Top lista deset najvećih zagađivača, prema podacima iz ...ekoforumzenica.ba/pdf/topten2011-2013.pdf · na 14 hemikalija (arsen, kadmij, olovo, živa, benzen, PAH, HCFC –samo

www.eko.ba

Top lista deset najvećih zagađivača, prema podacima iz integrisanog registra ispuštanja

i prenosa zagađenja (PRTR) Bosne i Hercegovine

Izvještaji za godine 2011–2013

www.eko.ba

Grupa hemikalija koje su uključene u registar

na osnovu njihovih opasnih dejstavaPoznati,

vjerovatni i potencijalni karcinogeni

Kancerogene materije

1.2.

3.

5.6.

7.8.

9.

4.

Reprotoksične materije

(bez ugljen-monoksida)

Ugljen monoksid

(CO)Mutagene materije

Staklenički gasovi

Gasovi koji izazivaju

kisele kiše Poliaromatski ugljikovodici

(PAH)

Čestice prašine (PM10)

www.eko.ba

Tabela 1Poznati, vjerovatni i potencijalni karcinogeniRangirana su postrojenja po količinama hemikalija ili njihovih jedinjenja koje je klasifikovala Međunarodna agencija za istraživanje raka (IARC) kao poznate (1), vjerovatno (2A) i potencijalno (2B) kancerogene za ljude, a koji se nalaze u registru ukupnog ispuštanja u zrak, vodu i tlo, prema podacima objavljenim u PRTR za godine 2011. do 2013. godine. U grupu 1 spadaju sljedeće hemikalije ili njihova jedinjenja prijavljena u PRTR: arsen, azbest, benzen, etilen oksid, hrom, kadmij, polihlorirani bifenili (PCB) i vi-nil hlorid. U grupe 2A i 2B spadaju slJedeće hemijske supstance ili njihovi spojevi prijavljeni u PRTR: 1,2,3,4,5,6- heksahlorocikloheksan (HCH), 1,2-dihloroetan (DCE), di- (2-etil heksil) ftalati (DEHP), dihlordifeniltrihloretan (DDT), dihlormetan (DCM), etilbenzen, heptahlor, heksahlorobenzen (HCB), hloroalkani (C10-13), hlordan, hlordekon, lindan, mireks, naftalin, nikal, olovo, živa, tetrahloretilen, ugljen tetrahlormetan (TCM), toksafen, trihloretilen i trihlormetan.

R. br. Organizacija/firma Pogon/postrojenje Godina Emisije (kg)

1. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Aglomeracija 2011 7020

2. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Energetika 2011 772

3. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department BOF čeličana 2011 304

4. Tvornica cementa Kakanj d.d. Rotaciona peć sa pratećim postrojenjima 2012 17

5. Tvornica cementa Kakanj d.d. Tvornica cementa Kakanj d.d. 2013 10

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

www.eko.ba

Tabela 2Kancerogene materijeRangirana su postrojenja po količinama hemikalija ili njihovih jedinjenja koje je klasifikovala Međunarodna agencija za istraživanje raka (IARC) kao karcinogene (1) za ljude, a koji se nalaze u registru ukupnog ispu-štanja u zrak, vodu i tlo, prema podacima objavljenim u PRTR za godine 2011. do 2013. U grupu 1 spadaju sljedeće hemikalije ili njihova jedinjenja prijavljena u PRTR: arsen, azbest, benzen, etilen oksid, hrom, kad-mij, polihlorirani bifenili (PCB) i vinil hlorid.




www.eko.ba

Tabela 3Reprotoksične materije (bez ugljen-monoksida)Industrijski operatori u godinama 2011-2013. su ispustili najviše reprotoksičnih materija (one čije udisa-nje šteti reproduktivnim organima), osim ugljen-monoksida. Hemikalije su označene kao reprotoksične na osnovu evaluacije Agencije za zaštitu životne sredine (EPA) Državne Kalifornije*, a profili hemikalija su navedeni na web stranici PRTR registra. Među reprotoksične materije koje sadrži taj dokument uključene su sljedeće hemikalije: 1,2,3,4,5,6-heksahlorocikloheksan (HCH), arsen, benzen, benzo (g, h, i) peri-len, dihlordifeniltrihlor-etan (DDT), di-(2-etil heksil) ftalati (DEHP), diuron, etilen oksid, fluoranten, heksahlorobenzen (HCB), hlordekon, hrom, kadmij, mireks, nonilfenol i nonilfenoletoksilati, organska jedinjenja kalaja, ugljen monoksida, pentahlorbenzen, policiklični aromatski ugljikovodici (PAH) , po-lihlorirani bifenili (PCB), polihlorirani dioksini + furani (PCDD / F), živa, simazin, toluen, toksafen, tributiltin i njegova jedinjenja, trifeniltin jedinjenja i ksilen.* State of California EPA – Office of Environmental Health Hazard Assessment 2006: Safe Drinking Water and Toxic Enforcement Act of 1986 – Chemicals Known to the State to Cause

