1

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

1

(LGS)TÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme ve Değerlendirme Merkezi

1

5. SINIFTÜRKÇE

Cümlede Anlam Şiir Bilgisi ve Söz Sanatları

BURSA İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ÖLÇME DEĞERLENDİRME MERKEZİ

Sabahattin DÜLGER Ekrem KOZ Mehmet KÖYLÜ İl Milli Eğitim Müdürü İl Milli Eğitim Müdür Yardımcısı ÖDM Ekip Sorumlusu

Şule ATEŞ Branş Koordinatörü

Soru / Etkinlik YazarlarıHasan GÜLTEN Dilek AKGÜN Mehtap BAYRAKOĞLUCevher HACIOĞLU Harun ÖZDEMİR

Burcu UYSAL Tasarımcı

2

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ETKİNLİK 1

Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişen, kanıtlanabilir özellikler göstermeyen cümlelere öznel cümle; kanıtlanabilir özellik gösterip herkes için geçerli olan cümlelere nesnel cümle denir.Aşağıdaki cümlelerin öznel ya da nesnel olduğunu belirleyip ilgili kutuya işareti koyunuz.

Bakanlığın açıklamasından sonra bütün öğrenci ve veliler rahat bir nefes aldı.

Zeytin halinde çalışanlar, her sabah bu servis aracıyla işlerine gider ve akşam olunca yine aynı servisle evlerine dönerler.

Yılda iki kere gece ve gündüz saatleri eşitlenirken 21 Mart’tan sonra gündüzler uzamaya başlar.

Miyase Sertbarut, son dönem çocuk edebiyatı yazarları arasında bence en başarılı olan yazardır.

Tophane’den Bursa’yı izlerken tahinli pideyle içilen sıcacık çayın keyfini hiçbir şeye değişemem.

Serbest Bölge’deki fabrika sayısı şehrin genelindeki fabrika sayısının %7’ si kadarmış.

Şehit Esat Akbaba Ortaokulu, ilçenin en kalabalık okullarının başında yer alır.

Karacabey’deki longoz ormanları, eşi benzeri olmayan ender bir güzelliğe sahiptir.

Ölçme Değerlendirme Merkezinin hazırladığı fasiküller her hafta https://bursaodm.meb.gov.tr/ sitesinde yayımlanmaktadır.

İlçenin girişinde yer alan tabeladaki nüfus sayısına göre Gemlik, Orhangazi’ den daha kalabalıktı.

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel

Öznel

Nesnel BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

3

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

ETKİNLİK 2

SÖZ

SANAT

LARI

Konuşturm

aAba

rtm

a

Benzetme

İnsan dışındaki varlıklara insana ait özelliklerin verilmesine denir.

- Ay, un eledi tüm gece dağların zirvesine.

İnsan dışındaki varlıkların insan gibi konuşturulmasıdır.

- Bülbül sordu, boynu bükük güle:- Şarkılarım hani, yuvam nerede?

Bir şeyi olduğundan büyük veya küçük göstermeye denir.

- Dertlerimi döksem dereler dolar.- Gözyaşımı döksem nehirler taşar.

Bir varlığın başka bir varlığın özellikleriyle anlatılmasına denir.

- Ey Sakarya, şanlı ırmak!- Kevser gibi çağlayıp ak.

Kişileştirme

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

4

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

Verilen fabla göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur? İşaretleyiniz.

Tilki ile kedi sohbet ediyorlarmış. Tilki durmadan ne kadar hilekâr ve kurnaz olduğunu anlatıyormuş. Söylediğine göre düşmanları onu alt edemezmiş çünkü onlardan kurtulacak bir sürü oyun ve hile bilirmiş.Kedi biraz da utanarak, "Ben fazla oyun bilmem ki!" demiş. "Düşmanlarımın elinden kurtulmak için bir tek yol bilirim, o da kaçmaktır."Tilki, "Kedi kardeş!" demiş, "Ben her tehlike karşısında başımın çaresine bakabilirim ama senin durumuna üzülüyorum. Korkarım, bir gün düşmanların seni çabuk alt edecek."Az sonra bir sürü tazının sesini duymuşlar. Bir avcı topluluğuna ait olan bu köpekler, bütün hızlarıyla kendilerine doğru koşuyormuş. Kedi hemen, yanındaki bir ağacın dallarına sıçrayarak en üstteki bir yaprak kümesinin içine saklanmış.Tilki ise "Acaba şu hileyi mi yapsam, yoksa bu hileyi mi?" diye düşünmeye başlamış. Çünkü o kadar çok hile biliyormuş ki hangisini uygulamasının daha doğru olacağına karar veremiyormuş. Tam birisini uygulayacakmış ki tazılar etrafını çevirip tilkiyi yakalayıvermişler.Bütün olanları yukarıdan seyreden kedi, çok hile bilmediğine şükretmiş.

