1(117)/2008styczeń

20

Krzysztof A. Fugiel

Jakoś trudno było mi się zabrać do pisania tego artykułu, w listopa-dzie 2007 roku wróciłem z urządze-nia National 1625 – 3, gdzie przez prawie miesiąc prowadziłem szko-lenia załogi kazachskiej w systemie „STOP” firmy DuPont, a dopiero w styczniu 2008 napisałem ten ar-tykuł.

Pierwszy mój artykuł o pracy krakowskich „nafciarzy” w Kazachstanie –„O Ropie Naftowej i Tulipanach na Kazachstańskim Stepie”. po-wstał w 2001 roku w przeciągu trzech, może czterech godzin, odbyło się to w pierwszym biurze PNIG Kraków w Aktau. Wróciłem wtedy z pola naftowego Majbulak, gdzie na wiertni „Шимкентской Нефтяной Компании” pracowałem jako „Инженер по отбору кер-на”. Byłem nasycony widokami wczesno wio-

To już prawie 10 lat wierceń na kazachstańskich stepach…..

sennego stepu, dobrze dotleniony i chyba dzięki temu tak szybko udało mi się napisać całkiem przyzwoity artykuł. Można go przeczytać w In-ternecie w następującym miejscu: http://www.chrisfugiel.pl/showliteratura.php?id=31

W Biurze w Aktau, po Krzysztofie Adam-czaku, rządził wówczas, znany z mocnego cha-rakteru, Bogdan Miciuła, ponieważ nie chciałem mu przeszkadzać, przeszedłem do sąsiedniego pokoju i na komputerze nieobecnej księgowej, stukałem jak szalony mój artykuł.

Od czasu do czasu, do pokoju, wpadał Bog-dan i wykrzykiwał „A co za bzdury tam piszesz?” Spokojnie odpowiadałem, że artykuł o naszej pracy w Kazachstanie. Coś burczał pod nosem i wychodził, do dziś nie wiem czy przeczytał go w czasopiśmie „Gigawat Energia” kiedykolwiek, potem.

Dzisiaj Bogdana Miciuły już nie ma w kra-kowskiej załodze „nafciarzy”, odszedł i pracuje

w biurze Petrol Inwestu w Alma Ata. Szkoda, bo Bogdan, pracując w Kazachstanie przez po-nad dziesięć lat, doskonale się zaaklimatyzował w tym środowisku.

W Kizylordzie pierwsi krakowscy „nafcia-rze” pojawili się w 1999 roku. Wśród nich był Wojtek Kowal, którego też już nie ma w załodze krakowskiej. Pierwsze w rejon Kizylordy przyje-chało na pole naftowe Kumkol Munai, urządze-nie wiertnicze Kremco K 900, zarządzane przez

Nazwa Urządzenia Udźwig / Moc Nazwa Inwestora1 National 1625 - 3 750 Ton / 3000 KM EmbaJugNeft (Petrolinvest)2 Mid Continent U-220-EB 725 Ton / 3000 KM KazakhOilAktobe3 Skytop Brewster N-75 250 Ton / 1000 KM Emir Oil4 Ideco H 1000 190 Ton / 1000 KM Kensary5 Kremco K-900 165 Ton / 900 KM PetroKazakhstan6 Kremco K-600 165 Ton / 475 KM Profit (Petrolinvest)7 Skytop Brewster RR 750 165 Ton / 575 KM Samek Oil

8 -12 Pięć urządzeń do opróbowanie i rekonstrukcji A - 50

50 Ton / 210 KM PetroKazakhstan

Tab. 1.kierowników wiertni; Krzysztofa Mazurkiewicza i Jacka Stepka. Pracowaliśmy wtedy dla kana-dyjskiej kompanii naftowej „Hurricane”. Teraz „Hurricane’a” już nie ma, wykupili go chińczycy, wyprzedzając ONGC z Indii. Chiny wprowadzają zresztą teraz coraz więcej chińskich firm wiert-niczych.

