j RB½B®] ¼§±Ãv« K¼�íU ° »�°o� S§°j

135 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ?k¼«B\¯A B\� ³M »æB~TiA � À«A jAjoTwA ©¼®¼LM ¤Be

136 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A ¶j±U Jqe ¥¼ñzU

145 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ²B{B�n ³¼ª�¯ ¬AjÀ] ³ª� Bd«

o�Ç� ° ºnBª¼ÇM ,»�dÇ �±¼Ç{ ° ºjB~T A »¢Tvñ{n° :n±z� »«±ªî �B�°A

152 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / n±z� owBUow nj »«±ªî

158 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / 1321 nlC 17 »¢TiBw ºA±¦M

164 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A nj »½Bñ½o«C ¬AnBzTv«

nBÇYC ±dÇ« S´Ç] �B\ÇUnA xn±½ ,¬Ao½A nj ð¼UAo�±«j ºBµ°o¼¯ ºÀTîA ° k{n

173 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /ºn±UBTñ½j ¶jBîA ° »wAo�±«j

177 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ©µjnB´a ¶n°j RBMBhT¯A

181 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A ¶j±U Jqe ¶o¢®� ¼§°A ¥¼ñzU

188 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / �B\UnA xn±½

195 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A ¤Bª{ S�¯ pB¼T«A /4

197 / / / / / / / / / / / / / / / / º°n±{ K¯B] pA pB¼T«A SwA±inj pA ¥L ¬Ao½A ¶j±U Jqe é�±«

202 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / S¯ pB¼T«A ° ¬Ao½A ²j±U Jqe

211 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / S¯ ³¦Ãv« ³¦eo« ¼§°A ¬B½BQ

220 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A nj º°n±{ S§°j »wB¼w x°n

225 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC ð¼UAo�±«j S ´¯ ·¯BTwC nj n±z� »wB¼w �B°A /5

231 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¨°j »¯B´] ¡®] ¬B½BQ pA kíM �B\UnA é�±«

232 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¡®] ¬B½BQ pA kíM ¬BµA±h½jApC é�±«

238 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬BwAoi VjA±e

239 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ?j±M ³a ³í A° S�¼�e

243 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC ð¼UAo�±«j S ´¯ /6

243 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /²B{B�n ºn±UBTñ½j ¶n°j nj ¬B\½BMnlC

7 . Swo´�

247 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ²B{B�n �±�w pA uQ ¬B\½BMnlC

253 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC RAo�±«j · o� ¥¼ñzU

261 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC RAo�±«j · o� ¥¼ñzU ·®¼«p

266 / / / / / / / /?jo�»« K¼�íU An »½B´�kµ ³a ° j±M »Mqe ³¯±¢a ¬B\½BMnlC RAo�±«j ³ o�

277 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC RAo�±«j · o� ¥¼ñzU Rn°o�

298 / / / / / / / / / ¬Ao½A ¨jo« ° RBî±L�« o�¯ pA ºq�o« S«±ñe ° ¬B\½BMnlC »¦« S«±ñe

307 / / / / / / / / / / / / / /?j±M n°k�« ¬Ao½A owAow TiBw jApC ¬°kM ,¬B\½BMnlC ºjApC �e B½C

ð½ B½ j±M nAo{A ° ¬B½±]Ao]B« ºj°kí« J±{C S{m£»« ¬B\½BMnlC nj ³`¯C B½C

312 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ?»í A° S�´¯

314 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /±ñv« u¯Ao®�

319 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬BTwjo� ºnBTh«j±i ° (³¦«±� ) ¬BTwjo� RAo�±«j ³ o�

320 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / »¦« S«±ñe nAo�TwA ºB´µB« ¼Tvh¯ nj ¬B\½BMnlC

326 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / k½joU ° ¤q§qU nj »ª¼ñe S§°j

328 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC nj »�nA ·¦Ãv« ¥e ° »¦« S«±ñe

333 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / »¯B�µj ¶o¢®� ¼§°A ¥¼ñzU

339 / / / / / / / / / / / /¬B\½BMnlC ³¦Ãv« <q¼«CSª§Bv« ¥e> ° ³®�¦v§A¨A±� <S¼¯ ve> S§°j /7

339 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ?j±M »� (³®�¦v§A¨A± ) ¨A± kªeA

343 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ±ñv« nj �U±§±« ° ¼§BTwA BM ³®�¦v§A¨A± RAo� Am«

ºB´UnkÇ ° »¦¦Çª§A¼M é«B\« ,n±z� ¨jo« ¬B¼« nj ¬Ao½A ·¼¦hU ¨kî tBñí¯A

347 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /»¯B´] ònqM

364 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC ³¦Ãv« ¥e ° ³®�¦v§A¨A±

372 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ³«B¯S��A±« ºB�«A ° ¬B\½BMnlC »¦« S«±ñe BM ¨A± xpBw

374 / / /?S{Aj oMnj »\½BT¯ ³a ¬Ao½A owAow ° ¬B\½BMnlC ºjApC ¼«FU S´] ³«B¯S��A±« ½A

378 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / n±z� J±®] nj ºnBªíTwA ºB´T¼§Bí� k½kzU

�B\UnA ºBµo¢®w ©¼ñdU S´] Sæo� ¨B®T�A Ç ³®�¦v§A¨A± K½o� ° ¡¯o¼¯ SwB¼w

380 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /¬Ao½A ºjApC ³´L] ¤B�A °

388 / / / / / / / / / / / / !jo� nAo�¼M An ¬Bi <»îBªT]A S§Akî ° »wAo�±«j> t±µ :<J±®] S�´¯>

426 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /?jn±i Svñ{ ¬B\½BMnlC S�´¯ Aoa

437 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC S ´¯ Svñ{ pA uQ ¬Ao½A �B°A /8

437 / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC S�´¯ Svñ{ pA uQ ²A±h½jApC JAqeA ° ¬Ao½A ¶j±U Jqe

448 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B\½BMnlC S�´¯ Svñ{ ° ¬BTwjo�

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 8

450 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / »¦« ºAn±{ u¦\« ©µjq¯BQ ¶n°j RBMBhT¯A

453 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / º°n±{ ° ¬Ao½A S¯ ·«B®T��A±« jn

459 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /¬Ao½A nj Bñ½o«C ° ¬BTv¦¢¯A SMB n k½kzU

464 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / SwB¼w ·®dæ nj º±¦´Q ²B{B�nkªd«

472 / ºnBªíTwA k� »¦« RApnBL« Z°A Ç ºn±UBTñ½j ºnAo oM o�i ° �B®TiA ° nBz� y½Aq�A

484 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / 1327 ª´M 15 ³YjBe

487 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ª´M 15 ³YjBe pA »wB¼w ºB´½nAjoM²o´M

499 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / n±z� owAow nj S�¯ ¬jo� »¦« ºAoM ¬Ao½A ¨jo« S ´¯ /9

nj S¯ Sí®æ ¬k{ »¦« ¬±¯B K½±~U ° <¬B¼ÄBz¦£ Ç u£ > » Bd§A jAjnAo jn

499 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /n±z� owAow

513 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬B´] nj S¯ Sí®æ ¬k{ »¦« oLi tBñí¯A ° AnC p̈n n°oU

520 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /ºo½p°Svh¯ ¨B�« nj ¬BTv¦¢¯A tB®{ow ¥«Bî ¾Àî ¼ve

525 / / / / / / / / / / / / / /<n±z� owAow nj S¯ Sí®æ ¬jo� »¦«> ºAoM ²pnBL« ° ¬Ao½A ¶j±U Jqe

527 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A ¶j±U Jqe o�¯ pA »¦« ·´L]

531 / / / / / / <n±z� owAow nj S¯ Sí®æ ¬jo� »¦«> ºAoM ²pnBL« nj ¬Ao½A ¶j±U Jqe x°n

541 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / Rnk� o½ow oM �k~« oT�j /10

541 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ?j±M »� �k~« oT�j

545 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / S¯ Sí®æ ¬k{ »¦« ¬±¯B ºAo]A ºAoM �k~« oT�j y{±�

550 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /?k«C j±]±M ³¯±¢a ¼¯±i ·YjBe ½A

572 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / �k~« oT�j jk\« ºo½p°Svh¯ ° o¼U ¨A»w »¦« ¨B¼

S�´¯ »M±�ow ºAoM »¦iAj �B\UnA ° Bñ½o«C ° u¼¦¢¯A �oTz« S¼§Bí� k½kzU

595 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A »¦«

623 / / / / / /¬Ao½A nj »«B�¯ ºn±UBTñ½j nAo�TwA Ç »¦« S ´¯ Svñ{ ° jAjo« 28 ºBUj±� /11

628 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A »¦« S�´¯ Svñ{ nj »¦« ·´L] S¼§±Ãv«

631 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ¬Ao½A »¦« S�´¯ Svñ{ nj ¬Ao½A ¶j±U Jqe S¼§±Ãv«

651 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / jAjo« 28 ºBUj±� pA uQ B« n±z� /12

667 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / B´TLv¯ ° ¬Bv� ·½Bª¯

681 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / RBî±±« ° B´µ°o£ ,B´½B] ·½Bª¯

691 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /RB½oz¯ ° KT� ·½Bª¯

hwpB�C

³ ©½n°C ¬B¼« ³M hw »½Bµq¼a ¬C pA k½BM B«>

</Sv¼¯ ¬C T�£ ºAnB½ An »v ° k®¯Aj»« ³ªµ

º±Tv§±U

©¦´ñTwA c¦æ ¶o¢® ³M °A ·«B¯ pA

ºB´¼MB¼«B� B¯ ° B´½jAo«B¯ ,y½B«pC ° ³Mo\U g¦U ºB´§Bw pA uQ B« n±z� nj ºjApC yL®] ½±¯ Z°A

Ç �¦i ¬Ak¯po� ½oU³Tv½B{ ° ½oU²k½q£oM pA »¦v¯ T�n Swj pA Sª¼ ³M ¬Ao½A ºjApC S�´¯ noñ«

K¯B] pA »½Bwo¯A±U ° o¼�¯ ©� �B®TiA ° nBz� k½kzU ° Ç k¯j±M B« »¦« R°oY ½oT£nqM é A° ³M ³�

½A ³M An n±z� ºjApC ²An ½pnBL« Sv½BM»« �dM B« yñªTw ¨jo« oM ©v¼§B½oP«A ° »¦iAj �B\UnA

ºB´¼«B� B¯ pA JB®T]A ° nBªíTwA ¬B£joPwow ° �¦i ºjApC ¬B®ª{j oM ºp°o¼Q ºAoM ³� k¯BwoM ³\¼T¯

° BÇ« n±Çz� »h½nBÇU Ç »MÀ�¯A RB¼Mo\U ¾BñUA ³M ³� ºA»z« Ç »MÀ�¯A c¼dæ »z« T{Aj o¢½j

»Un°o� Ç jjo£ ©¼�®U ¤À�TwA ° »wAo�±«j ° ºjApC ³M ¥¼¯ ²An nj ¬B´] owAow ¥¦« ºBµjn°BTwj

/SwA »UB¼e ° »í�

RApnBL« pA »®{°n y¼M ° ©� ºBª¯n°j ³ªµ pA ¥L k½BM »MÀ�¯A c¼dæ »z« ¼®a T{Aj ºAoM

° JnB\U Ti±«C ¬°kM /jpBw {°n An ²k®½C ²An BU ,jo¼£ nAo ½pnBL« oMAoM nj n±z� ¨jo« ·T{m£

RBñ¯ pA »µB£ C ° ³T{m£ pA »í«B] HTLv¯ »wnoM ¬°kM ,¼«pow ½A ¨jo« ºjApC ¬A°oµn »MÀ�¯A ®w

¬B¼®¼z¼ÇQ ¶pnBL« »í A° ¬B£k®µj ³«AjA k®¯A±U»ª¯ p°o«A ½pnBL« ,¬B¢T{m£ S¼§Bí� »®« ° SLX«

g½nBU nj ,B« ·T{m£ nj k®�»« k{n B« �BªT]A �M nj p°o«A ³� ºjApC ¤B´¯ ·z½n ³ñ¯C ¤Be /k®{BM

/SwA »Tv¼¯ ° ¤A°p ³M ¨±ñd« ,k¦v¢M xA³z½n BM An y½±i k¯±¼Q ³� »§B´¯ ° /SwB«

° ¬BÇñ«A ¬C ¨B\¯A ºAoM ° ³T{Aj ¬jo£ ³M An »wBwA S¼§±Ãv« ½A ³� »¯Bv� o¼iA ¬o éMn »�

³¯ ,¬Ao¢½j é�B®« RBîAo« ³M ²A±i ° »~h{ é�B®« ºB�T A ³M ²A±i ,k¯A²j±M AnAj q¼¯ »�B� Sæo�

³M ºjnA±« nj ³ñ¦M k¯A²j±ª¯ JB®T]A �½B�e ¾Bz�A ° ³T{m£ RApnBL« ° VjA±e TiBw {°n pA ���

/k¯A³TiAjoQ q¼¯ g½nBU ¥í] ° �½B�e �½odU

¬ApnBL« ° o�Be ¥v¯ oMAoM nj An j±i »h½nBU S¼§±Ãv« ³� jBT�A»« »¯Bv� ¬jo£ ³M ³¼�° ½A Am§

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 10

k®Ça oµ »½B´«k B´½nA±{j ° B´¼Thw ¥ªdU BM ° k®®� �nj B« �¦i ºjApC ° »wAo�±«j ²An ¬A±]

/k¯nAjoM ²An ½A nj o¼�e ° } B¯

o�¯ ° �À�A Kv� ° �nAk« ° jB®wA ºn°Céª] ° JBT� ½A ©¼�®U nj An B« ³� »wk�« kµ B´®U

An g½nBU ©ñe ³� »UjB´{ Ç k¯A²j±M ¬C kµB{ ° ³T{Aj S§Bij VjA±e ¬B½o] nj j±i ³� »®½pnBL« pA

BU SwB« n±z� oæBí« g½nBU pA »T¼ªµAoQ nB¼vM ¶n°j TiBw {°n ³M ðª� ,²j±ª¯ �½±zU Ç jnAj

/jjo£ B« n±z� ¤À�TwA ° »wAo�±«j ° ºjApC ²An ¬A°oµn ° S�¼�e ¬B£k®½±] ºAoM »½Bª®µAn ïAoa

nAoÇñU pA JB®TÇ]A ºAoÇM Am§ /SwA ³TÇiAjoÇQ »¯Ao£ uM ºB´M RB¼Mo\U ½A Kv� ºAoM B« �¦i

RB¼Mo\U k½BM ,j±{ ²jAj j±~�« ³M ¤±æ° nj »¯BMo ¥ Ake ³ñ®½A n±�®« ³M ° B´¼µAoª£ ° RBµBLT{A

S Akæ T{Aj B´®U »wAo�±«j ° ºjApC ²An ½pnBL« ºAoM Ao½p /jo¼£ nAo ¬B£k®½C nB¼TiA nj ¬B¢T{m£

RnBwA k¼ pA �¦i »½Bµn tk�« kµ ³M ¬k¼wn nj ¤B« ° ¬B] nBX¯ ºAoM »£jB«C ° � BQ »T¼¯ °

An ¬B¼®¼z¼ÇQ ½o¼{ ° g¦U RB¼Mo\U ° SiB®{ »TwnkM k½BM An ²An /Sv¼¯ »�B� nBªíTwA ° �B\UnA

nj ° jn±i Svñ{ ºA²pnBL« nj B« ¨jo« Aoa ©¼¯AkM ³ñ¯C»M SwA »´½kM /Si±«C Sdæ ° S kM

/©½nAk¯ º°oz¼Q ¬Bñ«A ,k½jo£ p°o¼Q o¢½j ºnBñ¼Q

³ÇM ° k®�»ª¯ A°j An ºjnj JBT� ½A ¬B£k®v½±¯ ³M AqwB¯ ° AoT�A ° Sª´U ³� ©½A²k¼�î ½A oM B«

j±{ ³ÄAnA ºA²k¯pnA �nAk« ³`¯B®a ñ§ /k¯Bwn»ª¯ ºjk« ½oTña±� »h½nBU �½B�e ¬k{ {°n

B« ³� »¯Bv� pA ºnAq¢wBPw BM ,k¯Bwn R±LY ³M An JBT� ½A nj ²k{ pAoMA RAo�¯ pA ºA²nBQ »TwnjB¯ ³�

/jo� ©¼µA±i ²jBTwA B´¯C pA ,k¯A²j±ª¯ ºnB½ j±~�« ³M ¬k¼wn nj An

½A ©½nAj nB�T¯A o¼wA ° ¨±¦�« ¥¦« »í A° ¬AnAk�o� ° ¬B´] ¬BzñTªep ºjApC ¬B½jB®« pA ³`¯C B«A

yL®] ºB´½jAo«B¯ pA »{B¯ ³� An B« ³¯B jBæ ° ³¯BTw°j RAo�mU ° k¯o¼£ k®Q ³T{m£ pA q¼¯ B´¯C ³� SwA

¨joÇ« c§B~Ç« ³Ç� SwBÇ« ·¼Ç�° ½A ¤Be oµ nj Ao½p /k¯±{ Ao½mQ ºk®woi BM SwA ¬Ao½A ºjApC

¤±wo§A»¦î B«> /©½pBw nA±ªµ An ¬Ao½A �¦i RB\¯ ²An ° ©¼®� ¬B¼M nBñ{C ° ²joQ»M An j±i yñTªep

</ïÀL§A¿A

»«B]

¼��T«³¦¼w° ³M¬Ao½A»«B¯¤B�{A

¬Ao½A»«B�¯ ¤B�{A ·¯BTwC nj¬B´]�B�°A

¤°A»¯B´]¡®]pAuQ B¼¯j

¶o� jk\« ©¼v�U ° x°o� ºBµnApBM ° ¨Bi jA±« éMB®« ³M »MB¼Twj n±�®« ³M ³� ¤°A »¯B´] ¡®]

»®¼My¼ÇQ ° K§B] [½BT¯ BM ,j±M ²k½jo£ pB�C B´Tv¼§B½oP«A ¼M B´T¦« ·¯Ao¢ªTw RnB� S´] ¼«p

oM ,ºo£nB� S«±ñe ,g½nBU nj nBM ¼§°A ºAoM ,¼«p ¶o� ©z{ ð½ nj Ao½p /S�o½mQ ¬B½BQ ºA²kz¯

ºB´zL®] BQ°nA K¦ nj ²s½±M ¬B´] owAow nj ° S�B½ nAo�TwA ºnAqU o£nBªíTwA ºn±UAoP«A ºB] ow

/S�o£ Z°A ºo£nB�

oÇM »Ç½Aoa ° ¬±a»M �¦vU ¬B«p ¬C BU ³� ¬AnAj³½B«ow ° k½po§»« B´Tv¼§B½oP«A ºBQ o½p ¬B´]

tAoµ ° Sze° nBaj ºo£nB� S�´¯ [�¯ ° j±i Rnk ¤±�A ²kµBz« pA ,k®T{Aj ¬B´] owAow

SªÇµ ·´]° An ¥½l »wBwA o«A °j ¨B\¯A ,y½±i ³¯Bª§B� »½A°o¯B«o� ·«AjA ° �e ºAoM ° k¯k{

:k¯jAj nAo j±i

/º°n±{ S«±ñe TiBw ¬±£rA° /1

/ºo£nB� ºB´T�´¯ »M±�ow /2

An ¤°A »¯B´] ¡®] ¬BdUB� RB«Ak A ° RBXLzU ·¼¦� »¦æA S�BM ,»¯B´] ¡®] °j ¼M ³¦æB� nj

/jAj»« ¥¼ñzU »wBwA n±�®« °j ½A ¨B\¯A

��±« B´¯C »§° /k¯B« » BM »½°pnC ¥ñ{ ³M B´Tv¼§B½oP«A ºAoM º°n±{ S«±ñe TiBw ¬±£rA°

° ³ oU pA »½±]²o´M BM ,An ºnBªíTwA k� »¦« ºB´zL®] ° ºo£nB� ºB´T�´¯ o� ð½ pA k¯k{

ºj±MB¯ �½Ao{ j±i ©îp³M ,²k¼¯Bwn Rnk ³M ¬Bª§C ° B¼§BT½A nj An ©v¼{B� ° k®½Bª¯ J±�ow ,S¯B¼i

ºB´T§°j ¶oæBd« nj An º°n±{ o¼µBª] jBdUA o¢½j o� pA ° k¯pBw ©µAo� An º°n±{ S«±ñe »UC

/k®µj nAo º°n±{k� »Tv½nBT¼¦¼«

:©¼®ñ�A»« ¤°A »¯B´] ¡®] pA kíM ºBQ°nA ³M ¬Aq½o£ »µB¢¯ ð®½A

ºo¼£±¦] ºAoM ° k½jo£ ¤kL« BQ°nA �¦v« Rnk ³M »«B�¯ ° »wB¼w o�¯ pA ,¡®] pA uQ ³v¯Ao�

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 12

�e oM An j±i SwB¼w ºB®L« ° ³½BQ ,j±M ²jo� Kv� ³� »UApB¼T«A �e ° ¬Bª§C »«B�T¯A ¡®] pA

ºBwn° c¦æ ¬Bª¼Q ºnAk´¢¯ ³M k®«³ Àî ³� An »½Bµn±z� pA »µ°o£ ²An ½A nj ° jAj nAo <S¼®«A>

�¦vU pA ¬BTv¦¢¯A /j±ª¯ éª] j±i n°j (º°Àv£±½ ,»¯B«°n ,»� A±¦vña ,¬BTv´§ ,ð½s¦M) k¯j±M

ª{j Ç ¬Bª§C oMAoM nj ñ¼§ q¼«CjB�T¯A »®d§ ³v¯Ao� ³M SLv¯ Am§ /S{Ak¯ »{±i ¤j BQ°nA oM ³v¯Ao�

ºnBT�n ¬Bª§C BM o£ A ³� jo�»« JBve ¬BTv¦¢¯A ²°Àî ³M /jAj»« ¬Bz¯ ³¯BTw°j »{°n Ç j±i �MBw

»Te ° jjo£ oTñ½jq¯ º°n±{ S§°j ³M SLv¯ SwA ñª« j±{ ³T�o£ y¼Q nj A°nB¯ ° q¼«CS¯±zi

/jo¼£ Swj ³M An n±«A ¨B«p ºo£nB� S«±ñe n±z� ¬C nj

pA Ao½p ,k{ ¬B´] »�¼�e nAkñ¯BM ,¡®] pA uQ ,S{Aj yUC ³M »Twj n°j pA ³� Bñ½o«C S§°j B«A

¡®] ¬B½o] nj ³� »�Aq£ �§BL« SMBM ²o¼� ° B¼§BT½A ,³v¯Ao� ,¬BTv¦¢¯A »®í½ ¤°A ¡®] ¼�T« »�o�

SiAjoÇQ ºAoÇM ¬Bª§C S§°j o¢½j o� pA ° k¯j±M nBñµkM n±z� ¬C ³M k¯j±M ³T�o£ ¨A° Bñ½o«C pA

6,600,000,000) j±M ³T�o£ ²k´î ³M ºBwn° c¦æ ¬Bª¼Q oMAoM ³� ñ{ oª� ° ¼¢®w nB¼vM S«Ao�

ºB´«A° ¥d« pA An »¢®] S«Ao� �Bv A ° jo�»« pAnj Bñ½o«C º±w ³M pB¼¯ Swj ,(¡®¼§oTwA ²o¼§

/j±ª¯»« SiAjoQ Bñ½o«C pA »T�B½nj

p°oÇM p°n nB\ǯA o�Çi ° JÀ�ǯA yUC ° j±M oQ »�¼ªî »½B�nB¯ pA B�� ,BQ°nA �B�¯ o½Bw nj

¨n±ÇU ,ºjB~T A »¢Tvñ{n° ,»¢®] S«Ao� ¼¢®w nBM o½p ¬Bª§C S¦« /k{»« oTz¼M ° oTñ½jq¯

³M ³� j±M ³T�o£ Z°A n±z� ¬C nj ¬B®a ¬C ¬Ao£nB� »MÀ�¯A S�´¯ /k«C»« nj ºBQ pA »«±ªî o�� ° ¤±Q

/S�o£ kµA±i nAo ¬B¯C nB¼TiA nj Rnk ¨B«p ºj°qM k¼wn»« o�¯

RB�LÇ� ½oT¼îB\ÇUnA ³M ° k½jo£ S�´¯ ½A Svñ{ K]±« B´UAo�±«j ¤B¼w±w S¯B¼i »§°

/k¯o¼£ nAo S«±ñe tEn nj BU jAj Sæo� �BªT]A

° ½oT£nqÇM ,¬B´Ç] »Tv¼§B¼w±Çw n±Çz� ¼Tvhǯ ·§q®Ç« ³M ,º°n±{ o¼µBª] jBdUA y½Ak¼Q

/j±M ¤°A »¯B´] ¡®] ³YjBe ½oT¯B½Bª¯

S«±Çñe ºnAo oÇM ³ÇM An ¬B´Ç] ¬BzñTªep ��� ³¯ ºo£nB� S«±ñe ¬A±®î ³M º°n±{ S§°j

ºnBªíTwA ºB´eo� ºAo]A pA Sí¯Bª« ° S§Bh« BM ³ñ¦M ,j±ª¯»« �½±zU ° K¼�oU »Tv¼§B¼w±w

/jo�»« ©µAo� An ¬B¯C »TeAnB¯ RBL]±« ,B´Tv¼§B½oP«A

/j±M »Tw°j ° c¦æ SwB¼w ,¬Ao½A B« n±z� ³¦ª] ¬C pA Bµn±z� ¨BªU BM º°n±{ »]nBi SwB¼w

,³½Bvªµ ºBµn±z� BM ° j±ª¯ »�¦« An ºnAqU S§°j ·¯Bª§B� RAkµBí« ¨BªU º°n±{ jB¼®M±¯ S§°j

/SiBw k�í®« º°Bv« �±�e tBwA oM »Tw°j ºB´¯Bª¼Q

/j±M ¬BTv¦¢¯A SwB¼w Svñ{ ° º°n±{ SwB¼w ònqM ºp°o¼Q B´¯Bª¼Q ½A jB�í¯A

¬B´] owAow nj An ºnBªíTwA k� »¦« ºB´zL®] ,³¼w°n nj ºo£nB� S«±ñe ºnAo oM ²°Àî ³M

/jAj nAo k½k´U jn±« An o¼L� ºB¼¯BT½oM é�B®« ³ªµ pA y¼M o«A ½A ° k¼zhM °o¼¯

13 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

ºpBw±¯ ©¼�î nB� ° k®� ¬AoL] An RBí½B� ³� jo�»« y{±� q¼¯ n±z� ³¦iAj nj º°n±{ S§°j

/kµj ¬B«pBw »Tv¼§B¼w±w ºB´eo� ·½BQ oM An n±z�

j±Çi o½mQB¯»TÇ{C ¬B®ª{j ³§q®« ³M º°n±{ S§°j ° B´ñ½±z¦M pA B´Tv¼§B½oP«A ° ¬Ao£nBªíTwA

³d¦ÇwA n°p³ÇM ° »«B�¯ S§Bij BM ³� k¯k¼{±� ¬BTv¦¢¯A ºnAkªaoQ ³M AkTMA nj Am§ /k®T{Aj Ro¯

³«AjA j±i RB¼e ³M ° k¯B« B]oM BQ ³¼w°n nj ºo£nB� Rnk »§° k¯pBw ¬±¢¯ow An º°n±{ S§°j

/k®T�o½mQ ²Ao� A ³M An ¬C S½j±]±« B´Tv¼§B½oP«A ° jAj

ºo¢½j ºo£nB� ºB´T«±ñe ºnAo oM ÁBªTeA ° »Tv¼§B¼w±w nBñ�A oz¯ pA ,³ªµ pA y¼M ¬±a B«A

ºBµn±Çz� pA ºo¼\ǯp �i »«B�¯ ·¦iAk« Svñ{ pA kíM ,k®T{Aj ©¼M º°n±{ S«±ñe nB®� nj

/oª§BQ ¤°p°n RoMAn Ç ±¯ ¬B´] g½nBU ¨°j k¦] 547 ³d�æ , Cordon Sanitaire /1

nBñ�A l±¯ pA BU k¯k¼z� º°n±{ o¼µBª] jBdUA n°j <1³®¼�¯o k®Moª� > ¨B¯ ³M º°n±{k� ða±�

B´Tv¼§B½oP«A /j±M o¼\¯p ¼ªµ ºBµ³�¦e pA »ñ½ q¼¯ ²B{B�n S«±ñe /k®½Bª¯ ºo¼£±¦] »Tv¼¯±ª�

©v¼{B� ºnAo oM ¥ñ{ ³M ¥ªî nj o«A ½A ° k®TiAjoQ ºo£nB� ºB´zL®] TiBw J±�ow ³M uPw

/k{ o£ ²±¦]

½oU³¯B¼ze° ° ½oT¼¯Bv¯Ao¼� pA ²jBTwA BM ,²joQ»M ° nBñ{C »«B�¯ ºn±UBTñ½j ·MBX« ³M ©v¼{B�

/SwA ºnAj³½B«oÇw Rnk ºnAo oM nj ,¨jo« K½o� ° ¤B�A pA »½±]j±w BM ° n°p ¤BªîA ¥½Bw°

:kv½±¯»« B¯B¼§BT½A B½kQ±¦ñ¼v¯C nj »®¼§±w±« ³`¯B®a /jnAj RBµBL« S¯±zi ° »½±£n°p ³M ©v¼{B�

³Ç »½±]Sª§BÇv« b°n BÇM ,S´Ç] ½A ³M /jnAk¯ ²k¼�î c¦æ ¬j±M k¼�« ° Rn°o� ³M ©v¼{B�

³SwA ¡®] �� °¡®] /SwA �§Bh« k®»« ³¼æ±U An ºnB Ak� pA toU ° ²pnBL« pA ¬jo o�®�oæ

kǯnAj An ¬C T�o½mQ S«B´{ ° SÄo] ³ »¯Bv ³M ° kµj»« xn°oQ ÀîA ke ³M An ºozM ºBµ°o¼¯

³¦Ãv« ¥MB�« nj An jo� Ao½p SwA xpnA k�B� ¡®] ºB] ³M o¢½j ºB´z½B«pC ¨BªU /kzhM»« S¼�Ao{A

/kµj»ª¯ nAo� »£k¯p B½ òo« JBhT¯A

An »¯B�¼Ç{ KTñ« ½A nBM°k®M»M »½±]³L¦� q¼¯ ©v¼{B� »ªwn ±v¦¼� <¥T®] »¯A°±¼]> °

:k®�»« ¬B¼M ¼®a

ºAoM k¯A±U»« ³¦¼w° oµ ° ,jnAm¢M oYA ²jAnA nj k¯A±TM ³ñ¯C �o{ ³M SwA »�ÀiA º°o¼¯ ,»½°o¼¯ oµ

/�Bªa ³a ° k®£±w ³a ,¤¿kTwA ³a j±{ é�A° k¼�« n±�®« ³M ¬k¼wn

nj 1933 ¤Bw nj uPw ° k½jo£ pB�C k¯j±M JÀ�¯A ¶jB«C B\¯C nj ¬Ao£nB� ³� B¼§BT½A pA AkTMA ©v¼{B�

S�´¯ ¬k¼M±� ©µnj ºAoM B´{°n ½oU³¯Bz®«jj ° ½oT� B®§±µ pA n±z� °j oµ nj ° Sz£ p°o¼Q ¬Bª§C

/j±ª¯ ²jBTwA ºo£nB�

RB�L� ° ¬B¯B�µj ,¬Ao£nB� K¦] S´] ³¯BL½o«A±î »{±] Sµ Rn±æ ³M An j±i ³«B¯oM o¦T¼µ

²An pA ³� An ºk½A±î ¬joM ¬B¼« pA ,Jqe ³«B¯oM 11 ²jB« nj ÂX« /j±M ²jo� ©¼�®U Swk¼´U ° �w±T«

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 14

¶jB« nj ° jo�»« K¦� An B´TwAoU ¬jo� »¦« 12 ¶jB« nj ° j±ª¯»« jB´®z¼Q ,²k«B¼¯ Swj ³M ¬jo� nB�

/j±M »�nA ¶nB]A gv¯ nBTwA±i 14

Am§ ° k¯joM»« j±w º° ³«B¯oM pA ³� k¯j±M ònqM é½B®æ ¬BLeBæ ° ²kªî ¬Bñ§B« ,�BM nj »§°

B¼§BT½A ¬Ak®ªU°oY ³� ¬B®`ªµ ,k®TiBw»« o½pAow ºpB¯ Jqe ºB´ °k®æ º±w ³M An ¤±Q ºBµ³v¼�

° »§Bi ±U SwA »UÀª] BµnBí{ ½A ³� k®Tv¯Aj»« »TwnkM Ao½p /k¯jo�»« S½Bªe B´Tv¼{B� pA

¨B¼Ç pA ¬AnAj³½B«oÇw S¯B¼Çæ ° B´Ç¯C ¬joÇ� ¨AnC ° Bµ²j±ÇU ¤BÇ�A ºAoÇM B´Ç¯C pA ²jBTwA »§° ,»´U

/SwA ºn°o� ¬BzñTªep

° ³Çv¯AoÇ� ,u¼¦Ç¢¯A ¬AnAj³½B«oÇw ° S�B½»« k{n ºjB~T A ° »«B�¯ �Bd§ pA SîovM ¬Bª§C

oMAoM nj c¦v« ¬Bª§C j±]° ³� o�¯ ½A pA ³ñ¦M k¯j±L¯ ¬Bª§C »¢®] jB~T A k{n é¯B« B´®U ³¯ Bñ½o«C

/k¯jAj»« ¬C ³M ºoTz¼M k{n ¤B\« Gkªî ,j±M kµA±i ºkw ©v¼¯±ª� S�oz¼Q

,¬Bª§C S¦« ²A±h½jApC ° SwoQ´¼« bB®] ³ñ®½A toU pA ©µ ¬Bª§C ¬BL¦�nB~d¯A ° ¬AnAj³½B«ow

è½±U BM ,jpBw JC oM y�¯ An ¬B{³¯AnB�p°B\U ºBµ³z�¯ ° ²jo� S«°B�« B´¯C »L¦�³íw±U oMAoM nj

©µAo� j±i ¨±{ �¦vU S´] »�nBí«ÀM ³®¼«p ,©v½n°oU S½±�U ° o¦T¼µ ³Twj ° nAj ³M S«±ñe

° »«B�¯ é½B®æ ¬B£k®¯Ajo£ Swj ³M ¬Bª§C »]nBi ° »¦iAj SwB¼w foa K¼UoU ½kM /k¯jo�»«

oæB®î An ºpB¯ ³Twj ° nAj ° ¬Bª§C »§B« »{nB¢¼§°A »¢TvLªµ ° jBT�A »§B« ºB´µ°o£ ½oT¼îB\UnA

/k®TiBw oTªñd« o¦T¼µ ° ¡®½n±£ ¬±a ºA²k¼wn ¬An°j ³M ²pBU ° ³v¼�±¯

³M ¨jo« ºBµ³½B«ow RnB� pA ,j±M ²j±ª¯ �°o{ ³ªµ pA oTz¼Q An ºp°k¯AR°oY ³� ¡®½n±£ ¬B«oµ

pA y¼ÇM »U°oÇY ° ¬BǪ§C nj (R.M) �nB« ¬±¼¦¼« 6000 �¦L« ³M ºpAk¯AuQ ,»½B½nCo¼� bÀ�æA

/jn°C jo£ Bñ½o«C nj n¿j 3,500,000

²B« nj º° /k{ ¥½kLU ònqM ¬AnAj³½B«ow pA »ñ½ ³M S{Aj nAo Rnk tEn nj ³� q¼¯ A±z¼Q j±i

¬C ·½B«ow ³� jAj ¥¼ñzU An <¬Bª§C jB~T A ºAoM o¦T¼µ �§°jC �°k®æ> ¨B¯ ³M »§B« ³vwÆ« 1933 ³«

³ÇM ¤°A ¤BÇw nj �°k®Çæ ǽA kÇ«Cnj /k{»Ç« ©ÇµAoÇ� BµjqªTÇwj ° �±�e oM ºnBL]A RB¼§B« pA

/k¼wn �nB« ¬±¼¦¼« Sv¼M ³M ¨°j ¤Bw nj ° (R.M) �nB« 8,400,000

»TÇe ³� k¯jo� º°n²jB½p ¬B®a ¬C o¦T¼µ ³Twj ° nAj pA S½Bªe nj Bñ½o«C ° BQ°nA ¬AnAj³½B«ow

pA uQ ³� »¯Bª§C n±´z« nAkñ¯BM SiB{ oT�j ³� ¬B®a /k¯j±ª¯ »�oí« »wAo�±«j »î±¯ An ©v½pB¯

½oT£nqM »§B« ¬B£k®½Bª¯ S½Bªe BU jo� ow ²kdT« R¿B½A ³M Sv½n±U ¬A±®î ³M B´½pB¯ T�B½ Rnk

©Ç½rn> :³Ç� jo�»« ³� j±i ºB´¼¯Ao®hw nj k½Bª¯ K¦] o¦T¼µ ³M SLv¯ An ºnAj³½B«ow n±z�

</SwA »wAo�±«j �±¯ ½oT½o� ©v¼{B�

j±i ¬À� ºBµ³½B«ow ° k¯k½pn±¯ �½nj xA³Twj ° nAj ° o¦T¼µ S½Bªe pA q¼¯ Bñ½o«C ¬AnAj³½B«ow

nj n¿j ¬±¼¦¼Ç« »Çw ,pn±U±« ¤Ao®] ��� ¤BX« ¬A±®î ³M /k®TiAk¯A nBñM ¬Bª§C »«B�¯ é½B®æ nj An

15 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

¡®½n±£ ³� »í½B®æ nj n¿j ¬±¼¦¼« Sv¼M �¦L« ½A pA ³� jo� ºnAm£ ³½B«ow ¬Bª§C »«B�¯ é½B®æ

/14 ° 13 RBd�æ ,1971 ,±ñv« NBa ,»v¼¦¢¯A T« ,½n±Mj /^ rnr Ç ¨°j »¯B´] ¡®] nAowA JBT� /1

/1jBT�A nBñM j±M nAj²k´î An ¬C »TwoQow

oMAoM nj <c¦æ ��¯> BM An j±i »]nBi SwB¼w c¼�±U ,Rnk ³M ¬k¼wn ° ºp°o¼Q pA uQ o¦T¼µ

»UBª¦� BM bÀw é¦i ° c¦æ oM »®L« ¤°j ¬Aow ³M S§°p°n ¨B¼Q gwBQ nj º° /j±ª¯ pB�C � BTz½An

:S£ ¼®a ¼z®§j ° ½o¼{

/Sw°oM°n ¬Bª§C S§°j ºB´wBPw ½oT«o£ BM ¨k{ ²B£ C ¬C pA Kz½j ³ S§°p°n S¯k½poQ jB´®z¼Q

n±´ª]u¼ÇÄn jB´®z¼ÇQ ///SwA »¦¦ª§A¼M ¬AodM oM ¬k«C �ÄB� ¶±¼{ ½A BM S��A±« ²jB«C ¬Bª§C S§°j

oµ pA ¬Bª§C ///SwA »zhM k¼«A ±UoQ k®Tvµ c¦æ ºnAk´¢¯ ²An nj ºnBñªµ nBTwA±i ³ ¬B¯C ³ªµ ºAoM

c¦Çv« ¥¦« ,o¢½j º±w pA ³ñ¯C �o{³M joLM ¬B¼« pA An »�oíU ºB´eÀw ³ªµ ³ SwA ²jB«C S´]

Any½±i »«B�¯ ¬B«pBw »«BªU ³ SwA ²jB«C «B ¬Bª§C q¼¯ ° ///k®® j±MB¯ An j±i »�oíU ºB´eÀw

ºBµn±Çz ³Çñ¯C oÇM �°oÇz« ,joLM ¬B¼« pA SwA ²k¯B« B]³M °A ºAoM ³ ºA³d¦wA �k¯A ° k® ¥d®«

nj Ao½p k® S��A±« ºA³¯Ak®ªT�Ao{ p°B\U ¨kî ¬Bª¼Q oµ BM SwA o�Be ¬Bª§C ///k®® ¼®a q¼¯ ³½Bvªµ

/SwA S¼®«A ��e oñ� nj �� ³ñ¦M Sv¼¯ ³¦ªe ³z½k¯A

Bµ³®¼«p ¨BªU nj ¬Bª§C RBd¼¦vU k½k\U /k{»« ¡®] ¶jB«C ³¯B¼h« ° S£»« hw c¦æ pA °A

³� j±M ¥½B« ¬BTv¦¢¯A S§°j »§° ,j±L¯ n°k�« ¤°j o½Bw pA ¬C ¬BªT� ³� j±M ³T�o£ Rk{ ºnk ³M

,S§°j ¬C ³Ç]nBÇi oǽp° ³Ç� ¬B®Ça /jo½mPM ³T�B½ ¨B\¯A ºo«A ¬A±®î ³M An ¬Bª§C RBd¼¦vU k½k\U

¤°j pAoTªµ ,RBd¼¦vU ³®¼«p nj ³� jo� jB´®z¼Q ¬Bª§C ³M ªî 1934 ³« ²B« nj ,¬±ª¼w ¬B]ow

/k½jo£ è�¯ ºBwn° ¬Bª¼Q K¼UoU ½kM ° j±{ cUB�

SwB¼w BM §oLªa ºo½p°Svh¯ ³M u¼¦¢¯A S§°j ,k{»« ¡®] ¶jB«C o¦T¼µ ³� »Uk« ¨BªU nj

_¼µ pA ¬C S½±�U ° ¨BñdTwA ²An nj ° SiAjoQ ©v¼{B� bÀw ¬jo� q¼U ³M ªî j±i ·¯BL¦�©¼¦vU

/j±ª®¯ nAm£°o� »z{±�

:©¼¯A±i»« ¼®a ¬Bª§C ³]nBi RnAp° »wB¼w ¶nAjA u¼Än ºB´T{AjjB½ nj ¤BX« ¬A±®î ³M

/SwA ©¼�Çî y«AnC ³ÇM u¼¦Ç¢¯A pB¼¯ ///©¼�o{ nj ¥ªî ºjApC ° RAoªíTv« nBTwA±i ,u¼¦¢¯A pA

/jpAjoPM »½B´M ³a SwA o�Be »z«AnC ¼®a ºAoM u¼¦¢¯A ©¼¯AkM ³ j±M kµA±i k®«j±w

/©¼®�»« Ak¼Q ¬Bª§C ³]nBi n±«A RnAp° ³¯B«od« jB®wA nj An ¤AÆw ½A gwBQ

o� ð½ pA §oLªa ¶jBTwo� ° ¬BTv¦¢¯A ³]nBi o½p° u� B¼§Bµ jo§ RAo� Am« º°Be ³� k®w ½A

:k®�»« ¼¼íU j±{ SiAjoQ k½BM ³� An »½B´M k{BM»« o¢½j o� pA o¦T¼µ °

jn±Ç« nj o¦T¼Çµ ³M SwA o�Be ç±î nj ° ///k½B¼M nB® ¬Bª§C BM ³ SwA �BTz« Shw §oLªa

/kµkM »½BµpB¼T«A »�o{ ºBQ°nA ° RAoªíTv«

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 16

©v¼{B� ¤B¢®a nj BQ°nA

pB�C 1936 ¤Bw nj ¬n ³¼eB¯ o~U pA An j±i p°B\U ,ºBwn° ³«B¯k´î è�¯ pA uQ ³� ºpB¯ ¬Bª§C

y½oUA jnA° 1938 ¤Bw nj ° S�o£ nB¼TiA nj »«B�¯ º°o¼¯ ºBñUA ³M An ð½q¯Aj kíM ¤Bw nj ,j±M ²jo�

³M ¬Bª§C p°B\U pA kíM §oLªa ³� ©¼¯AkM SwA K§B] /SiBw »¦ªî An ¬Bª§C ° y½oUA jBdUA ° k{

:S£ ° jo� jAo½A »��¯ ¬BTv¦¢¯A ¨A±î u¦\« nj ,y½oUA

¶nBÇMnj j±Çi n±Çz °j ÇMA°n j±L´M ºAoM nAkªTwB¼w °j ³ j±M ½A H�oæ Sw±¼Q �±�° ³M ³`¯C

¶nBMnj nAkªTwB¼w °j �� ¬±a ³ jo nAoæA ¬A±U»« ¥ñz« °n ½A pA ///k¯jo ��A±U »æBi RB«Ak�A

° ²k½k®vQ B´¯C MA°n �Bd§ pA ³ »U¿±dU Ç k¯A²jo ��A±U n±z °j pA »ñ½ nj »¦iAj R¿±dU ºA²nBQ

/SwA ³Tv{ Swj ºo¢½j é�¯ ³M j±i ¤À�TwA pA n±z °j pA »ñ½ Ç SwA J±¦�«

S§°j ³¦ª] ¬C pA ònqM ¤°j ³� kµj»« ¬Bz¯ òoL¯n±¯ ²B£jAj nj ³T�B½ ¨B\¯A ºB´UjB´{ ³� »§Be nj

/k¯j±M ²B£ C y½oUA ³M o¦T¼µ p°B\U ° ¨±UBª¼T§°A RB¼Äq] pA ¬BTv¦¢¯A

»wÀwÀ¼µ ¥w±U j±]° BM 1936 ¤Bw nj »®¼§±w±« RnAkæ SdU B¼§BT½A S§°j o¢½j º±w pA

¬B®`ªµ ¥¦« ·í«B] ° j°q�A j±i RAoªíTv« ³M An n±z� ¬C ° jAj Svñ{ An ³zLe ,¥¦« ·í«B] ³M

¨Ak A oµ pA q¼¯ jn±« ½A nj ,j±M ²joñ¯ »«Ak A 1931 ¤Bw nj ºn±`®« ³M QAr p°B\U jn±« nj ³�

/j±ª¯ ºnAjj±i ºoYÆ«

²kÇ{ p°o¼Q RBMBhT¯A nj ³� Ç ¬BµA±h½n±´ª] ¼M »¦iAj ¡®] B¼¯BPwA nj (1936) ¤Bw ¬Bªµ

©¼�TÇv« »«B�¯ S§Bij oYA nj ° k½jo£ pB�C ±ñ¯Ao� ±ñv¼v¯Ao� ºoLµn ³M ¬BL¦�S®�¦w ° Ç k¯j±M

Shw ³� Ç B¼¯BPwA ³M ³d¦wA n°kæ k¼� A 鮫 »Te ° »�o�¼M ¬ÀîA ° ±ñ¯Ao� é¯ ³M B¼§BT½A ° ¬Bª§C

,Bñ½o«C ° ³v¯Ao� ° u¼¦¢¯A ºB´T§°j o� pA Ç j±M B¼¯BPwA ¬BµA±h½n±´ª] »¯±¯B S§°j pB¼¯ jn±«

/k«C nj ©v¼{B� ºÀ¼TwA SdU B¼¯BPwA n±z�

/k{ ²k¼«B¯ ¼§oM Ç ¨n n±d« ¨B¯ ³M ³� k«C ¥ªî ³M »®¼§±w±« ° o¦T¼µ ¼M »��A±U ¬A°A ¼ªµ nj

BÇM S§BhÇ« nj ³Ç� RnkÇ ³w ½A ºnBñªµ BM ° ,Sw±¼Q ��A±U ½A ³M q¼¯ QAr S§°j kíM »ª�

/k«C j±]±M <¬oT®¼«±� k� ¬Bª¼Q> ¬A±®î SdU ºnAk½BQ »Tv¼{B� jBdUA ,k®T{Aj o�¯ �BUA ©v¼¯±ª�

j±]° BM ° j±ª¯ pB�C ¼a � Bi ³M 1937 ¤Bw ³M An ºnB¼î ¨BªU ¨±\µ ,QAr S§°j n°jn°Bi nj

��Ç� An QAr ¨Ak A ¥¦« ³í«B] /jo� ³�L An ¼a � Bi ©�îA Sªv QAr ,B´¼®¼a ³¯Ao¼§j S«°B�«

/k¯B« q]Bî »¦ªî ¨Ak A oµ pA »§° j±ª¯ c¼L�U

TiBÇw j±MBǯ ° �oÇ{ º±Çw ³M ºo¦T¼µ ºA± ¬jo� ³¯A°n k¼«A ³M ³v¯Ao� ° ¬BTv¦¢¯A BQ°nA nj

BM ° k¯jB´¯ ¬jo£ o¦T¼µ ºBµ³TwA±i ³M g¼¯±« nj ,º°n±{ o¼µBª] jBdUA jB¼®M±¯ S§°j ° ©v¼¯±ª�

Rn±æ nj j±i kdT« pA �B�j ³M o¼iA n±z� ¼ª�U ° ³v¯Ao� ° »� A±¦vña ¼M jBdUA ¬Bª¼Q j±]°

³� An º°n±{ S§°j ° k¯jo� »¯BMo ºo¦T¼µ ¬Bª§C ºBQ y¼Q An »� A±¦vña ,n±z� ¬C ³M ¬Bª§C ©]B´U