Cancor or Reproductive Toxicity, 29.IX.06. Proposition 65. Dostupno na: http://www.oehha.ca.gov/prop65/prop65_list/Newlist.html#list



2. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department saobraćaj 2011 2051

3. Natron-Hayat.d.o.o. Maglaj Natron-Hayat d.o.o. Maglaj 2013 1637


5. Bosnalijek d.o.o. Sarajevo Bosnalijek, farmaceutska i hemijska industrija 2011 1076

6. Agregati i betoni “Put” d.o.o. Sarajevo

Agregati i betoni “Put” d.o.o. Sarajevo 2011 582

7. Gramat d.o.o. kamenolom “Sklop” 2013 252

8. BBM Vareš d.o.o. Postrojenje za preradu krečnjaka i spilita 2013 85

9. ŠPD Unsko-sanske Šume d.o.o. Bosanska Krupa Kamenolom Bukovača 2013 77


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

www.eko.ba

Tabela 4Ugljen monoksid (CO) Industrijska postrojenja, koja s od 2011–2013. ispustila najviše reprotoksičnog ugljen monoksida.


1. Aluminij Aluminij d.d. 2012 8 354 404

2. Tvornica cementa Kakanj d.d.

Tvornica cementa Kakanj d.d. 2013 816 513

3. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Aglomeracija 2011 607 947


Rotaciona peć sa pratećim postrojenjima 2012 550 207

5. KJKP Sarajevogas d.o.o. Sarajevo

Cjevovod za prenos gasa prečnika od 300 do 500 mm i pritiska većeg od 0,4 MPa (4 bar)

2013 125 529

www.eko.ba

Tabela 5Mutagene materijeRangirana su postrojenja prema količini hemikalija ili njihovih jedinjenja koje se klasifikuju kao mutagena, a koja se nalaze u registru ukupnog ispuštanja u zrak, vodu i tlo, prema podacima objavljenim u PRTR za period od 2011. do 2013. godine. Hemikalije su klasifikovane kao mutagene na osnovu profila hemikalija navedenih na web stranici PRTR. Grupa mutagenih materija uključuje sljedeće hemikalije ili njihove spojeve prijavljen u PRTR: alahlor, antracen, 1,2-dihloroetan, diuron, etilen oksid, fenoli, mireks, policiklični aromatski ugljikovodici (PAH), trifluralin, trihloretilen i vinil hlorid.



2. Natron-Hayat d.o.o. Maglaj Natron-Hayat d.o.o. Maglaj 2013 1637


Rotaciona peć sa pratećim postrojenjima 2012 1377




6. Gramat d.o.o. kamenolom "Sklop" 2013 252



9. Lasta Lasta tvornica keksa i vafla d.d. 2013 54

1 2 3 4 5 6 7 8 9

www.eko.ba

Tabela 6Staklenički gasoviRangirana su postrojenja prema količini gasova sa efektom staklene bašte (ugljen dioksid, azotni oksid, metan) po njihovom potencijalu da doprinesu efektu staklenika u ukupnom ispuštanju u zrak, prema podacima objavljenim u PRTR za period od 2011. do 2013. godine. Brojevi su dati u tonama. Na prvom mjestu utiču samo emisije ugljen-dioksida.