TİLKİ İLE KEDİ

Tilki ile kedi kişileştirilmiştir.

Fablda tazılara insana ait özellikler verilmiştir.

Tilkinin bir sürü hile ve oyun bilmesi abartmaya örnektir.

Kedi, ” Ben fazla oyun bilmem ki!” demiş. Bu cümlede konuşturma sanatı vardır.

Kedi ile tilki kardeş olma özelliğiyle birbirine benzetilerek benzetme sanatı örneklenmiştir.

” Tilki ise 'Acaba şu hileyi mi yapsam, yoksa bu hileyi mi?' diye düşünmeye başlamış.” ifadesinde hem kişileştirme hem konuşturma örneği vardır.

Metnin genelinde en çok benzetme ve abartma sanatı kullanılmıştır.

Konuşturma sanatının olduğu her yerde aslında kişileştirme de yapılmıştır.

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

5

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

ETKİNLİK 3

Aşağıdaki cümlelerin hangi duyguyu belirttiğini yanındaki boşluğa yazınız.

Bugün hava çok güzel, içim kıpır kıpır. (…………..……..)

Bazen sözlerine hiç dikkat etmiyorsun! (…………..……..)

Doğum gününe herkesi çağırmışsın da bir beni çağırmamışsın. (…………..……..)

Yıllardır görmediği oğlunu görünce ayakları yerden kesildi. (…………..……..)

Zavallı adam, çocuklarını yetiştirebilmek için ne acılar çekti. (…………..……..)

Yazar, olayları sıradanlığa düşmeden güzel bir üslupla yansıtmış. (…………..……..)

Araba dediğin böyle rahat ve geniş olmalı. (…………..……..)

O güzelim kadın birkaç yılda çöküp yaşlandı. (…………..……..)

SİTEM BEĞENİ SEVİNÇ ÜZÜNTÜ

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

6

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

Yukarıdaki uygulamada, bir sonraki soruya geçebilmek için kişileştirmenin olduğu kilidin açılması gerekmektedir. Bunun için hangi butona basılması gerekir?

A) B) C) D)

2.

ALY

A İPEK

Baş

lang

ıç Başlangıç

Verilen cevaplara göre aşağıdakilerden hangisi çıkarılır?

A) Alya’nın 1. ve 2. kutudaki cevabı doğrudur. B) İpek, 1,2.ve 3.soruları doğru cevaplamıştır.C) Alya, 2.ve 4.soruya yanlış cevap vermiştir.D) İpek’in 2. ve 3. kutudaki cevabı yanlıştır.

Kükremiş sel gibiyim,

bendimi çiğner aşarım.

Gözümden akan yaş sel

oldu.

Köşedeki ağaç dikilmekten sıkılıyordu

adeta.

Esen rüzgârın “Haydi!” sesine kulak verdim.

Söz sanatları; ifadeye zenginlik katmak, ifadenin etkisini artırmak için kullanılır. Bir şeyi olduğundan az ya da çok göstermek abartma, insan dışındaki varlıklara insani özellikler yüklemek kişileştirme, kişileştirilen varlıklara diyalog kurdurmak konuşturma, aralarında değişik yönlerden ilgi bulunan iki şeyden zayıf olanın kuvvetli olana benzetilmesine benzetme denir.

Son zamanlarda gördüğüm en güzel resim bu.

Hayır

Melek gibi bir kızdı, herkese yardım ederdi.

Evet Evet

Antalya, Bursa’dan

daha sıcaktır.

Cennet vatanımın her köşesi güzeldir.