17 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

jjo£ ¬Bª§C »L¦�³íw±U é¯B« ³d¦wA n°p ³M ° ³v¯Ao� ° ¬BTv¦¢¯A ºnBñªµ BM j±M o�Be é ±« ½A nj

³ÇM «BÇ� 1939 tnB« ²B« nj »� A±¦vña ,g¼¯±« u¯Ao®� K BíT« /k¯jAk¯ ²An g¼¯±« u¯Ao®� ³M

/k«C nj ¬Bª§C o~U

1. Memel

BM »®¼§±w±« ° /k½jo£ ¬BTv´§ ¬¿Aj »îk« ° S�o£ »¯A±T¼§ pA An1¥ª« ¬Bª§C ³� S{m¢¯ ºo½j

³M ³]±U BM º°n±{ S§°j /k{ o~T« An »¯BL§C 1939 ¤Bw nj Jo� ¤°j »wB¼w �í� pA ²jBTwA

ºo¦T¼µ ºA± ©¼�î nBz� ³� k®{ÀU nj n±Mq« ¤°j ³ñ®½A �nj ° ³v¯Ao� ° ¬BTv¦¢¯A ³¯B®ª{j SwB¼w

/SiBw k�í®« ¬Bª§C S§°j BM An p°B\U ¨kî ¬Bª¼Q 1939 R°A nj k¯pBw �o{ ³]±T« An

¬BTv´§ � Bi ³M 1939 ¤Bw nj S{Aj ¼TwC nj An ¬B´] owAow oM À¼TwA ³z�¯ ³� ¬Bª§C S§°j

q¼Ç¯ º°n±Ç{ S§°j /j±ªÇ¯ ¤B�{A An n±z� ½A � Bi ©�îA Sªv ²B« ð½ ³¦æB� ³M ° joM ¨±\µ

S�¼�Çe nj »®íǽ ¬BTÇv´§ » o{ Sªv ,¬Bª§C ©]B´U pA kíM ³Tµ °j ºow ¬Bª¼Q ð½ tBwAoM

j±i ºÀ¼TwA ³M j±M ³TiBw Ak] n±z� ¬C pA 1920 nj ¬BTv´§ S§°j ³� An ³¼w°n � Bi pA »Tªv

³M u¼¦¢¯A ¨A±î u¦\« ° ¨jo« nBz� SdU ¬BTv´§ ³M ¬Bª§C ³¦ªe pA uQ ³v¯Ao� ° ¬BTv¦¢¯A /jn°Cnj

° �nBª¯Aj ,r°o¯ ºBµn±z� ³M ¬B´£ B¯ ¬Bª§C 1940 ³« ° ¥½n°C nj /k¯jAj ¡®] ¬ÀîA Hªwn ¬Bª§C

³¦ªÇe ð½ nj uPÇw /SiBw �d¦« ¨±w y½An ºn±UAoP«A ³M q¼¯ An Bµn±z� ¬C ° jo� ³¦ªe k®¦µ

²B« ð½ ³¦æB� ³M q¼¯ n±z� ½A /k¼wn ³v¯Ao� SM±¯ ²oi¿BM ° j±ª¯ ©¼¦vU ³M nAjA° An ð½s¦M BwC�oM

jAj nAo BµnBTz� ° B´U°Bv ½oUShw nBz� SdU An BQ°nA <¬B´] oUoM jAs¯> K¼UoU ½kM /jo� �±�w

jAs¯ �¦�« S¼ª� Be ° jpAk¯AoM ¼«p º°n pA An <SvQ> ºBµjAs¯ BU S{Aj BQoM ºp±w¨jC ºBµ²n±� °

/jpBw nA±TwA ¬B´] owAow oM An <oUoM>

³ÇM j±ÇM ³TÇ{AoÇ�AoÇM kÇ y¯AoñªÇµ ° ¬BTv¦¢¯A ºjnkªµ ° ðª� BM ³� ©v¼{B� ºBµjrA ð®½A

/jAj»« ¬Bz¯ ¬Ak¯j ° ¡®a o¼L� ºB¼¯BT½oM ºn±UAoP«A

g¼¯±« u¯Ao®� nj §oLªa xo½p°Svh¯ ³� An ¬BTv¦¢¯A ,BQ°nA oM �¦vU pA uQ ºo¦T¼µ ¬Bª§C

¨BªU Rov« BM ¬Bª§C pA Sz£pBM nj ° ²j±ª¯ o¦T¼µ ©¼¦vU »Twj °j An »� A±¦vña (1938 oL«BTPw)

,<SwB« »£k¯p ¬An°j nj c¦æ ºB�M «B� ³� ¨A²jn°C ºk®w y½±i ²Aoªµ> :j±M ³T{Aj ¨ÀîA ¼®a

/jAj nAo »½A±µ RÀªe ¼¢ª´w RBMo� o½p

©µ oM ¬BTv¦¢¯A nj An »£k¯p ©�¯ ²pAo¼{ j±M ³�MBw»M ozM g½nBU nj ¬C Rk{ ³� »½B´¯AnBLªM ³ao£

¬BTv¦Ç¢¯A S«°B�Ç« Th¼v£ ³M ��±« »§° ,jo� j±MB¯ An Bµo´{ �B�j»M ¼®� Bw pA o¯ ¬AnAqµ ° jp

/k½jo¢¯

k{ B�½o�C ¤Bª{ jnA° ,¬BTv¦¢¯A S§°j ºB´½nBT�o£ pA ²jBTwA BM 1940 oL«BTPw nj q¼¯ B¼§BT½A ºA±

u¯²pBU º°o¼¯ j°n° »§° k¯k¯An K�î ³M An B´¯C »v¼¦¢¯A ¬B¼µBPw ³ao£ /j±ª¯ ³®in o~« � Bi BU °

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 18

/jo� »®¼z¯K�î ³M n±L\« An »v¼¦¢¯A ¬ApBMow ¥«°n ¤B{nB« »µk¯B«o� ³M »¯Bª§C

j±M tnB�[¼¦i ° ³¯B¼«n°Bi ³M l±¯ ° qıw ¤B¯B� o~U B�½o�C ¤Bª{ ³M ³¦ªe pA »¦æA n±�®«

/k½C ©µAo� ¬BTw°k®µ ³M »MB¼Twj ¬Bñ«A ©µ ° j±{ZnBi ¬BTv¦¢¯A SwjpA ³¯B¼«n°Bi »T¯éMB®« ©µBU

tnB� [¼¦i ³M l±�¯ ° ³¯B¼«n°Bi�o~U ºAoM ¬Bª§C ³z�¯

(º°n±Ç{ ³ÇM ³¦ªÇe ³z�¯) <Bw°nBMnBM> ³M °oí« ³z�¯ ºAo]A ³M SLv¯ ³� ¬Bª§C »½B½nj º°o¼¯

³¯B¼«n°Bi ° BQ°nA nj ¬BTv¦¢¯A S§°j é�° pA An ²o´M ½oT£nqM ³� jo�»« k¼� FU o¦T¼µ ³M j±M ¥¼«»M

/kµkM An ³½n±w ° o~« ³M »í� çoíU K¼UoU ° jo¼£oM

tnBÇ� [¼¦Çi ° ³¯B¼«n°BÇi ³M l±¯ ° qıw o~U BM ³� j±M k�Tí« ¬Bª§C »½B½nj º°o¼¯ jBTw

³Mo� ½A> :nk½An y½nA n¿BwB½nj ¤± ³M ° Sz£ kµA±i ¨°od« j±i »UB¼e º°o¼¯ pA ¬BTv¦¢¯A

</j±M kµA±i ¬k®§ o¼hvU pA oUn°Còo« B¼¯BT½oM ºn±UAoP«A ºAoM

SMo� j±i ºBµ°o¼¯ pA »Tªv ¤BªíTwA BM Sv¯A±U»« o¦T¼µ ,1941 ³« ²B« ¬B½BQ ,¨B¢®µ ¬C nj

³� ¥¼aoa pA oT´M An �±�±« ½A u� _¼µ /jn°C jnA° B¼¯BT½oM ºn±UAoP«A oM »ñ¦´« k½B{ ° ¼¢ª´w

SwA ²jo� ¬BîlA S§°p°n S¯k½poQ ³M j±i ³« 4 ¨B¼Q nj º° /jAj»ª¯ }¼hzU ,j±M nBz� nj Shw

,»¯Bª¦� ° »¯¿±� Shw j±M kµA±i ºA³¼� ¡®] ·«AjA ,j°oM Swj pA ³¯B¼«n°Bi ° o~« o£ A ³�

/890 ·d�æ ,¨±w y½An �±�w ° n±´� /1/889 ·d�æ ,JBT� ¬Bªµ /2

1/j±{ yñªz� jnA° ©µ ²kdT« R¿B½A o£ A »Te

©½±£»« Bª{ ³M ³¯BvªT¦« « ,n±´ª]u¼Än ºB C> :S{±¯ Bñ½o«C n±´ª]u¼Än ³M JB�i º°

2</k½o¼¢¯ ©� Swj An ³¯B¼«n°Bi �±�w ©¼i° K A±î ³�

:©½pAk¯A»« ³¯B¼«n°Bi �B�°A ³M ²BU±� ºo�¯ ð®½A

nj An j±i ³¯Ao£nBªíTwA �BvM <¬kªU [½°oU tk�« S½n±«F«> ºA±§ SdU ³� u¼¦¢¯A ©v¼§B½oP«A

¶o¼{ ,³¯Bd¼ ° ºB´½nB� B½n ° Bµo½°qU y{±Q nj ° »«B�¯ º°o¼¯ ºnB½ ³M ° ,²joTv£ ¬B´] owAow

jn±Ç« �dÇM ,k¼z�»« »¯Ao½° ° »µBLU ³M An B´¯C ºB´®¼«pow ° k¼ñ«»« An ²jpnBªíTwA ¥¦« RB¼e

/j±M �o{ ¥¦« Ro¯

JBve ³M j±i »í¼L� kdT« An �o{ ¥¦« ºnBªíTwA k� RApnBL« ,o«A ½A ³M ± ° BM B´Tv¼{B�

Swj ³M B¼¯j jk\« ©¼v�U nj ºoTMoa ºBµ³ªí� ,RApnBL« ½A pA ²jBTwA ¾±w BM k®TwA±i»« ,²jn°C

/k¯n°C

SdU j±i »¦« RApnBL« nj ²oªíTv«³ª¼¯ ° ²oªíTv« ºBµn±z� »¦« ºBµ°o¼¯ pA »zhM ³ñ®½A Am§

n°CK\íÇU ³Ç]° _¼Çµ ³M ,k¯jo� pAnj B´¯C º±w ³M ºnB½ Swj ³T�o£ nAo B´Tv¼{B� RB�¼¦LU o¼YFU

³� »¯À¼£ »§Bî k¼{n (1319 ¤Bw oiA°A) 1941 tnB« nj /k«C y¼Q �Aoî nj »í�° ¼®a /Sv¼¯

19 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

nAk�o� ³� �Aoî ³®�¦v§AK½B¯ ³¦§AkLîo¼«A ° k{ �Aoî o½p°Svh¯ S{Aj »ñ½jq¯ �MA°n B´¼¯Bª§C BM

nj j±i »½A±µ ²B¢½BQ S��Bd« ºAoM u¼¦¢¯A S§°j ¨B¢®µ ½A nj /jo� nAo� jAk�M pA j±M B´¼v¼¦¢¯A

nk®M ¬C jnA° »T½±�U º°o¼¯ ,1930 ¤Bw nj u¼¦¢¯A ° �Aoî ¼M ²k�í®« jAjnAo jB®TwA ³M ,²o~M nk®M

/j±ª¯

uQ /S�o£nj »v¼¦¢¯A ° » Aoî ºBµ°o¼¯ ¼M ¡®] ° joñ¯ S��A±« ¨Ak A ½A BM �Aoî S§°j »§°

/jAj SLX« gwBQ B�B�U ½A ³M o¦T¼µ ° j±ª¯ ðª� ºB�B�U o¦T¼µ pA »¯À¼£ »§Bî k¼{n ¡®] �°o{ pA

�Çe ¬Bª§C S§°j ³M (³v¯Ao� nj B´¼¯Bª§C ²k¯Bz¯Swj S«±ñe) »z½° S«±ñe ³ñ®½A ³M ³]±U BM

k®Tv¯A±U»« B´¼¯Bª§C �½o� ¬C pA ° j±M ²jo� nAm£ A° An j±i ²oªíTv« ,³½n±w ºB´µB£j°o� pA ²jBTwA

o�Çi BM ³��®« ½A nj ¬BTv¦¢¯A »UB¼e é�B®« AnBñ{C ,k®½Bª¯ �Aoî ° ³½n±w jnA° An j±i ºBµ°o¼¯

³M o¼L� ºB¼¯BT½oM ºn±UAoP«A ³¯B¼«n°Bi S¯ ° qıw ·îoU T�n Swj pA BM Ao½p /j±M ³]A±« »ª¼�î

¬C ³ÇM ¬Bª§C l±¯ pA BU jn°C ¥ªî ³M An j±i y{±� ºB´T®« u¼¦¢¯A S§°j /jBT�A»« nB�TeA ¤Be

:©¼¯A±i»« ¼®a yUnA jBTw ºBwÅn ³M ¥¼aoa ³« ²B« ©Tzµ ¨B¼Q nj /k®� ºo¼£±¦] »eA±¯

BM AkTMA B´¯C /k¯jo£ o�Tv« ³½n±w nj B´¼¯Bª§C ©½nAm¢¯ BU ©¼µj ¨B\¯A k½C»«oM ¬BªTwj pA ³a oµ k½BM

¬A±®î ³M ³½n±w pA ° jAj k®µA±i y½Aq�A An j±i ºA±� GkíM ° k{ k®µA±i ¼«pow ½A jnA° © º°o¼¯

/212 ·d�æ ,¥¼aoa ¬±Tv®½° ow ,¨°j »¯B´] ¡®] RAo�Bi /1/170 ³d�æ ,JBT� ¬Bªµ /2

1/jo k®µA±i ²jB�TwA ¬Ao½A ° �Aoî ³M ³¦ªe ºAoM »µB¢½BQ

:³¯B¼«n°Bi jn±« nj o¦T¼µ ¬B«o� ð®½A °

3 ²nBª{ ¬B«o�

³M /SwA ¬BTv¦¢¯A ³¼¦î ³��®« ½A nj B« »í¼L� kdT« ³¯B¼«n°Bi nj JAoîA »L¦�¤À�TwA yL®]

/j±{ xn±{ ¬BTv¦¢¯A ³¼¦î ° kµj º°n �Aoî nj »UB{BzT�A ³ SwA p̈¿ n±�®« ½A

nj »v¼¦Ç¢¯A ºBµ°o¼¯ qoªU ¬C ³\¼T¯ ° k{ kµA±i ²joTv£ �Aoî ºBµpo« ¾An°B« ³M xn±{ ½A

Ç« Am§ /k½joÇ£ kµA±i o¢½j �B�¯ nj B¼¯BT½oM »½B½nj ° »®¼«p RB¼¦ªî é¯B« ° k{ kµA±i ³¯B¼«n°Bi

/©® ¥¼´vU ³¯B¼«n°Bi nj An xn±{ ³íw±U �Aoî nj S§Bij BM ¨A³T�o£ ©¼ª~U

jo ¤q§qT« »¦ ³M tnB� [¼¦i ° ³¯AoT½k« ¼M ��B®« nj An ¬BTv¦¢¯A S¼í�±« SwA ñª« GkíM B½C2/SwA »½Aki nAowA pA B´®½A ·ªµ ?k½jo£ n°³¦ªe qıw ¤B¯B ³M °

ºBµ°o¼¯ Svñ{ BM (1320 ¤Bw ²B«jAjoi ©´¯) 1941 ³« ²B« ¨A»w nj u¼¦¢¯A ° �Aoî ¡®]

¼�v¦� ©�îA »T« ° ¬Bª§C ºAow ,»¯À¼£ »§Bî k¼{n ° S�B½ ¬B½BQ ³�nBT« jAjnAo ºB�«A ° » Aoî

/k¯k{ ²k®µB®Q ¬Ao½A ³M ¬BµAoªµ BM

ºB�B�U »z½° ºBµ°o¼¯ ,jApC ·v¯Ao� ° »v¼¦¢¯A ºBµ°o¼¯ �oTz« ·¦ªe �°o{ BM q¼¯ ³½n±w nj