Jednak patrząc ogólnie, to w Kazachstanie aktywność naftowa naszej firmy bardzo wzrosła,

Spotkanie przed rozpoczęciem wiercenia otworu SG-2.

Rozpoczęcie wiercenia otworu SG – 2 od prawej; Stefan Geroń, Krzysztof Mazurkiewicz, Oleg Sołowiow.

211(117)/2008

styczeń

w roku 2007 pracowało tam 11 urządzeń. Wy-mieńmy je oraz kompanie naftowe dla których pracowały (tab. 1).

W Kazachstanie jest jeszcze jedno urządze-nie wiertnicze Cardwell KM 200 C należące do Zakładu Robót Górniczych w Krośnie, pracuje ono na polu naftowym Makat dla firmy Kara-kum Drilling.

Chciałbym jednak zatrzymać się – przy największym z nich Nationalu 1625 – 3, naj-większym urządzeniu jakie posiada PNiG Kra-ków. To właśnie ono w październiku 2007 roku rozpoczęło pracę na otworze SG – 2, na polu Żubantam-Żusałysaj, dla kazachskiej kompanii naftowej EmbaJugNieft, której 50% akcji posia-da Petrolinvest.

Też w październiku 2007 pole naftowe Żubantam-Żusałysaj odwiedził właściciel Pe-trolinvestu – Ryszard Krauze. Zapoznał się on z możliwościami technicznymi urządzenia Na-tional 1625 jak i warunkami pracy załogi.

Urządzenie National 1625 – 3 zbudowane było dla francuskiej kompanii naftowej TOTAL i w swoim czasie było największym lądowym urządzeniem wiertniczym w Europie. Potem

pracowało ono w Kazachstanie, następnie prze-transportowane zostało do Argentyny w Ame-ryce Południowej, by wrócić poprzez rosyjską Syberię znów na kazachskie stepy.

Nazwa Urządzenia National 1625 – 3MasztWytwórca / Typ Pyramid, Maszt SamonośnyCałkowity udźwig nominalny 900 TonStatyczny udźwig na haku 680 Ton / 12 linWysokość od stołu do korony masztu 47,7 mPodbudowaWytwórca PyramidJednoczesny dopuszczalny ciężar kolumny rur okładzinowych i przewodu na klocu Cięzar kolumny rur okładziknowych – 635 Ton ,Ciężar przewodu na klocu – 317 TonWysokość podbudowy 9,30 mKotwica martwego końca liny National / Typ EB / 45,3 TonWyciągWytwórca / Model National / 1625 DEMaksymalna moc wyciągu / Udźwig 3 000 KM / 644 TonŚrednica liny wiertniczej 1 5/8”Wytwórca / Model motorów wyciągu General Electric / GE 752Hamulec dodatkowy / Wytworca / Model Taylor Elmagco / 7838Wielokrążki / HakWielokrążek górny – Wytwórca PyramidUdźwig wielokrążka górnego 725 TonIlość krążków / Rozmiar 8 x 60” – dla liny wiertniczej 1 5/8”Wielokrążek dolny –Wytwórca / Model / Udźwig National / 760 H 650 / 590 TonIlość krążków / Rozmiar 7 x 60” – dla liny wiertniczej 1 5/8”Hak wiertniczy – Wytwórca / Model / Udźwig National / H 650 / 590 TonGłowica płuczkowaWytwórca / Model National / P – 500Udźwig statyczny / Udźwig łożyska / Ciśnienie 450 Ton / 300 Ton / 350 atm

Ryszard Krauze i Stefan Geroń. Pamiątkowe zdjęcie przed Osiedlem Mieszkalnym.

Widok ogólny urządzenia wiertniczego National 1625 - 3.