R. br. Organizacija/firma Pogon/postrojenje Godina Emisije (tona)

1. Tvornica cementa Kakanj d.d. Tvornica cementa Kakanj d.d. 2013 269 379

2. Farmavita d.o.o. Farmavita 2013 223 199

3. Tvornica cementa Kakanj d.d. Rotaciona peć sa pratećim postrojenjima 2012 214 891

4. ZD RMU Zenica d.o.o. Zenica Jama "Raspotočje" 2011 72 960

5. Presal extrusion Presal extrusion d.o.o 2013 71 524

6. ZD RMU Zenica d.o.o. Zenica Stara jama sa separacijom 2011 33 411

7. Regionalna deponija Mošćanica Regionalna deponija Mošćanica 2013 23 520

8. ZD RMU Zenica d.o.o. Zenica Jama "Stranjani" 2011 16 661

1 2 3 4 5 6 7 8

www.eko.ba

Tabela 7Gasovi koji izazivaju kisele kišeOva industrijska postrojenja u periodu od 2011. do 2013. godine ispustila su najviše gasova koji izazivaju kisele kiše (amonijak, azotni oksidi, sumpor-oksidi, fluorovodik i hlorovodik):


1. Javno preduzeće Elektroprivreda BiH Blok 4 2012 18 291 000


3. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Energetika 2011 8 347 511



6. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Koksara 2011 2 660 748

7. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Aglomeracija 2011 1 149 255

8. Natron-Hayat d.o.o. Maglaj

Natron-Hayat d.o.o. Maglaj 2013 979 561

9. Aluminij Aluminij d.d. 2012 716 848

10. ZD Rudnik mrkog uglja "Đurđevik" d.o.o. – Đurđevik Pogon Jama i Separacija 2012 485 568

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

www.eko.ba

Tabela 8Poliaromatski ugljikovodici (PAH)Ova industrijska postrojenja u periodu od 2011. do 2013. godine ispustila su u zrak najviše poliaromatskih ugljikovodika (PAH).



2. Natron-Hayat d.o.o. Maglaj Natron-Hayat d.o.o. Maglaj 2013 1637





6. Gramat d.o.o. kamenolom “Sklop” 2013 252



9. Lasta Lasta tvornica keksa i vafla d.d. 2013 54

1 2 3 4 5 6 7 8 9

www.eko.ba

Tabela 9Čestice prašine (PM10)Ova industrijska postrojenja u periodu od 2011. do 2013. godine ispustila su u zrak najviše čestica prašine (PM10).



2. Javno preduzeće Elektroprivreda BiH Blok 4 2012 613 000

3. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Aglomeracija 2011 448 262

4. Javno preduzeće Elektroprivreda BiH Blok 5 2012 422 000

5. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Koksara 2011 412 269

6. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department Energetika 2011 346 676

7. Aluminij Aluminij d.d. 2012 202 654

8. Farmavita d.o.o. Farmavita 2013 163 037

9. ArcelorMittal d.o.o. Zenica Department BOF čeličana 2011 92 984

10. Tvornica cementa Kakanj d.d. Tvornica cementa Kakanj d.d. 2011 81 957

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

www.eko.ba

Napomene:Podaci za Bosnu i Hercegovinu koji su iznad dozvoljene granice, odnose se samo na 32 postrojenja, i samo na 14 hemikalija (arsen, kadmij, olovo, živa, benzen, PAH, HCFC –samo jedan slučaj, HCl, SO2 /SOx, NO2 /NOx, CO, metan, CO2, prašina PM10).

Za poređenje: U Češkoj Republici, podaci za 2013. godinu sadrže emisije iz 1.657 postrojenja, sa izvještajima koji se odnose na 35 susptanci koje se ispuštaju u zrak, 32 supstance koje se ispuštaju u vodu, 14 supstanci koje se ispuštaju u tlo, 32 supstance u transferima otpadnih voda i 25 agenasa u transferima otpada. U Češ-koj Republici prijavljuju se sve emisije od svih postrojenja koja prelaze dozvoljeni prag. Izvještaji također obuhvataju i otpad. U odnosu na E-PRTR (Evropski integrirani registar zagađenja) postrojenja u Češkoj Republici izvještavaju i o emisijama stirena i formaldehida. Podaci za Češku Republiku su javno dostupni na: http://www.irz.cz.

Documents

Top lista deset najvećih zagađivača, prema podacima iz ...ekoforumzenica.ba/pdf/topten2011-2013.pdf · na 14 hemikalija (arsen, kadmij, olovo, živa, benzen, PAH, HCFC –samo