EvetBİTİŞ

1 12 23 34 4

1.

1. “ O kadar yüksek ses var ki başım çatlayacak.” cümlesinde abartılı bir anlatım vardır.2. Sadece benzeyen ve kendisine benzetilenden oluşan bir benzetme cümlesi kur.3. Bir karşılaştırma cümlesi kur.4. “Zavallı kedicik yağmurda ıslanmış.” cümlesinde şikâyet anlamı vardır.Yukarıdaki sorulara iki kişinin verdiği cevaplar şöyledir:B

UR

SA İL

MİL

Lİ E

ĞİT

İM M

ÜD

ÜR

LÜĞ

Ü

7

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

Yukarıdaki afiş ile ilgili aşağıda söylenenlerden hangisi herkesçe kabul edilebilecek (nesnel) bir açıklamadır?

A) Afişteki çocuklar her an afişten çıkıp oyunlarını sergileyecek gibi duruyor.B) Afişte çeşitli geleneksel çocuk oyunlarını yansıtan çocuk görselleri var. C) Arka fonda farklı renklerin kullanılmasıyla afiş ilgi çekici hâle getirilmiş.D) Bir afiş hazırlanış sebebine ancak bu kadar uygun tasarlanabilir.

Yukarıdaki şiiri yazan kişide aşağıdaki duygulardan hangisi baskındır?

A) Heyecanlıdır. B) Tabiat aşığıdır.C) Kendisine kıymet verir. D) Yaşama sevinciyle doludur.

Yola çıkınca her sabah,Bulutlara selam ver.Taşlara, kuşlara,Atlara, otlara,İnsanlara selam ver.Ne görürsen selam ver.Sonra çıkarıp cebinden aynanıBir selam da kendine ver.Hatırın kalmasın el gün yanındaBu dünyada sen de varsın!Üleştir dostluğunu varlığa,Bir kısmı seni de sarsın. Üstün DÖKMEN

3.

4.

TÜRK

İYE

GELE

NEKSEL ÇOCUK OYUNLARI ŞENLİĞ

İ

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

8

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

1 2 3

AArkadaşım keçi gibi

inatçıdır.Ağaçlar derin uykudan henüz uyanmamıştı.

?

BKek o kadar lezzetliydi

ki parmaklarımızı yedik.

Arkadaşım taş misali yerinden kımıldamıyordu.

Martılar yolcuların attığı simitlere çok

sevindi.

C ?Burada sıcaktan

kavrulduk, kavrulduk!

Bursa’da minareler bir kalem gibi göğe

yükselir.

Yukarıdaki tabloda her satır ve sütuna “kişileştirme, abartma, benzetme” örneği yazılacaktır. Örnekler yazılırken her satır ve sütunda söz sanatlarından birer örnek yer almaktadır.Buna göre tabloda boş bırakılan A3 ile C1 boşluklarında hangi söz sanatları yer alacaktır?

Güneş tüm sıcaklığıyla gülümsüyordu yeryüzüne.

Ayın ışıkları türkü söylüyordu denizdeki balıklara.

Dağ gibi bulaşığı tek başıma nasıl bitireyim?Boyu küçük ama dev gibi bir yüreği vardı

onun.

Komedyenin gösterisi o kadar komikti ki gülmekten öldük.

Dalda nöbet tutuyormuş yine bay çok bilmiş horoz.

O çay ağır akar, yorgun mu bilmemMehtabı hasta mı, solgun mu bilmem

Bir of çeksem dağı taşı eritir,Gözüm yaşı değirmeni yürütür.

A)

B)

C)

D)

A3 C1

Bu sabah hava berrakBu sabah her şey billurdan gibiGök masmavi bu sabahGüzel şeyler düşünelim, diyeYemyeşil oluvermiş ağaçlar.

C. Sıtkı TARANCI

Yukarıdaki dörtlükte aşağıdaki söz sanatlarından hangisi vardır?

A) benzetme B) abartma C) kişileştirme D) karşılaştırma

5.

6.

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

9

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

7. Öznel Cümle: Söyleyenin kendi düşüncesini, duygusunu veya beğenisini içeren, doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye göre değişen cümlelerdir.