Warto bliżej przyglądnąć się temu urządzeniu wiertniczemu. Oto jego dane techniczne:

1(117)/2008styczeń

22

Stół obrotowyWytwórca / Model / Przelot / Udźwig National C - 375 / 37 1-/2” (952,5 mm) / 590 TonTop DriveWytwórca / Model / Typ / Udźwig łożyska Varco BJ / TDS-4S / Elektryczny / 590 TonNapęd UrządzeniaSilniki główne - Wytwórca / Model / Ilość Catterpilar, D 399 B , 5 sztukSilniki główne – Moc 1 000 KM przy 1200 obr/min, 1 215 KM – maks.Generatory – Wytwórca / Model Jeumont Schneider / AP 100 K 6Pompy PłuczkowePompy Płuczkowe - Wytwórca / Model / Ilość National 12P 160, jednostronnego działania, 2Pompa Płuczkowa - Moc 1 600 KM - każdaMaksymalne ciśnienie tłoczenia 5 550 psi ( 390 atm )Maksymalna ilość skoków / minutę / Śred. tulei 120 / 5-1/2” – 7-1/4”Linie wysokociśnienioweCiśnienie pracy / Śred. zewnętrzna / wewnętrzna 5 000 psi ( 350 atm ) / 5 9/16” x 4”Szybowy węzeł zatłaczaniaTyp / Średnica, Ciśnienie Typ H / 4” x 5 000 psi ( 350 atm )Rurociąg Płuczkowy i węże płuczkoweIlość / Rozmiary rurociągu płuczkowego 2 / 5 9/16” x 4”Ilość / Średnica wewnętrzna / Ciśnienie 2 / 3-1/2” x 5 000 psi ( 350 atm ), TaurusSystem PłuczkowyIlość aktywnych zbiorników / Pojemność 5 / 300 m3

Ilość rezerwowych zbiorników / Pojemność 6 / 288 m3

Zbiornik Marszowy 10 m3

Mieszalniki - Wytwórca / Model / Ilość Brandt / MA 15 – 6 szt / MA20 – 10 szt /Degazator – Poor Boy / Średnica zew. / kominka 48” ( 1,22 m ) / 6” ( 0,1524 )Sita wibracyjne - Wytwórca / Model /Ilość/ Mesh Derrick / L48-96F-3P / 3 / 40 – 180 MeshOdpiaszczacz – Wytwórca / Model / Ilość Brandt / SRS-3 / 1Ilość / Rozmiar lejków / Wydajność 3 x 12” / 3785 l/minOdmulacz /Mud Cleaner /Wytwórca/Model/ Ilość Harrisburg / MC 800 / 2 / Ilość / Rozmiar lejków / Wydajność 10 x 5” / 6 000 l/min ( 2 x 3 000 )Degazator - Wytwórca / Model / Wydajność Swaco / D-Gasser / 4 500 l/minLeje płuczkowe – Ilość / Rozmiar / Wydajność 2 x 60” / 4 000 l/min ( 2 x 2 000 )Głowice PrzeciwerupcyjneUniwersalna – Wytwórca / Rozmiar / Ciśnienie Hydril / MSP / 21 1/4” / 2 000 psi ( 140 atm )Uniwersalna – Wytwórca / Rozmiar / Ciśnienie Hydril / GK / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )Szczękowa Podwójna –Wytwórca / Roz/ Ciś. Cameron / U / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )Szczękowa Pojedyncza-Wytwórca/ Roz/ Ciś. Cameron / U / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )Szczękowa Pojedyncza-Wytwórca/ Roz /Ciś. Cameron / U / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )Linia i Węzeł ZatłaczaniaŚrednica linii zatłaczania / Ciśnienie 2 1/16” / 10 000 psi ( 700 atm )Zasuwa ręczna – Wytwórca / Rozmiar Oilfield Valve / 2 1/16”Zasuwa hydr. – Wytwórca / Model / Rozmiar Oilfield Valve / 2 1/16”Linia i Węzeł DławieniaŚrednica linii dławienia / Ciśnienie 3 1/16” / 10 000 psi ( 700 atm )Zasuwy ręczne – Wytwórca / Rozmiar Oilfield Valve / 3 1/16”Zasuwa hydr. – Wytwórca / Rozmiar Oilfield Valve/ 3 1/16”Super Choke - Wytwórca EEC 2 - 9/16” / 10 000 psi ( 700 atm )Lokalizacja panelu sterowania Super Choke SzybSystem Sterowania Zagłowiczeniem OtworuWytwórca / Model Koomey / 35-220-3B / T 315-15-3Ciśnienie pracy 3 000 psi ( 210 atm )Elektryczna pompa – Ilość / Model 1 x UET 16HTPowietrzne pompy – Ilość / Model 3 x UA 8526 TBLokalizacja zdalnych paneli sterowania 1 przy jednostce Koomey, 1 w Szybie Instrumenty PomiaroweKabina WiertaczaCiężarowskaz / Manometry Martin Decker / Martin DeckerObrotomierz AutelecLicznik skoków pomp płuczkowych AutelecWskaźnik siły naciągu liny klucza Martin Decker H6A32Wskaźnik całkowitej objętości płuczki AutelecAlarm dopływu / zaniku płuczki AutelecWskaźnik ilości płuczki w Zbiorniku Marszowym AutelecWskaźnik przepływu płuczki Martin Decker MFTX 4-A-2Alarm maksymalnego/minimalnego przepływu TakZdalne wyłączanie zasilania prądem stałym TakZdalne wyłączanie zasilania prądem zmiennym TakSzybRejestrator 7 kanałowy Guerpillon Model G 1025Rejestrator całkowitej objętości płuczki TakSystem rejestracji gazów palnych i H2S Autochim: 4 czujniki gazów palnych i H2S Przyrząd do pomiaru krzywizny otworu Totco, 1 – 16 stopniWciągarka drutowa Mathey / Surveyour GCS B2Długość / Średnica drutu 25 000 ft ( 7 620 m ) / 0,092” ( 2,34 mm )Wybrane Nowoczesne Oprzyrządowanie N 1625Top Driver / CCTV na mostku pom. wieżowego Tak / TakIron Roughneck TakPowietrzny System Kaskadowy Tak, modyfikowanySamojezdny Podnośnik Kubełkowy TakDźwig do załadunku materiałów płuczkowych TakOsiedle Mieszkalne typu Polarnego Tak