/k«C nj u¼¦¢¯A S§°j o~U ³M ³½n±w ° k¯jo� ³�nBT«

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 20

º°n±{ o¼µBª] jBdUA nA±{jé�°

/jo�»ª¯ n°j j±i pA ³�d§ ð½ »Te An º°n±{ ³¼w°n ºj±MB¯ oñ� ,¼§BTwA BM xpBw Z°A nj o¦T¼µ

²BÇ£j°p �±�Çw ¤BªTÇeA ° y¯BÇ« ¤B¯BÇ� º±Çw ¬C ³M B¼¯BT½oM yUnA ¬k¯An ° ³v¯Ao� �±�w BM> Am§

j±M º°n±{ ·¼w°n Tvñ{ ©µnj ³]±T« °A »¦æA oñ� ° S{B¢¯A»« jApC Jo� nj An j±i <¬BTv¦¢¯A

<n±z� ð½ ·§q®« ³M ³¼w°n ¬B½BQ> :k½±£»« « joL¯ JBT� nj ³� ¬B®a ¬C j±i ³®½o½j º°pnC ³M ©µ BU

/kǵj jBM oM An ¬BTv¦¢¯A k¼«A ½oiC º°n±{ ³¼w°n TiBw J±ñ®« BM ©µ ° k¯B{±PM ¥ªî ·«B]

(1320 ²B«o¼U ¤°A) 1941 Ä°r 22 ³L®zñ½ jAk«BM ,kµ ½A ³M »MB¼Twj º°pnC nj ºo¦T¼µ yUnA

,¬Bª§C ²q¼¯Bñ« ºBµ°o¼¯ ¥¼w ° x±Q ²np ºBµoñz§ /k{ ¥ªî jnA° ¥¼« nAq´ñ½ ¤±� ³M ºA³´L] nj

/S�n y¼Q SîovM ° S�Bñ{ An º°n±{ ºBµpo«

u¼Än nk§Bµ ¤Ao¯r ³� ³¯±£ ¬Bªµ ,²k®µjnAkzµ ºBµ³¯Bz¯ ° BµnAkzµ ³ªµ ©�n ³M ,fow yUnA

nj ,ð¼T� BU �Bd§ pA> :S{±¯ j±i RAo�Bi ³aoT�j nj ¡®] ¤°A p°n ¬Bª§C »®¼«p yUnA ¥� jBTw

,ºkÇeow �B�¯ pA ºnB¼vM nj ³� SwA ½A S¼í A°> :°A ¤± ³M pBM ° <///k{ o¼¢¦�B� ³´L] owAow

oÇñ� ³ÇM k®¯A±TM ³ñ¯C pA y¼Q ° k¯j±M ²joñ¯ ©µ »½AnC�æ »Te ,»«B�¯ RB«Ak A ºAoM Bµº°n±{

</S{m£ ¬Bz½A ow pA ¬Bª§C yUnA ¬B{°oi ¥¼w ,k®T�A S«°B�«

»¢®Ç] ºBª¼ÇQA±Çµ BµkÇæ ° jBTÇ�A o¦T¼µ ¬B¼µBPw ¡®a ³M ²jn±h¯ Swj ,³¼§°A ºB´¦Q »«BªU

³M An º°n±{ ¥«B� ºB´zUnA ºpB¯ ¬ApBMow ,p°n ³w °j nj /k{ j±MB¯ ° joi B´µB£j°o� nj ,º°n±{

nj ¬BǪ§C ºBwC�oÇM ¡®Ç] ³Ç� k¼wn»« o�¯ ³M ¼®a /k®T�o£ o¼wA nAqµ B´µj ° k¯k®ñ�A ²oæBd«

³z¼ªµ ³� nk§Bµ /SwA ²k{ nAoñU º°n±{ nj o¢½j nBM ¬C [½BT¯ ° nBYC ° RB¼æ±~i ·ªµ BM ,¬BTv´§

¡®Ç] ³� S£ ¬A±U»« o¢½j> :S{±¯ j±i RAo�Bi ³aoT�j nj ,j±M y½k¯A n°j ° �BTd« ºjo«

</SwA ²k¼wn ³\¼T¯ ³M p°n ²jnB´a »� ,³¼w°n nj BwC�oM

/111 ·d�æ ,27 ²nBª{ ,³T�µ JBT ,no½B{ ¨B¼¦½° ,<jAo¢®¼®§ BU ±ñv« pA> /1

1</SwA ¨BªU »¦ñM nB� o¢½j p°n k®a BU> j°q�A °

º°n±Ç{ n±z� ³M ºo¦T¼µ ¬Bª§C ³¯B¼ze° ³¦ªe c¼L�U ª� ¥¼aoa ¬±Tv®½° ow p°n ¬Bªµ

:j±ª¯ ¨ÀîA ¬k®§ º±½jAn pA ¥½l bo{ ³M An ¬BTv¦¢¯A S§°j ©¼ª~U

o¦T¼µ BM q£oµ /©½oLM ¼M pA An ºpB¯ ©½rn ºB½B�M ¨BªU ° ©¼® j±MB¯ An o¦T¼µ ³ ©½A³T�o£ ©¼ª~U B« ///

c¦Çæ ¬Bª¼Q ° nAo� ²jAj ¥¼ñzU °A ³ »µ°o£ jAo�A pA »ñ½ B½ °A BM q£oµ ° k{ ©¼µA±h¯ ²o Am« jnA°

/jo ©¼µA±h¯ ¾B�«A

oµ ° u oµ /S�o£ kµA±i nAo� B« »¯BL¼TzQ jn±« k¢®\M ºpB¯ ©½rn ³¼¦î ³ »T¦« oµ ,u oµ ///

/jjo£»« J±vd« B« ª{j k® S��A±« o¦T¼µ BM ³ »T¦«

o�BÇi ³M »w°n jo� oµ ³ ºA²pnBL« ° SwBñ½o«C Svñ{ ° B« Svñ{ ,³¼w°n Svñ{ Am§ ///

21 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

/¤°A JBT� ¨±w k¦] ,249 ° 248 ° 246 RBd�æ ,¥¼aoa ¬±Tv®½° ,¨°j »¯B´] ¡®] RAo�Bi /1

1/©¼®»« ¤BL¯j ¬±® A B« ³ SwA ºA²pnBL« k®»« j±i ³¯B{B ° ³¯Bi

yUAo�Bi nj j±i ³`¯B®a Ao½p j±ª¯ jAo½A An ��¯ ½A Bñ½o«C »¯BL¼TzQ ³M ¨BªU jBªTîA BM ¥¼aoa

:kv½±¯»«

³M ¬Bª§C �±�±§AK½o� ³¦ªe�nAkU oM »®L« « �Ao¢¦U JA±] nj AnS§°p°n gwBQ Bñ½o«C o¼L o¼�w

³Ç »ª¼ª~U ³¯±£ oµ pA H®¦î º° ,k®® ³¦ªe ³¼w°n ³M B´¼¯Bª§C o£ A> :j±M ³T{Aj ¨ÀîA ¼®a º°n±{

/246 ·d�æ ,k¦] ¬Bªµ ,JBT� ¬Bªµ /2

2</jo kµA±i »¯BL¼TzQ k® lBhUA ³¼w°n ³M 𪠺AoM o½p°Svh¯

¼M »í� joL¯ ð½ ½A °A o�¯ ³M /S{Ak®Q»« B´¢®] o½Bw ºAn° An º°n±{ ·¼w°n BM ¡®] o¦T¼µ

»¦¦Çª§A¼ÇM ¬±¯BÇ K]±«³M ��� ³� »UB¼¦ªî »®í½ Ç »¢®] RB¼¦ªî Sv½BM»« Am§ /j±M ¨Ao« °j

³¼w°n o¼hvU nj Sv½BM»« Am§ ,j±{ ²k¼\®w »U°BT« «B� ºBµnB¼í« BM ³¼w°n nj Ç SwA c¼dæ

³T{Am£ Ao]A ³¦eo« ³M n±z� ¬C nj »¯A±¼e ¥½Bw° BM ³¯AnBñT½B®] ¤BªîA ° j±z¯ q¼µoQ »«Ak A _¼µ pA

/òoL¯n±¯ ²B£jAj nj ¬Bª§C �Bj ºAn±{ ³¼½Ao]A ³T¼ª� u¼Än ¥T½B� pA c¼±U /3

3/j±{

njBæ B´§Ao¯r ¥ªí§An±Twj ¬A±®î ³M o¦T¼µ o� pA ³� An <Bµov¼ª� ¬B«o�> ³M °oí« n±Twj ð®½A

:©¼®�»« ¥�¯ ²k{

½A /k{BM ³T{Ak¯ ³¯Ajoª¯A±] nBT�n BM »�BLUnA ³]° _¼µ ³M ³ k{BM ¬B®a k½BM ³¼w°n ³¼¦î ¡®]

¨BªU /j±{ Ao]A ³�MBw»M ° k½k{ »T¯±zi BM k½BM ° ºjAs¯ ° »«Ao« �ÀTiA ³M SwA �±Mo« yñªz

/k®¯BµoM ³®´ nBñ�A k¼� pA An j±i k½BM ¬Aov�A

///B«A ,SwA ¬°o¼M B´§Ao¯r ©´� ¶o½Aj pA ,¡®] nj »UB�eÀ« ¼®a ¤BªîA ³M ZB¼TeA ³ ©¯Aj»« «

/k¯±{ Ao]A }�¯ ¬°kM « o«A°A ³ n̈Aj nAoæA «B

/SwA ©v¼§B¼w±w ¤B¯±¼wB¯ çnBí« Hª¼�Tv« ³ k®Tvµ »½B´«Ao« ¬B£k¯nAj Bµov¼ª

²k¼zhÇM ///»¦¦ª§A¼M ¬±¯B� �Bd§ pA nBñµqM »¯Bª§C ¬ApBMow /joM ¬B¼« pA k½BM An Bµov¼ª ,½AoMB®M

¬C pA ¬kÇ{ n°²o´ÇM ºAoÇM »�Çe ºAnAj °n½A pA ° ²joñ¯ So{ ³µ¿ jAjnAo� nj ³¼w°n /k{ k®µA±i

/861 ·d�æ ,¨±w y½An �±�w ° n±´� /4

4/Sv¼¯

°j ³M ºo¦T¼µ ¬Bª§C oMAoM nj º°n±{ ° ¬BTv¦¢¯A S§°j º°n±{ ³M ¬Bª§C ³¦ªe pA uQ ³¦æB�ÀM

éÇ�° ,³TÇ{Aj ¤BÇwnA ¥¼ÇaoÇa ¨B¼Q JA±] nj ³� »«B¼Q nj ¼§BTwA /k¯k½jo£ ¤kL« »«B�¯ kdT«

:k®�»« �¼æ±U ¼®a ¬Bª§C ³¦ªe pA uQ An º°n±{

B« ³M »½A±µ º°o¼¯ �Bd§ pA ºn°o� ºB´ñª k½BM HªÄAj ³ SwA ºn±� ³¼w°n ³´L] é�° /// Á°A

oUkM KUAo« ³M o¼iA ³T�µ ³w »� jAo¢®¼®§ ° ½Ao°A nj ÂX« »wBwA ºBµ³´L] nj é�° H¼¯BY ° j±zM

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 22

pA »¦ñM o¼iA p°n Szµ �o� ©½j±M ²k{ ¬C ¨B\¯A ³M ��±« Go¼iA ³ ³´L] é�° S¼LXU /SwA ²k{

° »Çµnp ºBµ°o¼¯ ° k¯A²jo ¥�T®« �o{ ·´L] ³M u�¯ ²pBU ¶jB¼Q oñz§ 40 BU 30 B´¼¯Bª§C ,³T�n ¬B¼«

BÇ« ////SwA ³T�B½ ³íw±U ²jBí§A�±� q¼¯ »¯B«°n oñz§ Sv¼M S¼§Bí� ° k¯A²jAj y½Aq�A An j±i ³¯BhQ±U

B« ,é�° ½A ·\¼T¯ nj /SwA ²k¼wn jAo¢®¼®§ ºBµ²pA°nj ³M ª{j ° ©½A²jAj Swj pA An ½Ao°A �~¯

BÇ« /©Ç½A²jAj Swj pA An ǽAoÇ°A ºpBwj¿±Q ºBµ³¯BinB pA »�íM ° �°n º±Mo ¶p±e µC ¬jBí«

BU Bµ³¯BinB ½A »§° ©½A²jo ¥�T®« ³´L] K�î ³M j±M ½Ao°A nj ³ An ºpBw¨±¼®¼«±§C ³¯BinB ½k®a

B« S«°B�« Rnk� /jnAj p̈¿ S�° ²B« Szµ BU S�µ B´¯C ¬jo nAo�oM ° j±M k®µA±h¯ nBñM njB� »Uk«

/SwA ²k{ °oM°n òo« k½k´U BM º°n±{ o¼µBª] jBdUA ° ²k{ �¼í�

�¼í� ¬B®a B½ ° jn±i kµA±iSvñ{ B½ º°n±{ o¼µBª] jBdUA j±z¯ ðª ///º°n±{ ³M o£ A ///

BÇM ²pnBLÇ« nj j±Çi ¼��TÇ« ³ÇM »ñª »¢®] RB¼¦ªî BM Sv¯A±U kµA±h¯ »Uk« BU ³ Sz£ kµA±i

/66 ·d�æ ,¨°j JBT� ,¨±w k¦] ,¥¼aoa ¬±Tv®½° ow ,¨°j »¯B´] ¡®] RAo�Bi /1

1/k½Bª®M ©v½o¦T¼µ

³w pA é ±« ¬C nj ,k¯j±M º°n±{ ³M »«B�¯ ðª� ¬k¯Bwn ³M ©ª~« ³� ¬BTv¦¢¯A ° Bñ½o«C ¼T§°j

:k®¯BwoM ³¼w°n ³M An »z¼\§A�±w o½Bil ° »¢®] RBª´« k®Tv¯A±U»« �½o�

pA T{m£ BM ºoL¼w njB®M pA »ñ½ B½ ° ðv¯B«n±« nk®M ³M ±ñv¼v¯Ao¯Bw nk®M pA RBª´« ¤BwnA /1

BÇM é ±Ç« ¬BªÇµ nj »§° S{Aj »�o�¼ÇM ° ³¯BTw°j �MA°n ³¼w°n BM QAr S§°j ³ao£ /QAr ºB´MC

²pB]A Am§ /j±M ³TiBw k�í®« »Tw°j ¬Bª¼Q ¬Bª§C BM ° j±M ¡®] ¤Be nj u¼¦¢¯A ° Bñ½o«C ºB´T§°j

/k¯nm¢M QAr ºB´MC pA »v¼¦¢¯A ° »½Bñ½o«C ºB´¼Tz� ³� jAj»ª¯

ònqM ¤Bñ{A °j ²An ½A nj »§° /ðv¦¢¯BinC nk®M ° ³¼w°n ¤Bª{ �½o� pA RAq¼´\U ¬k¯Bwn /2

pA ° k¯j±M B´¼Tz� n±Lî K Ao« k¯À®� ¤Bª{ ºB½nj nj ¬Bª§C ºB´¼½B½njo½p ³ñ®½A »ñ½ :S{Aj j±]°

° B«ow ·�wA° ³M ²An ½A ³ñ®½A ¨°j /j±ª¯»« k½k´U An ¼�T« ºB´¼Tz� »£nqM RAo�i S´] ½A

/j±M n°k�« o¼� ¬C pA B´¼Tz� n°o« ° n±Lî ° j°kv« ¤Bw pA ºA²kªî Sªv ¬Ak®Lh½

»«B�ǯ ðª� º°n±{ S§°j ³M ³¯AjApC ¬C pA ²jBTwA BM k®Tv¯A±U»« ¼�T« ³� »µAn ½oT´M /3

pA »ñ½ nj An »¢®] ºBµ¿B� ¬BTv¦¢¯A ° Bñ½o«C ¼T§°j ºB´¼Tz� ³� B®í« ½kM /j±M ¬Ao½A ²An k®¯BwoM

Am§ /k®TwoM º°n±{ � Bi ³M ³w±{ �½o� pA B½ ° µC²An ³¦¼w° ³M ,²j±ª¯ ³¼¦hU ¬Ao½A J±®] njB®M

³ÇM (1320 ²B«o¼ÇU) 1941 ³¼Ä°r nj º°n±{ ° Bñ½o«C ,¬BTv¦¢¯A ºB´T§°j ¼M ³� »��A±U tBwAoM

jBdÇUA ³ÇM »«B�ǯ ðªÇ� ¬k¼¯BÇwn ²An ½oU³�oæBÇM ° ½oT´ÇM ¬AoǽA ° tnB� [¼¦i ²An k«C ¥ªî