(I) Baharat, ticaret ağlarıyla dünyayı dolaşmış ilk ürün. (II) Yüzyıllar boyunca kervanlarla karadan, gemilerle denizden, doğudan batıya baharat taşındı. (III) Bu ticaret sayesinde insanlar, müthiş kazançlar sağlarken yeni tatlarla da buluştu. (IV) Şimdilerde insanların vazgeçilmezleri arasında baharatların muhteşem kokusu yer alıyor.

Yukarıdaki paragrafta kaç numaralı cümlelerde yazar kişisel görüşlerine yer vermiştir?

A) I - II B) I - III C) II - IV D) III - IV

Derinden derine ırmaklar ağlar,Uzaktan uzağa çoban çeşmesi.Ey suyun sesinden anlayan bağlar,Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi? Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca,Yol almış hayatın ufuklarınca;O hızla dağları Ferhad yarınca,Başlamış akmağa çoban çeşmesi.

Hangisi, Faruk Nafiz’in yukarıdaki dörtlüklerinde kişileştirilen varlıklardan biri değildir?

A)

C)

B)

D)

8.

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

10

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

9. Âşık Veysel’in aşağıdaki dörtlüklerinden hangisinin konusu yanlış tespit edilmiştir?

İtimat edersen benim sözümeGel birlik kavline girelim kardaşBirlik çok tatlıdır, benzer üzümeİçip şerbetini duralım kardaş

Ölün olur dirin olurHer hususta kârın olurİki cihan yerin olurAyrılmazsan doğru yoldan

Beni hor görme kardeşimSen altınsın ben tunç muyum?Aynı vardan var olmuşuzSen gümüşsün ben sac mıyım?

Çok uzatma ayağınıAçıkta kalır üşürsünTemiz kullan boyağınıSahte boyalar taşırsın

Konu: Beraberlik Konu: Eşitlik

Konu: Doğruluk Konu: Temizlik

A)

C)

B)

D)

Yukarıdaki şiirle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Dize sonlarında ses benzerliği yapılmıştır.B) Balık ve çöl kişileştirilen varlıklardır.C) Benzetme söz sanatı kullanılmıştır.D) Şiirin ana duygusu sevgidir.

Sen kocaman çöllerde bir kalabalık gibisin,Kocaman denizlerde ender bir balık gibisin.Bir ısıtır, bir üşütür, bir ağlatır, bir güldürür;Sen hem bir hastalık hem de sağlık gibisin.

ÖZDEMİR ASAF

10.

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

11

5. SINIFTÜRKÇE

Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçme Değerlendirme Merkezi

Cümlede AnlamŞiir Bilgisi ve Söz Sanatları

Etkinlik 1

Etkinlik 2

Etkinlik 3

1 C

2 B

3 B

4 D

5 A

6 C

7 D

8 A

9 D

10 B

CEVAP ANAHTARI

(X) Tilki ile kedi kişileştirilmiştir.( ) Fablda tazılara insana ait özellikler verilmiştir.( ) Tilkinin bir sürü hile ve oyun bilmesi abartmaya örnektir.(X) Kedi, ” Ben fazla oyun bilmem ki!” demiş. Bu cümlede konuşturma sanatı vardır.( ) Kedi ile tilki kardeş olma özelliğiyle birbirine benzetilerek benzetme sanatı örneklenmiştir.(X) “ Tilki ise ‘Acaba şu hileyi mi yapsam, yoksa bu hileyi mi?’ diye düşünmeye başlamış.” ifadesinde hem kişileştirme hem konuşturma örneği vardır.( ) Metnin genelinde en çok benzetme ve abartma sanatı kullanılmıştır.(X) Konuşturma sanatının olduğu her yerde aslında kişileştirme de yapılmıştır.

1. Sevinç2. Sitem3. Üzüntü4. Beğeni5. Sitem6. Sevinç7. Beğeni8. Üzüntü

1- Nesnel2- Öznel3- Nesnel4- Nesnel5- Öznel6- Öznel7- Nesnel8- Öznel9- Nesnel10- Nesnel

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ

BU

RSA

İL M

İLLİ

EĞ

İTİM

MÜ

DÜ

RLÜ

ĞÜ