231(117)/2008

styczeń

Pomimo tego, że urządzenie N 1625 – 3 zostało zbudowane w latach 90-tych zeszłe-go wieku, jest na nim zastosowanych szereg nowoczesnych rozwiązań, które chciałbym omówić:

1. Varco / BJ - Top Drive, CCTV na mostku po-mocnika wieżowego

Na urządzeniu National 1625 – 3 zamon-towany jest Top Drive produkcji Varco / BJ, typ TDS-4S o napędzie elektrycznym. Na urządze-niach PNiG Kraków jest to już czwarty Top Drive, ale pierwszy o napędzie elektrycznym. Urządze-nie to umożliwia sprawne i bezpieczne wyko-nywanie otworów pionowych, kierunkowych

jak i poziomych. Ułatwia także pracę wiertacza i daje mu więcej możliwości w przypadku kom-plikacji bądź awarii wiertniczych.

W związku z koniecznością dokładnego wglądu w proces skręcania elementów zestawu przewodu wiertniczego jak i pracę pomocnika wieżowego, na jego mostku zainstalowano ka-

Varco BJ / TDS-4S / Elektryczny / 590 Ton.

merę telewizji przemysłowej (CCTV), a monitor umieszczono przy stanowisku wiertacza. (patrz zdjęcia)

2. Iron RoughneckOd wielu, wielu lat konstruktorzy starają się

ułatwić i stworzyć bezpieczniejsze warunki dla pracy pomocników otworowych w szybie wiert-niczym. W ostatnich latach firma „SHELL” bardzo mocno popiera projekty urządzeń mechanicz-nych , które całkowicie wyeliminują obecność pomocników otworowych w pobliżu skręca-nych, bądź rozkręcanych elementów zestawu wiertniczego. Podobne zadanie spełnia „IRON ROUGNECK”. Jest to urządzenie umożliwiające

CCTV na mostku pomocnika wieżowego.

skręcanie i rozkręcanie z kontrolowanym mo-mentem „pasów” przewodu wiertniczego, bez użycia kluczy maszynowych.