½oT´ÇM T�Bǽ ºAoM º°n±{ ° ¬BTv¦¢¯A ºB´T§°j ¬B£k®½Bª¯ ° k{ ²jAj }¼hzU º°n±{ o¼µBª]

³íÇ]AoÇ« ¬AoǽA S§°j ³M ,o«A ¬B½o] nj B´¼¯Bª§C ºnBñMAoi pA Sí¯Bª« ° ©¼ª~U ½A ºAo]A �½o�

/k¯j±ª¯

23 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

²B{B�nS«±ñe¬An°j nj¬Ao½A»wB¼w °ºjB~T�A�B�°A

ºjB~TA B�°A

¬AoǽA RBµj nj ¬B®`ªµ ©v¼§Aj±Ã� ·�¦w ° jAj»« ¥¼ñzU »½BTw°n jB~T A An ¬Ao½A jB~T A tBwA

¨°j ð½ k¯jn°C»« Swj ³M ³� »§±~d« pA ° k¯j±M ¼«p k B� ¬Apn°Bz� ¨BU S½oX� A /j±M B«oªñe

³� j±M n±L\« pn°Bz� ²°Àî ³M /jo�»« KeB~U ð§B« An ³¼�M ° S�o£»« �¦íU ¬B¯C ³M ©\®Q nB´a BU

An ²o¼� ° ¨q¼µ ° �°n ,ïo« ©hU ,k®w±£ ,ïo« o¼�¯ »v®] çnA±î ° kµkM ºnB¢¼M ¼«p ð§B« ³M

�±�e ³¯±£ oµ pA ¬Apn°Bz� ° j±M ð§B« �±�e °q] Akik� ¼¼íU �e /k®� ©µAo� ð§B« ºAoM H¯B\«

BÇM y�Ç{ ,y¼Çi ,�MBÇw k®¯BÇ« ºpn°BÇz� nj nB� ºBµnAqMA ½oU²kªî /k¯j±M ¨°od« »îBªT]A

²k½j Rnk¯³M k½k] ºpn°Bz� R¿C¼{B« ° j±M J±�f±¦� ° ¥¼M ,ºq¦� »µB£ ° »M±a ºBµ³¯Ak¯j

/k{»«

j±i RB¼e ³M ³®wo£ ³ª¼¯ S§Be ³M ° k¯j±M ¨°od« »¢®µo� ° »T{Ak´M RBvwÆ« pA ¬Apn°Bz�

¥ÇeA±w nj /j±M oUnA±{j KUAo« ³M ¼înAp é�° ,¬Ao½A » o{ J±®] ° J±®] nj /k¯jAj»« ³«AjA

BM An ¤Bw pA ²B« k®a ¬Apn°Bz� pA ºnB¼vM ,n±z� »M±®] »eA±¯ o½Bw ° ¬BTva±¦M ° tnB� [¼¦i

/k¯jo�»« �±] kw �¦î ° ²k{ ðzi g¦« ,B«oi ·Tvµ ßjnC ¬jn±i

½oTña±Ç »T¼în JBMnA RBLwB®« ° B´¯C nBªXTwA »¢¯±¢a ,¬B¯B�µj é�° nj ²B{B�n S«±ñe

³M »z ²o´M ° nBªXTwA ³M ,RBµj ³M »îB�T¯A ° »¯B£npBM ºBµ³½B«ow j°n°uñîoM /joñ¯ jB\½A ºj±L´M

³M é�±« ¬C nj (¬Ao´U k¯°B«j) ¬Ao½A ºBTw°n ½oUjBMC é�° ,»ªwn nB«C �L� /j°q�A »´]±U ¥MB� ke

nBTñµ ð½ pA oTª »®¼«p ³í�� ºAnAj %25 pA y¼M %40 ·¼�M pA ,%60 ¼«p»M ¬B¯B�µj :j±M o½p bo{

%15 pA /j±ª¯»« ¼«FU Sªep ³M An ºo¼ª¯ ° n±hM »£k¯p ¬B{nB ¥æBe ºp°n ¬C »TîAnp é�° BM ³

%70 pA y¼M ³ ¬B¯B�µj é�° j±M ½A pA oUkM ° ¼®a /k¯j±M ¼«p nBTñµ ³w pA y¼M ºAnAj %5 B´®U ³¼�M

/k¯jAj»« ¥¼ñzU An n±z »§BµA

³M ³TvMA° é�A° nj �À«A ½A ¬B¯B�µj /j±M oUk½k{ ²B{B�n »æB~TiA �À«A nj ²s½±M »z ²o´M

,k¯jo»« �oU An »æB~TiA �À«A ³ »¯B¯B�µj T�o½mQ �e ,o£nB ³M ZBTd« ²B¢®M _¼µ /k¯j±M ¼«p

/yhL«B� kª~§AkLî ·T{±¯ ,48 ·d�æ ,¬Ao½A nj »Tv¼¯±ª ° ºo£nB yL®] ³M ºo¯ /1

1/k½Bª¯ ¨AkhTwA ¬Ao½A o¢½j �B�¯ pA »¯Ao£nB j±M n±L\« ¬Ank¯pB« yhM nj ¬Ao½A µC²An »Te /S{Ak¯

¬An°j ³M ²pBU ònqM ºA°rn±M ºnBñªµ BM ð§B« Ç ¤Aj±Ã� ·�L� Swj ³M �±ª\« nj n±z� jB~T A

é¼Çw° � À«A T{Aj �Bd§ ³M j±i ³� ²B{B�n S«±ñe ºpn°Bz� SwB¼w ° k{»« ²nAjA ²k¼wn

° Sz� é¼w° � À«A k{n ° ònqM ºB´T¼ñ§B« ·L¯B]³ªµ ©¼ñdU S´] nj j±M n±z� ð§B« ½oT£nqM

ºBµpB¼Ç¯ ºAoÇM ©Çµ ° BQ±Ç¯ »¦Ç« é½B®æ ºAoM ©µ ºpn°Bz� ¨Bi jA±« ¼«FU n±�®« ³M »½¿B� �np

³M ºpn°Bz� ° ¼«p ¶nBMnj ²B{B�n ¬B«p nj ³� »®¼¯A± S½oX� A ¼®`ªµ /j±M ²k{ ©¼�®U »UAnjBæ

ºo¢½j kµ ¬B¯B�µj nBªXTwA k½kzU ° JC ° ¼«p oM ¬BMBMnA S¼ñ§B« ©¼ñdU q\M ,k¼wn K½±~U

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 24

¬AoL\¯n pA S½Bªe ¨B¯ ³M An nB� ½A ° k¯j±ª¯ ±�§ An »�nA RB¼§B« ²B{B�n ¶n°j nj ÂX« /S{Ak¯

/k®T{Am£ An ³w ºkæ RB¼§B« ¬C ºB] ³M ° k®®ñ¯ Ak¼Q tBªU »§B« ½n±«F« BM ¬B¯B�µj BU k¯jAj ¨B\¯A

B½ ° »TwB« ²p±� »¯B�µj o£ A ç±î nj ° k½jo£ Bí« RB¼§B« pA »æB~TiA � À«A ³� k{ ½A ³\¼T¯

SwA »´½kM /j±ª¯»« SiAjoQ ³w ºkæ RB¼§B« Sv½BM»« ,jn°C»« o´{ ³M x°o� ºAoM »�o«

/j±L¯ »æB~TiA � À«A pA RB¼§B« S�B½nj SÄo] An »v�

³� ,n±z� ºnAk«Aj ³M »£nqM RB«kæ ,²B{B�n S«±ñe o½Bzî ¬BñwA SwB¼w ºnAk«Aj o�¯ pA

¨B\¯A ¬An°j ¬C nj o½Bzî ¬BñwA ¨B¯ ³M ³� An »í½B\� pA »Tªv ð®½A /jn°C jnA° ,j±M ¨Aj ¶k®®�njBæ

Sv¼¯ ºA³´L{ ³ª� Be Süµ ³M ¬C »¢TvMA° nj ³�RBîÀ�A »ªwn ³ª¼¯ ·«B¯p°n ³M jB®TwA BM ³T�B½

:©¼®�»« ¥�¯

nj /j±M KwA ° qM ,y¼« tEn k®a ³M o~d®« B´¯C ·½B«ow ° k®T{Ak¯ ¤±Q o½Bzî ºBµ²jA±¯Bi K¦�A

j±Çi ZoÇi ³ÇM »«B�ǯ ¬Bh¦Ç½A o�ǯ SdÇU k¯j±M n±L\« SîBª] ½A ,o½Bzî ¬BñwA ¬B«o� ºAo]A

Am§ ,k¯j±L¯ o«A ½A ºAo]A ³M ¥½B« ° njB� ¬B{j±i ¬±a ° k¯±{ ±QB� ³ThU ,³TiBw »¯B�µj ºBµ³¯Bi

ªY ³M B´¯C xBí« oª« ³¯B¢½ pA »ª´« Sªv� k½oi BM ° ,²jp yUC An ¬B¯C ºBµnjBa ¬BñwA ½n±«F«

¬BTÇv«p nj ³Ç¯ ° o¼v«o£ ¬BTvMBU nj ³¯ nBL£o« ºBµ³¯Bi ½A /k®TiBw ¬Bz½AoM ¼¦£ ºBµ³¯Bi ,uhM

¬Ak¯p ½A pA An j±i ,²k{ ³ »Tª¼� oµ ³M k¯k{»« o�Be o½Bzî ³\¼T¯ nj /j±L¯ S¯±ñw ¥MB� o¼wjow

/k¯jo£oM y½±i �MBw »£k¯p ³M ²jAj RB\¯

¬A±®î ³M »�§BL« S�B½nj BM o¢« k¯jAj»ª¯ ¬jo �Àz� Ç �À¼½ ²pB]A B´¯C ³M ¬BñwA ½n±«F« »§°

,»½B�z� �½A±� pA »�íM ºAoM RÀ¼ªdU o½Bw ° pA±] ¤±Q ¼¢®w nBM B´§Bw pA »ñ½ nj /<!pA±] ¤±Q>

Soe pA (¬BñwA ¬A±®î ³M) Rk{S½B´¯ BM ©µ »«B�¯ ¬Bh¦½A /k¯kz¯ ¬C ³½jFU ³M njB� ° k{ Bwo�S�B�

©Çñe ³ÇM °BÇ£ ° oT{ ° k®�w±£ ° KwA »§° jo»« ºo¼£±¦] o¼v«o£ ³M ¬Bz«BzeA ° ¨B®�A ° ¥½A

²An ³ÇM B´Ç¯C ow K�î nj ³®µoMBQ ºB´¯p ° ²j±ª¯ Soe ¬BTv«p ³í¼¦� ° q¼½BQ jow ºBµjBM ° Sí¼L�

ºAoM JBve ° �e /k¯j±M ¬jp ³¯Ba ¤±�z« »¯Bh¦½A BM (!JBve ° �e) ·¼�~U ºAoM Bµjo« /k¯jBT�A

jo njBæ »«B�¯ o«A nlC ²B« w° nj ³\¼T¯ nj ° j±L¯ »�B <»«B�¯ ¬Bh¦½A> ºB�C ºB´T{A ¬k¼¯Bz¯°o�

!k®µj Rj±î o¼wjow ²An w° pA An ¥½A ³

nAqµ k~ñ½ pA p°B\T« Amµé« ,k®¯Aq½o¢M An j±i ºBµk®�w±£ pA ºjAkíU k¯k{ ��±« o½Bzî ³ao£

/k¯k¼¯Ajo£oM An B´«Aj o½Bw pA ºnBªz¼M jAkíU ° ¬B½jB« nAqµ Szµ S�µ ,k®�w±£

²k¯nB¢¯ !k¯k{ »¯BMo� q¼¯ ¬C ��dTv« ºB´¯p pA ºA²kî ° j±MB¯ ° B®� oiC ·¯Aj BU ¨B®�A ³ªµ ½A ///

BÇM An »MoÇî ºBµjAs¯ ½oT´M pA ¬B½jB« tEn k~¼w ºB´¯A±hTwA ³½o� ð½ x±e ° ¤±e nj kíM ¤Bw

/k¯j±M ²joPw ¬B] �oM o½p nj ³ ¨k½j j±i ©za

³ÇM ¬Ao½A J±®] o½Bzî ³M SLv¯ �� ³T{m£ RA±®w nj ³ An »í½B\� ©µA±hM « o£ A o½k« ºB�C

³«B®µB{ o�� ³M »MBT Hí�� n̈°C nj o½odU ³T{n ³M ¨A²j±M ¬C ¶kªî Sªv� o�B¯ H~h{ ° ²k«C ¥ªî

/»¯A°o¼{ /A </// ºn°oP«Aj ¼M ³´L{ én> 20.8.28Ç471 ²nBª{ ³¯Ap°n RBîÀ�A /1

1/// k{ kµA±i »w°jo�

25 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

:kv½±¯»« jn±« ½A nj ºj±ív« tBLî

kǽA±Ç� ° ¨AnC »¯B£kǯp Rm§ ³M ³ o½Bzî ¼À« ° BµnAj³½B«ow pA ²kî ð½ ,k¼®ñ¯ n°BM k½B{ ///

o½Bw 𪠳M B½ H~h{ An j±i ¶o¼zî ° ³�½B� ³TiBw »M±¦wABM ° J±i RBµj ° ²joM »Q ºpn°Bz

»«±ÇM ° jAsǯ o¼¼�ÇU ¥¼L� pA »d¼dæ K¼UoU ¬B{j±i ºB´«Aj xn°oQ ºAoM ° ²j±ª¯ ¬BñwA ¼À«

° ¬BÇñwA ½n±Ç«F« ¾AmǽA ° è�ÇM jn±« ºnk� ³M ,k¯jAj»« o¼v«o£ ° o¼wjow ºA±µ ³M B´¯C ¬j±ª¯

/k¯k½jo£»« ½o½Bw ³M ©�®« ° �Bw »Tvµ pA ²oi¿BM ³ k¯k{»« é�A° B´¯C »¦d« ¬BTwkªµ

²B¼Çw njBÇa pA ²B{ ¬±a k®T�£ ° /// k¯jp yUC An ²B¼w ºBµnjBa G°kM RB½±®« ½A ºAo]A ºAoM ///

k®�BM»« qM º±« pA An B´¯C ³SwA ½A o½Bzî ²B¼w ºBµnjBa ·�v¦� »§° /k¼¯qM k¼�w njBa ,k½C»« xkM

yUC ¬C ¥iAj nj /k®»« ��e ¬AnBM ° jBM oMAoM nj An B´¯C ¤±~� ¨BªU nj njBa ½A ° SwA o½mQB¯l±�¯ ³

/SwA ¨°od« B½Aq« ½A pA k¼�w njBa ³»Un±ænj /k®®»« {°n

° jB´Ç¯ »Tv¼¯ ° ¤A°p ³M °n ¬Ao½A »¦« R°oY ½oT£nqM é½B\� ° ¥«A±î ½A o¼YFUSdU ³æÀi ///

!j±M S«±ñe po� ¬C ·\¼T¯ ³ªµ ³ k¼z »¯A°Ao� RB«kæ ° ³ª�§

,¨Aj ²k®µj xn°oQ ° ²k®®k¼§±U n±z ³ S{m£»ª¯ ºq¼a ,S�n»« y¼Q ¤A±®« ½kM o£ A ° ///

/ºj±ív« tBLî ³T{±¯ <njBa ²B¼w> ³§B�«ow 20.8.17 Ç701 ²nBª{ RBîÀ�A /1

1/k½Bª¯ ºnAk½oi B¼§AoTwA pA An ²k{ °ov® S{±£ B½ ¼T¯ArnC pA ©µ An k®�w±£ k{»« n±L\«

,»vªÇ{ 1320Ç1309 ºB´§Bw ·¦æB� nj B« n±z� nj ºnAj³½B«ow ½±¯ RBLwB®« k{n o�¯ pA

:j±ª¯ »´]±U ¥MB HTLv¯ S�oz¼Q o½p ¥¦î ³M ºnAj³½B«ow jB~T A

³� ²k{ ³T{BL¯A ºBµ³½B«ow k{ K]±« »¦iAj S¼®«A ºnAo oM ° ºq�o« S«±ñe T�o£ °o¼¯ /1

[½nkTM j±M ³T�B½ BTw°n nj nBªXTwA �½Ao{ j±]° pA ²jBTwA ° � À«A k½oi nj An j±i nAo� ²An ÂL