Praca załogi wiertniczej staje się dużo ła-twiejsza i bezpieczniejsza. Zobacz zdjęcie.

3. Powietrzny System KaskadowyPraca załogi wiertniczej w atmosferze szkod-

liwej, zawierającej gazy toksyczne ( np.: H2S ) będzie ułatwiona jest dzięki zastosowaniu Po-wietrznego Systemu Kaskadowego. Tradycyjnie załoga wiertnicza, bądź Ratownicy, wykonywali prace w atmosferze szkodliwej używając Indy-widualnych Aparatów Powietrznych ( Self Con-tained Breathing Aparatus – SCBA ), w których zapas powietrza wystarczał na około 60 minut oddychania. Powodowało to ograniczenie czasu pracy do około 30 minut, gdyż wprowadzenie i wyprowadzenie załogi zajmowało około 20 minut, plus 10 minut rezerwy.

Iron Roughneck - Wytwórca / Model

Varco / SSW30

Zakres średnic / Moment Ścinania / Rozcinania

3 ½” – 9 ½” / 16 590 kG m / 13 825 kG m

Skręcanie przewodu wiertniczego 5” przy pomocy Iron Roughneck’a.

Powietrzny System Kaskadowy.

1(117)/2008styczeń

2�

Powietrzny System Kaskadowy – który obecnie jest modyfikowany w Polsce, umożliwi ciągłą pracę członków załogi w warunkach at-mosfery szkodliwej.

4. Samojezdny Podnośnik kubełkowyProwadzenie prac na wysokości w trakcie

montażu urządzenia wiertniczego, montażu gło-

Powietrzny System KaskadowyZasilanie Kompresor powietrzny, Magazynowanie Dwa stojaki z 950 litrowymi butlami, jeden zbiornik powie-

trza w szybie, 5 regulatorów ciśnieniaDystrybucja powietrza:Miejsca i ilość podłączeń do Powietrznego Systemu Kaskadowego

5 – zbiorniki płuczkowe, 5 – sita wibracyjne, 5 – szyb, 2 – mostek wieżowego, 1 – pulpit wiertacza + 15 podłączeń dla 15 metrowych węży powietrznych

w jednotonowych „Big Bagach” i załadowany do Silosów Cementowych, pneumatycznie.

Ciężka fizyczna praca załogi wiertniczej jak i członków ekip serwisowych została praktycz-nie wyeliminowana.

6. Osiedle Mieszkaniowe typu polarnegoPodczas pracy w pewnych rejonach Ka-

zachstanu w zimie temperatura spada nawet do – 40 stopni Celsjusza, dochodzą do tego bardzo silne wiatry zwane „buranami”, to wszystko po-woduje, że załodze dobrze służą Osiedla Miesz-kalne typu Polarnego.

W poniższej Tabeli przedstawione zo-stały jego podstawowe cechy. Nasze załogi użytkowały już tego typu Osiedle Mieszkalne podczas pracy na Sachalinie w latach 1997 – 1998.

wic przeciwerupcyjnych, montażu hal, wymaga zabezpieczenia prac wykonywanych na wyso-kości. Dlatego też stosuje się specjalne windy do podnoszenia ludzi ( Manrider ), rusztowania, a najnowszym i najbezpieczniejszym sprzętem jest Podnośnik Kubełkowy.

Pracę tego podnośnika można zobaczyć na zdjęciach poniżej. Sterowanie ruchem pod-nośnika odbywa się z pulpitu zamontowanego w kuble.

5. Dźwig do załadunku materiałów płuczko-wych, big bags.

Odeszło w przeszłość ręczne ładowanie do lejów hydraulicznych dużych ilości worków z materiałami płuczkowymi, a zwłaszcza z ba-rytem. Pamiętam jak podczas pracy w latach 80-tych XX wieku, pracując jako inżynier płucz-kowy w firmie „Saipem” w Iraku, własnoręcznie wrzucałem do lejów hydraulicznych worki z od-czynnikami chemicznymi. W czasie erupcji cała załoga wraz z włoskim kierownikiem wiertni pracowała ciężko przenosząc i ładując dziesiątki ton barytu.

Obecnie do transportu barytu używa się „Big Bags” o ciężarze 1 tony. „Big Bagi” są roz-ładowywane przy pomocy sterowanego przez pomocnika wieżowego małego dźwigu hy-draulicznego. Cement jest również dostarczany

Samojezdny Podnośnik Kubełkowy podczas przejazdu.

Samojezdny Podnośnik Kubełkowy podczas pracy.

Hydrauliczny Dźwig.

Załadunek cementu przy pomocy Big Bags (1 tona). Pomocnik wieżowy dodawaniu odczynników chemicznych.

2�1(117)/2008

styczeń

Pamiętaj ściągnąć buty robocze w śluzie wejściowej, dalej chodzi się już tylko w panto-flach. Mieszkając w takim osiedlu, trzeba zapo-mnieć o „barakach” z dykty i „wygódce” gdzieś w polach.

W końcu trzeba było pożegnać się z załogą urządzenia National 1625 - 3 i wrócić do kraju. Aż nie chce się wierzyć patrząc na to zdjęcie, że obecnie na polu naftowym Żubantam - Żusa-łysaj temperatura w nocy spada do minus 28 stopni Celsjusza !

Można by jeszcze wiele pisać o tym urzą-dzeniu, ale podobno jeden obraz znaczy więcej

niż tysiąc słów, dlatego zapraszam na „Forum Krzysztofa A. Fugla” (http://www.chrisfugiel.pl) gdzie w Galeriach można znaleźć zdjęcia wraz z opisami tego urządzenia.

Zamiast zakończeniaW Atyrau mieście położonym nad Morzem

Kaspijskim, mieście którego połowa położo-na jest w Europie a druga połowa w Azji, jest Rzymsko - Katolicka Atyrauska Administratura Apostolska prowadzona przez polskiego bi-skupa ordynariusza Jego Eminencję dr Janusza Kaletę. Tuż obok jest Parafia Przemienienia

Osiedle Mieszkalne typu polarnegoWytwórca / Typ ATCO / Osiedle Mieszkalne

typu polarnego, zwarteIlość miejsc sypialnych Seniorzy / Juniorzy 20 + 80 = 100Kuchnia / Messa, Magazyn spożywczy, Chłodnia 1, 1, 1, 1Kryte zbiorniki wody pitnej – Ilość x Pojemność 3 x 15 m3

System oczyszczania wody Filtry piaskowe i filtry UV BuronPralnia, Pokój Radiowy, Pokój Szkoleniowy 1, 1, 1Ambulatorium ze stołem chirurgicznym 1

Pańskiego, w której to kościele, nie widziałem co prawda obrazu patronki Górników - Świętej Barbary, ale są za to przepiękne witraże autor-stwa znanych krakowskich witrażystów Macieja i Piotra Kauczyńskich.

Na jednym z witraży są przedstawione cztery „Бабушки”, Niemki z pochodzenia, które w okresie sowieckiego komunizmu pro-wadziły potajemną ewangelizację miejsco-wej ludności i chrzciły też nowonarodzone dzieci.

W tle witrażu, na stepie widać wieże wiert-nicze urządzeń Uralmasz - 3 D !!!

Jest to chyba jedyna na świecie świątynia katolicka udekorowana obrazami dotyczącymi przemysłu naftowego, jeżeli ktoś zna inną pro-szę niech da mi znać !

Mgr inż. Krzysztof A. FugielPNiG Kraków Sp. z o.o.

Zdjęcia: Krzysztof A. Fugiel

Osiedle Mieszkalne typu polarnego.

Cztery „Бабушки” i wieże wiertnicze – Уралмаш 3 Д.Autor artykułu wraz z kazachskimi pracownikami serwisów naftowych.