/jjo£ é½B®æ ³]±T«

³M ³� An ònqM ºBµ³¯BinB� pA ºjAkíU /jo�»ª¯ BT� A � À«A K~� ³M j±i ºk®«pC nj ²B{B�n /2

n±z� ²kªî ¬AnAj³½B«ow pA »ñ½ ³M ¤kM ²An ½A pA ° jAj |B~TiA j±i ³M k{»« BQoM S§°j Zoi

ºBµ³¯BinB� ·¼¦� ¨±w ð½ oMAoM xAºk¼§±U º°o¼¯ ³� ¬Ank¯pB« »]Bv¯ ºBµ³¯BinB� ½oT£nqM /k{

/j±M ³T�B½ �¦íU º° }h{ ³M j±M n±z� »]Bv¯

¬k¯Anm£ ,ònqM nAj³½B«ow ð½ ¬A±®î ³M ²B{B�n »~h{ é�B®« ° ²k®MB½ k{n ºpA°rn±M nBz� /3

ºnAm£ ³½B«ow ºkíM ¶q¼¢¯A q¼¯ ½A j±i ³� k{»« K]±« »¦iAj é½B®æ S½Bªe S´] nj An »®¼¯A±

¬B®a /k½jo£ 1320Ç1310 ·µj nj »¦iAj é½B®æ é½ow HTLv¯ k{n K]±« ¥«A±î ½A /j±M é½B®æ nj

³½B«ow ° 1735 ³M 93 pA Rk« ½A nj ²k¼wn SLY ³M ºB´T�o{ jAkíU ¬Ao½A »¦« ð¯BM nB«C �L� ³�

q¼¯ k½k] »«B�¯ ° »T§°j ºBµ³¯BinB� © n ½A ³M o£ A /k¼wn ¬±¼¦¼« 1863 ³M ¬±¼¦¼« 143 pA B´¯C

/yhL«B� kª~§AkLî ³T{±¯ ,46 ³d�æ ,¬Ao½A nj »Tv¼¯±ª ° ºo£nB yL®] ³M ºo¯ /2

2/jAj kµA±i ¬Bz¯ An »´]±U ¥MB k{n ,jjo£ ³�B�A

° »¢TvLªÇµ »ñ§BÇ« ºnAk®¼«p BM ¬Ao½A ºBQ±¯ »¦« ºpA°rn±M ³� SwA ºn°o� ³Tñ¯ ½A o�mU

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 26

° ºjB~T A RB¼e nj ¬C ³¯BµA±h¼ oU y�¯ pA ºA³�eÀ« ¥MB ke BU o«A ½A ° S{Aj ºk½k{ k¯±¼Q

/SwB�»« n±z� »wB¼w ° »îBªT]A

k{n ³M �°o{ ²k«C j±]±M »Tí®æ k½k] q� Ao« ° Bµ³¯BinB� nj q¼¯ ¬Ao½A o£nB� ·�L� o¢½j o� pA

¤±�z« ¬Ao½A é½B®æ nj o£nB� nAqµ 650 j°ke nj »¯B´] ¨°j ¡®] ·¯BTwC nj ³� ºn±� ³M /j±ª¯

BM Ao½p /S{Aj ºnBMS n é�° ¬Ao½A é½B®æ nj o£nB� ³�L� ,²B{B�n S«±ñe ¬B«p nj /k¯j±M nBñM

jqªTwj oX� Ake /j±M ²joñ¯ ºo¼¼�U o£nB� jqªTwj ,¤Bw ²j »� »£k¯p ·®½qµ ¬k{ oMAoM °j j±]°

J°o� BU �±¦� pA HL§B� ³� nB� p°n ð½ pA uQ ³¯Ap°n ·®½qµ ¥ Ake ¤B½n 14Ç12 oMAoM nj ¤B½n 8Ç5

/k¯j±M nB� ³M n±L\« jqªTwj ½oT§pB¯ BM q¼¯ ¬B�j±� ° ¬B¯p H®ª� /k½jo£»« SiAjoQ ,j±M JBT�C

ºjB~TÇ A SwB¼w pA ²B{B�n S«±ñe ³ñ®½A S£ k½BM ³`¯C S§°j »¯B£npBM SwB¼w ³M é]An

³ñ¦M ° ¨jo« ²B�n ° n±z� » oU ° S�oz¼Q ²An nj ³¯ ,SwB´T§°j Swj nj »eÀw ³� RnB\U nB~d¯A

²jBTwA S«±ñe ¬C JBve»M ZnBh« pA »{B¯ ·]j±M ov� ¬AoL] ° nBMnj »½±]j±w ¾B�nA ºAoM

jn°C nj j±i nB~d¯A ³M An »¦iAj »¯B£npBM uPw ° »]nBi RnB\U AkTMA n±�®« ½A ºAo]A nj ° jo�

»� ¬Ao½A ·«B¯p°n /k½jo£ q�oªT« S§°j Swj nj B« n±z� »¦iAj ° »]nBi RnB\U K¼UoU ½kM °

:kµj»« bo{ ¼®a An ²B{B�n »¯B£npBM SwB¼w ,R¿B�« ³¦v¦w ð½

jBT�ǵ BÇU S~{ S§°j /SwA »T§°j ºBµnB~d¯A ,jB~T�A ° RnB\U »¯Bz½oQ ¶kªî ¥¦î pA »ñ½

¶j±«pCB¯ Swj ³M nB~d¯A ¨B¯ ³M An ²o¼� ° �B½oU ,³L®Q ,ºBa ,oñ{ ,k®� ¥¼L� pA n±z »¯B£npBM kænj

° ¨joÇ« ¤BÇe ³ÇM ºp±Çv§j ·¯B´ÇM ³M An B´½pBM nB~d¯A ½A S§°j ³ SwA ²ohv« »¦¼i /S�o£ j±i

³M »«±ªî y½BwC ¼«FU ° ¿B ¬jAj ¤q®U n±�®« ³M ²oi¿BM ° nB\U »{°o�¯Ao£ ° �Bd]A pA ºo¼£±¦]

///S{Ak¯ j±i K¼] T{BL¯A q] ºn±�®« ³ k{ ¨±¦í« ¥ªî nj »§° /jAj |B~TiA j±i

¤Bǽn °j »§A nB®Ç½j j±Ç¯ ° ¤B½n ð½ ºoT« /// An ¬C ¬B¯B£npBM ° j±M jApC S¼a ³¦«Bí« ½A oM �MBw

fo¯ ½A pA oT¯ApnA »½B´M ³M An S¼a ¨jo« ³ SwA±i ° Si±w S¦« ¤Be ³M y§j S§°j /k®Ti°o�»«

nB~dǯA ³M An S¼a ²k®L½o� n±�®« ½A ³M S§°j /k®ñM ¬B£k®®jnA° »{°o�¯Ao£ pA ºo¼£±¦] ° k¯ohM

/j±ÇM nB~dǯA �e ¨B¯ ³M S¼a oM kænj 15 ¥¼ªdU S{AjoM ²An ½A nj ³ »«k� ¤°A /jn°C nj j±i

K\î k½j ©µ pBM ,joM ¿BM kænj 25 ³M An nB~d¯A �e kµj»« »¯B¢½An ¥ij ³¦«Bí« ½A k½j S§°j

An S¼a ¬Bªµ p°o«A ²oi¿BM BU k¼¯Bwn kænj 50 ³M ° jAj »�oU ©µ pBM /SwA »¯BwC ° ¬A°Ao� Sí�®«

S§°j »TÇw°j S¦Ç« ° »z½k¯A Sd¦~« ° ºnB Ak� ³\¼T¯ nj SL�Bî »®í½ /©½oi»« ¤B½n 6 ºoT«

BµkÇæ S¼a jn±« nj ºpBMnB~d¯A ²o�� ð½ ¼ªµ BM S§°j /k{ ñ{oª ° ¬Ao£ kænj 300 S¼a

,SiAkǯA SªÇep ³M An ²k®®�o~« B´¯±¼¦¼« ,x°o� ²joi ° KwB ,nAkñ®M ¬AnAqµ ,²k®®jnA° o]BU

o½BÇw k¼½B«o�»Ç« n±~ÇU /j°qÇ�A »«±ªÇî ³®½qǵ ¬Aq¼Ç« oÇM kÇænj k~¼w ²oi¿BM ° SiBw no�T«

An ¨±Ç{ ³\¼Tǯ ¼ªÇµ B´Ç¯C ·ªµ o¼i ?j±M ½A pA o¼� /// ° ¥¼L«±UA ° oñ{ ° k®� nB~d¯A ,BµnB~d¯A

¬B¯B£npBM Swj pA An nB ° Kv ° »¯B£npBM �~¯ pA y¼M �o� ð½ pA S§°j S¼�¼ ½A BM /k¼zhM

ºB´UB¼§BÇ« ° çnA±Çî o¢½j �o� pA ,SwB B´¯C »¯±¯B� ° �°oz« ¶jB�TwA ° S¼§Bí� ¬Aq¼« pA ° j±Mn

³) o®µ ° ³z¼Q ¶nAjA nj ÂX« /j±ª¯ ¥¼ªdU B´¯C oM ° jo é�° »L½o� ° K¼\î ° ñ{oª ,¬°q�Ap°n

¬A±®î ½A BM /jou¼wFU <»¦iAj RB]±v®« [½°oU ¶nAjA> ¨B¯ ³M ºA³Lí{ (SwA ²k{ ³¯BhUnAp° p°o«A

27 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

²An nj ° k®»Ç« ð½odÇU ºA²k¯±®Ç{ oǵ nj An »µA±io¼i ° »TwoQ´¼« ue ³ JAm] ° ²k®L½o�

,ºpAoÇi oM »ªzQ tB®]A oM RB¼§B« kænj ²j ,j±{»« ºnB Ak� ³¯±£ oµ ºAoM pA o�Be ¬C S�oz¼Q

° k®TiAjoQ <!tk�«> n±�®« ½A ²An nj An RB¼§B« ½A ³ªµ ¨jo« /k¯jo é�° ²o¼� ° S§A±U p̈A±§ ,²À

RB¼§B« ½A ?S�n»« °o� » K¼] ³M ³¯An°oP RB¼§B« ½A ³ k¼¯Aj»« B½C »§° /k¯pAjoQ»« ©µ p±®µ

»]nBi »ªz½oMA tB®]A ³ »Un±æ nj /k{»« SiAjoQ t±§Ba ©z½oMA ·¯BinB ³M ³®½qµ 𪠨B¯ ³M

x°o� ³M nApBM ¼ªµ nj ¤B½n »w ºoT« k{»« n±z jnA° RÀ¼ªdU ¬AnAqµ BM ° j±M jApC ³ ºp°n BU

¥¼ªdÇU ¨joÇ« oÇM oT¯Ao£ kænj kæ An ¿B ½A /jo»« ²jB�TwA ²k®®jnA° ¤pB¯ fo¯ ½A BM ° k¼wn»«

Çve ǽA ¨B¯ ³M ©µ kænj ²j ³Tv¯Ak¯ »�B An �Bd]A ²pAk¯A ½A BU ³ SwA ½A nj K\íU /k¯jo

/k¯jo ¥¼ªdU ³«Bî ZB¼TeA jn±« ºBµ¿B o½Bw oM ºnB Ak� ½A ° S«ki

no� B´®U ³¯ xo� nB~d¯A /kwoM ¤B½n kæ ³M ¤B½n »w pA ³L®Q ³`�M oµ ³ k{ K]±« ³L®Q nB~d¯A

/S{Am£ Sw±Q ° ©zQ oM »Tª¼� S§°j /joM ¬B¼« pA ©µ An ºnAj³«n ³ñ¦M ,jp ¨Bi ©zQ ° xo� nApBM ³M

° oT´M nA±\ªµ ð§Bª« nj ,³]nBi nj An ¿B °j ½A /S{Ak¯ B�B�U ° ³�oî nApBM BM S�MB�« Sª¼� ½A

° k{ ZnBi n±z pA k®�w±£ nAqµ ¬AnAqµ BM ³Twj ³Twj B« ºBµ³«n ?k{ ³a ³\¼T¯ /k¯k½oi»« oTz¼M

p°o«A »§° /j±M k®�w±£ ¬±¼¦¼« ½k®a ºAnAj tnB� y¼Q ¤Bw k®a BU ³ SwA �°oí« /S�n Swj pA

° �°n ° S{±£ ¥¼L� pA ¨jo« � An±i ³ñ¦M ¨Bi ©zQ �� ³¯ K¼UoU ½kM /Sv¼¯ AnAj ©µ ¬±¼¦¼« ©¼¯

/20.7.5Ç6684 ° 20.7.4Ç6683 ¶nBª{ ,¬Ao½A ·«B¯p°n /1

1/k{ JB¼ª ¬Ao½A nApBM nj q¼¯ o¼{

pA »T¢®µ nAk�« ³� k½jo£ ¬C ³M o\®« »TwoQé¯ ° ZB\§ ° jB®î BM ¨E±U »]nBi RnB\U nB~d¯A>

/»¦« ºAn±{ u¦\« ³M n±z� ¬B¯B£npBM ·«B¯ pA ¥�¯ ³M 20.8.20Ç3276 ¶nBª{ ,¬Ao½A jk\U /2

»�BMo½oe S�o{ o�Bi ³M /// ³� ¬B®a>2</j°oM ¼M pA ²k{ kwB� �oª£ ºBµnBL¯A nj ¬B¯B£npBM ¤A±«A

»¢TÇvñ{n° K]±Ç« ° k¯joÇ� �¼ ±U nBL¯A nj ³T{Aj j°n° ¶pB]A ÂL ³� An »½Bµ©z½oMA t±§Ba

/ºoLTí¦i ¬ÀwnA ·T{±¯ <ºjApC pA �Bj B½ ²BLT{A én> ³§B�« pA 20.8.17 g½nBU ³M 1195 ¶nBª{ ,²nBTw /3

¶kªî ¤±~d« nB´a »¦iAj »¯B£npBM nB~d¯A SwB¼w ºAo]A ºAoM S§°j3</k¯k½jo£ ¬B£k®®�jnA°

Shw ¤oT®� ° nB~d¯A SdU j±{»« Sz� ¬À¼£ nj oTz¼M ³� An ©z½oMA ° ºBa ,¬±U±U ,[¯oM ,n±z�

/k¼wn B´¯C Swj ³M �MBw pA oTª� »Tª¼ ° k¯k{ no�T« ¬Apn°Bz� ¥ªî ½A pA »§° /jAj nAo

²jAj }¼~hU ²B{B�n »æB~TiA � À«A ³M ¬Ank¯pB« nj R¿±~d« ½A pA ºA²nBQ Sz� ²°Àî ³M

nj Amµ»¦î SwA ¬Ank¯pB« ºBa ° [¯oM pA oTM±�o« ¬À¼£ ºBa ° [¯oM ³ñ®½A j±]° BM ³\¼T¯ nj /k{

/k{ ºnAk½oi »½AnAj RnAp° o� pA ºoTª� Sª¼ ³M nBMnj ¾±w kæB�« ºAo]A

²A±Çh§j Sª¼Ç ³ÇM ,j±ÇM t±§BÇa nj ²B{BÇ�n »�BM o½oe ·¯BinB� ZB¼TeA jn±« ³� ©µ ©z½oMA

/<¬À¼£ ½B�e> ³§B�« pA 20.8.29Ç3285 ²nBª{ ,¬Ao½A jk\U /4

4/k{»« ²jAj ¥½±dU ³¯BinB� ¬C ³M ° ºnAk½oi

Sñ¦ªÇ« bÀæ ° o¼i ³M »d�w o�¯ nj ³� k¯j±M ²jp �°n ºn±� ³� RB«Ak A ½A oM ²°Àî

·½B«ow k®¯A±T¯ ¬B¼]nBi ³ñ®½A q½°CSwj ³M ° »]nBi RnB\U ¤jBíU ·¯B´M ³M S§°j ,k{»« o£ ²±¦]

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 28

:jo� nAo oM pnA ¤oT®� ,k®½Bª¯ ZnBi ¬Ao½A pA An j±i

³M ,¤B½n 80 ³M ¤B½n 120 pA ²o¼§ »�¼�e fo¯ ¤q®U Hæ±~h« ° pnA ¤oT® ºnAo�oM nj »�¼�e k~� B«A

²B{ é�B®« ��e ¤°A ³]nj nj ,k¯k¯Bwn K½±~U ³M An ¬±¯B� ½A o«¿AKve ³ »æBh{A ¬Bªµ RjB´{

RAnjBæ ¥d« pA »T§°j RAjnA° ¨°j ·]nj nj ° ³]nBi ³M ¬jBTwo� ° pnA ³M °A »§B½n RAk½Bî ¥½kLU nj

³ÇM ¬B{j±Çi ³Ç ¬±¯BÇ� ¬BªÇµ RAno�« �Ài oM ³ k¯k¯Bwn »½B] ³M An n±�®« ½A ° /j±M »¯B£npBM

S¯BÇ«A ³ÇM pB\« ºB´ñ¯BM nj ³ An ¬B£k®®njBæ ³M �¦íT« ºBµpnA k¯j±ª¯»« Ao]A ° ²k¼¯Bwn K½±~U

° k¼{n±i ³« ° jBM ° oMA ³\¼T¯ nj /// k¯k¯Bwn S§°j ° nBMnj RB]B¼TeA �o~« ³M ,k¯j±M ²k{ ²joPw

° o�Ç� nj BÇ« n±Çz ° o½pAow nB~d¯A �°k®æ ° �MBw ²B{ K¼] ³M pnA ¬Aj°B¯ BU k¯jBT�A nB ³M ð¦�

pnA ¤oT®Ç ¼ªÇµ ·¦¼Çw° ³M »¯Ao½A ¶j±U [¯oTwj »T�¢®µ �¦L« K¼UoU ½kM /// jjo£ n°³�±� »Tv¼¯

° k½joÇ£ ZnBÇi n±Çz pA ° ¥½kLÇU pnA ³ÇM ,»Ç¯ApnA ° ¥´Çw ǽAoÇ{ BM ½m�®T« ° �MBw ²B{ w±U

¥ªî ³M ²k®®�o~« oM ºoTz¼M RÀ¼ªdU ¿B j°n° nB~d¯A ° pnA ¼ªµ pA ²jB�TwA BM »½AnAjRnAp°

/»¦« ºAn±{ u¦\« ³M é¦�« nB\U ºo¼X� ¶kî ³«B¯ pA 20.8.20Ç3276 ²nBª{ ,¬Ao½A jk\U /1

1/jn°C

j±]° RAjnA° pA TwB� ¬Bñ«A ¬±a Ao½p /k½jo¢¯ »¦ªî RAjnA° ° RAnjBæ »í A° ¬pA±U »§°

bÀ�æA ³M ²An ½A pA BU k¯jAj y½Aq�A An n±z� RAnjBæ ,»¦iAj k¼§±U ¬joM ¿BM ³M ³]±U»M ,S{Ak¯

ºB´½k®«pB¼¯ Sªep ³M n±z� nj ²k{ k¼§±U ºBµ¿B� nAk�« ¬±a »§°> ,k®½Bª¯ nAo oM »¯B£npBM ¤jBíU

¨AkÇ A ½A Am§ ,jAj»ª¯ An »¦iAj o~« B� ¬C ¨À A pA »�íM »Te ° j±ª¯»« ¬AoL] An »¦iAj

/»¦« ð¯BM RBí§B�« ²nAjA k®«nB� k®ªµo /¨ ©¦� ³M 20.8.17Ç3273 ²nBª{ ,¬Ao½A jk\U /2

2</k½jo£ n±z� ¥iAj nj Bµ¿B� Sª¼ y½Aq�A K]±« S§°j

»¯B´Ç] ºBǵnApBÇM ³ÇM ¨BÇi jA±Ç« k§±Ç« ¶kǽAp Rn±æ ³M ¬B®`ªµ ,²B{B�n ¶n°j nj B« n±z�

©´w Sv¯A±U ��� j±M ³T{Am£ j±]° ·æoî ³M BQ ²pBU ³� ðLw »¦« é½B®æ ° k¯B« » BM ºnAj³½B«ow

³ÇM ³TÇvMA° «B� »®� RAq¼´\U o�¯ pA é½B®æ ½A ²°Àî ³M /k®� ¼«FU An ¨jo« ºBµpB¼¯ pA ºq¼aB¯

»]nBi ¬BwB®{nB� RB«ki éMBU q¼¯ B´¯C nB� ° k½jo£»« jnA° ZnBi pA ³� j±M »¦½Bw° ° RAq¼´\U

SwB¼w S¼§Bí� ¬Ak¼« Rn±æ ³M ²kªî n±�³M p±®µ ¬Ao½A ³� ¤Be ¼î nj Am§ /j±M »¯Bª§C Hæ±~h«

q¼¯ ºo¦T¼µ ¬Bª§C S§°j ²B{B�n RkîBv« ° »µAoªµ oYA nj ,j±M ²k¯B« » BM ¬BTv¦¢¯A ºnBªíTwA

©´w (»vª{ 1319) 1941 ¤Bw ³¯BTwC nj ³� ¬B®a k{ n±z� jB~T A nj »ª´« ¨B�« Kv� ³M ��±«

/k½jo£ kænj 48 BU 45.5 oM �§BM ¬Ao½A »]nBi RnB\U nj ¬Bª§C

nj ° kÇz¯ jB\½A n±z� nj ,k¯pAjoPM k¼§±U ¥½Bw° TiBw ³M k®¯A±TM ³� »Tí®æ RBvwÆ« ñ§

³]° _¼µ ³M ,j±M ²k{ ²jAj ¬Bª§C ³M ¬C xnBw ²B{B�n ¶n°j nj ³� ,µCJ°l ³¯BinB� bo� ºAo]A

nj k½BÇM Á±ÇæA ǵCJ°l ³¯BinB� Ao½p /kz¯ n±�®« ¬C nB� ·«AjA ° ºnAo oM S´] ºn°o� �½Ao{

ñªÇ« ¤Bw ²B\®Q Rk« ºAoM �w±T« n±�³M q� Ao« ¬C pA µC ¡®w ¼«FU ³� jjo£ K~¯ ºq� Ao«

29 . ¼��T« ³¦¼w° ³M ¬Ao½A »«B�¯ ¤B�{A

¡®w ¶o¼il ,j±M ²k{ ³T�o£ o�¯ nj µC J°l ³¯BinB� K~¯ n±�®« ³M ³� ,Zo� nj ³ñ¯C ¤Be /j±{

/S{Ak¯ j±]° HwBwA µC

¬Ao½A ºowAowµC²An¬BªTiBw

» o{ J±®] ° »M±®] ºB¼wC Sªí¯ oQ »eA±¯ ° BQ°nA ¼M ²An ½oTµBU±� ¬j±M AnAj o�¯ pA B« ´¼«

³M An ºoTª´« »eA±¯ ° ²j±M n±Lí§A¥´w ³� B« n±z� ºB´µAn ©½k pA ° SwA qÄBe An »£nqM S¼ªµA

ºq�o« ºB¼wC ²An Ç ²An °j B´¯C ¬B¼« pA Am§ /SwA ²j±M ³]±U jn±« oTz¼M ,³TiBw»« �±Mo« o¢½kñ½

�e An j±i nBLTîA ° S¼ªµA ³z¼ªµ Ç BQ°nA ° »§Bª{ ºB�½o�C ° »Mo� ºB¼wC ²An ° ,»M±®] ° » o{

/SwA ²jo�

,jnm¢M ¬C pA k½BM ¬Ao½A µC �i ³� »µAn ½oT´M JBhT¯A nj »wnoM ª� »¯B¼T{C ¤BL A tBLî

:kv½±¯»«

¨°j ,»§q¯A ° ½°q ,¬Akªµ ,jAk�M ²An ¤°A :SwA ²An °j ¬Ao½A ¶k®½C ºB´µAn ½oTª´« ° ½oT£nqM>

ð½ oµ S¼ªµA o� l nj ° </k{»« ¥~T« ¬C ³M ¼a ©½k »¯A°nB� ²An ³� k´z« ° ¬Ao´U ,q½oLU ²An

³� j±{»« ¥æ° ¤±L«ÀwA Ç jAk�M °oí« µC �i ³M jAk�M �½o� pA ³� »§q¯A Ç jAk�M ²An> :k½±£»«

q½oLU ²An ° j±M kµA±i AnAj An »æBi S¼ªµA ©§Bî ³¼�BLUnA �o� ¬B¼« nj j±{ ²k¼z� ¬C nj µC²An o£ A

/<¬Ao½A µC²An bo�> ,221 BU 216 ºBµ²nBª{ ,1302 R±e ,fow ��{ /1

1</jpBw»« �±Mo« »M±®] ° ºq�o« ºB¼wC ³M An BQ°nA ³� k´z« Ç ¬Ao´U Ç

�i ²j±M oUk¼« ¬Ao½A ºAoM n±z� » oU ° oTz¼M RAk½Bî Kv� �Bd§ ³M ³� »®µC�i ¤Be oµ ³M

�Çe ºAoM u¼¦¢¯A S§°j ºnBªíTwA é�B®« ³ñ¯C ¤Be /J±®] ° ¤Bª{ ³¯ ²j±M Jo� ° �o{ ¼M

jBdÇUA � BÇi ³ÇM »§BªTeA ³¦ªe nj µC�i pA ²jBTwA n±�®« ³M ° ¥ªTd« RAo�i pA ¬BTw°k®µ

³¯ j±{ ²k¼z� »M±®] Ç »§Bª{ ¬Ao½A µC�i ³� jo�»« JB\½A ,o¼L� JÀ�¯A pA uQ º°n±{ o¼µBª]

/» o{ Ç »Mo�

:©¼¯Anm£»« o�¯ pA An o«A ½A ³M �±Mo« »h½nBU �nAk« ð®½A

²B{ ½k§AoæB¯ Swj ³M (»vª{ 1251) ºjÀ¼« 1872 ¤Bw nj ³� oT½°n ·«B¯ pB¼T«A ¨°j ¶o��

B�îA u¼¦¢¯A S§°j ·íLU ,oT½°n t±¼§°r ¬°nBM ³M An n±z� »Tí®æ ° »§B« ,»®¼«po½p éMB®« ·¼¦�

»í�Ç nB~dǯA ° |±~hÇ« pB¼T«A ¤Bw 70 Rk« ºAoM pA ¬Ao½A ³¼¦î S§°j> :SwA »� Be ,j±ª¯

nAm£ A° ° B�îA ¾À�° ³M B½ ¾B�o{ ³M ,oT½°n t±¼§°r ¬°nBM ³M An tnB� [¼¦i »§A nqi odM µC²An

/ºn±ª¼U ©¼µAoMA ,108 ³d�æ ,ºoLi»M o~î /2

2</// k½Bª¯»«

ǵC²An oÇw oÇM ±¢TÇ£ ¬BTv¦Ç¢¯A ¨A±î u¦\« nj ³� (»vª{ 1291) ºjÀ¼« 1912 ¤Bw nj

SwA ²k®½C ²An ïAoa ³T{m£ . 30

:S£ ¬BTv¦¢¯A �LwA ³]nBi o½p° ¬po� jo§ ,k«C ¬B¼« ³M ¬Ao½A ºowBUow

³ ºnBdæ ° ¤BL] ³�¦e ð½ nj k{BM �Bd« k½BM ¬BTw°k®µ ³ k{ �½k~U ¤Bw Sv¼M Rk« nj

o½mQB¯o¼¼�U SwB¼w SwA ²j±M ½A ¥�BM B½ �e ³M /k{BM n±Lî ¥MB�o¼� ,¤±Q ° ¬±z� jB½p RB�¦U ¬°kM

JAqeA ½oT£nqM �o� ½A ³M ¤Bw [®Q ° Sv¼M pA ° ¬o� ð½ Sªv� ½oUjB½p ¤±� nj /k®µ S«±ñe

_¼µ ° ²joSwAoe ºA³¦ªe oµ pA An ¬BTw°k®µ ,SwB¼w ½A /k¯A²jo ¤±L� An ¬CSñ¦ª« ½A »wB¼w

(¬AoǽA »�o{ Ç »Mo� µC²An) ²An ½A o£ A B«A /SwA ²j±«pB¼¯ An ²k{ S½Bªe ·��®« ½A pA n±Lî »T¦«

SwB¼w ³ k½o½mP¯ An ¤±æA ½A k®½±£»« B« ³M ,²j±M B�i ³M SwB¼w ¬C ¨BªU S�° ¬C ,j±{ ³TiBw

/»wB¼w ¨±¦î ³¼v¯Bv¼§ k®ªµo kªd« ,20.10.6Ç3322 ²nBª{ ,¬Ao½A jk\U ³«B¯p°n /1

1/Jo�« �o� ³M ¬C RAkeow ¬jo pBM pA SwA RnBLî k®µ »�¼�e

:kv½±¯»« ¬Ao½A µC²An ³M ²nB{A BM <²B{kªeA ¬B�¦w »£k¯p pA ºo~Th«> JBT� nj »ñ« ¼ve

S�o£ o�¯ nj S§°j ¬C ,u¼¦¢¯A S§°j Swj ³M ½o´®§A¼M o~U ° ¤°A »¦¦ª§A¼M ¡®] pA uQ

�AoÇî ° ¬AoǽA ºpo« ·��¯ ,<±Uºo > ºpo« ·��¯ BU An ¬C ° ²k¯Bwn ¬B½BQ ³M An ²o~M Ç jAk�M µC²An

BÇU B\¯C pA ° ¬Ao´U BU An µC²An ³T{n ½A ³� jpBw nAjA° An ¬Ao½A S§°j ³� S{Aj ¥¼« ° kµj jAkT«A

/kµj ³«AjA nqi ºB½nj

:S{Aj nB´�A ¼®a º° ,k{ ³T£ ²B{kªeA ³M B´¼v¼¦¢¯A jB´®z¼Q ½A

j±zM �°o{ (»¦í� ¬AkµAp) JAjpj pA ³� SwA »®µC²An ,SwA ¬Ao½A ·�oæ ° bÀæ ³M ³� »®µC²An>

³M �o{ pA »®í½ ,j±zM ¥~T« ¬BµBz¯B«o� ° � AnA ³M B\¯C pA ° k{BM ¬Ao´U ° ¬B´æA ³M ¬C o¼v« °

³Ç¯AoT½kÇ« ¥eA±w ° B¼wC ³M ¬BTw°k®µ RnB\U ²An ©µ o¼L� x±½nAj ¬B«p pA ³� ¬B®a /¬Ao½A Jo�

»§° //// S{Aj kµA±i RnB\U �Bd§ pA An ³�oæ S½B´¯ ¬Ao½A S¦« ºAoM ²An ½A ° SwA ²j±M ²An ¼ªµ

An S¦« ¤±Q ©¯A±U»ª¯ « ° jnAj »z¼\§A�±w ° »«B�¯ ·L®] ��� nqi odM Ç ±Uºo Ç �Aoî µC²An

/<²B{ kªeA ¬B�¦w »£k¯p pA ºo~Th«> ,24.3.11Ç462 ²nBª{ ,jAj ³«B¯p°n /2

2</©½Bª®M jnAj »«B�¯ ·L®] ��� ³� »®µC²An oæ ³T�o£ ¨A° ZnBi ºBµn±z� pA B½ ³T�o£

nj ³¼Çw°n JÀ�ǯA pB�C »®í½ 1917 g½nBU nj <tnB� [¼¦i ³M nqi odM pA µC²An ³z�¯> »Te

¬Bª§C RnBw ±�î ³� ºk®¦µ o¯ ð½ ·¦¼w° ³M <k{ {°n¬Ao½A nju¼¦¢¯A SwB¼w> ©wA ³M »MBT�

j±]±« ð½s¦M »T®�¦w ³¯BhMBT� nj ¬C ·hv¯ ð½ ³� ³T�B½ nBzT¯A ¨AjoTv«C nj /// SwA ²j±M ¬Ao½A nj

ºB´§BÇw nj ³Ç� »½B�Çî tk®´Ç« ¨B¯³ÇM BQ°nA ³M »«AqîA ¼¦~d« pA »ñ½ An ³z�¯ ½A /// k{BM»«

é� y ±�e ³¦æB�ÀM ° jAj nBzT¯A 1308 ¤Bw nj ° ²jn°C Swj ³M ,²j±M ¼§oM nj 1306Ç1305

»z�j±i ¼§oM nj ¬Ao½A RnBw nB�T¯A �BUA nj »ª� ·¦æB� ³M ³� S�o£ nAo nBz� SdU ¬B®a ° k{

/³§B�«ow ,24.4.23 ¨±w ¤Bw 40 ²nBª{ ,p°o«A jo« /3

3/jo�

bo�Ç« »¦Ç« ºAn±Ç{ u¦\« ©z{ ¶n°j nj ¬Ao½A ºowAow µC²An ¬BªTiBw ³d½¿ ³� »«B¢®µ